บทที่ 1 - ...5 บทท 2 ทฤษฎ และวรรณกรรมท เก ยวข อง ผ ว จ ยได ท าการศ กษาเอกสารทฤษฎ

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญ โรคพษสนขบาเปนปญหาสาธารณสขทสาคญของประเทศไทย เนองจากยงไมมทางรกษาโรคนได ผปวยตองเสยชวตทกราย (สเมธ องควรรณด และคณะ , 2546) แมวาทผานมาประเทศไทยจะไดดาเนนการปองกนโรคนโดยการฉดวคซนใหกบสตวเพอปองกนโรคพษสนขบาแตจากการศกษาพบวารอยละของการตรวจพบเชอในสนขทมประวตการฉดวคซนปองกนโรคแลวไมลดลงอยางชดเจน (วระ เทพสเมธานนท และ วศษฏ ศตปรชา, 2548) สาหรบการปองกนในคนโดยการฉดวคซนใหกบคนหลงสมผสโรค ซงเปนมาตรการทกระทรวงสาธารณสขถอปฏบต (สรชย ศลาวรรณและคณะ, 2551) แตพบวาผทสมผสโรคไดรบการฉดวคซนครอบคลมเพยงรอยละ 30 เทานน (อภรมย พวงหตถ และ วรงรอง หนสวรรณ , 2548 ) สวนการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาแบบกอนสมผสโรคนนยงคงอยนอกแผนการสรางเสรมภมคมกนโรคของกระทรวงสาธารณสข แตไดถอวาเปนวคซนเผอเลอก โดยอาจพจารณาฉดเฉพาะกลมบคคลทมภาวะเสยงตอการสมผสโรคสง เชน สตวแพทย (ปยดา อดมชยสกล , ประพมพพร ฉนทวศนกล และ ธรพงษ ตนฑวเชยร , 2556 ) การตดเชอโรคพษสนขบาสวนใหญจะเกดจากการถกกดจากสตวทมเชอในนาลาย (สเมธ องควรรณด และ คณะ, 2546) สตวทพบวาปวยเปนโรคนมากทสดและเปนพาหะนาโรคทสาคญคอ สนขรอยละ 96 (หฤทย ทบวงศศร, 2544 ;พนธนย ธตชย, 2555 ) ทงนเนองจากลกษณะสงคมไทยนยมเลยงสนขไวเฝาบานๆละหลายตว (วาสนา ตนตรตนานนท , 2551) และผปวยสวนใหญไมเหนความสาคญในการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาใหแกสนขเลยงของตน ( พนธนย ธตชย, 2555) ) จงสงผลใหประชาชนเสยงตอการถกถกสนขกดสง โดยพบวาในแตละปจะมผถกสนขกดประมาณปละ 1,300,000 ราย ผถกสนขกดจะมอายตงแตตากวา 1 ป-90 ป กลมอายสงสดคอ 1-5 ปรองลงมาเปนเดก 6-10 ป (สรชย ศลาวรรณ และคณะ , 2551) นอกจากนจากการประมนสภาพปญหาของโรคพษสนขบาในประเทศไทยจากรายงานการสอบสวนโรคเฉพาะรายพบวา เมอประชาชนถกสนขกดไมใหความสาคญในการดแลบาดแผลและยงเขาใจผดวาสนขทกดถาอายยงนอยจะไมเปนโรคพษสนขบา หรอเขาใจวาถกกดเนองจากความซกซนหรอความขเลนของลกสนขจงไมไดไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา (พนธนย ธตชย, 2555)

2

ดงนนในแตละปจงพบวาประเทศไทยตองเสยคาใชจายเกยวกบการควบคมปองกนโรคพษสนขบาเปนจานวนมาก โดยในป พ .ศ. 2543 ไดใชงบประมาณในการควบคมโรคทงในสนขและคนทงสน 1,188,446,635 บาท โดยเปนคารกษาพยาบาลผปวยหลงสมผสโรคถงรอยละ 68 และใชในการควบคมปองกนโรคในสตวรอยละ 32 โดยมตนทนในการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาใหแกสนขเฉลยเทากบ 46.54 บาทตอครง ในขณะทการฉดวคซนในคนหลงสมผสโรคเฉลยเทากบ 480.08 บาทตอครงและตนทนการตรวจชนสตรโรคในสตวเฉลยเทากบ 2,897.72บาทตอตวอยาง (สเมธ องควรรณด และคณะ, 2546 ) โรงพยาบาลพรหมคร อาเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช เปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง ทตงอยในพนททประชาชนมอาชพทาสวน ประชาชนนยมเลยงสนขไวเฝาสวน ทาใหมผทถกสนขกดในแตละปเปนจานวนมาก จากการวเคราะหขอมลของ ผถกสนขรวมถงสตวเลยงลกดวยนมอนๆกด ยอนหลง 3 ปงบประมาณ คอ พ .ศ. 2554, 2555 และ 2556 พบวามจานวน 789, 769 และ 731 รายตามลาดบ (ฐานขอมล HosXp.โรงพยาบาลพรหมคร , 2556) แมวาทผานมาในรอบ 10 ปจะยงไมมรายงานของผเสยชวตจากโรคพษสนขบาในเขต อาเภอพรหมครกตาม แตเมอพจารณาจากคาใชจายในการฉดวคซนของหนวยงานยอนหลง 3 ปงบประมาณคอ พ .ศ. 2554, 2555 และ 2556 พบวามจานวน 539,320 บาท (โรงพยาบาลจดซอเองทงหมด ), 566,560 บาท (โรงพยาบาลจดซอ 179,760 บาท ไดรบสนบสนนจาก สปสช 386,800 บาท) และ 422,640 บาท (โรงพยาบาลจดซอ 145,770 บาท ไดรบสนบสนนจาก สปสช 276,870 บาท) ตามลาดบ (กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลพรหมคร, 2556) จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวาในแตละป โรงพยาบาลตองสญเสยงบประมาณในการจดซอวคซนเพอนามาใชในการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาเปนจานวนมาก ซงคาใชจายนยงไมรวมคาใชจายในการสงตอผปวยทมความจาเปนตองไปรบการฉดเซรมทโรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช และคาใชจายทตองเพมขนจากการทผปวยตองเรมตนฉดวคซน รอบใหมในกรณทลมนด ผศกษาจงตองการศกษาถงจานวนของผทขาดนด และสาเหตของการไมมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาในพนทอาเภอพรหมคร ทงนเพอนาไปปรบปรงและพฒนางานระบาดวทยาในการใหบรการฉดวคซนโรคพษสนขบาใหครอบคลมในพนทรบผดชอบตอไป วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาความชกของผปวยทสมผส โรคพษสนขบาทไมไดรบบรการฉดวคซนครบตามนด

2. เพอวเคราะหปจจยทเกยวของกบการไมมารบบรการฉดวคซนตามนด

3

กลมตวอยาง ผทมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทกคน ขอบเขตการวจย การวจยครงนเปนการศกษาความชกและปจจยทเกยวของกบการไมมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนดทแผนกอบตเหต –ฉกเฉน โรงพยาบาลพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช ระหวางเดอนธนวาคม 2556 - กมภาพนธ 2557

นยามศพท โรคพษสนขบา หมายถง โรคตดเชอเฉยบพลนทเกดจากเชอไวรส ทาใหเกดโรคทระบบประสาทสวนกลางของคน และสตวเลยงลกดวยนม เมอมอาการแสดงของโรคแลวจะไมสามารถรกษาใหหายได มอตราตายรอยละ 100 แตโรคนสามารถปองกนได โดยการฉดวคซน ผสมผสโรคพษสนขบา หมายถง การทรางกายสวนใดสวนหนงของคนสมผสกบสตวเลยงลกดวยนม เนองจากถกสตวกด ขวน หรอถกเลย หรอการสมผสในลกษณะอน การฉดวคซนครบตามเกณฑ หมายถง การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาครบตามเกณฑทกาหนดตามตารางการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาของประเทศไทย โดยเขมแรกฉดตงแตวนแรกทสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบา แยกเปนชนดฉดเขากลามเนอ (Intramuscular) ซงตองฉดในวนท 0, 3, 7, 14 และ28 หรอ 30 และชนดฉดเขาในชนผวหนง (intradermal) ฉดในวนท 0, 3, 7, 30 หรอฉดกระตน 1 เขมในรายทเคยไดรบวคซนเซลลเพาะเลยงมาแลวอยางนอย 3 เขมภายใน 6 เดอน หรอฉดกระตน 2 เขมในวนท 0, 3 ในรายทเคยไดรบวคซนเซลลเพาะเลยงมาแลวอยางนอย 3 เขมเปนระยะเวลาเกน 6 เดอน หนวยงาน หมายถง แผนกอบตเหต–ฉกเฉน โรงพยาบาลพรหมคร อาเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช การไดรบขอมลขาวสาร หมายถง การทกลมตวอยางไดรบทราบขอมลทเกยวกบเรองโรคพษสนขบาจากแหลงขอมลตางๆ เชน จาก อสม/ผนาชมชน บคลากรทางการแพทย วทย /โทรทศน สอสงพมพ และจากแหลงอน ความร หมายถงความรความเขาใจเกยวกบโรคพษสนขบาของผสมผสโรคพษสนขบาทมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทแผนกอบตเหต–ฉกเฉน โรงพยาบาลพรหมคร อาเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช

4

นยามศพท (ตอ) ทศนคต หมายถง ความรสก ความคด และความเชอ ตอการมาฉดวคซนปองกนโรค พษสนขบาหลงสมผสโรคพษสนขบาของประชาชนในอาเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช อาย หมายถง อายเปนจานวนป (เตม) ของกลมตวอยาง (กรณกลมตวอยางอายต ากวา 15 ปเกบขอมลจากผปกครอง) ระดบการศกษา หมายถง ระดบการศกษาขนสงสดของกลมตวอยาง รายได หมายถง รายไดทงหมดของครอบครวโดยยงไมหกคาใชจาย อาชพ หมายถง อาชพประจาและเปนแหลงรายไดหลกของครอบครวของกลมตวอยาง ประโยชนทไดรบ ทราบความชกและปจจยทเกยวของกบการไมมารบบรการฉดวคซนไมครบตามนด และนาขอมลไปปรบปรงและพฒนางานระบาดวทยาในการใหบรการฉดวคซนโรคพษสนขบาใหครอบคลมในพนทรบผดชอบ

5

บทท 2

ทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ ผวจยไดทาการศกษาเอกสารทฤษฎและงานวจยทเกยวของดงน

1. โรคพษสนขบา 2. สถานการณของโรคพษสนขบา 3. การดแลรกษาผสมผสเชอโรคพษสนขบาและการฉดวคซนปองกนโรค 4. งานวจยทเกยวของ

1. โรคพษสนขบา

โรคพษสนขบา หรอ Rabies ไดรบการตงชอตามอาการของคนหรอสตวทปวย โดยคาวา Rabies มาจากศพท rabidus แปลวา mad หรอเรยกอกชอหนงวา โรคกลวนา หรอ hydrophobia เชอโรคทเปนสาเหตคอ เชอไวรสอยในตระกล Rhadovirus Genus Lyssa Virus ซงเปน RNA Virus พบวาม Rabies Virus เพยงตวเดยวทกอใหเกดโรคในคน หลงจากเชอโรคนฟกตวบรเวณบาดแผลทตดเชอ จะเดนทางไปตามเสนประสาทสสมอง จะทาใหเกดความรนแรงมากขน เมอเชอเดนทางมาถงสมองแลวทงคนและสตวทรบเชอจะแสดงอาการออกมาได และเชอไวรสนจะเดนทางมาอยทตอมนาลาย พรอมทจะแพรไปสคนหรอสตว โรคพษสนขบาเปนโรคตดเชอทรนแรงเปนอนตรายถงกบชวต ซงจะมอาการเปนอมพาตทกลามเนอคอจงทาใหกลนลาบากและเจบทรมาน ผปวยสวนใหญ จะไดรบเชอจากสนขบากดหรอขวนหรอเลย สาหรบประเทศไทยพบวาสนขนาโรคทสาคญทสดประมาณ รอยละ 95 รองลงมาคอแมว รอยละ 2-3 ของสตวทตรวจพบเชอ นอกจากนยงพบเชอไดใน ชะน ลง กระตาย กระรอก กระแต วว ควาย สกร มา คางคาว (ธรวฒน เหมะจฑา และคณะ , 2550 อางใน วาสนา ตนตรตนานนท , 2551) แมวาไวรสชนดนจะมอนตรายมาก แตกสามารถกาจดไดงาย ยงหากเชอไวรสนออกนอกรางกายของสงมชวต โดยหากเชอโดนแสงแดดและความรอนทอณหภม 50 องศาเซลเซยส จะอยไดไมเกน 1 ชวโมงแตหากท 60 องศาเซลเซยสจะอยไดไมเกน 5 นาทและหากนาไปตมในนาเดอดจะตายภายใน 5 นาท (วรงรอง หนสวรรณ, 2553) ระยะฟกตวของโรคพษสนขบา (พนธนย ธตชย, 2555 ) จากรายงานของผปวย / ตายจานวน 5 รายในป พ .ศ. 2555 พบวาระยะการฟกตวของโรคพษสนขบามคามธยฐานเทากบ 6 เดอน (2-7 เดอน) คามธยฐานของชวงเวลาตงแตเรมแสดงอาการจนเสยชวตเทากบ 6 วน (3-18 วน)

6

อาการของโรคพษสนขบา ในคน จาแนกไดเปน 3 ลกษณะ (Supaporn Wacharapluesadee and Thiravat Hemachudha, 2005) 1. Furious หรอ Encephalitic rabies: (อาการแบบคลมคลง) จะมระยะการดาเนนโรคเรวโดยเฉลยเสยชวตในเวลา 5 วน การวนจฉย Furious rabies ตองมอาการครบ 3 ประการ โดยเฉพาะอยางยง ตองมประวตถกสตวกดแมวาจะเปนแบบมเหตโนมนาหรอไมกตามลกษณะอาการดงกลาวคอ - Fluctuation of consciousness ผปวยมอาการสลบเปลยนไปมา ระหวางสภาวะการรตวทปกต และลกษณะตนเตนกระวนกระวายตอสงเราไมวาจะเปนเสยง แสง ซงจะทวความรนแรงขน เรอย ๆ จนผปวย อาจจะอาละวาด และ ผดลกผดนง และระหวางทผปวยกลบอยในสภาวะปก ตจะสามารถพดคย โตตอบร เรองทกอยาง แตบางครงจะจาไมไดหรอไมเขาใจตนเองขณะทแสดงอาการผดปกต สภาพเชนนจะดาเนนไปประมาณ 2-3 วน ผปวยจะเรมซม และไม รสกตว ในระยะ 24 ชวโมงสดทายเรมมความดนโลหตตา - Phobic spasms ไดแก อาการกลวนา กลวลม ลกษณะทง 2 ประเภท อาจไมพบรวมกนและไมจาเปน ทจะตองมภาวะการเก รงตบของกลองเสยง (laryngeal spasms) อาการกลวนากลวลม จะเหนไดชดขณะทผปวยรสกตวเทานน เมอผปวยเรมซมอาการเหลานจะหายไป แตผปวยจะมอาการถอนหายใจเปนพก ๆ (inspiratory spasms) ซงเกดขนเอง และเปนอาการสาคญซงชวยในการวนจฉยเมอผปวยซมไมรตว - Autonomic stimulation signไดแก อาการขนลกทรางกายบางสวนหรอทงตว รมานตามสภาพ ไมตอบสนองตอแสง และอาจขยายเตมท หรอ หดตวเตมท เปนระยะสน ๆ หรอ รมานตาไมเทากน (anisocoria) และทสาคญคอนาลายมากผดปกต จนตองบวนหรอถมเปนระยะ นอกจากน อาการคนเฉพาะทตรง ทถกสตวกดในรปของคน ปวดแสบ รอน ปวดลกๆซงแพรกระจายไปทวแขน ขา หร อหนาซกทถกกด (local neuropathic symptoms) กอาจ จะชวยสนบสนนการวนจฉยได โดยทอาจพบได 1 ใน 3 ของผปวย 2. Dumb หรอ paralytic rabies (อาการแบบอมพาต) จะมระยะการดาเนนโรคชา โดยเฉลยเสยชวตใน เวลา 11.5-13 วน ผปวยจะมอาการ รวมทงลกษณะของการตรวจคลนไฟฟาของกลามเนอและกระแสประสาท คลายคลงกบ ผปวยทมเสนประสาทอกเสบ ( Guillain Barre syndrome-GBS) กลาวคอ มกลามเนอออนแรง ลามขนจากขา ไปยงแขนและลามไปทวตว โดยออนแรงบรเวณตนแขน ขา ทงซกซายและขวาพรอม ๆ กน และจะพบกลามเนอ ใบหนาออนแรงทง 2 ดาน (facial palsy) รวมดวยกบ deep tendon reflex หายไปเมออาการมากขนจะหายใจไมได

7

ลกษณะของ dumb rabies ทตางออกไปจาก Guillain Barre syndrome (GBS) คอ - อาการไข ผปวย dumb rabies จะพบมอาการไขตงแตตน โดยทผปวย GBS จะไมมไข ยกเวนแตมภาวะแทรกซอน เชน การตดเชอในปอดหรอทางเดนปสสาวะ - การตรวจระบบรบความรสก ( sensory system) ผปวย dumb rabies ระบบรบความรสกจะปกต ทงการตรวจ pinprick, joint หรอ vibration sense ยกเวนบางรายอาจมความผดปกตบรเวณมอ หรอเทาหรอหนาดานทถกกดในขณะทผปวย GBS อาจพบความผดปกตดงกลาวไดบางไมมากกนอย - ลกษณะ percussion myoedema ในผปวย dumb rabies เมอใชไม เคาะ jerk เคาะไปทบรเวณ deltoid หรอหนาอก จะม รอยนนปดขนชวขณะ แตอาการน อาจพบได ในผปวยทผอมมาก ผปวยไตวาย ผปวย hypothyroidism หรอผปวยทภาวะโซเดยมในเลอดตา ผปวยโรคพษสนขบาระยะกลางและทายมกจะมโซเดยมตาอยแลว ดงนน ใหถออาการขอนเปนลกษณะชวยวนจฉยประกอบ และตองตรวจดระดบโซเดยมกอนเสมอ ถาระดบโซเดยมปกต และมอาการแขนขาออนแรงดงกลาวขางตน รวมกบอาการดงกลาวอาจจะทาใหนกถง dumb rabies - อาการทางระบบปสสาวะ ผปวย dumb rabies อาจมความผดปกตในการเบง หรอ กลนปสสาวะ ซงอาจจะไมเหนชดเจนกได นอกจากตองสอบถามจากผปวย 3. Atypical หรอ Nonclassic rabies ผปวยกลมนไมสามารถวนจฉยไดจากอาการอยางเดยว ตองมการตรวจอน ๆ รวมประกอบการวนจฉย เชน magnetic resonance imaging (MRI) ผปวยโรคพษสนขบาทงสามกลมอาการ จะพบลกษณะเฉพาะตว ของ MRI กลาวคอ พบความผดปกตในตาแหนง brainstem, thalamus, basal ganglia, hippocampus, subcortical และ deep white matter ในขณะทผปวยรสกตวจะไมม gadolinium contrast enhancement (จะม enhancement ตอเมอ ผปวยไมรสกตวเทานน) กลมอาการทสามนอาจพบไดในผปวยทตดเชอไวรสพษสนขบา ทแพรจากคางคาวและแมแตสนขกตาม และถอเปนกลมทมความยากลาบากทสดในการวนจฉย การตรวจยนยนทางหองปฏบตการทนาเชอถอ จะสามารถ ชวยในการวนจฉยทแมนยาได อาการของโรคพษสนขบา ในสตว (กรมควบคมโรค, 2548) หลงจากทสตวไดรบเชอเขาไป ระยะฟกตวของโรคในสตวชนดตางๆ อาจแตกตางกนอยบาง โดยทวไปในสนขจะอยระหวาง 3-8 สปดาห ระยะฟกตวของโรคจะเรวขนหรอชาลงขนอยกบความรนแรงของบาดแผล และตาแหนงของบาดแผลทเชอเขาสรางกาย หากบาดแผลรนแรงและอยใกลสมอง ชวงระยะฟกตวของโรคมกสนกวาตาแหนงของบาดแผลทอยทอวยวะสวนปลาย เมอพนระยะฟกตวของโรคแลว สตวทเปนโรคจะแสดงอาการใหเหน ซงอาการในสตวแตละชนดอาจ

8

แตกตางกนไปบาง แตอาการทเปนรปแบบชดเจนทสด ไดแก อาการในสนขและสามารถนาไปเทยบเคยงใหเหนความแตกตางกบอาการของสตวชนดอนได อาการของโรคพษสนขบาในสนขแบงออกได 3 ระยะดงน

1. อาการนา ( Prodromal Phase) เปนอาการเปลยนแปลงอปนสยและพฤตกรรมทเคย เปนอยไปในทางทตรงกนขามกบปกต จะสามารถสงเกตเหนไดงายถาอยใกลชดกบสนขทเลยงไวสมาเสมอ อาการเรมแรกทพบ ถาเปนสนขทเคยราเรง แจมใส ชอบคลกคล เคลาเคลยกบเจาของ มกจะมอาการหงดหงด ไมอยากเขาใกล หลบซกซอนอยตามมมมดตางๆ และหากพยายามนาออกจากทซอน มกแสดงอาการเหา หรองบอยางไมพอใจ สวนสนขทปกตเคยหวาดระแวง หวาดกลว กลบมความกลามากขน และหากสงเกตใกลชดในบางรายจะพบวามานตาขยายกวางกวาปกต มการตอบสนองตอแสงลดลง สนขจะแสดงอาการระยะเรมแรกน 2-3 วน

2. อาการระยะตนเตน ( Excitative Phase) เปนอาการของโรคระยะถดมาทเหนชดเจน ทสด เมอผานพนอาการนาแลว จะมอาการลกลลกลนกระวนกระวายมากขน พยายามจะหลบหนออกจากบานหรอทอยเดม หากหลบหนออกมาไดจะวงอยางไมมจดหมาย มกแสดงอาการแปลกๆ เชน งบลมหรอกดกนสงแปลกปลอมตางๆ เชน กอนอฐ กอนหน ดน หญา หรอแมแตเศษไม มกกดทกสงทขวางหนาเปนอาการของความบาคลงอยางเดนชด หากจบกกขงจะกดกรงอยางรนแรงจนเกดบาดแผลทปาก หรอฟนหกโดยไมแสดงอาการเจบปวด เสยงเหาหอนจะผดไป เนองจากเกดอมพาตของกลามเนอกลองเสยง ตอมาจะเกดอมพาตของกลามเนอทเกยวกบการเคยวและการกลน ทาให ลนหอยออกนอกปาก นาลายไหล ลนมสแดงคลา หรอมรองรอยของความบอบชา หรอมสงแปลกปลอมตดอยทลน ระยะตอมาลาตวจะแขง หางตก ขาหลงเรมออนเพลย ซงเปนอาการทเรมเขาสระยะอมพาต สนขจะแสดงอาการระยะตนเตนอย 1-7 วน

3. อาการอมพาต (Paralysis Phase) เปนอาการระยะสดทายของอาการของโรค สนข แสดงอาการตนเตนและ /หรอดรายชดเจน อาการของระยะอมพาตจะสนถงสนมากกลาวคอ เมอเรมแสดงอาการขาหลงออนเปลยแลว ในทสดจะลมลกไมได อมพาตทเกดขนจะแผขยายจากสวนทายของลาตวไปยงสวนหวอยางรวดเรว ทาใหตายดวยการเกดอมพาตของระบบหายใจ สวนรายทไมสงเกตเปนอาการระยะตนเตนชดเจน หรอพบในชวงระยะทสนมาก อาจแสดงอาการระยะอมพาตยาวนานขน ในกรณเชนนจะสงเกตเหนสนขมอาการซม ปากอา คางหอยตก ลนหอยยาวออกนอกปาก นาลายไหลมาก มกไมกดผคนและมกแสดงอาการอย 2-4 วนแลวอมพาตจะแผขยายทวตว ทาใหตายดวยการเกดอมพาตของระบบหายใจเชนเดยวกน สนขทแสดงอาการของโรคพษสนขบาทง 3 ระยะดงกลาวน ตงแตเรมสงเกตเหนอาการมกอยไดไมเกน 10 วน สนขทแสดงอาการระยะตนเตนชดเจน มกเรยกกนวา “ บาแบบดราย หรอ Furious Rabies “ ซงเปนอาการทพบเหนไดมากกวา “บาแบบซมหรอ Dumb Rabies “ซงสอดคลองกบการวเคราะหผลการวนจฉยโรคพษสนขบาในสตวทสงมาจาก

9

กรงเทพฯ และภาคกลางของประเทศไทยในป พ.ศ. 2544-2547 เกยวกบอาการแสดงกอนตายของสนขพบวา รอยละของการตรวจพบเชอในสตวทแสดงอาการแบบซมลดลงอยางมนยสาคญทางสถต (p< 0.001) แตสตวทแสดงอาการแบบดรายกลบมเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต (p< 0.05) (วระ เทพสเมธานนท และ วศษฏ สตปรชา, 2548). การรกษา ปจจบนยงไมสามารถรกษาโรคนใหหายขาดได การรกษาจงทาไดเพยงการดแลประคบประคองและรกษาตามอาการ(กรมควบคมโรค, 2548) ดงน

1. แยกผปวยใหอยในหองทสงบ ปราศจากเสยงรบกวน แตไมจาเปนตองปดไฟ 2. ใหสารนาเขาทางเสนเลอดใหเพยงพอ เนองจากผปวยกนอาหารไมได 3. ผใหการดแลผปวย ควรใสเสอกาวน แวนตา ผาปดจมกเพอปองกนการสมผสสารคดหลง จากผปวย และปฏบตตามวธการปองกนทไดมาตรฐาน (standard precaution) 4. กรณทผปวยมอาการกระวนกระวายมาก อาจพจารณาให morphine หรอยาในกลมbarbiturate โดยการฉด

2. สถานการณโรคพษสนขบาในประเทศไทย สถตผเสยชวตดวย โรคพษสนขบาในประเทศไทย เรมเขาสระบบรายงานของกระทรวงสาธารณสข ตงแต ปพ.ศ. 2472 มผเสยชวต 180 ราย ตอมามรายงานผเสยชวตทกป ปทมรายงานผเสยชวตสงสด คอ ป พ.ศ. 2523 มผเสยชวตทงสน 370 ราย ซงในปนน (พ.ศ. 2523) มผถกสตวกดแลวมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาจานวน 63,939 ราย ถาพจารณาตามจานวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาแลวพบวา อบตการณของโรคพษสนขบาในคน มแนวโนมลดลงตามลาดบ โดยจานวนผเสยชวตลดลงจาก 370 ราย ใน ปพ.ศ. 2523 เหลอ 185 รายในป พ.ศ. 2533 , 74 รายในป พ.ศ. 2538, 50 ราย ในปพ.ศ. 2543 และในป พ.ศ. 2546 ผเสยชวตลดลงเหลอ 21 ราย มการกระจาย อยใน 13 จงหวดตอมาในป พ.ศ. 2547 ผเสยชวตลดเหลอ 19 ราย แตการกระจาย กลบเพมเปน 16 จงหวด นบวา สถานการณไมไดดขนเทาทควร และหากพจารณารายภาคแลวจะพบวา ผเสยชวตภาคใตกลบสงขนจากเดม ในป พ.ศ. 2536 เคยมผเสยชวต 4 ราย ซงนาจะทาใหไมมผเสยชวตไดแตในป 2547 แตกลบเพมเปน 5 ราย (อภรมย พวงหตถ และ วรงรอง หนสวรรณ, 2548 ) และลาสดในป พ.ศ. 2555 มผปวย/ตายดวยโรคพษสนขบาจานวน 5 รายคดเปนอตราปวย / ตายเทากบ 0.01 ตอประชากรแสนคนโดยเปนรายงานจาก 5 จงหวดคอ ศรสะเกษ กรงเทพฯ ระยอง สงขลา และนครศรธรรมราช (พนธนย ธตชย , 2555) การศกษาในพนทภาคใต ในอาเภอปาพยอม จงหวดพทลง จากการศกษาลกษณะทางระบาดวทยาของผทถกสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบา พบวาผทสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย 1.3 เทา มอายต ากวา 15 ปรอยละ 38.4 เปนกลมอาย 5-9 ปรอยละ 16.5 สวนใหญสงสยวาสมผสเชอชวงเดอนมถนายนถงสงหาคม พบการสมผสมากกวาเดอน

10

อนๆ รางกายสมผสกบสตวนาโรคเพยงตาแหนงเดยวรอยละ 92.7 ขาเปนตาแหนงทพบการสมผสมากทสดรอยละ 37.5 การสมผสในตาแหนงทเสยงสง บรเวณใบหนา ลาคอ พบในผทอายต ากวา 15 ปมากกวาผทมอาย 15 ปขนไป 6.8 เทา การถกกดมเลอดออกรอยละ 83.2 สตวนาโรคทพบเปนสนข รอยละ 71.5 เปนสตวอายมากกวา 1 ปรอยละ 58.2 มเจาของรอยละ 55.9 แตมประวตเคยฉดวคซนเพยงรอยละ 19.8 ผทถกสงสยวาสมผสเชอเคยฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบารอยละ 17.2 กกขงหรอตดตามอาการไดรอยละ 71 ไดลางแผลดวยนาและสบหรอผงซกฟอกรอยละ 71.3 แตสวนใหญไมไดใสยาฆาเชอรอยละ 66 และไมสงหวสตวเพอตรวจหาเชอ ไดรบวคซนครบตามเกณฑรอยละ 59.4 (นวช เทพสง, 2551). สถานการณการเกดโรค พษสนขบาใน สตว จากผลการตรวจวนจฉยโรคพษสนขบาจากหวสตวทสงตรวจทวประเทศทกหนวยงานระหวางป พ .ศ. 2540-2547 (อภรมย พวงหต ถ และ วรงรอง หนสวรรณ, 2548; ปราณ พานชย , 2545 อางใน สรชย ศลาวรรณและคณะ , 2551) พบวามแนวโนมลดลงจากรอยละ 32.67 ในป 2540 ลดลงเหลอรอยละ 24.45 ในป พ .ศ 2545 และรอยละ 18.83 ในป 2547 แตอยางไรกตามจากแนวโนมทลดลงนสวนหนงเปนผลมาจากจานวนการสงตรวจลดลง พนททมหองชนสตรตรวจหวสตวได จะมจานวนตวอยางสงตรวจมาก สวนพนททไมมหองชนสตรอยหางไกล การคมนาคมไมสะดวกจานวนตวอยางทสงตรวจนอยลงตามลาดบ ดงนนจากขอมลผลการตรวจหวสตวพบเชอถงแมวาจะมแนวโนมลดลง กไมสามารถบอกไดอยางชดเจนวาสถานการณโรคพษสนขบาในสตวลดลง เมอวเคราะหความหนาแนนของสนขโดยกรมปศสตว พบวา 1 ครวเรอนจะมสนขอยในความดแล 1 ตวรวมทงประเทศจะมประมาณ 12 ลานตว (สรชย ศลาวรรณและคณะ , 2551) และในแตละปสนข 1 คจะมการผสมพนธ 2 ครงมลกครงละ 4-6 ตวโดยเฉลย มาตรการในการควบคมจานวนประชากรสนขจะตองมการควบคมอยางเขมแขงจรงจง จงจะสามารถลดจานวนสนขลงได จะเหนวาปจจบนปญหาของสนขจรจดหรอสนขไมมเจาของไดมการแพรพนธเพมสงขนประกอบกบทางดานการเลยงดสนขของประชาชนยงไมมความรบผดชอบเทาทควร ซงเปนสาเหตหนงทสงผลใหความครอบคลมของวคซนปองกนโรคพษสนขบาในสนขไมสามารถครอบคลมถงรอยละ 80 ตามเกณฑขององคการอนามยโลก (ศรศกด วรนทราวาท, 2547 ; รพพงศ วงศต, 2545 อางในสรชย ศลาวรรณและคณะ, 2551 ) นอกจากนจากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการนาสนขและแมวมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสขบาในหมบานชนบทของจงหวดขอนแกนคอ การใหบรการฉดวคซนตามบาน วคซนตองเพยงพอกบจานวนสตว มการสารองวคซนสาหรบสตวทมอายนอยกวา 3 เดอน การใหความรขาวสารแกเจาของสตวและสตวทเจาของยากจนควรไดรบการฉดวคซนฟร (นรศร นางาม, ประพนธศกด ฉวราช , พทกษ นอยเมล และ นพดล มมาก , 2543)

11

3. การดแลรกษาผสมผสเชอโรคพษสนขบาและการฉดวคซนปองกน โรค ( กรมควบตมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข, 2556 )

3.1 การดแลรกษาผสมผสโรคพษสนขบา 3.1.1 การปฐมพยาบาลบาดแผลโดยทนท โดยการลางแผลดวยนาฟอกสบหลายๆครง

ลางสบออกใหหมด ถาแผลลกใหลางถงกนแผลอยางนอย 15 นาท ระวงอยาใหแผลชา หามใชครมใดๆทา แลวเชดแผลดวยนายาฆาเชอ ควรใชยาโพวโดนไอโอดน (povidone iodine) หรอฮบเทนในนา (hibitane in water) ถาไมมใหใชแอลกอฮอล 70% หรอทงเจอรไอโอดน นอกจากนไมควรเยบแผลทนท ควรรอไว 2-3 วน เวนเสยแตวาเลอดจะออกมากหรอแผลใหญ ถาเยบควรเยบหลวมๆและใสทอระบายไว

3.1.2 การปองกนบาดทะยก พจารณาให tetanus toxoid หรอ diphtheria tetanus toxoid (dT) ตามประวตการไดรบวคซนปองกนบาดทะยกมากอนและพจารณาใหยาปฏชวนะตามความเหมาะสม สาหรบ tetanus antitoxin ใหพจารณาตามลกษณะแผลเปนรายๆไป

3.1.3 การรกษาตามอาการ โดยการใหยาแกปวดตามความจาเปน 3.1.4 การตดสนใจใชวคซนและอมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบาใหพจารณา

ลกษณะของสตวทสมผสดงตารางท 1

12

ตารางท 1 ระดบความเสยงตอการตดเชอโรคพษสนขบาจากลกษณะการสมผสกบสตวและ การปฏบต

ระดบ ความเสยง

ลกษณะการสมผส

การปฏบต

กลมท 1 การสมผสทไมตดโรค

- การถกตองตวสตว ปอนนา ปอนอาหาร ผวหนงไมมแผลหรอรอยถลอก - ถกเลย สมผสนาลาย หรอเลอดสตว ผวหนงไมมแผลหรอรอยถลอก

- ลางบรเวณสมผส - ไมตองฉดวคซน

กลมท 2 การสมผสทมโอกาสตดโรค

- ถกงบเปนรอยชาทผวหนงไมมเลอดออก หรอเลอดออกซบๆ - ถกขวนทผวหนงเปนรอยถลอก (abrasion) ไมมเลอดออกหรอเลอดออกซบๆ - ถกเลย โดยทนาลายถกผวหนงทมแผลหรอรอยถลอกหรอรอยขดขวน

- ลางและรกษาแผล ฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา(Rabies vaccine )

กลมท 3 การสมผสทมโอกาสตดโรค

สง

- ถกกด โดยฟนสตวแทงทะลผานผวหนงแผลเดยวหรอ หลายแผลและมเลอดออก - ถกขวนจนผวหนงขาดและมเลอดออก - ถกเลยหรอนาลาย สงคดหลง ถกเยอบตา ปาก จมกหรอแผลลก แผลทมเลอดออก - มแผลทผวหนงและสมผสสารคดหลงจากรางกายสตว ซากสตว เนอสมองสตว รวมทงการชาแหละซากสตวและลอกหนงสตว - กนอาหารดบทปรงจากสตวหรอผลตภณฑจากสตวทเปนโรค

- ลางและรกษาแผล - ฉดวคซนและ อมมโนโกลบลน ( rabies vaccine และ RIG ) โดยเรวทสด

13

3.1.5 ประวตของสตวทสมผส โดยการพจารณาตามลกษณะของสตวทสมผสและสาเหตทถกกดดงตารางท 2 ตารางท 2 แนวทางการวนจฉยและการรกษาผสมผสโรคพษสนขบา

ลกษณะของสตวทสมผส

การวนจฉยขนตน ขอแนะนาการปฏบต

- สนขและแมวทไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาประจาปหรอเคยไดรบการฉดวคซนมากอนอยางนอย 2 ครงและครงหลงสดไมเกน 1 ป

- สนขและแมวทไดรบวคซนลกษณะนสวนใหญมภมคมกนเพยงพอตอโรคพษสนขบา

- หากถกกดโดยมเหตโนมนา เชน การทารายหรอแกลงสตว พยายามแยกสตวทกาลงตอสกน เขาใกลสตวหวงอาหาร หรอลกออน ยงไมตองใหวคซนปองกนโรคพษสนขบาแกผสมผส แตควรกกขงสนข แมว ไวดอาการอยางนอย 10 วน ถาสตวมอาการสงสยโรคพษสนขบาใหรบฉดวคซนหรอวคซน และอมมโนโกลบลน

- สนขและแมวทยงไมแสดงอาการขณะทกดอาจเปนโรคพษสนขบาไดและเชอจะออกมากบนาลายกอนแสดงอาการไดภายใน 10 วน(โดนเฉลยระหวาง 1-6 วน)

- สนขและแมวทอาการ ปกตขณะกด อาจเปนโรคพษสนขบาได ตองดประวตวามการฉดวคซนและเลยงดอยางดดวย จงจะไมเสยงตอการเกดโรค

- หากถกกดโดยไมมเหตโนมนา เชน อยดๆสนขกวงมากดโดยไมมเหต กดเจาของ คนเลยง คนใหอาหาร ใหฉดวคซน หรอวคซน และ อมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบาแกผ สมผส พรอมทงกกขงสตวไวดอาการหากสนข แมวปกต ใน 10 วนจงหยดฉด

14

ตารางท 2 (ตอ) แนวทางการวนจฉยและการรกษาผสมผสโรคพษสนขบา ลกษณะของสตวทสมผส การวนจฉยขนตน ขอแนะนาการปฏบต - สนขและแมวทมอาการผดปกตหรอมอาการเปลยนไป เชนไมเคยกดใคร แตเปลยนนสยเปนดรายกดเจาของ กดคนหลายๆคนหรอสตวหลายๆตวในเวลาใกลเคยงกน หรอมอาการเซองซมเปลยนไปจากเดม

- สนขและแมวนาสงสยวาเปนโรคพษสนขบา

- ใหวคซนหรอวคซนและอมมโนโกลบลนโดยเรวทสด หากสตวตายใหสงตรวจหาเชอโรคพษสนขบา ถาผลการตรวจเปนลบ แตสตวมอาการนาสงสยอาจพจารณาใหฉดตอไปจนครบ ถาผลการตรวจเปนบวก ใหฉดวคซนจนครบชด

-สนข แมว คางคาว สตว จรจด สตวปาทกดแลวหนหายไปหรอผถกกดจาสตวทกดไมได -สตวเลยงอนๆทเปนสตวเลยงลกดวยนม เชนกระรอก กระแต

สตวเหลานตองถอเสมอนวาเปนโรคพษสนขบา

ใหวคซนหรอวคซนและให อมมโนโกลบลนเหมอกบวาสตวนนเปนโรคพาสนขบา

3.1.6 การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาหลงสมผสโรค - การฉดวคซนโดยวธเขากลามเนอ (intramuscular, IM ) โดยฉดวคซนชนด HDCV, PCECV, PDEV 1 ml หรอ PVRV, CPRV 0.5 ml เขากลามเนอตนแขน (deltoid) หรอถาเปนเดกเลกฉดเขากลามเนอหนาขาดานนอก (anterolateral) ครงละ 1 โดสในวนท 0,3,7,14 และ 30 - การฉดเขาในผวหนง (intradermal, ID) ใชไดกบวคซนทมการขนทะเบยนตารบยาจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาประเทศไทยสาหรบฉดเขาในผวหนงและปฏบตตามคาแนะนาขององคการอนามยโลก โดยวคซนใหมนนตองแสดงถงผลการศกษาทางเลอกใหเหนถงประสทธภาพและความปลอดภยในการใชเมอเทยบกบวคซนมาตรฐาน โดยทตองมการตพมพในวารสารทางการแพทยทยอมรบในระดบนานาชาต ซงผเชยวชาญพจารณาทบทวนการวจย

15

3.17 การฉดวคซนกระตนสาหรบผสมผสโรคทเคยไดรบการฉดวคซนมากอน นยามผสมผสโรคทเคยไดรบการฉดวคซนมากอนหมายถง ผสมผสโรคทเคยไดวคซนแบบกอนสมผสโรคครบหรอไดรบวคซนแบบหลงสมผสโรคดวยวคซนเซลลเพาะเลยงมากอนอยางนอย 3 เขมใหฉดวคซนกระตนโดยไมตองใหอมโนโกลบลน (RIG)ใหปฏบตและฉดวคซนตามตารางท 3

ผสมผสทเคยไดรบวคซนแตไดรบไมครบชดอยางนอย 3 เขมหรอไดรบวคซนสมองสตวครบชดใหใหปฏบตเหมอนผทไมไดรบวคซนมากอน ตารางท 3 การใหวคซนผสมผสโรคทเคยไดรบการฉดวคซนมากอน (การฉดกระตน)

ระยะเวลาตงแตไดรบวคซนครงสดทายจนถงวนทสมผสโรคพษสนขบาครงน

การฉดวคซน*

สมผสโรคภายใน 6 เดอน ใหฉดวคซนเขากลามเนอครงเดยวในวนแรกหรอฉดในผวหนง 1 จดในขนาด 0.1 ครงเดยวในวนแรก

สมผสโรคหลงจาก 6 เดอนขนไป ใหฉด 2 ครงในวนท 0 และ 3 แบบเขากลามเนอหรอในผวหนงครงละ 1 จดในขนาด 0.1 ml

* ในกรณทไดรบการฉดวคซนกระตนดงกลาวภมคมกนจะเกดขนในระดบสงอยางรวดเรวจงไมจาปนตองฉดอมโนโกลบลน

3.1.8 การใหอมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบา (RIG) แกผสมผสโรค โดย อมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบาทมใชในประเทศไทย ม 2 ชนดคอ ชนดผลตจากซรมมา (Equine Rabies immunoglobulin, ERIG) ขนาดบรรจ: 5ml (1000 IU) ขนาดทใช: 40 IU/kg และชนดผลตจากซรมคน (Human Rabies immunoglobulin, HRIG)ขนาดบรรจ: 2ml (300IU), 5ml(300IU), 2ml(750 IU) ขนาดทใช: 20 IU/kg 3.2 การฉดวคซนปองกนโรคลวงหนา ผทมโอกาสสมผสเชอพษสนขบา เชน สตวแพทย ผ ทางานในหองปฏบตการ หรอเดนทางเขาไปในถนทโรคพษสนขบาชกชม ควรไดรบการฉดยาปองกนโรคพษสนขบาและการฉดวคซนกระตนซ าเมอสมผสโรค โดยฉดวคซน HDCV, PCECV, ใชปรมาณ 1 ml หรอฉดวคซน PVRV, CPRV ใชปรมาณ 0.5ml เขากลามเนอ (IM) 1 เขมหรอขนาด 0.1 ml 1 จดเขาในผวหนงบรเวณตนแขน (ID, deltoid) 1ในวนท 0, 7, และ 21 หรอ สาหรบผทไดรบการฉดวคซนปองกนแบบหลงสมผสโรคมาแลว 3 ครง เชนไดรบการฉดในวนท 0, 3, 7 และสงเกตอาการสนขและแมวทกด พบวามอาการปกตอภายหลง 10 วนใหหยดฉดวคซนโดยใหถอวาการฉดดงกลาวเปนการฉดปองกนลวงหนาเชนกน

16

สรปแนวทางการดแลรกษาผสมผสโรคพษสนขบาดงแผนผงท 1 และ 2

แผนผงท 1 แนวทางการดแลรกษาผสมผสโรคพษสนขบา

วธฉด วนทฉด วธฉด วนทฉด

ลางแผลและใหการรกษาบาดแผล

สตวหนหาย สตวปาหรอหน สตวตาย สงหวตรวจพบโรคพษสนขบา

ฉดวคซนปองกนโรคบาดทะยก

(ตามคมอการสรางเสรมภมคมกนโรค)

สมผสโรคพษสนขบา

.ใหยาปฏชวนะเพอปองกนหรอรกษาการตดเชอตามความเหมาะสม

สมผสโรค ระดบท 1ไมตองฉดวคซนและอมมโนโกลบลน

แบงลกษณะการสมผสโรค

ดงตารางท 1

ใหการปองกนรกษาแบบ post-exposure

ดงแผนผงท 2

ครบทง 3

ขอ

สมผสโรคระดบท 2 หรอ 3 พจารณาสตวกด

มอาการผดปกต/ปวย

สนข แมว ทยงมชวตอย

อาการปกตใหพจารณา *การกดเกดจากมเหตโนมนา เชน แหยสตว

*เลยงดอยในรวรอบขอบชด โอกาสสมผสโรคนอย

*ไดรบการฉดวคซนสมาเสมออยางนอย 2 ครงครง สดทายไมเกน 1 ป

ใหการปองกนรกษาแบบ post- exposure ดงแผนผงท 2 และเฝาดอาการเมอครบ 10 วนหลงสตวกดไมตาย หยดฉดได ถาสตวตายใหสงสตวตรวจ

เฝาดอาการสนข แมว 10 วน ถาสตวมอาการปวยเรมรกษาผสมผสทนทและสงหวสตวตรวจ

ไมครบทง 3 ขอ

17

แผนผงท 2

* การฉดวคซนในผวหนง ควรใชวคซนทม Antigenic Value อยางนอย 0.7 IU/0.1 ml * หลงฉด ERIG ตองใหผปวยเฝาระวงอาการอยางนอย 1 ชวโมง

การใหวคซนและอมมโนโกลบลนหลงผสมผสโรคพษสนขบา post-exposure rabies immunization

ไมเคยฉดวคซนหรอเคยฉดนอยกวา 3 ครงหรอเคยรบวคซนสมองสตว

ดลกษณะแผล

ระดบความเสยงท 2 ระดบความเสยงท 3

ไมตองให RIG

เคยฉดมาเกน 6 เดอนหรอไม

ไมตองให RIG ให ERIG 40IU/kg (ทา skin test กอนหรอ HRIG 20 IU/kgโดยฉดรอบแผลใหมากทสดทเหลอฉดเขากลามเนอไกลจากจดทฉดวคซน

เกน 6 เดอนฉดวคซนเขากลามเนอหรอเขาในผวหนง 2 ครงในวนท 0 และ 3

ภายใน 6 เดอนฉดวคซนเขากลามเนอหรอเขาในผวหนง 1 ครง

ฉดวคซน 1 ml หรอ 0.5 ml เขากลามเนอตนแขนวนท 0, 3, 7, และ 30 หรอฉดวคซน 0.1ml 2 จดเขาในผวหนงทตนแขนวนท 0, 3, 7, และ 30

หยดฉดเมอสนข แมวมอาการปกตตลอด 10 วน

เคยฉดวคซนลวงหนา (pre-exposure)หรอเคยฉดวคซนแบบหลงสมผสโรคครบชดอยางนอย 3 เขม

18

4. งานวจยทเกยวของ ธรพงศ ยนยงโอฬาร(2554) ศกษาปจจยทเกยวของกบการตรวจพบโรคพษสนขบาในสตว โดยวเคราะหขอมลผลการตรวจโรคพษสนขบาจากหองปฏบตการตรวจชนสตรโรคพษสนขบาทวประเทศจานวน 35 แหง ระหวางป พ.ศ. 2549 - 2554 จากจานวนตวอยางสะสมทงหมด 8,899 ตวอยางมการตรวจพบโรคพษสนขบาสะสมในระยะเวลา 6 ป คดเปนรอยละ 19.63 (1,747/8,899) โดยพบอตราการพบเชอจากตวอยางทสงตรวจมากทสดในพนทปศสตวเขตท 9 คดเปนรอยละ 48.60 (209/403) และม 14 จงหวดทตรวจไมพบโรคพษสนขบาจากตวอยางทพบเชอจานวน 1,747 ตวอยาง สนขเปนสตวทตรวจพบเชอมากทสดคอรอยละ 90.27 รองลงมาไดแก โคและแมวคดเปนรอยละ 5.09 และ 3.61 ตามลาดบ สตวไมมเจาของมโอกาสตรวจพบโรคพษสนขบามากกวาสตวมเจาของ 2.27 เทา สตวทมอายมากมโอกาสตรวจพบโรคพษสนขบาไดมากกวาสตวอายนอยกวา 3 เดอนโดยสตวทมอายระหวาง 3-6 เดอน 6-12 เดอนและมากกวา 12 เดอนมโอกาสตรวจพบโรคไดมากกวาลกสนขอายนอยกวา 3 เดอน 1.54 เทา 1.42 เทาและ 1.75 เทา ตามลาดบสตวทไดรบการฉดวคซนในระยะเวลา 1 เดอนขนไปกอนสมผสเชอมโอกาสตรวจพบโรคพษสนขบานอยกวาสตวทไมไดรบการฉดวคซนและสตวทตรวจพบโรคพษสนขบาสวนมากจะแสดงอาการดรายโดยไลกดทงคนและสตว

นรศร นางาม, ประพนธศกด ฉวราช , พทกษ นอยเมล และ นพดล มมาก . (2543). พบวาปจจยทมผลตอการนาสนขและแมวมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสขบาในหมบานชนบทของจงหวดขอนแกนคอ การใหบรการฉดวคซนตามบาน วคซนตองเพยงพอกบจานวนสตว มการสารองวคซนสาหรบสตวทมอายนอยกวา 3 เดอน การใหความรขาวสารแกเจาของสตวและสตวทเจาของยากจนควรไดรบการฉดวคซนฟร

สเมธ องควรรณด, ประวทย ชมเกษยร, นราทพย ชตวงค และวโรจน ตงเจรญเสถยร. (2546) พบวาเมอป พ .ศ. 2546 ประเทศไทยไดใชจายเพอควบคมโรคพษสนขบาทงในสนขและคนไปทงสน 1,188,446,635 บาท โดยแบงเปนคาใชจายในการควบคมปองกนโรคในสตวรอยละ 32 และในการรกษาพยาบาลคนหลงสมผสโรครอยละ 68 โดยตนทนในการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาใหแกสนขเฉลยเทากบ 46.54 บาทตอครง ในขณะทการฉดวคซนในคน (หลงสมผสโรคแลว) เฉลยเทากบ 480.08 บาทตอครง ตนทนในการตรวจชนสตรโรคในสตว (การตรวจหวสนข ) เฉลยเทากบ 2,897.72 บาทตอตวอยาง และในการควบคมโรคพษสนขบาดวยการฉดวคซนใหแกสนขไมตากวารอยละ 80 เปนเวลา 3 ปตดตอกน (ระหวาง พ.ศ. 2544-2546 ) และจานวนประชาการสนขทมอยในปจจบนไมไดเพมขนมากนก ประเทศไทยตองใชเงนทนเพมอก 99, 321,106 บาทซงจะสงผลจานวนผทเสยชวตดวยโรคพษสนขบาระหวาง พ.ศ. 2544-2546 ลดลงจานวน 27, 21 และ25 รายตามลาดบโดยไมมผเสยชวต

19

จากโรคพษสนขบาเลยและในป พ.ศ. 2546 ผลไดจากการลงทนครงนคอผลตาง (incremented benefit ) ของรายไดทสญเสยไป (income foregone) ทสามารถไดคนมาจากการตายลดลงใชหลกทนมนษย (human capital approach ) กบรายจายในโครงการควบคมโดยเนนในสนขซงเทากบ 202, 674,921 บาท ณ มลคา พ .ศ. 2543 เมอแปรยบเทยบอตราสวนผลไดตอตนทนของโครงการพบวาเทากบ 2.04 (เมอใชอตราสวนลดรอยละ 3 ) และ 1.36 (เมอใชอตราสวนลดรอยละ 5 ) สรชย ศลาวรรณ , นนทนา แตประเสรฐ , พงษพษณ ศรธรรมานสาร และ ธรศกด พรหมพนใจ. (2551) พบวา มาตรการการปองกนโรคพษสนขบา โดยการฉดวคซนปองกนโรคกอนการสมผสโรคในกลมเดกอายต ากวา 1 ป พรอมกบการใหวคซนขนพนฐานพนตามหลกเกณฑของกระทรวงสาธารณสข มตนทนประสทธผลทดกวามาตรการการฉดวคซนปองกนโรคหลงสมผส ซงเปนมาตรการทถอปฏบตอยในปจจบนและจากการวเคราะหSensitivity Analysis พบวายงโอกาสการถกสนขกดสงจะมผลตอคาตนทนตอผปวย 1 รายลดลงตามลาดบ พลายยงค สการะเศรณ , วราห มสมบรณ และ พรทพย สมทรธนานนท . ศกษาการคงอยของภมคมกนโรคพษสนขบาในสนขไทยทไมเคยฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบามากอนทจงหวดนครสวรรค โดยฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาชนดเชอตาย (Inactivated Rabies Vaccine ) ผลตจากเซลลเพาะเลยง (Rabisin, Rhone Merieux, France) เขากลามเนอและใดผวหนงกลมละ 200 ตว โดยแบงการศกษาสนขในเขตเทศบาลจานวน 100 ตว และในชนบททหมบานหนองตายาย ต.บางประมงจานวน 300 ตว แลวเจาะเลอดตรวจหา Neutralizing Antibody (NTAb) ในวนท 30, 180, 365 และ 730 หลงจากฉดวคซนพบวาในวนท 30 Sero-conversion Rate ของสนขทไดรบการฉดวคซนเขากลามเนอทม NTAb มากกวา 0.5 IU/ml. คดเปนรอยละ 97.02 (Geometric Mean Titer “GMT”= 3.76 IU/ml.) และกลมทม NTAb เกน 0.5 IU/ml จะลดลงตามระยะเวลาดงน คอวนท 180 จะลดลงเหลอรอยละ 63.70 (GMT= 1.29 IU/ml. ) วนท 365 จะลดลงเหลอรอยละ 55.55 (GMT= 1.03 IU/ml.) วนท 730 จะลดลงเหลอรอยละ 43.64 (GMT= 0.77 IU/ml.) สาหรบสนขกลมทฉดวคซนเขาใตผวหนง Sero-conversion Rate ในวนท 30 ของพวกทม NTAb เกน 0.5 IU/ml.คดเปนรอยละ 93.53 GMT= 5.21 IU/ml.) และจะลดลงเชนเดยวกบในกลมฉดวคซนเขากลามเนอ โดยในวนท 180 เหลอรอยละ 72.26 (GMT= 1.29 IU/ml. ) วนท 365 เหลอรอยละ 60.92 (GMT= 1.11 IU/ml. ) วนท 730 เหลอรอยละ 53.06 (GMT= 0.85 IU/ml. ) คาGMT ของกลมทฉดวคซนเขากลามเนอและกลมทฉดเขาใตผวหนง พบวาไมแตกตางกนอยางมนยทางสถต (P>0.05)และในแตละชวงเวลาทตรวจและคาGMTของสนขในกลมอายทแตกตางกนเมอเรมฉดวคซนทงพวกทตรวจแลวพบวามพยาธลาใสและไมมพยาธลาใสกไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตเชนกน

20

ประวทย ชมเกษยร . (2541) พบวาสาเหตการไมไดรบวคซนหลงรบเชอของผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาในประเทศไทย พ .ศ. 2535-2539 โดยวเคราะหจากรายงานการสอบสวนโรค จานวน 225 ราย พบวา สาเหตสวนใหญเกดจากความไมรเรองโรคของผปวย /ตายหรอญาตของผปวย/ตาย สวนสาเหตรองลงมาเกดจากเหตบกพรองตางๆ สวนทเหลอนอกจากนคอไมสามารถหาสาเหตได นวช เทพสง . (2551). ศกษาลกษณะทางระบาดวทยาของผทถกสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาในอาเภอปาพะยอมจงหวดพทลง พบวาผทสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย 1.3 เทา มอายต ากวา 15 ปรอยละ 38.4 เปนกลมอาย 5-9 ปรอยละ 16.5 สวนใหญประกอบอาชพทาสวน อาศยอยในตาบลเกาะเตามากทสด สวนใหญสงสยวาสมผสเชอจากตาบลเกาะเตาชวงเดอนมถนายนถงสงหาคม พบการสมผสมากกวาเดอนอนๆ รางกายสมผสกบสตวนาโรคเพยงตาแหนงเดยวรอยละ 92.7 ขาเปนตาแหนงทพบการสมผสมากทสดรอยละ 37.5 การสมผสในตาแหนงทเสยงสง บรเวณใบหนา ลาคอ พบในผทอายต ากวา 15 ปมากกวาผทมอาย 15 ปขนไป 6.8 เทา การถกกดมเลอดออกรอยละ 83.2 สตวนาโรคทพบเปนสนขรอยละ 71.5 เปนสตวอายมากกวา 1 ปรอยละ 58.2 มเจาของรอยละ 55.9 แตมประวตเคยฉดวคซนเพยงรอยละ 19.8 ผทถกสงสยวาสมผสเชอเคยฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบารอยละ 17.2 กกขงหรอตดตามอาการไดรอยละ 71 ไดลางแผลดวยนาและสบหรอผงซกฟอกรอยละ 71.3 แตสวนใหญไมไดใสยาฆาเชอรอยละ 66 และไมสงหวสตวเพอตรวจหาเชอ ไดรบวคซนครบตามเกณฑรอยละ 59.4 โดยสรปประชาชนตะหนกและใหความสาคญในการปองกนและควบคมโรคพษสนขบาและผทถกสงสยวาสมผสเชอบางรายไมไดรบการดแลรกษาตามมาตรฐานแนวทางเวชปฏบตเรองพษสนขบา วาสนา ตนตรตนานนท . (2551) ศกษาพฤตกรรมการปองกนตนเองจากโรคพษสนขบาของประชาชน อาเภอเมอง จงหวดสรนทร โดยการสมตวอยางจานวน 419 พบวา สมาชกในบานเคยถกสนข/แมวกดรอยละ21ไมทราบสาเหตทถกกดรอยละ54.6หลงถกกดลางแผลดวยนาและสบรอยละ 81.8 ปดดวยสมนไพรรอยละ 2.3 รบวคซนหลงถกกดรอยละ 87.5 และสงเกตอาการสนขหลงถกกดรอยละ 60.2 จากการศกษาการรบรและพฤตกรรมการปองกนตนเอง พบวาการรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรคอยในระดบปานกลาง ขณะทความเชอเกยวกบโรค การรบรความรนแรงของโรค การรบรตอประโยชน อปสรรค แรงจงใจ การรบรถงทางตดตอของโรคและการปองกนตนเองจากโรคอยในระดบสงโดยรวมแลวความเชอและการรบรทกดานมความสมพนธกบการปองกนตนเองปานกลาง (r = 0.451, p <0.05 )

21

เจรญศร แซตง . (2551). ศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการปองกนโรคพษสนขบาบานสนชางมบ ตาบลตนเปา อาเภอสนกาแพง จงหวดเชยงใหม พบวากลมตวอยางมสวนรวมมากเกอบทกขอในการคนหาปญหาและตดสนใจ (รอยละ 66.9-86.2) การปฏบต (รอยละ67.6-94.5) และการประเมนผล (รอยละ79.3-99.3) สวนการรบรผลประโยชน กลมตวอยางสวนใหญมสวนรวมมากทกขอ (รอยละ 79.3-99.33 ) ยกเวนการวางแผนทมสวนรวมนอยทกขอ(รอยละ 6.2-16.6 ) สวนปญหาและอปสรรคในการมสวนรวมไดแก การไมมเวลา การไมทราบขาวการประชาสมพนธ การไมมความรเกยวกบโรคพษสนขบาการปฏบตงานของเจาหนาททไมสอดคลองกบการดารงชวตประจาวนของกลมตวอยาง เจาหนาทและผนาชมชนเปนผกาหนดแผนและดาเนนการเอง ตลธนช ยอดอนทร . (2552). ศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการเลยงดสนขกบความรในการปองกนโรคพษสนขบาของประชาชนในตาบลทเปนแหลงทองเทยวอาเภอเมอง จงหวดสรนทร พบวากลมตวอยางนยมเลยงสนขไวเพอเฝาบานและเนองจากมความชอบสวนตวจงนามาเลยงสวนใหญเลยงประมาณ 1-2 ตว เมอประเมนความสมพนธระหวางปจจยตางๆกบพฤตกรรมการเลยงดสนขจาแนกตามคณลกษณะทางประชากร พบวา ระดบการศกษาของกลมตวอยางทมการศกษาตากวามธยมศกษาตอนปลายมพฤตกรรมการปฏบตตวในการเลยงดนขถกตองมากกวากลมตวอยางทมระดบการศกษาสงกวาปรญญาตรขนไป

22

กรอบแนวคดในการศกษา

ปจจยสวนบคคล - เพศ - อาย - สถานภาพ - การศกษา - อาชพ - รายได - การไดรบขอมลขาวสาร - ความร - ทศนคต

การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา - ครบตามนด - ไมครบตามนด

23

บทท 3 ระเบยบวธวจย

รปแบบการวจย การวจย เรองปจจยทมความสมพนธกบการฉดวคซนไมครบตามนดของผสมผสโรคพษสนขบา มวตถประสงคเพอสารวจอบตการณและปจจยทมความสมพนธกบการมารบบรการฉดวคซนไมครบตามนดของผสมผสโรคพษสนขบา ในเขตพนท อาเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช เปนการวจยเชงพรรณนา ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรของการวจยครงน หมายถง ผทสมผสโรคพษสนขบาทกคนทมารบบรการฉดวคซน ทแผนกอบตเหต - ฉกเฉน โรงพยาบาลพรหมครในระหวางเดอน ธนวาคม 2556 - กมภาพนธ 2557 จานวน 135 คน เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลครงน ใชแบบสอบถามทสรางขนโดยศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของจานวน 1 ชดแบงออกเปน 3 สวน 1. แบบสอบถามทวไป โดยเกบขอมลเกยวกบ เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคพษสนขบา และ การมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนด 2. แบบวดความรเกยวกบโรคพษสนขบา ประกอบดวยขอคาถามความรเกยวกบโรคพษ สนขบาจานวน 10 ขอและมาตรวด 2 ระดบคอ ใช กบ ไมใช โดยมรายละเอยดการใหคะแนนดงน 2.1 ถาคาถามเปน บวก คาตอบใช มระดบคะแนนเทากบ 1 คาตอบไมใช มระดบคะแนน เทากบ 0 2.2 ถาคาถามเปน ลบ คาตอบใช มระดบคะแนนเทากบ 0 คาตอบไมใช มระดบคะแนน เทากบ 1

24

3. แบบวดทศนคตในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ประกอบดวยขอ คาถามจานวน 10 ขอและมาตรวด 3 ระดบคอ เหนดวย ไมแนใจ และไมเหนดวย โดยมรายละเอยดการใหคะแนนดงน 3.1 ถาคาถามเปนบวกคาตอบ เหนดวย มระดบคะแนนเทากบ 3 ไมแนใจมระดบคะแนน เทากบ 2 และไมเหนดวยมระดบคะแนนเทากบ 1 3.2 ถาคาถามเปน ลบ คาตอบไมเหนดวย มระดบคะแนนเทากบ 3 ไมแนใจมระดบคะแนนเทากบ 2 และเหนดวยมระดบคะแนน 1

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ การตรวจสอบความเชอมน (Reliability ) ผวจยไดนาแบบสอบถามทดลองใช (Try Out)

กบกลมตวอยางจานวน 15 คน (กบประชาชนทไมใชกลมตวอยาง) แลวนาแบบสอบถามทงหมดมาใหคะแนนและวเคราะหหาคาความเชอมนโดยคานวณจากสตรของครอนบาซ (Cronbach’s Coefficient + Alpha) โดยใชโปรแกรมสาเรจรป ไดผลการวเคราะหคาความเชอมน ปรบปรงเครองมอใหเปนฉบบสมบรณเพอนาไปใชเกบขอมลตอไป

ผลการตรวจสอบคาความเชอมนพบวา ดานความร เทากบ 0.74 ดานทศนคต เทากบ 0.71

การเกบรวบรวมขอมล ดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ระหวางเดอนธนวาคม 2556 - มนาคม 2557 สถตและการวเคราะหขอมล ผวจยนาขอมลจาก แบบสอบถามทงหมดแลวประมวลผลเบองตนดวยเครองคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมสาเรจรป โดยแบงการวเคราะห ดงน

1. สถตพรรณนา (Descriptive statistic) ไดแก จานวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน สาหรบอธบายขอมลทวไปของกลมตวอยาง

2. สถตไคสแควร (Chi-square test) สาหรบการอธบายขอมลทเปนแบบวดความรเกยวกบโรคพษสนขบาและแบบวดทศนคตในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนด

25

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

การศกษาปจจยทมความสมพนธกบการฉดวคซนไมครบตามนดของผสมผสโรคพษสนขบาของโรงพยาบาลพรหมคร อาเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช ไดนาขอมลมาวเคราะหโดยใชกระบวนการทางสถต แบงออกเปน 4 สวนไดแก

1. ขอมลทวไป 2. ความรเกยวกบโรคพษสนขบา 3. ทศนคตในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา 4. ความสมพนธระหวางปจจยตางๆตอการไปรบบรการฉดวคซนตามนดของผสมผส โรคพษสนขบา สวนท 1 ขอมลทวไป ผสมผสโรคพษสนขบาสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 64.4 มอาย ระหวาง 25-34 ปมากถงรอยละ 26.7 มสถานภาพสมรสคคดเปนรอยละ 65.2 มการศกษาระดบมธยมศกษารอยละ 35.6 ประกอบอาชพ รบจาง รอยละ 31.9 มรายไดตอเดอน 5000-10000 บาทคดเปนรอยละ 43.0 ไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคพษสนขบาจากอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน /ผนาชมชน คดเปนรอยละ 35.6 การมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมครบตามนดคดเปนรอยละ 37 ดงรายละเอยดในตารางท 3 ตารางท 3 จานวนและรอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามขอมลทวไป ขอมลทวไป จานวน (คน) รอยละ

เพศ ชาย 48 35.6 หญง 87 64.4 อาย < 25 27 20.0 25-34 36 26.7

26

ตารางท 3 จานวนและรอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามขอมลทวไป (ตอ) ขอมลทวไป จานวน (คน) รอยละ

อาย(ตอ) 35-44 25 18.5 45-54 20 14.8 ≥ 55 27 20.0 = 39.82 S.D. = 16.43 สถานภาพสมรส โสด 39 28.9 ค 88 65.2 หมาย/ แยกกนอย 8 5.9 ระดบการศกษา ประถมศกษา 45 33.3 มธยมศกษา 48 35.6 อนปรญญา 14 10.4 ปรญญาตร 26 19.3 สงกวาปรญญาตร 2 1.5 อาชพ เกษตรกรรม 41 30.4 รบจาง 43 31.9 คาขาย 21 15.6 นกเรยน/ นกศกษา 15 11.1 รบราชการ 15 11.1 รายไดตอเดอน (บาท) < 5000 43 31.9 5,000-10,000 58 43.0 > 10,000 34 25.2 = 9,480.59 S.D. = 7053.64

27

ตารางท 3 จานวนและรอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามขอมลทวไป (ตอ) ขอมลทวไป จานวน (คน) รอยละ การไดรบขอมลขาวสารโรคพษสนขบา ไมไดรบ 27 20 ไดรบ อสม/ผนาชมชน 48 35.6 บคลากรทางการแพทย 23 17.0 วทย/โทรทศน 21 15.6 สอสงพมพ 12 8.9 อนๆ 4 3 การมารบบรการฉดวคซนตามนด ครบตามนด 85 63 ไมครบตามนด 50 37 2. ความรเกยวกบโรคพษสนขบา ผสมผสโรคพษสนขบามความรเกยวกบโรคพษสนขบาทถกตอง 2 ลาดบแรก ไดแก เรอง การดแลบาดแผลหลงถกสตวกด รอยละ 94.1 รองลงมาคอ สาเหตของการตดเชอโรคพษสนขบา รอยละ 89.6 ผสมผสโรคพษสนขบามความรนอยทสดหรอตอบผดมาก 2 ลาดบแรก ไดแก การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบากรณทเคยไดรบวคซนมาแลว รอยละ 65.9 รองลงมาคอลกสนขอายนอยกวา 3 เดอนยงไมเปนโรคพษสนขบา รอยละ 60.7 รายละเอยดในตารางท 4

28

ตารางท 4 รอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามความรเกยวกบโรคพษสนขบา

ขอท ความร ตอบถก ตอบผด รอยละ รอยละ

1 โรคพษสนขบาเปนโรคตดเชอจากสตวสคนทมความรนแรงเปนอนตรายถงชวต

86.7 13.3

2 พาหะนาโรคพษสนขบามเพยงสนขกบแมวเทานน 48.1 51.9 3 การตดเชอโรคพษสนขบาเกดจากการถกกด ขวนจากสตวเลยงลก

ดวยนมทมเชอโรคพษสนขบา 89.6 10.4

4 อาการของสตวทนาจะเปนโรคพษสนขบา เชน มพฤตกรรมไปในทางตรงขามกบปกต ชอบกดสงของ ชอบหลบอยในมมมด

59.3 40.7

5 การรกษาโรคพษสนขบาในปจจบนสามารถรกษาใหหายขาดได 60.0 40.0 6 การดแลบาดแผลหลงถกสตวกดคอการลางแผลดวยนา ฟอกสบ

หลายๆครง ลางสบออกใหหมด เชดแผลดวยนายาฆาเชอแลวไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทโรงพยาบาล

94.1 5.9

7 การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาใหครบตามนดถอเปนสงสาคญทสดในการปองกนโรคพษสนขบาเพราะโรคนปองกนไดโดยการฉดวคซนเพยงอยางเดยว

85.2 14.8

8 ลกสนขอายนอยกวา 3 เดอนยงไมเปนโรคพษสนขบา 39.3 60.7 9 ถาเคยฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบามาแลว ถกสตวเลยงลกดวย

นมกดอก ไมตองไปฉดวคซนปองกนเนองจากมภมตานทานอยแลว 34.1 65.9

10 ถาเลยงสนขหรอแมวหรอสตวเลยงลกดวยนมชนดอน ควรนาสตวไปฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทกป

85.2 14.8

29

ตารางท 5 จานวนและรอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามระดบความร ระดบความร จานวน (คน) รอยละ ตา (0-5 คะแนน) 27 20 ปานกลาง ( 6-7 คะแนน) 65 48.1 สง (8-10 คะแนน) 43 31.9 รวม 135 100 = 6.81, S.D. = 1.75, Min = .00, Max = 10.00 3. ทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ผสมผสโรคพษสนขบามทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทถกตอง 2 ลาดบแรก คอโรคพษสนขบาแมจะเปนโรคอนตรายแตสามารถปองกนไดดวยการฉดวคซน รอยละ 93.3 และ เชอวาการฉดวคซนครบตามนดสามารถปองกนการเปนโรคพษสนขบาได รอยละ 86.7 ผสมผสโรคพษสนขบามทศนคตตอการไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทไมถกตอง 2 ลาดบแรก คอ การไปรบบรการฉดวคซนเฉพาะเมอถกสนขและแมวกดเทานน รอยละ 71.8 และการเชอวาโรคพษสนขบาเมอเปนแลวสามารถรกษาใหหายได รอยละ 65.2 ดงรายละเอยดในตารางท 6

30

ตารางท 6 รอยละของผสมผสโรคพษสนขบา จาแนกตามทศนคตตอการมารบบรการฉดวคซน ปองกนโรคพษสนขบารายขอ ขอท ขอความ ทศนคต

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย 1 ทานเชอวาโรคพษสนขบาเมอเปนแลวไมสามารถ

รกษาใหหายไดตองตายทกราย 34.8 37.8 27.4

2 โรคพษสนขบาแมจะเปนโรคอนตรายแตสามารถปองกนไดดวยการฉดวคซน

93.3 4.4 2.2

3 ทานจะไปรบบรการฉดวคซนเฉพาะเมอถกสนขและแมวกดเทานน

28.1 17.0 54.8

4 ถาลกสนขอายต ากวา 3 เดอนกด ทานไมมความจาเปนตองไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา

43.0 35.6 21.5

5 เมอถกสนขหรอแมวกดไปฉดวคซนปองกนบาดทะยกและวคซนปองกนโรคพษสนขบาครงเดยวกเพยงพอ

57 23.0 20.0

6 ถาสนขหรอแมวทมากดมอาการผดปกตหรอตายภายใน 10 วนตองนาหวสนขหรอแมวไปตรวจทหนวยงานชนสตรโรคพษสนขบา

72.6 23.7 3.7

7 ทานเหนวาสถานทในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมสะดวก

60.7 26.7 12.6

8 ทานรสกเบอหนายทจะตองไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนด

72.6 6.7 20.7

9 ทานเชอวาถาถกสนขทมประวตเคยฉดวคซนมาแลว 1 ครงมากดไมตองไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา

49.6 32.6 17.8

10 ทานเชอวาการฉดวคซนครบตามนดสามารถปองกนการเปนโรคพษสนขบาได

86.7 11.9 1.5

31

เมอพจารณาทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาของผสมผสโรคพษสนขบา พบวามทศนคตอยในรบปานกลางและระดบด รอยละ 40.0 และรอยละ 51.9. ตามลาดบ ดงแสดงในตารางท 7 ตารางท 7 จานวนและรอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามระดบทศนคตตอการมารบการ ฉดวคซน ระดบทศนคต จานวน (คน) รอยละ ไมด ( 0-5 คะแนน) 11 8.1 ปานกลาง (6-7 คะแนน) 54 40.0 ด (8-10 คะแนน) 70 51.9 รวม 135 100 = 23.79, S.D. = 3.96, Min = 12.00, Max = 30 การมารบบรการฉดวคซนตามนดของผสมผสโรคพษสนขบา พบวาผสมผสโรคพษสนขบามารบบรการครบตามนดรอยละ 63.0 และไมมารบบรการตามนดรอยละ 37 ดงแสดงในตารางท 8 ตารางท8 จานวนและรอยละของผสมผสโรคพษสนขบาจาแนกตามการมารบบรการฉดวคซนตามนด การมารบบรการฉดวคซน จานวน(คน) รอยละ มารบบรการครบตามนด มารบบรการไมครบตามนด

85 50

63.0 37

รวม 135 100

32

4. ความสมพนธระหวางปจจยตางๆตอการมารบบรการฉดวคซนตามนดของผสมผสโรคพษสนขบา เพศ ผสมผสโรคพษสนขบาเพศชายมารบบรการฉดวคซนครบตามนดมากกวาเพศหญงคอรอยละ 66.7 และ 60.9 ตามลาดบ เมอทดสอบความสมพนธพบวาเพศไมมความสมพนธกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด ดงแสดงในตารางท 9 ตารางท 9 ความสมพนธระหวางเพศกบการมารบบรการฉดวคซนตามนดของผสมผสโรคพษสนขบา

เพศ การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

ชาย 32 (66.7) 16 (33.3) 48 (100.0) หญง 53 (60.9) 34 (39.1) 87 (100)

รวม 85 (63.0) 50 (37.0) 135 (100.0)

2 = 4.38, df = 1, p = .508 อาย ผสมผสโรคพษสนขบาทมอายอยในชวงนอยกวา 25 ปและอายมากกวา 55 ป ปมารบบรการฉดวคซนครบตามนดมากทสดรอยละ 70.4 รองลงมารอยละ 65.0 และรอยละ 56.0 คออกลมอาย 45-54 ปและ 35-44 ปตามลาดบ เมอทดสอบความสมพนธพบวาอายไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 10 ตารางท 10 ความสมพนธระหวางอายกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

กลมอาย (ป ) การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

< 25 19 (70.4) 8 (29.6) 27( 100.0) 25-34 20 (55.6) 16 (44.4) 36 (100.0) 35-44 14 (56.0) 11 (44.0) 25 ( 100.0) 45-54 13( 65.0) 7 (35.0) 20 ( 100.0) >55 19 (70.4) 8 (29.6) 27( 100.0) รวม 85 (63.0) 50 ( 37.0) 135 ( 100.0)

2 = 2.67, df = 4, p = ..641

33

สถานภาพสมรส ผสมผสโรคพษสนขบาทมสถานภาพโสดมารบบรการฉดวคซนครบตามนดมากทสดรอยละ รองลงมารอยละ และรอยละ ตามลาดบ เมอทดสอบความสมพนธพบวาสถานภาพสมรสไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 11 ตารางท 11 ความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

สถานภาพสมรส การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

โสด 30 (63.8) 17 (36.2) 47 (100) ค 55 (62.5) 33 (37.5) 88 (100)

รวม 85 (63.0) 50 (37) 135 (100)

2 =.023, df = 1, p = ..879 ระดบการศกษา ผสมผสโรคพษสนขบาทมระดบการศกษาประถมศกษา มารบบรการฉดวคซนครบตามนดมากทสดรอยละ 66.7 รองลงมา ระดบอนปรญญา รอยละ 64.3 ตามลาดบ เมอทดสอบความสมพนธพบวาระดบการศกษาไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 12 ตารางท 12 ความสมพนธระหวางระดบการศกษากบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

ระดบการศกษา การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

ประถมศกษา 30 (66.7) 15 (33.3) 45 (100.0) มธยมศกษา 30 (62.5) 18 (37.5) 48 (100.0) อนปรญญา 9 (64.3) 5 ( 35.7) 14 (100.0) ปรญญาตร 16 (57.1) 12 (42.9) 28 (100.0)

รวม 85 (63.0) 50 (37) 135 (100.0)

2 =..68, df = 3, p = ..876

34

อาชพ ผสมผสโรคพษสนขบาทมอาชพเกษตรกรรม มารบบรการฉดวคซนครบตามนดมากทสดรอยละ75.6 รองลงมา นกเรยน /นกศกษา รอยละ 66.7 ตามลาดบ เมอทดสอบความสมพนธพบวาอาชพไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 13 ตารางท 13 ความสมพนธระหวางอาชพกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

อาชพ การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

เกษตรกรรม 31 (75.6) 10 (24.4) 41 (100.0) รบจาง 24 (55.8) 19 (44.2) 43 (100.0) คาขาย 13 (61.9) 8 (38.1) 21 (100.0)

นกเรยน/ นกศกษา 10 (66.7) 5 (33.3) 15 (100.0) รบราชการ 7 (46.7) 8 (53.3) 15 (100.0)

รวม 85( 63.0) 50 (37.0) 135 (100.0)

2 =5.56, df = 4, p = ..234 รายได ผสมผสโรคพษสนขบาทมรายไดนอยกวา 5000 บาทตอเดอนมารบบรการฉดวคซนมากทสด รอยละ 72.1 รองลงมาคอรายได คอ 5000-10000 รองลงมาคอ 5000-10000 บาทตอเดอนรอยละ 60.3 ตามลาดบ เมอทดสอบความสมพนธพบวารายไดไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 14 ตารางท 14 ความสมพนธระหวางรายไดกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

รายได การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

< 5,000 31 (72.1) 12 (27.9) 43( 100.0) 5,000-10,000 35 (60.3) 23 (39.7) 58 (100.0)

>10,000 19 (55.9) 15 (44.1) 34 ( 100.0) รวม 85( 63.0) 50 (37.0) 135 ( 100.0)

2 = 2.43, df = 2, p = .295

35

การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคพษสนขบาi ผสมผสโรคพษสนขบาทมทไดรบขอมลขาวสารมารบบรการฉดวคซนมากทสด รอยละ 63.9 เมอทดสอบความสมพนธพบวารายไดไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 15 ตารางท 15 ความสมพนธระหวางการไดรบขอมลขาวสารกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

การไดรบขอมลเกยวกบโรค

การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

ไดรบขอมล 16 (59.3) 11 (40.7) 27 (100.0) ไมไดรบขอมล 69 ( 63.9) 39 (36.1) 108(100)

รวม 85 (63.0) 50 (37.0) 135 (100.0)

2 = .199, df =1, p = .656 ความร ผสมผสโรคพษสนขบาทมทมความรในระดบตาเกยวกบโรคพษสนขบามารบบรการฉดวคซนมากทสด รอยละ 66.7 เมอทดสอบความสมพนธพบวารายไดไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท 16 ตารางท 16 ความสมพนธระหวางความรเกยวกบโรคกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

ความรเกยวกบโรค การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

มความรตา 18 (66.7) 9 (33.3) 27 (100.0) มความรปานกลาง 39 (60.0) 26 (40.0) 65 (100.0)

ความรสง 28 (65.1) 15 (34.9) 43 (100.0)

รวม 85 (63.0) 50 (37.0) 135 (100.0)

2 = .489, df = 2, p = .783

36

ทศนคต ผสมผสโรคพษสนขบาทมทมทศนคตทดเกยวกบโรคพษสนขบามารบบรการฉดวคซนมากทสด รอยละ 62.9 เมอทดสอบความสมพนธพบวารายไดไมมความสมพนธกบการมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาดงแสดงในตารางท17 ตารางท 17 ความสมพนธระหวางการไดรบขอมลขาวสารกบการมารบบรการฉดวคซนตามนด

ระดบทศนคต การมาฉดวคซนตามนด รวม มาตามนด ไมมาตามนด

มทศนคตตา 15 (71.4) 6 (28.6) 21(100) มทศนคตปานกลาง 58 (63.7) 33 (36.3) 91(100.0)

มทศนคตสง 12(52.2) 11(47.8) 23 (100.0)

รวม 85 (63.0) 50 (37.0) 135 (100.0)

2 = .002, df = 2, p = .999

37

บทท 5

สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผล การวจยเชงพรรณนาครงน มวตถประสงคเพอศกษาความชกของผสมผสโรคพษสนขบาทไมไดรบบรการฉดวคซนครบตามนด และวเคราะหปจจยทเกยวของกบการไมมารบบรการฉดวคซนตามนด กลมตวอยางคอ ผรบบรการทสมผสโรคพษสนขบาทกคนทมารบบรการทแผนกอบตเหต - ฉกเฉน โรงพยาบาลพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราชในระหวางเดอน ธนวาคม 2556- มนาคม 2557 จานวน 135 คน เครองมอทใชในการวจยไดแก แบบสอบถาม ซงประกอบดวยขอมล 3 สวนคอ ขอมลทวไป ความรเกยวกบโรคพษสนขบา และทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา โดยผานการทดสอบความเชอมน โดยวธอลฟาของครอนบาคมคาเทากบ .74 และ .71 ตามลาดบ เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณกลมตวอยางระหวางวนท 6 ธนวาคม 2556- 22 กมภาพนธ 2557 วเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณนา ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและใชสถตไคสแควร (Chi square) ผลการวจยมดงตอไปน กลมตวอยาง มารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาครบตามนดรอยละ 63 และไมมารบบรการตามนดรอยละ 37 เมอวเคราะหปจจยทเกยวของกบการไมมารบบรการฉดวคซนตามนด กลมตวอยางจาแนกตามคณลกษณะประชากร เศรษฐกจ ผลการวจยพบวา เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได การรบรขอมลเกยวกบโรค รวมทงความรเกยวกบโรคและทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมมความสมพนธกบการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนด อภปรายผล ผวจยขออภปรายผลการวจย ตามวตถประสงคดงตอไปน 1. ผสมผสโรคพษสนขบาเปนเพศหญงรอยละ 64.4 ผลการศกษาในครงนสอดคลองกบการศกษาลกษณะทางระบาดวทยาของผทถกสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาในอาเภอปาพะยอมจงหวดพทลง ซงพบวาผทสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย 1.3 เทา

38

(นวช เทพสง, 2551) อายของผสมผสโรคพษสนขบาอยในระหวาง 25-34 ปมากถงรอยละ 26.7 ซงไมสอดคลองกบผลการวจยทพบวาผทสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบามอายต ากวา 15 ปเปนสวนใหญ (นวช เทพสง , 2551 ; Apirom Puanghat, and Wirongrong Hunsoowan, 2005) ระดบการศกษาพบวา ผสมผสโรคพษสนขบาทมระดบการศกษาประถมศกษา มารบบรการฉดวคซนครบตามนดมากทสดรอยละ 66.7 สอดคลองกบการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการเลยงดสนขกบความรในการปองกนโรคพษสนขบาของประชาชนในตาบลทเปนแหลงทองเทยวอาเภอเมอง จงหวดสรนทรพบวา ระดบการศกษาของกลมตวอยางทมการศกษาตากวามธยมศกษาตอนปลายมพฤตกรรมการปฏบตตวในการเลยงดนขถกตองมากกวากลมตวอยางทมระดบการศกษาสงกวาปรญญาตรขนไป (ตลธนช ยอดอนทร .2552) อาชพ พบวาผสมผสโรคพษสนขบามอาชพรบจางมากทสดรอยละ 31.9 ซงไมสอดคลองกบการศกษา ลกษณะทางระบาดวทยาของผทถกสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาในอาเภอปาพะยอมจงหวดพทลง ซงพบวาผทสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบา สวนใหญประกอบอาชพทาสวน (นวช เทพสง, 2551) 2. ผสมผสโรคพษสนขบา มความรในดานการดแลบาดแผลหลงถกสตวกด และทราบสาเหตของการตดเชอโรคพษสนขบาอยในระดบสง สอดคลองกบการศกษา พฤตกรรมการปองกนตนเองจากโรคพษสนขบาของประชาชน อาเภอเมอง จงหวดสรนทรทพบวา การรบรถงชองทางตดตอของโรคและการปองกนตนเองโรคพษสนขบาอยในระดบสง สาเหตทผสมผสโรคพษสนขบามระดบความรอยในระดบสง อาจเนองมาจากการรบทราบขอมลจากอาสาสมครสาธารณสขชมชน บคลากรทางการแพทยหรอตามสอตางๆทแพรหลายมากขน สวนความรในการไปรบบรการฉดวคซนกรณทเคยไดรบวคซนมาแลวและความเขาใจเกยวกบเรองของลกสนขทมอายนอยกวา 3 เดอนยงไมเปนโรคพษสนขบามระดบความรอยในระดบตา ซงจากรายงานการสอบสวนผเสยชวตดวยโรคพษสนขบานนแสดงใหเหนวาลกสนขอาย1 – 3 เดอนเปนสาเหตสาคญของการเสยชวตเนองจากประชาชนไมคดวาลกสนขจะเปนโรคพษสนขบาได ( สมหมาย แจมอน และคณะ อางใน Apirom Puanghat and Wirongrong Hunsoowan, 2005) นอกจากนอาจจะเนองมาจากเปนความรเชงลกทกลมผสมผสโรคพษสนขบาไมทราบซงสอดคลองกบการศกษาทพบวาสาเหตการไมไดรบวคซนหลงรบเชอของผเสยชวตดวยโรคพษสนขบาในประเทศไทย พ .ศ. 2535-2539 คอ สาเหตสวนใหญเกดจากความไมรเรองโรค (ประวทย ชมเกษยร. 2541)

1. 3. ทศนคต ในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ผลการศกษาพบวา ผสมผสโรคพษสนขบามทศนคตในระดบสงในเรองโรคพษสนขบาแมจะเปนโรคอนตรายแตสามารถปองกนไดดวยการฉดวคซน และ เชอวาการฉดวคซนครบตามนดสามารถปองกนการเปนโรคพษสนขบาได สอดคลองกบการศกษา การเปดรบขาวสาร ความร ทศนคต และการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออก ของประชาชนในจงหวดนนทบรซง ซงพบวา ทศนคตมความสมพนธเชง

39

บวกตอการปฏบตตน เรองการปองกนโรคไขเลอดออก ประชาชน (นนทนช โสมนรนทร1 และ ณฏฐ

ชดา วจตรจามร จาก www.researchconference.kps.ku.ac.th/article_9/pdf/o_human43.pdf‎ ) สวนทศนคตในระดบตาคอ การไปรบบรการฉดวคซนเฉพาะเมอถกสนขและแมวกดเทานน และการเชอวาโรคพษสนขบาเมอเปนแลวสามารถรกษาใหหายขาดซงจากหนงสอแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบา 2547 ของกรมควบคมโรค ในสวนของการรกษา พบวา ยงไมสามารถรกษาได การรกษาเพยงแคดแลประคบประคองและรกษารกษาตามอาการเทานนซงหนวยงานทางดานสาธารณสขควรเรงรณรงคในการใหความรกบประชาชนใหแพรหลายมากขน 4. ดานความรและทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาผลการศกษาพบวาดานความรและทศนคตไมมความสมพนธตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ซงสอดคลองกบผลการศกษาความร ทศนคตและการปฏบตเพอปองกนและควบคมการเกดโรคไขหวดใหญสายพนธใหมชนด เอ เอชวน เอนวน 2009 ของครและผดแลเดกเลก ณ ศนยเดกเลก ในจงหวดสราษฏรธานทพบวา ความร ทศนคตไมมความสมพนธกบการปฏบตตว แตทศนคตมความสมพนธเชงบวกกบความรอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (กจตยา รตนมณ, รววรรณ คาเงน, ปภาสน แซตว, 2555 ) ขอเสนอแนะ จากผลการวจยพบวา ผสมผสโรคพษสนขบาไมมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนดรอยละ 37 และปจจยดานตวแปรของคณลกษณะของประชากรรวมทงความรเกยวกบโรคและทศนคตไมมความสมพนธกบการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ผวจยจงมขอเสนอแนะดงตอไปน 1. ผสมผสโรคพษสนขบามความรนอยทสดเกยวกบ การไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบากรณทเคยไดรบวคซนและความเขาใจเกยวกบลกสนขอายนอยกวา 3 เดอนยงไมเปนโรคพษสนขบา ทาใหไมไปรบบรการฉดวคซน หนวยงานทางดานสาธารณสขและปศสตวควรรณรงคใหความรใหประชาชนทสมผสโรคพษสนขบาทราบอยางตอเนอง เหนความสาคญของการฉดวคซน เพอปองกนโรคใหกบประชาชน

2. ผสมผสโรคพษสนขบามทศนคตตอการไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทไมถกตอง เกยวกบการไปรบบรการฉดวคซนเฉพาะเมอถกสนขและแมวกดเทานนซงในความเปนจรงโรคพษสนขบาสามารถเกดจากสตวเลยงลกดวยนมทกชนด และการเชอวาโรคพษสนขบาเมอเปนแลวสามารถรกษาใหหายได ซงในความเปนจรงโรคนเมอเปนแลวไมสามารถรกษาใหหายไดตองตาย

40

ทกรายการปองกนมเพยงวธเดยวคอการฉดวคซนปองกนดงนนจงควรใหความรกบประชาชนทวไปใหตะหนกและเหนความสาคญของการไปรบบรการฉดวคซนโรคพษสนขบา

3. จากผลการศกษาครงนพบวาตวแปรตางๆเชน เพศ อาย สถานภาพการสมรส ระดบการศกษาอาชพ รายได การรบทราบขอมลขาวสารเกยวกบโรค การมความรรวมทงทศนคตตอการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมมความสมพนธกบการการไปรบบรการฉดวคซนตามนดนน อาจเนองจากจานวนกลมตวอยางมปรมาณนอยเพยง 135 ตวอยาง ควรทจะมการเพมจานวนกลมตวอยาง

ในการศกษาในพนทอน เพอจะทาใหทราบถงความสมพนธทแทจรงโดยละเอยด ตอไป 4. จากผลการศกษาครงนพบวาตวแปร ดานอาชพของกลมตวอยางสวนมากประกอบอาชพ รบจางซงกลมนอยในกลมของคนทางานนอกบานไมมเวลาในการดแลสนข ควรมกจกรรมทสามารถสงเสรมความรในการปองกนโรคพษสนขบาไดตลอดจนการรบรขาวสารจากสอตางๆ และจากเจาหนาทสาธารณสขโดยการรณรงคและประชาสมพนธ

41

บรรณานกรม

กจตยา รตนมณ, รววรรณ คาเงน และ ปภาสน แซตว. (2555). ความร ทศนคตและการปฏบตเพอ ปองกนไขหวดใหญ 2009 ของครและผดแลเดกเลก ณ. ศนยเดกเลกในจงหวดสราษฏธาน. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสราษฏรธาน. กลมโรคตดตอระหวางสตวและคน สานกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข . (2555). แนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาและคาถามทพบบอย. กรงเทพฯ: โรงพมพ ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจากด. กรมควบคมโรค. (2548). แนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบา 2547 .กรมควบคมโรค.กระทรวง สาธารณสข, ธรพงศ ยนยงโอฬาร. ระบาดวทยาโรคพษสนขบาในสตวของประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2549-2554 ; http://www. dcontrol.dld.go.th/th/images/stories/.../rebies_epidemic2549- 2554.pdf‎ นนทนช โสมนรนทร

และ ณฏฐชดา วจตรจามร. การเปดรบขาวสาร ความร ทศนคต และการปฏบต

ตนในการปองกนโรคไขเลอดออก ของประชาชนในจงหวดนนทบร. ; http://www.researchconference.kps.ku.ac.th/article_9/pdf/o_human43.pdf‎ นรศา นางาม, ประพนธศกด ฉวราช, พทกษ นอยเมล และ นพดล มมาก. (2543). ปจจยทมผลตอ การนาสนขและแมวมารบบรการการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาในหมบานชนบท ของจงหวดขอนแกน. วารสารสตวแพทย , 10(3),36-49. นวช เทพสง. (2551). ลกษณะทางระบาดวทยาของผทถกสงสยวาสมผสเชอโรคพษสนขบาใน อาเภอปา พะยอมจงหวดพทลง. (การคนควาแบบอสระปรญญามหาบณฑต, ปยดา อดมชยสกล, ประพมพพร ฉนทวศนกล และ ธรพงษ ตนฑวเชยร. การใหวคซนปองกน โรคพษสนขบาแบบกอนสมผสโรค (pre- exposune Rabies Prophylexis ) ; http://www. Snt146.mail.live.com. พนธนย ธตชย. 2555.โรคพษสนขบา. สรปรายงานการเฝาระวงโรคประจาป 2555.: ; http://www. boe.moph.go.th/, 74-75.. วระ เทพสเมธานนท และ วศษฏ สตปรชา. (2548). การวเคราะหผลการวนจฉยโรคพษสนขบาในสตว ทสงมาจากกรงเทพฯ และภาคกลางของประเทศไทย ป พ.ศ. 2544-2547. J Med Assoc Thai, 88(2), 282-286.

42

วาสนา ตนตรตนานนท .(2551). พฤตกรรมการปองกนตนเองจากโรคพษสนขบาของประชาชน อาเภอเมอง จงหวดสรนทร . (การคนควาแบบอสระปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม). สรชย ศลาวรรณ, นนทนา แตประเสรฐ, พงษพษณ ศรธรรมานสาร, ธรศกด พรหมพนใจ. ตนทนประสทธผลโครงการปองกนควบคมโรคพษสนขบาในคนเปรยบเทยบระหวาง การใหวคซนโดยวธการปองกนโรคลวงหนาและการใหวคซนปองกนหลงถกสตวกด. http://www ..kmddc.go.th/researches/download/files/4126 สเมธ องควรรณด, ประวทย ชมเกษยร, นราทพย ชตวงศ และ วโรจน ตงเจรญเสถยร. (2546). ตนทน- ผลได ของการควบคมโรคพษสนขบาในประเทศไทย โดยเนนการควบคม ในสนข. วารสารวชาการสาธารณสข, 12(6), 937-948. อภรมย พวงหตถ และ วรงรอง หนสวรรณ. (2005). สถานการณโรคพษสนขบาในประเทศไทย. J Med Assoc Thai, 88(9),1319-1322. Benjamin, S Bloom.(1986). ‘ Learning for mastery’. Evaluation comment. Center for the study of instruction program. University of California at Los Angeles. Vol 2:47-62. Supaporn Wacharapluesadee and Thiravat Hemachudha.(2005). Rabies Diagnosis in Human. J Med Assoc Thai, 88(6),859-864.

43

ภาคผนวก

44

แบบสอบถาม การวจยเรอง

ปจจยทมความสมพนธกบการฉดวคซนไมครบตามนดของผสมผสโรคพษสนขบา โรงพยาบาลพรหมคร อ าเภอพรหมคร จงหวดนครศรธรรมราช

สวนท 1. ขอมลทวไป ค าชแจง : โปรดทาเครองหมาย / ใน หนาขอความตามความเปนจรงหรอเตมขอความลงในชองวางใหสมบรณ

……………………………………………………………………………………………………… 1. ขอมลทวไป

1.1 เพศ ชาย หญง

1.2 อาย .. …… ป (ปเตม ) 1.3 สถานภาพสมรส โสด ค หมาย/ แยกกนอย 1.4 ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร 1.5 อาชพ เกษตรกรรม เชน ทาสวน ทานา รบจาง คาขาย นกเรยน/นกศกษา รบราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ/พนกงานองคกรปกครองสวนทองถน 1.6 รายไดตอเดอน ............................... บาท 1.7 การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคพษสนขบา ทานไดรบจากแหลงใด ไมไดรบ ไดรบ (เลอกตอบมากทสดเพยง 1 ขอ ) อสม./ผนาชมชน บคลากรทางการแพทย วทย/โทรทศน สอสงพมพ อนๆระบ............................... 1.8 การมารบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนด (เฉพาะผวจย ) ครบตามนด ไมครบตามนด

45

สวนท 2 ความรความเขาใจเกยวกบโรคพษสนขบา ค าชแจง โปรดทาเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบความรความเขาใจเกยวกบโรคพษสนขบา ของทาน (ตอบไดเพยงคาตอบเดยว)

ขอความ ใช ไมใช 1.โรคพษสนขบาเปนโรคตดเชอจากสตวสคนทมความรนแรงเปนอนตรายถงชวต

2. พาหะนาโรคพษสนขบามเพยงสนขกบแมวเทานน 3. การตดเชอโรคพษสนขบา เกดจากการถกกด ขวน จากสตวเลยงลกดวยนมทมเชอโรคพษสนขบา

4. อาการของสตวทนาจะเปนโรคพษสนขบา เชน มพฤตกรรมไปในทางตรงขามกบปกต ชอบกดสงของ ชอบหลบอยในมมมด

5. การรกษาโรคพษสนขบาในปจจบนสามารถรกษาใหหายขาดได 6. การดแลบาดแผลหลงถกสตวกด คอ การลางแผลดวยนา ฟอกสบหลายๆครงลางสบออกใหหมด เชดแผลดวยนายาฆาเชอ แลวไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทโรงพยาบาล

7.การฉดปองกนโรคพษสนขบาใหครบตามนด ถอเปนสงสาคญทสดในการปองกนโรคพษสนขบาเพราะโรคนสามารถปองกนไดโดยการฉดวคซนเพยงอยางเดยว

8.ลกสนขอายนอยกวา 3 เดอน ยงเปนโรคพษสนขบา 9.ถาเคยฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบามาแลว ถกสตวเลยงลกดวยนานมกดอก ไมตองไปฉดวคซนปองกนเนองจากมภมตานทานอยแลว

10.ถาเลยงสนขหรอแมวหรอสตวเลยงลกดวยนมชนดอน ควรนาสตวไปฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาทกป

46

สวนท 3 ทศนคตในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา ค าชแจง โปรดทาเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบความคดเหนเกยวกบการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาของทาน (ตอบไดเพยงคาตอบเดยว)

ขอความ เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย 1. ทานเชอวาโรคพษสนขบาเมอเปนแลวไมสามารถรกษาใหหายไดตองตายทกราย

2.โรคพษสนขบาแมจะเปนโรคอนตรายแตสามารถปองกนไดดวยการไปฉดวคซน

3. ทานจะไปรบบรการฉดวคซนเฉพาะเมอถกสนขและแมวกดเทานน

4. ถาถกลกสนขอายต ากวา 3 เดอนกด ทานไมมความจาเปนตองไปรบบรการฉดวคชนปองกนโรคพษสนขบา

5. เมอถกสนขหรอแมวกดไปฉดวคซนปองกนบาดทะยกและ ฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาครงเดยวกเพยงพอ

6. . เจาหนาทงานอบตเหต -ฉกเฉนใหบรการทานดวยความยมแยมแจมใส

7. ทานเหนวาสถานทในการไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาไมสะดวก

8. ทานรสกวาเบอหนายทจะตองไปรบบรการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาตามนด

9. ทานเชอวาถาถกสนขทมประวตเคยฉดวคซนมาแลว 1 ครงมากดไมตองไปรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา

10. ทานเชอวาการฉดวคซนครบตามนดสามารถปองกนการเปนโรคพษสนขบาได

47

ประวตผวจย ชอ - สกล นางผาณต แตงเกลยง การศกษา พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยวลยลกษณ ตาแหนง พยาบาลวชาชพชานาญการ สถานทปฏบตงาน แผนกอบตเหต- ฉกเฉน โรงพยาบาลพรหมคร