Miejsce na identyfikację szkoły Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów . LISTOPAD 2012 PESEL ZDAJĄCEGO Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy KOD ZDAJĄCEGO Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM. ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy: 150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron (zadania 1.–33.). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego eg- zamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym za- daniu. 3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atra- mentem. 4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl. 5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki. Życzymy powodzenia!
16
Embed
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą” 2 Poziom rozszerzony Biologia Zadanie 1. (1 pkt) Woda,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Miejsce na identyfikację szkoły
Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać
łącznie 60 punktów.
LISTOPAD2012
PESEL ZDAJĄCEGO
Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy
KODZDAJĄCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów
szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURYZ OPERONEM
BIOLOGIAPOZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 150 minut
Instrukcja dla zdającego1. Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera15stron(zadania1.–33.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
2
Poziom rozszerzony Biologia
Zadanie 1. (1 pkt)Woda,októrejpowszechniemówisię,żejestsubstancjążycia,mawielecennychwłaściwościfizykochemicznych.Dziękinimmaogromneznaczeniedlaorganizmówżywychiśrodowiska.Przyporządkuj opisom dotyczącym wody (kolumna I) właściwości fizykochemiczne wody (ko-lumna II).
Zadanie 2. (2 pkt) Plastydy,występującewkomórkachroślinnych,stanowiągrupęstrukturróżniącychsięzarów-nopodwzględembudowy,jakipełnionychfunkcji,copokazanonaschemacie.
Na podstawie analizy schematu i własnej wiedzy oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wpisz w tabeli literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
3
Zadanie 3. (2 pkt)Komórkaeukariotyczna,reprezentującawyższypoziomorganizacjiniżkomórkaprokariotycz-na,funkcjonujeniczymminifabryka–dziękiorganellombiorącymudziałwprocesachbiolo-gicznychkomórki.Przyporządkuj organellom komórki roślinnej (kolumna I) odpowiadające im funkcje (kolum-na II).
Zadanie 4. (1 pkt)Zdolnośćsyntezywłasnychbiałekjestpodstawowąikoniecznąwłaściwościążywejkomórki.Wyjaśnij, dlaczego dojrzałe plemniki i erytrocyty nie podlegają tej regule.
Zadanie 5. (2 pkt)Rybosomytokuliste,drobne,ziarnisteorganellekomórkowe.Sązbudowanezdwóchpodjed-nostek,wktórychskładwchodząbiałkairybosomowykwasrybonukleinowy(rRNA).Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących rybosomów. Wpisz w tabeli literę P (prawda) bądź literę F (fałsz).
Zadanie 6. (2 pkt)Przeczytaj uważnie podany tekst.Apoptozajesttoplanoweunicestwieniekomórkidladobracałegoorganizmu.Wkomórce,którapopełnia„samobójstwo”, zachodzi szereg zmianbiochemicznych imorfologicznych.Procestenwymagaaktywacjiwielugenówisyntezyrozlicznychbiałek.Komórkakurczysię,powstają ciała apoptyczne, w których tkwią nieuszkodzone organelle komórkowe.Ciałkaapoptyczne sąnastępniezjadaneprzezkomórki żerne (makrofagi) ikomórki sąsiadujące.Pokomórceniepozostajenajmniejszyślad.Tahigienicznaśmierćniedajeprzykrychkonse-kwencjidlaotoczenia.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
4
Na podstawie tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).
Zadanie 7. (2 pkt)Poniżej przedstawiono fragment pewnego peptydu, pochodzącego od człowieka, który zo-stał zakwalifikowany do przeszczepu nerki.
............–Ala–Gly–Pro–Ser–Ala–Val–..............Dokliniki transplantologii zgłosiły siędwieosoby z rodziny chorego,wyrażającegotowośćoddaniajednejnerki.Sekwencjeaminokwasówwodpowiednichłańcuchachpeptydowychwy-mienionychosóbsąnastępujące:
Zadanie 8. (2 pkt)Bardzoważnymskładnikiemnaszegopożywienia,próczbiałek,cukrówitłuszczów,sąsub-stancjemineralne,któreutrzymująorganizmczłowiekawdobrejkondycji,chroniąprzedstre-semiwzmacniająodporność.Wyjaśnij, jaką rolę w utrzymaniu dobrej kondycji ruchowej człowieka odgrywa żelazo, a jaką – wapń.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
5
Zadanie 10. (3 pkt)Hematokrytjesttojedenzewskaźnikówkrwi,oznaczającystosunekobjętościelementówmor-fotycznychdocałkowitejobjętościkrwi.Wtabeliprzedstawionośredniewartościhematokrytuczłowiekawróżnychgrupachwiekowych.
Źródło:A.Lesicki,L.Ratajczak,M.Krenz-Niedbała,A.Kozłowska-Rajewicz, Fizjologia z elementami anatomii i histologii[w:]Biologia. Jedność i różnorodność,Warszawa2008.
a) Dane z tabeli przedstaw w postaci diagramu słupkowego.
b) Sformułuj wniosek wynikający z analizy diagramu.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
6
Zadanie 11. (1 pkt)Uczniowiepodczaslekcjibiologiiwykonywaliopisanedoświadczenie.Kolbąpłaskodennąopojemności25ml,napełnionąwodąotemperaturze30°C,dotykalipo-wierzchniskórywtychsamychmiejscach(wewnętrznastronaprzedramienia,dłoń,plecy)pię-ciuwybranychosób,zzachowaniemjednakowegoczasuekspozycjiskórynabodziectermiczny.Okazałosię,żetrzyosobybyłybardzowrażliwenaodczuwanieciepła,reagowałynawetnadłoniach, apozostałedwie czuły ciepłogłówniewmiejscach szczególniewrażliwych, tj. nawewnętrznejstronieprzedramienia.Sformułuj wniosek wynikający z analizy wyników doświadczenia.
Zadanie 12. (3 pkt) Naschemaciepokazanoprzekształceniaglukozyworganizmieludzkim.LiteryAiBoznacza-jąnaczyniakrwionośneuczestniczącewtransporcieglukozy.Uwzględnionotakżeprzykładydwóchtkanekwykazującychbardzodużezapotrzebowanienaglukozę(tkankanerwowaimię-śniowa).
Zadanie 13. (2 pkt)Otwieranie i zamykanieaparatówszparkowych jestzwiązanezzachodzącymiwciągudniainocyzmianamiwkomórkachaparatu.Wybierz odpowiednie określenie przy każdym parametrze tak, by opisać sytuację otwarcia aparatu szparkowego.
1.StężenieCO2:malejące/rosnące
2.Przemianywęglowodanów:wytwarzanie glukozy/przekształcanie glukozy w skrobię
3.Ciśnienieturgorowe:niskie/wysokie
4.KierunekprzepływujonówK+:do komórek szparkowych/z komórek szparkowych
A B
tkankanerwowa
tkankamięśniowa
tkankiobwodowekrew
glikogen
wątroba(glukoza)
jelito(glukoza
pokarmowa)
Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 6 10/4/12 2:37 PM
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
7
Zadanie 14. (2 pkt)Spośród wymienionych cech wirusów wybierz dwie sugerujące przynależność wirusów do ma-terii żywej i dwie – do materii nieożywionej. Wpisz w wykropkowanych miejscach odpowiednie cyfry.
Zadanie 15. (2 pkt)Prostabudowakomórekbakteryjnychiniezbytdużailośćichformmorfologicznychkontrastu-jązwielkąróżnorodnościąfizjologiczną,wyrażającąsięmiędzyinnymimnogościąsposobówodżywiania.Wśródbakteriiwyróżniasięformycudzożywneisamożywne.Cudzożywnebak-teriemogąbyćsaprobiontamiipasożytami.Zkoleisamożywnebakteriesązdolnedoprzyswa-janiadwutlenkuwęglanadrodzechemosyntezy,aniektórenadrodzefotosyntezy.Na podstawie informacji z tekstu zaprojektuj tabelę porządkującą bakterie według sposobów odżywiania się. Następnie podane niżej bakterie wpisz do odpowiednich kolumn w tej tabeli.
Zadanie 17. (1 pkt) Charakterystycznącechąpaprotni-ków,odróżniającą jeodmszaków,jestwytwarzanie jednakowych lubzróżnicowanych zarodników, kieł-kującychwprzedrośla,coilustrująrysunki.Uporządkuj rysunki zgodnie z kie-runkami ewolucji sposobów roz-mnażania się roślin.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
9
Zadanie 18. (2 pkt)Podaj, jaką liczbę chromosomów i chromatyd będą mieć jądra potomne po pierwszym i po drugim podziale mejotycznym, jeżeli w komórce macierzystej gamet goryla w profazie I tworzą się 24 biwalenty.
Zadanie 20. (2 pkt)Mózgtoniezwykłynarząd,zbudowanyzponad40miliardówkomórek,stanowiącychonaszejindywidualności,świadomościipamięci,dlategowymagaszczególnejochronyprzedszkodli-wymiczynnikamizewnętrznymi.Jednązformochronymózgujestbarierakrew–mózg,któ-rą tworzysiećnaczyńwłosowatych,przezktórezachodziwymianasubstancjimiędzykrwiąakomórkamimózgu.Winnychnarządachścianynaczyńwłosowatychsąporowate,natomiastwmózgukomórkiśródbłonkaściśledosiebieprzylegają,atransportniezbędnychsubstancjizachodzidziękibiałkowymnośnikom.
Źródło:P.K.Mazur,Obcy w naszej głowie,„WiedzaiŻycie”nr11/2010.a) Wyjaśnij na podstawie tekstu, dlaczego chemioterapia (niszczenie komórek nowotworowych za pomocą cytostatyków) nie jest skuteczna w leczeniu nowotworów mózgu.
..............................................................................................................................................................b) Na podstawie własnej wiedzy podaj dwa przykłady innych barier (anatomicznych lub fizjo-logicznych) chroniących mózg.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
10
Zadanie 21. (2 pkt) Spożywanieżywnościprzebadanejprzezsłużbyweterynaryjneipoddawaniejejobróbceter-micznejtoprzykładydziałańchroniącychczłowiekaprzedgroźnymipasożytamiatakującymiukładpokarmowy.Podaj nazwy dwóch pasożytów, na zakażenie którymi mogą być narażeni smakosze befsztyka tatarskiego (pospolitego tatara) – potrawy przygotowanej ze zmielonej surowej polędwicy wo-łowej i podawanej z dodatkiem surowego żółtka jaja kurzego. Załóż, że produkty nie przeszły wymaganej kontroli sanitarnej.
Zadanie 23. (1 pkt)Nazajęciachkółkabiologicznegouczniowiewykonalipewnedoświadczenie.Wdwóchszklanychsłoikach,napełnionychtakąsamąilościąwody,umieścilipogałązcetejsamejroślinyogrodowejztym,żejednagałązkamiałaowielewięcejliści.Następnienapo-wierzchnięwodywobydwusłoikachuczniowienałożylikilkakropliolejuroślinnegoizazna-czylipoziomwody.Słoikiprzez3dnistaływtychsamychwarunkachoświetleniaitemperatu-ry.Poupływietegoczasuuczniowieporównalipoziomwodywobydwusłoikach.
pąki
korzenie
pędy
% re
akcj
a w
zros
tow
a or
ganó
w n
a au
ksyn
ę (I
AA
)
stym
ulac
jaha
mow
anie
stężenie auksyny w mg/dm3
200
100
010-6 10-4 10-2 1 10 100 1000
-100
Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 10 10/4/12 2:37 PM
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
11
Sformułuj problem badawczy, który chcieli rozwiązać uczniowie za pomocą opisanego do-świadczenia.
3. Częstość zachodzenia procesu crossing-over pomiędzy dwoma genami wzrasta wraz zezwiększeniemichodległościnachromosomie.
Zakreśl odpowiedź, w której prawidłowo określono słuszność powyższych stwierdzeń.
A.Tylkozdania1.i2.sąprawdziwe.
B.Tylkozdanie1.jestprawdziwe.
C.Prawdziwesąwszystkiezdania.
D.Prawdziwesątylkozdania1.i3.
Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 11 10/4/12 2:37 PM
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
12
Zadanie 26. (3 pkt)Nasiennetoroślinydoskonaleprzystosowanedożyciawśrodowiskulądowymdziękiwykształ-ceniuszeregupostępowychcech,którezadecydowałyoichsukcesieewolucyjnym.Wybranecechytychroślinto:1.wykształceniełagiewkipyłkowej2.podwójnezapłodnienie3.wykształcenienasion4.kwiatzesłupkiem5.owadopylność6.redukcjagametofitówdomałychrozmiarów,przewagasporofitu
a) Podaj dwie cechy, które odnoszą się wyłącznie do roślin okrytonasiennych.
Zadanie 27. (2 pkt) Niektóreodmianykoniczynybiałejmajązdolnośćsyntetyzowaniacyjanowodoru,dziękicze-murośliny te charakteryzują sięwiększąbujnością.Do syntezy tego związkuniezbędne sądwaniesprzężone,niealleliczne,dominującegenyAiB.Skrzyżowanozesobądwiepodwójneheterozygoty.Wśródosobnikówpowstałychztejkrzyżówkiznalazłysięzarównoroślinypro-dukującecyjanowodór,jakiniemającezdolnościjegoprodukcji.Zapisz stosowną krzyżówkę i zaznacz w szachownicy wyłącznie genotypy osobników zdolnych do syntezy cyjanowodoru.
Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 12 10/4/12 2:37 PM
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
13
Zadanie 28. (2 pkt)SyntezakwasuDNAjestmożliwawyłącznienamatrycyDNA.Oceń prawdziwość tej tezy i uzasadnij odpowiedź.
Zadanie 29. (2 pkt)Niezwyklespektakularnymwydarzeniem2005rokubyłopoznaniepełnejsekwencjigenomuczłowieka.Toodkrycieumożliwiłozdobyciewielucennychinformacjiopochodzeniuiewolu-cjiczłowieka,obudowieifunkcjipojedynczychgenów,atakżewzbudziłowludziachwielkienadziejenapostępwwalcezchorobami.Sekwencjonowaniegenomuczłowiekawywołałorów-nieżwieledyskusjiikontrowersjizwiązanychzmożliwościąwykorzystaniawiedzydotyczącejsekwencjiDNAwbrewinteresomkonkretnejosoby.Zapisz dwa przykłady potencjalnych zagrożeń dla interesów ludzi, których genom zostanie zbadany w laboratorium i zapisany na jakimś nośniku.
Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
14
Zadanie 31. (2 pkt)JednymzzastosowańtechnikelektroforetycznychihybrydyzacyjnychwinżynieriigenetycznejjestmożliwośćdokonywaniaanalizyludzkiegoDNA.Rozdzielonenażeluipołączonezmem-braną fragmentyDNAdanego osobnika hybrydyzuje się ze znakowaną sondą, zawierającąsekwencje powtórkowe, pochodzące z odpowiednio dobranych rejonów ludzkiego genomu.Wzórprążkowyuzyskanypohybrydyzacjiztakąsondąjestodmiennydlakażdegoczłowiekazwyjątkiembliźniątjednojajowych.Wzorytakienosząnazwęgenetycznychodciskówpalcówlubidentyfikacjigenetycznej.
Źródło:A.Joachimiak,Genetyka,Kraków1983.Podaj przykłady dwóch sytuacji społecznych, w których wykorzystanie opisanej techniki może przynieść pozytywny skutek.
Zadanie 32. (2 pkt)Jednymz istotnych czynników, któryprzyczynił się dowielkiej kariery ewolucyjnej organi-zmóweukariotycznychwporównaniudoorganizmówprokariotycznych,byłozwiększenieilo-ściDNA,wytworzeniediploidalnychkomóreksomatycznychirozmnażaniepłciowe.Wyjaśnij, jakie znaczenie dla osiągnięcia sukcesu ewolucyjnego przez organizmy eukariotycz-ne miało: