บทที่ 5 พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์เบื้องต้น · นิยมเรียกย่อ ๆ ว่า E-Commerce...

บทท 5 พาณชยอเลกทรอนกสเบองตน

• ความรเบองตนของพาณชยอเลกทรอนกส

• โดยพนฐานแลว พาณชยอเลกทรอนกส Electronic Commerce หรอทนยมเรยกยอ ๆ วา E-Commerce นนคอการท าธรกจขณะออนไลน ซงรปแบบทชดเจนทสดกคอการขายผลตภณฑใหกบลกคาขณะทออนไลนนนเอง แตในความเปนจรงธรกจใดๆ กตามทท าธรกรรมกนทางอเลกทรอนกสกคอพาณชยอเลกทรอนกส ซงหมายถงการแลกเปลยนขอมลธรกจผานสออเลกทรอนกส ในค าจ ากดความนมความส าคญอย 2 ค าทเปนหวใจของพาณชยอเลกทรอนกสคอ “แลกเปลยนขอมลธรกจ” และ “ผานอเลกทรอนกส”

• การแลกเปลยนขอมลผานสออเลกทรอนกสกไมจ ากดวาจะตองเปนสอประเภทใด การสงงานออกแบบใหแกลกคาโดยบนทกในแผนขอมลหรอ CD-ROM การสงซอหนงสอผานเวบไซต การสงขอมลการโอนเงนระหวางธนาคารพาณชยและธนาคารแหงประเทศไทยผานเครอขายสวนบคคลทเรยกวา BAHTNET การจองตวชมภาพยนตรผานโทรศพทมอถอ หรอแมกระทงการสงเอกสารของผน าเขาใหกรมศลกากรผานรปแบบ EDI กลวนจดเปนพาณชยอเลกทรอนกส

• สาเหตทท าใหพาณชยอเลกทรอนกสไดรบความนยมอยางกวางขวางเพราะมการแลกเปลยนขอมลผานเครอขายอนเตอรเนต ระบบพาณชยอเลกทรอนกสประเภทนกอใหเกดนวตกรรมอย 3 ประการ

• 1. ตลาดใหม

• 2. กระบวนการท างานแบบใหม

• 3. ผลตภณฑใหม

• ประเภทของพาณชยอเลกทรอนกส

• การแลกเปลยนขอมลทางธรกจจ าแนกเปน 3 กลมใหญคอ ธรกจ รฐบาลและผบรโภคหรอประชาชน โดยสามารถแบงตามคคาได 6 ประเภทคอ

1. พาณชยอเลกทรอนกสประเภทธรกจกบธรกจ (Business-to-Business หรอ B2B) หมายถงการซอขายระหวางผผลตดวยกน การบกเบกพาณชยทรอนกสแบบธรกจทท าระหวางธรกจรวมถงอตสาหกรรมตางๆ เชน การขนสง อเลกทรอนกส นนทนาการ วศวกรรม และพลงงาน โดยความรสกแลว พาณชยอเลกทรอนกสแบบธรกจทท าระหวางธรกจอาจไมเกาแก แตแอพพลเคชนนนเปนสงทรเรมสรางสรรคพจารณาตวอยางของ Chem Connect ยกษใหญของอตสาหกรรมดานเคมทท าใหเกดการโอนยายทางเคมแบบธรกจทท าระหวางธรกจ PartMiner การบกเบกแบบธรกจกบธรกจอกบรษทหนงทคนควาวจยเกยวกบสวนประกอบอเลกทรอนกสส าหรบลกคา

2. พาณชยอเลกทรอนกสประเภทธรกจกบรฐบาล (Business-to-Government หรอ B2G) หมายถงการสรางระบบใหรฐบาลสามารถตดตอกบธรกจผานเครอขายอนเตอรเนต ตวอยางทส าคญของระบบนไดแกการประมลออนไลนทรฐบาลก าลงสนบสนนใหหนวยงาน รฐบาลทงหลายด าเนนการจดซอ โดยธรกจยนแบบประกวดราคาผานเครอขายอนเตอรเนต เวบไซตของกรรมสรรพากรอนญาตใหธรกจสามารถยนแบบภาษมลคาเพม แมวาธรกรรมสวนใหญระหวางรฐบาลไทยและธรกจจะยงไมไดเตมรปแบบออนไลนกตาม เชนในกระบวนการจองชอการจดทะเบยนบรษทนนยงไมสนสด ในทสดธรกจนนยงตองน าเอกสารไปตดตอทกรมฯ แตการใหบรการลกษณะนกนบเปนการเรมตนการใหบรการรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) ซงท าใหสามารถลดตนทนการท าธรกจจากการเดนทางเพอตดตอกบหนวยราชการหลายเทยวได

3. พาณชยอเลกทรอนกสประเภทธรกจกบผบรโภค (Business-to-Consumer หรอ B2C) คอการทธรกจขายสนคาหรอบรการโดยตรงใหกบผบรโภค แมจะมมลคาตลาดเลกกวาประเภทแรก แตชองทางนเปนชองทางทผผลตขนาดเลกและกลางสามารถน ามาเปนโอกาสในการตอสกบบรษทขนาดใหญได เชน รานหนงสอในอนเตอรเนต พาณชยอเลกทรอนกสประเภทนจะท าใหบทบาทของคนกลางจะเปลยนไป ธรกจประเภทคนกลาง เชนรานคาปลก จะไดผลกระทบตอการเปลยนแปลงน

4. พาณชยอเลกทรอนกสประเภทรฐบาลกบรฐบาล (Government-to-Government หรอ G2G) แมวาในปจจบนยงไมมการแลกเปลยนขอมลธรกรรมระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลตางประเทศผานสออเลกทรอนกส แตไดมการเรมการใชงานแลกเปลยนขอมลระหวางหนวยงานของรฐบาล เชน การตรวจสอบสทธรกษาโลก 30 บาทของส านกงานประกนสขภาพแหงชาตมการเชอมตอกบขอมลทะเบยนราษฎร แบบออนไลนกบส านกงานบรหารการลงทะเบยน ในสงกดกระทรวงมหาดไทย

5. พาณชยอเลกทรอนกสประเภทรฐบาลกบประชาชน (Government-to-Citizen หรอ G2C) งานบรการประชาชนทเดมประชาชนตองไปตดตอ ณ ทท าการของราชการ แตเปลยนบรการมาเปนการใหบรการผานทางเวบไซตกจดเปนพาณชยอเลกทรอนกส เชน การยนแบบภาษเงนไดสวนบคคลธรรมดาผานเวบไซตกรมสรรพากร เปนตน

6. พาณชยอเลกทรอนกสประเภทผบรโภคกบผบรโภค (Consumer-to-Consumer หรอ G2C) พาณชยอเลกทรอนกสประเภทนผบรโภคอาจท าการซอขายกนโดยตรง เชน ขายสนคามอสอง การประมลสนคาออนไลน เปนรปแบบหนงทมความนยม แตปญหาของพาณชยอเลกทรอนกสประเภทนกคอความเชอใจระหวางผซอและผขายเอง เพราะสวนใหญจะไมรจกกนมากอน จงมกจะมการแลกเปลยนสนคาโดยมการนดหมายกนและช าระเงนสดเมอรบมอบสนคา

• ประเภทของของพาณชยอเลกทรอนกสโดยแบงตามชนดของผลตภณฑ

1. สนคาทจบตองไดหรอบรการทางกายภาพ ลกษณะของธรกจประเภทนจะเปนสนคาทเปนสงของตางๆ สามารถจบตองไดและยงมการด าเนนการทางกายภาพอย โดยเฉพาะการสงสนคาซงจ าเปนตองมการประสานงานกบบรษทสงของตาง ๆ เชน บรษท Dell ซงขายคอมพวเตอร หรอ amazon.com ซงขายหนงสอผานทางเวบไซต

• สนคาหรอบรการดจตอล บางบรษทมสนคาหรอบรการทเปนรปแบบดจตอลไดอยางสมบรณแบบ เชน Microsoft ซงเปนบรษทดานซอฟแวรคอมพวเตอรทมยอดจ าหนายมากทสดในโลก สามารถสงผานบรการและสนคาของตนเองผานทางอนเตอรเนต โดยไมตองจดสงผานทางกายภาพ ตวอยางผลตภณฑอนๆ ไดแก เพลง หนงสอ ภาพยนตร เกมคอมพวเตอร ซอฟแวร ค าปรกษาของผเชยวชาญ คอรสการสอนตาง ๆ เปนตน

• รปแบบการคาของพาณชยอเลกทรอนกส1. รายการสนคาออนไลน (Online Catalogue) เปนรานคาบน

อนเตอรเนตทมการแสดงสนคาตวอยางเพยงอยางเดยว ท าขนเพอใหขอมลของสนคาเบองตนแกผคาสงและยงมวตถประสงคเพอสรางภาพพจนใหแกบรษท โดยการสงซอจะสงผานทางไปรษณยอเลกทรอนกสหรอโทรสาร เนองจากมกจะไมมการแสดงราคารายการสนคาไวเพอใหมการเจรจาตอรองกบลกคา เมอตกลงซอขายเรยบรอยแลว การช าระเงนมกจะท าอยในรปแบบการคาแบบดงเดมคอการโอนเงนผานธนาคาร

2. การประมลสนคา (Action) รานคาอาจไมจ าเปนทตองมเวบไซตเพอใชในการประมลของเองแตอาจจะอาศยเวบไซตทมการจดการประมลอยแลวเปนสอในการคา โดยเพยงแคเสยคาบรการสวนหนงใหกบทางเวบไซตทจดการประมล ลกษณะการประมลเปนได 2 ทาง คอผเสนอขายเสนอขายกอนแลวใหผทตองการซอแขงขนการเสนอราคาภายในระยะเวลาทก าหนดไว ผทสามารถเสนอราคาไดสงทสกจะไดรบสทธซอสนคานนไป เชนเดยวกบการประมลโดยปกต และอกรปแบบคอใหผซอเปนผทเสนอราคากอน แลวใหผชายแขงขนกนเสนอราคาภายในระยะเวลาทก าหนดไว ผเสนอราคาทต าทสดจะไดรบสทธในการขายสนคาใหกบผทตองการซอ การประมลแบบนเรยกวา Reverse Action หรอการประมลแบบยอนกลบ นอกจากนหากกลมผซอทมก าลงมากเปนกลมธรกจขนาดใหญและมประมาณการซอจ านวนมากอาจสรางเวบไซตเพอท าการจดการซอโดยใหผขายเจามาแขงขนเสนอราคาขาย ซงอาจเรยกรปแบบการประมลนอกแบบหนงวา ระบบจดซออเลกทรอนกส(e-Procurement)

3. รานคาปลก (E-Tailer) เปรยบเหมอนรานคาบนอนเตอรเนตทมการเสนอขายสนคาใหแกผบรโภคโดยตรง โดยทางเวบไซตจะระบราคาสนคาและจดสงอยางชดเจน การรบค าสงซอจะกระท าโดยอตโนมตผานทางเวบไซต และจะนยมช าระงานดวยบตรเครดต เพอเพมความสะดวกใหกบผทซอสนคา

4. การประกาศขายสนคา (Web Board) เปนเวบไซตประเภทชมชนเปนทนยมมากใชเปนทแลกเปลยนความคดเหนของผใชอนเตอรเนต เวบไซตชมชนหลายแหง เชน pantip.com จงมกมการจดใหมเวบบรอดเฉพาะส าหรบซอขายสนคาโดยไมตองเสยคาใชจาย คลายกบการโฆษณายอยทางหนงสอพมพ ซงโดยสวนมากผทตองขายสนคามกจะเปนผทลงประกาศขอความนนเอง โดยอาจจะใหเบอรโทรศพทหรอ E-Mail เพอใหผซอตดตอไว เนองจากการคาสวนใหญจะอยภายในประเทศ เมอตกลงราคากนเรยบรอยแลวผขายจะนดสงมอบสนคาใหกบผซอพรอมรบช าระเงนทนท

• 4. การประกาศขายสนคา (Web Board) เปนเวบไซตประเภทชมชนเปนทนยมมากใชเปนทแลกเปลยนความคดเหนของผใชอนเตอรเนต เวบไซตชมชนหลายแหง เชน pantip.com จงมกมการจดใหมเวบบรอดเฉพาะส าหรบซอขายสนคาโดยไมตองเสยคาใชจาย คลายกบการโฆษณายอยทางหนงสอพมพ ซงโดยสวนมากผทตองขายสนคามกจะเปนผทลงประกาศขอความนนเอง โดยอาจจะใหเบอรโทรศพทหรอ E-Mail เพอใหผซอตดตอไว เนองจากการคาสวนใหญจะอยภายในประเทศ เมอตกลงราคากนเรยบรอยแลวผขายจะนดสงมอบสนคาใหกบผซอพรอมรบช าระเงนทนท

• 5. ตลาดอเลกทรอนกส (E-Marketplace) การสรางเวบไซตของบรษทเองมกมคาใชจายในการสรางเวบไซตไมสงมากนกแตจะมคาใชจายทางการตลาดสงเพอใชในการดงใหลกคาทสนใจใหเขาเวบไซต ในขณะเดยวกนเวบไซตชมชนทผขายลงประกาศขายสนคาไดแมจะมผเขาชมมากแตลกษณะของผเขาชมมความหลายหลายท าใหโอกาสทจะพบผสนใจสนคามต า จงเกดการจดตงเวบไซตตลาดกลางอเลกทรอนกสขน เพอใชในการซอ-ขายสนคาโดยเฉพาะขน โดยผขายจะสมครเปนสมาชกของทางเวบไซตกอนทจะท าการซอขาย

• ขอเดนและขอจ ากดของพาณชยอเลกทรอนกส• ขอเดนในการประกอบธรกจโดยใชเทคโนโลยเปนเครองมอนน โดยเฉพาะอยางยง

ระบบพาณชยอเลกทรอนกสมขอเดนมากมาย ทงในเรองความสะดวก รวดเรว การเขาถงกลมเปาหมาย ขนาดของตลาดผบรโภค การลงทนและอนๆ อกมากมาย

• ระบบพาณชยอเลกทรอนกสใชวาจะมเพยงแตขอดเพยงอยางเดยวเทานน เพราะยงมขดจ ากดบางอยางทสามารถแบงออกไดเปน 2 สวนใหญๆ คอ ขอจ ากดดานเทคนค และขอจ ากดทไมเกยวของกบเทคนค ในเรองขอจ ากดทางเทคนค เชนเรองระบบความปลอดภย ความเชอถอ มาตรฐาน รปแบบการสอสาร ชองสญญาณในการสอสาร ตลอดจนเรองของฮารดแวรและซอฟแวรทสนบสนนระบบพาณชยอเลกทรอนกสยงมการเปลยนแปลงอยเสมอ ซงปญหาในสวนนเชอวาเมอเวลาผานไปชวงหนงจะสามารถแกไขได สวนขอจ ากดทไมใชเรองเทคนคเปนเรองของขอก าหนดทางกฎหมาย นโยบายของรฐและทส าคญคอผลกระทบทเกดขนกบชวตความเปนอย ความสมพนธระหวางมนษยชาตลดลง คาครองชพและอนๆ

• ปญหาและอปสรรคของพาณชยอเลกทรอนกส1. ปญหาและขอจ ากดดานกฎหมาย2. ปญหาและขอจ ากดเรองภาษ3. ปญหาดานระบบรกษาความปลอดภยในการช าระเงน

การท าการคาบนอนเตอรเนตในปจจบนนยมช าระเงนดวยบตรเครดตเปนหลก และปญหาหลกทกลวกน กคอ เลขทบตรเครดตรวไหล ซงคนอนสามารถน าไปใชสงซอสนคาบนอนเตอรเนตได ดวยเหตนเองการแจงเลขบตรเครดตและขอมลอนๆ ทเกยวของจงจะตองมกรเขารหส หรอมระบบรกษาความปลอดภย (Security) ซงในปจจบนมใชกนอย 2 ระบบ คอ

1. SSL (Secure Socket Layer)

• ขอควรระวงในการช าระเงน• ถาสนคาของเราขายกลมเปาหมายทเปนวยรน เชน ขายสรอยเงน หรอ

ตางห โอกาสทจะถกโกงจะมมากกวา• จดเตรยมสนคาใหพรอมตามสญญา เชน ตองจดสงภายใน 7 วน กควร

จะกระท าตามนน หรอบรรจกควรจะแนนหนา จงอยาลมการทดลงตก (Drop Test) ทกลาวไวแลว เพราะในระหวางการขนสงนนอาจะมความรนแรงทเราคาดไมถง เพราะหากถกผซออางวาของแตกหกเสยหาย จะไดมนใจวาเปนความเสยหายจากการขนสงหรอไม

• การซอสนคาจ านวนมาก หรอเปนจ านวนเงนมากๆ ตงแตครงแรก ขณะทเรามสนคามราคาสนคาทมราคาสนคาถกกไมซอนน ตองพงระวงไวเสมอวา อาจเปนบตรทถกขโมยมา และฉวยโอกาสสงซอในคราวเดยวกน

• เมอไดสงสนคาไปแลว และลกคาไดรบสนคาแลว กมใชวาทกอยางจะจบลกคาอาจจะกลบมาเคลมหรอเรยกรองไดในภายหลงกได หากสนคาทซอไปใชงานไมไดตามจดประสงคหรอเกดความไมพอใจ ซงตามสทธของบตรเครดต เชน บตรเครดต VISA และ MASTER จะใหสทธในการเรยกรองไดนานถงหนงปครง ฉะนน การขายสนคาบนอนเตอรเนตจงเขยนนโยบายการคนสนคา หรอสงทเราไมรบผดชอบใหอยางชดเจน เพราะนนจะเปนหลกฐานทส าคญทเราใชตอสได

• กรณทเราไมมสนคาสง หรอมส หรอสเปคทผดเพยนไปจากทลงไวในเวบ หากจะมการสงไปแทน เชน สเขยวไมม จะสงสขาวไปแทน จะตองมการขออนญาตหรอแจงเตอนไปใหผซอทราบเสยกอน มฉะนนแลวหากเราสงออกไปอาจจะถกปฏเสธการจายเงนได

• สนคาทอยบนหนาจอเวบนน สสนหรอรปรางอาจจะมการผดเพยนไปจากของจรงได ฉะนนบนเวบหรอหนาสนคาตองมหมายเหตบอกไวดวยวา ของจรงสสนหรอรปรางจะผดเพยนจากนไป ทงนเพราะลกคาอาจเขาใจผด เมอซอไปแลวเสยความรสก และสงระงบการสงจายได

• กรณทลกคาขอเงนคนผานบตรเครดต เราจะตองคนยอนกลบผานบตรเครดตเทานน หามสงเชคหรอดราฟไปใหลกคาโดยตรง เพราะรายการบนบตรเครดตจะยงคงคางอยเชนเดม ฉะนนตองปฏบตตามใหถกตองตามขนตอนของธนาคารดวย

• เมอสงมอบสนคาไปถงมอผรบแลวควรขอใบรบของ หรอการยนยนจากบรษทขนสงทกครง เพอเกบไวเปนหลกฐานในการตอสเมอมการปฏเสธการช าระเงน

• จงจ าไววา หลกฐานอเมลทเกดขนใชเปนหลกฐานในชนศาลไมได ยกเวนไดพสจนแลววาไดมระบบปองกนทเปลยนแปลงขอความหรอขอมลทรดกม (ตองรอกระวนการพจารณาของกฎหมายใหมทควบคมธรกรรมบนอนเตอรโดยเฉพาะ)

• กรณทผซอและผถอบตรเปนคนละคน ควรใหธนาคารตรวจสอบหรอสอบถามไปยงเจาของบตรเสยกอน

• วธการปองกนการยกเลกการช าระเงน หรอกนการลม(ลกคาบางรายอาจจะซอจ านวนมากจนลมวา เคยซอรายการสนคาน) กคอระบบ ตะกราจะตองมการสรปยอดเปน “เปนใบสงซอ” สงไปทอเมลของผซอดวย

• ควรมระบบตดตามความคบหนาการสงซอ หรอ Tracking System หรอใหผซอสามารถตดตามความเคลอนไหว หรอความคบหนาของค าสงซอของเขาได ซงเมอมการสงซอ เราควรจะสงรหสลบไปใหผซอ เพอใชส าหรบเขามาใชระบบตดตามผลการสงมอบสนคาของรานคา

• ปญหาและขอจ ากดในการขนสง• ส าหรบการขนสงปญหาทพบมอย 4 ประการหลกๆ คอ1. อตราน าหนกเรมตนอยในระดบสง2. ปญหาการขนสงของสด เชน ดอกไม หรออาหาร เปนตน ในปจจบนนม

ปญหามากเพราะผใชบรการดานขนสงสวนใหญยงไมใหบรการ เพราะมความเสยงตอความเสยหายทอาจเกดขนได แถมตนทนมการลงทนตแชทงระหวางขนสงและจดพกถายสนคาดวย

3. การรบประกนของเสยหาย หลายคนมกจะไมคอยอยากจายในเรองน เพราะจะไดลดตนในการจดสงลง แตนนกอาจจะไมคมเมอเกดเหตการณนเกดขน เชน ของแตกหก หรอหาย เปนตน

4. การจดสงสนคาประเภทเพชรพลอยจรง เปนสนคาทมความเสยงตอบรษทขนสงทงหลายไมคอยอยากรบ เพราะมโอกาสเสยงตอความสญหายสงมาก โดยสวนใหญจะยนดรบกเฉพาะพวกเครองเงนและเครองประดบเทยมเทานน

• SSL เปนระบบทใชในการสอสารขอมลระหวางเครองพซของผซอ (Client) กบเครองแมขายของผซอ (Server) ซงปกตแลวขอมลทสงไปหากนนนจะไมมการเขารหสขอมลแตอยางใด ท าใหเกดการดกจบขอมลไดโดยงาย แตถาระบบทใช SSL แลว ขอมลจากเครองของผซอทจะสงไปยงเครองแมขายของผขายนน จะถกเขารหสกอนทจะสงไปทเครองของแมขายของผขาย ท าใหขอมลทรบสงกนนนมความปลอดภยมากขน

2. SET (Secure Electronic Transections)• ระบบ SET ปจจบนมใชกนอยใน 34 ประเทศ ซงระบบนจะมความ

ปลอดภยกวาระบบทใชในปจจบน ระบบ SET จะแตกตางจากระบบ SSL ตรงทระบบ SET จะมการยนยนฝงผถอบตรเครดตดวยวาเปนตวจรง อยางไรกตาม กมขอเสยทตองเสยคาใชจายจ านวนมาก และสรางความยงยากซบซอนในการใชงาน ปจจบนจงยงไมเปนทนยม และมแนวโนมจะมการน าระบบอนมาใชแทน อาทเชน ใหผถอบตรใสรหสทมรหสลบอยในบตรเครดตแทน ซงถอวาเปนการปองกนทไดผลมากวธหนง และไมจ าเปนตองเสยคาใชจายจ านวนมาก