บทที่ 2dspace.spu.ac.th/bitstream/123456789/4903/9/บท... · 2017-03-11 · นักวิชาการหลายท่าน ... แต่ละท่าน...

บทท 2

แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

การศกษา เรอง “ธรรมาภบาล วฒนธรรมองคการ กบประสทธผลองคการของหนวยงาน ในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต” ผศกษาไดทบทวนแนวคดทฤษฎตลอดจนงานวจย ทเกยวของ โดยแยกตามหวขอส าคญ ดงน

2.1 แนวคดประสทธผลองคการ 2.2 แนวคดธรรมาภบาล 2.3 แนวคดวฒนธรรมองคการ 2.4 บรบทของส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต 2.5 งานวจยทเกยวของ 2.1 แนวคดประสทธผลองคการ

แนวคดประสทธผลองคการ (Organizational Effectiveness) เกดขนมาเปนระยะเวลายาวนานแลว และมลกษณะกวางขวาง เปนประเดนทนกทฤษฎองคการใหความส าคญ เพราะเปนแกนของแนวคดทสงผลตอการขบเคลอนองคการในดานตางๆ อกจ านวนมาก เชน โครงสรางองคการ การวางแผนเชงกลยทธ ภาวะผน า วฒนธรรมองคการ ธงชย สนตวงษ (2537, หนา 22) กลาวไววา ประสทธผลองคการ เปนการตดสนใจขนสดทายวาการบรหารองคการประสบความส าเรจหรอไมเพยงใด องคการจะอยรอดและมความมนคงเพยงใด ขนอยกบประสทธผลองคการ ความหมายของประสทธผลองคการทใชกนในกลมผบรหารองคการ คอ ความสามารถขององคการทใชประโยชนจากทรพยากร ท าใหเกดผลผลตทบรรลเปาหมายขององคการ และสามารถคงอยไดในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง ทงนประสทธผลองคการทดทสดเปนการ ท าใหเปาหมายขององคการในสถานการณใดๆ มความเปนไปได ถอไดวาเปนเปาหมายสงสด ทผบรหารองคการตองการจะบรรลถง (พงษเทพ จนทสวรรณ, 2553, หนา 136) ซงทกองคการ ไมวาจะมขนาด ประเภท หรอสถานทตงอยางไร ลวนตองการความเจรญกาวหนา ความอยรอด การปรบตว รกษาสภาพ และไมตองการความขดแยงในการท างาน เหลานเปนประสทธผลองคการ ทงสน แตกรณจะเปนไปได ตองอาศยการบรหารและการจดการทเหมาะสม (Steers, 1977, p. 55) โดยเฉพาะอยางยงองคการในศตวรรษท 21 ซงอยในยคโลกาภวตน (Globalization) ทมการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมภายนอก ทางดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง และเทคโนโลย

23

สารสนเทศ อยางรวดเรว การแขงขนระหวางประเทศทวความรนแรงมากขน กฎหมาย ขอตกลงระหวางประเทศ การเปดเสร ตลอดจนการรวมกลมกนของประเทศตางๆ สงผลใหองคการ ทกองคการ จ าเปนทจะตองปรบสภาพแวดลอมภายใน อาท ดานโครงสราง การน าองคการ การวางแผนยทธศาสตร การมงเนนใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยขององคการ การบรหารทรพยากรมนษย การจดการความร การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ กระบวนการบรหารจดการ ใหกาวทนตอการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวดงกลาว เพอใหการด าเนนการขององคการบรรลผลส าเรจหรอผลลพธตามเปาหมายทก าหนด องคการมการพฒนาและเจรญเตบโตอยางมนคงและย งยนตอไป ในยคแรกของการศกษาเรองประสทธผลขององคการ มแนวคดหลกอย 2 แนวคด ทมความแตกตางกน แนวคดแรก เปนแนวคดเกณฑวดประสทธผลเชงเดยว (Ultimate Effectiveness Measures) (Steers, 1977, pp. 11-15) โดยใชหลกเกณฑอยางใดอยางหนงเพยงเทานน ในการวดประสทธผลขององคการ เชน วดจากผลก าไร วดจากความพงพอใจ เปนตน สวนอกแนวคดหนง นน มลกษณะทแตกตางกน คอเปนแนวคดเกณฑวดประสทธผลแบบหลายเกณฑ (Multivariate Effectiveness Measures) โดยใชหลายเกณฑในการวดประสทธผลองคการ Thorndike (1949, อางถงใน พงษเทพ จนทสวรรณ, หนา 2553) ส าห รบแนวคดเกณฑ ว ดประสทธผลเชงเดยว (Ultimate Effectiveness Measures) นกวชาการหลายทาน เชน Cameron (1981, p. 1) ไดแสดงความคดเหนถงความไมเหมาะสมวา ในการด าเนนงานภายในองคการ มกจะประกอบไปดวย แผนงานโครงการหลากหลาย ซงแผนงาน โครงการเหลานน อาจมการด าเนนงานทแตกตางกน ขดแยงกน หรอทบซอนกนได เนองจากเปาหมายของแตละโครงการ เกดจากผมสวนไดสวนเสย หลากหลายกลม ดงนน การน าเกณฑการวดประสทธผลเชงเดยวมาใช จงไมเหมาะสม เชน การน าเกณฑวดดานผลก าไรมาวด อาจวดความส าเรจของโครงการหนงได แตไมสามารถน าไปใชวดประสทธผลของโครงการอนๆ ไดท งหมด เพราะโครงการอนๆ อาจไมไดมเปาหมายทมงหวงผลก าไรกได เชน โครงการบางโครงการอาจมเปาหมายดานความพงพอใจของผรบบรการ หรอบางโครงการม เปาหมายเพอลดตนทนการผลต การวดดวยผลก าไร จงไมสามารถบอกถงประสทธผลในภาพรวมของโครงการได เปนตน ดวยเหตน แนวคดเกณฑวดประสทธผลแบบหลายเกณฑ (Multivariate Effectiveness Measures) จงเปนอกแนวคดหนง ทไดรบความนยมในการประเมนประสทธผลองคการโดยนกวชาการไดพยายามสรางตวแบบหรอแบบจ าลอง และน าไปทดสอบสมมตฐาน (Hypothesis) ดวยการน าไปทดลองหรอหาความสมพนธระหวางตวแปรหลก ซงอาจมผลตอความส าเรจขององคการ ดงนน เกณฑการวดประสทธผลองคการ จงมความหลากหลาย ขนอยกบฐานคตในเรองประสทธผลองคการของนกวชาการแตละทาน ซงหมายความรวมถงการนยามความหมายของแนวคดประสทธผลองคการทแตกตางกนดวย สอดคลองกบแนวคดของ พงษเทพ จนทสวรรณ

24

(2553, หนา 137) กลาววา การกอตวเรองแนวคดประสทธผลองคการ ยงไมมสภาวะความเปนสากล (Generalization) ดงนน จงเปนการยากทจะประเมนประสทธผลองคการในเชงประจกษ เนองจากยงขาดความชดเจน สมบรณทเปนสากลในการใหนยามความหมาย แนวคดของประสทธผลองคการ 2.1.1 ความหมายของประสทธผลองคการ

นกวชาการทางดานทฤษฎองคการไดใหค านยามประสทธผลองคการ ไวมากมายและหลากหลาย ขนอยกบเจตคตของนกวชาการ ดงน

Schein (1970, p. 117) มความเหนวา ประสทธผลองคการ หมายถง สมรรถนะ (Capacity) ขององคการในการทจะอยรอด (Survival) ปรบตว (Adapt) รกษาสภาพ (Maintain) และเตบโต (Grow) ไมวาองคการนนจะมหนาทใดทตองการใหลลวง

Robbins (1990, p. 49) ไดนยามประสทธผลขององคการ หมายถง ระดบทซงองคการบรรลเปาประสงคระยะส นและระยะยาว ทงในเชงผลลพธและเชงกระบวนการ การเลอกตวแปรหรอเรองทน ามาเปนเกณฑในการประเมนผล สะทอนคานยมของกลมยทธศาสตร ทมอทธพลตอการอยรอดขององคการ สะทอนความสนใจของผประเมน และระยะเวลาทองคการไดรบจดต งขนมา Hoy & Miskel (1991, p. 381) กลาววา ประสทธผลขององคการ หมายถง การทผบรหารสามารถใชภาวะผน า เปนศนยรวมในการจดการศกษา ท าใหครและนกเรยนเกดความ พงพอใจ เปนผลท าใหการด าเนนงานของโรงเรยนมประสทธผลสอดคลองกบวตถประสงค ธงชย สนตวงษ (2533, หนา 314) ประสทธผลขององคการจะมขนได ยอมขนอยกบเงอนไขทวา องคการสามารถท าประโยชนจากสภาพแวดลอมจนบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทต งใจไว แตสงทส าคญทสดอยเบองหลงควบคกบประสทธผลกคอ ความมประสทธภาพ

(EFFICIENCY) ซงหมายถง การมสมรรถนะสง สามารถมระบบการท างานทกอใหเกดผลไดสง โดยไดผลผลตทมมลคาสงกวามลคาของทรพยากรทใชไป วทยา ดานธ ารงกล (2546, หนา 27) ไดใหความหมายวา ประสทธผล หมายถง ความสามารถในการเลอกเปาหมายทเหมาะสมและบรรลเปาหมายนนๆ ประสทธผลจงวดกนทวาองคการสามารถสนองผบรโภคสนคาหรอบรการทเปนทตองการหรอไม และสามารถบรรลในสงทพยายามจะท ามากนอยเพยงใด สมจนตนา คมภย (2553, หนา 16) สรปความหมายของประสทธผลองคการ ไววา การทองคการสามารถบรรลเปาหมายทงระยะส นหรอจดหมาย (Ends) และระยะยาวหรอวธการ (Means) โดยบรรลเปาหมายในระดบทดเลศ (Excellence) เกนกวาระดบปกต และสอดคลองหรอตอบสนองความตองการของผเกยวของกบองคการดวย ดงนน การวดหรอประเมนประสทธผล ควรวดในหลายดานทงดานการเงนและดานอนๆ นอกเหนอจากการเงน เชน ความพงพอใจของ

25

ผเกยวของกบองคการ (Stakeholders) จากการศกษาความหมายของประสทธผลองคการ จากนยามตางๆ แลว สามารถสรป ไดวา ประสทธผลองคการ (Organizational Effectiveness) หมายถง ความสามารถขององคการในการบรรลถงผลงาน หรอผลส าเรจตามเปาหมายทองคการไดก าหนดไว ทง ในระยะสนและระยะยาว ทงในรปของเงนและไมใชตวเงน ขนอยกบเปาหมายและวตถประสงคของการจดตงองคการนนๆ โดยมงไปสความเจรญกาวหนาอยางมนคงและยงยนขององคการ

2.1.2 แนวคดการประเมนประสทธผลองคการ ในชวงทศวรรษ 1960 เปนตนมา ไดมการศกษาเรองประสทธผล (Effectiveness) กน

อยางกวางขวาง อาท Campbell (1977, pp. 13-55) ไดรวบรวมตวแปรทใชในการประเมนประสทธผลไวจ านวน 30 ตวแปร ไดแก 1) ประสทธผลโดยรวม (Overall Effectiveness) 2) การเพมผลผลต (Productivity) 3) ประสทธภาพ (Efficiency) 4) ผลก าไร (Profit) 5) คณภาพ (Quality) 6) อบตเหต (Accidents) 7) การเตบโต (Growth) 8) การขาดงาน (Absenteeism) 9) การเขาออกงาน (Turnover) 10) ความพงพอใจในงาน (Job Satisfaction) 11) การจงใจ (Motivation) 12) ขวญก าลงใจ (Morale) 13) การควบคม (Control) 14) ความขดแยง/การรวมตว (Conflict/ Cohesion) 15) ความยดหยน/การปรบตว (Flexibility/Adaptation) 16) การวางแผนและการก าหนดเปาหมาย (Planning and Goal Setting) 17) ความเหนพองตองกนในเปาหมาย (Goal Consensus) 18) การยอมรบเปาหมายมาเปนแนวทางปฏบต Internalization of Organizational Goals) 19) การยอมรบตอบทบาทและปทสถาน (Role and Norm Congruence) 20) ทกษะระหวางบคคล (Managerial Interpersonal Skills) 21) ทกษะดานการท างาน (Managerial Task Skills) 22) การจดการขอมลและการสอสาร (Information Management and Communication) 23) ความพรอม (Readiness) 24) การใชประโยชนจากสภาพแวดลอม (Utilization of Environment) 25) การประเมนจากภายนอกองคการ (Evaluations by External Entities) 26) เสถยรภาพ (Stability) 27) คณคาของทรพยากรมนษย (Value of Human Resources) 28) การมสวนรวมในการตด สนใจ (Participation and Shared Influence) 29) การฝกอบรมและการพฒนา (Training and Development Emphasis) 30) การบรรลเปาหมาย (Achievement Emphasis) การศกษาวจยในยคน น สวนใหญจะใชหลกเกณฑส าหรบประเมนประสทธผลองคการมากกวาหนงหลกเกณฑหรอใชหลายหลกเกณฑประกอบกน อยางไร กตาม หลกเกณฑทง 30 ประการน ถกวพากษวจารณวามความขดแยงหรอไมสอดคลองกน และไมสามารถน าไปใชไดกบทกองคการ เนองจากหลายหลกเกณฑทก าหนดไว อาจจะมความส าคญกบเปาหมายความส าเรจขององคการหนง แตอาจจะ ไมส าคญกบเปาหมายความส าเรจของอกองคการหนงกได

ตอมา Cameron (1981, pp. 3-8) เสนอความเหนวา การประเมนประสทธผลขององคการขนอยกบตวแปรในองคการทใชศกษา และประสทธผลเปนสงบงชความส าเรจขององคการ

26

เชน ผลผลต (Productivity) ตวชวดทางการเงน(Financial Ratios) อตราความผดพลาด (Error Rates) หรอความจงรกภกดของลกคา (Customer Loyalty) เปนตน นอกจากน การวดประสทธผลขององคการ ยงขนอยกบววฒนาการของแนวคดทางการจดการอกดวย เชน แนวคดระบบราชการหรอองคการขนาดใหญ (Bureaucracy) ประสทธผลขององคการทมงเนนทความเชยวชาญเฉพาะดาน (More Specialization) ความเปนทางการ (Formalization) ความมมาตรฐาน (Standardized) และการรวมอ านาจ (Centralization) หรอในยคทองคการใหความส าคญกบสภาพแวดลอมภายนอกองคการ โดยเฉพาะอยางยงผ เกยวของกบองคการ (Stakeholders) มผลตอการปฏบตงานขององคการ ประสทธผลขององคการจงใหความส าคญตอความตองการและความคาดหวงของผเกยวของกบองคการ ผลลพธ (Result) การปรบตวขององคการ เปาหมาย (Goal) ทสอดคลองกบความตองการและความคาดหวงของผ เกยวของกบองคการ เปนตน เมอประสทธผลขององคการมความหลากหลายดงกลาวขางตน Cameron (1981, pp. 3-8) จงเสนอแนวคดหรอรปแบบการประเมนประสทธผลองคการ ไวดงตอไปน

1. แนวคดการบรรลเปาหมาย หรอเปาประสงค (The Goal-Attainment Approach) ประเมนความสามารถบรรลเปาหมายขององคการจากผลลพธ (Ends) มากกวาประเมนจากวธการ (Means) ไดแก มผลก าไรสงสด ชนะทมฟตบอลคแขงขน รกษาผปวยใหหายจากโรคความพงพอใจของผรบบรการ เปนตน โดยเปาหมายทประสบผลส าเรจ ตองมคณสมบต ดงน 1) องคการมเปาหมายทแทจรง 2) สามารถวดได 3) พนกงานมองเหนและเขาใจในเปาหมาย 4) พนกงานเหนพองตองกนในเปาหมายนน 5) วดไดวาองคการบรรลเปาหมายไดมากนอยเพยงใด แตแนวคดการบรรลเปาหมายมจดออนหลายประการ คอ มกพบความแตกตางระหวางเปาหมายทก าหนดอยางเปนทางการกบเปาหมายทเกดขนจรง องคการมทงเปาหมายระยะสนและระยะยาว ฉะนน องคการควรประเมนการบรรลเปาหมายจากเปาหมายใด นอกจากน องคการหนงมหลายเปาหมาย บางครงมความขดแยง ไมสอดคลองกน ในขณะทแนวคดน เหนวาเปาหมายขององคการตองสอดคลองกน ส าหรบวธแกไขจดออนดงกลาว Cameron (2005) เสนอแนะวา ควรจะตองด าเนนการดงน 1) สรางความมนใจวาก าหนดเปาหมายจากปจจยทส าคญตอองคการ 2) สงเกตพฤตกรรมการท างานของพนกงานเพอวดเปาหมายทเกดขนจรง (Actual Goals) 3) ใหความส าคญทงเปาหมายระยะสนและระยะยาว 4) ใสใจตอเปาหมายทจบตองได พสจนและสามารถวดได และ 5) ปรบเปลยนเปาหมายใหสอดคลองตอการเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลา

2. แนวคดเชงระบบ (The Systems Approach) องคการนอกจากใหความส าคญแกเปาหมายสดทาย (End Goal) แลว ยงใหความส าคญแกหลกเกณฑอนทซบซอนมากยงขน คอใหความส าคญแกเปาหมายและวธการ (Means)ทท าใหบรรลเปาหมาย เนองจากมสมมตฐานวาองคการประกอบดวยระบบยอยตางๆ ทสมพนธซงกนและกน หากระบบยอยระบบใดระบบหนงท างานไมด จะกระทบตอการบรหารงานทงระบบ ดงนน ประสทธผลองคการจ าเปนตองใสใจและ

27

สรางสมพนธภาพทดกบปจจยแวดลอมขององคการ เชน รกษาความสมพนธทดกบลกคาหรอผรบบรการ ผจดสงปจจยการผลต รฐบาล สหภาพแรงงาน หรอผเกยวของอนๆ เพอมอ านาจด าเนนงานในองคการอยางมนคง องคการทมประสทธผลจะสามารถรกษาความสมพนธอนดระหวางองคการกบสภาพแวดลอมภายนอก นอกจากน ยงตองสมพนธแบบพงพากบสวนตางๆ ในองคการ หากสวนใดสวนหนงท างานบกพรองแลว จะสงผลกระทบตอการท างานในสวนอนๆ อกดวย อยางไรกตาม แนวคดน วดประสทธผลองคการเชงปรมาณไดยาก โดยเฉพาะความเทยงตรงและความนาเชอถอ (Valid and Reliable) เนองจากมงเนนและใหความส าคญกบวธการด าเนนงานทจะน าไปสประสทธผล มากกวาผลลพธหรอเปาหมายขององคการ อยางไรกตามแนวคดดงกลาว มจดแขงในเรองทผบรหารมแนวโนมทจะมองผลลพธในระยะยาว มการตดสนใจมงเนนไปทความอยรอดและความเขมแขงขององคการในระยะยาว หรอเนนความย งยนขององคการมากกวาผลประโยชนในระยะสน

3. วดจากการสรางความพงพอใจแกผเกยวของกบองคการ หรอกลมยทธศาสตร (The Strategic - Constituencies Approach) เนองจากองคการไดรบความกดดนและขอเรยกรองจากกลมผลประโยชน บคคลตางๆ ในสภาพแวดลอมขององคการตลอดเวลา บางกลมมความส าคญยงตอองคการ สามารถก าหนดความอยรอด มอ านาจควบคมทรพยากรทจ าเปนตอการอยรอดขององคการ องคการทมประสทธผล ตองประเมนวาผเกยวของ ผมสวนไดสวนเสย บคคลหรอกลมใดส าคญตอองคการ ตองชนะใจบคคลหรอกลมเหลานน ไมใหขดขวางหรอเปนอปสรรคตอการท างานขององคการ โดยก าหนดเปาหมายใหสอดคลองตอความตองการของผเกยวของกบองคการ ทมอ านาจควบคมทรพยากรทจ าเปนตอความอยรอดขององคการ ประสทธผลจงประเมนจากความสามารถในการสรางความพงพอใจแกผเกยวของ บคคลหรอกลมทท าใหองคการสามารถ อยรอดตอไปในอนาคตได แตองคการหนงๆ มผเกยวของกบองคการจ านวนมาก ซงมระดบของอ านาจแตกตางกน บคคลหรอกลมเหลานพยายามหาความพงพอใจใหกบตนเอง ผ บรหารจ าเปนตองก าหนดเปาหมายใหสอดคลองกบผเกยวของกบองคการหรอกลมผลประโยชนทควบคมทรพยากรอนจ าเปนตอความอยรอดขององคการ เชน ปรบตวตอสภาพแวดลอม สรางความพงพอใจแกลกคา ปฏบตตามกฎระเบยบหรอขอบงคบของรฐบาล เปนตน แตในทางปฏบตแนวคดนท าไดยาก เนองจากสภาพแวดลอมเปลยนแปลงอยางรวดเรว จงเปนหนาทของผบรหารตองเขาใจวากลมผลประโยชนใดส าคญและจ าเปนอยางมากตอองคการ ดวยการจดล าดบความส าคญ ทจะมผลกระทบตอองคการแลวตอบสนองความตองการของกลมผลประโยชนนนๆ มากกวาบคคลหรอกลมทมความส าคญนอยกวา ดงนน แนวคดการประเมนจากการสรางความพงพอใจแกผเกยวของกบองคการหรอกลมยทธศาสตรนน จงมขอบเขตเฉพาะเจาะจงมากกวาแนวคดในเชงระบบ

4. แนวคดการแขงขนของคานยม (The Competing-Values Approach) เปนแนวคดประเมนประสทธผลเชงบรณาการ น าหลกเกณฑทองคการใหคณคามาประเมนประสทธผล ซงขนอยกบ

28

ความสนใจ หรอการใหคณคาของแตละองคการ นอกจากน บคคลทเกยวของกบองคการจะประเมนประสทธผลขององคการเดยวกน แตกตางกนออกไป แนวคดนมสมมตฐานวาไมมหลกเกณฑใดดทสดส าหรบใชในการประเมนประสทธผลองคการ การใชหลกเกณฑใดขนอยกบการใหคณคาหรอความสนใจของผประเมนเปนส าคญ รปแบบของแนวคดการแขงขนของคานยม ประกอบดวย 1) จดโครงสรางองคการใน 2 มตทตรงกนขาม คอ ความยดหยน (Flexibility) กบการควบคม (Control) ความยดหยนใหคณคาตอนวตกรรม การปรบตว และการเปลยนแปลง ในขณะทการควบคม มงเนนเสถยรภาพ กฎระเบยบ และความสามารถคาดการณได 2) ใหความส าคญระหวางการพฒนาและความเปนอยทดของพนกงาน (People) คอ ใสใจตอความรสกและความตองการของพนกงาน กบการพฒนาและความอยรอดขององคการ (Organization) ไดแก ใสใจตอการเพมผลผลตและการท างานใหบรรลเปาหมาย 3)ใหคณคาแกวธการ (Means) กบเปาหมาย (Ends) ซงการใหคณคาแกวธการ ใหความส าคญตอกระบวนการภายในและผลระยะยาว สวนการใหคณคาแกเปาหมาย มงเนนผลลพธสดทายและผลระยะสน โดยสามารถแสดงรปแบบการประเมนประสทธผลองคการและเงอนไขการน าไปใช ตามตารางท 1 ตารางท 1 รปแบบการประเมนประสทธผลองคการและเงอนไขการน าไปใชของ Cameron

รปแบบ นยาม ประสทธผล เงอนไขการน าไปใช

ยดเปาหมาย การบรรลเปาหมายทก าหนดไว เปาหมายชดเจน ขอบเขต ระยะ เวลาทแนนอนและสามารถวดได

เชงระบบ องคการสามารถจดหาทรพยากรท ตองการได

การประสานเชอมโยงระหวางปจจยน าเขาและผลผลต

กลมผเกยวของ เชงกลยทธ

กลมผเกยวของเชงกลยทธทกฝายมความพงพอใจ

ก ล มผ เ ก ย วขอ ง ม อ ท ธพ ล ต อองคการและองคก ารจ า เปนตองตอบสนองตอความตองการของกลมผเกยวของ

คานยมทมการแขงขน

การเนนขององคการในประเดนท ส าคญ 4 ดาน(คน องคการ ความยดหยน การควบคม)

องคการไมกระจางชดในจดเนนของตนเองหรอความสนใจในเกณฑเป ลยนแปลงไปตามระยะเวลาทเปลยนแปลง

ทมา : ประยกตจาก Cameron (1981, pp. 3-8)

29

ตอมา มแนวคดการประเมนประสทธผลองคการเชงบรณาการ ของ Quinn & Rohrbaugh (1983, pp. 363-365) ซงมฐานคตวาประสทธผลองคการ ไมไดขนอยกบสงหนงสงใด หรอเกณฑวดใดเพยงเกณฑวดเดยวโดยเฉพาะ แตเปนสงทประกอบสรางขนมาตามคานยม จงไดพยายามน าเกณฑทใชชวดประสทธผลองคการหลายๆ เกณฑ มาบรณาการรวมกนและไดศกษาประสทธผลองคการ โดยการจดระบบเกณฑวดประสทธผลองคการอยางเปนรปธรรมจนไดตวแบบเชงบรณาการทเขมแขง เรยกวา แนวคดการแขงขนของคานยม (The Competing Values Approach) ประกอบดวย 4 ดาน คอ 1) ดานมนษยสมพนธ (Human Relations) 2) ดานระบบเปด (Open System) 3) ดานเปาหมายเชงเหตผล (Rational Goal) และ 4) ดานกระบวนการภายใน (Internal Process) ทงน แนวคดการแขงขนของคานยม ยอมรบวามเกณฑทใชวดประสทธผลองคการหลายเกณฑ แตไดจดรปแบบการประเมนไวใน 4 ดาน ท าใหสามารถระบเกณฑทใชประเมนประสทธผลองคการทเหมาะสม ซงตอบสนองตอกลมยทธศาสตรทแตกตางกน และแนวคดการแขงขนของคานยม ไดรวมเอาจดเดนของการศกษาประสทธผลองคการ กบตวแบบการประเมนประสทธผลองคการ มาจดเปนกลมตวแปรในแตละมตของประสทธผลองคการ ซงสามารถทจะวดประสทธผลองคการครอบคลมมตตางๆ ไดมากกวาตวแบบอนๆ ตามตารางท 2 ตารางท 2 แสดงเกณฑการวดประสทธผลองคการ Competing Values Framework ของ Quinn & Rohrbaugh

เกณฑการวดประสทธผล 4 ดาน

ชดคานยม วธการ (means) ผลลพธหรอเปาหมาย (Ends)

ดานมนษยสมพนธ (Human Relations

Model)

ชดคานยมความยดหยน (Flexibility) และชดคานยมทเนนภายในองคการ (Internal)

ความสามคค (Cohesion) การท างานเปนทม (Team work) การมสวนรวม (Participation) การใหอ านาจ

(Empowerment) ขวญก าลงใจ (Morale)

สนใจในการความคดเหน (Concern For Idea)

การพฒนาทกษะของผปฏบต (Skilled Work

Force)

30

ตารางท 2 (ตอ)

เกณฑการวดประสทธผล 4 ดาน

ชดคานยม วธการ (means) ผลลพธหรอเปาหมาย (Ends)

ดานระบบเปด (Open System

Model)

ชดคานยมความยดหยน (Flexibility) และชดคานยมทเนนภายนอกองคการ

(External)

ความยดหยน (Flexibility) การเจรญเตบโต (Growth)

ความเตรยมพรอม (Readiness)

นวตกรรม (Innovation) ความคดสรางสรรค

(Creativity)

การแสวงหาและสะสมทรพยากร (Acquisition of

Resources)

ดานเหตผล-เปาหมาย (Rational-

Goal Model)

ชดคานยมดานการควบคม (Control) และชดคานยมทเนนภายนอกองคการ

(External)

การวางแผน (Planning) มงงาน (Task Focus) เปาหมายชดเจน (Goal Clarity) มประสทธภาพ (Efficiency)

มศกยภาพ (Performance)

ความสามารถในการผลต

(Productivity) และประสทธภาพ

(Efficiency)

ดานกระบวนการภายใน

(Internal Process Model)

ชดคานยมดานการควบคม (Control) และชดคานยมทเนนภายในองคการ (Internal)

การจดการขอมลขาวสาร (Information Management) การควบคม การรวมอ านาจ (Control, Centralization) เสถยรภาพ, ค าสง, การเรยงล าดบ (Stability, Order, Continuity)

สามารถท านายผลการปฏบตหนาทได

(Predictable Performance Outcomes)

ความมเสถยรภาพ (Stability)

ทมา : ประยกตจาก ของ Quinn & Rohrbaugh (1983, pp. 363-365)

31

ในทางปฏบตองคการตางๆ ใหความส าคญแกการวดประสทธผลขององคการในหลายปจจย มไดมงเนนเพยงปจจยใดปจจยหนงเทานน จะเหนไดจากในป ค.ศ.1987 สภาคองเกรสของสหรฐอเมรกา (U.S.Congress) ใหรางวลแกองคการทจดการคณภาพอยางดเยยม คอ รางวล Malcolm Baldrige National Quality Award : MBNQA รางวลนชวยใหองคการตางๆ เขาใจผลการปฏบตงานทเปนเลศ (Excellence) และสรางความไดเปรยบการแขงขน องคการทเขารวมเพอขอรบรางวลน ตองแสดงใหเหนถงผลลพธและการพฒนาในหลากหลาย เปาหมาย (Goal) หรอผลลพธส าคญทใชเปนหลกเกณฑใหรางวล ประกอบดวย 1) ผลงานดานลกคาและการตลาด (Customer and Marketplace Performance) ไดแก ความพงพอใจของลกคา (Customer Satisfaction) การรกษาลกคา (Customer Retention) ความพ งพอใจของลกคาเป รยบ เทยบกบ คแข งขน (Customer Satisfaction Relative to Competitors) สวนแบงการตลาด (Market Share) และความสามารถในการแขงขน (Competitiveness) และ 2) ผลงานดานธรกจ (Business Performance) คอ คณภาพของสนค าแล ะบ รก าร (Product and Service Quality) การ เพ ม ผลผ ลตและก าร เตบ โต (Asset Productivity and Growth) ผลการปฏบตงานของผ จ ดสงปจจยการผลต (Supplier Performance) ความรบผดชอบตอสาธารณะ (Public Responsibility) และผลการปฏบตงานทางการเงน (Financial Performance) (Weihrich & Koontz, 2005, pp. 75-77) ขณะเดยวกน ประเทศในแถบยโรปกจดใหมรางวลคณภาพเชนเดยวกน เรยกวา The European Foundation for Quality Management (EFQM) ซงจดขนใน ป ค.ศ.1996 เปนตนมา ก าหนดหลกเกณฑประเมนผลลพธองคการทเปนเลศจากความพงพอใจของพนกงาน (People Satisfaction) ความพงพอใจของลกคา (Customer Satisfaction) ผลกระทบทมตอสงคม (Impact on Society) และผลลพธทางธรกจ (Business Results) (Weihrich & Koontz, 2005, pp. 78-79)

ส าหรบประเทศไทย ในป พ.ศ.2548 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ และสถาบนเพมผลผลตแหงชาต ไดเรมคดหลกเกณฑ “คณภาพการบรหารจดการภาครฐ” หรอทเรยกส นๆ วา PMQA เปนค ายอมาจาก Public Sector Management Quality Award แปลเปนภาษาไทยวา รางวลคณภาพการบรหารจดการภาครฐ โดยประยกตมาจาก MBNQA (รางวลคณภาพแหงชาต ประเทศสหรฐอเมรกา) และ TQA (รางวลคณภาพแหงชาตประเทศไทย) น ามาใชกบระบบราชการไทย เพอใหสอดคลองกบแนวทางการบรหารกจการบานเมองทด และแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย ซงคณะรฐมนตรในการประชมเมอวนท 28 มถนายน 2548 ไดเหนชอบในหลกการใหสวนราชการมเกณฑการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐเปนกรอบในการประเมนองคกรดวยตนเอง คอการน าหลกเกณฑและแนวทางการบรหารองคการทเปนเลศ ทไดรบการยอมรบเปนมาตรฐานสากลโลก มาประยกตใชในการพฒนาระบบบรหารจดการของหนวยงานภาครฐ โดยอาศยหลกการประเมนองคการดวยตนเอง เปนการทบทวนสงทองคการด าเนนการเทยบกบเกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ เมอตรวจพบวาเรองใดยงไมอยในระบบทนาพอใจเมอ

32

เทยบกบเกณฑ องคการจะไดพฒนาวธปฏบต เพอปรบปรงองคการอยางตอเนอง เพอใหสามารถยกระดบคณภาพการปฏบตงานขององคการไปสมาตรฐานระดบสากล โดยเรมก าหนดเปนตวชวดตามค ารบรองการปฏบตราชการของสวนราชการ ตงแตปงบประมาณ พ.ศ.2549 (ส านกงาน ก.พ.ร., 2548) ดงภาพประกอบท 2

หมวด การวางแผนเชงยทธศาสตร

หมวด การใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

หมวด การมงเนน

ทรพยากรบคคล

หมวด การจดการกระบวนการ

หมวด ผลลพธ

การด าเนนการ

หมวด การน าองคกร

หมวด การวด การวเคราะห และการจดการความร

หมวด P ลกษณะส าคญขององคกร

ส าพแวดลอม ความสมพนธ และความทาทาย

กรอบแนวคดการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐPMQA Framework

าพประกอบท 2 กรอบแนวคดการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ (PMQA Framework) ทมา : ส านกงาน ก.พ.ร. (2548)

นอกจากน ยงมเครองมอส าหรบประเมนผลการปฏบตงานหรอวดประสทธผลองคการทเรยกวา ดลยภาพ หรอดลดชน หรอ Balanced Scorecard: BSC (Kaplan & Norton, 1996, pp.75-78) เสนอเครองมอ หลกเกณฑหรอวธวดการบรรลเปาหมายขององคการ ทมไดใหความส าคญแกการประเมนจากขอมลทางการเงนเพยงประการเดยว เพราะผลประกอบการทางการเงนมความสมพนธเพยงเลกนอยกบผลการปฏบตงานในอนาคตขององคการ แตดลดชนเปนเครองมอวดผลการปฏบตงานขององคการในสดาน เพอเกดความสมดล ท าใหองคการเตบโตในระยะยาว และไมใชเฉพาะเปนระบบการวดผลเพยงอยางเดยว แตจะเปนการก าหนดวสยทศน (Vision) และแผนกลยทธ (Strategic Plan) แลวแปลผลลงไปสทกจดขององคการ เพอใชเปนแนวทางในการด าเนนงานของหนวยงานและบคคล โดยระบบของ BSC จะเปนการจดหาแนวทางการแกไขและปรบปรงการด าเนนงาน โดยพจารณาจากผลทเกดขนของกระบวนการท างานภายในองคการและผลกระทบจาก

33

ลกคาภายนอกองคการ มาปรบปรงและสรางกลยทธองคการใหมประสทธภาพและประสทธผลทด เมอองคการไดปรบเปลยนเขาสระบบ BSC แบบเตมระบบแลว จะชวยปรบเปลยนกลยทธขององคการไปสเปาหมายทก าหนดไว BSC ประกอบดวยมมมอง (Perspective) 4 ดาน ดงตารางท 3

ตารางท 3 ดลยภาพหรอดลดชน (Balanced Scorecard: BSC) ของ Kaplan & Norton (1996)

มมมอง 4 ดาน ตามหลก Balanced Scorecard: BSC ดานท 1

ดานการเงน (Financial

Perspective)

การวเคราะหผลประกอบการทางการเงนสามารถชใหเหนประสทธผลขององคการได เพราะขอมลทางการเงนวดผลงาน สถานภาพ และอนาคตขององคการ และเปนเครองมอทใชอยางแพรหลายในองคการตางๆ ไดแก งบการเงนของบรษท คอ งบดล และงบก าไรขาดทน เปนตน

ดานท 2

ดานลกคา (Customer

Perspective)

องคการตองใหความส าคญแกการแขงขนทางธรกจทมมากขนอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะอยางยงตองใหความส าคญแกลกคา (Customers) พ จารณ าถ งความพ งพอใจของลกคา (Customer Satisfaction) หากสามารถตรวจสอบความพงพอใจของลกคาทมตอสนคาและบรการขององคการได ยอมสามารถควบคมและพฒนาการด าเนนงานดานตางๆ ได

ดานท 3

ดานกระบวนการบรหารขององคการ (Internal Business

Process Perspective)

วดศกยภาพการจดการภายในขององคการ ซงมผลโดยตรงตอความพงพอใจของลกคาและผลประกอบการทางการเงน จงวดเกยวกบระบบและวธการด าเนนการ นบตงแตกระบวนการแรกจนถงกระบวนการสดทายของการด าเนนงาน รวมถง การคดคนกระบวนการใหมๆ การสรางและรเรมบรการใหมๆ เชน ออกแบบและพฒนาผลตภณฑ สรางสนคาชนดใหม เปนตน

ดานท 4

ดานการเรยนรและการพฒนา (Learning

and Development Perspective)

เปนการวดประสทธผลการพฒนาทรพยากรมนษยทองคการตองด าเนนการอยางตอเนอง ประกอบดวยทศนคตและความพงพ อ ใ จ ข อ งพ น ก ง าน (Attitude and Satisfaction) ซ ง เป นความรสกและความคดเหนของพนกงานตอการท างานในองคการ การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Development) ทงดานการท างานและชวตสวนตว

ทมา : ประยกตจาก Balanced Scorecard: BSC (Kaplan & Norton, 1996, pp. 75-78)

34

ยงมรปแบบบรณาการของ Hoy & Miskel (1991, p. 381) เปนการบรณาการระหวางรปแบบยดเปาหมาย รปแบบเชงระบบ และรปแบบกลยทธ ตวแปรแสดงประสทธผลขององคการม 4 ประการ คอ การปรบตว การบรรลเปาหมาย การผสมผสาน และการรกษาแบบแผนวฒนธรรม ตวแปรทง 4 ดาน จะพจารณาทงมตเวลาและกลมทเกยวของ ดานมตเวลาแบงตวแปรเปน 3 ระยะ คอ ตวแปรระยะส น ไดแก การผลต ประสทธภาพ และความพงพอใจ ตวแปรระยะกลาง ไดแก การปรบตวและพฒนา ตวแปรระยะยาว ไดแก การอยรอด สวนกลมผเกยวของ พจารณาจากคานยมและความตองการของผเกยวของภายในและภายนอกองคกร ทงระดบบคคลและกลม รปแบบบรณาการของ Hoy & Miskel น พบมากในการศกษาประสทธผลขององคการ ดงตารางท 4

ตารางท 4 แสดงรปแบบบรณาการของประสทธผลองคการของ Hoy & Miskel (1991, p. 381)

มตของประสทธผล ประเดนพจารณา ตวบงชประสทธผล

การปรบตว (Adaptation)

เวลา กลมทเกยวของ

นวตกรรม (Innovation) ความกาวหนา (Growth) การพฒนา (Development)

การบรรลเปาหมาย (Goal Attainment)

เวลา กลมผทเกยวของ

ผลสมฤทธ (Achievement) คณภาพ (Quality) การไดทรพยากร (Resource Acquisition) ประสทธภาพ (Efficiency)

การผสมผสาน (Integration)

เวลา กลมทเกยวของ

ความพงพอใจ (Satisfaction) บรรยากาศองคการ (Climate) การตดตอสอสาร (Communication) ความขดแยง (Conflict)

การรกษา แบบแผนวฒนธรรม (Latency)

เวลา กลมผเกยวของ

ความจงรกภกด (Loyalty) ความสนใจในชวต(Central life Interests) การจงใจ (Motivation) ความมเอกลกษณขององคการ (Identity)

ทมา : ประยกตจาก รปแบบบรณาการของประสทธผลองคการของ Hoy & Miskel (1991, p.381)

35

2.1.3 แนวคดปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการ ส าหรบแนวคดปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการนน นกทฤษฎองคการตางม

ความเหนวา ประสทธผลองคการเปนสงทมความส าคญอยางมากตอการพฒนาองคการ เพราะเปนสงทสะทอนใหเหนถงระดบหรอขอบเขตของความส าเรจในการด าเนนงาน ซงการทองคการ จะมประสทธผลไดนน เกดจากปจจยหลายประการ เชน ลกษณะสวนบคคลของคนในองคการ ภาวะผน า วฒนธรรมองคการ สภาพแวดลอมในการท างาน ตวแบบการปฏบตการขององคการ ความยดหยนขององคการ (Flexibility) และความผกพนตอองคการ (Organizational Commitment) (Chien, 2004) อยางไรกตาม ผลการศกษาในเรองประสทธผลขององคการคอนขางมความหลากหลายและแตกตางกนไป ทงน ขนอยกบปจจยหลายประการ เชน

Jamrog & Overholt (2005, pp. 11-12) น าเสนอแนวคดตวแบบของประสทธผลขององคการ ทพฒนาโดยทมงานของ HRI-Human Resource Institute ซงท าการพฒนาเครองมอการวดประสทธผลขององคการทเรยกวา Organizational Capabilities Index ท าใหองคการรวาควรจะจดวางองคการอยางไร โดยมองคประกอบส าคญ 5 องคประกอบหลก ทมสวนส าคญในการ จดวางองคการเพอบรรลประสทธผลสงสด ไดแก

1) การจดวางกลยทธ การทองคการใหความส าคญกบสงผานขอมลดานกลยทธขององคการ และมการแลกเปลยนขอมลอยางตอเนองใหสอดคลองกบพฤตกรรมและคานยม ของคนในองคการ

2) การเนนทลกคาเปนหลก กลยทธ วธการท างานของคนในองคการจ าเปนตองใหความส าคญกบลกคาเปนหลก 3) ภาวะผน าและการจดการบคคลทมศกยภาพสง การทรปแบบภาวะความเปนผน าสามารถสอสาร จงใจ สรางความมพนธะสญญาตอองคการ ตลอดจนสรางพฤตกรรมหรอบรรยากาศในการท างานทสงเสรมการเพมผลตผลขององคการ 4) การจดวางดานผลการปฏบตงาน การทพฤตกรรม กระบวนการและกจกรรมในแตละวนสอดคลองและสนบสนนกลยทธขององคการและ 5) การจดวางดานวฒนธรรม คานยมและความเชอของพนกงานและกระบวนการสามารถเชอมโยงกนจนเกด พฤตกรรมทสงเสรมกลยทธขององคการ Steers (1997, p. 8) ไดเสนอปจจยทสมพนธกบประสทธผลขององคการ ไดแก ปจจยดานลกษณะองคการ ปจจยดานสภาพแวดลอม ปจจยดานบคคล ปจจยดานนโยบายบรหารและการปฏบต เปนการมองปจจยในองคการโดยรวม ซง Steers ไดกลาววาหากองคการสามารถก าหนดปจจยทง 4 ประการใหบงเกดผลได จะท าใหองคการประสบผลส าเรจในการปฏบตภารกจตามอ านาจหนาท Reid, David & Peter (1998, pp. 24-29) เสนอวา ปจจยทสมพนธกบประสทธผล

36

ของโรงเรยน ไดแก ปจจยดานการบรหารงาน ปจจยดานคร ปจจยดานผบรหาร ปจจยทเกยวกบโรงเรยนและนกเรยน พภพ วชงเงน (2547, หนา 45) ไดกลาวถงปจจยส าคญทท าใหองคการมประสทธผล ไดแก

1. มการจดโครงสรางอยางเหมาะสมชดเจน 2. มบรรยากาศในทางสรางสรรคเอออ านวยตอการท างาน 3. มงเนนการบรการ การตลาด 4. พฒนานกบรหารอยางตอเนองใหมคณภาพดเยยม ฝกอบรม สรางคนขนมา

รบผดชอบงานไดครบทกระยะทกระดบ ยดโยงใหผบรหารยดมน ผกพนกบเปาหมายและวธการตางๆ ขององคการ

5. คอยส ารวจทศนคต ตดตามดแลความเปนอยของพนกงาน 6. ใหความส าคญและปรบปรงการตดตอสอสารกบพนกงานใหดตลอดเวลา 7. สรางแรงจงใจในการท างานและรวมแกไขปญหา อปสรรคตางๆ ใหลลวงไป 8. มแผนงานทด 9. มหนวยธรกจกลยทธ (strategic business units) ผนวกกบการพฒนากระบวนการ

ตดสนใจทมประสทธภาพ 10. มความพรอม ความถกตอง ความสมบรณของขอมล พชศาล พนธวฒนา (2557, หนา 12) ไดท าการศกษาเรอง ปจจยทมผลตอประสทธผล

การปฏบตงานของพนกงานสอบสวนหญงในพนทนครบาล พบวา ปจจยดานสมรรถนะ แรงจงใจ และคณลกษณะทดตามหลกการบรหารกจการบานเมองทด มผลตอประสทธผลการปฏบตงานของพนกงานสอบสวนหญง

ทรงยศ แกวมงคล (2555, หนา 7) ไดท าการศกษาปจจยทมอทธพลตอประสทธผลการบรหารงานวชาการของโรงเรยนประถมศกษาสงกดกรงเทพมหานคร พบวาพฤตกรรมการบรหาร ภาวะผน า พฤตกรรมการตดสนใจ และพฤตกรรมการตดตอสอสาร มอทธพลทางบวกตอคาเฉลยประสทธผลการบรหารวชาการ

ธนวน ทองแพง (2549, หนา 181) ทไดศกษาพบวา ปจจยทมอทธพลตอประสทธผลขององคการ ไดแก คณลกษณะผ น าของผ บรหาร ว ฒนธรรมองคการ เทคโนโลยสารสนเทศ พฤตกรรมการบรหารของผบรหาร ความพงพอใจในงานของบคลากร แรงจงใจใฝสมฤทธของผบรหารและบรรยากาศองคการ

บณฑต ผงนรนดร (2550, หนา 1) ไดใหแนวคดเกยวกบประสทธผลขององคการไววา ตวบงชทจะบงบอกถงการเปนองคการทมประสทธผลคอ ตองเปนองคการทมโครงสรางและมผ บ รหารท มวส ยทศนและเปนผ น า มกระบวนการปฏบตงานและการบรหารทชดเจน

37

มสภาพแวดลอมในการท างานทเอออ านวย บคลากรในองคการมแรงจงใจและความพงพอใจ ในงาน และหรอรสกยดมนผกพนตอองคการ เปนตน

ปยดา สวางศลป (2545) ศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอประสทธผลขององคการ: ศกษากรณ บรษทมตซยสมโตโม อนชวรนซ จ ากด สาขาประเทศไทย พบวา ปจจยทมความสมพนธกบประสทธผลขององคการ มากทสด เรยงตามล าดบ ประกอบดวย บรรยากาศองคการ แรงจงใจในการปฏบตงาน การบรหารทรพยากรบคคล กระบวนการตดตอสอสาร โครงสรางบรษท การบรหารการเปลยนแปลง คณลกษณะของพนกงานดานความรความสามารถ สภาพการใชเทคโนโลยทเหมาะสม วฒนธรรมองคการ สภาพเศรษฐกจ และเปาหมายและภารกจขององคการ นวลลกขณ บษบง (2552) ศกษาวเคราะหปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการของวทยาลยพยาบาล สงกดกระทรวงกลาโหม พบวา ปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการ ประกอบดวย ปจจยระดบบคคล ไดแก ความรความสามารถของอาจารย คณภาพผเรยน ทศนคต ทกษะ การจงใจ และความเครยด ปจจยระดบกลม ไดแก ภาวะผ น าของผ บรหาร โครงสรางกลม สถานภาพ บรรทดฐาน การตดตอสอสาร และความสามคค ในระดบองคการ ไดแก สภาพแวดลอมภายนอก สภาพแวดลอมภายใน โครงสรางองคการ ภาระงาน การเลอกกลยทธ กระบวนการบรหาร และวฒนธรรมองคการ สดาพร ทองสวสด และสจตรา จรจตร (2556, หนา 338) ไดสงเคราะหการวจยเพอสงเคราะหปจจยทมอทธพลตอประสทธผล ในการบรหารสถานศกษา พบวา ประกอบดวยปจจย หลก 4 ปจจย ไดแก 1) ปจจยดานผบรหาร 2) ปจจยดานกระบวนการบรหาร 3) ปจจยดานครทมประสทธภาพ และ 4) ปจจยดานกระบนการเรยนการสอน

รจราพรรณ คงชวย (2556, หนา 54) ไดศกษาปจจยทมผลตอประสทธผลของการจดการศกษาระดบอดมศกษา พบวา ปจจยภาวะผน าของผบรหาร วฒนธรรมองคการ ความพงพอใจ ในงาน เทคโนโลยสารสนเทศ และบรรยากาศองคการ เปนปจจยทมอทธพลตอประสทธผลการจดการศกษาระดบอดมศกษา ของมหาวทยาลยราชภฏเขตภมศาสตรภาคใต

จากแนวคดปจจยท สงผลตอประสทธผลองคการของนกวชาการดงกลาวขางตน อาจสรปไดวา ปจจยท สงผลตอประสทธผลองคการนน มไดหลายปจจย ข นอยกบเปาหมายและวตถประสงคการจดตงองคการนนๆ ทงน ผวจยมความเหนวา ปจจยทส าคญตอประสทธผลองคการของทกองคการ ควรประกอบดวย 1) การน าองคการ ผบรหารจะตองม าวะผน าก าหนดทศทางและเปาประสงคทชดเจน มวสยทศน 2) การวางแผนเชงยทธศาสตร ซงประกอบดวย การวเคราะหและก าหนดยทธศาสตร การน าแผนไปสการปฏบต การตดตามประเมนผล และการบรหารความเสยง 3) การมงเนนผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยขององคการ 4) การจดการความรและระบบเทคโนโลยสารสนเทศ 5) การมงเนนทรพยากรบคคล และสรางบรรยากาศในการท างาน 6) การจดการกระบวนการ โดยออกแบบและก าหนด

38

กระบวนการสรางคณคาและกระบวนการสนบสนนทชดเจน 7) หลกธรรมา บาลและการก ากบดแลตนเองทด และ 8) วฒนธรรมองคการ

2.1.4 รปแบบการประเมนประสทธผลของราชการไทย พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน(ฉบบท 5) พ.ศ.2545 มาตรา 3/1

บญญตวา “ในการปฏบตหนาทของสวนราชการตองใชวธการบรหารกจการบานเมองทด โดยเฉพาะอยางยงใหค านงถงความรบผดชอบของผปฏบตราชการ การมสวนรวมของประชาชน การเปดเผยขอมล การตดตามตรวจสอบและประเมนผลการปฏบตราชการ ทงนตามความเหมาะสมของแตละภารกจ” และ พระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 มาตรา 12 ก าหนดใหมการจดท าความตกลงเปนลายลกษณอกษร หรอโดยวธการอนใด เพอแสดงความรบผดชอบในการปฏบตราชการ และมาตรา 45 ก าหนดใหสวนราชการจดใหมคณะผประเมนอสระด าเนนการประเมนผลการปฏบตราชการของสวนราชการเกยวกบผลสมฤทธของภารกจ คณภาพการใหบรการ ความพงพอใจของประชาชนผรบบรการ และความคมคาในภารกจ

ประกอบกบแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ.2546-2550) ยทธศาสตร ท 1 การปรบเปลยนกระบวนการและวธการท างาน ก าหนดใหมการปรบปรงระบบการประเมนผลการด าเนนงานโดยจดใหมการเจรจาและท าขอตกลงวาดวยผลงานประจ าป ใหสอดรบกบแผนยทธศาสตรและแผนด าเนนงานรายปกบหวหนาสวนราชการไวเปนการลวงหนา รวมทงใหมการตดตามประเมนผลการด าเนนงานตามขอตกลงดงกลาวทกสนป และถอเปนเงอนไข ส วนห นงของการให เงนรางว ลประจ าป แก สวนราชการ ซ งคณะรฐมนตรไดมม ต เมอ วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2546 เหนชอบในหลกการและรายละเอยดของแนวทางและวธการในการสรางแรงจงใจเพอเสรมสรางการบรหารกจการบานเมองทด ทส านกงาน ก.พ .ร. เสนอ โดยก าหนดใหทกสวนราชการจะตองท าการพฒนาการปฏบตราชการและท าขอตกลงผลงานกบผบงคบบญชาและคณะกรรมการเจรจาขอตกลงและประเมนผล และจะไดรบสงจงใจตามระดบของผลงานตามทตกลง (ส านกงาน ก.พ.ร., 2547) โดยก าหนดกรอบการประเมนผลการปฏบตราชการ ตามแนวคดเครองมอส าหรบประเมนผลการปฏบตงานหรอวดประสทธผลองคการทเรยกวา ดลดชน หรอ Balanced Scorecard: BSC (Kaplan & Norton, 1996, pp. 75-78) แบงกรอบการประเมน เปน 4 มต ดงภาพประกอบท 3

39

าพประกอบท 3 กรอบการประเมนผลการปฏบตราชการของสวนราชการ ทมา : ส านกงาน ก.พ.ร. (2549)

ส าหรบรายละเอยดของกรอบการประเมนผลการปฏบตราชการของสวนราชการ แยกตามมต สามารถแสดงไดดงภาพประกอบท 4

มตท 1: ดานประสทธผลตามแผนปฏบต- ราชการ แสดงผลงาน ทบรรลว ต ถประสงคและเปาหมายของแผนปฏบตราชการตามทไดรบงบประมาณมาด าเนนการ เพอใหเกดประโยชนสขตอประชาชน

มตท 2 : ดานคณ าพการใหบรการ แสดงการใหความส าคญกบผรบบรการในการใหบรการทมคณภาพ สรางความพงพอใจแกผรบบรการ

มตท 3: ดานประสทธ าพของการปฏบต- ราชการ แสดงความสามารถในการปฏบตราชการ เชน การลดรอบระยะเวลาการใหบรการ การบรหารงบประมาณ การประหยดพลงงาน เปนตน

มตท 4 : ดานการพฒนาองคการ แสดงความสามารถในการบรหารการเป ลยนแปลงขององคกรและการพฒนาบ คล าก ร เพ อส ร างค ว ามพ รอม ในก ารสนบสนนแผนปฏบตราชการ

าพประกอบท 4 รายละเอยดกรอบการประเมนผลการปฏบตราชการของสวนราชการ ทมา : ประยกตจาก กรอบการประเมนผลการปฏบตราชการของส านกงาน ก.พ.ร. (2549)

กรอบการประเมน

ตามมต ครม .

และแผนยทธศาสตร

สวนราชการ

มตท 2

ดานคณภาพการใหบรการ

มตท 4

ดานการพฒนาองคกร

1

ดานประสทธผล

ตามยทธศาสตร

มตท 3

ดานประสทธภาพ

ของการปฏบตราชการ

กรอบการประเมน . การปฏบตราชการของ

สวนราชการ

มตท 2

ดานคณ าพการใหบรการ

มตท 4

ดานการพฒนาองคกร

มตท 1

ดานประสทธผล

ตามแผนปฏบตราชการ

มตท 3

ดานประสทธ าพ

ของการปฏบตราชการ

40

ในการศกษาครงน เนองจากองคการทใชในการศกษา คอ หนวยงานในสงกดส านกงาน ผบ ญชาการต ารวจแหงชาต ซงเปนสวนราชการ ทจะตองท าการประเมนผลการปฏบตราชการ ตามค ารบรองการปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ ตามแนวทางของส านกงาน ก.พ.ร. ซงใชแนวคดเชงระบบอยแลว ประกอบกบ ผศกษา มความเหนวา แนวคดการประเมนผลเชงระบบนน ใชวดประสทธผลองคการในเชงปรมาณไดคอนขางยาก โดยเฉพาะยงมประเดนทโตแยงในเรองความเทยงตรงและความนาเชอถอ (Valid and Reliable) เนองจากใหความส าคญแกวธการ มากกวาผลลพธขององคการ และตวแปรบางตวยงไมสามารถวดผล หรอก าหนดตวชวดทชดเจนได ท าใหตองใชดลยพนจในการประเมน ซงอาจท าใหผลการประเมนไมตรงกบขอเทจจรงขององคการได ดงนน ในการศกษาครงน ผศกษา จงมความสนใจทจะใชแนวคดการแขงขนของคานยมของ Quinn & Rohrbaugh (1983) เปนแนวคดในการประเมนประสทธผลองคการ เพราะจากการศกษาตวแบบการแขงขนของคานยม ท าใหเหนไดวาตวแบบนสามารถแกปญหาการพยายามบรณาการ เกณฑทใชวดประสทธผลองคการของนกวชาการทผานมาไดมากทสดในขณะน ตวแบบการแขงขนของคานยมยอมรบวามเกณฑทใชวดประสทธผลองคการหลายเกณฑ แตไดพยายามก าหนดกรอบคดในการประเมน เหลอเพยง 4 ดาน ท าใหสามารถระบ เกณฑท ใชประเมนประสทธผลองคการทเหมาะสม ซงตอบสนองตอกลมยทธศาสตรทแตกตางกน และตวแบบการแขงขนของคานยม ไดรวมเอาจดเดน ของการศกษาประสทธผลองคการกบตวแบบการประเมนประสทธผลองคการ มาจดเปนกลมตวแปรในแตละมตของประสทธผลองคการ ซงสามารถทจะวดประสทธผลองคการครอบคลมมตตางๆ ไดมากกวา รวมทงการเลอกใชเกณฑทเหมาะสม ตอชวงวงจรชวตขององคการทแตกตางกนดวย เนองจากในแตละชวงวงจรชวตขององคการ อาจมปจจยทสงผลตอประสทธผลองคการคลายคลงหรอแตกตางกนได

2.2 แนวคดธรรมา บาล

2.2.1 ววฒนาการของธรรมา บาล อภบาลเปนแนวคดการปกครองทมมาแตโบราณกาล นบแตสมย เพลโต (Plato) (427-347 B.C., cited in Skinner, 1992, pp. 58-59) เพลโต ไดเขยนงานชอ “The Republic” ในหนงสอซงมประเดนถกเถยงกนในเรองใครจะเปนผปกครอง จะใชรปแบบการปกครองใด ซงการถกเถยงดงกลาวนบไดวาเปนการจดประเดนเรอง “การปกครอง” ครงแรกและการถกเถยง นไดสงตอถงปจจบนวา การปกครองทดคออะไร โดยเพลโต มความเหนวา ประชาธปไตย เปนรปแบบการปกครองทไมด แตกเปนระบอบทมเสนหดงดดใจผคนจ านวนมาก เพราะระบอบดงกลาวมความหลากหลายอยในตว เมอเปรยบเทยบกบระบอบอนๆ ทคนสวนใหญไมมอ านาจทางการเมองเหมอนในระบอบน ความหลากหลายของประชาธปไตย เกดจากการทพลเมองแตละคนม

41

สทธเสรภาพเทาเทยมกน ทกคนจงปกครองตนเองและเปนนายของตนเอง ต อมาในสมย อ รสโตเต ล (Aristotle) (384 -322 B.C., cited in Skinner, 1992,

p. 60) อรสโตเตล มองวารปแบบการปกครองของรฐทด คอรฐทใหความสขแกพลเมอง เปนรฐทพลเมอง สามารถมกจกรรมทางการเมองไดอยางเตมท โดยอรสโตเตล ไดจดรปแบบการปกครองไว แยกเปนประเภทตางๆ ดงตารางท 5

ตารางท 5 การจดรปแบบการปกครองของ อรสโตเตล (Aristotle) (384-322 B.C.)

ประเ ท การปกครองทด การปกครองทเลว ผปกครองคนเดยว ราชาธปไตย ทรราชย ผปกครองเปนคณะ อภชนาธปไตย คณาธปไตย ผปกครองจ านวนมาก การปกครองโดยหลกกฎหมาย

รฐธรรมนญ (Polity) ประชาธปไตย

ทมา : ประยกตจาก Skinner (1992, pp. 58-60)

อาจสรปไดวารปแบบการปกครองทดทสด คอระบอบการปกครอง โดยหลกกฎหมายรฐธรรมนญ (Polity) ซงใหคนจ านวนมาก สามารถตรวจสอบซงกนและกน เปนการปองกนและลดการทจรต การปกครองดงกลาว ไดยดกฎหมายรฐธรรมนญ เปนส าคญ ทกอยางจงตองอยภายใตกรอบของกฎหมาย และสามารถสรางความเปนธรรมใหเกดขนได

Weiss (2000, p. 795) ไดกลาวไววา อภบาลเปนแนวคดการปกครองทมมาแตโบราณชาวกรก นบแตสมย เพลโต (Plato) และอรสโตเตล (Aristotle) นกปราชญหลายทานไดพยายามทจะคนหารปแบบการปกครองทด แตกยงไมไดความหมายและขอบเขตทชดเจน อาจกลาวไดวาววฒนาการของรปแบบอภบาลทด เกดขนชวงหลงสงครามโลกครงท 2 เมอมการคนหารปแบบการปกครองทสามารถน าประเทศไปสการปกครองแบบประชาธปไตยตะวนตกของประเทศทเพงไดรบการปลดปลอยจากอาณานคม และสามารถฟนฟประเทศจากความเสยหาย ภายหลงจากสงคราม ซงตอมารปแบบการปกครองดงกลาว ผสมผสานกบระบบราชการของ Max Weber คอ ลกษณะการปกครองทมโครงสรางเปนล าดบชน มการเมองทเปนกลาง มเปาหมายทปฏบตได และมการประสมประสานของระบบคณธรรม ถกน าไปใชในประเทศตางๆ ทวโลก อยางไรกตามรปแบบการปกครองของ Weber (1911, cited in Weiss, 2000, p. 795) ยากทจะน าไปประยกตใชและสานตอ เนองจากการขยายตวของระบบราชการท าใหยากตอการจดการและ ขาดความยดหยนในการปรบตวตามการเปลยนแปลงทรวดเรวของโลก

42

นอกจากโครงสรางของระบบราชการจะท าใหการปกครองบานเมองขาดท งประสทธภาพและประสทธผลแลว ยงกอใหเกดชองทางการบดเบอนการใชอ านาจและการคอรปชน ในชวงตน ค.ศ.1980 นกวชาการสวนใหญตางเหนพองกนวา แนวทางการบรหารภาครฐ ทเปนอย ไมสอดคลองกบเศรษฐกจและสงคมโลกทมการปรบเปลยนตลอดเวลาและมความจ าเปนตองมการปฏรปและปรบปรงรปแบบการปกครองใหม ในชวงเวลาดงกลาวมองคการระหวางประเทศทส าคญๆ เชน ธนาคารโลก (World Bank) และกองทนนานาชาต ไดเขามามบทบาทในการสนบสนน และพฒนาแนวคดเกยวกบการปกครองทด หรอทเรยกกนทวไปวา “Good Governance” หรอ “ธรรมาภบาล” เมอยอนยคไปในอดต แมธรรมาภบาลจะเปนเรองทม การพดถงอยางมากในชวงป ค.ศ.1980-1990 แตธรรมาภบาล กมความเกาแกเทยบเทากบเรองประวตศาสตรของมนษยชาต กวาได ปจจบนธรรมาภบาลถกน ามาใชเปนสวนส าคญสวนหนงในนโยบายขององคกรระหวางประเทศหลายๆ องคกร (ถวลวด บรกล, 2546, หนา 5-6)

นอกจากน ยงมนกวชาการและนกปฏบตสวนหนงน าแนวคดธรรมาภบาลไป ขยายผลใชกบการปรบโครงสรางและกระบวนการทงในองคกรของรฐและธรกจ ขณะทนกวชาการบางสวนไดน าเอาธรรมาภบาลไปใชในความหมายท ใกลเคยงกบความหมายของค าวา “Government” หรอการปกครอง ทหมายถงรฐบาล โดยทวไปรฐบาลเปนเพยงสวนหนง ทมความส าคญตอธรรมาภบาล หลกการของธรรมาภบาล สามารถจะด ารงอยได ถงแมวาจะม รฐบาลทไดรบการยอมรบหรอไมกตาม ธรรมาภบาลเปนแนวคดทใชในสาขารฐศาสตรและ รฐประศาสนศาสตร โดยเปนค าทอยรวมกบ ประชาธปไตย ประชาสงคม การมสวนรวมของประชาชน สทธมนษยชน และการพฒนาทย งยน ในชวงศตวรรษทผานมา กลมค าดงกลาวนมความสมพนธทเกยวของกบการปฏรปองคกรของรฐ นกรฐศาสตร สวนหนงมองวา ธรรมาภบาล เปนมตใหมทเนนบทบาทของผบรหารในการทจะปฏบตงานใหมประสทธภาพ มการตรวจสอบ สามารถประเมนผลงานไดอยางชดเจน และมการแขงขนเพอการบรหารจดการทดขน อยางไรกด มขอสงเกตทนาสนใจประการหนงเกยวกบการมธรรมาภบาล คอ การมรฐบาลทมาจากระบอบประชาธปไตย ไมไดหมายความวาจะน าไปสการมธรรมาภบาลเสมอไป หากแตรฐบาลประชาธปไตยนน เปนพนฐานทดทชวยสนบสนนใหน าไปสการมธรรมาภบาลไดงายขน ทงน การพฒนาทางเศรษฐกจทจะไดผลดนน ตองมการบรหารจดการทด ทางดานการเมองและเศรษฐกจของผปฏบตการในทกระดบ และธนาคารโลกไดมความเหนไปในทางเดยวกนทวา การใชอ านาจทางการเมองเพอควบคมสงคมโดยสมพนธกบการพฒนาทางดานสงคม เศรษฐกจ ใหมความ ชอบธรรมและความโปรงใสในการปฏบตการ จะเปนตวตดสนวาการจดการน นดหรอไม (บษบง ชยเจรญวฒนะ และบญม ล, 2544, หนา 5-6)

ประเทศไทยเรมมแนวความคดธรรมาภบาล เขามาใช ในชวง พ.ศ.2540 (ค.ศ.1997) โดยค าวา “Good Governance” ถกใชแบบทบศพทในหนงสอของรฐบาลไทยใน

43

ขณะนนทแสดงเจตจ านงในการขอกเงน จ านวน 17.2 พนลานดอลลารสหรฐ จากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) หลงจากนนรฐบาลไทยและนกวชาการไทยกลมตางๆ เรมหนมาสนใจ ธรรมาภบาลในบรบทของสงคมไทยมากขน แตสงทนาสงเกต และมความนาสนใจเพอศกษา ธรรมาภบาลในบรบทของสงคมไทย คอธรรมาภบาล ทธนาคารโลกสรางขน เปนธรรมาภบาล ในระดบโลก แตในบรบทสงคมไทยนน ไมมการเรงสรางธรรมาภบาลระดบประเทศโดยตรง แตกลบเรงสรางธรรมาภบาลระดบองคกรเปนสวนใหญ จงนาจะมสวนส าคญ ทท าใหมาตรฐานทางการเมอง เศรษฐกจ และการปกครองของประเทศไทย ยงมปญหาธรรมาภบาลอยมาก โดยเฉพาะในเรองของการทจรตคอรรปชนและความไมโปรงใส ในชวงเรมตนตวแบบธรรมาภบาลของประเทศไทยทนาสนใจ เชน ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ.2542 ซงมหลกการส าคญ 6 องคประกอบ คอ 1) หลกนตธรรม (Rule of Law) 2) หลกคณธรรม (Morality) 3) หลกความโปรงใส (Transparency) 4) หลกการมสวนรวม (Public Participation) 5) หลกความรบผดชอบ (Accountability) และ 6) หลกความคมคา (Cost Effectiveness)

ตอมามการตราพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 ขนใชบงคบ โดยขยายกรอบแนวคดจากเดม ใหครอบคลมถงการบรหารภาครฐแนวใหม จากนนสถาบนพระปกเกลา โดยถวลวด บรกล และคณะ(2549) ไดน าหลก ธรรมาภบาลตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรดงกลาว กบหลกการบรหารภาครฐแนวใหม ตามพระราชกฤษฎกาฉบบใหม มาบรณาการรวมกน และสงเคราะหจดท าองคประกอบและตวชวด ธรรมาภบาลใหม เรยกวา “ทศธรรม” โดยเพมหลกการส าคญของธรรมาภบาล จากเดม 6 องคประกอบ เปน 10 องคประกอบ ซงองคประกอบทเพมขน คอ 7) การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) 8 ) อ ง ค ก า ร แ ห ง ก า ร เร ย น ร (Learning Organization) 9) การบรหารจดการ (Management) และ 10) เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Information Technology and Communication ) 2.2.2 ความหมายของธรรมา บาล 2.2.2.1 ธรรมา บาลในตางประเทศ

ธนาคารพฒนาแห งเอ เช ย ห รอ The Asian Development Bank (ADB) กลาววา ธรรมาภบาล คอ การมงความสนใจไปทองคประกอบทท าใหเกดการจดการอยางมประสทธภาพ เพอใหแนใจวานโยบายทก าหนดไวไดผล หมายถง การมบรรทดฐานเพอใหมความแนใจวารฐบาล สามารถสรางผลงานตามทสญญาไวกบประชาชนได (อมรา พงศาพชญ และ นตยา ภทรลรดะพนธ, 2541)

United Nations and Development Programme (UNDP) ให ค าน ยามของ ธรรมาภบาล วาหมายถง การด าเนนงานของภาคการเมอง การบรหาร และภาคเศรษฐกจทจะจดการ

44

กจการของประเทศในทกระดบ ประกอบดวยกลไก กระบวนการ และสถาบนตางๆ ทประชาชนและกลม สามารถแสดงออกซงผลประโยชน ปกปองสทธของตนเองตามกฎหมาย และแสดงความเหนทแตกตางกนบนหลกการของการมสวนรวม ความโปรงใส ความรบผดชอบ การสงเสรมหลกนตธรรม เพอใหมนใจวาการจดล าดบความส าคญทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม ยนอยบนความเหนพองตองกนทางสงคม และเสยงของคนยากจนและผดอยโอกาสไดรบการพจารณาในการจดสรรทรพยากรเพอการพฒนา (สดจต นมตกล, 2543, หนา 13-14)

องคกรความรวมมอระหวางประเทศของญปน–JICA กลาวถง ธรรมาภบาล วาเปนรากฐานของพฒนาอยางมสวนรวม โดยก าหนดใหรฐมหนาททจะสงเสรมการมสวนรวมและสรางบรรยากาศใหเกดกระบวนการมสวนรวม จะน าไปสการพฒนาทย งยน พ งตนเองไดและมความยตธรรมทางสงคม (อมรา พงศาพชญ, 2543, หนา 68-81)

ธนาคารโลก หรอ World Bank ไดน าไปใชค รงแรก เมอประมาณป ค .ศ .1989 ซ งใชในรายงานเรอง “Sub-Sahara, From Crisis to Sustainable Growth” โดยไดใหความหมายวา Good Governance เปนลกษณะและวถของทางการ ทมการใชอ านาจทางการเมองเพอจดการงานของบานเมอง โดยเฉพาะการจดการทรพยากรทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศเพอการพฒนา โดยนยของความหมายของธนาคารโลก เปนการชใหเหนความส าคญของการม ธรรมาภบาล เพอชวยในการฟนฟเศรษฐกจของประเทศ ท งนรฐบาลสามารถใหบรการทมประสทธภาพ มระบบทยตธรรม มกระบวนการกฎหมายทอสระ ทท าใหมการด าเนนการใหเปนไปตามสญญา อกทงระบบราชการ ฝายนตบญญต และสอทมความโปรงใส รบผดชอบ และตรวจสอบได (สถาบนพระปกเกลา, 2546, หนา 7)

องคการสหประชาชาต หรอ United Nations (UN) ไดใหความส าคญกบธรรมาภบาล เพราะเปนหลกการพนฐานในการสรางความเปนอยของคนในสงคมทกประเทศ ใหมการพฒนาทเทาเทยมกน และมคณภาพชวตทดขน การด าเนนการน ตองเกดจากความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชน เพอกระจายอ านาจใหเกดความโปรงใส ธรรมาภบาล คอ การม สวนรวมของประชาชน และสงคมอยางเทาเทยมกน และมค าตอบพรอมเหตผลทสามารถชแจงกนได (สถาบนพระปกเกลา, 2546, หนา 7)

Annan อดตเลขาธการองคการสหประชาชาต กลาววา ธรรมาภบาลเปน แนวทางการบรหารงานของรฐทกอใหเกดการเคารพสทธมนษยชน หลกนตธรรม สรางเสรม ประชาธปไตย มความโปรงใส และเพมประสทธภาพ (สถาบนพระปกเกลา, 2546, หนา 8)

จากการศกษาขอมล พบวาในทศนะของธนาคารโลก ธรรมาภบาลเปนการใชอ านาจทางการเมองเพอจดการงานของบานเมองโดยใหบรการสาธารณะทมประสทธภาพ มระบบทยตธรรม กระบวนการทางกฎหมายทอสระ ในขณะทนยามของธนาคารพฒนาแหงเอเชย เนนไป ทองคประกอบทท าให เกดการบรหารจดการอยางมประสท ธภาพโดยรวมแลว

45

ทงธนาคารโลก และธนาคารพฒนาแหงเอเชย ตางเนนประเดนการบรหารจดการภาครฐอยางมประสทธภาพและโปรงใส ดงนน แนวคดขององคกรระหวางประเทศ จงเปนเรองการสรางความเชอถอและความชอบธรรมของรฐบาลทมตอตางประเทศ แมวาประเทศไทยท าสญญาการคากบประเทศตะวนตก ในรชกาลท 4 (พ.ศ.2398) โดยประเทศไทยเปดรบการเปลยนแปลงและการพฒนาทงทางเศรษฐกจและสงคม แตรปแบบการเมองการปกครองของไทยไดถกปรบเปลยนเพอใหเหมาะสมกบสถานการณการเปลยนแปลงของสงคมไทยทละเลกละนอย จนกระทงมการเปลยนแปลงครงใหญ อยางเหนไดชดในสมยรชกาลท 7 (พ.ศ.2475) อยางไรกตาม การเมองการปกครองของไทยปจจบน ยงอยในชวงการพฒนาและเปลยนแปลง รฐบาลไทยยงขาดเสถยรภาพ และพนฐานระบอบประชาธปไตย ยงไมเขมแขงเทาทควร ไมวาจะเปนดานคณภาพ ระดบการศกษา ความเสมอภาคทางสทธและสถานภาพทางสงคม โดยเฉพาะปญหาการทจรตคอรรปชน ความไมโปรงใส ของการบรหารงานภาครฐ ปญหาดงกลาวผลกดนใหประเทศไทยใหความส าคญตอการสรางธรรมาภบาลมากขน

2.2.2.2 ธรรมา บาลในประเทศไทย ในประเทศไทยไดมองคการทเกยวของและบคคล ทสนใจศกษาเกยวกบ

ธรรมาภบาล ใหความหมายของค าวา “ธรรมาภบาล” ไวดงน ชยอนนต สมทวณช (2541, หนา 3) ไดใหความหมายของธรรมาภบาลวา

การทกลไกรฐทงการเมองและการบรหาร มความแขงแกรง มประสทธภาพ สะอาด โปรงใส และรบผดชอบ เปนการใหความส าคญกบภาครฐและรฐบาลเปนดานหลก

ธรยทธ บญม (2541, หนา 1) ไดใหความหมายของธรรมาภบาล วาเปนกระบวน ความสมพนธระหวางภาครฐ ภาคสงคม ภาคเอกชน และประชาชนโดยทวไป ในการทจะท าใหการ บรหารราชการแผนดนด าเนนไปอยางมประสทธภาพ มคณธรรม โปรงใส ยตธรรมและตรวจสอบ ได ทงนยงไดเสนอวา “ธรรมรฐแหงชาต” เปนยทธศาสตรทถกตอง เปนการยกระดบกระบวนการความสมพนธ ความรวมมอของสวนตางๆ ในสงคม อนไดแก ภาครฐ ภาคสงคม และเอกชน สถาบนส าคญๆ ของประเทศ คอ ชมชน ประชาคม ภมภาคและระดบชาต ในลกษณะเปนรปธรรม มพลง

บวรศกด อวรรณโณ (2542, หนา 10) ไดใหความหมายของธรรมาภบาลวา เปนระบบโครงสราง กระบวนการความสมพนธของภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาสงคมในการบรหารจดการเศรษฐกจ การเมอง และสงคมของรฐ ซงเปนการบรหารจดการทด

อานนท ปนยารชน (2541, หนา 1) กลาวถง ธรรมาภบาลวาเปนผลลพธของการจดการกจกรรมซงบคคลและสถาบนทวไป ภาครฐและเอกชนมผลประโยชนรวมกนไดกระท าลงไปในหลายทาง มลกษณะเปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนอง ซงอาจน าไปสการผสมผสาน

46

ผลประโยชนทหลากหลายและขดแยงกนได ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบการบรหารกจการ

บานเมองและสงคมทด พ.ศ.2542 ก าหนดวา “การบรหารกจการบานเมองและสงคมทด เปนแนวทางส าคญในการจดระเบยบใหสงคม ทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชนและภาคประชาชนซงครอบคลมถงฝายวชาการ ฝายปฏบตการ ฝายราชการและฝายธรกจ สามารถอยรวมกนอยางสงบสข มความรรกสามคคและรวมกนเปนพลงกอใหเกดการพฒนาทย งยน และเปนสวนเสรมความเขมแขงหรอสรางภมคมกนแกประเทศเพอบรรเทา ปองกนหรอแกไขเยยวยาภาวะวกฤตภยอนตรายทจะมมาในอนาคต เพราะสงคมจะรสกถงความยตธรรม ความโปรงใส และการมสวนรวม อนเปนคณลกษณะส าคญของศกดศรความเปนมนษย และการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขสอดคลองกบความเปนไทย รฐธรรมนญ และกระแสโลก ยคปจจบน” (สดจต นมตกล, 2543, หนา 13-24)

พระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 ใชค าวา “การบรหารกจการบานเมองทด” เชนกน ซงไดแก การบรหารราชการเพอบรรลเปาหมาย ดงน 1) เพ อประโยชน สขของประชาชน 2) เกดผลสมฤท ธ ตอภารกจของรฐ 3) มประสทธภาพและเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ 4) ไมมขนตอนการปฏบตงานเกนความจ าเปน 5) มการปรบปรงภารกจของสวนราชการใหทนตอสถานการณ 6) ประชาชนไดรบการอ านวยความสะดวกและไดรบการตอบสนองความตองการ และ 7) มการประเมนผลการปฏบตราชการอยางสม าเสมอ (ราชกจจานเบกษา เลม 120 ตอนท 100 ก.)

จากความหมายของค าวา “ธรรมา บาล” ทหนวยงาน และนกวชาการตางๆ ทงจากตางประเทศ และในประเทศ ไดน าเสนอไวนน อาจสรปรวมไดวา “ธรรมา บาล” หมายถง การบรหารปกครองและก ากบดแล การด าเนนกจการตางๆ ทง าคเศรษฐกจ สงคม และการเมอง โดยอาศยความรวมมอของ าครฐ าคเอกชน และ าคประชาชนอยางจรงจงและตอเนอง เพอสรางสรรคองคการใหมศกย าพและประสทธ าพ สงเสรมใหประเทศมพนฐานระบอบประชาธปไตยทเขมแขง มความชอบธรรมของกฎหมาย มเสถยร าพ มโครงสรางและกระบวนการบรหารทมประสทธ าพ มความโปรงใสและสามารถตรวจสอบได อนจะน าไปสการมคณ าพชวตทดของประชาชนและการพฒนาประเทศทมความมนคง ยงยนอยางแทจรง

2.2.3 องคประกอบของธรรมา บาล องคประกอบของธรรมาภบาล เปนเรองเกยวกบกรอบ เปาหมาย วตถประสงค

แนวทางหรอวธปฏบตในการพจารณาองคประกอบของธรรมาภบาล ในทนไดพจารณาจากการน าแนวนโยบาย และหลกเกณฑการปฏบตเพอใหเกดธรรมาภบาลของหนวยงานหลกทมความส าคญ ไดแก องคกรระหวางประเทศ และหนวยงานราชการของภาครฐ ในสวนของหนวยราชการของภาครฐ จะไดพจารณาถงส านกนายกรฐมนตร กระทรวงมหาดไทย ส านกงานคณะกรรมการ

47

ขาราชการพลเรอน (ส านกงาน ก.พ.) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ส านกงาน ก.พ.ร.) รายละเอยดดงตอไปน

2.2.3.1 ส านกนายกรฐมนตร ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมอง

และสงคมทด พ.ศ.2542 มผลบงคบใช ตงแตวนท 11 สงหาคม พ.ศ.2542 เนนการก าหนดเปนกรอบแนวทางใหแกหนวยราชการเพอถอปฏบต ซงมองคประกอบ 6 หลก ดงน (ราชกจจานเบกษา เลม 116 ตอนท 633.)

1) หลกนตธรรม เปนการตรากฎหมายและกฎขอบงคบใหทนสมยและ เปนธรรม เปนทยอมรบของสงคม อนจะใหสงคมยนยอมพรอมใจกนปฏบตตามกฎหมาย และกฎขอบงคบเหลานน โดยถอวาเปนการปกครองภายใตกฎหมาย มใชอ าเภอใจหรออ านาจของตวบคคล

2) หลกคณธรรม เปนการยดมนในความถกตองดงาม โดยรณรงคใหเจาหนาทของรฐ ยดถอหลกนในการปฏบต เพอใหเปนตวอยางแกสงคม และสงเสรมสนบสนนใหประชาชนพฒนาตนเองไปพรอมกน เพอใหคนไทยมความซอสตย จรงใจ ขยน อดทน มระเบยบวนย ประกอบอาชพสจรตจนเปนนสยประจ าชาต

3) หลกความโปรงใส เปนการสรางความไววางใจซงกนและกนของคน ในชาต โดยปรบปรงกลไกการท างานขององคกรใหมความโปรงใส มการเปดเผยขอมลขาวสารทเปนประโยชนอยางตรงไปตรงมา ดวยภาษาทเขาใจงาย ประชาชนเขาถงขอมลขาวสารไดสะดวกและมกระบวนการใหประชาชนตรวจสอบความถกตองชดเจน

4) หลกความมสวนรวม เปนการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรบร และเสนอความเหนในการตดสนใจปญหาส าคญของประเทศ เชน การแสดงความคดเหน การไตสวน สาธารณะ ประชาพจารณ การแสดงประชามต เปนตน

5) หลกความรบผดชอบ เปนการตระหนกในสทธหนาท ความส านกในความรบผดชอบตอสงคม การใสใจปญหาสาธารณะของบานเมองและกระตอรอรนในการแกปญหา ตลอดจนเคารพในความคดเหนทแตกตางและความกลาทจะยอมรบผลจากการกระท าของตน

6) หลกความคมคา เปนการบรหารจดการและใชทรพยากรทมจ ากดเพอใหเกดประโยชนสงสดแกสวนรวม โดยรณรงคใหคนไทยมความประหยด ใชของอยางคมคาสรางสรรคสนคาและบรการท มคณภาพ สามารถแขงขนไดในเวทนานาชาต และพฒนาทรพยากรธรรมชาตใหสมบรณย งยน

ตอม าใน ป พ .ศ .2547 ส าน กน ายก รฐมนต ร ได ม ก ารออกระ เบ ยบ ส านกนายกรฐมนตรเรอง ยกเลกระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ.2542 พ.ศ.2547 ขน ดวยเหตผลวา โดยทพระราชกฤษฎกา วาดวย

48

หลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 ซงมหลกการเปนการก าหนดหลกเกณฑและวธการในการปฏบตราชการและการสงการทสวนราชการและขาราชการจะตองปฏบตราชการเพอใหเกดการบรหารกจการบานเมองทด อนเปนการครอบคลมหลกการของระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ.2542 มผลบงคบใชเปนกฎหมายแลว ดงน น เพอไมใหเกดความซ าซอนในการใชบงคบกฎหมาย จงสมควรยกเลกระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ.2542 (ราชกจจานเบกษา เลม 121 ตอนพเศษ 95 ง.)

2.2.3.2 กระทรวงมหาดไทย องคประกอบในการเสรมสรางการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด

ของกระทรวงมหาดไทย ม 11 องคประกอบ เนนไปทางดานการบรหาร การปกครอง การพฒนา และการกระจายอ านาจ ซงเปนสายงานทกระทรวงมหาดไทยรบผดชอบโดยตรง (สดจต นมตกล, 2543, หนา 13-24) ดงน

1) การมสวนรวม (Participation) เปนการมสวนรวมของทงประชาชนและเจาหนาทรฐในการบรหารงาน เพอใหเกดความคดรเรมและพลงการท างานทสอดประสานกน เพอบรรลเปาหมายในการใหบรการแกประชาชน

2) ความย งยน (Sustainability) มการบรหารงานทอยบนหลกการของความสมดลทงในเมองและชนบท ระบบนเวศ และทรพยากรธรรมชาต

3) ประชาชนมความรสกวาเปนสงทชอบธรรม (Legitimacy) และใหการยอมรบ (Acceptance) การด าเนนงานของแตละหนวยงานสอดคลองกบความตองการของประชาชนประชาชนพรอมทจะยอมสญเสยประโยชนสวนตนเพอประโยชนสวนรวมทตองรบผดชอบรวมกน

4) มความโปรงใส (Transparency) ขอมลตางๆ ตองตรงกบขอเทจจรงของการด าเนนการและสามารถตรวจสอบได มการด าเนนการทเปดเผย ชดเจนและเปนไปตามทก าหนดไว

5) สงเสรมความเปนธรรม (Equity) และความเสมอภาค (Equality) มการกระจายการพฒนาอยางทวถงเทาเทยมกน ไมมการเลอกปฏบตและมระบบการรบเรองราวรองทกข ชดเจน

6) มความสามารถทจะพฒนาทรพยากร (Resource Development) และวธการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด (Good Governance) เจาหนาทของทกหนวยงานจะตองไดรบการพฒนาความรและทกษะ เพอใหสามารถ น าไปปรบใชกบการท างานได และมการก าหนดขนตอนการด าเนนงานทชดเจน เพอใหทก หนวยงานยดถอเปนแนวปฏบตรวมกน

7) สงเสรมความเสมอภาคทางเพศ (Promoting Gender Balance) เปดโอกาสใหสตรทงในเมองและในชนบทเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชนและสงคมในทกๆ ดาน

49

โดยเฉพาะอยางยงใหเขามามสวนรวมในการปกครองทองถนมากขน 8) การอดทน อดกลน (Tolerance) และการยอมรบ (Acceptance) ตอทศนะท

หลากหลาย (Diverse Perspectives) รวมทงตองยตขอขดแยงดวยเหตผล หาจดรวมททกฝายยอมรบ รวมกนได

9) การด าเนนการตามหลกนตธรรม (Operating by Rule of Law) พฒนา ปรบปรง แกไขและเพมเตมกฎหมาย ใหมความทนสมยและเปนธรรม

10) ความรบผดชอบ (Accountability) เจาหนาทจะตองมความรบผดชอบตอ ประชาชน ความพงพอใจของประชาชนตอการปฏบตงานจะเปนตวชวดส าคญในการประเมน ความส าเรจของหนวยงานและเจาหนาท

11) การเปนผก ากบดแล (Regulator) แทนการควบคม โอนงานบางอยางไปใหองคกรทองถนซงใกลชดกบประชาชนทสด หรอบางอยางกตองแปรรปใหเอกชนด าเนนการแทน

2.2.3.3 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ส านกงาน ก.พ.ร.) พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ.2534 มาตรา 3/1

(เพมเตม โดยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ.ศ.2545 มาตรา 3/12) ใชค าวา “การบรหารกจการบานเมองทด” ซงบญญตไววา ในการปฏบตหนาทของสวนราชการตองใชวธการบรหารกจการบานเมองทด โดยเฉพาะอยางยงใหค านงถงความรบผดชอบของผปฏบตงาน การมสวนรวมของประชาชน การเปดเผยขอมล การตดตามตรวจสอบและประเมนผลการปฏบตงาน ทงน ตามความเหมาะสมของแตละภารกจ สวนพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 กใชค าวา “การบรหารกจการบานเมองทด” เชนกน ซงไดแก การบรหารราชการเพอบรรลเปาหมาย ดงน 1) เพอประโยชนสขของประชาชน 2) เกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ 3) มประสทธภาพและเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ 4) ไมมขนตอนการปฏบตงานเกนความจ าเปน 5) มการปรบปรงภารกจของสวนราชการใหทนตอสถานการณ 6) ประชาชนไดรบการอ านวยความสะดวกและไดรบการตอบสนองความตองการ และ 7) มการประเมนผลการปฏบตราชการอยางสม าเสมอ โดยก าหนดหลกธรรมาภบาลไว 10 หลก และใหความหมายไว ดงตารางท 6

50

ตารางท 6 ความหมายส าคญของหลกธรรมาภบาล

หลกธรรมา บาล ความหมาย

หลกประสทธผล

(Effectiveness)

• ผลการปฏบตราชการทบรรลวตถประสงคและเปาหมายของแผนการปฏบตราชการตามทไดรบงบประมาณมาด าเนนการ โดยการปฏบตราชการจะตองม ทศทาง ยทธศาสตร และเป าประสงค ท ชด เจน มกระบวนการปฏบตงานและระบบงานทเปนมาตรฐาน รวมถง มการตดตาม ประเมนผล และพฒนา ปรบปรงอยางตอเนองและเปนระบบ

หลกประสทธภาพ

(Efficiency)

• การบรหารราชการตามแนวทางการก ากบดแลทด ทมการออกแบบกระบวนการปฏบตงานโดยการใชเทคนคและเครองมอการบรหารจดการทเหมาะสม ใหองคการสามารถใชทรพยากรทงดานตนทน แรงงาน และระยะเวลาใหเกดประโยชนสงสดตอการพฒนาขดความสามารถในการปฏบตราชการตามภารกจเพอตอบสนองความตองการของประชาชนและ ผมสวนไดสวนเสยทกกลม

หลกการตอบสนอง

(Responsiveness)

• การใหบรการทสามารถด าเนนการไดภายในระยะเวลาทก าหนด และสรางความเชอมน ความไววางใจ รวมถง ตอบสนองตามความคาดหวง/ความตองการของประชาชนผรบบรการ และ ผมสวนไดสวนเสยทมความหลากหลายและมความแตกตาง

หลกความพรอมรบ

ผด(Accountability)

• การแสดงความรบผดชอบในการปฏบตหนาทและผลงานตอเปาหมายทก าหนดไว โดยความรบผดชอบนน ควรอยในระดบทสนองตอความคาดหวงของสาธารณะ รวมทงการแสดงถงความส านกในการรบผดชอบตอปญหาสาธารณะ

หลกความโปรงใส

(Transparency)

• กระบวนการเปดเผยอยางตรงไปตรงมา ชแจงไดเมอมขอสงสยและสามารถเขาถงขอมลขาวสาร อนไมตองหามตามกฎหมายไดอยางเสรโดยประชาชนสามารถรทกขนตอนในการด าเนนกจกรรมหรอกระบวนการตางๆ และสามารถตรวจสอบได

หลกการมสวนรวม

(Participation) • กระบวนการทขาราชการ ประชาชนและผมสวนไดสวนเสยทกกลมมโอกาสไดเขารวมในการรบร เรยนร ท าความเขาใจ รวมแสดงทศนะ รวมเสนอปญหา/ประเดนทส าคญทเกยวของ รวมคดแนวทาง รวมการแกไขปญหา รวมในกระบวนการตดสนใจ และรวมกระบวนการพฒนาในฐานะหนสวนการพฒนา

51

ตารางท 6 (ตอ)

หลกธรรมา บาล ความหมาย

หลกการกระจายอ านาจ

(Decentralization)

• การถายโอนอ านาจการตดสนใจ ทรพยากร และภารกจ จาก สวนราชการสวนกลาง ใหแกหนวยการปกครองอนและภาคประชาชนด าเนนการแทน รวมถงการมอบอ านาจและความรบผดชอบในการตดสนใจและการด าเนนการใหแกบคลากร โดยมงเนนการสรางความพงพอใจในการใหบรการตอผ รบบรการและผ มสวนไดสวนเสย การปรบปรงกระบวนการ และเพมผลตภาพ เพอผลการด าเนนงานทดของสวนราชการ

หลกนตธรรม

(Rule of Law)

• การใชอ านาจของกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ ในการบรหารราชการดวยความเปนธรรม ไมเลอกปฏบต และค านงถงสทธเสรภาพของผมสวนไดสวนเสย

หลกความเสมอภาค

(Equity)

• การไดรบการปฏบตและไดรบบรการอยางเทาเทยมกนโดยไมมการแบงแยกดานถนก าเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษา การฝกอบรม และอนๆ

หลกมงเนนฉนทามต (Consensus Oriented)

• การหาขอตกลงทวไป ภายในกลมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของ ซงเปนขอตกลงทเกดจากการใชกระบวนการเพอหาขอคดเหนจาก กลมบคคลทไดรบประโยชนและเสยประโยชน โดยเฉพาะกลมทไดรบผลกระทบโดยตรง ซงตองไมมขอคดคานทยตไมไดในประเดน ทส าคญ โดยฉนทามตไมจ าเปนตองหมายความวาเปนความเหนพองโดยเอกฉนท

ทมา : ส านกงาน ก.พ.ร. (2555, หนา 21-22)

นอกจากน ส านกงาน ก.พ.ร. ไดก าหนดคณลกษณะทพงประสงคของระบบราชการไทย 8 ประการ (I AM READY) ไดแก

I - Integrity ซอสตยและกลายนหยดในสงทถกตอง A - Activeness ท างานเชงรก คดเชงบวกและมจตบรการ M - Morality มศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม R - Responsiveness ค านงถงประโยชนสขของประชาชนเปนทตง

52

E - Efficiency มงเนนประสทธภาพ A - Accountability ตรวจสอบได D - Democracy ยดมนในหลกประชาธปไตย Y - Yield มงผลสมฤทธ

ในบรบทของประเทศไทย อาจไมสามารถใชแนวทางฉนทามตกบทกเรองได ส านกงาน ก.พ.ร. จงไดรวมหลกฉนทามตไวกบหลกการมสวนรวม และปรบถอยค าเปนหลกการ ม ส วน รวม /การพยายามแสวงหาฉนทาม ต (Participation/ Consensus Oriented) และตอมา อนกรรมการคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (อ.ก.พ.ร.) เกยวกบการสงเสรมการบรหารกจการบานเมองทด ซงม วษณ เครองาม เปนประธาน ในการประชม ครงท 3/2554 เมอวนท 13 กนยายน พ.ศ.2554 ไดมขอสงเกตวา หลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด 10 หลกดงกลาว เปนหลกทจ ายาก จงควรจดกลมใหม (Regroup) โดยรวมเรองทเกยวของไวดวยกนเปนหมวดหม เพอใหเปนหลกการทงายตอความเขาใจและการน าไปปฏบต นอกจากนยงไดใหความส าคญในเรองความรบผดชอบทางการบรหาร โดยเพมเตมในเรองการสรางจตส านกดานคณธรรมและจรยธรรม อนเปนไปตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 มาตรา 279ซงไดก าหนดใหมมาตรฐานทางจรยธรรมส าหรบผด ารงต าแหนงทางการเมอง ขาราชการ หรอเจาหนาทของรฐแตละประเภทไวดวย (ส านกงาน ก.พ.ร., 2555, หนา 21-22) ซงหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด (GG Framework) คณะรฐมนตรในการประชมเมอวนท 24 เมษายน พ.ศ.2555 ไดมมตเหนชอบตามท ส านกงาน ก.พ.ร. เสนอ ซงประกอบดวย 4 หลกการส าคญ และ 10 หลกการยอย ดงตารางท 7

ตารางท 7 หลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด (GG Framework)

4 หลกการส าคญ และ 10 หลกการยอย ของ GG Framework 1) การบรหารจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management)

1.1) หลกประสทธภาพ (Efficiency) 1.2) หลกประสทธผล (Effectiveness) 1.3) หลกการตอบสนอง (Responsiveness)

2) คานยมประชาธปไตย (Democratic Value)

2.1) หลกความพรอมรบผด (Accountability) 2.2) หลกเปดเผย/โปรงใส (Transparency) 2.3) หลกนตธรรม (Rule of Law) 2.4) หลกความเสมอภาค (Equity)

3) ประชารฐ (Participatory State)

3.1) หลกการมสวนรวม/การมงเนนฉนทามต (Participation/Consensus Oriented)

53

ตารางท 7 (ตอ)

4 หลกการส าคญ และ 10 หลกการยอย ของ GG Framework 3.2) การกระจายอ านาจ (Decentralization) 4) ความรบผดชอบทางการบรหาร (Administrative Responsibility)

4.1) หลกคณธรรม/จรยธรรม (Morality/Ethics)

ทมา : ประยกตจาก ส านกงาน ก.พ.ร. (2555) 2.2.4 ธรรมา บาลกบการพฒนาระบบราชการของประเทศไทย การปกครองของไทยในชวงทผานมา ไดมแนวความคดในการเปลยนแปลงการปกครองบานเมองจากระบบการปกครอง (Government) แบบเดม ไปสการบรหารกจการบานเมอง (Governance) ซงมกลไกอนๆ เขามามสวนรวมในการบรหารปกครองมากขน จากเดมทมเพยงรฐบาลกบระบบราชการเทานน ขณะนเรมมภาคสวนอนๆ เขามามสวนรวมในการบรหารมากขน เชน ภาคธรกจเอกชน ภาคประชาสงคม จงจ าเปนตองมการจดระเบยบหรอระบบในการท างานรวมกน (ทศพร ศรสมพนธ, 2551) แนวความคดทมาของเรองน เกดขนเมอ 20-30 ปทแลว ตามกระแสแนวความคดในเรองของการบรหารงานภาครฐแนวใหม (New Public Management) ซ งตองการจะเหนการบรหารงานภาครฐเปลยนแปลงไปจากเดม โดยไดอทธพลมาจาก นกเศรษฐศาสตรนโอคลาสสคและนกบรหารจดการ ซงใหคณคาความส าคญกบเรองของการแขงขน เพราะทใดไมมการแขงขน ทนนยอมไมมประสทธภาพ จงเนนเรองประสทธภาพและความคมคา ในสวนของนกบรหารจดการ ไดใหความส าคญในเรองของประสทธผลในการด าเนนงาน หรอผลสมฤทธ เนนในเรองของคณภาพในการท างาน ภาระรบผดชอบตอผลของงานหรอการท างานใหไดตามเปาหมายทตงไว ในสวนของแนวความคดในเรองประชาธปไตยสมยใหม ไดใหความส าคญกบเรองของสทธเสรภาพของประชาชน การกระจายอ านาจ การมสวนรวม การเปดเผยโปรงใส ความเปนธรรม ความเสมอภาค เปนตน แนวความคดทงสอง เปนหลกของการบรหาร งาน ภ าค รฐแน วใหม (New Public Management) และกระแสความ เป นป ระช าธป ไตย (Democratization) ทพดถงเรองชมชนนยม ประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ ประชาธปไตยทางตรง รวมกบหลกกฎหมายมหาชนตางๆ จงไดมการรวมแนวความคดทงสองเขาดวยกน และพยายามผลกดนการเปลยนแปลงการพฒนาระบบราชการหรอการบรหารราชการแผนดนทวโลก

หลก ก ารบ รห ารก จก ารบ าน เม อ ง ท ด (Good Governance Principles) ม อ ย หลายแนวคด เชน หลกของ UN ทใหนยามของ Good Governance ไววา ประชาชนตองมสวนรวม (Participation) เน น ห ล ก น ต ธ ร ร ม (Rule of law) น ต ร ฐ ค ว าม โป ร ง ใส (Transparency)

54

การตอบสนองความตองการของประชาชน ความปรองดอง สมานฉนท มงหาฉนทามต (Consensus Oriented) ความเสมอภาค/ความเทยงธรรม (Equity) ประสทธภาพและประสทธผล (Efficiency and Effectiveness) และภาระรบผดชอบ (Accountability) ในทสดกระแสแนวความคดตางๆ ขางตน กเขามาสประเทศไทย จากผลของนกวชาการทงหลาย รวมทงอทธพลของ World Bank จดเปลยนของประเทศไทยในเรองของ Good Governance เกดขนมาจากหลายสวน โดยเฉพาะในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540-2544) ซงเรมมแนวความคดใหมๆ เชน เรองประชารฐ (Participatory State) เขามาคขนานกนไปในขณะนน ไดมการเปลยนแปลงทางการเมองตงแตป พ.ศ.2535 กอใหเกดการพฒนาประชาธปไตยขน โดยแนวความคดใหมๆ ไดเรมเขามาเพอสรางเสรมความเปนประชาธปไตย (Democratization) มากขน ท าใหเรมเหนกฎหมายตางๆ ทออกมารองรบ และทส าคญทสดคอ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 ทวางหลกการในเรองของ Good Governance เอาไว รวมทงแนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามรฐธรรมนญ ในหมวดท 5 กเปนครงแรกทกลาวถงการใหรฐจดระบบงานของรฐและระบบราชการใหมประสทธภาพ เพอตอบสนองความตองการของประชาชน และใหมการจดมาตรฐานทางคณธรรมจรยธรรมของขาราชการ เพอปองกนการทจรตคอรปชน และเพอความมประสทธภาพในการปฏบตงาน นอกจากน สงทเปนตวผลกดน คอ บรบทของบานเมอง เชน วกฤตฟองสบแตก ท าใหมการพดถงเรองธรรมรฐ บรรษทภบาล (Corporate Governance) เพมมากขน (ทศพร ศรสมพนธ, 2551) จากเหตการณดงกลาว ท าใหประเทศไทยหนมาใหความสนใจในเรองของ ธรรมาภบาล หรอการบรหารกจการบานเมองท ด (Good Governance) มากขน จนในท สด ป พ.ศ.2542 ไดมการออกระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ.2542 ขน (ปจจบนไดประกาศยกเลกแลว ตงแตป พ.ศ.2547) หลงจากนนไดมการปฏรประบบราชการครงใหญในป พ.ศ.2545 ซงหวใจหลกไมใชการปรบโครงสรางกระทรวง ทบวง กรม ออกเปน 20 กระทรวงตามทปรากฏ แตเปนการน าหลกธรรมาภบาล หรอการบรหารกจการบานเมองทด เขามาใชในระบบราชการไทย โดยปญหาของระบบราชการในขณะนน คอ ระบบราชการมขนาดใหญโต ซ าซอน มลกษณะของการรวมศนยอ านาจสงการไวทสวนกลาง เนนการจดโครงสรางตามสายบงคบบญชา ท าใหเกดการท างานเปนแบบแยกสวน (Fragmentation) มขนตอนยงยาก เกดความลาชาในการท างาน ยดกฎหมายและระเบยบปฏบตเปนเปาหมายปลายทาง (Ends) มากกวาวธการ (Means) ท าใหขาดวสยทศนและการวางเปาหมายการท างาน ทชดเจน ขาดการวดผลทเปนรปธรรม เกดความเฉอยชาและขาดความยดหยนคลองตวในการเปลยนแปลงตนเองใหเขากบบรบทโลก ใชทรพยากรไมคมคา ยงไมมประสทธภาพ ใชเทคโนโลยสมยใหมคอนขางนอย มวฒนธรรมการท างานเปนแบบเดม ทยงไมคอยตอบสนองการบรการประชาชนมากเทาทควร นอกจากน ยงมปญหาเรองคาตอบแทน เงนเดอน สวสดการทคอนขางต า

55

ปญหาเกยวกบสมองไหล ไมสามารถดงดดคนรนใหม คนดมความสามารถรนใหมใหเขาส วงราชการ ขาดโอกาสในการพฒนาเพอเสรมสรางสมรรถนะตนเองอยางจรงจงและตอเนอง ขาราชการบางสวนยงคงขาดจตส านก จรยธรรม และจรรยาบรรณในการปฏบตงาน รวมทงเกดปญหาระบบอปถมภ ท าใหขาราชการขาดขวญก าลงใจในการปฏบตงาน ดงนน เมอมแนวคดในการพฒนาระบบราชการเกดขน จงไดน าหลกการของการบรหารกจการบานเมองทด ไปก าหนดไวในมาตรา 3/1 ของพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ.ศ.2545 โดยก าหนดใหการบรหารราชการตองเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน นอมน าพระปฐมบรมราชโองการของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” มาเจรญรอยตาม จากนนกน าหลกธรรมาภบาลทงหมด มาใสในมาตราดงกลาว อาท ผลสมฤทธ ความมประสทธภาพ ความคมคา เปดเผย โปรงใส ลดขนตอน กระจายอ านาจ มผรบผดชอบตอผลของงาน เปนตน และวรรคทายของมาตรา 3/1 ระบวา ใหน าแนวความคดดงกลาว ไปขยายความเพอใหเหนหลกเกณฑและวธการในการด าเนนการ ดงนน 1 ปตอมา จงไดมการออกพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 ขน (ทศพร ศรสมพนธ, 2551) ส าหรบการศกษาในเรองธรรมา บาลของหนวยงานในสงกดส านกงาน ผบญชาการต ารวจแหงชาต ในครงน ผศกษา ไดน าแนวคด “หลกธรรมา บาลของการบรหารกจการบานเมองทด ” ซงส านกงาน ก.พ.ร. ไดพฒนาเปนเครองมอในการบรหารงานราชการ โดยน ามาใชเปนองคประกอบหลก ในการจดท าแผนบรหารราชการแผนดน และแผนปฏบตราชการของสวนราชการ ตลอดจนนโยบายแนวทางการปฏบตราชการของส านกงานต ารวจแหงชาต ยงไดก าหนดกรอบการบรหารและปฏบตราชการของทกหนวยงานในสงกด ดวยหลกการ ของ การบรหารกจการบานเมองท ด หรอ หลกธรรมา บาล ซงประกอบดวย 10 หลก ไดแก 1) หลกประสทธ าพ (Efficiency) 2) หลกประสทธผล (Effectiveness) 3) หลกการตอบสนอง(Responsiveness) 4 ) ห ล กค วามพ รอม รบผ ด (Accountability) 5 ) หล ก เป ด เผย /โป รง ใส (Transparency) 6) หลกนตธรรม (Rule of Law) 7) หลกความเสมอ าค (Equity) 8) หลกการมสวนรวม (Participation) 9) หลกการกระจายอ านาจ (Decentralization) และ 10) หลกคณธรรม/จรยธรรม (Morality/Ethics) 2.3 แนวคดวฒนธรรมองคการ

2.3.1 แนวคดวฒนธรรมองคการ แนวคดวฒนธรรมองคการ ไดมการกลาวถงในหนงสอเทพเจาแหงการบรหาร หรอ

Gods of Management โดยนกวชาการทางดานการบรหารชาว Irish คนส าคญชอ Handy (2009)

56

ไดอธบายองคการทมบคลกทแตกตางกนแบงออกเปน 4 ลกษณะ ทแตละลกษณะ หมายถงเทพเจา ตามความเชอของกรกโบราณ ทเปนบอเกดอารยธรรมทางดานความคดของคนตะวนออก ไดแก 1) เทพเจาซอส (Zeus) คอ เทพเจาทมลกษณะการบรหารแบบผประกอบการ ซงบรหารองคการแบบการตดสนใจทรวดเรว และใชการสอสารระหวางกนแบบเหนหนากรใจกน จดเปนวฒนธรรมองคการแบบการมสโมสรเฉพาะ 2) เทพเจาอพอลโล (Apollo) คอ เทพเจาทใหความสนใจตอกฎระเบยบตางๆ และเชอในระบบขนตอนนบวาเปนวฒนธรรมแบบใหความส าคญตอต าแหนง 3) เทพสตรเอธนา (Athena) เปนเทพสตรแหงการรงสรรค และยอมรบฝมอและความช าชองของผปฏบตเทานน เปนตวเกณฑวดขององคการ เปนวฒนธรรมทมงเนนไปทภารกจขององคการเปนหลก และ 4) เทพเจาดโอนซส (Dionysus) คอ เทพเจาทพนกงานหรอผบรหารในองคการนน มความสามารถเฉพาะตวสงหรอมทกษะสง เปนวฒนธรรมของปจเจกชน ซงพนกงานหรอผบรหารเหลาน จะไมมความภกดใหกบใครไดนาน

ลกษณะส าคญประการหนงขององคการ คอ เปนทรวมของบคคลซงท างานรวมกนเพอใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายขององคการ (Kreitner, 1998, p. 68) และในขณะเดยวกนกบรรลวตถประสงคสวนตนดวย องคการจงคลายกบมนษย กลาวคอ องคการมระบบคานยมของตนเองซงตามปกตทวไปแลว เรยกวา วฒนธรรมองคการ (Organizational Culture) เมอวฒนธรรมองคการ เปนตวแทนคานยมและความเชอทมความสมพนธกบบคลากร โครงสรางองคการ และระบบการควบคมทท าใหเกดบรรทดฐานทางพฤตกรรม วฒนธรรมองคการจงเปนเครองมอในการควบคมกลยทธขององคการอยางหนง และยงเปนเครองมอทใชในการสอสารใหบคลากรในองคการไดรบทราบแนวทางปฏบตตางๆ ดวย วฒนธรรมองคการของแตละองคการจงจ าเปนตองผานการทดสอบตามกาลเวลาจนเปนทยอมรบจากบคลากรในองคการวาสามารถแกปญหาตางๆ ขององคการได โดยมเปาหมายเพอความอยรอดขององคการ (Schein, 1991, p. 6) การทผบรหารมความเขาใจถงวฒนธรรมองคการ จะสงผลดและชวยผบรหารในการวางแผนตางๆ เพอมใหขดตอวฒนธรรมองคการ และเพอใหเกดความรวมมออนดของบคลากร (รงสรรค ประเสรฐศร, 2549, หนา 202) ดงนน ผบรหารควรใหความส าคญกบวฒนธรรมองคการ โดยการประเมนสภาพของวฒนธรรมองคการทเปนอย และประเมนความเหมาะสมหรอคณคาทมตอองคการ เพอจะไดสรางวฒนธรรมองคการใหเปนไปในแนวทางทเหมาะสม และเกดประโยชนสงสดตอองคการ

2.3.2 ความหมายของวฒนธรรมองคการ วฒนธรรมองคการ เปนค าทมผใชอยางกวางขวางในปจจบน แสดงใหเหนถงวา

เปนสงทอยในความสนใจของคนทวไป ทศนะของนกวชาการดานองคการ ไดใหความหมายของวฒนธรรมองคการไวมากมาย ดงน Deal & Kennedy (1982, p. 107) กลาววา วฒนธรรมองคการ หมายถง คานยม ความเชอ และพฤตกรรมทสมาชกขององคการมรวมกน

57

Schein (1992, p. 12) ไดอธบายความหมายวา วฒนธรรมองคการ คอ แบบแผน ฐานคต พนฐาน คานยม และความเชอทไดเกดขนและพฒนาขนภายในองคการ ชน าพฤตกรรมของสมาชก ชวยสมาชกในการแกปญหาทองคกรเผชญได ส าเรจมากอน จงถกถายทอดไปยงสมาชกใหมๆ โดยทสมาชกอาจไมรตวแตปฏบตตามโดยด

Lederach (1995, p. 9) นยามวา วฒนธรรม เปนผลจากการแลกเปลยนเรยนรและการสรางสรรครวมกนระหวางบคคลเกยวกบการรบร การแปลความหมาย การแสดงออกและความรบผดชอบตอสงคมของสมาชกในสงคมนน

Moorhead & Griffin (1995, p. 440) นยามวา วฒนธรรมองคการ หมายถง การแสดงใหเหนถงคานยม ความร ความคด ศลธรรม ประเพณ เทคโนโลยตลอดจนสงตางๆ ทมนษยสรางขนมา ความเชอถอศรทธารวมกนของบรรดาสมาชกภายในองคการนนๆ และทงแสดงใหเหนถงสญลกษณตางๆ เชน ปรชญา ต านาน นยาย เรองราว และภาษาพเศษ Gordon (1999, p. 342) กลาววา วฒนธรรมองคการคอสงทอธบายสภาพแวดลอมภายในองคการทรวมเอาขอสมมต ความเชอ และคานยมทสมาชกขององคการมรวมกนและใชเปนแนวทางในการปฏบตงานเพอมปฏสมพนธกบโครงสรางอยางเปนทางการในการก าหนดรปแบบพฤตกรรม Robbins & Coulter (2002, p. 16) อธบายไววา วฒนธรรมองคการ คอ ระบบของความหมายทมรวมกนของสมาชกภายในองคการทเปนตวก าหนดวาสมาชกควรจะประพฤตปฏบตตนอยางไรในองคการ ลกษณะของวฒนธรรมองคการแตละแหงจะมเอกลกษณของตนเองท าใหองคการนนๆ แตกตางจากองคการอน พร ภเศก (2546, หนา 12) สรปไววาวฒนธรรมองคการ คอ กลมของคานยมรวมทไดรบการยอมรบในกลม มอทธพลตอพฤตกรรมของสมาชก และชวยใหสมาชกในองคการเขาใจวาการปฏบตใดทไดรบการพจารณาวายอมรบได เกดแนวการปฏบตทสบตอกนมา อกทงคานยมเหลานมกจะถกถายทอดผานทางเรองราว และสอทางสญลกษณตางๆ วรช สงวนวงศวาน (2547, หนา 20) กลาววา วฒนธรรมองคการ คอคานยมและความเชอทมรวมกนอยางเปนระบบทเกดขนในองคการ และใชเปนแนวทางในการก าหนดพฤตกรรมของคนในองคการนน วฒนธรรมองคการจงเปนเสมอน “บคลกภาพ” หรอ “จตวญญาณ” ขององคการ เมอพจารณาจากความหมายทนกวชาการใหไวขางตน อาจกลาวโดยสรปไดวา วฒนธรรมองคการ หมายถง แบบแผนการประพฤตปฏบต คานยม ความคด ความเชอ และอดมการณรวมกนของคนสวนใหญในองคการ เปนสงส าคญทแสดงออกถงพฤตกรรมของคนในองคการนนๆ วฒนธรรมองคการทมประสทธ าพ ทกคนในองคการจะตองรบทราบ เขาใจ ยอมรบ คดและมองไปในทศทางเดยวกน รวมทงเปนตวก าหนดแนวทางรวมกนในองคการ ใหคนใน

58

องคการด าเนนงานโดยยดแนวทางตามวฒนธรรมองคการนนๆ เพอใหบรรลผลสมฤทธตามเปาหมายขององคการทก าหนดไว 2.3.3 ทมาของวฒนธรรมองคการ

ทมาของวฒนธรรมองคการ สามารถจ าแนกออกเปนสองปจจยหลก ปจจยแรก คอ ปจจยภายในองคการ ประกอบดวย ผน าและพนกงานในองคการ ผน าหรอผบรหารเปนผรเรมหรอก าหนดวฒนธรรมองคการขนมา เพอเปนแบบแผนใหพนกงานน าไปปฏบต แตหากพนกงานปฏบตแลว ไมสามารถแกไขปญหาหรอท าใหองคการบรรลเปาหมายได พนกงานจะสรางแบบแผนพฤตกรรมหรอวฒนธรรมองคการใหมขนมาแทนวฒนธรรมเดม และปจจยทสอง คอ ปจจยภายนอก เชน ลกคา ผรบบรการ ผมสวนไดสวนเสย คแขงขน รฐบาล เทคโนโลย ลกษณะทางสงคม ตลอดจนภาวะเศรษฐกจ เปนตน ปจจยภายนอกน มผลตอวฒนธรรมองคการอยางมาก เนองจากปจจบนองคการตองเผชญกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยางรวดเรวในทกดาน ภาวะการแขงขนทสงขนและตองการไดเปรยบการแขงขนทามกลางภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลงตลอดเวลา องคการจะอยรอดได ตองด าเนนกลยทธทางการตลาดทรวดเรว (Speed to Market) รเรมสรางสรรคสนคาและผลตภณฑใหมๆ ประหยดตนทน (Cost-Effective) และปรบตวอยางรวดเรว จงจ าเปนตองมวฒนธรรมองคการทสอดคลองกบการเปลยนแปลง โดยก าหนดวฒนธรรมใหเหมาะสมสอดคลองกบปจจยดงกลาวขางตน (Buytendijk, 2006, p. 24)

2.3.4 องคประกอบของวฒนธรรมองคการ วฒนธรรมองคการ ประกอบดวย สงทเปนนามธรรม (Intangible Phenomena)

ไดแก คานยม ความเชอ ฐานคต การรบร ปทสถาน และแบบแผนของพฤตกรรม ซงเปนสงท ไมสามารถมองเหน (Unseen) หรอไมสามารถสงเกตได (Unobservable) แตแสดงออกมาเปนกจกรรมตางๆ ขององคการ ทสามารถมองเหนและสงเกตได (Schien, 1992, p. 12) ทพบเหนทวไปในองคการ โดยกลมพนกงานเรยนรรวมกนเพอแกไขปญหา ใชปรบตวเขากบสภาพแวดลอมภายนอกและสรางความรวมมอภายในองคการ เมอองคการน าแบบแผนนไปใชส าหรบแกปญหา ไดแลว ยงถายทอดไปยงสมาชกใหมขององคการ เพอใหรสกคดและแกไขปญหาไดถกตอง ดงทพนกงานไดปฏบตกนมา และท าใหมองเหนแนวทางทท าใหองคการบรรลเปาหมาย (Robbins & DeCenzo, 2004, p.159)

วฒนธรรมองคการ ยงเปนตวก าหนดแนวทางรวมกนในองคการ เพอใหพนกงานมแนวทางส าหรบปฏบตงาน ใหบรรลเปาหมายขององคการ วฒนธรรมองคการสามารถจ าแนกออกเปน 3 ระดบ โดยมความเกยวของสมพนธกน (Schein, 1999, pp.15-20) คอ

1) วฒนธรรมทางกายภาพ (Artifacts) สามารถรบร จบตองได จากการมองเหน ไดฟง และจากความรสกของพนกงาน ไดแก ลกษณะทางกายภาพหรอทางวตถขององคการ เชน ภาษา เทคโนโลย สถาปตยกรรมและพธการทสงเกตได วฒนธรรมองคการประเภทนแสดงออกมา

59

ไดงายแตเขาใจยาก พนกงานอาจมความคลมเครอ ไมชดเจน ในความหมายของวฒนธรรมเหลาน 2) วฒนธรรมทเปนคานยม (Espoused Values) หรอสงทองคการก าหนดแลว

สอสารใหพนกงานน าไปปฏบต พนกงานเชอวาเปนสงทควรกระท า และรถงวธการด าเนนกจกรรม วฒนธรรมองคการประเภทนน าไปสพฤตกรรมและการท างานของพนกงาน ไดแก กลยทธ เปาหมาย ปรชญาขององคการ เปนตน

3) วฒนธรรมทเปนฐานคต (Basic Assumption) ปรากฏใหเหนจากพฤตกรรมและการกระท าทพนกงานใชตอบสนองตอสถานการณและปญหาตางๆ ทเกดขน ซงพนกงานแสดงออกโดยไมรสกตว (Unconscious) สะทอนถงความเชอ ความคดและความรสกของพนกงานทมตอ สงตางๆ

วฒนธรรมองคการมทงเชงลก (Deep) เชงกวาง (Broad) และมความมนคง (Stable) ทกลาววา วฒนธรรมองคการมความลก เนองจากวฒนธรรมควบคมพนกงานมากกวาพนกงานควบคมวฒนธรรม เพราะวฒนธรรมใหแนวทางและท าใหสามารถคาดการณการปฏบตงานประจ าวนของพนกงานได สวนความกวางนน วฒนธรรมมลกษณะทไมสนสดหรอไมรจบสน (Endless Task) ไมมขอบเขตทแนนอน (Boundless) และเปลยนแปลงไดยาก จงถอวามความมนคง (Schein, 1999, pp. 25-26) และเนองจากวฒนธรรมองคการมความมนคงและไมสามารถเปลยนแปลงไดในระยะเวลาทรวดเรว จงท าใหบคคลภายนอกองคการ เขาใจทศนคตและพฤตกรรมขององคการนนๆ ซงวฒนธรรมองคการสามารถสะทอนถงบคลกภาพขององคการ (Organization’s Personality) ไดเปนอยางด (Bowditch & Buono, 2005, p. 304)

วฒนธรรมองคการ จดวาเปนปจจยหนงของสภาพแวดลอมภายในองคการ (Internal Environment) หรอสงทอยภายในองคการและมผลกระทบตอพนกงาน การจดการและองคการมความส าคญเพราะมอทธพลตอความคด ความรสก และการท างานของพนกงาน (Williams, 2008, p. 46) รวมท งมผลตอความส าเรจหรอความลมเหลวขององคการ เนองจากวฒนธรรมองคการสามารถสรางความไดเปรยบในการแขงขนแกองคการได สรางผลด าเนนการดานการเงนใหสงขน หากเปนวฒนธรรมทสรางคณคาแกองคการ (Valuable) คอ ท าใหยอดขายสงขน ลดคาใชจาย หรอเพมมลคาทางการเงนใหองคการ นอกจากน ถาเปนวฒนธรรมทหายาก (Rare) หมายถง มลกษณะหรอคณสมบตทไมสามารถพบเหนไดในองคการอนๆ และองคการอนไมสามารถลอกเลยนแบบวฒนธรรมนนไดอยางสมบรณ (Imperfectly Imitable) คอ ไมสามารถลอกเลยนแบบ หรอไมสามารถท าใหเหมอนได เชน ชอเสยง ประสบการณทสงสมมายาวนาน เปนตน (Barney, 1986, pp. 656-665)

2.3.4 ความส าคญของวฒนธรรมองคการ องคการเปนหนวยงานทางสงคม ทมจดมงหมายเพอความส าเรจตามเปาหมายทได ก าหนดไว สมาชกทกคนจะตองรวมแรงรวมใจด าเนนกจกรรมตางๆ ตามภาระหนาทและบทบาท

60

ของตน ในระหวางการปฏบตงานสมาชกกจะเรยนรวาควรจะคดปฏบตตนอยางไรจงจะท างาน ใหลลวงดวยด และเมอองคการเผชญปญหา สมาชกกจะหาแนวทางแกปญหารวมกน แนวทางใด ทปฏบตแลวสามารถแกปญหาได เปนทยอมรบ กจะกลายเปนบรรทดฐาน (Norms) การปฏบต สมาชกทมาใหมกจะเรยนรวา เมอมาเปนสมาชกองคการแหงน เขาควรจะคด จะรสกและ แสดงออกอยางไรเมอพบกบเหตการณท เขามากระทบ ภายใตสถานการณทองคการเผชญ ในแตละวน Kreitner & Kinicki (2004, pp. 91-95) ไดกลาวถงความส าคญของวฒนธรรมองคการ ไววา วฒนธรรมองคการชวยสมาชกโดยการท าหนาท 4 ประการ ดงน

1. หนาท ในการเปนเอกลกษณองคการ (Organization Identity) วฒนธรรมองคการเปรยบไดเหมอนกบบคคลทมเอกลกษณของตนเอง อนแสดงวาตนเองมความแตกตางจากองคการอน เชน บรษท 3M ผผลตกระดาษบนทกกาวทใชกนทวโลก สรางวฒนธรรมองคการ ทสงเสรมการคดรเรม สรางสรรคสงแปลกใหม สงเสรมใหพนกงานประดษฐคดคนสงใหมๆ อยตลอดเวลา โดยบรษทจะตงรางวลจงใจใหกบพนกงานทคดคนผลตภณฑใหม และสามารถเพมยอดขายผลตภณฑใหมไดสงเกนเปาหมาย อกตวอยางหนงทเหนไดชดในประเทศไทย ไดแก วฒนธรรมขององคการวชาชพตางๆ เชน องคการต ารวจ ทหาร จะมวฒนธรรมทใหความส าคญกบค าสงของผบ งคบบญชา การมวนย การแตงเครองแบบ วฒนธรรมของอาจารยมหาวทยาลย ใหความส าคญกบเสรภาพในการแสดงความคดเหน และการหาความรใหมๆ จะเหนไดวาองคการเหลานจะมเอกลกษณเปนของตนเอง และหลอหลอมสมาชกทเขามาอยใหม แมวากอนเขามาสมาชกใหมอาจมความคด ความเชอทไมเหมอนกบคนในองคการนน แตเมอไดมาท างานในองคการใดองคการหนงนานๆ เขา วฒนธรรมองคการนนๆ กจะแทรกซมเขาไปอยในความคด คานยม และการแสดงพฤตกรรมของบคคลนนใหเปนแบบอยางเดยวกนกบสมาชกอนๆ ในองคการ

2. หนาท ในการชวยให เกดความผกพนกบองคการ (Facilitate Collective Commitment) ในการหลอหลอมสมาชกใหม องคการจะปลกฝงคานยมรวม (Shared Values) ใหกบสมาชก จะท าใหสมาชกเกดความรสกผกพนตอคานยมนน เชน บรษท 3M ก าหนดคานยมองคการวา เปนบรษททพนกงานภมใจทเปนสวนหนงของบรษททมชอเสยงในการสรางนวตกรรมใหแกวงการธรกจโลก พนกงานกจะผกพนกบพนธกจในการสรางผลตภณฑใหมๆ โดยถอเปนหนาทหลก และเมอท าแลวประสบความส าเรจกไดรบการชนชมและรางวลตอบแทนในรปแบบตางๆ จากบรษท การใหรางวลเปนการตอกย าสงทบรษทตองการใหเปน อกตวอยางหนง คอ บรษทอตสาหกรรมแหงหนงก าหนดคานยมวา พนกงานของบรษทจะตองยดมนในการอทศตนตองาน พฒนาตนเอง อยกนอยางพนอง และไวใจได คานยมเชนนแสดงถงสงทบรษทเหนวาส าคญท าใหสมาชกทกคนจะตองท างานอยางทมเทใหองคการ มความผกพนกบคนอนๆ ในองคการดงคนในครอบครวและจะตองซอสตยตอหนาทและตอเพอนรวมงาน

61

3. หนาทในการชวยสรางความมนคงทางสงคม (Social System Stability) ความมนคงทางสงคม เกดจากการทสมาชกของหนวยงานมความคด ความเชอคลายกน เปนอนหนง อนเดยวกน เมอพบกบปญหาความขดแยงใดๆกสามารถแกไขไดอยางมประสทธภาพ ในองคการทสมาชกมความคดความเชอและมคานยมแตกตางกน การแกปญหาจะท าไดยากกวา เพราะสมาชกแตละคน แตละกลม ไมสามารถมความเหนรวมกนได มความแตกแยกทางความคดสง สมาชกขาดความสามคคจงเปนอปสรรคตอการรวมมอกน ดงน นการมว ฒนธรรมองคการท เนนเรองผลประโยชนขององคการจงเปนปจจยส าคญอยางหนงในการชวยใหเกดบรรยากาศการท างานทสรางสรรคเมอองคการเผชญกบปญหาทมากระทบ

4. หนาทในการเปนเครองมอในการใหเหตผล (Sense-Making Device) หนาทประการสดทาย คอการใหสมาชกองคการใชเปนเครองมอในการอธบายเหตผลถงสงตางๆ ทกระท ากนในองคการ สมาชกใชวฒนธรรมองคการทมอยในการใหเหตผลวา ท าไมองคการจงท าสงนน สงน ดวยวธการนนวธการน ท าแลวจะชวยใหองคการบรรลเปาหมายในระยะสนและระยะยาวไดอยางไร การอธบายการกระท าดงกลาวนนท าใหสมาชกเกดการยอมรบในสงทท า จงเทากบเปนการย าและปนแตง (Shaping) พฤตกรรมของสมาชกทกคนใหอยในบรรทดฐานเดยวกน ตวอยางเชน การแตงเครองแบบมาท างาน การจดพธตอนรบสมาชกใหมและพธอ าลาผเกษยณอาย การใหสมาชกใหมทกคนตองหมนเวยนท างานทกแผนกของบรษทกอนแตงตงใหอยในต าแหนงประจ า การลงโทษสมาชกทไมท าตามระเบยบของหนวยงาน เปนตน วฒนธรรมองคการเหลานตอกย าให รวาอะไรคอสงทควรท าและไมควรท าในองคการ

จากหนาททง 4 ประการจะเหนไดวาวฒนธรรมองคการมความส าคญตอองคการเปนอยางมาก และเปนปจจยทผกโยงพฤตกรรมการปฏบตตนและปฏบตงานของสมาชกเขาดวยกน ซงจะน าไปสความส าเรจตามวตถประสงคขององคการ ดงภาพประกอบท 5

62

าพประกอบท 5 หนาทของวฒนธรรมองคการ ทมา : ประยกตจาก Kreitner & Kinicki (2004, pp. 91-95)

2.3.5 วฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการ วฒนธรรมองคการมอทธพลตอพนกงานและกระบวนการท างานขององคการ

โดยเฉพาะอยางยงวฒนธรรมองคการทเขมแขง (Strong Organizational Culture) สามารถควบคมพฤตกรรมขององคการได (Organizational Behavior) เปนตวก าหนดวาพนกงานตองท าอะไร คดและท าในแนวทางเดยวกบวฒนธรรมขององคการ (Greenberg, Jerald & Baron, 2003, pp. 526) หรอกลาวไดวาวฒนธรรมองคการมผลตอพฤตกรรมของพนกงาน เชน อทศตน เสยสละใหแกองคการ ท างานรวมกน ตดสนใจ สอสาร ผกพนกบองคการ เปนตน และพฤตกรรมเหลานของพนกงานมตอผลการปฏบตงานขององคการ ตามแนวคด “The Behavioral Perspective” ซง Wright, Smart & McMahan (1995, pp. 1052-1074) เหนวา พฤตกรรมของพนกงานเปนสอกลางส าคญ น าไปสผลการปฏบตงานขององคการ องคการจงด าเนนวธการตางๆ เกยวกบพนกงาน (Various Employment Practice) เพอควบคมและท าใหพนกงานมทศนคตและพฤตกรรมตามทองคการตองการ เนองจากทศนคตและพฤตกรรมมผลตอองคการ โดยเฉพาะอยางยงสรางความไดเปรยบในการแขงขนแกองคการ ดงนน องคการจงก าหนดวฒนธรรมองคการเพอใหพนกงานมแนวทางส าหรบน าไปปฏบต ตลอดจนใหขอมลยอนกลบไมวาจะเปนผลทางบวก เชน ใหการยอมรบ ชมเชย ยกยอง หรอใหผลทางลบแกพนกงาน เชน ต าหน ตเตยน ไมสมาคมดวย เพอใหพนกงานม

เอกลกษณ

องคการ

ความมนคง

ทางสงคม ความผกพน

กบองคการ

การใหเหตผล

หนาทของ

วฒนธรรมองคการ

63

พฤตกรรมดงทองคการตองการอยางสม าเสมอ ในขณะเดยวกนกละเวนพฤตกรรมทองคการ ไมปรารถนา ฉะนน องคการตองใชประโยชนและควบคมทศนคตและพฤตกรรมของพนกงานดวยวฒนธรรมองคการ เนองจากพฤตกรรมของพนกงานมผลตอประสทธผลขององคการ

มการศกษาวจยความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการกบผลการปฏบตงานหรอประสทธผลขององคการมาเปนเวลานานแลว นบตงแต 360 ป กอนครสตกาล Aristotle (cited in Shafritz, 2005, p. 11) กลาวไวในงานเขยนชอ “The Politics” วาสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม (Cultural Environment) มผลตออ านาจและหนาทการบรหาร (Executive Powers and Functions) ท าใหรฐ (States) หรอองคการ (Organizations) มความแตกตางกน ตอมาในป ค.ศ.1377 นกวชาการชาวมสลม ชอ Khaldun (cited in Shafritz et al, 2005, p.12) เขยนหนงสอชอ The Muqaddimah : An Introduction to History ซงกลาววา วธการพฒนาองคการสามารถท าไดโดยศกษาศาสตรของวฒนธรรม (The Science of Culture) และ Mayo (cited in Shafritz et al, 2005, p. 14) ท าการทดลองชอ Hawthorne Studies เพอทดสอบวาสภาพการท างานทดมผลตอการปฏบตงานของคนงานหรอไม แตกลบพบวา ปทสถานทางสงคม (Social Norms) เปนตวก าหนดผลผลตของคนงาน ไมใชสภาพการท างาน พฤตกรรมของคนงานถกก าหนดโดยความสมพนธภายในกลม คอ คนงานมความคาดหวงและความเชอรวมกนในกลม หรอวฒนธรรมของกลมมอทธพลควบคมการท างานของคนงาน เนองจากคนงานในกลมมขอตกลงรวมกนวาจะผลตสนคาจ านวนเทาใด โดยมไดเขยนเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน แตรกนเปนนยวาเมอคนงานคนใดท างานมากกวาปรมาณทตกลงกนไว กจะเตอนกนดวยการตบไหล (สทธโชค วรานสนตกล, 2547, หนา 202) Whyte (1956, cited in Shafritz et al, 2005, p. 16) เขยน The Organization Man วาพนกงานทยอมรบตอคานยมขององคการ จะปฏบตตามนโยบายขององคการเปนอยางด สอดคลองกบ Presthus (1962) ทกลาวไว ใน The Organizational Society (Shafritz et al, 2005, p. 18) วาวธการทท าใหบคคลเหมาะสมหรอสะดวกสบายในองคการ คอ ยอมรบคานยมขององคการ สวนบคคลท ปฎเสธคานยมขององคการ กจะหาความพงพอใจจากปจจยอนนอกเหนอจากงาน

ตอมาในป ค.ศ.1981 Ouchi (1981, pp. 280-296) ไดเขยนหนงสอ ชอ Theory Z: How American Business Can Meet the Japanese Challenge โดยศกษาบรษทขนาดใหญของญปนทประสบผลส าเรจในการแขงขนระดบนานาชาต อชพบปจจยหลายประการทท าใหบรษทญปนประสบความส าเรจ สงหนงคอวฒนธรรมการบรหารซงใหความส าคญแกการท างานเปนทมและรบผดชอบรวมกน การมสวนรวมของพนกงาน การสอสารทเปดกวาง (Open Communication) ความมนคงปลอดภย (Security and Safty) และความเทาเทยมกน (Equality) แตกตางจากวฒนธรรมการบรหารของบรษทอเมรกนทใหความส าคญแกความสามารถเฉพาะตนหรอความเปนปจเจกชนนยม (Individualism) มากกวาความเปนพหชนนยม (Collectivism) Ouchi (1981, pp. 280-296) ยงเสนอรปแบบวฒนธรรมทเรยกวา “Type Z Culture” บรณาการวฒนธรรมแบบญปนและ

64

สหรฐอเมรกาเขาไวดวยกน โดยพนกงานรวมมอกนเพอบรรลเปาหมายและพฒนาความรสกเปนชมชนในองคการใหความส าคญตอสภาพแวดลอมการท างาน ดวยการสนบสนนใหพนกงานรบผดชอบสวนบคคลในขณะเดยวกนสามารถท างานรวมกนเปนทมได จะท าใหองคการประสบผลส าเรจ Pacale & Athos (1981, cited in Lessem, 1990, pp. 32-33) เขยนหนงสอเรอง The Art of Japanese Management: Applications for American Executive เพอหาสาเหตทบรษทญปนประสบความส าเรจเหนอบรษทอเมรกนหลายแหง พบวาองคการโดยทวไปประกอบดวยสององคประกอบทส าคญคอ สวนทเปนดานแขง (Hard Side) กบสวนทเปนดานออน (Soft Side) สวนทเปนดานแขง ยงจ าแนกไดเปน 1) กลยทธ (Strategy) 2) โครงสรางองคการ (Structure) และ 3) ระบบตางๆ (Systems) ส าหรบสวนทเปนดานออน ประกอบดวย 1)ทกษะ(Skills) 2)สไตล (Style) 3) การบรหารงานบคคล (Staff) และ 4) ค านยมรวมกน (Shared Values) โดยองคการจะประสบความส าเรจไดกตอเมอสวนประกอบทง 7 สวนสอดคลองซงกนและกนเปนอยางด Pacale and Athos พบวาบรษทญปนและบรษทอเมรกนคลายคลงกนในสวนประกอบดานแกรง แตแตกตางกนในสวนประกอบดานออน ท าใหบรษทญปนประสบความส าเรจมากกวาบรษทอเมรกนในชวงนน

ใน ค.ศ.1982 มงานเขยนทไดรบความนยมมากทสดเกยวกบความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการ คอ งานเขยนของ Peters & Waterman (1982) ชอ In Search of Excellence : Lessons from America’s Best-Run Companies โดยส งเกตการณองคการทประสบความส าเรจ จ านวน 62 แหง เชน Hewlet–Packard, McDonald’s, Disney Productions, Levi Strauss และ Johnson and Johnson และสรปลกษณะวฒนธรรมองคการส าคญ 8 ประการ ทมผลตอความส าเรจขององคการ ไดแก

1) มงเนนการปฏบต (A Bias for Action) คอ ตดสนใจแกไขปญหาอยางรวดเรว เมอองคการพบกบปญหาหรออปสรรคตางๆ ผบรหารเขาถงปญหาของพนกงาน จากการเดนไปพบปะกบพนกงานโดยตรง (Walk Around) และใชนโยบายเปดประต (Open Door Policy) ตดตอสอสารหลายชองทางอยางไมเปนทางการ และแบงหนวยงานออกเปนกลมยอยๆ เพอใหการบรหารงานยดหยนและคลองตว

2) ใกลชดลกคา (Closeness to the Customer) การเรยนรจากลกคาเปนปจจยส าคญตอความส าเรจขององคการ ความพงพอใจของลกคาเปนคานยมส าคญส าหรบองคการ น าไปสการบรการลกคาทเปนเลศ ผลตสนคาและบรการทมคณภาพตลอดจนมความนาเชอถอสง โดยองคการใสใจตอสภาพแวดลอมภายนอก ก าหนดใหความจงรกภกดของลกคาเปนกลยทธส าคญทสรางผลก าไรระยะยาว ดวยบรการทมคณภาพ และไดรบความเชอถอไววางใจจากลกคา หาชองทางการตลาดเสนอสนคาและบรการตรงกบความตองการของลกคา ใหความส าคญแกลกคามากกวาตนทนคาใชจายหรอเทคโนโลย ตลอดจนรบฟงความคดเหนของลกคาหรอผใชบรการ

3) มอสระและมความเปนเจาของกจการ (Autonomy and Entrepreneurship) องคการ

65

ทเปนเลศ กระตนใหพนกงานสรางสรรคนวตกรรม (Innovativeness) โดยพฒนาโครงสรางทสนบสนนสงเสรม การคดรเรมสรางสรรค (Creativity) กลาเปลยนแปลง (Change) และสรางสงใหมๆ (Innovation) หนวยงานมขนาดเลกลงเพ อใหพนกงาน รสกเปนเจาของ (A Sense of Belonging) และรสกสะดวกสบายเมอเสนอแนะสงใหม คณะผบรหารระดบสงสนบสนนพนกงานอยางเตมทใหคดคนสงใหมๆ สงเสรมการแขงขนภายในองคการ โดยตดตอสอสารอยางไมเปนทางการ อยางไรกตามพนกงานตองอดทนตอความลมเหลว ในกรณสรางนวตกรรมไมส าเรจหรอไมบรรลเปาหมายทก าหนดไว

4) เพ มผลผลตจากพนกงาน (Productivity Through People) องคการเหนวาพนกงานเปนทรพยากรทมคณคา เนองจากพนกงานเปนแหลงของคณภาพและสามารถเพมผลผลตแกองคการได องคการมหลกปรชญารวมกน ไดแก ใหความเคารพตอปจเจกบคคล เปดโอกาสใหพนกงานแสดงความสามารถอยางเตมท ปฏบตตอพนกงานอยางผมวฒภาวะ เปนตน บรหารงานดวยสายการบงคบบญชาทยดหยน สรางภาษาทใชรวมกน จดงานรนเรงหรองานเฉลมฉลองเพอกระตนหรอสรางแรงจงใจแกพนกงาน

5) สมผสใกลชดคลกคลกบงาน ใชคานยมผลกดนงาน (Hands-On, Value-Driven) ผบรหารขององคการทเปนเลศ ตองก าหนดคานยมขององคการอยางชดเจน แลวสอสารไปยงพนกงานระดบลางสด ใหเขาใจคานยม แนวทาง และการปฏบตขององคการอยางชดเจน

6) ด าเนนธรกจทสามารถท าไดเปนเลศ (Exellance Bisiness) องคการทประสบความส าเรจจะด าเนนธรกจทตนรอบร หรอมงเนนธรกจใดธรกจหนงทมความเชยวชาญเทานน ไมควรด าเนนธรกจหลากหลายประเภทจนเกนไป

7) มรปแบบทเรยบงาย ประหยดจ านวนพนกงาน (Simple Form, Lean Staff) คอ มโครงสรางไมซบซอน ประกอบดวยต าแหนงงานจ านวนนอย เปนสงส าคญตอความส าเรจขององคการ ล าดบชนการบงคบบญชาไมเกน 5 ชน ถงแมเพมขนาดองคการกไมควรเพมชนการบงคบบญชา โยกยายสบเปลยนพนกงานขามแผนกงานอยเสมอ

8) ใหความส าคญแกความเขมงวดและความยดหยนพรอมๆ กน (Simultaneous Loose-Tight Properties) องคการทเปนเลศตองมท งใหอ านาจ หรอควบคมอยางหลวมๆ และรวบอ านาจหรอควบคมอยางเขมงวดควบคกนไป และในปเดยวกนน ยงมงานเขยนของ Deal & Kennedy (1982, p. 107) ชอวา Corporate Culture ทเหนวาวฒธรรมองคการมผลตอการตดสนใจและการสรางกลยทธของผบรหาร เพราะวฒนธรรมองคการขนอยกบระดบของความเสยง (Level of Risk) และความรวดเรวของขอมลปอนกลบ (Speed of Feedback)

นอกจากนยงมงานเขยนเกยวกบวฒนธรรมองคการเปนจ านวนมากในวารสาร Business Week’s Denison (1990, pp. 204-233) ศกษาวจยและตพมพเปนหนงสอชอวา “วฒนธรรมองคการและประสทธผลองคการ (Corporate Culture and Organizational Effectiveness)” ศกษา

66

ความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการ ดวยวธการเชงปรมาณและคณภาพ เรมตนจากเกบขอมลเชงปรมาณดวยแบบสอบถามทวดบรรยากาศองคการ ซงมหาวทยาลยมชแกนเปนผส ารวจไว สอบถามองคการ จ านวน 34 แหง ใชระยะเวลารวบรวมขอมลบรรยากาศองคการ 5 ป Denison ยงไดเกบขอมลเชงคณภาพจากการสมภาษณ จ านวน 25 ครง ในองคการ 5 แหง รวมท งศกษาคนควาเอกสารงานวจยตางๆ ประกอบกน และพบความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการในรปของผลประกอบการ นอกจากน ยงมการศกษาจ านวนมากทพบวาวฒนธรรมองคการทแกรง (Strong Corporate Culture) ท าใหผลประกอบการทางการเงนสงขน เชน งานวจยของ Calori & Sanin (1991, pp. 49-74), Kotter & Heskett (1992), Gordon & DiTomaso (1992, pp. 783-798), Denison & Mishra (1995, pp. 204-203) เปนตน

ลกษณะวฒนธรรมองคการทกอใหเกดประสทธผล ในระยะเวลา 20 ป ทผานมาน นกวชาการจ านวนไมนอยก าหนดมต (Dimension) หรอคณลกษณะ (Attributes) ของวฒนธรรมองคการขนมา เพอสะดวกตอการศกษาวฒนธรรมองคการ สามารถสรปไดเปน 4 รปแบบ ไดแก

1) วฒนธรรมมงเนนความสมพนธ (Clan Culture) (Cameron and Quinn, 1999) หรอ วฒนธรรมองคการแบบครอบครว (Family) (Trompenaars and Hampden-Turner, 2004) หรอ วฒนธรรมแบบสโมสรหรอเทพซอส (Handy, 1991) คอ วฒนธรรมทใหความส าคญแกพนกงาน (Person) มากกวางาน (Task) องคการเปรยบเสมอนครอบครวขนาดใหญ ผ น าหรอผ บรหาร ท าหนาทเสมอนบดาหรอมารดา ใหค าแนะน า ปรกษา ชวยเหลอ สงเสรมและอ านวยความสะดวกแกผใตบงคบบญชา อ านาจและการสงการขนอยกบคนเพยงไมกคน พนกงานท างานดวยความจงรกภกดหรอท างานตามธรรมเนยมประเพณ ในขณะเดยวกนมความผกพนกนสง ใหความส าคญแกผลก าไรระยะยาว พฒนาทรพยากรมนษย สรางความสามคคกลมเกลยว และใชหลกศลธรรม ความส าเรจขององคการพจารณาจากความใสใจตอลกคาและผเกยวของกบองคการ (Stakeholders) การท างานจงมล าดบชนการบงคบบญชา (Hierarchy) แบงแยกงานเปนหนวยๆ หรอแยกการผลตสนคาออกอยางชดเจน แบงหนาทการท างานจากศนยกลาง มงเนนท างานเปนทม มสวนรวม และ ความเปนเอกฉนท (Consensus) วฒนธรรมองคการเชนน มกระบวนการท างานแบบระบบราชการบางเลกนอย ปรบตวตอสภาพแวดลอมภายนอกไดยาก ไมคอยเกดความคดรเรมสรางสรรคมากนก รวมอ านาจแตเปนทางการนอย กฎระเบยบไมมากนก มงเนนการตดสนใจทรวดเรว แตใหความส าคญ แกผ ม อ าน าจ ซ งอ าน าจมาจากการควบ คมท รพยากรห รอป จจยการผลต ใชความสมพนธสวนตวในการปฏบตงาน ความส าเรจขนอยกบความพอใจของผมอ านาจมากกวาผลงาน แตพนกงานไววางใจซงกนและกน ผกพนฉนทพนอง ใหคณคาแกบคคล เหนวาเปนทรพยสนทมคณคา องคการจงมความอบอน (Warm) ใกลชดสนทสนมกน (Intimate) และมมตรภาพตอกน (Friendly)

2) วฒนธรรมแบบราชการ (Hierarchy Culture) (Deal & Kennedy, 1982, Cameron &

67

Quinn, 1999) หรอวฒนธรรมองคการแบบหอไอเฟล (Eiffel Tower) (Trompenaars & Hampden-Turner, 2004) หรอ วฒนธรรมมงเนนต าแหนงหรอแบบเทพอพอลโล (Handy, 2009) มทมา จากแนวคดของ Weber รวมทงแนวคดของ Taylor & Ford คอ องคการมโครงสรางหลายระดบ กระบวนการท างานมหลายขนตอน เปนทางการสง กฎระเบยบมจ านวนมาก งานทท าเปนงานประจ า (Rountine) เพอปองกนความผดพลาด รวมทงควบคมการปฏบตงานอยางชดเจน ผน า ท าหนาทเปนผประสานงานและผจดองคการ (Coordinators and Organizers) ทมประสทธภาพ พยายามใหการด าเนนงานราบรนทกสถานการณ ก าหนดกฏระเบยบและนโยบายอยางเปนทางการ แบงงานกนท าตามความช านาญเฉพาะดาน ใหความส าคญแกความมนคงและผลการปฏบตงานทมประสทธภาพ คอ ท างานทนเวลาทก าหนด บรรลเปาหมายทวางไว ไมมากหรอนอยจนเกนไป ความส าเรจวดจากการปฏบตตามกฎระเบยบและตนทนทต า เหนวาบคลากรเปนจกรกลหรอปจจยหนงขององคการ มงความมนคงในการจางงานและความสามารถคาดการณพฤตกรรมได สวนพนกงานปฏบตงานตามค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) มอบหมายงานตามสายการบงคบบญชา ใหความส าคญแกการสงการ และ การควบคมดแล อ านาจมาจากต าแหนงและสถานภาพในองคการ วฒนธรรมองคการเชนนใหความส าคญแกความมนคง การคาดการณได ความปลอดภย งานประจ า และความเชอถอได มงเนนล าดบชนการบงคบบญชา (Hierarchy) และงาน (Task) เปนส าคญ รวมอ านาจและเปนทางการสง องคการจงขาดความยดหยน (Inflexible) ด าเนนงานลาชา ปรบตวตอการเปลยนแปลงไดยาก และไมนยมสรางนวตกรรมใหมๆ หรอละเลย เพกเฉยตอการเปลยนแปลง วฒนธรรมเชนนเหมาะสมกบองคการขนาดใหญ

3) วฒนธรรมมงเนนการเปลยนแปลง (Adhocracy Culture) (Cameron & Quinn, 1999; Trompenaars & Hampden-Turner, 2004) หรอวฒนธรรมมงเนนภารกจหรอแบบเทพเอธนา (Handy, 1991) ใหความส าคญแกการเปลยนแปลงหรอการปรบเปลยนตลอดเวลา มความเปนผประกอบการ (Entrepreneurial) และรเรมสรางสรรค ผน าองคการกลาเสยงและใหความส าคญแกนวตกรรม พนกงานผกพนกนดวยการทดลอง (Experiment) และสรางสงใหมๆ แกองคการ รวมทงแกปญหาตางๆ ใหภารกจส าเรจลลวง นยมความน าสมย การเตบโตระยะยาวและคนหาทรพยากรใหมๆ ความส าเรจขององคการอยทความเปนหนงเดยวกน (Unique) ผลตสนคาและบรการใหมๆ แกไขปญหาไดถกตอง ตองการเปนผน าในสนคาและบรการ กระตนใหพนกงานแตละคนคดรเรม (Initiative) และมอสระ (Freedom) ในการท างานเสนอสงใหมๆ ทเปนประโยชนแกองคการ รวมทงเรยนรอยางตอเนององคการมลกษณะเปนเครอขาย มโครงสรางอยางหลวมๆ แบบแมทรก (Matrix Structure) ท างานเปนทม ยดหยน ใหอสระแกพนกงาน ใหอ านาจ และเปนทางการนอย องคการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตามสภาพแวดลอมภายนอก และก าหนดวธการท างานใหสอดคลองตอการเปลยนแปลงดวย

68

4) วฒนธรรมการตลาด (Market Culture) (Cameron & Quinn, 1999) หรอวฒนธรรมท างานหนกและสนกสนาน (Work Hard and Play Hard) (Deal & Kennedy, 1982) หรอ วฒนธรรมองคการแบบจรวดน าวถ (Guided Missile) (Trompenaars & Hampden Turner, 2004) หรอ วฒนธรรมมงเนนบคคลหรอแบบเทพดโอซอส (Handy, 1991) เชอวาพนกงานสามารถบรรลเปาหมายทตนตองการไดและท าใหองคการบรรลเปาหมายได จงใหความส าคญแกผลลพธจากการท างาน พนกงานแขงขนกนเพอท างานใหบรรลเปาหมายหรอประสบผลส าเรจ โดยผน าเปน ผขบเคลอน หรอผอ านวยการ (Producers) และเปนคแขงขน(Competitors) ตองการและมงมนจะประสบชยชนะ ความผกพนของพนกงานในองคการอยทชยชนะ ชอเสยง และความส าเรจ ผลการด าเนนงานใหความส าคญแกการแขงขนและบรรลเปาหมายทสามารถวดได ในรปสวนแบงการตลาด คนหาตลาดใหม เปนผน าดานราคาและการตลาด เปนตน หรอกลาวไดวาใหความส าคญตอการขาย (Sales-Orientation) นอกจากนยงกระตนใหเกดการแขงขนและใหรางวลตอบแทนเมอท างานส าเรจ แตใหความส าคญแกปรมาณมากกวาคณภาพใหอ านาจ แตเปนทางการสง มความเปนประชาธปไตย มอบหมายงานตามความสามารถของพนกงานเปนหลก ความสมพนธภายในองคการเปนไปตามหลกเหตผล (Rational Considerations) ใหความส าคญตอการบรรลเปาหมายและประสทธผล (Achievement and Effectiveness) มากกวาอ านาจหนาท กระบวนการหรอ ตวบคคล แกไขปญหาใหประสบผลส าเรจ ถงแมวฒนธรรมดงกลาวนใหความส าคญแกงานแตยดหยนและมพลวตร (Dynamism) ปรบตวตอการเปลยนแปลงไดด พนกงานทมความรหรอความเชยวชาญจะมอ านาจและอสระมาก พนกงานผกพนตองาน จดการโดยยดว ตถประสงค (Management by Objectives) และจายคาตอบแทนตามผลงาน (Pay for Performance)

งานวจยจ านวนไมนอยน ามตทางวฒนธรรมทง 4 ลกษณะดงกลาวขางตนไปศกษาเพอหาความสมพนธกบประสทธผลองคการ ซงกพบวาวฒนธรรมแตละมต ตางกสมพนธกบประสทธผลองคการแตกตางกนไป ตามลกษณะและบรบทขององคการทศกษา แตไมสามารถระบไดวาวฒนธรรมมตใดสงผลตอประสทธผลองคการมากทสด Ginevicius & Vaitkunaite (2006, pp. 201-211) รวบรวมลกษณะของวฒนธรรมองคการจากการศกษางานวจย จ านวน 53 ชน น ามาจดหมวดหม แลวจ าแนกเปนวฒนธรรมองคการได 25 มตหรอลกษณะ โดยเรยงล าดบจากวฒนธรรมทมงานวจยกลาวถงมากทสดไปหานอยสด ไดแก 1) การสอสาร (Communication) 2) รปแบบการจดการ (Management Style) เชน รปแบบการจดการ ภาวะผน า การสนบสนน ใหมสวนรวม การจดการทเขมแขง เปนตน 3) ระบบการใหรางวลและการจงใจ (Reward and Incentive System) เชน รปแบบการจดการระบบการจายคาตอบแทน การใหรางวลและลงโทษ หลกเกณฑการจายคาตอบแทน เปนตน 4) การตดสนใจ (Decision Making) 5) กลยทธและเปาหมาย (Strategy and Goals) ไดแ ก เป าหมาย กลยท ธ และแผนการด าเนนงาน ระยะยาว 6 ) ก ารรวม มอ (Cooperation/Collaboration) เชน ความรวมมอกน การท างานเปนทม ความสมพนธระหวางบคคล

69

7) การประสานงานและบรณาการ (Cooperation and Integration) เชน ความยดเหนยวของกลม (Cohesion of Groups) ปฏสมพนธระหวางกลม ความสมพนธระหวางล าดบชนการบงคบบญชาและกลมยอย (Subgroups) 8) สรางนวตกรรม (Innovations) เชน นวตกรรม สรางการเปลยนแปลง กลาเสยง 9) การปรบตว (Adaptation) เชน การปรบตว การจดการการเปลยนแปลง การตอบสนองตอตลาด 10) การเรยนร (Learning) เชน การเรยนรและการฝกอบรม ทกษะหรอสมรรถนะ การพฒนาทรพยากรบคคล การพฒนาอาชพ การจดการความร การพฒนาผ บรหาร เปนตน 11) กฎระเบยบ คานยม และบรรทดฐาน เชน กฎระเบยบ คานยม และบรรทดฐาน มาตรฐานของกลม เอกสารทเปนลายลกษณอกษร ระดบความเปนทางการ เปนตน 12) โครงสรางองคการ เชน โครงสรางองคการ จ านวนล าดบการบงคบบญชา 13) พฤตกรรมทสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายนอก (Behavior with Subjects of External Environment) เชน มพฤตกรรมสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายนอก นโยบายตอบสนองสภาพแวดลอม ใสใจตอลกคา รบผดชอบตอสงคม 14) บรรยากาศองคการ (Climate) เชน บรรยากาศองคการ สภาพแวดลอมการท างาน เปนตน 15) กลไกการควบคม (Mechanism of Control) เชน กลไกการควบคม การจดการการควบคม 16) การมสวนรวม (Involvement) เชน มสวนรวม การเปนสวนหนงขององคการ 17) การถายทอดขอมลขาวสาร (Transmission of Information) เชน ระบบสารสนเทศ กระบวนการถายทอดความร 18) ใสใจตอพนกงาน (Concern for Employees) เชน ใสใจตอพนกงาน การสนบสนนของผบรหาร การจดการคณภาพชวตการท างาน 19) ขอตกลงรวมกน (Agreement) เชน ขอตกลงรวมกน การจดการความขดแยง 20) ความรบผดชอบและอสระของพนกงาน (Degree of Employees’ Responsibility and Freedom) เชน ความรบผดชอบและอสระของพนกงาน ความรบผดชอบ ระดบของความมอสระ ความรบผดชอบของผบรหาร 21) การใหอ านาจ (Empowerment) ประกอบดวย การมอบหมายงาน การใหอ านาจ 22) ระบบการคดเลอกพนกงาน (System of Selection of Employees) เชน ระบบการคดเลอก กระบวนการรวมกลม นโยบายบรหารบคคล 23) มวสยทศน (Vision) 24) มพนธกจ (Mission) และ 25) นโยบายขององคการ (Politics of Enterprise)

ส าหรบวฒนธรรมองคการในประเทศไทย พชสร ชมภค า (2552, หนา 59-60) เหนวา วฒนธรรมองคการทไดรบความสนใจในปจจบน ไดแก

1) วฒนธรรมใหความส าคญแกนวตกรรม (Innovative Organizational Culture) เนองจากองคการตองปรบตวใหอยรอดทามกลางสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยางรวดเรว และไดเปรยบการแขงขน โดยคดคนผลตภณฑหรอกระบวนการท างานใหม เพอสรางความแตกตางและลดตนทน พนกงานในองคการกลาคด กลาท า รเรม สรางสรรคสงใหมๆ แบงปนแลกเปลยนความรและความคดซงกนและกนอยเสมอ ตวอยางองคการทใหความส าคญแกนวตกรรม ไดแก บรษท ปนซเมนตไทย ทก าหนดวาภายในป 2558 ปนซเมนตไทย จะเปนองคการแหงนวตกรรม ทนารวมงานดวยและจะเปนแบบอยางดานบรรษทภบาลและพฒนาอยางย งยน ปลกฝงวฒนธรรม

70

นวตกรรมแกพนกงานใหคดคนสรางสรรคหรอประดษฐสงใหมๆ สรางบรรยากาศ วธคด วธการ ท างานแบบสรางสรรค

2) วฒนธรรมมงเนนใหบรการ (Service Oriented Organizational Culture) ท มคณภาพแกลกคา ปลกฝงจตส านกการใหบรการลกคาแกพนกงาน สรางและรกษาคานยมการบรการแกพนกงานทกคนในองคการ เพราะพนกงานทกคนตองมลกคา ลกคาทพนกงานตองใหความส าคญประกอบดวยลกคาภายในและลกคาภายนอกองคการ ลกคาภายใน คอ พนกงานทใชบรการหรอรบงานตอจากกน สวนลกคาภายนอก คอ บคคลภายนอกทเกยวของกบองคการ องคการทมวฒนธรรมมงเนนใหบรการ ใหความส าคญแกการคดเลอกบคคลทมบคลกภาพชอบใหบรการเขามาท างานในองคการ เพอสรางและพฒนาวฒนธรรมองคการดงกลาวไดงาย

3) วฒนธรรมความปลอดภย (Safety Organization Culture) โดยเฉพาะอยางยงในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ ความปลอดภยในการท างานมความส าคญมาก เพราะหากเกดอบตเหตใดๆ ขนมาแลว ยอมสญเสยหรอเสยหายหลายดาน เชน สญเสยบคลากร เสยคาใชจาย เสยชอเสยงและความนาเชอถอ เปนตน องคการทใหความส าคญแกคานยมความปลอดภยในการท างาน จะประกาศนโยบาย กฎระเบยบ แนวทางหรอวธการท างาน รวมท งสรางจตส านกเรองความปลอดภยใหฝงอยในการท างานของพนกงาน

จากการศกษาขอมลดานวฒนธรรมองคการของนกวชาการตางๆ อาจสรปไดวา วฒนธรรมองคการจ าแนกออกเปนหลายลกษณะหรอหลายมต แตวฒนธรรมองคการลกษณะหรอมตใดสมพนธกบประสทธผลองคการนน ขนอยกบลกษณะของงานและบรบทขององคการเปนส าคญ ดงเชน Cameron & Ettington (1988, p. 356) กลาววาในองคการหนงๆ จะมวฒนธรรมรปแบบใด ปรมาณมากนอยเทาใด ขนอยกบวงจรชวตองคการ (Organizational Life Cycle) โดยในระยะเรมแรกทองคการเพงกอตง องคการมขนาดเลกวฒนธรรมองคการจงมงเนนการเปลยนแปลง (Adhocracy Culture) หลงจากนนจะเปลยนมาใหความส าคญแกความสมพนธ (Clan Culture) จนเมอองคการมขนาดใหญขนวฒนธรรมองคการจะมลกษณะแบบราชการ (Hierarchy Culture) มากกวาวฒนธรรมรปแบบอนๆ เปนตน นอกจากน การศกษาลกษณะวฒนธรรมองคการทสมพนธกบประสทธผลองคการ ควรศกษาจากวฒนธรรมองคการขององคการหรอบรษททประสบผลส าเรจมาประกอบการพจารณาวา วฒนธรรมองคการใดมผลตอความส าเรจขององคการ และองคการนนๆ สรางและพฒนาวฒนธรรมองคการอยางไรบาง 2.3.6 ประเ ทของวฒนธรรมองคการ วฒนธรรมองคการถกจดแบงมากมายหลายแบบ ทงนขนอยกบนกวชาการแตละทานวาใชอะไรเปนหลกในการแบง เชน การแบงวฒนธรรมองคการแบบมงงานและแบบมงความสมพนธ วฒนธรรมแบบอ านาจนยมและวฒนธรรมแบบประชาธปไตย วฒนธรรมการแขงขน

71

และวฒนธรรมแบบรวมมอรวมใจ เปนตน ภายใตวฒนธรรมแตละแบบ สมาชกในองคการจะมบรรทดฐานของพฤตกรรมรวมกน ตลอดจนการสะทอนใหเหนถงคานยมและทศนคต ความเชอ ทเปนพนฐานแหงพฤตกรรมดงกลาว ทงนเพอชวยใหการศกษาวฒนธรรมองคการสามารถเขาใจได งายขน ทงนมนกวชาการหลายทานไดศกษาประเภทและแบบแผนพฤตกรรม ของวฒนธรรมองคการ สรปไดดงน

Daft (1998, p. 369) มความเหนวา ปจจยแวดลอมภายนอกมผลตอวฒนธรรมองคการ ภายในองคการหนงๆ อาจมวฒนธรรมยอยทแตกตางกนได แตวฒนธรรมทเปนแกนหลกจะเหมอนกน เพราะอยภายใตองคการเดยวกน วฒนธรรมแกนน คอสงทชวยยดเหนยวและสงเสรมใหองคการไปสความส าเรจ เชน ธรกจเกยวกบบรการ ความพงพอใจของลกคาเปนสงส าคญทสด องคการจะตองสรางวฒนธรรมใหบรการอยางเปนเลศ ถาองคการมชอเสยงเพราะผลตสนคาทมคณภาพเยยมยอดกวาคแขง ความถกตองเทยงตรงจะตองเปนคานยมหลกของหนวยงาน เปนตน Daft (1998)ไดจดประเภทของวฒนธรรมองคการโดยพจารณาความเชอมโยงกบสงแวดลอมภายนอกและยทธศาสตรขององคการ เปน 4 แบบ ดงน

1. วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptive Culture) ไดแก องคการทใหความส าคญกบลกคา ผรบบรการ พนกงานภายใน ผถอหน ตลอดจนผเกยวของอนๆ มความพรอมทจะปรบปรงเปลยนแปลงตลอดเวลา โครงสรางองคการจะมความยดหยน วฒนธรรมแบบนเหมาะกบองคการทสงแวดลอมภายนอกมการเปลยนแปลงเรว ระบบบรหารจดการตองใชการมสวนรวมและใชการกระจายอ านาจ

2. วฒนธรรมแบบมงความส าเรจ (Achievement Culture) เหมาะกบองคการทมลกคาเฉพาะกลม ความรวดเรวไมใชปจจยหลกของความส าเรจ แตอยทผลงานทดมคณภาพ สงแวดลอมขององคการแบบนคอนขางคงท แตกยงตองแขงขน ตองท างานเชงรก มนวตกรรมใหมๆ เพอสรางความพงพอใจใหลกคา บคลากรตองท างานหนกเพอใหผลงานส าเรจตามเปาหมาย

3. วฒนธรรมแบบมสวนรวม (Involvement Culture) ใหความส าคญกบปจจยภายในคอ การใหบคลากรมสวนรวมอยางมากในการตดสนใจเพอใหทนกบสถานการณการเปลยนแปลงภายนอก องคการแบบนใหความส าคญกบพนกงาน เนนความรวมมอ การเอาใจใสพนกงานและลกคา พนกงานและผบรหารมความสมพนธอนดแบบผรวมงาน พนกงานจะมความพงพอใจมากกวาแบบอน

4. ว ฒนธรรมแบบ ม งความสอดคลอง (Consistency Culture) องคก ารใหความส าคญกบปจจยภายใน เหมาะกบองคการทสงแวดลอมภายนอกคอนขางคงท ไมเปลยนแปลงเรว องคการมการวางกฎระเบยบ คมอแนวปฏบตงานใหแกสมาชก ใหความส าคญกบความเปนอนหนงอนเดยวกน ความเหนพองตองกน บคลากรทดคอ ผท าตามกฎเกณฑ

72

วฒนธรรมองคการ 4 แบบ ของ Daft (1998, p. 369) ดงภาพประกอบท 6

าพประกอบท 6 ปจจยแวดลอมกบวฒนธรรมองคการของ Daft ทมา : ประยกตจาก Daft (1998, p. 369) Hellriegel, Slocum &Woodman (2001, p. 523) ไดแบงวฒนธรรมองคการโดยพจารณาตวแปรดานการควบคมวามการเขมงวดหรอยดหยนกบตวแปรดานความสนใจตอภายนอกหรอภายในองคการ ปรากฏเปนวฒนธรรมองคการ 4 ประเภท ดงน

1. วฒนธรรมองคการแบบราชการ (Bureaucratic Culture) ระบบราชการ หมายถง องคการประเภทหนงทใหความส าคญกบรปแบบ พธการ และความเปนทางการ มการก าหนดโครงสราง ระเบยบ กฎเกณฑ และแนวปฏบตงานทชดเจน ในองคการแบบนจะมแบบแผนพฤตกรรมทเนนอ านาจของผบงคบบญชา การปฏบตงานทตองยดระเบยบกฎเกณฑ สมาชกสามารถคาดการณและท านายสงทจะเกดขนไดวาหากไมท าตามระเบยบและบรรทดฐานขององคการจะเกดอะไรขน การมระเบยบกฎเกณฑใหยดถอ ท าใหสมาชกรสกมนใจวาอะไรคอสงถกผดในองคการ ความมนคง ความมเสถยรภาพจงเปนสงทพงประสงค เมอเกดความขดแยงในองคการกใชการแกปญหาดวยการตงคณะกรรมการขนมาพจารณาหรอมอบหมายบคคลผหนงท าหนาทประสานความเขาใจ และมกใชค าสงระเบยบเปนเครองมอในการควบคม แตในโลกปจจบนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวเชนน มองคการนอยมากทสามารถด าเนนงานภายใตภาวะแวดลอมทมนคง ผน าสวนใหญจงพยายามหลกเลยงวฒนธรรมแบบราชการ เนองจากตองการมความยดหยนคลองตวมากขนนนเอง จะมคานยมในเรอง

- การประหยดและมงประสทธภาพในการท างาน - เนนความเปนทางการ และความเปนระเบยบแบบแผน

วฒนธรรมแบบปรบตว

วฒนธรรมแบบมงส าเรจ

วฒนธรรมแบบมสวนรวม

วฒนธรรมแบบสอดคลอง

ความยดหยน ความคงท

ภายนอก

ภายใน

73

- การใชเหตผล ใชขอมลตวเลขตาง ๆ ในการปฏบตงาน - การเนนในระเบยบ ค าสง กฎระเบยบตางๆ - การเชอฟง ท าตามกฎระเบยบ และค าสงของผบงคบบญชา

แนวคดของวฒนธรรมแบบนจะกอใหเกดความมประสทธภาพ เสถยรภาพ และสามารถคาดหมายผลลพธทจะเกดขนได และเหมาะกบองคการทอยสภาพแวดลอมทไมคอยเปลยนแปลง องคการประเภทหนวยงานราชการและรฐวสาหกจมกมวฒนธรรมในแบบนมากเพราะอยภายใตกรอบของระบบราชการ แตแนวโนมในอนาคตของวฒนธรรมแบบนนาจะลดลง เพราะหนวยงานราชการและรฐวสาหกจทงหลายตางพยายามมงออกจากระบบราชการ พยายามบรหารงานแบบธรกจเอกชน โดยพยายามลดขนตอนกฎระเบยบตาง ๆ ทไมจ าเปนลง เปดโอกาสใหผปฏบตงานไดใชวจารณญาณทเหมาะสมใหเกดความคลองตวในการท างานมากขน นอกจากนน รฐบาลไดก าหนดนโยบายในการปฏรประบบราชการ ซงจะตองมการปฏรปหลายประการ ทงการปฏรปโครงสราง ระบบการท างาน ระบบงบประมาณ รวมทงวฒนธรรมการท างานของขาราชการทงหลายดวย โดยเนนใหมใหมประสทธภาพและสรางความพงพอใจใหแกประชาชนผใชบรการ ใหมากขน

2. วฒนธรรมองคการเครอญาต (Clan Culture) เปนวฒนธรรมทเนนความสมพนธระหวางบคคล วฒนธรรมองคการแบบนไดแก องคการทใหความส าคญกบสมาชกในองคการเปรยบเสมอนเครอญาต เนนความสามคค เปนพนอง สรางความจงรกภกดตอองคการ ผบรหารเปรยบเสมอนพอแมและพทตองสอนงาน แนะน านองหรอผทมาใหม และคอยดแลชวยเหลอนองๆ ผทออนอาวโสกวากจะใหความเคารพนบถอและเกรงใจผใหญ วฒนธรรมแบบนยอมรบการม สวนรวมของสมาชกในองคการ และมงสรางความรสกดๆ ใหทกคนภมใจในองคการ มประเพณ พธการประจ าป ตอกย าใหเหนคณคาของความเปนสมาชกในองคการ จะมคานยมส าคญในเรอง

- การท าตามประเพณปฏบต - การค านงถงผลกระทบทจะมตอคนอน ๆ - การเนนความเปนทม - เนนการมสวนรวม - การเหนพองกน ไมพยายามสรางความแตกแยก อะลมอลวยกนชวยเหลอกน

รวมมอกน เปนกนเอง เปนแบบพนอง - การเนนความเปนธรรม ยตธรรมและเทาเทยมกน

ในองคการทมวฒนธรรมองคการแบบนมกจะมกระบวนการเรยนรทางสงคมมาก รวมทงมการบรหารทรพยากรมนษยทด ท าใหพนกงานมความรสกเปนเจาของและจงรกภกดตอองคการ ตลอดจนมความภาคภมใจทไดเปนสมาชกขององคกรแบบน

74

3. วฒนธรรมองคการวฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture) หรอแบบผประกอบการ (Entrepreneurial Culture) ผ ประกอบการ หมายถง เถาแกหรอเจาของกจการ ในองคการประเภทน เจาขององคการเปนผรบผดชอบตอก าไร และขาดทนขององคการ ผเปนเจาของจงใชอ านาจและควบคมทกสงทกอยางในองคการ เพอสรางก าไรสงสดจากการลงทน การด าเนนงานตางๆในการประกอบการจะคดถงผลทเกดขนเพอใหไดก าไรมากทสด และพรอมทจะโยกยายทรพยากรตางๆ ไปแหลงใหมทซงใหประโยชนมากกวา องคการจงตองคดหาลทางและวธการใหมๆ ในการท าธรกจอยเสมอ วฒนธรรมแบบผประกอบการนจะมความกลาเสยง (Risk Taking) รเรมสรางสงใหมๆ (Creative) ไมกลวการเปลยนแปลง สงเสรมใหบคลากรคดคนและสรางนวตกรรมทท าใหองคการเปนผน าในธรกจ หรอน าก าไรมาสองคการ บคลากรในองคการทเปนผมความคดรเรมจะไดรบการสงเสรมจากฝายบรหาร องคการแบบนจะมความยดหยนและ มความสามารถในการปรบตว ฝายบรหารจะยอมใหพนกงานมอสระในการท างานตามสมควร โดยไมตองตดยดกบระเบยบกฎเกณฑอยางเขมงวด หลายบรษทไดเปลยนนโยบายใหมมาเนนเรองการมอบหมายอ านาจในการตดสนใจแกพนกงาน เนนกลยทธความยดหยนและความสามารถตอบสนองตอสภาพแวดลอมภายนอกไดรวดเรวเปนหลก ซงสอดคลองกบยคแหงการเปลยนแปลงทรวดเรว ซงมคานยมในเรอง

- สงเสรมการสรางสรรค การใชจนตนาการ - สงเสรมใหทดลอง ใหลองท า ผดพลาดไมเปนไรใหถอเปนบทเรยน - ใหกลาเสยง ใหกลาคดอะไรทนอกกรอบได - การใหอสระ ใหคด ใหท าได ใหมความเปนผประกอบการอยในตว - การมงตอบสนองตอลกคาและฝายตางๆ โดยไมยดตดกบกรอบแบบเดมๆ

4. วฒนธรรมองคการวฒนธรรมแบบมงผลส าเรจ (Achievement Culture) หรอ แบบการตลาด (Market Culture) องคการแบบนเนนการแขงขน ตองการเปนผน าในตลาด ตองการเปนผชนะในเกมการแขงขนทางธรกจ มการวางแผนกลยทธเพอชงความไดเปรยบ และปรบเปลยนตลอดเวลา เพอใหอยเหนอคแขง ใหความส าคญกบตวเลขทวดได เชน จ านวนลกคา ยอดขาย สวนแบงการตลาดทเพมขน การบรหารงานจงตองก าหนดตวชวดผลงาน การบรหารคนกใชการ ตกลงท าสญญาวาจาง และใชรางวลเปนตวจงใจ คาตอบแทนในการท างานใหตามผลงานทท าได ลกษณะเชนนท าใหพนกงานตองท างานแขงกนเอง วาระการจางงานเปนไปตามสญญาจาง พนกงานไมมความมนคงจงขาดความผกพนหรอจงรกภกดตอองคการ ความสมพนธระหวางผบรหารกบพนกงานเปนความสมพนธแบบแลกเปลยนตอรองผลประโยชน ผทมคณคากบองคการ คอผทสามารถท าผลงานไดตามทองคการตองการ ในองคการทมวฒนธรรมแบบน พนกงานจะมการแขงขนกนท างานอยางหนก และมงเนนยอดขายและผลก าไรเปนทตง องคการทยดวฒนธรรมแบบมงผลส าเรจจงเนนคานยมแบบแขงขนเชงรก ความสามารถรเรมของบคคล และ

75

พงพอใจตอการท างานหนกในระยะยาวจนกวาจะบรรลผลตามเปาหมาย คานยมทมงการเอาชนะจงเปนเสมอนกาวเชอมทกคนในองคการเขาดวยกน หลายบรษททมวฒนธรรมมงผลส าเรจ จะใหความส าคญกบการแขงขน การเอาชนะ พนกงานทมผลงานดจะไดผลตอบแทนสงในขณะทผมผลงานต ากวาเปาหมายกจะถกไลออกจากงาน จะมคานยมในเรอง

- การใหแขงขนกนท างาน เพอสรางผลงาน - การรก การมงมน เอาจรงเอาจง - การท าอะไรใหเสรจ ใหสมบรณ ใหดทสด - การขยนขนแขงในการท างาน - การรเรมในระดบบคคล เพอม งไปสชยชนะ และความส าเรจส าหรบ

วฒนธรรมองคการสแบบของ Hellriegel, Slocum &Woodman (2001, p. 523) ดงภาพประกอบท 7

าวะแวดลอม ายใน

วฒนธรรมแบบเครอญาต (Clan Culture) มคานยมเนน :

- ความรวมมอ - ความเอออาทร - รกษาขอตกลง - ความเปนธรรม - ความเสมอภาคทางสงคม

วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture) มคานยมเนน :

- ความรเรม - การทดลอง - ความกลาเสยง - ความอสระ - ความสามารถตอบสนอง

าวะแวดลอม ายนอก

วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) มคานยมเนน :

- ความประหยด - ความเปนทางการ - ความสมเหตผล - ความเปนระเบยบ - ความเคารพเชอฟง

วฒนธรรมแบบมงผลส าเรจ (Achievement Culture) มคานยมเนน :

- มงการแขงขน - ความสมบรณแบบ - ปฏบตเชงรก - ความเฉลยวฉลาด - ความรเรมสวนบคคล

าพประกอบท 7 วฒนธรรมสแบบขององคการ (Four Corporate Cultures) ทมา : ประยกตจาก Hellriegel, Slocum &Woodman (2001, p. 523)

76

เปนการยากทจะกลาวไดชดเจนวาวฒนธรรมองคการแบบไหนดกวากน เพราะวฒนธรรมองคการแตละแบบ กจะมลกษณะเดนทเปนประโยชนตอองคการแหงหนง แตกอาจกลายเปนลกษณะดอย เมอน าไปใชในอกองคการหนง และในบางองคการกมลกษณะทเปนสวนผสมของวฒนธรรมองคการมากกวาหนงแบบขางตนได ดงนน การศกษาวฒนธรรมองคการ จงควรใหความสนใจกบคานยมองคการ ลกษณะและพฤตกรรมในมตยอย เพอวเคราะหดวาอะไรบางทเปนประโยชน และอะไรทไมเปนประโยชนตอองคการ อยางไรกตามการก าหนดวฒนธรรมองคการตองใหสอดคลองกบกลยทธขององคการดวย ท งน เพอใหองคการสามารถบรหารจดการใหบรรลเปาหมายได

การแบงประเภทวฒนธรรมทนาสนใจและเปนประโยชนตอการศกษาวฒนธรรมองคการของราชการไทย นาจะไดแกงานของ Cooke & Szumal (2000, pp. 146-149)ไดแบงวฒนธรรมองคการอยางกวางๆ ออกเปน 3 ประเภท โดยใชบรรทดฐานความเชอหลกของสมาชก ในกลมเปนเกณฑการแบงวฒนธรรมแตละแบบสมาชกในกลมหรอองคการจะมความคดความเชอทเปนอยางเดยวกนหรอคลายๆ กน และใชเปนบรรทดฐานเกยวกบการปฏบตตนในองคการ เชนเมอเผชญปญหาในองคการ การปฏสมพนธกบผบงคบบญชา เพอนรวมงานและลกนอง การท างานลวงเวลา หรอการรกษาระเบยบวนย วฒนธรรมองคการทเขาแบงไดแก วฒนธรรมแบบสรางสรรค วฒนธรรมแบบตงรบ-ปกปอง วฒนธรรมแบบเชงรก-ปกปอง ดงมลกษณะพฤตกรรมเดนๆ ดงน

1. วฒนธรรมแบบสรางสรรค (Constructive Culture) ไดแก วฒนธรรมองคการทสงเสรมใหสมาชกรวมกนท างานเพอน าไปสความส าเรจขององคการ ขณะเดยวกนสมาชกกไดเรยนรและมการพฒนา วฒนธรรมแบบนสมพนธกบคานยมดานการมงความส าเรจ การประจกษ ในตน มนษยนยม และการมงความสมพนธ

2. วฒนธรรมแบบตงรบ-ปกปอง (Passive-Defensive Culture) หมายถง องคการทสมาชกมความเชอวา การตดตอสมพนธกบผอนนนตองระวงอยาแสดงออกไปในทางทเปนภยตอความมนคงในต าแหนงหนาทของตนเอง คานยมทยดถอไดแก การคลอยตาม การยอมรบอยางงายๆ โดยไมตงค าถาม การท าสงตางๆ ตามแบบทเคยท ากนมา การพ งพงผอน หรอการดคนอนวาท าอยางไรกอนแลวคอยท าตามและพฤตกรรมหลกเลยงปญหา

3. ว ฒนธรรมแบบเชงรก -ปกปอง (Aggressive-Defensive Culture) หมายถง องคการทสมาชกมกแสดงออกถงพฤตกรรมอยางชดแจงในการปกปองสถานภาพและความมนคงในงานของตน คานยมของสมาชกในองคการแบบน ไดแก การแสวงหาอ านาจ การแขงขน การเปนปฏปกษตอผอนทมความคดเหนแตกตางและการท างานทเนนความสมบรณแบบ

วฒนธรรมองคการของ Cooke & Szumal (2000, pp. 146-149) สามารถแสดงประเภท คานยม และพฤตกรรมสมาชกได ตามตารางท 8

77

ตารางท 8 วฒนธรรมองคการของ Cooke & Szumal (2000, pp. 146-149)

ประเ ท คานยม พฤตกรรมสมาชก

วฒนธรรมแบบ

สรางสรรค

- มงความส าเรจ - การประจกษในตน - มนษยนยม - สรางความสมพนธ

- องคการก าหนดเปาหมายและก าหนดมาตรฐานทสง ยกยองผ ท างานส าเรจตามเปาหมาย และผลงานท เปนเลศ - ใหความส าคญกบความคดรเรมสรางสรรคคณภาพงานเหนอปรมาณ เนนการท างานใหสนก และพฒนาตนเองอยางแปลกใหม - พฒนาองคการโดยยดคนเปนศนยกลาง ใชการมสวนรวมสนบสนนชวยเหลอพนกงานใหมการพฒนาตนเอง - เนนการสรางความสมพนธทดระหวางบคคลและองคการ แสดงความเปนมตร เปดเผย มความพงพอใจในองคการ

วฒนธรรมแบบตงรบ-ปกปอง

- การยอมรบ - ประเพณนยม - การพงพา - การหลกเลยงปญหา

- องคการใหคณคาตอความสงบเรยบรอย ไมชอบความขดแยง แมไมเหนดวย สมาชกกไมควรแสดงการขดขวางใหยอมรบแมวาจรงใจกตาม - เปนองคการแบบอนรกษนยมแบบระบบราชการ สมาชกถกคาดหวงใหท าตามกฎระเบยบและแบบแผนทปฏบตตามมา ผท าตามกฎระเบยบไดชอวาเปนคนด - องคการทปกครองตามล าดบช นการบงคบบญชา เนนการควบคม ไมชอบการมสวนรวม องคการเปน ผก าหนดนโยบายและสงการ พนกงานเปนผปฏบตตาม - องคการทลงโทษคนท าผดพลาดแตไมใหรางวลกบคนทท าส าเรจ ท าใหสมาชกหลกเลยงทจะรบผดชอบและปดงานใหพนตว หรอคอยดวาคนอนท าอะไรแลวคอยท าตาม เพอตนจะไดไมถกต าหน

78

ตารางท 8 (ตอ)

ประเ ท คานยม พฤตกรรมสมาชก

วฒนธรรมแบบ เชงรก-ปกปอง

- การเปนปฏปกษ - มงอ านาจ - การแขงขน - ความสมบรณแบบ

- องคการใหรางวลกบคนทแสดงการตอตานแมจะเป นพฤ ตกรรม ใน เช งลบก ต าม สม าช ก ท ชอบวพากษวจารณผอนจะเปนคนเดนคนดง ท าใหผแสดงตนเปนปฏปกษกระท าบอยขน - องคการวางโครงสรางอ านาจตามล าดบชน รางวลไดจากการมต าแหนง เพราะเปนผ มอ านาจในการควบคมลกนอง สงเส รมใหสมาชกตองแสวงหาต าแหนง ซงมกไดโดยการเอาใจผเปนนาย - องคการใหคณคาแกผชนะ ผทมผลงานเหนอผอน กรอบความคดในการท างานคอ ถาไมเปนผชนะกคอ ผแพ มองเพอนรวมงานเปนคแขงขน - การท างานทไมผดพลาด ถกตอง เทยงตรง สมาชกตองท างานหนก เอาใจใสแมในเรองเลกๆนอยๆ เนนความสมบรณแบบ

ทมา : ประยกตจาก Cooke & Szumal (2000, pp. 146-149)

นอกจากน ย งมนกวชาการ ทแบงว ฒนธรรมองคการ ดวยเกณฑดาน อนๆ อกมากมาย อาท

Rousseau (1990, pp. 448-460) ศกษาวจยเรอง Normative Beliefs in Fund-Raising Organizations: Linking Culture to Organizational Performance and Individual Responses ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 5 ระดบ ไดแก ชนท 1 เปนชนภายนอกทเปนสงประดษฐทมนษย สรางขน ชนท 2 เปนแบบแผนพฤตกรรม ชนท 3 เปนบรรทดฐาน ชนท 4 ไดแก คานยม และชนทลกสดชนท 5 คอ ฐานคตพนฐาน (Basic Assumption)

Hofstede (1997, pp. 7-9)ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 4 ชน 1) ชนเปลอกนอก ไดแก การกระท า และสงของเครองใชตางๆ ตลอดจนสญลกษณหรอค าพดทใช ซงเปนทเขาใจกนเองในหมสมาชกองคการ 2) ไดแก วรบรษ (Heroes) หรอบคคลทสมาชกในองคการใหการเคารพยกยอง และยดถอเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบต เชน การตรงตอเวลา การแตงกาย ความขยนอดทน 3) ธรรมเนยมการปฏบต (Rituals) ไดแก กจกรรมตางๆ ทสมาชกในองคการแสดงออกรวมกน

79

เปนสวนของการควบคมพฤตกรรมทพงประสงคในองคการ เชน การแสดงความเคารพผอาวโส การประกอบพธกรรมทางศาสนา การจดพธการฉลองในวาระตางๆ เปนตน และ 4) คอ คานยม ไดแก สงทสมาชกในองคการยดถอวาเปนสงส าคญ และใชในการประเมนคาวาพฤตกรรมใด เปนสงดและไมด ควรปฏบตและไมควรปฏบต คานยมจงเปนสงทอยลกทสด เปนเรองของความคด และจตใจ

Schein (1992, p. 77) แบงล าดบชนของวฒนธรรมองคการเปน 3 ระดบ ไดแก 1) สงประดษฐ (Artifacts) 2) คานยมทแสดงออก และ 3) ฐานคตพนฐาน

จากความหมายดงกลาว จะเหนวาวฒนธรรมองคการมทงสวนทเปนรปธรรมและสวนทเปนนามธรรม สวนทเปนรปธรรมนนคอสงทปรากฏใหเหนภายนอกได และสวนทเปนนามธรรม คอสงทอยภายในใจ สมาชกจงยากทจะรได วฒนธรรมองคการจงแบงไดเปน 2 ลกษณะ ดงน

1. ลกษณะท เปนแกนวฒนธรรม (Substance of Culture) ไดแก อดมการณ (Ideology) ความเชอ (Beliefs) และคานยม (Values) ทสมาชกในองคการมรวมกน เปนสงทฝงอยภายในจตใจ เปนความคด ความรสกทสมาชกมตอสภาพแวดลอมภายนอก เปนวฒนธรรมทไมใชวตถ (Non-Material Culture) สงทอยภายในจตใจน อดมการณ คอ สงสงสดทเปนฐานคตของ ความเชอ และคานยม แตทง 3 สงน จะมความสอดคลองกน ตวอยางของแกนวฒนธรรม ไดแก อดมการณ และคานยม เรองความเสมอภาคในองคการ ความสามคคของหมคณะ การทมเทเพอองคการ การเสยสละผลประโยชนสวนตนเพอผลประโยชนขององคการ เปนตน

2. ลกษณะทเปนรปแบบของวฒนธรรม (Cultural Forms) ไดแก การแสดงออกทสามารถเหนไดในรปแบบการกระท าตางๆ เชน การแตงเครองแบบ การใชภาษาพดตามสถานภาพทางสงคม การจดหองท างาน การท าตราสญลกษณ เพลงประจ าบรษท การจดงานประกาศเกยรตคณผมผลงานดเดน เปนตน รปแบบวฒนธรรมเหลานจดวาเปนวฒนธรรมดานวตถ (Material Culture) ซงเปนเปลอกภายนอก

วฒนธรรมองคการทงสองลกษณะมความสมพนธตอกน สวนทเปนแกนของวฒนธรรมนนอยในสวนลกของจตใจ มลกษณะเปนนามธรรม แตมผลตอการแสดงออกของวฒนธรรมทเปนรปธรรม ตวอยางเชน อดมการณ ความเทาเทยมกนของมนษย รปแบบการแสดงออกคอการปฏบตตอคนอนๆ ทกคนเหมอนๆ กน ไมวาบคคลนนจะมสถานะต าแหนงสงต าแตกตางกนเพยงไร องคการทมคานยมเรองความสามคคของหมคณะ รปธรรมทแสดงออกทเหนไดคอการปฏบตตอกนอยางถอยทถอยอาศย ชวยเหลอกนและกน หลกเลยงความขดแยงเมอเหนเพอนรวมงานท าผดกไมอยากวา และแมเมอเหนวาท าใหองคการเสยหายกไมอยากลงโทษ เพราะเกรงวาจะท าใหแตกความสามคคกน

ความสมพนธขององคประกอบวฒนธรรมทง 2 ลกษณะขางตนนน ไดสราง

80

แบบแผนพฤตกรรม (Behavioral Pattern) ขนภายในองคการ อนท าใหองคการแตละแหงม แบบแผนพฤตกรรมและบรรยากาศการท างานทแตกตางกน

Kreitner & Kinicki (2004, pp. 41-48) เหนวา คานยมในองคการเปนรากฐานของวฒนธรรมองคการ และเปนปจจยในการก าหนดพฤตกรรมทางจรยธรรม สงทเรยกวาคานยม มลกษณะดงน

1. เปนแนวความคดหรอความเชอ 2. เกยวกบเปาหมายหรอพฤตกรรมทพงปรารถนา 3. อยเหนอสถานการณ (คานยมไมเปลยน แมวาสถานการเปลยน) 4. ชน าการคดเลอกหรอการประเมนพฤตกรรม (วาสงใดควร ไมควร) และ

เหตการณตางๆ (เปนประโยชนหรอไมเปนประโยชน) 5. สามารถจดล าดบไดวาสงใดมความส าคญมากกวาสงใด (เชน ความซอสตย

ส าคญกวาเงนทอง) คานยม สามารถแบงเปน 2 ประเภท ไดแก 1) คานยมทองคการตองการใหเกดขน

(Espoused Values) ซงองคการเปนผก าหนดและถายทอดใหสมาชกถอปฏบต 2) คานยมทสมาชกบคคลยดถอ (Enacted Values) และปฏบตจรง ซงอาจสอดคลองหรอไมสอดคลองกบองคการกได เชน องคการก าหนดคานยมเรองความซอสตย โปรงใส ถาสมาชกในองคการเหนดดวยและปฏบตตามเทากบวา คานยมขององคการและบคคลมความสอดคลองกน แสดงใหเหนจากพฤตกรรมของสมาชกทจะไมพดปด หลอกลวงลกคา และเปดเผยขอมลตางๆ ตอผอน เปนตน แตถาคานยมองคการนนไมไดรบการปฏบต พนกงานยงคงท างานแบบลบๆ ลอๆ ไมตรงไปตรงมา คานยมทก าหนดไว จงเปนเพยงขอความทเปนความปรารถนาขององคการเทานน แตมไดมผลตอพฤตกรรมของสมาชก ซงจะกลายเปนชองวางหรอ Gap ทตองมการจดการตอไป การสรางวฒนธรรมองคการทพงปรารถนา จงหลกเลยงไมพนทจะตองเสรมสรางคานยมของสมาชกในองคการใหสอดคลองกบคานยมขององคการ

ในองคการหนงๆ จะมคานยมหลายอยางซอนๆ กน เราเรยกวา ระบบคานยม (Value System) คานยมเหลานบางอยางจะสอดคลองกนและบางอยางกขดแยงกน ตวอยางเชน คานยมทเกยวกบการท าใหงานบรรลเปาหมาย และคานยมทเกยวกบความเปนอนหนงอนเดยวกน คานยมทง 2 นมความขดแยงกน เพราะคานยมแรกองคการจะตองใชการตงเปาหมายและมาตรฐานทสง ตดตามงานอยางเขมงวด ใชการแขงขนเพอใหไดผลทดทสด ลกษณะเชนนท าใหเกดวฒนธรรมการแขงขนและความขดแยงไดงาย ซงขดกบวฒนธรรมองคการแบบรวมมอรวมใจทเนนความสามคค สมานฉนท ไมชอบความขดแยง เปนตน ในยคปจจบนคานยมองคการทวไป ใหความส าคญแกคานยม แกหลกความมประสทธภาพ และหลกการมสวนรวม ซงทง 2 หลกน เปนสงทขดแยงกนโดยธรรมชาต ดงนน สงทองคการตองพจารณาคอ จะจดล าดบความส าคญของ

81

คานยมอยางไร 2.3.7 วฒนธรรมทเหมาะสมกบองคการยคใหม

องคการยคใหม ภายใตสภาพแวดลอมทซบซอน มการเปลยนแปลงไปจากองคการแบบเดมมาก การเปลยนแปลงมทงดานกายภาพ โครงสราง ระบบ เทคโนโลยในการท างานและ การเปลยนแปลงทส าคญอยางยง คอ กรอบแนวความคด หรอ กระบวนทศน (Paradigm) โดยเนนความเชอเรองสทธมนษยชนและความเทาเทยมกนของมนษย หรอศกดศรความเปนมนษย ก าลง เขามาแทนท ซงสงผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปฏบตตอสงตางๆ ของมนษย ท าใหการบรหารองคการยากขน องคการและการบรหารในยคน จงตองกาวใหทนตอการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขน และเตรยมรบสถานการณใหพรอม ซงทาทายความสามารถของผบรหารองคการเปน อยางมาก องคการจ าเปนตองมความสามารถในการปรบตว (Adaptive) โดยการออกแบบโครงสรางทยดหยน (Flexibility) มการเรยนรพฒนาตนเองตลอดเวลา (Learning and Development) และจะตองดงดดบคลากรทมความสามารถสง เพอส รางองคการใหมขดความสามารถสง (High Performance) ขนดวย องคการยคใหมน จงตองมวฒนธรรมองคการทเหมาะสมกบยคสมยใหมดวย ซงลกษณะวฒนธรรมองคการยคใหม ไดแก

1. วฒนธรรมมงผลงาน (Results Based Culture) องคการยคใหมตองมงผลงาน หรอการบรหารงานแบบมงเนนผลสมฤทธ (Results Based Management) ผลงานคอ สงทบอกถงความส าเรจขององคการ การท างานใดๆ กเพอใหเกดผลงาน บคลากรในองคการตองระลกอยเสมอวา ผลงานคอ สงทแสดงถงความสามารถของบคคล และเหตผลการด ารงอยขององคการ

2. วฒนธรรมแบบทมงาน (Team Culture) การท างานภายใตสภาพแวดลอมทซบซอน องคการจ าเปนจะตองผนกก าลงคนใหท างานเปนทม เพอเพมความสามารถในการคดและปฏบตทมงานเกดจากการจดกลมผปฏบตงานทมความช านาญแตละดาน ทจ าเปนส าหรบการท างานอยางหนงใหส าเรจ โดยมงความส าเรจตามภารกจทไดรบมอบหมาย สมาชกในทมจะยดมนทจะตองรวมมอกนปฏบตงานใหลลวง ความส าเรจหรอลมเหลวทเกดขนถอเปนความรบผดชอบของทกคนทกฝายในองคการ

3. วฒนธรรมความสามารถ (Competency Culture) องคการยคใหมจะตองยดหลกความสามารถในการบรหารงาน การสรรหา คดเลอกบคลากร การเลอนต าแหนง โยกยาย การใหรางวล ตองเปนไปดวยความเปนธรรม ตามผลงาน และตามความสามารถของผปฏบต จงจะดงดดบคคลทมความสามารถใหทมเทท างานใหส าเรจตามเปาหมายขององคการได

4. วฒนธรรมการเรยนรและปรบตว (Learning and Adaptive Culture) การเรยนรชวยใหบคคลและองคการมความฉลาดขน ความรมการพฒนาตลอดเวลา จงจ าเปนทจะตองสรางองคการใหเปนองคการแหงการเรยนร (Learning Organization) บคคลากรจะตองพฒนาตนเองใหมความรททนสมยอยเสมอ และน าไปสการสรางนวตกรรม (Innovation) ซงถอเปนปจจยส าคญใน

82

การสรางความไดเปรยบในการแขงขน (Competitive Advantage) และผลกดนใหใหองคการมความกาวหนาและพฒนาอยางไมหยดย ง

ลกษณะวฒนธรรมทเหมาะสมกบองคการยคใหม สามารถแสดงไดตามภาพประกอบท 8

าพประกอบท 8 วฒนธรรมองคการสมยใหม ทมา : ประยกตจากส านกงาน ก.พ.ร. (2549)

ประเทศไทยไดมการปฏรประบบราชการ เพอเขาสการบรหารจดการภาครฐตามแนวตะวนตก มาตงแตสมยรชกาลท 5 และไดมการปฏรประบบราชการ ปรบเปลยนกระบวนการและวธการท างานมาเปนระยะๆ จนกระทงโลกกาวเขาสยคโลกาภวตน สงคมตางๆ มการเปลยนแปลงในดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม ตลอดจนวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางมาก สงผลกระทบตอแนวคด ความเชอ การประกอบอาชพ และวถชวตของมนษยทงหลาย และการท างานขององคการตางๆ ดวย ระบบราชการไทยถกเรยกรองใหจดท าบรการสาธารณะ เพมขนอยเรอยๆ พรอมกบตองเผชญกบปญหาใหมๆ เชน ปญหาการรกคบของการคาสมยใหม (Modern Trade) ทเปนทนขามชาต ท าใหกจการของคนไทยไดรบการกระทบจนตองปดกจการ ปญหาสทธบตร แรงงานขามชาต ตลอดจนอาชญากรรมขามชาต และอาชญากรรมในรปแบบใหมๆ ทกระทบตอความมนคงและระบบเศรษฐกจของประเทศ เปนตน ในยคดงกลาว ระบบราชการ ถกกลาวหาวา ท างานไมมประสทธภาพ ขาราชการยงคงท าตวเปนเจาขนมลนาย ท างานแบบเชาชามเยนชาม ยดตดกฎระเบยบ ขาดความคดรเรม สรางสรรค กาวไมทนตอการเปลยนแปลงของโลกภายนอกทตองการความรวดเรว และไมสามารถแกปญหาใหมๆ ทเกดขนได วฒนธรรมการท างานของขาราชการทมอยเดมไมสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนทมมากขน การท างานของราชการไมทนกบการเปลยนแปลงของสงคมในยคโลกาภวตน

Results Based Culture

วฒนธรรมองคการสมยใหม

Competency Culture

Team Culture

Learning and Adaptive Culture

Adaptive culture

83

ใน พ.ศ.2540 คณะกรรมการปฏรประบบราชการไทย ไดจดท าแผนปฏรประบบบรหารภาครฐ ขน โดยมแผนแมบทการปฏ รประบบราชการ พ.ศ.2540-2544 และตอมาคณะกรรมการพฒนาระบบราชการไดจดท าแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ.2546-2550) แผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ.2551-2555) และแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ.2556-2560) ตามล าดบ และทางดานรฐบาลไดม การจดท าแผนบรหารราชการแผนดน ซงเปนแผน 4 ป ในปงบประมาณ พ.ศ.2546 มการออก พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารจดการบานเมองทด พ.ศ.2546 ตลอดจนออกมาตรการตางๆ อกมากมายในการพฒนาระบบราชการ เพอใหมขดความสามารถและมาตรฐานการท างานในระดบสงเทยบเกณฑสากล และสามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงของโลกไดดยงขน แผนตางๆ ดงกลาว ไดก าหนดแนวทางการปฏรประบบราชการในทศทางเดยวกนเปนประเดนส าคญ คอ การปรบเปลยนวธการท างานของภาคราชการ และการปรบเปลยนวฒนธรรมและคานยมของขาราชการ จงกลาวไดวาวฒนธรรมของระบบราชการไทยทเปนอยเปนอปสรรคตอการท างานในยคทมการเปลยนแปลง เชนเดยวกบปญหาดานโครงสราง กระบวนการบรหารงานและดานอนๆ

วฒนธรรมของระบบราชการไทย กคอ พฤตกรรมของขาราชการในระบบทแสดงออกในการปฏบตงานทคนทวไปรบร (Perceive) ในอดตขาราชการคอ บคคลทมเกยรต ศกดศร มความรมากกวาคนทวไป เขามาท าหนาทในการปกครองบรหารบานเมองใหมความสงบสขและเจรญรงเรอง ขาราชการจงเปนชนช นพเศษ เปนเจาคนนายคนทท างานเพอประเทศ ขาราชการจงไดรบความเคารพนบถอ ชาวบานทวไปตางประสงคใหลกหลานใหมการศกษา เพอจะไดรบราชการเปนเจาคนนายคน ความคดและคานยมเหลานไดคอยๆ เปลยนแปลงไปตามกาล เมอเศรษฐกจมความเจรญเตบโตมากขน ภาคธรกจและอตสาหกรรมมการขยายตวใหญขน มการตดตอกบตางประเทศ ท าใหมการน าสงประดษฐและแนวคดใหมๆ จากตางประเทศเขาสประเทศไทย มากขน มการน ารปแบบและวธการบรหารสมยใหมเขามาใช ระบบราชการถกเรยกรองใหท าหนาทในการใหการสนบสนนและชวยเหลอภาคเอกชนมากขน ในขณะทภาคธรกจเอกชนมการพฒนาไปอยางมาก ระบบราชการกลบตอบสนองตอขอเรยกรองตางๆ เปนไปอยางเชองชา ระบบราชการยงคงท างานลาชา ขนตอนมาก ระเบยบลาสมย ปกปดขอมล มการฉอราษฎรบงหลวง ในดานประชาชนทวไปกมไดมทศนคตทดตอระบบราชการเชนกน ขาราชการถกกลาวหาวาท าตวอยเหนอประชาชน ไมสนใจแกปญหา ไมตอบสนองความตองการ ขาราชการรบใชนายทนมากกวาประชาชนธรรมดาๆ ภาพลกษณของระบบราชการดงทกลาวมาน ท าใหมความจ าเปนตองปฏรประบบราชการในทกๆ ดาน อยางรบดวนเพอใหทนสมยและตอบสนองประชาชนไดมากขน และหนงในยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการ ใหเขาสการบรหารจดการภาครฐสมยใหม คอ ยทธศาสตรการปรบเปลยน วฒนธรรมองคการและคานยมของขาราชการ (สพณ เกชาคปต, 2006) ส าหรบตวแบบดานวฒนธรรมองคการทผศกษาจะน ามาใชในการศกษาวจย ใน

84

ครงน ผศกษามความสนใจทจะน าหลกการแบงวฒนธรรมองคการ ของ Cooke & Szumal (2000, pp. 146-149) ซงไดแบงวฒนธรรมองคการอยางกวางๆ ออกเปน 3 ประเ ท ไดแก วฒนธรรมแบบสรางสรรค วฒนธรรมแบบตงรบ-ปกปอง วฒนธรรมแบบเชงรก-ปกปอง มาเปนตวแปรทจะใชในการศกษาวฒนธรรมองคการ ในการศกษาบรบทของหนวยงานในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต

2.4 บรบทของส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต

ส านกงานต ารวจแหงชาต ไดจดแบงสวนราชการและก าหนดอ านาจหนาทของ แตละสวนราชการในส านกงานต ารวจแหงชาต ใหเหมาะสมกบสภาพของงาน โดย มาตรา 10 แหงพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ.2547 บญญตใหการแบงสวนราชการของส านกงาน ผบญชาการต ารวจแหงชาตเปนกองบญชาการ หรอการจดตงกองบญชาการในส านกงานต ารวจแหงชาตใหตราเปนพระราชกฤษฎกา โดยใหก าหนดอ านาจหนาทของแตละสวนราชการไวใน พระราชกฤษฎกาดวย และมาตรา 10 วรรคสอง แหงพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ.2547 บญญตไววา การแบงสวนราชการเปนกองบงคบการหรอสวนราชการอยางอนใหออกเปนกฎกระทรวง และใหก าหนดอ านาจหนาทไวในกฎกระทรวงดวย ดงตอไปน 2.4.1 พระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต พ.ศ.2552 มาตรา 4 ไดแบงสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต ดงตอไปน

ก . ส านกงานผ บญชาการต ารวจแหงชาต แบ งเปน สวนราชการท มฐานะ เทยบเทากองบญชาการ ดงตอไปน

1) ส านกงานยทธศาสตรต ารวจ 2) ส านกงานสงก าลงบ ารง 3) ส านกงานก าลงพล 4) ส านกงานงบประมาณและการเงน 5) ส านกงานกฎหมายและคด 6) ส านกงานคณะกรรมการขาราชการต ารวจ 7) ส านกงานจเรต ารวจ และ 8) ส านกงานตรวจสอบภายใน

ข.ใหจดต งกองบญชาการหรอสวนราชการทมฐานะเทยบเทากองบญชาการ ดงตอไปน

1) กองบญชาการต ารวจนครบาล 2)-10) ต ารวจภธรภาค 1-9 11) ศนยปฏบตการต ารวจจงหวดชายแดนภาคใต 12) กองบญชาการต ารวจสอบสวนกลาง 13) กองบญชาการต ารวจปราบปรามยาเสพตด 14) กองบญชาการต ารวจสนตบาล 15) ส านกงานตรวจคนเขาเมอง 16) กองบญชาการต ารวจตระเวนชายแดน 17) ส านกงานนายต ารวจราชส านกประจ า 18) ส านกงานพสจนหลกฐานต ารวจ 19) ส านกงานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 20) กองบญชาการศกษา 21) โรงเรยนนายรอยต ารวจ และ 22) โรงพยาบาลต ารวจ

85

2.4.2 กฎกระทรวงแบงสวนราชการเปนกองบงคบการหรอสวนราชการอยางอนในส านกงานต ารวจแหงชาต พ.ศ.2552

แบงสวนราชการทมฐานะเทยบกองบงคบการ อยในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต 6 กองบงคบการ ประกอบดวย 1) ส านกงานเลขานการต ารวจแหงชาต 2) กองการตางประเทศ 3) กองสารนเทศ 4) ส านกงานคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต 5) กองบนต ารวจ และ 6) กองวนย 2.4.3 ขอบเขต ารกจและอ านาจหนาทของส านกงานต ารวจแหงชาต ตาม พ.ร.บ. ต ารวจ แหงชาต พ.ศ.2547

มาตรา 6 ส านกงานต ารวจแหงชาต เปนสวนราชการมฐานะเปนนตบคคลอยในบงคบบญชาของนายกรฐมนตรและมอ านาจหนาท ดงตอไปน

(1) รกษาความปลอดภยส าหรบองคพระมหากษตรย พระราชน พระรชทายาท ผส าเรจราชการแทนพระองค พระบรมวงศานวงศ ผแทนพระองค และพระราชอาคนตกะ

(2) ดแลควบคมและก ากบการปฏบตงานของขาราชการต ารวจซงปฏบตการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

(3) ปองกนและปราบปรามการกระท าความผดทางอาญา (4) รกษาความสงบเรยบรอย ความปลอดภยของประชาชนและความมนคงของ

ราชอาณาจกร (5) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของขาราชการ

ต ารวจหรอส านกงานต ารวจแหงชาต (6) ชวยเหลอการพฒนาประเทศตามทนายกรฐมนตรมอบหมาย (7) ปฏบตการอนใดเพอสงเสรมและสนบสนนใหการปฏบตการตามอ านาจหนาท

ตาม (1) (2) (3) (4) หรอ (5) เปนไปอยางมประสทธภาพ 2.4.4 โครงสรางส านกงานต ารวจแหงชาต

ตามความในมาตรา 10 แหง พ.ร.บ.ต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547 ไดแบงสวนราชการของส านกงานต ารวจแหงชาตไว ดงน

1. ส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต 2. กองบญชาการ โดยการแบงสวนราชการตาม 1 เปนกองบญชาการหรอการจดตงกองบญชาการ

ตาม 2 ใหตราเปนพระราชกฤษฎกา และการแบงสวนราชการเปนกองบงคบการหรอสวนราชการอยางอนใหออกเปนกฎกระทรวงและใหก าหนดอ านาจหนาทไวในพระราชกฤษฎกาหรอกฎกระทรวงนนแลวแตกรณ

86

โครงสรางการแบงสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต ตามพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต พ.ศ.2552 และกฎกระทรวง แบงสวนราชการเปน

กองบงคบการหรอสวนราชการอยางอนในส านกงานต ารวจแหงชาต พ.ศ.2552 ก าหนดการ แบงสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต ดงภาพประกอบท 9

โครงสรางส านกงานต ารวจแหงชาต

นายกรฐมนตร

ส านกงานต ารวจแหงชาตคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาตคณะกรรมการขาราชการต ารวจ

สวนบงคบบญชา

ส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต

ส านกงานสงก าลงบ ารง

กองวนย

ส านกงานงบประมาณและการเงน

ส านกงานกฎหมายและคด

ส านกงานตรวจสอบ ายใน

ส านกงานเลขานการต ารวจแหงชาต

กองบนต ารวจ

ส านกงานยทธศาสตรต ารวจ

กองสารนเทศ

ส านกงานก าลงพล

ส านกงานจเรต ารวจ

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการต ารวจ

ส านกงานคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต

กองการตางประเทศ

สวนการศกษาสวนปฏบตการเ พาะทาง

ส านกงานนายต ารวจราชส านกประจ า

โรงเรยนนายรอยต ารวจ

กองบญชาการศกษา

สวนบรการ

โรงพยาบาลต ารวจ

สวนป องกนและปราบปรามอาชญากรรม สวนสนบสนนการป องกนและปราบปรามอาชญากรรม

กองบญชาการต ารวจนครบาล

ต ารวจ ธร าค -

ศนยปฏบตการต ารวจจงหวดชายแดน าคใต

ต ารวจปราบปรามยาเสพตด

ต ารวจสอบสวนกลาง

ส านกงานตรวจคนเขาเมอง

ต ารวจสนตบาล

ส านกงานพสจนหลกฐานต ารวจ

ต ารวจตระเวนชายแดน

ส านกงานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

าพประกอบท 9 โครงสรางส านกงานต ารวจแหงชาต ทมา : ราชกจจานเบกษา เลม 126 ตอนท 65 ก.

2.5.5 บทบาทหนาทของหนวยงานในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต มาตรา 5 แหงพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต พ.ศ.2552

ก าหนดสวนราชการส านกงานต ารวจแหงชาต มอ านาจหนาทของหนวยงานในสงกดส านกงาน ผบญชาการต ารวจแหงชาต ไวดงตอไปน

87

1) ส านกงานยทธศาสตรต ารวจ มหนาทในการเสนอความเหนเพอประกอบการพจารณา ในการจดท าค ารบรอง

การปฏบตราชการ จดท าแผนปฏบตราชการของส านกงานต ารวจแหงชาต วเคราะหก าหนดยทธศาสตร ประมาณสถานการณ พฒนารปแบบ เสนอแนะแนวทางในการจดท านโยบายและแผน ในภาพรวม ด าเนนการขบเคลอนทางยทธศาสตร รวมทงการบรหารความเสยงใหครอบคลมทงองคกร ประเมนผลยทธศาสตร เพอพฒนาคณภาพตามแนวทางการบรหารจดการภาครฐ จดท าแผนยทธศาสตรดานกจการพเศษ ดานการรกษาความปลอดภยบคคล และสถานทส าคญ สงเสรมใหค าปรกษา และแนะน าแกหนวยงานตางๆ ท งในดานงานความมนคง งานจราจร งานบรการประชาชน วเคราะหรวบรวมขอมล เรงรด ตดตาม และประเมนผล เสนอแนะผบ งคบบญชาปรบปรง เปลยนแปลงให เหมาะสมตอสถานการณในปจจบน และการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย จดท าแผนยทธศาสตรดานการปองกนอาชญากรรม รวมทงการวเคราะหและประเมนสถานภาพอาชญากรรม และเสนอแนะแนวทาง แผน แผนงานโครงการกบการปองกนและแกไขปญหาอาชญากรรม ด าเนนการเกยวกบการรณรงคการปองกนอาชญากรรม การพฒนาระบบงานต ารวจชมชน และการมสวนรวมของประชาชน และด าเนนงานดานการวจย พฒนาระบบ และยทธวธต ารวจ ดานการปองกนปราบปรามอาชญากรรม พฒนาระบบและรปแบบดานการบรหาร การบรการสงคม และดานความมนคงของชาต และกจการพเศษ รวมทงสงเสรมและประสานการวจย รวมมอกบสถาบนการศกษาทงภาครฐ เอกชน เปนการพฒนางานส านกงานต ารวจแหงชาต อยางเปนระบบ ประกอบดวย ฝายอ านวยการ ส านกงานยทธศาสตรต ารวจ กองยทธศาสตร กองแผนงานกจการพเศษ กองแผนงานอาชญากรรม และกองวจย

2) ส านกงานสงก าลงบ ารง ท าหนาทรบผดชอบ เกยวกบการก าหนดนโยบายและแผนงบประมาณ การใช

งบประมาณ ดานสงก าลงบ ารงและวเคราะหและควบคมงบประมาณ ของหนวยงานในสงกด ส านกงานต ารวจแหงชาต งานตรวจสอบเอกสารและรางสญญา การค านวณคาปรบ การบอกเลกสญญา การเปลยนแปลงรปแบบรายการ การแกไขสญญา ทอยในอ านาจกองบญชาการ อ านาจของส านกงานต ารวจแหงชาต การงดหรอลดคาปรบและเหนออ านาจของส านกงานต ารวจแหงชาต ด าเนนการฟองรองและตดตามผลการด าเนนการในคดปกครองและคดแพง งานบรหารฐานขอมลพสด งานก าหนดกรอบอตราพสด และศนยเทคโนโลยสารสนเทศ งานวชาการ งานวจยและพฒนา ใหค าปรกษาแนะน าชวยเหลองานฝกอบรมดานสงก าลงบ ารง และการก าหนดคณลกษณะเฉพาะพสด ของส านกงานต ารวจแหงชาต งานการพสดประเภทสรรพาวธของส านกงานต ารวจแหงชาต งานคลงรบ-จาย บญชคม และงานคลงอาวธและ วตถระเบด งานศนยขอมลอาชญากรรมเกยวกบอาวธและวตถระเบด งานตรวจพสจนวตถระเบด งานชางอาวธ งานผลตกระสน และงานวชาการและฝกอบรมดานสรรพาวธ งานศนยรบแจงเหตตรวจสถานทเกดเหต งานคนหาเกบก พสจนทราบ

88

ท าใหปลอดภยซงวตถระเบดในสถานทสงสยวาจะมหรอไดรบแจง งานตรวจสถานทเกดเหตในกรณทมเหตเกดระเบดขนงานปองกนการกอวนาศกรรม งานถวายความปลอดภย งานรกษาความปลอดภยสถานทและบคคลส าคญ การเกบรกษาและซอมแซมเครองมอเทคนค งานการพสด ประเภททดนและสงกอสรางของส านกงานต ารวจแหงชาต การบรหารจดการเกยวกบทดนและอาคารหรอสงปลกสรางเปนทราชพสด ตลอดจนการขอใชทดนประเภทอนๆ เพอใชประโยชน ในราชการของส านกงานต ารวจแหงชาต งานควบคมทะเบยน และงานการอนญาตและรบบรจาคประกอบดวย กองบงคบการอ านวยการ กองพลาธการ กองโยธาธการ และกองสรรพาวธ

3) ส านกงานก าลงพล ท าหนาทรบผดชอบดานกระบวนการบรหารงานบคคล ของส านกงานต ารวจ

แหงชาต ประกอบดวย งานการก าหนดนโยบายและการวางแผนก าลงคน การก าหนดต าแหนง หนาทการงาน คณสมบตและคาตอบแทน การสรรหาบคคล (การคดเลอกหรอสอบแขงขน) การบรรจแตงต งเขารบราชการ และทดลองปฏบตหนาทราชการ การพฒนาความสามารถ (การฝกอบรม) การประเมนผลการปฏบตงาน การแตงตง การใหบ าเหนจความชอบ การลาและ การใหสวสดการ และการใหออกจากงาน ประกอบดวย กองทะเบยนพล กองอตราก าลง กองสวสดการ ฝายอ านวยการส านกงานก าลงพล และกลมงานพฒนาทรพยากรบคคล

4) ส านกงานงบประมาณและการเงน ท าหนาทรบผดชอบการด าเนนการเกยวกบ งบประมาณ การเงนและการบญช

ของหนวยงานในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาตและส านกงานต ารวจแหงชาต เสนอความเหนเพอประกอบการจดท าแผนงาน โครงการในสวนทเกยวของกบงบประมาณ ด าเนนการ ตงค าขอ การจดสรร การบรหาร การควบคม และการก ากบดแลตลอดจนตดตามและประเมนผลการใชจายงบประมาณรายจายประจ าปของหนวยงานในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาตและส านกงานต ารวจแหงชาต และใหค าปรกษาแกหนวยงานตางๆ เกยวกบระบบงบประมาณ การเงน และการบญช ประกอบดวย ฝายยทธศาสตรงบประมาณ กองงบประมาณ กองการเงน และกองบญช

5) ส านกงานกฎหมายและคด ท าหนาทรบผดชอบ พฒนา ระบบงานและบคลากรดานกฎหมายและสอบสวน

ใหกบส านกงานต ารวจแหงชาต ใหเกดความยอมรบ ศรทธาตอประชาชนและสงคม ใหค าปรกษาและเสนอความเหนดานกฎหมาย ระเบยบและค าสงในการปฏบตงานตางๆ แกทกหนวยในส านกงานต ารวจแหงชาต ตรวจสอบ พจารณา กลนกรองงานของกองกฎหมาย กองคดอาญา กองคดปกครองและคดแพง สถาบนสงเสรมงานสอบสวน และสวนตรวจสอบส านวนคดอทธรณและฎกา กอนน าเสนอส านกงานต ารวจแหงชาต ปรบปรงแกไขกฎหมายและระเบยบ รวมทงการเสนอรางกฎหมายทเกยวของกบภารกจของส านกงานต ารวจแหงชาต บรณาการและสราง

89

สมพนธมตรกบหนวยงานตางๆ ในกระบวนการยตธรรม รวมมอกบสถาบนการศกษา เพอแลกเปลยนความรและใหมการเรยนรอยตลอดเวลา อนจะน าไปสการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ กอประโยชนแกประชาชนและสงคม และด าเนนการตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานสอบสวนและการปฏบตงานของหนวยงาน ส านกงานกฎหมายและคด

6) ส านกงานคณะกรรมการขาราชการต ารวจ ท าหนาทรบผดชอบด าเนนการเกยวกบงานเลขานการของคณะกรรมการ

ขาราชการต ารวจและตามทคณะกรรมการขาราชการต ารวจมอบหมาย พจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการขาราชการต ารวจหรออนกรรมการคณะกรรมการขาราชการต ารวจเกยวกบการรายงานการด าเนนการทางวนยและการออกจากราชการของขาราชการต ารวจ พจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการขาราชการต ารวจหรออนกรรมการคณะกรรมการขาราชการต ารวจเกยวกบการแกไข วน เดอน ปเกด ในทะเบยนประวตและการควบคมเกษยณอาย ของขาราชการต ารวจ พจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการขาราชการต ารวจหรออนกรรมการคณะกรรมการขาราชการต ารวจเกยวกบการอทธรณหรอรองทกขของขาราชการต ารวจ และพจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการขาราชการต ารวจหรออนกรรมการคณะกรรมการขาราชการต ารวจเกยวกบการใหค าปรกษา วนจฉยปญหา การออกกฎ ระเบยบ ขอบงคบ ขอก าหนด ประกาศ มตของคณะกรรมการขาราชการต ารวจเกยวกบการบรหารงานบคคล และประมวลจรยธรรมและจรรยาบรรณของขาราชการต ารวจ

7) ส านกงานจเรต ารวจ ท าหนาทรบผดชอบในการตรวจราชการทกหนวยงานในสงกดส านกงาน

ต ารวจ-แหงชาต โดยมหนาทตรวจราชการเกยวกบงานอ านวยการและงานปองกนปราบปราม ซงเนนการตรวจเฉพาะการตรวจเชงนโยบายและการบรหารงานวาหนวยงานตาง ๆ ไดมการด าเนนการตามนโยบายและการบรหารงานตามทรฐบาลและส านกงานต ารวจแหงชาต ไดก าหนดแนวทางในการด าเนนการไวหรอไมเพยงใด ตลอดจนรบฟงปญหา อปสรรคตางๆ ทเกดขนเพอน าเสนอผ บญชาการต ารวจแหงชาตหาแนวทางแกไขตอไป รวมท งงานทไดรบมอบหมาย ตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และค าสงของผบงคบบญชา ประกอบดวย กองตรวจราชการ 1, กองตรวจราชการ 2, กองตรวจราชการ 3, กองตรวจราชการ 4, กองตรวจราชการ 5 และกองบงคบการอ านวยการ

8) ส านกงานตรวจสอบ ายใน ท าหนาทรบผดชอบเปนฝายอ านวยการดานยทธศาสตรใหส านกงานต ารวจ

แหงชาตในการวางแผน ควบคมตรวจสอบใหค าแนะน าและเสนอแนะการปฏบตงานตามหนาทของส านกงานตรวจสอบภายในและหนวยงานในสงกด ด าเนนการเกยวกบการตรวจสอบภายใน

90

หนวยงานตางๆของส านกงานต ารวจแหงชาต ตามกฎหมาย มตคณะรฐมนตร กฎ ระเบยบ ขอบงคบ หรอค าสงใด ทก าหนดใหเปนหนาทของผตรวจสอบภายใน รวมทงมสทธและอ านาจในการเขาถง ขอมล เอกสาร และหลกฐานตาง ๆ ตลอดจนบคลากรและทรพยสนทเกยวของกบการปฏบตงาน ใหค าปรกษาตอผบรหารและผทเกยวของเพอใหส านกงานต ารวจแหงชาตมการบรหารจดการทดมประสทธภาพและประสทธผล รายงานผลการตรวจสอบและใหขอมลเชงวเคราะห ประเมนผลใหความคดเหน ขอเสนอแนะ และแนวทางแกไข

9) ส านกงานเลขานการต ารวจแหงชาต ท าหนาทรบผดชอบ เกยวกบงานธรการ งานสารบรรณและงานเลขานการของ

ส านกงานต ารวจแหงชาต งานรบและเสนองานตอส านกงานผบ งคบบญชาส านกงานต ารวจแหงชาต และงานโต ตอบหนงสอในสวนท เกยวกบงานบรหารและงานของจเรต ารวจแหงชาตตลอดจนงานของผบญชาการต ารวจแหงชาต งานธรการ งานสารบรรณ และงานเลขานการของ ส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต งานรบและเสนองานตอส านกงานผบงคบบญชาส านกงานต ารวจแหงชาต และงานโตตอบหนงสอ ด าเนนการเกยวกบการเขาเฝาฯ งานถวายความปลอดภยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ และพระบรมวงศานวงศ รวมทงงานพระราชพธ งานรฐพธ งานพธตางๆ และบรการการประชม การศกษาพจารณาและ เผยแพรกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ มตคณะรฐมนตร และค าสงทเกยวกบงานสารบรรณและกฎหมายวาดวยขาวสารของทางราชการ รวมทงพจารณาปรบปรงแกไข ใหค าปรกษาและและตอบขอหารอกฎ ระเบยบ ขอบงคบ มตคณะรฐมนตร และค าสงทเกยวกบงานสารบรรณและกฎหมาย วาดวยขอมลขาวสารของราชการ

10) กองการตางประเทศ ท าหนาทรบผดชอบ เปนฝายอ านวยการดานกจการตางประเทศ ใหค าแนะน า

ใหค าปรกษากบส านกงานต ารวจแหงชาต ในดานกจการตางประเทศทงหมด โดยเฉพาะอยางยงการสรางพนธมตรของหนวยงานบงคบใชกฎหมายระหวางประเทศ เพอรวมมอกนในการปองกนปราบปรามอาชญากรรมขามชาต ทคกคามตอความมนคงปลอดภยในชวต ทรพยสนและสทธเสรภาพของผคนในสงคมโลกมากขนกวาในอดต ท าหนาทลามในการประชมระหวางประเทศของผบงคบบญชาระดบส านกงานต ารวจแหงชาต และงานพธการตางๆ

11) กองสารนเทศ ท าหนาทรบผดชอบ ด าเนนการเกยวกบการประชาสมพนธ เผยแพรกจกรรม

ความ ร ความกาวหน า และผลการป ฏบต งาน ตลอดจนด าเนนการเก ยวกบงานสถานวทยกระจายเสยงของส านกงานต ารวจแหงชาต ด าเนนการเกยวกบงานเฝาฟง รวบรวม ตรวจสอบ ประเมนคา วเคราะห สรปรายงานขาวและสถานการณ จดท าสรปรายงานประจ าวน และรายงานขาวทส าคญเรงดวนใหผบงคบบญชา และหนวยงานทเกยวของทราบ และด าเนนการเกยวกบงาน

91

พพธภณฑของส านกงานต ารวจแหงชาต 12) ส านกงานคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต ท าหนาทรบผดชอบเปนฝายเลขานการ คณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต

(ก.ต.ช.) โดยด าเนนการเกยวกบการบรหารจดการประชมคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต และคณะอนกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต ฝายอ านวยการใหกบคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต โดยเปนเจาหนาทในการศกษาและน าเสนอคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต เพอการตดสนใจก าหนดนโยบายการบรหารงานต ารวจและการด าเนนภารกจตามท พระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ.2547 ก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต รวมทงเปนฝายอ านวยการใหกบคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต ในการตรวจสอบ ตดตามและสงเส รมการม สวนรวมของประชาชนโดยเปน เจาหนาท ในการศกษาและน าเสนอคณะกรรมการนโยบายต ารวจแหงชาต เพอการตดสนใจก าหนดนโยบาย เกยวกบการตรวจสอบ ตดตามและสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ตลอดจนประสานงานสนบสนนการด าเนนงานของคณะกรรมการตรวจสอบและตดตามการบรหารงานต ารวจ กรงเทพมหานคร จงหวด และสถานต ารวจ (กต.ตร.กทม./จงหวด และ สน./สภ.)

13) กองบนต ารวจ ท าหนาทรบผดชอบปฏบตการบนเปนราชพาหนะ สนบสนนอากาศยานเพอ

ปฏบตภารกจของส านกงานต ารวจแหงชาต บ ารงรกษาอากาศยาน ปฏบตงานรวมหรอสนบสนนการปฏบตของสวนราชการอนๆ ทขอสนบสนน และฝกอบรมใหกบบคลากร เพอท าหนาทปฏบตการการบนไดอยางมประสทธภาพ วางแผนในการใชเครองบนและเฮลคอปเตอรในการปราบปรามผกอการราย โดยการพจารณาค าขอใชเครองบนประกอบกบพจารณาสถานการณ เพอการก าหนดแผนการใชเครองบนใหถกตองและเหมาะสมตามภารกจ และปฏบต การบนสนบสนนทางอากาศยาน

14) กองวนย ท าหนาทรบผดชอบเกยวกบการด าเนนการทางวนย การตรวจพจารณาส านวน

การสบสวนหรอสอบสวนทางวนยขาราชการต ารวจ ส านวนการสบสวนขอเทจจรง การสรรหาบคคลเพอรวมเปนคณะกรรมการสบสวนหรอสอบสวนทางวนยขาราชการต ารวจ การพจารณาและประสานงานในคดปกครองทเกยวของกบขาราชการต ารวจ รวมท งกรณถกรองเรยนและเปน ผรองเรยน การพจารณาใหขาราชการต ารวจออกจากราชการเพราะเหตมมลทนหรอมวหมองในกรณทถกสอบสวน หรอถกจ าคกโดยค าพพากษาถงทสดใหจ าคกในความผดคดอาญา และพจารณาวนจฉยปญหาขอกฎหมาย ปญหาขอเทจจรง กฎ ระเบยบ ขอบงคบ และค าสงทเกยวกบการสอบสวนทางวนย การพจารณาโทษทางวนยขาราชการต ารวจ การพฒนาบคลากรดานวนยใหกบหนวยงานของส านกงานต ารวจแหงชาต ศกษาและรวบรวมขอมลเพอประโยชนในการเสรมสราง

92

และพฒนาใหขาราชการต ารวจมวนย และการปองกนมใหขาราชการต ารวจกระท าผดวนย และ ในการด าเนนการทางวนยของส านกงานต ารวจแหงชาต วเคราะหเหตแหงการกระท าผดวนยเพอน ามาปรบปรงเปนแนวทางการเสรมสรางและพฒนาใหขาราชการต ารวจมวนยการจดท าและเผยแพรคมอ วดทศน ตลอดจนสอตางๆ 2.5.6 การจดแบงชน ยศ และต าแหนงของขาราชการต ารวจ

1) การแบงช นขาราชการต ารวจตามพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ.2547 มาตรา 25 ก าหนดไว ดงน

ชนสญญาบตร ไดแก ผมยศตงแตรอยต ารวจตรขนไป ชนประทวน ไดแก ผมยศ สบต ารวจตร สบต ารวจโท สบต ารวจเอก จาสบต ารวจ และดาบต ารวจ และ ชนพลต ารวจ ไดแก พลต ารวจส ารอง

2) ยศต ารวจ มตามล าดบ ดงตอไปน พลต ารวจเอก พลต ารวจโท พลต ารวจตร พนต ารวจเอก พนต ารวจโท พนต ารวจตร รอยต ารวจเอก รอยต ารวจโท รอยต ารวจตร ดาบต ารวจ จาสบต ารวจ สบต ารวจเอก สบต ารวจโท สบต ารวจตร

วาทยศใด ใหถอเสมอนมยศนน ถาผมยศต ารวจเปนหญง ใหเตมค าวา “หญง” ทายยศต ารวจดวย

3) ต าแหนงขาราชการต ารวจ มดงตอไปน ผบ ญชาการต ารวจแหงชาต จเรต ารวจแหงชาต และรองผบญชาการต ารวจ

แหงชาต ผชวยผบญชาการต ารวจแหงชาต ผบญชาการ รองผบญชาการ ผบงคบการและพนกงานสอบสวนผเชยวชาญพเศษ รองผบงคบการและพนกงานสอบสวนผเชยวชาญ ผก ากบการและพนกงานสอบสวนผทรงคณวฒ รองผก ากบการและพนกงานสอบสวนผช านาญการพเศษ สารวตร และพนกงานสอบสวนผช านาญการ รองสารวตรและพนกงานสอบสวน ผ บงคบหม และ รองผบงคบหม

ส าหรบหนวยงานและจ านวนขาราชการต ารวจทอยในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต หรอสวนบงคบบญชา ซงเปนบรบททผศกษาใชในการศกษาครงน ดงตารางท 9

93

ตารางท 9 บญชขาราชการต ารวจในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต (แยกตามระดบ ต าแหนง) ขอมล ณ 1 ตลาคม 2556

ชอหนวย ผบช.

รอง ผบช.

ผบก. รอง ผบก.

ผกก. รอง ผกก.

สว. รอง สว.

ผบ.หม

ส านกงานยทธศาสตรต ารวจ 1 4 4 9 23 30 50 113 56

ส านกงานกฎหมายและคด 1 2 5 12 26 44 81 116 115

ส านกงานก าลงพล 1 3 4 12 39 81 172 200 353

ส านกงานสงก าลงบ ารง 1 2 5 7 20 23 53 140 199

ส านกงานงบประมาณการเงน 1 2 3 12 21 26 62 151 82

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการต ารวจ 1 2 5 8 17 30 51 71 35

ส านกงานตรวจสอบภายใน 1 2 4 6 17 21 16 103 19

ส านกงานจเรต ารวจ 1 9 13 23 24 37 47 61 62

ส านกงานเลขานการต ารวจแหงชาต

1 4 5 10 15 35 40

กองการตางประเทศ

1 3 9 17 18 20 35

กองสารนเทศ

1 4 6 10 20 31 50

ส านกงานคณะกรรมการ นโยบายต ารวจแหงชาต

1 3 5 5 10 19 15

กองบนต ารวจ

1 3 47 30 49 138 149

กองวนย

1 2 5 11 20 30 30

รวม 8 26 55 140 354 486 818 1,496 1,232

ยอดก าลงพลรวมทงสน 4,615 คน ทมา : ส านกงานก าลงพล (2557)

สรปไดวา ลกษณะอ านาจหนาทและความรบผดชอบของหนวยงานในสงกด

ส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต ซงเปนหนวยงานกลาง และเปนสวนบงคบบญชาของส านกงานต ารวจแหงชาต เปนหนวยงานทจะตองรบผดชอบหลกในการก าหนดนโยบาย การน านโยบายสการปฏบต การตดตามประเมนผลนโยบาย การบรหารงานยทธศาสตร การบรหารงานงบประมาณการเงน การบรหารงานบคคล งานสวสดการ งานสงก าลงบ ารง งานการพฒนาบคลากร งานกจการตางประเทศ ดงนน หนวยงานเหลาน ลวนมความจ าเปนทจะตองปฏบตงานใหเกดประสทธผลตามเปาหมายทส านกงานต ารวจแหงชาต ก าหนด โดยการประเมนประสทธผลทส าคญของหนวยงานในสงกดส านกงานต ารวจแหงชาต ควรใหความส าคญกบเรองมนษยสมพนธ

94

การประสานงาน การท างานเปนทม การท างานเปนระบบ เนนสวนปจจยการผลต กระบวนการ ผลผลต ผลลพธ และผลสะทอนกลบ การมองในเชงเหตผล ตลอดจนใหความส าคญกบเรองของกระบวนการ ายในของหนวยงาน และปจจยส าคญทจะชวยใหงานในหนาทรบผดชอบของหนวยงานในสงกดส านกงานผบญชาการต ารวจแหงชาต สมฤทธผลและเกดประสทธผลตามเปาหมายทก าหนดได เปนเรองของการบรหารและปฏบตงานโดยใชหลกธรรมา บาลหรอการบรหารจดการทด หรอ Good Governance และการมวฒนธรรมองคการทเขมแขง มการท างานในลกษณะเชงรก และมความคดหรอกระบวนทศนทสรางสรรค เพอพฒนาองคการส านกงานต ารวจแหงชาต ไปสเปาหมายและวสยทศนทก าหนดไววาจะเปน “ต ารวจมออาชพ เพอความผาสกของประชาชน”

2.5 งานวจยทเกยวของ

ตวแปรทใชในการศกษาม 3 ตวแปร คอ ปจจยประสทธผลองคการ ปจจยดานธรรมา- ภบาล และปจจยดานวฒนธรรมองคการ ดงนน เพอใหสอดคลองกบสมมตฐานและวตถประสงคในการศกษา ผศกษาจงน าเสนอผลงานวจยทเกยวของ ในลกษณะความสมพนธของตวแปร 2 ตวแปร ดงตอไปน

2.5.1 ปจจยดานธรรมา บาลกบประสทธผลองคการ 2.5.1.1 ผลงานวจยทเกยวของของนกวชาการตางประเทศ

Putnam, Robert & Nanetti (1993, pp. 169-171) ศกษาเรอง “การปกครองทองถนในสาธารณรฐอตาล” ผลการศกษาพบวา แมในประเทศเดยวกน มกฎหมายและการกระจายอ านาจเหมอนกน แตการบรหารทองถนในภาคใตของสาธารณรฐอตาลกลบมปญหา ผมอทธพลและการทจรตมากมาย แตกตางกบการบรหารทองถนในภาคเหนอของสาธารณรฐอตาลทประสบความส าเรจสงกวาและมการทจรตนอยมาก เนองจากความสมพนธแนวราบทเทาเทยมกนระหวางกลมและบคคลตางๆ ตลอดจนความรวมมอกนและความเขมแขงของกลมประชาสงคมในภาคเหนอ ท าใหการบรหารทองถนในภาคเหนอของสาธารณรฐอตาลทงในการจดการภาครฐและภาคเศรษฐกจ ตลอดจนธรรมาภบาลดกวาการบรหารทองถนในภาคใตของสาธารณรฐอตาล ซงมความสมพนธแนวดงระหวางผมอทธพลกบบรวารและประชาชนในทองถน Putnam ไดเสนอลกษณะของชมชนท เรยกวา “ชมชนแบบประชาสงคม” (Civic Community) กลาวคอ เปนชมชนทสมาชกในชมชนรวมกน สรางบรรทดฐานของการพงพาอาศยกน (Norms of Reciprocity) ความเปนพลเมองในการเขามามสวนรวมกนเพอสวนรวม (Networks of Civic Engagement) โดยอยบนพนฐานของความไววางใจตอกน (Social Trust) ซงถอวาเปน “ทนทางสงคม” (Social Capital) ทจะชวยใหเกดพลงในการแกไขปญหาตางๆ ของชมชนไดอยางมประสทธภาพ

95

Blumel (2000, p. 25) ไดศกษาเรอง “ความชวยเหลอระหวางประเทศ ความรวมมอกนระหวางนกสงคมสงเคราะหและการน าหลกธรรมาภบาลมาใช (ประเทศเคนยา)” ผลการวจยพบวา หลกธรรมาภบาลมความจ าเปนอยางยงตอความรวมมอ ตองานความชวยเหลอระหวางประเทศของนกสงคมสงเคราะหตางๆ สวนปจจยอนๆ ทชวยเสรมสรางการท างานรวมกนระหวาง นกสงคมสงเคราะหเหลานในประเทศเคนยา (Kenya) คอความสามารถของนกสงคม-สงเคราะห ในการเขาถงวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ และรวมไปถงการปรบตวเขาหากนเพอทจะสรางความรวมมอเปนกลมยอยๆ ทจะกอใหเกดประโยชนในการสอสาร และการแลกเปลยนขอมลขาวสาร นอกจากน จากความรวมมอกนระหวางประเทศ โดยการน ากจกรรมและการมสวนรวมตางๆ เขามา เปนปจจยในการเชอมตอยงกอใหเกดการสรางสภาพสงคมใหมๆ ในประเทศเคนยา ขนอกดวย

Clarke & Burge (2001, p. 35) ศกษาเรอง “การใชหลกธรรมาภบาลในการกระจายอ านาจการปกครองระบอบประชาธปไตยในสาธารณรฐกานา” ผลการศกษาพบวา ในประเทศทดอยพฒนา การปกครองระบอบประชาธปไตยไดมการกระจายอ านาจจากสวนกลางไปสสวนทองถนโดยประชาชนมสวนรวมมากขน ท าใหเกดกลยทธการพฒนาทเปนจรง มการปรบตวในการปฏบตตางๆ ของทองถนโดยใชหลกธรรมาภบาล จนถอเปนกญแจส าคญทท าใหเกดการเปลยนแปลงทดขน แตท งนกยงคงเปนปญหาเกยวกบการยดถอพวกพอง ระบบอปถมภ ซงสงผลตอความส าเรจของการพฒนาประเทศ

Kimmet (2005, p. 32) ไดศกษาเรอง “การน าหลกธรรมาภบาลมาใชในระบอบ การเมองการปกครองในอาเซยน 4 ประเทศ” งานวจยนพบวาในประเทศทพฒนาแลวหลกธรรมาภบาลไดถกน าไปใชในเชงของกลยทธทางการเมองมากกวาการน าเนอหาสาระไปประยกตใชในเชงนโยบาย การน าหลกธรรมาภบาลไปใชในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต 4 ประเทศ ไดแก ฟลปปนส ไทย มาเลเซย และอนโดนเซย โดยพจารณาเปนประเทศและเปรยบเทยบกบกรณศกษา โดยศกษาวาประเทศเหลานมการน าหลกธรรมาภบาลไปใชอยางไรบาง รวมไปถงการมสวนรวมของหลกธรรมาภบาลในการเลอกตงในป 2004 ซงพบวาหลกธรรมาภบาล ไดถกน าไปใชอยางกวางขวางและเปนประเดนส าคญในการปฏรป รปแบบการปกครอง นอกจากนประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทง 4 ประเทศ ยงไดเรยนรในการน าหลกธรรมาภบาลเพอพฒนาการเมอง การปกครอง โดยเนนการน าหลกธรรมาภบาลไปใชพฒนาบานเมอง โดยเฉพาะอยางยงในสภาวะทบานเมองมความไมแนนอนและเศรษฐกจคบขน เพอเปนรปแบบและเปนแนวทางในการบรหารประเทศใหมๆ เนองจากหลกธรรมาภบาลชวยสนบสนนการเมอง การปกครอง ซงแนวคดของหลกธรรมาภบาลมทมาจากชาตตะวนตก ซงกอใหเกดรปแบบการบรหารใหมๆ และกอใหเกดการพฒนาทางประชาธปไตย ซงคอหนงในจดประสงคส าคญของหลกธรรมาภบาลนนเอง

96

2.5.1.2 ผลงานวจยทเกยวของของนกวชาการในประเทศ ไพโรจน วงศวภานนท และคณะ (2552, หนา 1-33) ศกษาวจย เรอง “ธรรมา-

ภบาลในองคการของรฐ : กรณศกษารฐวสาหกจไทย” โดยไดรบทนสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ใชกรอบความคดของ OECD ทมองการมธรรมาภบาลเปนกระบวนการ มากกวาการมองจากผลการด าเนนงาน โดยใหความส าคญตอบทบาทการท างานของคณะกรรมการรฐวสาหกจ (คณะกรรมการฯ) เปนพนฐานในการวเคราะหและประเมนธรรมาภบาล องคการทเลอกศกษาเปนบรษทมหาชนซงจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยและการจดองคการในรปแบบอนๆรวมท งหมด 7 องคการ คอ บรษท ปตท .จ ากด (มหาชน ) การไฟฟาฝายผลต แหงประเทศไทย การรถไฟแหงประเทศไทย บรษทการบนไทย จ ากด (มหาชน) บรษท อสมท. จ ากด (มหาชน) ส านกงานสลากกนแบงรฐบาล บรษท ทโอท จ ากด (มหาชน) โดยมผลการศกษา ดงน ดานกลไกภายนอกองคการ เชน กฎ ระเบยบของรฐวสาหกจ ปญหาโครงสรางและกลไกภายในองคการลวนมบทบาททคลาย ๆ กน ขณะเดยวกนกมความแตกตางกนมากบางนอยบางในการก าหนดและมธรรมาภบาลของรฐวสาหกจทงเจดแหง กลไกภายนอกองคการทส าคญ ไดแก กฎ ระเบยบทท าใหรฐวสาหกจมขอจ ากดในการท างาน ไมเออหรอไมเกดแรงจงใจใหท างานอยางมประสทธผล รฐวสาหกจไดสทธประโยชนหลายอยางเหนอเอกชน ท าใหการแขงขนมความ ไมเทาเทยมกน รฐวสาหกจมกไมมวตถประสงคทชดเจนหรอมหลายเปาหมายทขดกนเอง จนท าใหทกฝาย ไมสามารถประเมนประสทธผลไดอยางเปนวตถวสย ไมสามารถท าใหคณะกรรมการฯ และผบรหารตองรบผดชอบตอการตดสนใจและการด าเนนงาน โดยเฉพาะเมอมการท างานทผดพลาด มการทบซอนขององคการหรอบคคลในฝายก ากบดแลกบฝายทด าเนนงาน ท าใหขาดความโปรงใสขณะเดยวกนมการแทรกแซงการด าเนนงานของฝายการเมอง รฐวสาหกจมปญหาโครงสรางทขาดเจาของทแทจรง รฐวสาหกจจงเหมอนเปนของทกคนและไมเปนของใครเลยในเวลาเดยวกน ไมมใครใสใจเดอดเนอรอนใจในปญหาของรฐวสาหกจ ท าใหฝายการเมองเขามาแสวงหาประโยชนโดยประชาชนไมสามารถควบคมหรอตรวจสอบได

ดานกลไกภายในองคการ ในสวนของการเปดเผยขอมล แมวารฐวสาหกจทด าเนนการในรปทเปนบรษทจ ากด (มหาชน) ผมสวนไดเสยโดยเฉพาะผถอหนจะเขาถงขอมลไดรวดเรวกวางขวาง แตปญหาทมรวมกนทกแหงทพบในการศกษา กคอ กระบวนการการไดมา ของคณะกรรมการฯ ยงมลกษณะของการตอบแทนทางการเมองสงมาก และคณสมบตของ คณะกรรมการฯ นน พบวา กรรมการสวนใหญขาดความรความเชยวชาญและประสบการณทตรงและเหมาะกบงานหรอวตถประสงคขององคการ มกรรมการทเปนขาราชการเกนความจ าเปน ท าใหภาพรวมของคณะกรรมการฯ เปนภาระและเปนตนทนมากกวาการเปนประโยชนหรอเปนสนทรพยตอองคการ กระบวนการคดเลอก การก าหนดคาตอบแทนและคณสมบตของคณะกรรมการฯ มปญหาการทบซอนของผลประโยชนคอนขางมาก คณะกรรมการฯ สวนใหญขาดความรบผดชอบ

97

ในการท างานหรอการตดสนใจทผดพลาด นอกจากน ผลการศกษายงพบวา ในการปฏบตแก ผมสวนไดเสย ผถอหนรายยอยมกไดรบความไมเปนธรรมจากนโยบายของรฐบาลทมงตอบสนองนโยบายของฝายการเมองและสงคม

ชญญา ลศตรพาย (2552, หนา 179-180) ท าการศกษาเรอง “การท างานของเจาหนาทเทศกจสงกดกรงเทพมหานคร ภายใตระบบการบรหารจดการแนวใหมตามหลกธรรมา- ภบาล” ผลการศกษายงพบวา พฤตกรรมการท างานภายใตระบบการบรหารจดการแนวใหมตามหลกธรรมาภบาล ไดรบอทธพลทางบวก โดยตรงจากเจตคตของพฤตกรรมการท างานภายใตระบบการบรหารจดการแนวใหมตามหลกธรรมาภบาล การมแบบอยางในการท างาน และความพงพอใจในงาน และไดรบอทธพลทางบวกโดยออมจากลกษณะมงอนาคตควบคมตน เหตผลเชงจรยธรรม การมแบบอยางในการท างาน และไดรบอทธพลทางลบโดยออมจากการรบรความสมพนธระบบอปถมภ ผานเจตคตตอพฤตกรรมการท างานภายใตระบบการบรหารจดการแนวใหมตาม หลกธรรมาภบาล และไดรบอทธพลทางบวกโดยออมจากการรบรความยตธรรมในองคการ ผานความพงพอใจในการท างาน เจตคตตอพฤตกรรมการท างานภายใตระบบการบรหารจดการแนวใหมตามหลกธรรมาภบาล ไดรบอทธพลทางบวกโดยตรงจากลกษณะมงอนาคตควบคมตน เหตผลเชงจรยธรรม การมแบบอยางในการท างาน และอทธพลทางลบโดยตรงจากการรบรความสมพนธระบบอปถมภ ซงตวแปรทงหมดรวมกนสามารถอธบายเจตคตตอพฤตกรรมการท างานภายใตระบบการบรหารจดการแนวใหมตามหลกธรรมาภบาล ความพงพอใจในการท างาน ไดรบอทธพลทางบวกโดยตรงจากการรบรความยตธรรมในองคการ และไดรบอทธพลทางลบโดยตรงจากความขดแยงในบทบาท

ทวศกด ตจนดา (2554, หนา 40-41) ท าการศกษาวจย เรอง “บทบาทของรฐสภาไทยในการควบคมธรรมาภบาลของต ารวจ ( The Role of Thai Parliament in The Control of Police Good Governance)” ผลการศกษา พบวาต ารวจในฐานะองคกร คอส านกงานต ารวจแหงชาต และต ารวจในฐานะการปฏบตหนาทของบคลากรในองคกรคอ เจาหนาทต ารวจ ปรากฏขอมลและหลกฐานทแสดงวายงขาดธรรมาภบาล โดยเฉพาะอยางยง ธรรมาภบาลของต ารวจในระบอบประชาธปไตย ซงจะตองปฏบตหนาทภายใตหลกนตธรรม (Rule of Law) และในมมมองของการบรหารบานเมองทด (Good Governance) ต ารวจตองสรางความมนคงปลอดภยใหกบสาธารณะ (Public Security) ในขณะเดยวกนตองเคารพตอสทธมนษยชน (Human Rights) และเสรภาพ สวนบคคล การควบคมธรรมาภบาลของต ารวจภายในองคกรต ารวจเอง ไมอาจประสบผลส าเรจได ตองอาศยการควบคมจากองคกรภายนอก รฐสภาเปนองคกรควบคมการบรหารราชการแผนดนของรฐบาล ซงสามารถมบทบาทควบคมธรรมาภบาลของต ารวจผานองคกรภายในคอ คณะกรรมาธการของสภาผ แทนราษฎรและวฒสภา โดยอาศยอ านาจตามมาตรา 135 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 และขอบงคบการประชมของคณะกรรมาธการของ

98

สภาผแทนราษฎรและของวฒสภา ประกอบกบพระราชบญญตค าสงเรยกของคณะกรรมาธการของสภาผ แทนราษฎรและวฒสภา พทธศกราช 2554 การเพมบทบาทของคณะกรรมาธการใน สภาผแทนราษฎรและในวฒสภาในการควบคมธรรมาภบาลของต ารวจใหเขมงวดขน โดยปรบปรงองคประกอบของคณะกรรมาธการท งสองสภา โดยเฉพาะอยางยงในวฒสภา จะท าใหเกด ธรรมาภบาลของต ารวจอยางแทจรง 2.5.2 ปจจยดานวฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการ

2.5.2.1 ผลงานวจยทเกยวของของนกวชาการตางประเทศ Ouchi (1981, pp. 280-296) ศกษา “วฒนธรรมการท างานแบบญปนกบ

ประสทธผลองคการ” ผลการศกษา พบวาวฒนธรรมการท างานแบบญปน เปนปจจยหลกทท าใหธรกจญปนสามารถเอาชนะอเมรกนไดในทศวรรษท 80

Calori & Sanin (1991, pp. 49 -74 ) ศ กษาเรอง “Corporate Culture and Economic Performance: a French Study” เพอศกษาวฒนธรรมองคการในบรษทของชาวฝรงเศส จ านวน 5 แหง ทมกลยทธแตกตางกน ผลการศกษา พบวาบรษทแตละแหงมวฒนธรรมองคการทแตกตางกน จงจ าแนกเปนคานยมทเกยวของกบการท างาน (Work-Related Values) จ านวน 12 มต และการจดการ (Management Practice) จ านวน 17 มต และผลการปฏบตงานทน ามาใชส าหรบการวจยในครงน ไดแก 1) ผลตอบแทนการลงทน (Return on Investment) 2) ผลตอบแทนตอยอดขาย (Return on Sales) และ 3) การเจรญเตบโต (Growth) ผลการวจยพบวา 1) คานยมและการจดการหลายมตสมพนธกบการเจรญเตบโตขององคการ 2) วฒนธรรมทแขงแกรง (Strong Culture) มความสมพนธทางบวกกบการเจรญเตบโตในระดบสง (High Growth) และ 3) คานยมและการจดการจ านวนเลกนอยสมพนธกบความสามารถท าก าไร (Profitability)

Gordon & DiTomaso (1992 , pp. 7 8 3 -798 ) ศ ก ษ าว จย เร อ ง “Predict Corporate Performance from Organizational Culture” ศกษาความสมพนธระหวางว ฒนธรรมองคการทแกรง (Strong Corporate Culture) และ ระดบผลการปฏบตงาน ในบรษทประกนภยของสหรฐอเมรกา จ านวน 11 แหง โดยเกบรวบรวมขอมลในป 1981 และรวบรวมผลการปฏบตงาน ป 1982-1987 ผลการวจยพบวา เมอองคการมวฒนธรรมองคการทแกรง องคการจะมผลด าเนนงานทางการเงนทสงขนในปตอๆ มาวฒนธรรมองคการทมงเนนความสามารถในการปรบตว (Adaptability) ท าใหองคการมผลด าเนนงานทางการเงนทสงขนในปตอๆ มา แตวฒนธรรมองคการทมงเนนความมนคงหรอเสถยรภาพ (Stability) จะท าใหองคการมผลด าเนนงานทางการเงนทต าลงในปตอๆ มา

Marcoulides & Heck (1993, pp. 209-225) ศกษาเรอง “Organizational Culture and Performance: Proposing and Testing a Model” โดยใชโปรแกรม LISREL (Linear Structure RELations) ส าหรบศกษาตวแปรวฒนธรรมองคการทมผลตอการปฏบตงานขององคการ

99

พบวาวฒนธรรมองคการประกอบดวยตวแปรจ านวน 5 ตวแปร ไดแก 1)โครงสรางองคการ ประกอบดวย ความซบซอน การอางเหตผลการผลตและการบรการ 2) งานขององคการ ประกอบดวย การคดเลอก ประเมนผล จายคาตอบแทนผลการปฏบตงาน การสอนงาน การตดสนใจ และความทาทาย 3) คานยมขององคการ ประกอบดวย ความเสยง ความปลอดภย ประสทธภาพความเปน มออาชพ ภาพลกษณและการตลาด การวจยและพฒนา 4) บรรยากาศในองคการ ประกอบดวย บทบาทขององคการ การสอสาร การรวมมอประสานงาน เทคโนโลยและความเครยด 5) ทศนคตของพนกงาน ประกอบดวย อคต ความอดทน ชาตนยม ความสขในสงคม ความผกพน และการมสวนรวม สวนตวแปรตาม คอ ผลการปฏบตงาน ซงไดแก รายได มลคาหน ผลก าไรและผลตอบแทน พบวา ตวแปรดงกลาวขางตนซงประกอบกนเปนวฒนธรรมองคการสามารถท านายผลการปฏบตงานไดทงทางตรงและทางออม โดยโครงสรางองคการมความสมพนธตองานขององคการและบรรยากาศในองคการ คานยมขององคการสมพนธกบงานขององคการ บรรยากาศในองคการและทศนคตของพนกงาน งานขององคการสมพนธกบทศนคตของพนกงาน บรรยากาศในองคการและผลการปฏบตงาน บรรยากาศในองคการมความสมพนธตอทศนคตของพนกงานและผลการปฏบตงาน ทศนคตของพนกงานมความสมพนธกบผลการปฏบตงาน

Patty (1995, pp. 483-492) ศกษาความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการและผลการปฏบตงานขององคการ ซงมชอภาษาองกฤษวา Relationships Between Organizational Culture and Organizational Performance การวจยน จ าแนกวฒนธรรมองคการออกเปน 4 มต ไดแก1) ท างานเปนทม (Teamwork) 2) ความไววางใจและความเชอถอ (Trust and Credibility) 3) พฒนาผลการปฏบตงานและก าหนดเปาหมาย(Performance Improvement and Common Goals) และ 4) การท าหนาทในองคการ (Organizational Functioning) ส าหรบผลการปฏบตงานทน ามาใชศกษา ประกอบดวย 1) การด าเนนงาน(Operation) 2) ความรบผดชอบตอลกคา (Customer Responsibility) 3) การสนบสนนดานการบรการ (Support Services) 4) ความปลอดภยและสขภาพอนามยของพนกงาน (Employee Safety and Health) 5) การตลาด (Marketing) โดยกลมตวอยาง ในการศกษา คอ บรษททใหบรการดานไฟฟาในสหรฐอเมรกา จ านวน 12 แหง พบวา การท างานเปนทมมความสมพนธกบผลการปฏบตงาน

Denison & Mishra (1995, pp. 204-233) ศกษาวจยเรอง “Toward a Theory of Organizational Culture and Effectiveness” เพ อ พฒ น ารป แบบของวฒ น ธรรม องค ก าร และประสทธผล จากลกษณะวฒนธรรมองคการ 4 ลกษณะ ไดแก 1) มสวนรวม (Involvement) 2) มวฒนธรรมทแขงแกรง (Consistency) 3) การปรบตว (Adaptability) และ 4) มพนธกจ (Mission)

วฒนธรรมองคการทง 4 ลกษณะน ผานการตรวจสอบและศกษาโดยวธการเชงคณภาพจากกรณศกษา (Qualitative Case Studies) ใน 5 บรษท เพอระบวฒนธรรมองคการทเชอมโยงกบประสทธผล และใชวธการเชงปรมาณ (Quantitative Study) เพอน าขอมลมาวเคราะห

100

การรบรของผบรหารระดบสง (CEO) ตอวฒนธรรมองคการ 4 ลกษณะ โดยวดทงแบบวตถวสย (Objective) และอตวสย (Subjective) เกยวกบประสทธผลจากกลมตวอยาง จ านวน 764 องคการ พบวา วฒนธรรมองคการ 2 ลกษณะ คอ การมสวนรวมและการปรบตว เปนตวชวดความยดหยน (Flexibility) การเปดเผย (Openness) และการตอบสนอง (Responsiveness) รวมทงเปนตวท านายส าคญของการเตบโต (Growth) สวนวฒนธรรมองคการอก 2 ลกษณะ ไดแก วฒนธรรมทแขงแกรงและมพนธกจเปนตวชวดการบรณาการ (Integration) ทศทาง (Direction) และวสยทศน (Vision) รวมทงเปนตวท านายทดตอความสามารถท าก าไร (Profitability)

นอกจากนวฒนธรรมองคการแตละลกษณะยงสามารถท านายประสทธผลอยางมนยส าคญ เชน คณภาพ (Quality) ความพงพอใจของพนกงาน (Employee Satisfaction) และผลการปฏบตงานผลการศกษายงแสดงใหเหนอกวาวฒนธรรมองคการทง 4 ลกษณะเปนตวชวดทเขมแขงของประสทธผลดานอตวสย (Subjective) ส าหรบองคการทเปนตวอยางทงหมด แตเปนตวชวดทเขมแขงดานวตถวสย (Objective) ส าหรบองคการขนาดใหญ เชน ผลตอบแทนตอสนทรพย (Return of Assets) และ การเตบโตของยอดขาย (Sale Growth)

Kim, Lee & Yu (2004, pp. 340-359) วจย เรอง “Corporate Culture and Organizational Performance” ศกษาความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการและผลการปฏบตงานขององคการ โดยใชการวเคราะหปจจย (Factor Analysis) จ าแนกวฒนธรรมองคการ ออกเปน 4 รปแบบ ไดแก มงเนนนวตกรรม (Innovation) ท างานเปนทม (Team) มงเนนความสมพนธ (Support) และมงเนนงาน (Task) ศกษากบธรกจ 3 ประเภท ไดแก ธรกจประกนภยอตสาหกรรม และโรงพยาบาล พบวา ธรกจประกนภยใหความส าคญแกนวตกรรม (Innovation) ซ งมความสมพนธกบผลการปฏบตงาน คอ การเจรญเตบโตของยอดเงนประกน อตราผท าประกนเพมสงขน แตไมมผลกระทบตอผลตอบแทนการลงทน (Return on Investment) สวนธรกจประเภทอตสาหกรรมมงเนนความสมพนธ (Support) วฒนธรรมองคการดงกลาวสมพนธกบผลก าไรและผลตอบแทนการลงทน และธรกจโรงพยาบาลพบวามวฒนธรรมองคการท างานเปนทมและมงเนนงาน (Task) เปนส าคญ มผลตออตราการเขาออก (Turnover) ของพนกงาน

Belassi, Kondra & Tukel (2007, pp. 12-24) ท าการวจยเรอง “New Product Development Projects: The Effects of Organizational Culture” เน องจากการจดการโครงการ (Project Management) ในองคการของสหรฐอเมรกา มกประสบผลส าเรจนอย คอ มเพยงรอยละ17 เทาน นทประสบผลส าเรจ สวนทเหลอน าโครงการไปด าเนนการแลวประสบความลมเหลว จงท าการศกษาวา วฒนธรรมมผลตอการจดการโครงการหรอไม กบองคการในสหรฐอเมรกาจ านวน 95 แหง โดยจ าแนกวฒนธรรมองคการออกเปน 4 ลกษณะ ไดแก 1) อสระในการท างาน (Idependent Intercept) 2) สภาพแวดลอมการท างานทางบวก (Positive Work Enviroment) 3) ภาวะผ น า (Management Ledership) และ 4 ) ม ง เนนผลลพ ธ (Result-Oriented) จากการวจยพบวา

101

สภาพแวดลอมการท างานทางบวกมผลตอความส าเรจดานการคา (Commercial Success) ดานเทคนค (Technical Success) และความพงพอใจของลกคา (Customer Satisfaction) ภาวะผน า มผลตอความส าเรจดานการคาและดานเทคนค ในขณะทอสระในการท างานมผลตอความส าเรจดานเทคนคและความพงพอใจของลกคา แตการมงเนนผลลพธไมมความสมพนธกบความส าเรจ ใดๆ เลย

2.5.2.2 ผลงานวจยทเกยวของของนกวชาการในประเทศ สภทรา เออวงศ (2539, หนา 100-101) ศกษาเรอง “วฒนธรรมองคการใน

สถาบนการศกษา: การศกษาเฉพาะกรณสถาบนการศกษาพยาบาล” เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ ผลการศกษาพบวาสถาบนการศกษาพยาบาล มภาพรวมของวฒนธรรมองคการดานวชาชพคลายกน แตวทยาลยพยาบาลในสงกดกระทรวงกลาโหม มวฒนธรรมองคการทมลกษณะเดนของความเปน ทหาร ซงเกยวกบการปกครองตามล าดบชน และการเชอฟงค าสง บคลากรภายในองคการมลกษณะ คลอยตาม ยดถอระบบอาวโส ยศอาวโสรน วฒนธรรมองคการทมลกษณะเดนดงกลาว มผลทงใน การสงเสรมและเปนอปสรรคตอการพฒนาองคการ เพราะเปนจดออนทท าใหเกดความขดแยงได ขณะทคณะพยาบาลศาสตร ในสงกดมหาวทยาลยตางๆ มวฒนธรรมองคการทเนนใหอสระในการท างาน บคลากรภายในองคการควบคมตนเองและมความรบผดชอบ ซงเออตอการพฒนาองคการมากกวา

สมจนตนา คมภย (2553, pp. 245-265) ท าการศกษาวจย “การเปรยบเทยบวฒนธรรมองคการทมอทธพลตอประสทธผลองคการ : กรณศกษารฐวสาหกจในประเทศไทย” การศกษานมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาอทธพลของวฒนธรรมองคการทมตอประสทธผลขององคการแบบรฐวสาหกจทางการเงนในประเทศไทย และ 2) เปรยบเทยบความแตกตางดานวฒนธรรมองคการระหวางองคการทมประสทธผลสง ปานกลาง และต า ดวยวธสบคนหาสาเหตหรอตวแปรอสระ คอ วฒนธรรมองคการทกอใหเกดผลลพธหรอตวแปรตาม คอ ประสทธผลองคการโดยจ าแนกรฐวสาหกจออกเปน 3 กลม คอ องคการทมประสทธผลสง ปานกลาง และต า

ผลการวจย พบวา รฐวสาหกจทมประสทธผลสงมวฒนธรรมองคการเชงประสทธผลมากกวารฐวสาหกจทมประสทธผลปานกลางบางวฒนธรรม ไดแก 1) ใหความส าคญแกภาวะผ น า 2) จดองคการสอดคลองกบสภาพแวดลอม และ 3) มมาตรฐานจรยธรรมและรบผดชอบตอสงคม และพบวารฐวสาหกจทมประสทธผลสงและปานกลาง มวฒนธรรมเชงประสทธผลทกลกษณะมากกวารฐวสาหกจทมประสทธผลต า ประกอบดวย 1) มงผลส าเรจ 2) มงเนนลกคา 3) สรางนวตกรรม 4) ใหความส าคญแกภาวะผน า 5) จดองคการสอดคลองกบสภาพแวดลอม 6) ท างานเปนทม 7) จดการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 8) ลดการควบคม 9) มมาตรฐานจรยธรรมและรบผดชอบตอสงคม และ 10) มการจดการทรพยากรมนษย

สรปไดวา วฒนธรรมองคการมอทธพลตอประสทธผลขององคการทเปน

102

รฐวสาหกจทางการเงนในประเทศไทย เนองจากองคการทมประสทธผลสง มวฒนธรรมองคการมากกวาองคการทมประสทธผล ปานกลาง และต า ตามล าดบ

ปรณ บญฉลวย (2556, หนา 221-264) ท าการศกษาเรอง “วฒนธรรมองคการ องคการการเรยนร และประสทธผลองคการของศาลยตธรรม : ตวแบบสมการโครงสราง” โดยมวตถประสงค เพอตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนระหวางตวแบบ มาตรวดทสรางตามแนวคดกบตวแบบมาตรวดทสรางขนตามขอมลทจดเกบไดของปจจยดานประสทธผลองคการ ปจจยดานวฒนธรรมองคการและปจจยดานองคการการเรยนรของศาลยตธรรมในภาพรวม ศกษาหาระดบประสทธผลองคการระดบว ฒนธรรมองคการและระดบองคการการเรยนรของ ศาลยตธรรม และศกษาความสมพนธเชงโครงสรางระหวางปจจยดานประสทธผลองคการ ปจจยดานวฒนธรรมองคการ ปจจยดานองคการการเรยนรของศาลยตธรรม และเพอศกษาความสามารถในการอธบายและท านายปจจยประสทธผลองคการดวยปจจยวฒนธรรมองคการและปจจยดานองคการการเรยนรของศาลยตธรรม หนวยในการวเคราะห คอ ศาลทกชนศาลทวประเทศในสงกดศาลยตธรรม จ านวน 239 ศาล

ผลการศกษาพบวาในระดบตวแบบมาตรวดของตวแบบตามทฤษฎประสทธผลองคการ วฒนธรรมองคการ และองคการการเรยนร พบวามาตรวดของแตละแนวคดมความเทยงตรงเชงลเขา และความนาเชอถอเชงโครงสราง เมอพจารณาคาดชนความเหมาะสมของตวแบบมาตรวดทสรางตามแนวคดประสทธผลองคการ แนวคดวฒนธรรมองคการ และแนวคดดานองคการการเรยนรในภาพรวม ยงไมมความสอดคลองกบตวแบบมาตรวดทสรางขนตามขอมลทจดเกบได เมอศกษาในบรบทของศาลยตธรรม จ าเปนตองปรบปรงตวแบบมาตรวด ระดบประสทธผลองคการ ระดบปจจยดานวฒนธรรมองคการ และระดบปจจยดานองคการการเรยนรของศาลยตธรรมในภาพรวม อยในระดบสง โดยมคาเฉลยเทากบ 4.374 ถง 4.970 และพบวาปจจยดานวฒนธรรมองคการ ปจจยดานองคการการเรยนร และประสทธผลองคการในภาพรวมตางมความสมพนธเชงบวก อยางมนยส าคญทางสถต เมอศกษาในบรบทของศาลยตธรรมโดยมคา สมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยรายค เทากบ 0.335 ถง 0.762 ผลการศกษายงพบวาปจจยวฒนธรรมองคการ มอทธพลตอประสทธผลองคการ อยางมนยส าคญทางสถต โดยรอยละ 83.20 ของคาความแปรปรวน ในแนวคดประสทธผลองคการ สามารถถกอธบายและท านายโดยปจจยดานวฒนธรรมองคการในระดบสงมาก ปจจยดานองคการการเรยนร มอทธพลตอประสทธผลองคการ อยางมนยส าคญทางสถต โดยรอยละ 68.80 ของคาความแปรปรวนในแนวคดประสทธผลองคการสามารถถกอธบายและท านายโดยปจจยดานองคการการเรยนร ในระดบสง ปจจยดานวฒนธรรมองคการ กบปจจยดานองคการการเรยนร เมอศกษารวมกน พบวาปจจยดานวฒนธรรมองคการมอทธพลตอประสทธผลองคการ อยางมนยส าคญทางสถต โดยรอยละ 83.60 ของคาความแปรปรวนในแนวคดประสทธผลองคการ สามารถถกอธบายและท านายโดยปจจยดานวฒนธรรมองคการ

103

แตปจจยดานองคการการเรยนร มอทธพลเชงลบตอประสทธผลองคการ อยางไมมนยส าคญทาง สถต -0.053

พเชฐ ทรวงโพธ วนทนย ภมภทราคม และธรธนกษ ศรโวหาร (2553, หนา 1-14) ศกษาวจย “ความสมพนธระหวางรปแบบวฒนธรรมองคกรกบแรงจงใจในการท างานของบคลากรกรมทรพยากรน าบาดาล” การวจยครงน มวตถประสงค 1) เพอศกษารปแบบวฒนธรรมองคกรของกรมทรพยากรน าบาดาล 2) เพอศกษาแรงจงใจในการท างาน 3) เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบแรงจงใจในการท างาน และ 4) เพอศกษาความสมพนธระหวางรปแบบวฒนธรรมองคกรกบแรงจงใจในการท างานของบคลากรกรมทรพยากรน าบาดาล รปแบบการวจยเปนการวจยเชงส ารวจกลมตวอยางทใชในการวจยคอ บคลากรของกรมทรพยากรน าบาดาล กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จ านวน 320 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถามเกยวกบปจจยสวนบคคล รปแบบวฒนธรรมองคกร และแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากร ซงมคาความเชอมนเทากบ 0.99 วเคราะหขอมลโดยหาคารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบสมมตฐานโดยทดสอบคาสหสมพนธไครสแควร (Chi-Square) และค าส มประสท ธสหสมพน ธแบบ งายของเพ ย รสน (Paerson Product Moment Correlation) และมระดบนยส าคญทางสถตท .05

ผลการวจยพบวา 1. กรมทรพยากรน าบาดาล มรปแบบวฒนธรรมองคกรแบบมงผลส าเรจ

รองลงมาคอแบบปรบตว แบบเครอญาต และแบบราชการ ตามล าดบ 2. บคลากรกรมทรพยากรน าบาดาล มระดบแรงจงใจในการท างานโดย

ภาพรวม อยในระดบมาก โดยมระดบแรงจงใจในการท างานดานความส าเรจสงทสด รองลงมาคอแรงจงใจ ดานผบรหาร แรงจงใจดานการยอมรบ และแรงจงใจดานสถานะทางสงคม ตามล าดบ สวนวฒนธรรมองคกรแบบปรบตวมระดบแรงจงใจสงสดในระดบมาก รองลงมาคอวฒนธรรมองคกรแบบราชการวฒนธรรมองคกรแบบมงผลส าเรจ และวฒนธรรมองคกรแบบเครอญาต

3. ปจจยสวนบคคลมความสมพนธกบแรงจงใจในการท างาน ของบคลากร กรมทรพยากรน าบาดาล ในทกดาน

4. รปแบบวฒนธรรมองคกรทง 4 รปแบบ มความสมพนธกบแรงจงใจในการท างานของบคลากรกรมทรพยากรน าบาดาล คอ

4.1 วฒนธรรมองคกรแบบมงผลส าเรจ มความสมพนธกบแรงจงใจดานการยอมรบดานลกษณะของเนองาน ดานสมพนธภาพกบผบรหาร และมความสมพนธกบแรงจงใจทเกดจากการบรหาร

4.2 วฒนธรรมองคกรแบบปรบตว มความสมพนธกบแรงจงใจดานความส าเรจ ดานการยอมรบ ดานลกษณะของเนองาน ดานความกาวหนา ดานสถานะทางสงคม

104

ดานสมพนธภาพกบผบรหาร ดานเงนคาจาง/เงนเดอน ดานความยตธรรม ดานความดความชอบมความสมพนธกบเงอนไขการท างานและความเปนกนเองในงาน

4.3 วฒนธรรมองคกรแบบเครอญาต มความสมพนธกบแรงจงใจดานความส าเรจ ดานการยอมรบ ดานความรบผดชอบทไดรบและมความสมพนธกบผบรหาร

4.4 วฒนธรรมองคกรแบบราชการ มความสมพนธกบแรงจงใจดานการยอมรบ ดานลกษณะของเนองาน ดานความรบผดชอบทไดรบ ดานสมพนธภาพกบผบรหาร มความสมพนธกบแรงจงใจทเกดจากการบรหาร และมความสมพนธกบผบรหาร

2.5.3 ปจจยดานธรรมา บาลกบปจจยดานวฒนธรรมองคการ ธรรมาภบาล เปนความสมพนธทซบซอนระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ซงการทจะสรางสรรคเกยวกบรปแบบและลกษณะของปฏสมพนธอนเหมาะสมระหวางสามภาคสวนดงกลาว นอกจากจะขนอยกบระบบ ขนตอน และแนวปฏบตทวางไวแลว ยงตองอาศยการมทศนคตทถกตอง และการมแบบแผนพฤตกรรมทเหมาะสมของบคคลผมหนาทบรหารและรบผดชอบองคการดวย (Agere, 2000, p. 229)

2.5.3.1 ผลงานวจยทเกยวของของนกวชาการตางประเทศ Heflich (1998, pp. 281 -284 ) ศกษาเรอง “ความส มพนธ ในการใช

คอมพวเตอรเปนสอในการตดตอสอสารกบวฒนธรรมองคการของโรงเรยน” ดวยการสมภาษณทางโทรศพทและจดหมายอเลกทรอนกสจากนกศกษา ซงเปนตวแทนของโรงเรยนในประเทศสหรฐอเมรกาจ านวน 16 มลรฐและตวแทนจากประเทศตางๆ อกจ านวน 6 ประเทศ ผลการศกษา พบวา รปแบบวฒนธรรมองคการทางบวก เชน การไววางใจ ความรวมมอซงกนและกนในหมสมาชก ความผกพนตอองคการ การเคารพตอสทธของนกเรยนในการเรยนรเปนรายบคคล รวมทงการสนบสนน และกระตนจากฝายบรหารของโรงเรยน จะชวยใหการน าคอมพวเตอร ไปใชในการตดตอสอสาร (Computer–mediated communication ) ภายในโรงเรยนท าไดงายขนและสงผลตอประสทธผลองคการทดขนอกดวย

Anani (1999, pp. 248-249) ศกษาเรอง “การแสวงหาทางการเมองของการด ารงสภาพอย: ศกษาเฉพาะการบรหารจดการในสาธารณรฐกานา” เปนการศกษาเกยวกบการมชองวางทางการเมองของคนยากจนในชนบทของสาธารณรฐกานา และศกษาวฒนธรรมสงคมของคนสวนใหญในชนบท ทมความแตกตางกบคนสวนนอยทอยในเมอง ผลการศกษาพบวาผน าชมชนของคนในชนบท มสวนในการระดมคนชนบทในชมชนนนๆ ใหมสวนรวมในการตดสนใจและการจดการทรพยากร ซงมความสมพนธกบการมหลกธรรมาภบาลในชมชนของชนบท โดยกลยทธทส าคญในการสรางธรรมาภบาล ในชนบทของสาธารณรฐกานา ไดแก ภมปญญาทองถน คานยม หลกการพนฐาน และวฒนธรรมของทองถน รวมทงการมสวนรวมของคนในชมชน ซงเปนตวแบบทส าคญในการสรางหลกธรรมาภบาลในระดบชมชน

105

Dunbar (2007, pp. 181-183) ศกษาเรอง “การมสวนรวมในการบรหารของพยาบาลในโรงพยาบาลทหารผานศก” โดยมขนตอนเพอใหเกดการมสวนรวม ซงจะน าไปสการปฏบตการและการรบรเกยวกบการพยาบาลในโรงพยาบาล ไดแก การดแลรกษาผปวยเบองตน การดแลรกษาผปวยระยะยาว การดแลรกษาผปวยดานสขภาพจต การอายรกรรมและศลยกรรม และการดแลรกษาผปวยระยะเฉยบพลน โดยมวธด าเนนการ ดงน การจดโครงสรางคณะกรรมการ ดานตางๆ รวม 5 คณะ ไดแก คณะกรรมการดานคณภาพ คณะกรรมการดานการสนบสนน คณะกรรมการดานการพฒนาวชาชพ คณะกรรมการดานการปฏบตงาน และคณะกรรมการดานการฝกปฏบตงาน ซงคณะกรรมการแตละดาน ประกอบดวย ผเชยวชาญในสาขาการพยาบาลนนๆ พยาบาลประจ าการ และพยาบาลปฏบตการ โดยมผบรหารทางการพยาบาลเปนผประสานงาน คณะกรรมการแตละดานจดใหมการประชมประจ าเดอน เพอสอสารขอมลการพยาบาลและอนๆ รวมกนแสดงความคดเหน วธการดงกลาว แสดงออกใหเหนถงกระบวนการและวธการสงเสรมใหพยาบาลประจ าการ มสวนรวมในการบรหารอยางจรงจง โดยผลการศกษาพบวา การเปลยนแปลงดานวฒนธรรมการพยาบาล อนเปนการเปลยนแปลงวฒนธรรมการบรหารการพยาบาลทสามารถน าไปประยกตใชไดอยางเปนรปธรรม และชวยสงเสรมธรรมาภบาลใหคงอยตอไปในองคการ

2.6.3.2 ผลงานวจยทเกยวของของนกวชาการไทย ธวชชย สตยสมบรณ (2548, หนา 135-138) ศกษาเรอง “วฒนธรรมองคการ

ทพงประสงคของวทยาลยการสาธารณสขสรนธร สถาบนพระบรมราชชนก” ผลการศกษาพบวา รปแบบวฒนธรรมองคการทพงประสงคของวทยาลยการสาธารณสขสรนธร สถาบนพระบรม ราชชนก กระทรวงสาธารณสข ประกอบดวย 1) การมงเนนสมฤทธ เปนการเนนความร ความรบผดชอบและความกระตอรอรนในงาน 2) ความเปนปจเจกบคคล เปนการเคารพในสทธสวนบคคล ความสมพนธระหวางบคคลและความเจรญเตบโตกาวหนาของแตละบคคล 3) การมคณธรรม เปนการยดถอหลกการและเหตผล ความซอสตยสจรตตอตนเอง หนาทและสงคม 4) ความเปนหนวยงานใหบรการ เปนการจดใหบรการทมคณภาพ มหลกประกนคณภาพของมาตรฐานการบรการ 5) ความเปนประชาธปไตยเปนการบรหารแบบมสวนรวม โดยมการท างานเปนทม 6) ความภมใจในอาชพ เปนความรสกถงความส าเรจในคณคาของวชาชพ 7) การค านงถงผรบบรการ เปนการใหบรการทมคณภาพและค านงถงสทธของผรบบรการ 8) ลกษณะเนนอนาคต เปนการวางแผนกลยทธ ก าหนดวสยทศน เพอพฒนาตนเองและพฒนางาน 9) การมงพฒนาบคลากร เปนการวางแผนพฒนาบคลากร เพอพฒนาระบบ และ 10) การจดการความรมงสการเปนองคการแหงการเรยนร

อตสนต ภวพพฒนวงศ (2552, หนา 86-88) ท าการวจยเรอง “การประเมนประสทธผลองคการแบบองครวม: ศกษากรณกรมศลกากร” มวตถประสงค คอ 1) เพอประเมนประสทธผลองคการแบบองครวมของกรมศลกากร ประกอบดวย 4 ดาน คอ ดานการเงน ดานลกคา

106

ดานกระบวนการภายใน และดานการเรยนรและการพฒนา 2) เพอศกษาความสมพนธ เชงสาเหตระหวางตวแปรตางๆ กบประสทธผลองคการแบบองครวม การวจยครงน ไดใชการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) ผสมกบการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ผลการวจยพบวา กรมศลกากรมประสทธผลแบบองครวม อยในเกณฑปานกลาง โดยมผลการประเมนประสทธผลดานการเงนและดานลกคาอยในเกณฑด ดานกระบวนการภายในอยในเกณฑปานกลาง สวนดาน ทมประสทธผลนอยทสด คอดานการเรยนรและการพฒนา แตกยงคงอยในเกณฑปานกลางเชนกน ซงถาเปนการพจารณาประสทธผลองคการเชนในอดต โดยดประสทธผลดานการเงนเพยง อยางเดยว คงสรปวาองคการนประสบความส าเรจ แตท งนการน าแนวคดทฤษฎ Balanced Scorecard เฉพาะ 4 ดาน คอ ดานการเงน ดานลกคา ดานกระบวนการภายใน และดานการเรยนรและการพฒนา มาเปนแนวทางในการประเมนประสทธผลในดานตาง ๆ รวมถงการวเคราะหขอมลจากการคนควาเอกสาร ขอมลจากการสงเกตการณ และขอมลจากการสมภาษณ กพบวา โครงสรางองคการถกแทรกแซงจากฝายการเมองสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมภายในองคการทมความสมพนธตอประสทธผลองคการ หากแตปจจยทเปนตวแปรทมอทธผลตอประสทธผลองคการแบบองครวมของกรมศลกากรแทจรงคอ ผน า นอกจากนน ผลการศกษายงสะทอนใหเหนวา การน าแนวคดภาวะผน าของ รงสรรค ประเสรฐศร (2551) และแนวคด Balanced Scorecard ของ Kaplan & Norton (1996) มาประยกตใชในการพฒนาองคการ จะท าใหประสทธผลองคการแบบองครวม พฒนาในทศทางเชงบวกตอไป

ลาชต ไชยอนงค (2556, หนา 204-220) ท าการศกษาวจยเรอง “ธรรมาภบาล วฒนธรรมองคการ กบประสทธผลองคการ ของศาลยตธรรม : ตวแบบสมการโครงสราง” มวตถประสงคเพอ 1) ศกษาหาระดบประสทธผลองคการ ระดบปจจยดานธรรมาภบาล และระดบปจจยดานวฒนธรรมองคการของศาลยตธรรมในภาพรวม 2) เพอตรวจสอบความสอดคลองระหวางตวแบบมาตรวดทสรางตามแนวคดกบตวแบบมาตรวดทสรางขนตามขอมลทจดเกบไดของประสทธผลองคการ ปจจยดาน ธรรมาภบาล และปจจยดานวฒนธรรมองคการของศาลยตธรรมในภาพรวม 3) เพอศกษาความสมพนธเชงโครงสรางระหวางปจจยดานธรรมาภบาล ปจจยดานวฒนธรรมองคการ และประสทธผลองคการของศาลยตธรรมในภาพรวม และ 4) เพอศกษาความสามารถในการอธบายและท านายประสทธผลองคการของศาลยตธรรมในภาพรวมดวยปจจยดานธรรมาภบาลและปจจยดานวฒนธรรมองคการการศกษาครงน อยภายใตกระบวนทศน แบบปฏฐานนยม (Positivism) โดยใชการวจยแบบส ารวจ (Survey Research Design) และใช แนวทางการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ประชากรทศกษา คอ ศาลในสงกดศาลยตธรรมทกช นศาลทวประเทศ ท งศาลช นตน ศาลช นอทธรณ และศาลฎกา รวมจ านวน ทงสน 239 ศาล

107

จากการศกษา พบวา ความสมพนธเชงโครงสรางระหวางปจจยดาน ธรรมาภบาลและปจจยดานวฒนธรรมองคการในภาพรวม มความสมพนธเชงบวกอยางมนยส าคญทางสถต เมอศกษาในบรบทของศาลยตธรรมนน สามารถอธบายไดวา ธรรมาภบาลจะเปนหลกปฏบตอนเปนรากฐานส าคญในดานการกอตว จดการ คดสรร ปลกฝงและเปลยนแปลงวฒนธรรมองคการ และในทางตรงกนขาม วฒนธรรมองคการจะสงผลตอพฤตกรรมของบคลากรในองคการในการน าหลกธรรมาภบาลไปปฏบตเชนเดยวกนโดยผานกระบวนการเรยนรทางสงคม ปจจยดานธรรมาภบาลและปจจยดานวฒนธรรมองคการ มความสามารถในการอธบายและท านายประสทธผลองคการของศาลยตธรรมในภาพรวม อยในระดบสงมาก