-
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu
rozpoczcia egzaminu.
MBI2015
Ukad graficzny CKE 2015
MBI2015
UZUPENIA ZDAJCY
KOD PESEL
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII
POZIOM ROZSZERZONY DATA: 7 maja 2015 r. GODZINA ROZPOCZCIA:
14:00 CZAS PRACY: 180 minut LICZBA PUNKTW DO UZYSKANIA: 60
Instrukcja dla zdajcego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
23 strony (zadania 122).
Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego
egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym
zadaniu. 3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu albo pira tylko z
czarnym
tuszem/atramentem. 4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie
przekrel. 5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane. 6. Na
tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swj numer PESEL
i przyklej naklejk z kodem. 7. Nie wpisuj adnych znakw w czci
przeznaczonej dla egzaminatora. 8. Moesz korzysta z Wybranych wzorw
i staych fizykochemicznych na
egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki oraz
kalkulatora prostego.
miejsce na naklejk
MBI-R1_1P-152
-
Strona 2 z 23 MBI_1R
Zadanie 1. W tabeli cyfr 1 zaznaczono obecno, a cyfr 0 brak
niektrych cech u przedstawicieli wybranych gatunkw strunowcw. Obok
tabeli zamieszczono drzewo filogenetyczne, na ktrym literami AF
oznaczono pewne grupy systematyczne strunowcw oraz zaznaczono na
gaziach (liniach filogenetycznych) cechy, ktre w rozwoju
ewolucyjnym u przodkw tych grup pojawiy si po raz pierwszy.
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.
Zadanie 1.1. (01) Wybierz z tabeli i zapisz poniej nazwy
wszystkich przedstawicieli strunowcw nalecych do grup oznaczonych
na drzewie filogenetycznym literami C i E.
Grupa C:
.......................................................................................................................................
Grupa E:
.......................................................................................................................................
Zadanie 1.2. (01) Podaj wszystkie widoczne na drzewie
filogenetycznym grupy krgowcw, ktrych wsplny przodek mia cztery
koczyny kroczne. Zapisz oznaczenia literowe tych grup.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 1.3. (01) Zaznacz waciwe dokoczenie zdania.
Przedstawione drzewo filogenetyczne A. dostarcza bezporednich
dowodw ewolucji strunowcw. B. jest rdem informacji o konwergencji
strunowcw. C. ukazuje tempo zmian ewolucyjnych u strunowcw. D.
przedstawia pokrewiestwa grup strunowcw.
PRZEDSTAWICIELE
lanc
etni
k
reki
n
tuc
zyk
sala
man
dra
w
lam
part
C
ECH
Y
krgosup 0 1 1 1 1 1 szczki ze stawami 0 1 1 1 1 1 cztery koczyny
kroczne 0 0 0 1 1 1
owodnia 0 0 0 0 1 1
wosy 0 0 0 0 0 1
-
Strona 3 z 23 MBI_1R
Zadanie 2. (02) Podczas dowiadczenia wprowadzono do komrek
wydzielniczych trzustki radioaktywne aminokwasy, a nastpnie ledzono
zmiany promieniotwrczoci. W okrelonych odstpach czasu dokonywano
pomiaru stopnia radioaktywnoci w wybranych organellach komrkowych.
Pocztkowo wykryto sygna radioaktywny pyncy z szorstkiej siateczki
rdplazmatycznej, ktry stopniowo si osabia wraz ze wzrostem
promieniotwrczoci aparatu Golgiego (diktiosomw). Po osigniciu
pewnego poziomu sygna radioaktywny aparatu Golgiego zacz male, a
pojawi si w pcherzykach przemieszczajcych si w kierunku bony
komrkowej.
Na podstawie: L. Kyszejko-Stefanowicz, Cytobiochemia, Warszawa
2002. Przedstaw przyczyny zmian (wzrostu i spadku) radioaktywnoci
szorstkiej siateczki rdplazmatycznej oraz aparatu Golgiego
(diktiosomw). W odpowiedzi uwzgldnij funkcj tych struktur. Szorstka
siateczka rdplazmatyczna:
.........................................................................................
......................................................................................................................................................
Aparat Golgiego:
.........................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 3. (01) Podczas wysiku fizycznego w organizmie czowieka
zachodz takie procesy fizjologiczne, jak: zwikszone zaopatrywanie
pracujcych mini w glukoz, kwasy tuszczowe i tlen, eliminowanie
nadmiaru ciepa z organizmu, usuwanie z mini produktw przemiany
materii, np. kwasu mlekowego i CO2. Procesy te moliwe s dziki
zmianom w pracy komrek, narzdw i ukadw. Przykady takich zmian
(IIII) przedstawiono poniej. I. rozszerzenie naczy krwiononych w
skrze II. wiksza czstotliwo i pogbienie oddechw III. nasilone
wychwytywanie glukozy i wolnych kwasw tuszczowych z krwi przez
wkna
miniowe Oce, czy w tabeli trafnie przyporzdkowano zmiany w pracy
komrek, narzdw i ukadw (IIII) do procesw fizjologicznych czowieka
wykonujcego prac fizyczn w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej.
Zaznacz T (tak), jeli przyporzdkowanie jest prawidowe, albo N (nie)
jeli jest nieprawidowe.
1. Eliminowanie nadmiaru ciepa z organizmu jest uatwione dziki I
i II. T N
2. Usuwanie produktw przemiany materii, np. kwasu mlekowego i
CO2, z wkien miniowych do krwi jest moliwe dziki I i III. T N
3. Zaopatrzenie pracujcych wkien miniowych w odpowiedni ilo
substratw oddychania tlenowego jest moliwe dziki II i III. T N
Wypenia egzaminator
Nr zadania 1.1. 1.2. 1.3. 2. 3. Maks. liczba pkt 1 1 1 2 1
Uzyskana liczba pkt
-
Strona 4 z 23 MBI_1R
Zadanie 4. Mitochondria i chloroplasty pochodz najpewniej od
bakterii yjcych samodzielnie, ktre zostay pobrane do wntrza komrki
przodka organizmw eukariotycznych, ale nie zostay strawione. W
obydwu organellach dochodzi do syntezy ATP. Zgodnie z modelem
chemiosmozy, dziki transportowi elektronw przez przenoniki zwizane
z bon, protony (H+) s przepompowywane na jej drug stron: w
mitochondriach z matriks do przestrzeni midzybonowej, a w
chloroplastach ze stromy do wntrza (wiata) tylakoidu. W bon
wbudowany jest enzym syntaza ATP, ktry wykorzystuje do swojego
dziaania powsta rnic ste H+. rda elektronw, przechodzcych przez
przenoniki acucha transportu elektronw, s rne w mitochondriach i w
chloroplastach, ale istota procesu chemiosmozy jest taka sama w
obydwu organellach co przedstawiono na poniszym schemacie.
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012. Zadanie
4.1. (01) Podaj jeden argument na rzecz endosymbiotycznego
pochodzenia mitochondriw i chloroplastw.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
-
Strona 5 z 23 MBI_1R
Zadanie 4.2. (01) Na podstawie podanych informacji oce prawdziwo
stwierdzenia: Synteza ATP w mitochondriach i chloroplastach
zachodzi bezporednio w procesie przepompowywania protonw (H+)
podczas transportu elektronw przez przenoniki acucha transportu
elektronw. Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.3. (01) Okrel, czy transport protonw (H+) z matriks
mitochondrium i stromy chloroplastu jest aktywny, czy bierny.
Odpowied uzasadnij, korzystajc z przedstawionych informacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.4. (01) Wyjanij, dlaczego zbyt wysoka temperatura moe
doprowadzi do zatrzymania syntezy ATP w mitochondriach i
chloroplastach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.5. (01) Podaj, w ktrej fazie fotosyntezy (zalenej od
wiata czy niezalenej od wiata) powstaje i do czego jest nastpnie
wykorzystywany ATP wytwarzany w chloroplastach komrki rolinnej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.6. (01) Podaj jeden przykad powizania procesw
metabolicznych zachodzcych w chloroplastach z metabolizmem
mitochondriw tej samej komrki rolinnej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. Maks. liczba pkt 1 1 1
1 1 1 Uzyskana liczba pkt
-
Strona 6 z 23 MBI_1R
Zadanie 5. Na uproszczonym schemacie przedstawiono obieg azotu w
przyrodzie, czyli cykl przemian wolnego azotu czsteczkowego oraz
jego zwizkw nieorganicznych (np. amoniaku, azotanw(III) i (V)) i
zwizkw organicznych (np. biaek). Istotn rol w obiegu azotu odgrywaj
bakterie.
Na podstawie: T. Umiski, Ekologia, rodowisko, przyroda, Warszawa
1995.
Zadanie 5.1. (01) Na podstawie schematu oce, czy ponisze
informacje dotyczce udziau organizmw w kreniu azotu s prawdziwe.
Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa, albo F jeli jest
faszywa.
1. Bakterie wykorzystuj obecne w rodowisku nieorganiczne i
organiczne zwizki azotowe. P F 2. Roliny pobieraj azot bezporednio
ze rodowiska w postaci azotanw(V), soli amonowych i azotu
atmosferycznego. P F 3. Zwierzta uczestnicz w przemianie
nieorganicznych zwizkw zawierajcych azot w azotowe zwizki
organiczne, np. w biaka. P F
Zadanie 5.2. (01) Wybierz ze schematu jedn grup bakterii i
przedstaw jej rol w przyswajaniu azotu przez roliny.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 5.3. (01) Ktra grupa bakterii uwzgldniona na schemacie
wykorzystuje przemiany zwizkw azotowych jako rdo energii koniecznej
do syntezy wasnych zwizkw organicznych? Podaj nazw tej grupy i nazw
tego procesu. Grupa bakterii: ... Nazwa procesu:
-
Strona 7 z 23 MBI_1R
Zadanie 6. Rak wtroby jest chorob, ktra moe mie wiele przyczyn.
Jedn z nich jest wirusowe zapalenie wtroby typu B, wywoane przez
wirus HBV. Wirus ten przenosi si podczas kontaktu z zakaon krwi lub
pynami ustrojowymi i namnaa si w komrkach wtroby. Wedug wiatowej
Organizacji Zdrowia (WHO) znaczca cz ludzkoci jest zainfekowana
wirusem, ale u wielu ludzi zakaenie jest bezobjawowe i dochodzi do
penego wyleczenia poczonego z nabyciem odpornoci. Ze wzgldu na
zmienno sekwencji DNA wirusa wyrnia si kilka jego typw. WHO zaleca
szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce zakae wirusem HBV stosuje si
kilka metod: I. metod serologiczn, w ktrej wykrywa si we krwi
antygeny powierzchniowe wirusa; II. metod serologiczn, w ktrej
wykrywa si we krwi przeciwciaa przeciwko antygenom
wirusa; III. metod, w ktrej wykorzystuje si jedn z technik
inynierii genetycznej technik PCR. Zadanie 6.1. (01) Oce, czy
sformuowane przez uczniw hasa propagujce szczepienia przeciw HBV
zawieraj informacje prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest
prawdziwa, albo F jeli jest faszywa.
1. Naley zaszczepi si przeciw HBV, aby zmniejszy ryzyko
zachorowania na wirusowe zapalenie wtroby typu B. P F 2. Naley
zaszczepi si przeciw HBV w celu zabezpieczenia si przed wnikniciem
wirusa HBV do organizmu. P F 3. Naley zaszczepi si przeciw HBV,
poniewa dziki temu uniknie si zachorowania na raka wtroby. P F
Zadanie 6.2. (01) Okrel, za pomoc ktrej metody diagnostycznej
(IIII) mona stwierdzi, e osoba zdrowa, ktra nie bya szczepiona
przeciw HBV, w przeszoci przesza wirusowe zapalenie wtroby typu B.
Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 6.3. (01) Podaj, ktr metod (IIII) naley zastosowa, aby
mona byo z najwiksz dokadnoci okreli typ wirusa HBV, ktry w badanej
prbce krwi znajduje si w bardzo maej iloci. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 5.1. 5.2. 5.3. 6.1. 6.2. 6.3. Maks. liczba pkt 1 1 1
1 1 1 Uzyskana liczba pkt
-
Strona 8 z 23 MBI_1R
Zadanie 7. Skrtnic, ktra jest nitkowatym glonem zawierajcym
spiralnie skrcony chloroplast, umieszczono w roztworze zawierajcym
zdolne do aktywnego ruchu bakterie tlenowe. Wykonano trzy
powtrzenia dowiadczenia (AC), ktre rniy si sposobem owietlenia
wybranej komrki skrtnicy: zestaw A komrka skrtnicy bya owietlona
wiatem biaym punktowo w dwch
miejscach (1 i 2) zestaw B komrka skrtnicy bya owietlona
rwnomiernie wiatem biaym zestaw C komrka skrtnicy bya owietlona
punktowo wiatem czerwonym
w miejscu (3) i zielonym w miejscu (4). Kady z zestaww by
zabezpieczony przed dostaniem si powietrza atmosferycznego z
zewntrz. Po pewnym czasie mona byo zaobserwowa charakterystyczne
rozmieszczenie bakterii wok komrek skrtnicy. Warunki i wyniki
dowiadczenia zilustrowano na poniszych rysunkach.
Na podstawie: D.O. Hall, K.K. Rao, Fotosynteza, Warszawa
1999.
Zadanie 7.1. (01) Wyjanij, czym jest spowodowany sposb
rozmieszczenia bakterii przedstawiony na rysunku B. W odpowiedzi
uwzgldnij odpowiedni proces zachodzcy w komrce skrtnicy.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 7.2. (02) Spord podanych propozycji wybierz dwa waciwe
sformuowania problemu badawczego i dwa odpowiednio sformuowane
wnioski dotyczce przedstawionych dowiadcze. Wpisz numery tych
propozycji w wyznaczone miejsca. 1. Wpyw barwy wiata na zachodzenie
procesu fotosyntezy w komrkach skrtnicy. 2. W procesie fotosyntezy
komrki skrtnicy wykorzystuj wiato o czerwonej barwie. 3. W ktrym
obszarze komrki skrtnicy zachodzi proces fotosyntezy? 4. Badania
nad wykorzystaniem wiata w procesie fotosyntezy. 5. W cytozolu
skrtnicy nie zachodzi faza fotosyntezy zalena od wiata. Problemy
badawcze: .....
Wnioski: .......
Zestaw A. ciemno Zestaw B. wiato biae Zestaw C. ciemno
-
Strona 9 z 23 MBI_1R
Zadanie 7.3. (01) Oce, czy na podstawie przedstawionych
dowiadcze mona stwierdzi, e bakterie wykazuj fototaksj dodatni
przemieszczaj si w kierunku wiata. Odpowied uzasadnij, uwzgldniajc
odpowiedni zestaw dowiadczalny.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 8. Na rysunku przedstawiono jemio Viscum album. Jemioa
jest ppasoytem o skrzastych, zimozielonych liciach, wystpujcym
gwnie na drzewach liciastych. Wytwarza biae, lepkie jagody, zjadane
przez ptaki i przenoszone z drzewa na drzewo. Nasiona przyklejaj si
do gazi. Z nasion kiekuj siewki. Wytwarzaj one charakterystyczne
organy ssawki wrastajce poprzez kor ywiciela a do tkanki, z ktrej
czerpi wod i sole mineralne.
Na podstawie: http://biodidac.bio.uottawa.ca
Zadanie 8.1. (01) Uzasadnij, e jemioa jest ppasoytem. W
odpowiedzi uwzgldnij dwie przedstawione w zadaniu cechy jej
budowy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 8.2. (01) Podaj nazw tkanki przewodzcej ywiciela oraz
nazw komrek tej tkanki, z ktrych jemioa czerpie niezbdne
substancje. Nazwa tkanki przewodzcej:
.......................................................................................................
Nazwa komrek:
..........................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 7.1. 7.2. 7.3. 8.1. 8.2. Maks. liczba pkt 1 2 1 1 1
Uzyskana liczba pkt
-
Strona 10 z 23 MBI_1R
Zadanie 9. Na schemacie przedstawiono wartoci cinie parcjalnych
(prnoci) gazw oddechowych w powietrzu atmosferycznym, w pcherzykach
pucnych oraz we krwi naczy krwiononych. Legenda:
2OP cinienie parcjalne tlenu
2COP cinienie parcjalne dwutlenku wgla (tlenku wgla(IV))
Na podstawie: E. McLaughlin, J. Stamford, D. White, Fizjologia
czowieka. Krtkie wykady, Warszawa 2008.
Zadanie 9.1. (02) Korzystajc z danych na schemacie, narysuj
wykres supkowy porwnujcy cinienie parcjalne tlenu i dwutlenku wgla
w powietrzu pcherzykowym oraz we krwi ttnicy pucnej i yy
pucnej.
-
Strona 11 z 23 MBI_1R
Zadanie 9.2. (01) Zaznacz na rysunku za pomoc strzaki kierunek
przepywu krwi w naczyniu wosowatym.
Zadanie 9.3. (01) Uzupenij ponisze zdania tak, aby zawieray
informacje prawdziwe. Podkrel w kadym nawiasie waciwe okrelenie.
Wymiana gazowa pomidzy powietrzem pcherzykowym a krwi w naczyniach
wosowatych otaczajcych pcherzyk pucny zachodzi na drodze (dyfuzji /
transportu aktywnego). Poniewa cinienie parcjalne tlenu we krwi
doprowadzanej do pcherzyka pucnego jest (wysze / nisze) ni w
pcherzyku pucnym, a cinienie parcjalne dwutlenku wgla w tej krwi
jest (wysze / nisze) ni w pcherzyku pucnym, tlen przenika z
pcherzyka do krwi, natomiast dwutlenek wgla przenika z krwi do
pcherzyka pucnego. Zadanie 9.4. (01) Wyjanij, dlaczego wartoci
cinienia parcjalnego tlenu we krwi ttnicy pucnej s nisze ni wartoci
cinienia parcjalnego we krwi yy pucnej. W odpowiedzi uwzgldnij
wymian tego gazu zachodzc w pucach oraz w tkankach organizmu.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 10. (01) W tabeli przedstawiono wybrane czsteczki i
komrki uczestniczce w zwalczaniu zakae.
Uzupenij tabel wpisz w miejsca oznaczone literami A, B, C i D
odpowiednie rodzaje odpornoci warunkowanej przez wymienione w
tabeli czsteczki i komrki. Wybierz je z poniszych:
nieswoista, swoista, komrkowa, humoralna. Rodzaje odpornoci A. .
B.
C. interferony lizozym fagocyty
komrki NK
D. .... przeciwciaa limfocyty Tc
Wypenia egzaminator
Nr zadania 9.1. 9.2. 9.3. 9.4. 10. Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1
Uzyskana liczba pkt
-
Strona 12 z 23 MBI_1R
Zadanie 11. Autonomiczny ukad nerwowy czowieka skada si z dwch
dziaajcych antagonistycznie czci: wspczulnej i przywspczulnej. W
tabeli przedstawiono przykady efektw oddziaywania autonomicznego
ukadu nerwowego na wybrane narzdy trzech ukadw narzdw w organizmie
czowieka.
Efekt dziaania ukadu przywspczulnego wspczulnego
serce zmniejszenie czstoci skurczw serca zwikszenie czstoci
skurczw
serca
gruczoy jelitowe wzrost wydzielania enzymw trawiennych
zmniejszenie wydzielania
enzymw trawiennych oskrzela (minie oskrzelowe) zwenie oskrzeli
rozszerzenie oskrzeli
Zadanie 11.1. (01) Podaj, do ktrej czci autonomicznego ukadu
nerwowego wspczulnej czy przywspczulnej odnosi si okrelenie uywane
w sytuacji zagroenia: walcz lub uciekaj. Odpowied uzasadnij,
uwzgldniajc wybrany z tabeli przykad dziaania tego ukadu w
powizaniu z prac mini szkieletowych.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11.2. (01) Przedstaw, jakie znaczenie dla prawidowego
funkcjonowania organizmu ma antagonistyczne dziaanie obu czci
autonomicznego ukadu nerwowego w sytuacji wystpienia zagroenia i po
jego ustpieniu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12. Autosomalny allel (D), warunkujcy obecno w erytrocytach
czynnika Rh (Rh+), dominuje nad allelem (d) brak czynnika Rh (Rh).
W tabeli przedstawiono pary rodzicw (AD) o rnych grupach krwi pod
wzgldem czynnika Rh.
kobieta mczyzna A. Rh Rh
B. Rh Rh+
C. Rh+ Rh
D. Rh+ Rh+
Zadanie 12.1. (01) Podaj wszystkie moliwe pary genotypw
rodzicielskich, przy ktrych prawdopodobiestwo urodzenia dziecka
majcego grup krwi Rh+ wynosi 100%. Zastosuj odpowiednie oznaczenia
alleli, ktre zostay podane w tekcie.
.......................................................................................................................................................
-
Strona 13 z 23 MBI_1R
Zadanie 12.2. (01) Spord par rodzicw AD wybierz t, w przypadku
ktrej moe wystpi choroba hemolityczna noworodka, wywoana tzw.
konfliktem serologicznym. Odpowied uzasadnij, uwzgldniajc obecno Rh
w erytrocytach dziecka i matki oraz moliwe genotypy ojca.
...
...
... Zadanie 13. (01) U niektrych osb dochodzi do zaburze w
wydzielaniu kortyzolu, ktry jest wytwarzany z cholesterolu w korze
nadnerczy. Przed rozpoczciem leczenia pacjenta wane jest ustalenie,
czy niedobr kortyzolu spowodowany jest niedoczynnoci przysadki w
zakresie produkcji ACTH (kortykotropiny), czy te przyczyn jest
uszkodzenie komrek kory nadnerczy. W tym celu przeprowadza si
specjalny test z metyraponem inhibitorem enzymu, odpowiedzialnego
za ostatni etap produkcji kortyzolu z cholesterolu. Oznacza si u
pacjenta poziom ACTH i 11-deoksykortyzolu, nastpnie podaje si
metyrapon, i po okrelonym czasie znw oznacza si poziom obu
substancji. Na schemacie przedstawiono regulacj wydzielania
kortyzolu oraz miejsce dziaania metyraponu.
Na podstawie: Diagnostyka czynnociowa czowieka, pod red. W.Z.
Traczyka, Warszawa 1999.
Zaznacz poprawne dokoczenie zdania.
Po podaniu metyraponu u pacjentw z niedoczynnoci kortykotropow
przysadki A. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu znacznie
wzrastaj. B. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu pozostaj bez
zmian. C. poziom ACTH pozostaje bez zmian, a poziom
11-deoksykortyzolu spada. D. poziom ACTH wzrasta, a poziom
11-deoksykortyzolu pozostaje bez zmian.
Wypenia egzaminator
Nr zadania 11.1. 11.2. 12.1. 12.2. 13. Maks. liczba pkt 1 1 1 1
1 Uzyskana liczba pkt
-
Strona 14 z 23 MBI_1R
Zadanie 14. W siatkwce oka komrki fotoreceptorowe (prcikonone i
czopkonone) zawieraj barwnik wzrokowy, ktry skada si z absorbujcej
wiato czsteczki retinalu, pochodnej witaminy A, poczonej z biakiem
opsyn. Kiedy barwnik pochania dostateczn ilo energii wietlnej,
zostaj zainicjowane przemiany fizykochemiczne retinalu, ktre
prowadz do powstania impulsw nerwowych w fotoreceptorach i ich
przekazu z siatkwki do mzgu, co warunkuje widzenie. Komrki
prcikonone reaguj w niskich nateniach owietlenia, a czopkonone w
rednich i wysokich. Siatkwka przystosowuje si do odbierania
promieni wietlnych o rnym nateniu. W zaadaptowanej do bardzo
silnego wiata siatkwce przewaajca cz fotoreceptorw ma rozoony
barwnik wzrokowy i jest niepobudliwa. Adaptacja siatkwki do
cakowitej ciemnoci trwa ponad godzin. Dochodzi wtedy do resyntezy
barwnika w fotoreceptorach. Dziki temu jest odpowiednia ilo
barwnika i minimalne natenie promieniowania wietlnego moe by
odbierane przez maksymaln liczb fotoreceptorw.
Na podstawie: W.Z. Traczyk, A. Trzebski, Fizjologia czowieka z
elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa 2007.
Zadanie 14.1. (01) Uwzgldniajc mechanizm widzenia opisany w
tekcie, wyjanij, dlaczego czowiek po przejciu ze sonecznego miejsca
do zacienionego pomieszczenia zaczyna dostrzega zarysy przedmiotw
dopiero po pewnym czasie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14.2. (01) Wyka zaleno midzy niedoborem witaminy A w
organizmie czowieka a pogorszeniem widzenia po zmierzchu. W
odpowiedzi uwzgldnij odpowiedni rodzaj fotoreceptorw.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
-
Strona 15 z 23 MBI_1R
Zadanie 15. Na rysunku przedstawiono rolin wilca ziemniaczanego,
znan pod nazw batat. Jest to bylina powszechnie uprawiana w strefie
midzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym i ciepym klimacie.
Bulwy korzeniowe tej roliny, cenione jako pokarm czowieka, zawieraj
du ilo skrobi oraz inne wglowodany, a take biaka, wiele witamin i
skadnikw mineralnych.
Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Biologia, pod red. A.
Urbanka, Warszawa 1999.
Zadanie 15.1. (01) Okrel, do ktrej grupy rolin jednoliciennych
czy dwuliciennych najprawdopodobniej naley batat. Odpowied
uzasadnij, podajc widoczne na rysunku dwie cechy licia typowe dla
tej grupy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 15.2. (01) Przedstaw funkcj korzenia batata, inn ni
utrzymywanie roliny w podou i pobieranie wody z solami mineralnymi.
Uwzgldnij widoczne na rysunku przystosowanie w budowie korzenia do
penienia tej funkcji.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 14.1. 14.2. 15.1. 15.2. Maks. liczba pkt 1 1 1 1
Uzyskana liczba pkt
-
Strona 16 z 23 MBI_1R
Zadanie 16. Przeprowadzono dowiadczenie badajce intensywno
zachodzenia pewnego procesu w liciu wybranej roliny. Poniej
przedstawiono opis przebiegu dowiadczenia i uzyskane wyniki. Obie
strony blaszki licia wybranej roliny zakryto suchymi papierkami
kobaltowymi. Suchy papierek kobaltowy ma kolor niebieski, natomiast
wilgotny zmienia kolor na rowy. Ogonek licia umieszczono w probwce
z wod, na ktrej powierzchni naniesiono warstw oleju. Trzeci taki
sam papierek, zawieszono na statywie w pewnej odlegoci od licia.
Cay zestaw badawczy umieszczono pod szklanym kloszem, zapewniajc
jednoczenie optymalne warunki owietlenia i temperatury. W poniszej
tabeli zamieszczono wyniki dowiadczenia.
Miejsce umieszczenia papierka kobaltowego
Czas, po ktrym papierek kobaltowy zmieni kolor na rowy
1. dolna powierzchnia licia bardzo krtki 2. grna powierzchnia
licia krtki 3. papierek zawieszony na statywie duszy ni w
przypadkach 1. i 2.
Zadanie 16.1. (01) Podaj nazw procesu zachodzcego w rolinie,
ktrego efektem bya zmiana barwy papierkw kobaltowych umieszczonych
na liciu.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 16.2. (01) Podaj, w jakim celu pod kloszem umieszczono
zawieszony na statywie papierek kobaltowy. Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 16.3. (01) Poniej numerami IIV oznaczono opisy
rozmieszczenia aparatw szparkowych w liciu, a literami AC oznaczono
przykady rodowisk ycia rolin. Rozmieszczenie aparatw szparkowych w
liciu I. aparaty szparkowe wystpuj tylko na grnej powierzchni
blaszki liciowej II. duo aparatw szparkowych wystpuje w skrce
dolnej, brak lub nieliczne aparaty
szparkowe w skrce grnej III. aparaty szparkowe s obecne po obu
stronach licia, ale wicej wystpuje na grnej
powierzchni blaszki liciowej IV. brak aparatw szparkowych w
skrce grnej i dolnej licia rodowisko ycia rolin A. wodne (li roliny
wodnej cakowicie zanurzonej) B. wodno-atmosferyczne (pywajcy li
roliny wodnej, ktrego ogonek jest cakowicie
zanurzony, a blaszka ley na powierzchni wody) C. ldowe (li
roliny ldowej otoczony powietrzem atmosferycznym)
-
Strona 17 z 23 MBI_1R
Uzupenij ponisze zdanie. Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie
oznaczenia wybrane spord opisw IIV i przykadw AC tak, aby powstaa
informacja prawdziwa. Na podstawie wynikw dowiadczenia mona
przypuszcza, e w liciu badanej roliny (wybierz spord IIV) ...., a
wic jest to li roliny yjcej w rodowisku (wybierz spord AC) ..... .
Zadanie 17. (01) Roliny dnia dugiego to roliny zakwitajce podczas
pory roku, w ktrej dni s dusze od pewnej krytycznej wartoci dugoci
dnia. Roliny dnia krtkiego to roliny kwitnce podczas dni krtszych
od pewnej krytycznej wartoci. Przeprowadzono dowiadczenie, ktrego
celem byo okrelenie, czy u rolin wystpuje substancja powodujca
zakwitanie, ktra przy odpowiednim dla danej roliny fotoperiodzie
pobudza pki do rozwoju w kwiaty. W tym celu niekwitnc rolin dnia
dugiego zaszczepiono na kwitncej rolinie dnia krtkiego i poddano
dziaaniu krtkiego dnia. Wynik dowiadczenia przedstawiono na
rysunku.
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.
Opisz wynik dowiadczenia przedstawiony na ilustracji oraz
przedstaw jego moliw przyczyn, korzystajc z informacji podanych w
tekcie i wasnej wiedzy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 16.1. 16.2. 16.3. 17. Maks. liczba pkt 1 1 1 1
Uzyskana liczba pkt
-
Strona 18 z 23 MBI_1R
Zadanie 18. U groszku pachncego (Lathyrus odoratus) autosomalne
allele (A) i (B) dwch rnych genw koduj dwa enzymy odpowiedzialne za
wytworzenie rowego barwnika patkw kwiatw. Kady z tych enzymw
katalizuje jeden z dwch etapw syntezy barwnika rowego i brak nawet
jednego z nich powoduje bia barw kwiatw. Skrzyowano dwie biao
kwitnce roliny, w wyniku czego w pokoleniu pierwszym (F1) otrzymano
wycznie roliny majce kwiaty rowe o genotypie AaBb, gdzie recesywne
allele tych genw (a) i (b) to zmutowane allele kodujce
niefunkcjonalne enzymy. Kady z dwch genw odpowiedzialnych za
wytworzenie rowego barwnika kwiatw wystpuje w populacji groszku w
postaci dwch alleli. Zadanie 18.1. (02) Podaj wszystkie moliwe
genotypy rolin o kwiatach biaych oraz podkrel wrd nich dwa, ktrych
skrzyowanie ze sob doprowadzi do uzyskania wycznie rolin o kwiatach
rowych.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 18.2. (02) Wykonaj krzywk genetyczn (szachownic
Punnetta) i na jej podstawie okrel fenotypy pokolenia drugiego (F2)
powstaego po skrzyowaniu rolin o genotypach AaBb. Podaj, w jakim
stosunku liczbowym wystpuj fenotypy w pokoleniu F2.
Fenotypy w pokoleniu F2:
............................................................................................................
Stosunek liczbowy fenotypw F2:
................................................................................................
Zadanie 18.3. (01) Oce, czy ponisze informacje dotyczce
dziedziczenia barwy kwiatw u groszku pachncego s prawdziwe. Zaznacz
P, jeli informacja jest prawdziwa, albo F jeli jest faszywa.
1. Kady z dwch enzymw niezbdnych do wytworzenia rowego barwnika
kwiatw u groszku pachncego kodowany jest przez allele
wielokrotne.
P F
2. Podwjne heterozygoty groszku maj fenotyp mieszany, czyli
prezentuj barwy kwiatw kadego z obojga homozygotycznych rodzicw. P
F
3. Cecha biaa barwa kwiatw groszku ujawnia si u osobnika bdcego
pojedyncz lub podwjn homozygot recesywn. P F
-
Strona 19 z 23 MBI_1R
Zadanie 19. Czsteczka insuliny skada si z dwch rnych acuchw
polipeptydowych A i B. Wystpuj w niej trzy mostki dwusiarczkowe
stabilizujce struktur czsteczki: jeden w acuchu polipeptydowym A
oraz dwa czce acuchy A i B. Pocztek sekwencji kodujcej (znajdujcej
si na nici nieulegajcej transkrypcji) genu kodujcego jeden z acuchw
polipeptydowych insuliny jest nastpujcy: 5
ATGGCCCTGTGGATGCGCCTCCTGCCCCTGCTGGCG 3. Podczas eksperymentu uyto
czynnika mutagennego, ktry w dwu przypadkach wywoa delecje, tzn.
transkrybowane mRNA byo pozbawione fragmentu sekwencji skadajcego
si z kolejnych nukleotydw. W wyniku translacji powstay acuchy
polipeptydowe (1. i 2.) o innej sekwencji aminokwasw ni w acuchu
prawidowym. I. przypadek polipeptyd 1. powsta na podstawie delecji
4 nukleotydw (od 10 do 13
nukleotydu sekwencji kodujcej wcznie) II. przypadek polipeptyd
2. powsta na podstawie delecji 9 nukleotydw (od 10 do 18
nukleotydu sekwencji kodujcej wcznie).
Zadanie 19.1. (01) Na podstawie tekstu uzasadnij, e czsteczka
insuliny ma struktur III- i IV-rzdow. Struktura III-rzdowa:
.................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Struktura IV-rzdowa:
.................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 19.2. (01) Okrel, ktry polipeptyd (1. czy 2.) bdzie mia
bardziej zmienion sekwencj aminokwasw w porwnaniu z polipeptydem
prawidowym. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 19.3. (01) Podaj nazw czwartego aminokwasu w sekwencji
prawidowego polipeptydu oraz nazw czwartego aminokwasu w
polipeptydzie 1. Przyjmij zaoenie, e w ich skad nie wchodzi
aminokwas kodowany przez kodon START. Polipeptyd prawidowy:
...............................................................................................................
Polipeptyd 1:
................................................................................................................................
Zadanie 19.4. (01) Okrel, czy opisane mutacje mogy by
spowodowane dziaaniem kolchicyny, ktra jest czynnikiem mutagennym
blokujcym wrzeciono kariokinetyczne. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 18.1. 18.2. 18.3. 19.1. 19.2. 19.3. 19.4. Maks.
liczba pkt 2 2 1 1 1 1 1 Uzyskana liczba pkt
-
Strona 20 z 23 MBI_1R
Zadanie 20. Ekologiczna nisza podstawowa gatunku, czyli nisza
potencjalnie zajmowana przez ten gatunek w warunkach optymalnych,
jest czsto inna ni nisza zrealizowana, czyli rzeczywista, zajmowana
w danych warunkach abiotycznych i biotycznych. Aby sprawdzi, czy na
nisz ekologiczn wpywa konkurencja midzygatunkowa, badano dwa
gatunki pkli (skorupiaki osiade, obojnaki, rozmnaajce si m.in.
przez zapodnienie krzyowe). Pkle te wykazuj warstwowe
rozmieszczenie na zalewanych wod skaach wzdu wybrzey Szkocji,
Chthamalus stellatus jest znajdowany wyej na skaach ni Balanus
balanoides (rysunek A). Po usuniciu przez badaczy B. balanoides z
niektrych jego stanowisk okazao si, e C. stellatus rozprzestrzeni
si na tereny wczeniej zajmowane przez B. balanoides (rysunek
B).
A B
Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell, Pozna 2012.
Zadanie 20.1. (01) Sformuuj wniosek dotyczcy wpywu konkurencji
midzygatunkowej na nisz ekologiczn Chthamalus stellatus. We wniosku
uwzgldnij nisz zrealizowan i podstawow.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 20.2. (01) Oce, czy na podstawie opisu tego dowiadczenia i
jego wynikw mona sformuowa wnioski podane w tabeli. Zaznacz T
(tak), jeli wniosek wynika z tego dowiadczenia, albo N (nie) jeli z
niego nie wynika.
1. Zrnicowanie nisz zrealizowanych Chthamalus stellatus i
Balanus balanoides pozwala na koegzystencj populacji obu gatunkw w
biocenozie.
T N
2. Usunicie Chthamalus stellatus z jego stanowiska spowoduje, e
Balanus balanoides zajmie wysze partie ska. T N
3. Chthamalus stellatus ma szeroki zakres tolerancji, a Balanus
balanoides ma wski zakres tolerancji. T N
Zadanie 20.3. (01) Korzystajc z podanych informacji, przedstaw
jedn korzy, jak odnosz pkle z ycia w skupiskach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
-
Strona 21 z 23 MBI_1R
Zadanie 21. Informacja 1. Roliny misoerne wystpuj zwykle w
siedliskach ubogich w skadniki pokarmowe. Ich systemy korzeniowe s
sabo wyksztacone. W toku ewolucji misoerno pojawiaa si wrd rolin
kilkakrotnie, niezalenie od siebie. S trzy odrbne rodziny rolin
dzbankowatych, ktrych przedstawiciele wyksztacaj dzbanki:
Sarraceniaceae, rosnce w pnocnej i poudniowej Ameryce, Nepenthaceae
w Azji oraz Cephalotaceae w Australii. Rodziny te nie s ze sob
blisko spokrewnione, ale wszystkie wyksztacaj, z fragmentu lub
caego licia, podobnie wygldajce puapki w ksztacie dzbanka. W
dzbankach zbiera si woda deszczowa, w ktrej, w najprostszym
przypadku, zapane zwierzta topi si i ulegaj strawieniu z udziaem
wystpujcych w nich bakterii. Bardziej wymylne dzbanki same
wydzielaj do wntrza enzymy trawienne.
Na podstawie: A.J. Lack, D.E. Evans, Krtkie wykady. Biologia
rolin, Warszawa 2005. Informacja 2. Jeden z gatunkw z rodziny
Nepenthaceae dzbanecznik dwuostrogowy (N. bicalcarata) jest
kolonizowany przez mrwki z gatunku Camponotus schmitzi, ktre ywi si
jego nektarem oraz owadami wpadajcymi do dzbankw. Wycignicie ofiary
z dzbanka moe trwa nawet do 12 godzin i w tym czasie mrwki
zostawiaj w dzbanku bogate w azot odchody. Zauwaono, e wyawiane s
gwnie najwiksze ofiary, a ich niezjedzone szcztki trafiaj z
powrotem do dzbanka. Roliny pozbawione mrwek s skarlae. Mrwki te
gnied si wycznie na N. bicalcarata i tylko wyjtkowo s znajdowane na
innych rolinach.
Na podstawie: encyklopedia.naukowy.pl
Zadanie 21.1. (01) Uzupenij tabel wpisz w kadym z jej wierszy
waciw nazw zalenoci midzygatunkowych. Wybierz je z poniszych:
konkurencja, drapienictwo, pasoytnictwo, mutualizm.
Zestawienie organizmw Zalenoci midzygatunkowe 1. dzbaneczniki
schwytane owady
2. mrwki C. schmitzi dzbanecznik dwuostrogowy Zadanie 21.2. (01)
Na podstawie przedstawionych informacji okrel, czy dzbankowate
puapki u opisanych rolin misoernych s przykadem konwergencji, czy
dywergencji. Odpowied uzasadnij.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 21.3. (01) Wyjanij, dlaczego dzbaneczniki dwuostrogowe
yjce bez mrwek maj mniejsze rozmiary ciaa. W odpowiedzi uwzgldnij
informacje dotyczce warunkw ycia dzbanecznikw.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 20.1. 20.2. 20.3. 21.1. 21.2. 21.3. Maks. liczba pkt
1 1 1 1 1 1 Uzyskana liczba pkt
-
Strona 22 z 23 MBI_1R
Zadanie 22. Gatunek uznaje si za zagroony, kiedy jego populacje
maj bardzo ma liczebno. W rezerwacie Gombe w Tanzanii yje okoo 100
szympansw. Liczba tych zwierzt, wystpujcych w lasach rwnikowych na
obszarze kilku pastw afrykaskich, drastycznie si zmniejsza.
Przyczynami s m.in. kurczenie si terenw lenych i nielegalne
polowania. Naczelne wykazuj te podatno na choroby zakane typowe dla
ludzi. Gdy wic firmy zajmujce si wyrbem lasu coraz gbiej penetruj
dungl, ronie prawdopodobiestwo rozprzestrzeniania si infekcji
niebezpiecznych dla ycia szympansw. W celu ochrony szympansw podjto
nastpujce dziaania: otoczono rezerwat kordonem zieleni, utworzono
migracyjne korytarze lene prowadzce z rezerwatu do innych lasw
tropikalnych zamieszkaych przez niewielkie populacje szympansw,
ograniczono napyw turystw, zabroniono turystom zbliania si do tych
zwierzt. Do rezerwatu nie s wpuszczane nawet lekko zainfekowane i
kaszlce osoby.
Na podstawie: K. Wong, Jane z afrykaskiej dungli, wiat Nauki, nr
1, 2011.
Zadanie 22.1. (01) Wyjanij, dlaczego istnienie populacji
szympansw o maej liczebnoci jest zagroone. W odpowiedzi uwzgldnij
podoe genetyczne tego zjawiska.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 22.2. (01) Podaj, ktre z wymienionych dziaa dotyczcych
ochrony szympansw ma na celu zwikszenie rnorodnoci genetycznej
populacji z rezerwatu Gombe. Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wypenia egzaminator
Nr zadania 22.1. 22.2. Maks. liczba pkt 1 1 Uzyskana liczba
pkt
-
Strona 23 z 23 MBI_1R
BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)
[A1]ZESTAW II-maj_standardpusta_stronaMBI-R1A1P-152_karta