วิชา A2206 องค์การและการจัดการสมัยใหม่ · ความหมายขององค์การ พจนานุกรมไทย

วชา A2206 องคการและการจดการสมยใหม

Organization and Modern Management

อาจารยดวงพร แสงทอง

แนวคดเกยวกบองคการและการจดการ - ความหมายขององคการ - ความหมายของการจดการ - หนาทของผบรหาร - ระดบของผบรหาร - ทกษะทางการบรหาร - บทบททางดานการจดการ

ความหมายขององคการ พจนานกรมไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน, 2542 องคการ หมายถง ศนยรวมกลมบคคล หรอกจการทประกอบกนขนมาเปนหนวยงานเดยวกน เพอด าเนนกจกรรมตามวตถประสงคทก าหนดไวในกฎหมาย หรอตราสารในการจดตงซงอาจเปนหนวยงานของรฐ หนวยงานเอกชน หรอหนวยงานระหวางประเทศ สวฒน ศรนรนดร และภาวนา สายช ไดใหความหมายวา รปแบบการท างานของมนษยทมลกษณะการท างานเปนกลม มการประสานงานกนตลอดเวลา มการก าหนดทศทาง จดระเบยบวธการท างานและตดตามวดผลส าเรจของงานทท าอยเสมอ บารนารด ไดใหค าจ ากดความวาองคการ คอ ระบบของการรวมมอรวมใจ หรอระบบของการประสานกจกรรมของบคคลตงแตสองขนไป โดยมวตถประสงคอยางเดยวกน Max Weber กลาววา องคการ คอ หนวยสงคมหรอหนวยงานซงมกลมบคคลกลมหนงรวมกนด าเนนกจกรรมตางๆ เพอใหบรรลเปาหมายอยางใดอยางหนง อทย หรญโต อธบายวา องคการหมายถง กลมคนหรอเอกชนหลายๆ คนมารวมท างานกนโดยมการจดระเบยบขน การจดระเบยบหมายถงการจดในเรองความสมพนธตอกนโดยมขอบงคบระเบยบ วนย สทธ หนาท หวหนา รายได รายจาย ตลอดจนความคดเหนตามนยน หนวยราชการตางๆ เชน กระทรวง ทบวง กรม กอง เปนตน

สรป ความหมายของการ

องคการ คอ การรวมตวของบคคลทมาทางานรวมกนโดยมการแบงหนาทแบงงานกนทาเพอทจะสามารถทางานใหบรรลตามบรรลเปาหมายและวตถประสงครวมกน จากความหมายนจะชใหเหนคณลกษณะขององคกร 3 ประการคอ 1. มกลมบคคลมารวมกน 2. มการรวมทากจกรรมเขาเปนอนหนงอนเดยวกน และรวมกนทางานในลกษณะกลม ทมการรวบรวมทรพยากรและความหมายของทกฝายมาดาเนนการรวมกน 3. โดยมงทจะดาเนนการใหบรรลถงผลสาเรจในเปาหมายทวางไว ซงไมอาจทาใหสาเรจลงไดดวยการกระทาโดยลาพงอสระ

ลกษณะสภาพขององคการ/องคกร เกดจากการรวมกลมของหลายๆคนเขาทางานรวมกน โดยแบงงานกนทาตามความถนด

คนเดยวทาทกอยาง กลมคนเขามาทางานรวมกน

การจดการ

การผลต

บญช/การเงน

การตลาด ทรพยากร

มนษย

การจดองคการ (Organizing)

การก าหนดหนาทและความรบผดชอบของบคลากร การก าหนดหนาทและโครงสรางการจดการองคกร การก าหนดความสมพนธระหวางบคคลโดยใชผงการจดองคกร (Organization Chart)

การจดสงแวดลอมในสานกงาน การจดพนทและแผนผงสานกงาน หลกการจดรปแบบสานกงานอยางเปนทางการ และไมเปนทางการ

ลกษณะสาคญขององคการ มการกาหนดเปาหมาย เปนแนวทางในการปฏบตงานไปสกจกรรม หรอผลผลตขงองคการ มกระบวนวธปฏบตงาน (process) และมการแบงงานกนทา เพอใหบคลากรในองคการยดถอเปนหลกในการปฏบตงานใหเปนตามทก าหนดไวในแผน ตองอาศยการปฏบตงานรวมกนจงจะประสบความส าเรจ ตองมการแบงงานกนท าตามความสามารถและความถนด หลกเลยงความซ าซอนของงานโดยตองมการก าหนดความรบผดชอบ มลาดบขนของการบงคบบญชา (hierarchy of authority) มการกาหนดอานาจหนาท และความรบผดชอบ ใหในการด าเนนกจกรรมตางๆตามล าดบของการบงคบบญชา มการประสานงานเปนระบบและมการตดสนใจทไดรบการกลนกรองทกระดบ

องคการตองมองคประกอบหรอลกษณะรวมดงน 1. โครงสราง (structure) : องคการตองมการจดโครงสราง แบงหนวยงานภายใน ตามหลกการแบงงานกนท าตามความถนด หรอหลกความช านาญเฉพาะอยาง มการก าหนดอ า น า จ ห น า ท แ ล ะ ค ว า ม ส ม พ น ธ ร ะ ห ว า ง ห น ว ย ง า น ใ น อ ง ค ก า ร 2. กระบวนวธปฏบตงาน (process) : องคการตองมกระบวนวธปฏบตงานทเปนแบบแผนคงทแนนอนเพอใหทกคนในองคการยดถอเปนหลกในการปฏบตงาน 3. บคคล (person) : องคการตองมความเกยวของกบบคคลทงในลกษณะทเปนผปฏบตงานในองคการรวมกนตามภารกจทไดรบมอบหมายและตองเกยวของกบบคคลภายนอกองคการดวย 4. วตถประสงค (objective) : องคการตองมวตถประสงคหรอจดมงหมายในการด าเนนงานเพอเปนแนวทางไปสกจกรรมหรอผลผลตขององคการ

ประเภทขององคการ (Types of Organization) การจาแนกองคการโดยยดโครงสราง (สมคด บางโม, 2538) แบงออกเปน 2 แบบ ดงน องคการแบบเปนทางการ (formal organization) เปนองคการทมการจดโครงสราง

อยางเปนระเบยบแบบแผนแนนอน การจดตงมกฎหมายรองรบ บางแหงเรยกวา องคการรปนย ไดแก บรษท มลนธ หนวยราชการ กรม โรงพยาบาล โรงเรยน ฯลฯ ซงการศกษาเรององคการและการจดการจะเปนการศกษาในเรองขององคการประเภทนทงสน

องคการแบบไมเปนทางการ (informal organization) เปนองคการทรวมกนหรอจดตงขนดวยความพงพอใจและมความสมพนธกนเปนสวนตว ไมมการจดระเบยบโครงสรางภายใน มการรวมตวกนอยางงายๆ และเลกลมไดงาย องคการแบบนเรยกวา หรอ องคการนอกแบบ เชน ชมรมตางๆ หรอกลมตางๆ อาจเปนการรวมกลมกนตามความสมครใจของสมาชกกลม ซงเนองมาจากรายได อาชพ รสนยม ศาสนา ประเพณ ต าแหนงงาน ฯลฯ

การแบงองคการตามโครงสรางทางสงคม แบงได 4 ประเภท

องคการ คอ ลกษณะเปนโครงสรางของสงคม องคการทกองคการ มวตถประสงคและเปาหมายทแตกตางกน สามารถแยกองคการตาม

โครงสรางสงคมได 4 ประเภท

1. องคการของรฐ เปนองคการทมวตถประสงคเพอการใหบรการแกประชาชนโดยไมหวงผลตอบแทนเชงเศรษฐกจ ไดแก สวนราชการตางๆ ซงประกอบดวยหนวยงานยอยหลายๆหนวยงาน เชน กระทรวง ทบวง กรม สถาบนการศกษาของรฐ

ลกษณะสาคญขององคการของรฐ “โครงสรางแบบราชการ”

ตวอยางองคประกอบขององคการของรฐ

2. องคการทางธรกจ เปนองคการของเอกชนทมวตถประสงคเพอสรางกาไรใหแกผลงทนซงประกอบดวยหนวยงานตางๆ หลายหนวยงาน เชน บรษท หาง ราน โรงแรมตางๆ

โครงสรางองคการธรกจ

ผงองคการ (Organization Chart)ภาคธรกจ ตวอยาง การจดผงองคการ

ประธาน (President)

แผนกเสอผาบรษ แผนกเสอผาสตร แผนกเสอผาเดก

การผลต (Operations)

การตลาด (Marketing)

การออกแบบ การตด การเยบ ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออก เฉยงเหนอ

3. องคการรฐวสาหกจ เปนองคการทรฐเปนเจาของแตมวตถประสงคในการดาเนนการในเชงการคาทไมหวงผลกาไร เชน องคการขนสงมวลชนแหงประเทศไทย การไฟฟาสวนภมภาค การรถไฟแหงประเทศไทย เปนตน

4. องคการอาสาสมคร เปนองคการของเอกชนทมวตถประสงคเพอสรางสรรคสงคมชวยเหลอบรรเทาทกข บรรเทาสาธารณะภย เชน มลนธรวมกตญญ มลนธสายใจไทย

อาสาสมคร (volunteer) หมายถง ผทสมครใจท างานเพอประโยชนแหงประชาชนและสงคม โดยไมหวงผลตอบแทนเปนเงน หรอสงอนใด บคคลทอาสาเขามาชวยเหลอสงคมดวยความสมครใจ เสยสละ เพอชวยเหลอผอน ปองกน แกไขปญหาและ พฒนาสงคม โดยไมหวงสงตอบแทน

องคการในศตวรรษท 21

องคการสมยใหม (Modern organization)

องคการสมยใหม (Modern organization) หมายถง การทมกลมคนมาท างาน รวมกนอยางเปนระบบ เพอใหไดบรรลเปาหมายอยางใดอยางหนง ซงองคสมยใหมการมลกษณะรวมกนอย 3 ประการ ไดแก 1) ทกองคการตองมวตถประสงคหรอเปาหมายของตนเอง 2) ทกองคการตองมคนรวมกนท างาน 3) องคการตองมการจดโครงสรางงานแบงงานหนาทรบผดชอบของ คนในองคการ

สงแวดลอมมอทธพลตอมมมองทางการจดการ และมมมองทางการจดการกเปนตวกาหนดรปแบบแนวคดทางการจดการในขณะนน ดงแผนภาพทชวยตแผความจรงของการเปลยนผานกระบวนทศนทางการจดการ เชน มมมองและการใหคณคา “คนเปนเสมอนเครองจกร” ส “คนมชวตและหวใจ” กสงผลใหเกดการกาวขามพรมแดนแหง

ยค Classic ไปยงยค Neo-Classic และทสาคญในเชงประจกษ

การจดการ (Management)

คออะไร

ความหมายของ “การจดการ Management” การจดการ หมายถง การใหกลมบคคลในองคกรเขามาท างานรวมกนเพอบรรล

วตถประสงครวมกนขององคกร ซงประกอบดวยการวางแผน การจดการองคกร การสรรบคลากร การน าหรอสงการ และการควบคมองคกรหรอความพยายามทจะบรรลวตถประสงครวมกน

การจดการ (Management) หมายถง การด าเนนการในการวางแผนตดสนใจ การจดองคการ การน า และการควบคมทรพยากรพนฐานขององคการ อนไดแก ทรพยากร การเงน สนทรพยถาวร ขอมลและทรพยากรมนษย เพอจะชวยใหองคการบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพและประสทธผล

การจดการ (Management) หรออาจจะเรยกวา การบรหาร หรอ การบรหารจดการ หมายถง ชดของหนาทตาง ๆ ทก าหนดทศทางในการใชประโยชนจากทรพยากรทงหลายอยางมประสทธภาพและประสทธผล เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ (Efficient) หมายถง การใชทรพยากรอยางเฉลยวฉลาด และคมคา สวนการใชทรพยากรอยางมประสทธผล (Effective) หมายถงการตดสนใจอยางถกตอง และมการปฏบตการไดส าเรจตามแผนทก าหนดไว ดงนน ผลส าเรจของการจดการตองมทงประสทธภาพและประสทธผลควบคกนไป

จากคานยามขางตน การจดการ หมายถง การบรหารงานตามกระบวนการหรอชดคาสงตางๆ เพอใหบรรลเปาหมายตางๆขององคกรอยางมประสทธภาพและประสทธผล โดยใชประโยชนจากทรพยากรทมอยใหคมคาทสด

การจดการ Management

การจดการ Management การจดการจะตองประกอบดวย “คนตงแตสองคนขนไปรวมกน

ทางานเพอใหบรรลวตถประสงครวมกน” และผจดการหรอผบรหารคอผทประสานทรพยากรตางๆไมวาจะเปน

คน (Man) เงน (Money) สงของ (Material) วธการจดการ (Management)

การดาเนนงานของธรกจนนจาเปนตองอาศยการจดการซงเปนทงศาสตรและศลปตงแตอดตจนถงปจจบน หากขาดการจดการแลวงานนนกจะไมประสบความสาเรจตามเปาหมายทวางไว แมวาจะมทรพยากรทางการเงนตางๆ ไดแก เครองจกรอปกรณ เงนทน วตถดบ

กระบวนการจดการ (Management Process)

นอกจากนยงตองมผรบผดชอบในหนาทตางๆ และมการตดตามการความสาเรจตามทตองการ กระบวนการจดการประกอบดวยหนาทการจดการ ดงตอไปน 1. การวางแผน (Planning) 2. การจดองคการ (Organizing) 3. การอานวยการ/การนา (Directing) 4. การควบคม (Controlling)

การวางแผน (Planning)

การจดองคการ (Organizing)

การอานวยการ/การนา

(Leading) การควบคม

(Controlling)

Planning

• การวางแผน (Planning) • เปนการพจารณาปจจยทเกยวของในการดาเนนงานทงพจารณาขอจากดและการกาหนดลวงหนาถงวธการ

ปฏบต เวลาทสาเรจและผลทไดรบ

Organizing

• การจดองคการ (Organizing) • เปนการกาหนดระบบการทางานของหนาทตางๆ ในองคการเพอใหเกดการประสานทด ในการจดองคการนน

รวมตงแตการกาหนดหมของงาน วธการสอสารระหวางฝายตางๆ การวางแผนดานทรพยากร

Directing

• การอานวยการ/การนา (Directing) • การมผรบผดชอบในงานตางๆ ขององคการเพอใหบรรลวตถประสงคทตองการ โดยการนา (Leading) หรอ

การจงใจผปฏบตงาน (Motivation) เพอใหพนกงานปฏบตหนาทตามทองคการคาดหวง

Controlling

• การควบคม (Controlling) • การตดตามผลการปฏบตงานเมอระยะเวลาผานไปเพอทราบวางานทไดดาเนนไปตรงตามระยะเวลาทกาหนด

หรอไม

ระดบการจดการ (Level of Management) ในการปฏบตงานฝายตางๆในองคกรนน ระดบอานาจในการควบคมและสงงานยอมจะตองมความแตกตางกนในภาระความรบผดชอบ ดงนนอานาจในการการอานวยการหรอสงงานในองคการจงมไมเทากน แมวาในองคการธรกจทวๆไป จะแบงระดบการจดการออกเปนหลายระดบ แตในการอธบายในทนจะกาหนดเปนสามระดบดงน

การบรหารระดบสง

การบรหารระดบกลาง

การบรหารระดบตน

คณะกรรมการบรหารบรษท

ผอานวยการฝายตางๆ

หวหนาแผนก,หวหนาคนงาน

การบรหารระดบสง หมายถง ผรบผดชอบความสาเรจหรอความลมเหลวขององคการภาพรวม เปนผกาหนดแผนการระดบบรษท กาหนดทศทาง กาหนดนโยบายและความ

รบผดชอบ

การบรหารระดบกลาง หมายถง ผรบผดชอบการบรหารในระดบหนาทหลกขององคการ เชน หนาทการผลต หนาทการบรหารการตลาด หนาทบรหารทวไป อยางไงกดในความจรงหนาทการบรหารระดบกลางอาจแบงออกเปนหลายระดบขนอยกบแตละ

องคกร

การบรหารระดบตน หมายถง ผบรหารระดบแรกเรมงานบรหารในองคกร เชน คนคมงาน หวหนางาน หวหนาแผนกการบรหารระดบตนนจะมความใกลชดกบผปฏบตมาก

ทสด จงตองมความรในเรองงานเปนอยางด

ระดบขนการจดการ

การจดการ & การบรหารจดการ การจดการ (Management) กา รปฏ บ ต ก า ร ให เ ป น ไปตาม

นโยบาย (แผนทวางไว) ซงนยมใชในการจดการธ รก จ (Business management)

การบรหารจดการ (Management) หนาทตางๆ ทกาหนดทศทางในการใช

ทรพยากรทงหลายอยางมประสทธภาพและประสทธผล เพอใหบรรลถงเปาหมายขององคกร

ความสมพนธระหวางระดบทางการบรหารและทกษะทางการบรหาร Management Levels and Management Skills

ความสมพนธระหวางระดบทางการบรหารและทกษะทางการบรหารเปนสงทควบคกนและเปนพนฐานสาหรบการสรางความเขาใจในความมประสทธผลทางการบรหาร

ทกษะทางการบรหาร ในการบรหารงานในระดบตางๆ ในองคการนน เนองจากลกษณะงานบรหารมความแตกตางกน การจะบรหารงานในแตละต าแหนงงานจะตองใหทกษะในการบรหารทแตกตางกนออกไปดวย ทกษะทางการจดการแบงไดดงน 1. ทกษะทางดานความคด 2. ทกษะทางดานความสมพนธ 3. ทกษะทางดานความรเฉพาะดาน

ทกษะทางดานแนวความคด หมายถง ความสามารถของผบรหารในการมองอนาคตไดอยางแมนย า มความคดรเรมใหมๆ ซงเปนคณประโยชนตอองคการในระยะยาว ปจจบนเรยกวสยทศน

ทกษะทางดานมนษยสมพนธ หมายถง ทกษะทางดานการประสานงานระหวาง

บคลากร เปนทกษะทจ าเปนมากส าหรบทกระดบ แตผบรหารระดบกลางตองการคณสมบตขอนมากกวาระดบอนๆ เนองจากการบรหารระดบกลางนบเปนผรบผดชอบความส าเรจในระดบหนาทตางๆ

ทกษะทางดานความรเฉพาะดาน เปนทกษะในเรองการปฏบตงานเฉพาะทจ าเปน

ส าหรบผบรหารระดบตน เนองจากเปนผทใกลชดกบพนกงานทปฏบตหนาท ซงอาจตองใหค าแนะน าหรอแกปญหาให เชน หวหนาชางในโรงงาน หวหนาแผนกบญช หวหนาพนกงานขาย บคคลเหลานจะตองมความร จงจะแกปญหาใหแกพนกงานได

ความสมพนธระหวางระดบทางการบรหารและทกษะทางการบรหาร

เปดเผย ความจรงบางอยาง ในตวคณออกมา

ถาคณเหน แมวกาลงขนบนได : คณเปนคนทไมคอยใสใจในรายละเอยดเลกๆ นอยๆ ซกเทาไหรนก นนท าใหคณกลายเปนคนทสบสน หรอบางครงกดเปนคนทไรเดยงสาไปเลย แตนนกเปนสงทคณรสกวา คณhappy และไมไดมความกงวลใดๆ เกยวกบมน

ถาคณเหน แมวกาลงลงบนได : คณเปนคนทชางสงเกตและมความละเอยดถถวนมาก ไมวาจะเปนเรองเลก เรองนอยแคไหน เรองพวกนนกไมเคยรอดสายตาคณ นนท าใหเวลาเกดปญหา คณมกจะแกปญหาไดดวยตนเอง

คาถามทายบทเรยน

1. องคการคออะไร และองคการตองมองคประกอบหรอลกษณะรวมอะไรบาง 2. การจดการ และ การบรหารจดการ มความแตกตางกนอยางไร 3. ทกษะทางการบรหารมอะไรบาง ใหอธบายโดยระเอยด และใหอธบายวามความสมพนธกบระดบของการจดการอยางไร

เอกสารประกอบการสอน หวขอ : แนวคดเกยวกบองคการและการจดการ อาจารยดวงพร แสงทอง

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา E – Mail [email protected]