โรคที่เกิดจากการใช้ ยาเสพติด...•vape it : การสูดและพ่นไอน้ า (บุหรี่ไฟฟ้า)

โรคทเกดจากการใชยาเสพตดพญ. พอใจ มหาเทพ14 สงหาคม 2562

แบงตามพรบ.ยาเสพตด 2522

• ประเภทท 1 ยาเสพตดชนดใหโทษรายแรง เชน เมทแอมเฟตามน เฮโรอน

• ประเภทท 2 ยาเสพตดใหโทษทวไป เชน ฝน มอรฟน โคเคน เมทาโดน

• ประเภทท 3 ยาเสพตดใหโทษทมยาเสพตดใหโทษประเภทท 2 เปนสวนผสมอยดวย ตามทไดขนทะเบยนต ารบไว เชน ยาแกไอผสมโคเดอน

• ประเภทท 4 สารเคมทใชในการผลตยาเสพตดประเภทท 1 หรอ 2 เชน อาเซตคแอนไฮไดรด อาเซตลคลอไรด alprazolam

• ประเภทท 5 ยาเสพตดใหโทษทมไดเขาอยในประเภทท 1-4 เชน กญชา กญชง กระทอม เหดขควาย

แบงตามการวนจฉย 10 ประเภท

1. Alcohol

2. Caffeine ผสมอยในเครองดมหลายชนด เชน ชา กาแฟ น าอดลม เครองดมชก าลง ชอคโกแลต ขนาดไมเกน 200 มก. จะเพมพลง สมาธในการท างาน ลดอาการงวง หากเกน 300 มก. จะท าใหมอาการปวดศรษะ วตกกงวล กระวนกระวาย

3. Cannabis (Marijuana)

4. Hallucinogen ไดแก ยาอ(ecstasy) ยาเค(ketamine) LSD(lysergic acid diethylamine) PCP(phencyclidine)

5. Inhalant เชน กาว ส น ามน ทนเนอร แลคเกอร น ายาลางเลบ

แบงตามการวนจฉย 10 ประเภท

6. Opioid เชน ฝน,เฮโรอน,มอรฟน,เมทาโดน,pethidine,tramadol, codeine,oxycodone

7. Sedative, Hypnotic, Anxiolytic ไดแก benzodiazepine, Barbiturate,zolpidem

8. Stimulant ไดแก metamphetamine, ice, methyiphenidate, cocaine

9. Tobacco

10. Other เชน กระทอม, 4×100(ยาแกไอ,ยากนยง,กระทอม,โคลา)

แบงตามแหลงก าเนด

แบงตามการออกฤทธตอระบบประสาทสวนกลาง

• กดประสาท (ฝน เฮโรอน ยานอนหลบ ฯลฯ)

• กระตนประสาท (ยาบา ยาอ โคเคน ฯลฯ)

• หลอนประสาท (LSD เหดขควาย ฯลฯ)

• ผสมผสานกน (กญชา กระทอม ฯลฯ)

Factors leading to addiction

• มหลายปจจย

• แตละบคคลกมสาเหตทท าใหตดสารแตกตางกน แมจะเสพสารชนดเดยวกน

วธการรกษาทเหมาะสมควรเปนแบบ “รายบคคล”

สาเหตทท าใหมการเรมใชสาร

1.Drug availability : การเขาถงสารไดงาย

2.Social acceptability : การยอมรบของสงคม/คนรอบขางของผใช

3.Peer pressure : ภาวะกดดนจากกลมเพอน

สาเหตทท าใหผใชสารกลายเปนผตด

1.Personality : dependent(พงพง), antisocial(ตอตานสงคม)

2.Individual biology : change in CNS

3.Action of drug : กลไกการออกฤทธของสาร

การตดสารถอเปน “Brain disease” เกดจากการทใชสารอยางตอเนองจนท าใหม structure & neurochemistry ในสมองเปลยนไป

Brain reward system

• VTA,NA,PFT-----dopamine(DA)

• เมอใชสารไปนานๆ ท าใหมการเพม DA ท presynaptic area , DA transporter ลดลง

• เกดการ up regulation ของ cAMP pathway ท าใหเกดการดอยา

• Threshold ตอ DA สงขน

สาเหตจาก neurochemical factors

สาเหตจากพนธกรรม

• Of all the people who try alcohol or illegal drugs, only 10 to 20 percent get addicted.

• No single gene has ever been isolated for people who get hooked on alcohol, drugs or other substances.

• Gene ทมผลตอการตดสารจะเกยวของกบ Dopamine

• a number of studies show that genetics does play some significant role.

สาเหตจากพนธกรรม

• A Medical College of Virginia twin study on cocaine use showed a 54 concordance rate for identical twins versus 42 percent for fraternal twins, but for cocaine abuse showed a 47 percent concordance for identical twins and only 8 percent for fraternal twins.

• A Washington University, St. Louis, review showed that 33 to 71 percent of the variation in nicotine addiction was inherited, while 48 to 66 percent of variation in alcohol addiction was inherited, and 49 percent of variation in gambling addiction was inherited.

สาเหตการตดสารจากปจจยดานจตใจ(Psychodynamic theory)

การใชสารเปน self medication เพอความลดกงวล เชน

• ใช alcohol ลดอาการ panic

• ใช opioid ลด anger

• ใช amphetamine ลด depression

สะทอนใหเหนวาผทตดสารม Ego function บกพรองตามทฤษฎ psychodynamic theory เกดจากการม oral regression)

สาเหตการตดสารจากปจจยดานจตใจ(Learning and Conditioning)

สาเหตการตดสารดานสงคม

• Family addiction, Family parenting skills, Mental health problem of family

• Peer group; สอนผใชหนาใหม

• การรวมกลมเพอใชสาร

• แทบไมพบการใชแอลกอฮอลในสงคมมสลมเนองจากผดหลกศาสนา

แบงเปน 2 สวน• Substance use disorder ไดแก dependence

• Substance related disorder ไดแก substance intoxication, substance withdrawal, substance induced disorder (กาย+จตเวช)

เกณฑการวนจฉยโรคการใชสารเสพตด(Substance use disorder) ตาม DSM-5

ผปวยเสพสารจนเกดความผดปกตของพฤตกรรม โดยมอาการตอไปน 2อยาง หรอมากกวาในชวง 12 เดอนใดๆ

1. ใชสารในปรมาณทมากกวาหรอนานกวาทตงใจไว

2. มความตงใจอยเสมอทจะลดปรมาณการเสพลงมา แตไมประสบผลส าเรจ

3. ใชเวลานานๆ หมดไปกบ (a)การไดสารมา (b) การเสพ หรอ(c) การฟนใหหายจากฤทธของสาร

4. มความกระหายหรอความตองการเปนอยางมาก หรอมแรงขบดนทจะตองเสพสาร

5. เสพสารซ าๆจนมความบกพรองในบทบาทในการงาน การเรยน หรอตอครอบครว

6. ยงคงเสพอยางตอเนอง แมวาจะเกดปญหาตอเนองหรอเกดปญหาซ าๆไมวาเปนปญหาทางสงคม หรอปญหามนษยสมพนธ อนเปนผลมาจากการเสพสาร

7. มความลดลงหรอบกพรองกจกรรมหลกทเกยวกบสงคม อาชพการงาน หรอพกผอนหยอนใจ

8. เสพสารซ าๆในสถานการณซงอาจเกดอนตรายตอรางกาย

เกณฑการวนจฉยโรคการใชสารเสพตด(Substance use disorder) ตาม DSM-5

เกณฑการวนจฉยโรคการใชสารเสพตด(Substance use disorder) ตาม DSM-5

9. ยงเสพอยางตอเนอง แมจะทราบวาเกดปญหาทางรางกายหรอจตใจอยางตอเนอง หรอซ าๆโดยทปญหานนๆนาจะเปนผลทมาจากการใชสาร

10.อาการดอยา (Tolerance) โดยมอาการตอไปนอยางใดอยางหนง

a.เพมปรมาณของสารเพอใหเกดความมนเมา

b.ผลของสารลดลงอยางมาก แมจะเสพอยางตอเนองในปรมาณเทาเดม

11.อาการขาดยา(withdrawal symptom) โดยมอาการตอไปนอยางใดอยางหนง

a.มอาการซงมลกษณะเฉพาะเจาะจงของการขาดสารนน

b.เสพสารเพอใหอาการขาดยาลดนอยลง หรอเพอใหไมมอาการ

เกณฑการวนจฉยโรคการใชสารเสพตด(Substance use disorder) ตาม DSM-5

โดยสามารถระบรายละเอยดการวนจฉยเพมดงน

• In early remission : ผปวยไมมอาการใดๆของโรคการใชสารอยางนอย 3 เดอน แตไมถง 12 เดอน (ยกเวนอาจจะยงม craving)

• In sustained remission : ผปวยไมมอาการใดๆของโรคการใชสารอยางนอย 12 เดอนหรอมากกวา (ยกเวนอาจจะยงม craving)

ระบความรนแรงดงน

• 2-3 อาการถอเปนการตดสารเสพตดขนตน

• 4-5 อาการถอเปนการตดสารเสพตดขนปานกลาง

• มากกวา 6 อาการถอเปนการตดสารเสพตดรนแรง

Substance-Induced Mental Disorders

• Substance-induced psychotic disorder

• Substance-induced bipolar and related disorders

• Substance-induced depressive disorders

• Substance-induced anxiety disorders

• Substance-induced obsessive-compulsive and related disorders

• Substance-induced sleep disorders

• Substance-induced sexual dysfunctions

• Substance-induced delirium

• Substance-induced neurocognitive disorders

กลมอาการทเกดจากการใชหรอหยด/ลด สาร

แนวทางการวนจฉยโรคจากสาร

• โรคทเกดจากการใชสารท าใหเกดอาการทางจตเวชจะคลายกบโรคทางจตเวชเอง ทงอาการเมา อาการถอน อาการ induced mental disorder

• อาศยการซกประวตทด โดยทวไปจะใชระยะเวลา 1 เดอน หากยงมอาการทางจตเวชนาจะเกดจากโรคทางจตเวชมากกวา

• สารบางชนดจะอยในรางกายไดนานมากกวา 1 เดอน เชน กญชา ขนอยกบความยาวนานและความถของการใชมากอน

ระยะเวลาทสามารถตรวจพบสารในปสสาวะหลงใชสาร

คาเฟอน (caffeine)Caffeine intoxication

• เกดเมอไดรบคาเฟอนมากกวา 250 มก.

• หงดหงด กระสบกระสาย ตนเตน นอนไมหลบ หนาแดง ปสสาวะบอย ทองไสปนปวน กลามเนอกระตก คดหรอพดมาก ใจเตนเรว ใจเตนไมเปนจงหวะ ไมเหนดเหนอย

• การรกษา ใหการรกษาประคบประคองตามอาการ

คาเฟอน (caffeine)Caffeine withdrawal

• ปวดศรษะ ออนเพลย งวงนอน หงดหงด อารมณเสย ซมเศรา ไมมสมาธ คลนไส อาเจยน ปวดเมอยกลามเนอ

• การรกษา ใหการรกษาประคบประคองตามอาการ เชน ยาแกปวด

รปแบบการใชกญชา• smoke

• vape it : การสดและพนไอน า (บหรไฟฟา) หรอ เครองสบไอระเหย

• cook it into food (น ามาปรงอาหาร)

• use it as part of an oil (สกดน ามนกญชา)

• brew it with teas (ชาชง)

• use topical or oral marijuana products (กน/ทา)

ผลกระทบดานรางกายทพบบอยในการใชกญชา• ถาใชแบบสบจะท าใหเกดหลอดลมอกเสบ (bronchitis) และเกดเสมหะ

• หากใชแบบสบเกดการระคายเคองตอปอด กระตนอาการหอบหด

• ระบบภมคมกน(immune system) ออนแอลง จาก THC

• หวใจเตนเรวขน 20-50 ครง/นาท

• ดวงตาแดง เนองจากเพม blood flow

• บรรเทาอาการตอหน (glaucoma) แตเพยงระยะสน

• รบกวนการเจรญเตบโตของทารกในครรภ

• รบกวนการพฒนาสมองในวยรน

ผลกระทบดานรางกายทพบบอยในการใชกญชา

• ลดอาการปวด

• ลดอาการคลนไสอาเจยน

• ลดการอกเสบ(inflammation) ของรางกาย

• มแนวโนมวาจะไปรบกวนการเตบโตของเนองอก

ผลกระทบดานสขภาพจตทพบบอยในการใชกญชา

• ชวยเจรญอาหาร

• เพม / ลด อาการซมเศรา(depression) ขนอยกบผใช

• เพม / ลด อาการวตกกงวล (anxiety) ขนอยกบผใช

• ท าใหการตดสนใจผดพลาด

• ความจ าแยลง

ท าใหการตอบสนองตอสงกระตนเชองชาลง

• ท าใหเกดอาการระแวงและอาการหลอนได

• ท าใหเสพตดไดในบางราย

How marijuana affects younger people

• กญชามผลกระทบตอการเจรญเตบโตของสมองในเดกและวยรน เปนสาเหตใหเกดปญหาความจ า memory แยลง สมาธ concentration ลดลง และ ทกษะการแกปญหาproblem-solving skills ลดลง.

• จากงานวจยทผานมาไดผลทเนนย าอยางมากวาหากใชกญชาในคนทอายต ากวา 25 ป จะท าใหความจ าและความสามารถในการเรยนรแยลง

กญชา

Cannabis intoxication

• Impair motor coordination,อารมณครนเครง,วตกกงวล,รสกเวลาชาลง,การตดสนใจบกพรอง,แยกตว,ตาแดง,ปากแหง,ใจสน,มองเหนสสนชดเจน,หวใจเตนผดจงหวะ

• การรกษา –ปลอบผปวยใหสงบ ใหความมนใจวาอาการจะหายไปในไมชา รกษาตามอาการ

-ใหอยในบรรยากาศทสงบ

-ถาอาการไมดขน ให diazepam 10-30 มก. กนหรอฉด

กญชา

Cannabis withdrawal symptoms

• มอาการหงดหงด กาวราว กงวล กระวนกระวาย หลบยาก เบออาหาร น าหนกลด ซมเศรา ปวดทอง สน เหงอออก ไข ปวดศรษะ

• การรกษา -ใหความรและใหก าลงใจ

-อาจพจารณาใหยาแกกงวลในชวงสนๆ

กญชาทางการแพทย

• พ.ร.บ. ยากเสพตด ฉบบท 7 พ.ศ. 2562 ไดมผลบงคบใช เมอตนป กมภาพนธ 2562 เพอเปดทางใหมการน ากญชามาใชประโยชนทางการแพทย

• การก าหนดโทษตามกฎหมายยาเสพตด ไมไดหมายความวา ผใดจะสามารถครอบครองกญชาหรอพชกระทอมไดตามอ าเภอใจ เนองจาก ใน มาตรา 26/2 หามมใหผใดจาหนายหรอมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 เวนแตไดรบอนญาตจากผอนญาต โดยทการมปรมาณยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 ไวในครอบครองมปรมาณตงแตสบกโลกรมขนไปใหสนนษฐานวามไวในครอบครองเพอจ าหนายจะไดรบโทษสงสด

กญชาทางการแพทย

• ส าหรบยาแผนไทยโบราณ มบนทกไวตงแตสมยอยธยาวา การมกญชาผสมอยนนรกนมานานหลายรอยป สามารถชวยการนอนหลบได แตกไมไดผสมใหมากจนเกดอาการหวาดกลวหรอออกฤทธทางจตประสาท มนเมา ปวดศรษะ ซงจะเหนไดวาต ารบยาไทยทมสวนผสมกญชานน มกจะผสมพรกไทยเพอขบลมออกประการหนง สมยอยธยามปรากฏในคมภรธาตพระนารายณ อย 2 ต ารบ หนงในนนคอ"ยาศขไสยาสน" สวนอกต ารบนน ไมขอแนะน าเนองจากมสวนผสมของฝนทเปนสารเสพตดผดกฎหมาย

กญชาทางการแพทย

• กรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกมแผนสนบสนนการจดบรการกญชาทางการแพทยแผนไทยในสถานบรการ ตงแตวนท 15 ส.ค. 62 เปนตนไป โดยใหสสจ.สงรายชอหนวยบรการน ารอง รพศ/รพท/รพช จงหวดละ 2 แหง ซงตองขออนญาตครอบครองและจ าหนายกอน(ขนตอนเหมอนการขอใบอนญาตมอรฟน) ลอตแรกผลตโดยรง.ทรพ.พระอาจารยฝน อาจาโร และรพ.แถวภาคกลาง (ผานเกณฑ GMP ของWHO) วตถดบจาก องคการเภสช

กญชาทางการแพทย

• ต ารบยาทจะจดสงให 5 ต ารบแรก

1) ยาศขไสยาศน รกษาอาการนอนไมหลบ ชวยคลายกลามเนอ มกญชา 15%

2) ยาทพยาธคณ แกกลอน 5 ประการ มอเทาตายกระดาง เมอยขบ เจบไหล นอนไมหลบ มกญชา 3.3%

3) ยาท าลายพระสเมร อมพฤกษ อมพาต ทองใหญ ลมจกเสยด ลมชก ปากเบยว รดสดวง ฯลฯ มกญชาประมาณ 2.3%

4) ยาไฟอาวธ 5) ยาแปสนฑฆาต กรอนแหง

จายไดเฉพาะแพทยแผนไทยทผานการอบรมเทานน แพทยแผนปจจบนจายไมได

สารทออกฤทธหลอนประสาท

Hallucinogen intoxication• มอาการวตกกงวล ซมเศรา กลว หวาดระแวง idea of reference

illusion hallucination depersonalization ใจเตนเรว ใจสน มานตาขยาย เหงอออก ตาพรามว tremor incoordination

• การรกษา –ปลอบผปวยใหสงบ

-ใหอยในบรรยากาศทสงบ

-ถาอาการไมดขน ให diazepam 10-30 มก. กนหรอฉด

สารระเหย

Inhalant intoxication

• มอาการเวยนหว ตาพรามว ตากระตก (nystagmus) incoordination พดไมชด ไมมแรง เชองชา สน กลามเนอออนแรง กาวราว apathy จดการปญหาไมด euphoria stupor coma

• การรกษา -ประคบประคอง ดแลใกลชด ไมควรใหยา benzodiazepine เพราะอาจจะแยลง

Opioids

Opioid intoxication

• กดการหายใจ มานตาหด(pinpoint pupil) หวใจเตนชา coma แนนหนาอก ปวดศรษะ

• เปนภาวะฉกเฉนถงแกชวตได

• การรกษา A-B-C,naloxone,resuscitation

Opioids

Opioid withdrawal

• คลนไส อาเจยน ปวดทอง ทองเสย หาวบอย น ามก น าตาไหล ขนลก เหงออก ปวดเมอยกลามเนอและกระดกมาก

• การรกษา ใหเมทาโดนทดแทน (ใชไดทง detoxification และ maintenance)

• ประเมนอาการถอนใช COWS ทารกใช NAS

ยาคลายเครยด ยานอนหลบ

Hypnotic / Sedative/ anxiolytic intoxication

• เหมอนแอลกอฮอล คอ กดประสาทสวนกลาง ท าใหขาดความสามารถในการยบยงชงใจ ขาดความสามารถในการตดสนใจ เดนเซ พดออแอ เหนภาพซอน ซม coma

• การรกษา –ประคบประคอง ระวงเรองทางเดนหายใจ

ยาคลายเครยด ยานอนหลบ

Hypnotic / Sedative/ anxiolytic Withdrawal

• เหมอน alcohol withdrawal อาการทพบบอยคอ insomnia , tremor, anxiety

• การรกษา ใชยาในกลมเดยวกนทออกฤทธยาวกวาทผปวยใช มกนยมกลม long acting benzodiazepine เชน diazepam, clonazepam

ประวตแอมเฟตามน

Benzedrine เปนสารตวแรกในกลมทถกสงเคราะหขนในป 2430

• Methamphetamine ถกสงเคราะหขนครงแรกในปพ.ศ. 2462 โดยถกน ามาใชเปนยาในป พ.ศ.2475เปนยาพนบรรเทาอาการคดแนนจมกและหอบหด

• ปพ.ศ.2476 ใชเปนยารกษา depression,nacrolepsy,childhood hyperactivity

• ในสงครามโลกครงท 2 ถกน ามาใชอยางแพรหลายเพอลดอาการออนเพลยของทหาร

• สารแอมเฟตามนออกฤทธไดทงท dopaminergic system และ serotonergic system

• ถกท าลายโดยตบและไต

• ความเปนกรดจะท าใหเพมการขบถายออก

• แอมเฟตามนจะมการตดหลงใชนอยกวาโคเคน

สารกระตนระบบประสาทสวนกลาง

Stimulant intoxication

• อาการทางกาย ใจเตนเรว ความดนสง มานตาขยาย วนวาย stereotype movement สบสน delirium ชก

• อาการทางจตใจ สนกสนาน ครนเครง หวาดระแวง วตกกงวลงาย จดการปญหาไมด

สารกระตนระบบประสาทสวนกลาง

Stimulant intoxication

• การรกษา

1. ปองกนการท ารายตนเอง และ ผอน

2. ลดอาการวนวาย ใหอยในทสงบ

3. อาจให diazepam 10-20 mg. IV หรอ Haloperidol 5 mg IM ใหซ าไดตามอาการ

4. อาจใหยาลดความดน กลม beta blocker, nitropusside

สารกระตนระบบประสาทสวนกลาง

กรณกนยาเกนขนาด

• Gastric lavage

• ระวงการชก และ hyperthermia ใหประคบน าเยน และ diazepam

• Acidify urine โดยให ascorbic acid 500 mg กนวนละ 4ครง

• กรณความดนหตสงให nitropusside

สารกระตนระบบประสาทสวนกลาง

Stimulant withdrawal

• มกมอาการรนแรงทสดในวนท 2-3 หลงหยดเสพ อาการอยนานประมาณ 7 วน

• มอาการออนเพลย เชองชา เซองซม นอนไมหลบ หรอ หลบมากเกนไป ฝนราย อยากอาหารเพม

• การรกษา -ประคบประคอง

-หากเกดเกดภาวะซมเศราและ

ฆาตวตายกใหรกษาเหมอนโรคซมเศรา