ศิลป ฉ24 บทที่7 - Huachiew Chalermprakiet Universityarts.hcu.ac.th/upload/files/JournalLib/7-12-24.pdf · 2017-10-20 · 72 ปีที่ 12 ฉบับที่

70 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

บทคดยอ

พพธภณฑทองถนในประเทศไทยบางสวนประสบปญหากบการเปลยนแปลงทางดานสงคม

เศรษฐกจการเมองการปกครองสภาพแวดลอมเทคโนโลยและคานยมของคนในสงคมพพธภณฑ

ทองถนจงตองมการปรบตวใหทนยคสมยและความตองการของคนในสงคมตามสภาวการณของ

กระแสโลกาภวตนดงนนพพธภณฑทองถนตองมการบรหารจดการทดใหคนในชมชนเขามามสวน

รวมในการตดสนใจก�าหนดทศทางเปนคณะกรรมการบรหารงานเปดโอกาสใหคนในชมชนแลก

เปลยนเรยนรรวมกนเขามาเปนสวนหนงในพพธภณฑใหคนในชมชนมความรสกเปนเจาของรวมกน

นอกจากนจะตองดงศกยภาพของคนในชมชนและทรพยากรวฒนธรรมในทองถนทมอยมาประยกต

ใชกบเทคโนโลยสารสนเทศผานการแนะน�าจากผทมความรความสามารถและพรอมทสนบสนนเพอ

เพมศกยภาพในการด�าเนนงานของพพธภณฑใหพพธภณฑมบทบาทในการพฒนาสงคมท�าใหคนใน

ชมชนมชวตความเปนอยและเศรษฐกจทดขนไดรบประโยชนจากพพธภณฑมากทสดจะท�าใหคนใน

ชมชนเหนคณคาของพพธภณฑและเขามาเปนสวนหนงในพพธภณฑเปนการจดการพพธภณฑ

ทองถนไดอยางยงยน

ค�ำส�ำคญ:การจดการพพธภณฑพพธภณฑทองถนโลกาภวตน

* อาจารยประจ�าหลกสตรสาขาวชาการจดการวฒนธรรมคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ

กำรจดกำรพพธภณฑทองถนในยคโลกำภวตนกฤษฎาตสมา*

วารสารศลปศาสตรปรทศน71

The Local Museum Management in the GlobalizationKrisada Tussama

Abstract

Some local museums in Thailand have the problem from the changing of sociaty, economy, politics, administration, environment, technology and popularity of social people. The local museums have to adjust for medernization and the requirement of social people for the situation of globalization trend. So the local museums must have administration to manage with the people in the community to join in for determine for specification of direction to be committee to administrate. They come to be a part of museums to make the people in the community feel to possess. Besides, they must retrieve potential of the people in the community and resource of culture in the local to apply with information technology. By introduction from the scholar to support at the same time. For increase potential to operate of the museums. They take a part to develop the society. Then the people in the community will have the better quality of life and better economy. They can get the most benefit from the museums. They make the people in the community appreciate from the museums and come to be part of museums. This is the local museums management for last.

Keywords : Museum Management, Local Museum, Globalization

72 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

บทน�ำ การกอตงของพพธภณฑทองถนในประเทศไทยในยคแรกๆมการกอตวผานนโยบายของรฐบาลผานหนวยงานของรฐโดยใหความสนใจในเรองการเกบรวบรวมโบราณวตถในทองถนและสนบสนนใหเกดพนททางวฒนธรรมกลายเปนแหลงเรยนรดานประวตศาสตรวฒนธรรมในระดบภมภาคและในระดบชมชน(ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน).2554:บทความวชาการ)

ในปจจบนประเทศไทยมการจดตงพพธภณฑขนมาเปนจ�านวนมากไมวาจะเปนพพธภณฑทจดขนทงหนวยงานรฐบาลภาคเอกชนรวมไปถงพพธภณฑทองถนศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)มการแบงประเภทตามการบรหารการจดการของพพธภณฑออกเปน8ประเภทคอ1)มลนธและองคกรไมแสวงหาผลก�าไร2)ชมชน3)เอกชน4)สถานศกษา5)หนวยงานราชการ6)องคกรปกครองสวนทองถน7)วดและชมชน8)พพธภณฑสถานแหงชาตโดยพพธภณฑทงหมดในประเทศไทยจากการส�ารวจของศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)มพพธภณฑจ�านวนทงสน1,439แหง(ขอมลณวนท6กรกฎาคมพ.ศ.2559)

ภำพท 1 ภาพกราฟแสดงการเตบโตของจ�านวนพพธภณฑในประเทศไทยทมา:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน))

จากภาพท1กราฟแสดงการเตบโตของพพธภณฑทองถนในประเทศไทยพบวาพพธภณฑในชวงพ.ศ.2540เปนตนมาการเตบโตของพพธภณฑทเกดขนจากการดแลโดยวดและชมชนเตบโตอยางรวดเรวเนองจากวดเปนสถานทรวบรวมจตใจของคนในชมชนและยงเปนแหลงทพบโบราณวตถและโบราณสถานทส�าคญของชมชนรวมไปถงผคนทมจตศรทธาบรจาคสงของใหกบทางวดไดเกบรวบรวมไวเพอเปนแหลงเรยนรในการด�าเนนงานพพธภณฑหลายแหงของประเทศไทยไดพยายามจดท�าใหสอดคลองสมพนธกบสภาพของบรบทสงคมอกทงกระแสของประชาคมชมชนเขมแขงก�าลงไดรบความสนใจเปนอนมากซงการสรางชมชนเขมแขงไดนนคนในชมชนตองเขาใจตนเองและชมชนใหถองแทเสยกอนการสนใจเรองราวทองถนจงเปนจดเรมตนของการศกษาประวตศาสตรทองถนและพฒนาไปสความเขาใจ“ตวตนหรออตลกษณของทองถน”อนจะเปนเครองมอส�าหรบการตดสนใจเพอการด�ารงอยและวสยทศนการพฒนา

วารสารศลปศาสตรปรทศน73

ทองถนบทบาทของพพธภณฑทองถนจงท�าหนาททงเปนกระบวนการปลกจตส�านกแหงคณคาของทองถนและเปนเครองมอในการถายทอดคณคาของทองถนสสาธารณชน แตในการจดตงพพธภณฑทมมากขนกมพพธภณฑบางแหงจ�าเปนตองปดตวลงหรอประกาศปดปรบปรงและไมมก�าหนดเปดใหเขาชมโดยสวนใหญแลวเปนพพธภณฑทมการด�าเนนการโดยเอกชนหรอหนวยงานทอาจจะไมมความพรอมองคความรในการจดการด�าเนนการดานพพธภณฑเพราะเนองจากการท�าพพธภณฑนนจ�าเปนทจะตองดแลด�าเนนกจการอยางตอเนองหรอพพธภณฑทองถนบางแหงทกอตงขนโดยความตงใจของคนในทองถนจงกลายเปนเพยงหองเกบของหรอถกทงรางไมไดรบความสนใจจากผคนและคนไทยสวนใหญไมนยมเขาชมพพธภณฑ

ตำรำงท 1 แสดงสถานะพพธภณฑในประเทศไทยขอมลณวนท9สงหาคม2559(ทมา:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน))

ประเภทพพธภณฑตำมบรหำรจดกำร

สถำนะพพธภณฑ (หนวย: แหง)

เปดด�ำเนนกำร ปดปรบปรงอยระหวำงด�ำเนนกำร

ปดถำวร

มลนธและองคกรไมแสวงก�าไร 37 0 0 0

ชมชน 74 0 8 1

เอกชน 213 7 2 8

สถานศกษา 296 4 9 6

หนวยงานราชการ 207 1 12 0

องคการปกครองสวนทองถน 118 1 6 3

วดและชมชน 356 12 12 3

พพธภณฑสถานแหงชาต 43 0 0 0

รวม 1344 25 49 21

จากตารางท1แสดงสถานะพพธภณฑในประเทศไทยจะพบวามพพธภณฑทมการปดปรบปรงรอยละ1.7อยในระหวางด�าเนนการรอยละ3.4และปดถาวรรอยละ1.5จากการศกษาของพเนตรดาวเรองและคณะ(2557:75)ไดวเคราะหสถานภาพพพธภณฑทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบวาพพธภณฑทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบสภาพปญหาดานผทดแลพพธภณฑชาวบานในชมชนไมมสวนรวมในการจดการพพธภณฑบางแหงไมมผเขาชมท�าใหขาดรายไดและไมมงบประมาณในการดแลพพธภณฑท�าใหพพธภณฑทองถนหลายพนทตองเลกการใหบรการ จากสภาพปญหาของพพธภณฑในกลมภาคตะวนออกเฉยงเหนอบงบอกใหเหนปญหาทเกดจากดานตางๆ โดยสภาพปญหาสวนใหญมาจากการบรหารจดการของพพธภณฑทไมไดมาจากการมสวนรวมของชมชนไมไดสอบถามความคดเหนความตองการของชมชนและพพธภณฑไมมการปรบตวเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของคนในสงคมไมปรบตามคานยมของคนในสงคมไมมการน�าเทคโนโลยทมอยมาใชใหเกดประโยชนท�าใหไมมผเขาชมและขาดรายไดพพธภณฑบางแหงจงแบกรบภาระไมไหว

74 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

อาจตองปดปรบปรงหรอปดตวไปดงนนเราจ�าเปนตองมการหาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขนเพอไมใหพพธภณฑทองถนทเปนคลงภมปญญาของทองถนไว

แนวคดของพพธภณฑทองถนนกวชาการหลายทานไดใหค�านยามเกยวกบพพธภณฑทองถนโดยสมลกษณเจรญพจน(2547:

8)กลาวถงพพธภณฑทองถนไววาเปนพพธภณฑทจดตงขนและบรหารจดการโดยองคการบรหารสวนทองถนหรอบคคลในทองถนเพอประชาสมพนธเรองราวของทองถนหรอเรองราวททองถนสนใจแนวคดการอนรกษสะสมสบสานและสบทอดในภมปญญาไทย

พพธภณฑทองถนบางแหงมโบราณสถานหรอเรองราวความส�าคญทางประวตศาสตรทมความส�าคญกนาจะมพพธภณฑเพอแสดงหลกฐานความเปนมาของสถานทนนพพธภณฑอาจจะอยในความดแลของวดโรงเรยนหรอการปกครองสวนทองถนแลวน�าเอาโบราณวตถทมคาทางวฒนธรรมทางศาสนสถานหรอของประชาชนในทองถนนนมาแสดงอาจเปนของแตกหกแตมความหมายกเพยงพอหากจ�าเปนแสดงถงสงทมคาอาจจะถายภาพและแสดงขอมลเรองราวความรเกยวกบของสงนนเปนการใหความรกบผคนภายนอกและเปนการกระตนใหคนในทองถนเกดความรกความสนใจและตระหนกถงคณคาของประวตศาสตรและวฒนธรรมของตน(ศรศกรวลลโภดม.2530:10-12)

การพฒนาพพธภณฑทองถนมแนวคดมงเนนใหพพธภณฑมลกษณะเปน“ศนยรวม”ของทรพยากรวฒนธรรมทมอยชมชนและพฒนาความสามารถของชมชนในการจดการพพธภณฑทองถนแบบพงพาตนเองแตในการด�าเนนการของพพธภณฑทผานมาในการพฒนาพพธภณฑทองถนหลายแหงมกจะด�าเนนการโดยนกวชาการและผช�านาญการทางวชาชพทเปนคนนอกชมชนโดยทคนในชมชนทองถนมสวนรวมนอยมากท�าใหขาดกระบวนการเรยนรอยางตอเนองและทส�าคญคนในชมชนทองถนสวนมากไมสามารถเขาถงพพธภณฑได(สายนตไพรชาญจตร.2547:17-18)

พพธภณฑทองถนโดยสวนใหญจะเกดขนจากวดเพราะวดเปนแหลงรวบรวมโบราณวตถทงในดานศาสนาประวตศาสตรศลปะภมปญญาและวฒนธรรมของชมชนเพอการอนรกษดแลรกษาและจดแสดงใหชมชนไดเรยนรสบทอดศลปวฒนธรรมประเพณและภมปญญาของบรรพบรษเอาไวและสบเนองจากวถชวตคนไทยทนบถอศาสนาพทธนนผกพนอยกบวดมาตงแตเกดจนตาย(สคณตาคลานกระแส.2545:14)

พพธภณฑทองถนเปนพพธภณฑของชมชนดงนนจะตองใหความส�าคญกบชมชนการมสวนรวมในการตดสนใจการออกแบบการจดการพพธภณฑรวมถงการจดแสดงโบราณวตถในพพธภณฑเพราะคนทจะเลาเรองชมชนไดดทสดคอคนทอยในชมชนและคนทสามารถเขามามสวนรวมกบกจกรรมของพพธภณฑไดด(กฤษฎาตสมา.2557:131)

ดงนนการกอตงพพธภณฑเรมจากภาครฐเพอสนองนโยบายของประเทศภายหลงมการจดตงมากขนจากความสนใจในประวตศาสตรทองถนทมหลกฐานสบทอดมาใหคนรนหลงไดศกษาถงประวตศาสตรภมปญญาของทองถนพพธภณฑจงเปนทรวบรวมโบราณวตถทมอยในทองถนเลาเรองราวตางๆทเกดขนสวนใหญพพธภณฑจะมการจดตงอยในบรเวณวดโรงเรยนและในการก�ากบขององคการปกครองสวนทองถนท�าใหพพธภณฑทองถนบางแหงมการบรหารจดการเพยงคนกลมเดยวชาวบานในชมชนไมมสวนรวมในการตดสนใจก�าหนดทศทางของพพธภณฑทองถนท�าใหพพธภณฑตองปดตวลงเพราะการบรหารจดการพพธภณฑไมตอบสนองความตองการของคนในทองถน

วารสารศลปศาสตรปรทศน75

การจดการพพธภณฑทองถนมปจจยและขนตอนในการจดการพพธภณฑทองถนสรปไววาม2องคประกอบ(ศนยมานษยวทยาสรนธร.2540:4-25)ดงน 1. กำรจดตงพพธภณฑทองถนมองคประกอบคอ

1.1คณะท�างานซงประกอบไปดวยชาวบานฝายวชาการภณฑารกษ 1.2งบประมาณในการด�าเนนงาน 1.3เนอหาทน�าเสนอเปนเรองราวความเปนมาของทองถนในดานตางๆเชนประวตศาสตร

ต�านานภมปญญาความเชอประเพณการละเลนวฒนธรรมเปนตน 1.4สงของทจดแสดงควรเปนสงของทมในทองถนและมความหมายตอคนในทองถนหรอ

เกยวพนกบวถชวตของคนในทองถน 2. ขนตอนในกำรจดตงพพธภณฑทองถนมดงน 2.1การมสวนรวมของชมชนควรเกดจากความกระตอรอรนของชาวบานทตองการจะมพพธภณฑทองถนในชมชนของตนน�าไปสความรวมมอและผลกดนใหพพธภณฑทองถนเกดเปนจรงเปนจงขนมา 2.2ศกษาวจยขอมลในทองถนมเรองทนาสนใจอยมากมายดงนนควรมการก�าหนดหวขอเรองและขอบเขตเรองทตองการศกษาซงตองเปนเรองทใหความรความเขาใจทองถนแกผชมไดเปนอยางด 2.3มการจดท�าทะเบยนและหมวดหมของวตถโดยใหชมชนเขามามสวนรวม 2.4ก�าหนดเนอหาและท�าการบรรยายเรองราวใหพจารณาจากขอมลทไดจากการศกษาวจยประกอบกบวตถทมอยวาอะไรคอลกษณะส�าคญทสะทอนถงเอกลกษณภายในทองถนเพอน�าเสนอเปนจดเดนของพพธภณฑ 2.5การเลอกสงของทน�ามาจดแสดงตามเนอหาก�าหนดตองเลอกวตถทมความหมายตอทองถนและเนอหาทจดแสดงเปนหลก 2.6การจดแสดงพพธภณฑทองถนตองใหทงความรและความเพลดเพลนการจดแสดงจงตองมความนาสนใจ 2.7การจดการ/การด�าเนนงานควรมการจดตงคณะกรรมการของชมชนในการด�าเนนกจการพพธภณฑในดานตางๆเชนดานการบรหารจดการดานงบประมาณเปนตน ในขนตอนการจดการพพธภณฑทองถนทกขนตอนตองมาจากการมสวนรวมของคนในทองถนเพอใหเกดความรสกเปนสวนหนงของพพธภณฑและจะเกดความตระหนกถงคณคาของทรพยากรวฒนธรรมทมอยในทองถน

บทบำทของพพธภณฑตอกำรพฒนำชมชน สมลกษณเจรญพจน(2547:8)กลาวถงบทบาทของพพธภณฑตอการพฒนาชมชนวาเปนทเกบรวบรวมและแสดงสงตางๆทมความส�าคญดานวฒนธรรมวทยาศาสตรโดยมความมงหมายเพอใหเกดประโยชนตอการศกษาเลาเรยนและกอใหเกดความเพลดเพลนใจ นคมมสกะคามะ(2521:10-19)กลาวถงบทบาทหนาทของพพธภณฑทเหนเดนชดคอการแสวงหารวบรวมการอนรกษการสอสารกบผเขาชมและการจดแสดงวตถทเปนหลกฐานหลงเหลออยจากของทงมนษยและสภาพแวดลอมเพอใหบรการทางการศกษาเพอความเพลดเพลนและเพอพฒนาสงคม

76 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

ศรศกรวลลโภดม(2531:12)ไดแสดงแนวคดบงชถงความจ�าเปนของพพธภณฑไววาพพธภณฑมความหมายและส�าคญโดยตรงตอการศกษานอกระบบเปนสถานทอธบายความรความเขาใจเกยวกบทรพยากรทางวฒนธรรมแสดงความเปนมาในมตทางวฒนธรรมชวยใหคนในทองถนรจกตนเองดงนนเนอหาหลกทควรจะมในพพธภณฑประกอบดวยสภาพแวดลอมทางธรรมชาตภายในพนทประวตศาสตรของชมชนสภาพสงคมเศรษฐกจวฒนธรรมและควรจดแสดงสงทเหนวาเปนลกษณะพเศษของชมชนเพอสรางเอกลกษณใหพพธภณฑมความแตกตางจากพพธภณฑอนๆ ในสวนความเหนซงเกยวกบวฒนธรรมทเปนวตถจากภมปญญาในการประดษฐคดคนเครองมอเครองใชตอบสนองความตองการด�ารงชวตนนนอกจากคณคาเชงประโยชนใชสอยยงประกอบดวยคณคาเชงศลปะทเปนงานฝมอดวยการพฒนาทค�านงถงเศรษฐกจเปนหลกเนนความสะดวกสบายในชวตประจ�าวนท�าใหเกดเทคโนโลยสมยใหมเขาแทนท สวรรณทศคร(2545:71-73)พพธภณฑชมชนหรอพพธภณฑทองถนทวไปตางตนตวและมการปรบปรงการด�าเนนงานเพอใหเกดประโยชนทสงสดแกชาวบานในชมชนโดยค�านงถงการใหบรการแกชมชนและเออประโยชนใหทวถงแกบคคลตางๆ ในชมชนเพอใหบรรลวตถประสงคทางเปาหมายในการด�าเนนงานของพพธภณฑชมชนดงนนพพธภณฑจะตองพฒนาบทบาทหนาทของพพธภณฑใหตระหนกถงประโยชนทชมชนจะไดรบบทบาทหนาทของพพธภณฑแบงออกเปน3บทบาทไดแก 1. บทบำทหนำททำงสงคมและวฒนธรรม ในปจจบนประเทศทก�าลงพฒนาใหสอดคลองกบความเจรญทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดสงผลกระทบตอชมชนตางๆในสงคมอยางมากมายเนองจากความเจรญทางดานเศรษฐกจยงไมมความสมพนธกบความเจรญทางดานวฒนธรรมประกอบกบความเจรญทางดานการสอสารท�าใหทองถนไดรบขาวสารทกสอแมจะเปนผลดคอท�าใหชาวบานรบรถงความเจรญดานตางๆ แตในทางกลบกนความรนสงผลกระทบท�าใหชาวบานลดความภาคภมใจในทองถนของตนเองเกดความนยมตอสงใหมๆจงท�าใหละเลยขนบธรรมเนยมประเพณทสบทอดตอกนมาและปรบวถชวตตามคานยมใหมๆท�าใหมรดกทางวฒนธรรมภมปญญาสญหายไปในทสดซงนกวชาการพพธภณฑทานหนงไดใหความคดเหนวาพพธภณฑทองถนมหนาทหลกในการอนรกษจดแสดงและใหการศกษามรดกทางวฒนธรรมอยแลวจงนาจะมบทบาทส�าคญในการน�ามาซงความภาคภมใจสามารถสรางก�าลงใจใหคนในทองถนคอยๆ พฒนาตามศกยภาพของตนและพพธภณฑทองถนจงควรน�าขอดของเทคโนโลยสมยใหมมาพฒนาประยกตใชใหเกดประโยชนซงจะท�าใหมบทบาทตอสงคมและวฒนธรรมดงน 1.1มบทบาทในการสรางจตส�านกและความภาคภมใจในการรกษาวฒนธรรมและภมปญญาของทองถน 1.2เปนองคกรทอนรกษมรดกทางวฒนธรรมของทองถน 1.3มบทบาทเปนศนยรวมของวฒนธรรมทองถน 1.4มบทบาทใหบรการการศกษาแกคนในทองถนและผทสนใจตางถน 1.5มบทบาทในการเสรมสรางคณภาพชวตใหแกคนในทองถน พพธภณฑจงมบทบาทในการตระหนกใหสงคมเหนถงคณคาของทรพยากรวฒนธรรมในทองถนน�าทรพยากรทมอยมาประยกตใชใหเกดประโยชนดานการศกษาพฒนาใหเกดประโยชนดานเศรษฐกจจะท�าใหคนในชมชนเหนคณคาและจะชวยกนอนรกษทรพยากรวฒนธรรมในทองถน

วารสารศลปศาสตรปรทศน77

2. บทบำททำงเศรษฐกจ พพธภณฑสามารถมบทบาทความส�าคญทางเศรษฐกจแมวาจะไมคอยเดนชดแตพพธภณฑกสามารถปรบใหสอดคลองกบการพฒนาทางเศรษฐกจเชนการสงเสรมอาชพใหมๆ ทสอดคลองกบธรกจพพธภณฑชวยสงเสรมในดานการทองเทยวกจะเปนการเพมรายไดใหแกธรกจในชมชนไมวาจะเปนรานคารานอาหารและรานขายของทระลกและยงสามารถเพมรายไดใหกบเยาวชนและคนในทองถนดวยการสนบสนนเปนมคคเทศกอาสา 3. บทบำทดำนกำรเมอง พพธภณฑพนบานมบทบาทส�าคญอยางยงในการกระตนสรางความภาคภมใจในทองถนโดยปลกฝงใหคนในทองถนเขาใจถงประวตศาสตรทองถนพฒนาการของชมชนตลอดจนถงวฒนธรรมและภมปญญาดงเดมท�าใหคนในทองถนไดศกษาถงรากเหงาและเหนคณคาทองถนของตนเอง

จะเหนไดวาการจดตงพพธภณฑมบทบาทตอการพฒนาชมชนทงในดานสงคมเศรษฐกจการเมองการศกษาและการอนรกษทรพยากรวฒนธรรมในชมชนใหคงอยมบทบาทในการพฒนาชมชนใหเกดความรสกรกถนฐานบานเกดวฒนธรรมภมปญญาของตนเองสามารถสรางรายไดจากการด�าเนนงานพพธภณฑยงสามารถสรางความสามคคในชมชนท�าใหทองถนเขมแขงจากการน�าภมปญญาวฒนธรรมทไดจากการเรยนรในพพธภณฑมาตอยอดพฒนาใหเกดการพงพาตนเองนอกจากพพธภณฑเปนตวสอสารใหคนตางถนไดเขาใจถงความเปนตวตนของทองถนอกดวย

สภำพปญหำของพพธภณฑทองถน ปจจบนพพธภณฑทองถนในประเทศไทยมการเตบโตเพมขนอยเปนจ�านวนมากแตเปนการเพมขนในเชงปรมาณแตดานคณภาพในการบรหารจดการเพมประสทธภาพยงคงมจ�ากดและในยคกระแสโลกาภวตนท�าใหพพธภณฑทองถนประสบปญหาในการบรหารจดการ ปญหาของพพธภณฑทองถนมความหลากหลายซงทงนขนอยกบบรบทความพรอมและความรวมมอทกภาคสวนในทองถนนนๆแตสภาพปญหาทพบมากมาจาก(ประภสสรโพธศรทอง.2555:บทความวชาการ) 1. ขำดควำมรในกำรจดกำรพพธภณฑทองถน ในการจดตงพพธภณฑทองถนผกอตงรวมถงคณะกรรมการในการด�าเนนงานจ�าเปนทจะตองมความรความเขาใจประสบการณในงานพพธภณฑเพอก�าหนดวางแผนงานในการด�าเนนงานระยะยาวทชดเจนจดตงคณะกรรมการและจดหางบประมาณทจะมาดแลพพธภณฑใหด�าเนนกจกรรมไดอยางตอเนองมการพฒนาใหพพธภณฑสรางประโยชนไดคมคากบทลงทน 2. พพธภณฑกลำยเปนทเกบของ เนองจากพพธภณฑทองถนสวนใหญจะเปนการเกบรวบรวมวตถโบราณทพบในทองถนหรอเปนโบราณวตถทมความส�าคญทางดานประวตศาสตรจตใจของคนในทองถนซงเปนเพยงการเกบรวบรวมน�ามาไวในทเดยวกนเทานนแตยงขาดการศกษาความรความหมายของโบราณวตถในแตละชนเพอใชในการสอสารถงความส�าคญประวตความเปนมาการใชประโยชนใหเชอมโยงกบเรองราวทจะน�าเสนอใหคนทสนใจไดศกษาเหนคณคาของโบราณวตถชนนนและใหเหนถงความส�าคญของโบราณวตถตอคณคาทางจตใจของคนในทองถน

78 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

3. กำรเสอมสภำพของโบรำณวตถ โบราณวตถบางชนดมความเสยงสงในการรกษาหรอถารกษาแบบไมถกวธอาจจะท�าใหโบราณวตถชนนนเสยหายอาจจะเนองมาจากภยทางธรรมชาตสตวแมลงหรอแมกระทงจากฝมอมนษยเพราะฉะนนจ�าเปนอยางยงทพพธภณฑควรจะมการศกษาหาความรเรองการดแลโบราณวตถและจดหาบคลากรในทองถนทคอยท�าหนาทดแลโบราณวตถในพพธภณฑอยางสม�าเสมอ 4. ขำดแคลนบคลำกร ในสวนงานพพธภณฑจ�าเปนทจะตองมบคลากรในสายงานพพธภณฑไมวาจะเปนภณฑารกษนกวชาการการศกษาเจาหนาทกจกรรมเพอใหพพธภณฑทองถนทจดขนไดมกจกรรมมาน�าเสนอใหดนาสนใจมพลงทจะขบเคลอนด�าเนนงานดานพพธภณฑและอาจจะตองจดทมพเลยงจากผเชยวชาญคอยใหค�าปรกษาแนะน�าในการด�าเนนงานดานตางๆของพพธภณฑ 5. กำรเปดใหบรกำรแบบไมตอเนอง พพธภณฑทองถนหลายแหงมการเปดใหบรการไดสกระยะเวลาหนงและไดปดปรบปรงอนเนองมาจากขาดงบประมาณในการดแลขาดบคลากรในการเปดใหบรการหรอแมกระทงบางพพธภณฑไมมผเขาชมจงไดปดไวชวคราวท�าใหพพธภณฑทองถนขาดความตอเนองในการด�าเนนงานและใชประโยชนไดอยางจ�ากด 6. ขำดกำรสนบสนน พพธภณฑทองถนหลายแหงตองแบกอ มภาระในการดแลพพธภณฑไวเพยงผ เดยวขาดการชวยเหลอสนบสนนจากหนวยงานภาครฐและเอกชนเนองมาจากการมองไมเหนถงคณคาความส�าคญของพพธภณฑตอการพฒนาทองถนและระเบยบการของรฐบาลยงไมเปดโอกาสใหพพธภณฑทองถนบางลกษณะของบประมาณสนบสนนจากรฐบาลได 7. ขำดกำรมสวนรวมจำกคนในชมชน พพธภณฑหลายแหงมการด�าเนนงานเพยงกลมคนเพยงกลมเดยวยงขาดการมสวนรวมของคนในทองถนหรอยงขาดอาสาสมครทจะเขามาชวยเหลอด�าเนนงานตางๆในพพธภณฑถาพพธภณฑตงในบรเวณวดอาจจะเรมจากการดงคณะศรทธาโรงเรยนในชมชนเขามามสวนรวมในการด�าเนนงานหรอการใหชมชนสามารถเขามาจดกจกรรมตางๆในบรเวณพพธภณฑจะท�าใหเกดความสมพนธระหวางพพธภณฑกบชมชน 8. ทศนคตของคนไทย ประชาชนคนไทยสวนใหญยงมองพพธภณฑเปนเพยงทเกบโบราณวตถรกษาของโบราณไมมกจกรรมขาดแรงจงใจทเขามากระตนในการเขาชมท�าใหคนสวนใหญไมนยมเขาพพธภณฑ พพธภณฑทองถนทมผ เขาชมนอยเปนสาเหตหลกทท�าใหพพธภณฑทองถนหลายทตองยตการด�าเนนงานดานพพธภณฑสายนตไพรชาญจตรกลาวถงทศนคตทเปนสาเหตของคนไทยไมคอยสนใจพพธภณฑไววาคนไทยสวนใหญเขาไปชมพพธภณฑเพยงครงเดยวแลวเกดความไมประทบใจไมมความนาสนใจอาจจะมสาเหตมาจากระบบการศกษาทมงเนนการพฒนาสงคมสความทนสมยและมองวาเรองของความเชอศาสนาประวตศาสตรสงคมวฒนธรรมของทองถนเปนเรองงมงายขาดเหตและผลในทางวทยาศาสตรเปนอปสรรคในการพฒนาส ความกาวหนาท�าใหคนไทยร นใหมไมสนใจในประวตศาสตรขาดส�านกเรองอดตมองเหนโบราณวตถเปนเพยงสนคาทสรางมลคามากกวาคณคาดานจตใจ(สายนตไพรชาญจตร.2553:12-13)

วารสารศลปศาสตรปรทศน79

จากสภาพปญหาขางตนท�าใหพพธภณฑบางแหงตองออกมาหาวธการแกไขปญหาทเกดขนจากกรณตวอยางพพธภณฑพนบานจาทวจงหวดพษณโลกปพ.ศ.2552มการใหสมภาษณของคณพรศรบรณเขตตผดแลพพธภณฑพนบานจาทวเกยวกบการแบกรบปญหาของพพธภณฑดานคาใชจายพพธภณฑท�าใหตองปดตวลงเพราะแบกรบภาระไมไหวดานศาตราจารยพเศษศรศกรวลลโภดมไดกลาวถงกรณสภาพปญหาของพพธภณฑพนบานจาทวสงคมตองตระหนกเรยนรและพยายามรกษาสงเหลานไวเพอใหเดกรนใหมไดศกษาแตในยคปจจบนเดกรนใหมมการเรยนรผานเทคโนโลย(วลเถลงบวรตระกล.2552:บทความวชาการ) ดงนนสภาพปญหาของพพธภณฑทองถนเกดจากความไมพรอมของผทตองการสรางพพธภณฑขาดงบประมาณขาดความรในการจดการพพธภณฑทศนคตของคนไทยทไมเหนคณคาของประวตศาสตรของชาตและทองถนของตนเองและกระแสสงคมโลกในยคโลกาภวตนทมการใหความส�าคญกบมลคามากกวาคณคาพพธภณฑจงจ�าเปนตองมการปรบตวเพอใหทนยคสมยในสภาวการณของโลก

โลกำภวตนของสงคมไทย โลกาภวตนมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายไวScholteไดอธบายและใหความหมายค�าวา“โลกาภวตน”ไว5แนวทางดงนความหมายแรกหมายถงความสมพนธขามพรมแดนระหวางประเทศ(Cross-BorderRelations)เปนการพดถงความเจรญเตบโตของการแลกเปลยนและการพงพากนระหวางประเทศทเพมสงขนความหมายทสองเปนการอธบายถงการท�างานในยคโลกาภวตนวาการท�างานตองเปนเสรมากขน(Liberalization)หรออดมการณเสรนยมเปนการอธบายถงกระบวนการท�างานผนวกรวมกบระบบเศรษฐกจระหวางประเทศคอลดขอจ�ากดตางๆในการท�างานทเปนปญหาและอปสรรคลงความหมายทสามเปนการอธบายโลกาภวตนเกยวกบการท�าใหเปนสากลเพราะในอนาคตการรวมกนทางวฒนธรรมของโลกเปนเรองทกระจายไปทวโลกและเพอการแลกเปลยนประสบการณรวมถงการกระจายขอมลขาวสารจากประชากรในพนทหนงไปสพนทอนๆของโลกความหมายทสเปนการอธบายถงโลกาภวตนในแงของการท�าใหเปนตะวนตก(Westernization)หรอการท�าใหทนสมย(Modernization)เปนการอธบายในแงโลกาภวตนในรปแบบตางๆ ใหมความทนสมยมากขนความหมายทหาโลกาภวตนเปนการอธบายถงการแบงเขตพนทแบบภมศาสตรทางสงคมใหม(SocialGeography)โดยเปนการเพมความเชอมโยงระหวางบคคลในสวนตางๆ ของโลกจากขอมลขาวสารกจกรรมการอพยพเคลอนยายและปฏสมพนธในดานตางๆของมนษยผานทางสอSocialmediaหรอชมชนออนไลน(กญชพรศรมณ.2559:277-279) ในสงคมไทยทไดรบผลจากอทธพลของโลกาภวตนเนองจากโลกเปลยนแปลงระบบเนนเรองการคาเสรท�าใหเกดความเชอมโยงกนการแขงขนดานการคาการเขามาลงทนของนกลงทนตางชาตท�าใหท�าลายธรกจขนาดเลกในประเทศไทยจงจ�าเปนตองปรบตวเพมศกยภาพในการแขงขนดงน 1. กำรพฒนำตำมแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต เปนการใหความสนใจเรองการพฒนาทยงยนเนนการพฒนาคนโดยถอวาคนเปนทรพยากรทส�าคญของชาตทเรยกวาทรพยากรมนษยการรกษาสงแวดลอมสงเสรมประชาธปไตยแบบมสวนรวมการกระจายอ�านาจจากสวนกลางสทองถนสรางความมสวนรวมทางสงคมแกไขปญหาทกอยางแบบบรณาการประกอบดวยชมชนนกวชาการรฐและเอกชน โดยแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท9ทน�าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมงเนนใหด�าเนนการในทางสายกลางกาวทนโลกเนนการผลตและการบรโภคอยางเปนเหตเปนผลสรางความสมดลและการพฒนาอยางยงยนการใชทนทมอยในสงคมใหเกดประสทธภาพสงสด

80 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

2. กำรพฒนำทองถน ใหความส�าคญกบคนในทองถนการพฒนาจะตองเกดจากความตองการของชาวบานเพอประโยชนของชาวบานโดยยดหลกส�าคญ5ประการคอ 2.1หลกการพงตนเองเปนหลกการใชชวตแบบเศรษฐกจพอเพยงจะเปนการจดการรปแบบชวตใหสมพนธกบสงตางๆอยางเหมาะสมระหวางคนสงคมสงแวดลอมท�าตามความสามารถเปนอยอยางประมาณตนตามฐานะตามอตภาพและทส�าคญไมหลงใหลไปตามกระแสของวตถนยมมอสรภาพเสรภาพไมพนธนาการอยกบสงใดไมตองพงพาปจจยตางๆทเราไมไดเปนเจาของ 2.2ปรบเปลยนวถการผลตจากทผลตเพอการคาหาผลก�าไรเปนผลตเพอบรโภคเองเมอมสวนเกนจงน�าออกมาขาย 2.3พฒนาบนพนฐานของวฒนธรรมชมชนเสมอนเปนการตอยอดองคความรทมอยในทองถนพฒนาใหมรปแบบทนสมยหรอตามความตองการของคนในสงคมปจจบนเพอลดตนทนและความเสยงทจะตามมาและถอวาเปนการใหความส�าคญกบภมปญญาทมอยในชมชนเปนการอนรกษภมปญญาทองถนอกดวย 2.4รวมกลมเพอจดตงองคกรเพอสรางความเขมแขงในการตอรองอ�านาจจากคนตางถนอ�านาจจากเอกชนหรออ�านาจของรฐบาลและยงเปนการชวยเหลอกนในกลมและสามารถตอยอดเปนภาคเครอขายกบกลมตางๆทงในชมชนและภายนอกชมชน 3. กำรปฏรปกำรศกษำ การศกษาเปนกลไกส�าคญในการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพสามารถด�ารงชวตไดอยางรทนโลกโดยนโยบายททางรฐบาลไดก�าหนดสทธทางการศกษาในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2540ไดใหการศกษาขนพนฐานไมนอยกวา12ปและสนบสนนใหคนมความรมทกษะในดานเทคโนโลยภาษาองกฤษฝกการคดวเคราะหแกปญหาและลงมอท�า การเปลยนแปลงของสงคมไทยเขาสยคของโลกาภวตนสงผลตอการด�ารงชวตของคนในสงคมรวมไปถงคานยมความคดการใชชวตทมเทคโนโลยเขามาเกยวของดงนนการด�าเนนกจการตางๆทงหนวยงานภาครฐและเอกชนจ�าเปนตองมการเปลยนแปลงเพอรองรบความตองการของคนในสงคมทเปลยนไปตามกระแสนยมตางๆทเขามาในประเทศ พพธภณฑทองถนในประเทศไทยจ�าเปนตองมการเปลยนแปลงตามความตองการของผเขาชมและการใชกระแสโลกาภวตนใหเกดประโยชนแกพพธภณฑทองถนไมวาจะเปนในดานการน�าเทคโนโลยมาใชใหเกดประโยชนกบพพธภณฑเชนการใชสอโฆษณาประชาสมพนธขอมลของพพธภณฑผานทางสอออนไลนการพฒนาระบบการชมพพธภณฑออนไลนนอกจากนจะตองตอบสนองความตองการของคนในชมชนใชหลกการอนรกษและพฒนาควบคกนใหสามารถพฒนาทองถนทงในดานเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมโดยใชทรพยากรทมอยในทองถนใหเกดประโยชนมากทสดเปนการพงพาตนเองใหเกดกระบวนการจดการอยางยงยน

กำรจดกำรพพธภณฑทองถนในยคโลกำภวตน การกระตนและชวยเหลอชาวบานในการตงพพธภณฑทองถนเพอใหคนในทองถนไดรจกตนเองโดยทรพยากรทางวฒนธรรมทมอยในทองถนไมวาจะเปนโบราณวตถกจกรรมประเพณแมกระทงอาคารสถานทจดพพธภณฑจะตองมความเชอมโยงกบเนอหาทงในดานประวตศาสตรทางวฒนธรรมประวตศาสตรสงคมและชวตวฒนธรรมของผคนทอยตามชมชนตางๆในพนทหรอทองถนเดยวกนสงก�าหนดวาจะน�าโบราณวตถชนดใดมาแสดงทศทางและหวขอในการแสดงและเปนสงทแสดงลกษณะ

วารสารศลปศาสตรปรทศน81

เฉพาะทมกเรยกกนวา“เอกลกษณทองถน”(ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน).2554) ในกระแสยคโลกาภวตนพพธภณฑจะตองมการปรบตวเพอใหเขายคสมยทมการแขงขนกนสงท�าใหประชาชนสวนใหญมองทกอยางเปนมลคาจงจ�าเปนตองพฒนาพพธภณฑทองถนเพอปรบตวเขาสคานยมใหมๆ ของคนในชมชนท�าใหคนในชมชนเหนวาพพธภณฑทองถนมคณคาและมลคาเพอเขาสระบบการจดการอยางยงยนเปนบอเกดถงความเจรญในชาตดงนนพพธภณฑทองถนหลายแหงทเปดมาและมบางแหงไดปดตวลงไปเปนเพราะไมมการปรบตวเขาสกระแสสงคมโลกดงนนจ�าเปนทจะตองมระบบการบรหารจดการใหมเพอใหสอดคลองกบยคโลกาภวตน ดงนนการจดการพพธภณฑทองถนในยคโลกาภวตนพพธภณฑจะตองตระหนกอยตลอดเวลาถงการเปลยนแปลงของสงคมเทคโนโลยคานยมแตจะตองไมลมรากฐานของวฒนธรรมภมปญญาทองถนความรความสามารถของคนในชมชนและทรพยากรทมอยน�าสงเหลานมาบรณาการประยกตใชกบการจดการพพธภณฑทองถนใหเกดประสทธภาพและความส�าเรจในการจดการพพธภณฑเพอใหพพธภณฑทองถนสามารถด�าเนนงานในยคโลกาภวตนดงน 1. กำรบรหำรจดกำรพพธภณฑดำนทรพยำกรมนษย พพธภณฑทองถนควรมการจดการเพอใหเกดความยงยนจะตองมาจากการมสวนรวมของคนในชมชนหนวยงานอนๆและผทเกยวของทงภายนอกและภายในพนทใหเขามามสวนรวมในการจดการพพธภณฑโดยใชหลกการบวรคอบานวดโรงเรยนซงเปนรปแบบทสอดคลองกบการพฒนาเขาสยคโลกาภวตนใหทกคนไดเขามามสวนรวมในการตดสนใจใชความรความสามารถทมอยในการด�าเนนงานดานพพธภณฑเพอการบรหารจดการเปนแบบประชาธปไตยทกคนไดออกความคดเหนไดเสนอความตองการของแตละกลมคนเพอเปนแนวทางในการด�าเนนงานของพพธภณฑทองถนใหเปนพพธภณฑเพอชมชน ยคโลกาภวตนเปนยคทมความเจรญทางดานเทคโนโลยพพธภณฑทองถนควรน�าเทคโนโลยมาใชในการด�าเนนกจกรรมตางๆของทางพพธภณฑโดยใชภมปญญาทองถนมาบรณาการกบเทคโนโลยใหเกดการพฒนาและตอบสนองความตองการของคนในชมชนดงนนพพธภณฑทองถนจะตองเรยนรวทยาการสมยใหมและเรยนรเทคโนโลยเพอน�ามาพฒนาพพธภณฑ ในการสรรคหาผเขารวมในการบรหารจดการเราจะตองมผน�าประธานกลมตวแทนในการประสานงานทงในนามเชนผใหญบานก�านนเปนตนและผทประชาชนในชมชนใหการยอมรบและนบถอศรทธาเชนประธานกลมทจดตงขนในชมชนกลมผสงอายกลมแมบานกลมเยาชนรวมไปถงปราชญภรรยาผใหญบานทไดรบการนบถอจากคนในชมชนพระสงฆเปนตน จดตงกลมในการด�าเนนงานดานพพธภณฑโดยใหผทเขารวมชวยกนเลอกเนนความสมครใจและบางต�าแหนงงานอาจจะตองคดเลอกจากความรความสามารถในงานนนๆแตทางพพธภณฑจะตองมการเพมศกยภาพในงานโดยใหคณะท�างานเขารบการอบรมเรยนรวธการท�างานและสงเสรมการพฒนาในต�าแหนงงานนนๆใหเขากบยคสมยและความตองการของสงคม 2. กำรบรหำรจดกำรพพธภณฑดำนองคควำมร จากสภาพปญหาของพพธภณฑทเกดขนในเรององคความรของโบราณวตถในพพธภณฑสบเนองมาจากขอมลของโบราณวตถในพพธภณฑอาจจะยงขาดการคนควาหาเรองราวประวตความเปนมาทสามารถมาถายทอดใหกบผทสนใจไดดงนนจงจ�าเปนทพพธภณฑจะตองมการสบคนหาขอมลมาเลาเรองราวตางๆโดยสอดแทรกความคดความเชอของสงนนการเรยกชอโบราณวตถในพพธภณฑเปนภาษาพนบานแมกระทงชอทชาวบานนยมเรยกของสงนนเพอใหพพธภณฑมจดดงดดในการเขาชมและยงเปนการใหเกยรตแกคนในทองถน

82 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

สายนตไพรชาญจตร(2558)กลาวถงการจดการภมปญญาความรในระบบพพธภณฑทองถนเรมตนทการแกปญหาเรองความไมรของทองถนนนๆโดยใชกระบวนการศกษาวจยและกระบวนการเรยนรเพอคนหาค�าตอบเปนกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมของคนในชมชนและผทสนใจนอกชมชนในการศกษาชมชนแบบมสวนรวมและการศกษาวจยตนเองของชมชนอาจจะเรยกวาเปนกระบวนการทบทวนความทรงจ�ารวมของชมชนหรอเปนการขดคนหาอดต(diggingupthepasts)เปนการคนหาความหมายและการระบคณคาความส�าคญของทรพยากรวฒนธรรมทเปนโบราณวตถซงเปนกระบวนการสงเสรมใหคนในทองถนไดทบทวนภมปญญาความรทเคยท�าใหชมชนพงตนเองชวยใหคนทเคยรเคยท�าไดตามภมปญญาความรนนเกดความมนใจวาสงทเคยรเคยท�านนยงมคณคาและยงใชประโยชนไดเปนการบอกกลาวตอคนรนใหมทไมเคยรไมเคยตระหนกในคณคาของภมปญญาความรนนใหไดรไดเขาใจและเหนคณคามากขนซงเปนกระบวนการปลกจตส�านกใหเหนคณคาภายในทองถนควบค ไปกบการสรางความเขาใจตอระบบคณคาภายนอกทามกลางกระแสโลกาภวตนและยงเปนการสรางความยอมรบในภมปญญาความรและสงเสรมใหมการยอมรบในตวชาวบานทมภมปญญาความรเปนกระบวนการสรางความมสวนรวมในการพฒนาชมชนผานการท�าพพธภณฑทองถน นอกจากนในการน�าเสนอขอมลของเนอหาพพธภณฑจ�าเปนจะตองหากจกรรมเขามาสอดแทรกการน�าเสนอขอมลเนอหาท�าใหโบราณวตถทจดแสดงอยในพพธภณฑมความนาสนใจมากขนท�าใหผเขาชมพพธภณฑเกดการมสวนรวมในการเขาชมและคนทอยในทองถนไดเปนสวนหนงในกจกรรมหรอการด�าเนนงานของพพธภณฑเชนพพธภณฑจนเสนตงอยในวดจนเสนจงหวดนครสวรรคใหนกเรยนไดเขามาเปนสวนหนงในการน�าชมพพธภณฑโดยมการจดอบรมยวมคคเทศกเพอใหนกเรยนมทกษะการน�าชมในพพธภณฑเปนการสรางความภาคภมใจและยงสรางรายไดใหแกนกเรยนทน�าชมอกดวย 3. กำรน�ำเทคโนโลยมำประยกตใชกบทรพยำกรวฒนธรรมของทองถน ทรพยากรวฒนธรรมทมในทองถนน�ามาบรณาการกบเทคโนโลยเพอใชพฒนาในดานการด�าเนนงานของพพธภณฑใหตอบสนองความตองการของคนในยคโลกาภวตนเชนการน�าเทคโนโลยในดานประชาสมพนธกจกรรมตางๆ ของพพธภณฑการน�าเทคโนโลยมาพฒนาใหเปนพพธภณฑออนไลนการน�าพพธภณฑมาใชในการบรหารด�าเนนงานตางๆของพพธภณฑ 4. กำรท�ำใหพพธภณฑสรำงมลคำเพมดำนเศรษฐกจใหคนในทองถน การสรางรายไดใหคนในทองถนจะชวยกระตนใหเหนถงคณคาของพพธภณฑการอนรกษจะตองควบคไปกบการพฒนาจะท�าใหพพธภณฑมทงคณคาและมลคารวมทงในการด�าเนนการงานอนรกษดแลพพธภณฑจ�าเปนทจะตองมคาใชจายดงนนพพธภณฑจะตองมการสรางรายไดใหทงพพธภณฑเองและคนในทองถนเชนจดท�าของทระลกเพอจ�าหนายใหแกผทมาชมการใหคนในทองถนเปนมคคเทศกน�าชมพพธภณฑทองถนรานคามรายไดเพมจากนกทองเทยวทเดนทางมาชมพพธภณฑ 5. กำรพฒนำบคลำกรใหกำวทนเทคโนโลยและสภำพสงคม การฝกอบรมบคลากรทเขามามสวนรวมในการด�าเนนงานของพพธภณฑรวมทงคนในทองถนใหมความรดานเทคโนโลยการสอสารสารสนเทศและแนวโนมในการด�าเนนงานดานพพธภณฑการน�าเทคโนโลยมาประยกตใชกบสงของทจดแสดงในพพธภณฑเชนการจดฝกอบรมใหความรการอนรกษโบราณวตถในพพธภณฑการจดกจกรรมการใชเทคโนโลยในการท�างานดานพพธภณฑอบรมการดและและพฒนาเวปไซตของพพธภณฑ ดงนนการจดการพพธภณฑทองถนตองมการพฒนาตนเองอยเสมอเพอใหสามารถด�าเนนกจการไดอยางตอเนองในยคโลกาภวตนโดยการจดการพพธภณฑจะตองด�าเนนงานทใหคนในชมชนเขามาม

วารสารศลปศาสตรปรทศน83

สวนรวมตงแตการจดตงพพธภณฑเจาหนาทด�าเนนงานในพพธภณฑคณะกรรมการของพพธภณฑการรบฟงความคดเหนของคนในชมชนการก�าหนดทศทางของพพธภณฑการพฒนาคนในชมชนใหเขาใจเขาถงสงคมในปจจบนการจดการองคความรในพพธภณฑใหทนสมยการน�าเทคโนโลยเขามาชวยในการด�าเนนงานตางๆและการค�านงถงการสรางมลคาควบคกบคณคาของทองถน

บทสรป พพธภณฑทองถนก�าลงประสบปญหาในการด�าเนนกจการมพพธภณฑหลายแหงทไมมผคนเขาชมไมมงบประมาณในการดแลผคนในทองถนไมใหความส�าคญท�าใหบางพพธภณฑตองปดใหบรการชวคราวและบางพพธภณฑตองยตการใหบรการสาเหตมาจากยงไมมความพรอมในการเปดใหบรการยงขาดความรในระบบของการจดการพพธภณฑความตองการในการชวยเหลอจากทางหนวยงานภาครฐสถาบนการศกษาทมความสามารถเขามาสนบสนนในดานตางๆ รวมทงงบประมาณในการดแลพพธภณฑทองถนนอกจากนการจดการพพธภณฑทองถนในยคกระแสโลกาภวตนซงเปนยคทเทคโนโลยเขามามสวนในการด�าเนนชวตถอวาเปนเครองมอทส�าคญในการด�าเนนกจการตางๆ เพอเพมประสทธภาพของพพธภณฑทองถนดงนนจงจ�าเปนอยางยงทจะตองมการเปลยนแปลงในการบรหารจดการพพธภณฑทองถนในยคโลกาภวตนสอดคลองกบการใชทรพยากรในทองถนใหเกดประโยชนมากทสดท�าใหพพธภณฑทองถนเปนแหลงเรยนรทส�าคญและยงสามารถสรางรายไดใหแกคนในชมชนอยางไรกตามการจดการพพธภณฑทองถนในสมยใหมตองเปนไปตามความตองการของสงคมโดยอยบนพนฐานการพงพาตนเองเพอใหพพธภณฑทองถนสามารถด�าเนนงานไดอยางตอเนองในการบรหารจดการพพธภณฑทองถนทจะตองพงตนเองใชทรพยากรทมอยในทองถนใหเกดประโยชนมากทสดและจะตองมการพฒนาใหทนยคสมยและสอดคลองกบความตองการของชมชนและผทสนใจเนนใหเปนระบบการจดการอยางยงยนและมการพฒนาทงในดานของบคลากรกจกรรมทจะสามารถดงดดใหผทสนใจเขารวมการพฒนาดานการองคความรในพพธภณฑการด�าเนนจดนทรรศการเคลอนทเพอใหชมชนสามารถเขาถงพพธภณฑไดโดยงายจะท�าใหพพธภณฑทองถนสามารถอยรอดในยคกระแสโลกาภวตนและเปนพพธภณฑทมการเปลยนแปลงตนเองตามสภาพสงคมแตยงยดหลกของการเลาเรองราวของชมชนตามบรบทของประวตศาสตรชวตสงคมวฒนธรรมและความเปนอยของคนในชมชนและเมอน�ามาด�าเนนงานพพธภณฑทองถนแลวจะตองตดตามและประเมนผลทเกดขนกบพพธภณฑและคนในชมชนเพอน�าปญหาทเกดขนมาด�าเนนการแกไขและปรบปรงตอการบรหารจดการด�าเนนงานพพธภณฑทองถนตอไป

บรรณำนกรมกฤษฎาตสมา.(2557)กำรจดกำรพพธภณฑวดศรสพรรณ อ.แมใจ จ.พะเยำ.วทยานพนธศศ.ม. (สาขาการจดการทรพยากรวฒนธรรม)กรงเทพมหานคร:บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร.กญชพรศรมณ.(มกราคม-เมษายน2559)“การจดการทรพยากรมนษยทามกลางกระแสโลกาภวตน” วำรสำรปญญำภวฒน.8(1)หนา277–279.นคมมสกะคามะ,กลพนธาดาจนทรโพธศรและมณรตนทวมเจรญ.(2521)วชำกำรพพธภณฑ. กรงเทพมหานคร:ไทยวฒนาพานช.ประภสสรโพธศรทอง.(2555)ปญหำของพพธภณฑทองถน. [ออนไลน]แหลงทมา: www.gotoknow.org/posts/398529(9กนยายน2559)

84 ปท12ฉบบท24กรกฎาคม-ธนวาคม2560

พเนตรดาวเรองและคณะ.(มนาคม-เมษายน2557)“วเคราะหสถานภาพพพธภณฑทองถนในภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ” วำรสำรมนษยศำสตรและสงคมศำสตรมหำวทยำลยมหำสำรคำม.31(2) หนา75-82.วลเถลงบวรตระกล.(2552)เมอลมหำยใจออนแรง “พพธภณฑจำทว” ก�ำลงหมดลม และเหลอ “วฒนธรรมทองถน” ใดใหเรยนร.[ออนไลน]แหลงทมา:http://www.matichon.co.th/ news_detail.php?newsid=1237188360&grpid=01&catid=08(8พฤศจกายน2559)ศรศกรวลลโภดม.(กรกฎาคม-กนยายน2530)“พพธภณฑกบการศกษานอกระบบ”วำรสำร เมองโบรำณ.13(3)หนา34–36.________.(2531)พพธภณฑวฒนธรรมพนบำน : ควำมจ�ำเปนทไมนำมองขำม.กรงเทพมหานคร: อกษรสมพนธ.ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน).(2540)“พพธภณฑทองถนในประเทศไทย.ม.ป.ท.” ในเอกสำรประกอบกำรสมมนำทำงวชำกำรเรองพพธภณฑทองถนในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร:ศนยมานษยวทยาสรนธร(องคการมหาชน)________.(2554) กำรกอตวของพพธภณฑทองถนไทยในบรบทของนโยบำยรฐ.[ออนไลน] แหลงทมา:www.sac.or.th/databases/museumdatabase/article_inside.php?id=1268 (09กนยายน2559)________.(2559)ฐำนขอมลพพธภณฑในประเทศไทย.[ออนไลน]แหลงทมา:www.sac.or.th/ databases/museumdatabase/(07กนยายน2559)สมลกษณเจรญพจนและคณะ.(2547)คมอพพธภณฑทองถน.กรงเทพมหานคร:กราฟคฟอรแมท (ไทยแลนด).สายนตไพรชาญจตร.(2547)กำรฟนฟพลงชมชนดวยกำรจดกำรทรพยำกรทำงโบรำณคดและ พพธภณฑ.กรงเทพฯ:โครงการสงเสรมการเรยนรเพอชมชนเปนสข.________.(2553)พพธภณฑบรบำล (MUSEOPEN).กรงเทพมหานคร:ศนยศกษาพฒนาโบราณคด ชมชน(ARCHAEOPEN).________.(2558)กำรฟนฟพลงชมชนดวยกำรจดกำรทรพยำกรทำงโบรำณคดและพพธภณฑ : แนวคด วธกำร และประสบกำรณจำกจงหวดนำน.กรงเทพมหานคร:โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอ ชมชนเปนสข(สรส.)ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.)และส�านกงานกองทนสนบสนน การเสรมสรางสขภาพ(สสส.). ________.(2558)พพธภณฑบรบำลกบกำรจดกำรมรดกวฒนธรรมชมชนทองถนอยำงยงยน. [ออนไลน]แหลงทมา:http://asi.aru.ac.th/?p=1357(09กนยายน2559)สคณตาคลานกระแส.(2544)เอกสำรรำยงำนเรองพพธภณฑวดกบกำรพฒนำชมชน.ม.ป.ท.สวรรณาทศคร.(2545)แนวโนมกำรพฒนำเทคนคกำรจดแสดงในพพธภณฑสถำนในทศวรรษหนำ. วทยานพนธศษ.ม.(สาขาเทคโนโลยการศกษา)กรงเทพมหานคร:บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.