-
D E M (A. S.)
NDEKLER
dem Kelimesi
....................................................................................
1
Hz. dem'in Yaratl
..........................................................................
2
Hz. dem'e Ruh Verilmesi
..................................................................
3
Hz. dem'e simlerin retilmesi
....................................................... 5
Hz. Adem'in Cennete Yerletirilmesi
.................................................. 6
sriliyt ve Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. dem
................................ 8
Hz. dem'in Peygamberlii
...............................................................
10
Hz. Adem'in Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve bretler ...
14
"Allah dem'e btn isimleri, (eyann adlarn ve ne ie yaradklarn)
retti. Sonra onlar nce meleklere arzedip, 'Eer siz sznzde sdk
iseniz; unlarn isimlerini bana bildirin' dedi." (2/Bakara, 31)
dem Kelimesi
"dem" kelimesinin hangi dilden geldii ve hangi kkten tremi olduu
konusu mslman dilciler arasnda tartmaldr. Arap dilcilerinin ou, bu
kelimenin Arapa asll olduunu, "esmerlik" ve "lfet" anlamna gelen
"dme" veya "tip, rnek" anlamna gelen "edeme" kknden trediini
savunurlar. Baka bir gre gre, "bir eyin d yz" anlamna gelen "edme"
kelimesinden tretilmitir. dem kelimesinin Arapa'ya Srynce veya
rmce'den getiini savunanlar da olmutur.
lk insan ve ilk peygamber Hz. dem'e slm kaynaklarda insanln atas
olmas sebebiyle "Eb'l-Beer", Kur'an'da Allah'n sekin kullar arasnda
saylm
-
olduundan (3/l-i mran, 33) "safiyyullah" nvanlaryla da
anlmaktadr. dem kelimesi, Kur'an- Kerim'de 25 yerde gemektedir.
Hz. dem'in Yaratl
Hz. dem'in Yaratl
Kur'an- Kerim'e gre Hz. dem'in yaratlnn dier insanlarnki gibi
olmad kesindir. "Allah nezdinde (yaratl bakmndan) sa'nn durumu
dem'e benzer. Allah, onu topraktan yaratt; sonra ona 'ol!' dedi ve
oluverdi." (3/l-i mran, 59) Bu ayet, bu iki peygamberin
yaratllarndaki olaan st duruma iaret eder. Allah, Hz. Adem'i
topraktan yaratt (11/Hd, 61; 20/Th, 55; 71/Nuh, 18). Yce Allah
yeryznde bir halife yaratacan meleklerine bildirdii zaman; ilim,
irde ve kudret sfatlaryla donataca bu varln yeryzne uyum salamas
iin maddesinin de yeryz elementlerinden olmasn dilemitir. "Sizi
(aslnz Adem'i) topraktan yaratm olmas O'nun yetlerindendir. Sonra
siz (her tarafa) yaylr bir beer oldunuz." (30/Rm, 20)
Genellikle sahih kabul edilen bir hadis-i erife gre Allah, dem'i
yeryznn her tarafndan alnan toprak rneklerinin birleiminden
yaratmtr. Bu topran eitliliinden dolay da dem'in nesli deiik
karakterler tar. "Allah Tela Adem'i yeryznn her tarafndan avulad
bir avu topraktan yaratt. Bunun iin Ademoullar kendilerinde bulunan
toprak miktarna gre, kimi krmz, kimi beyaz, kimi siyah, kimi
bunlarn arasnda bir renkte; (tabiat/huy bakmndan da) kimi yumuak,
kimi sert, bazlar kt, bazlar da iyi olarak geldiler." (bkz. Eb
Dvud, Snnet 16; Tirmiz, Tefsir 1, 3; Msned-i Ahmed, IV/400,
406).
Allah Tel, Hz. dem'i yaratrken maddesi olan topra eitli hal ve
safhalardan geirmitir:
1- Trb (toprak) safhas "Sizi (aslnz Adem'i) topraktan yaratm
olmas O'nun yetlerindendir." (30/Rm, 20)
2-Tn safhas. Tn: Topran su ile karmdr ki, buna amur ve balk
denilir. Bu safha insan ferdinin ilk teekkl ettirilmee baland
merhaledir: "O (Allah) her eyi gzel yaratan ve insan balangta
amurdan yaratandr." (32/Secde, 7)
-
nsan hayatnn ruh flenmesinden/candan sonra iki temel unsuru su
ve topraktr. "Allah her canly sudan yaratt. te bunlardan kimi karn
zerinde yryor, kimi iki aya stnde yryor, kimi de drt aya zerinde
yryor. Allah ne dilerse yaratr. nk Allah her eye hakkyla
kaadirdir." (24/Nur, 45) "O (Allah) sudan bir beer (insan) yaratp
da onu soy-sop yapandr. Rabbin her eye kaadirdir." (25/Furkan, 54)
Yeryznn 3/4' su ile kapldr. nsan vcudunun da % 75'i sudur. Demek ki
dnyadaki bu dzen, aynen insana da intikal ettirilmitir. "Andolsun
biz insan (dem'i) amurdan szlm bir hlsadan yaratattk." (23/M'minun,
12) te ilk insan, yaratlnn mertebelerinde, nce byle bir amurdan
syrlp karlm, sonra hlsadan (bir soydan) yaratlmtr.
3- Tn-i lzib: Cvk ve yapkan amur demektir. Topran su ile kartrlp
amur olmasndan sonra, zerinden geen merhalelerden birisi de "tn-i
lzib" yani yapkan ve cvk amur safhasdr. Hz. Allah, bu szlm amuru
cvk ve yapkan bir hale getirdi. "Biz onlar (asllar olan dem'i) bir
cvk ve yapkan amurdan yarattk." (37/Saffat, 11)
4- Hame-i Mesnn: Sretlenmi, ekil verilmi, deimi ve kokmu bir
haldeki balk demektir. "Andolsun biz insan kuru bir amurdan,
sretlenmi ve deimi bir amurdan yarattk." (15/Hicr, 26-28) Bylece
Allah, Adem'i topraktan yaratmaya balyor. Bunu da su ile kartrarak
tn-i lzib yapyor. Sonra bunu da deiiklie uratarak kokmu ve
ekillenmi hame (balk) haline getiriyor.
5- Salsl: Kuru amur demektir. Cenab- Hak, kokmu ve sretlenmi
amuru da kurutarak "fahhr" (kiremit, saks, mlek, porselen) gibi
tamtakr kuru bir hale getir. "O Allah insan bardak gibi (pimi gibi)
kuru amurdan yaratmtr." (55/Rahman, 14)
Hz. dem'in hangi gnde yaratld Kur'an'da belirtilmemekte, ancak
hadislerde onun Cuma gn yaratld, o gnde cennete konulduu, yine Cuma
gn cennetten karld, ayn gnde tevbesinin kabul edildii ve yine bir
Cuma gn vefat ettii haber verilmektedir (bkz. Eb Dvud, Salt 207;
Tirmiz, Cum'a 1; bn Mce, kamet's-Salt 79, Ceniz 65).
Hz. dem'e Ruh Verilmesi
Hz. dem'e Ruh Verilmesi
-
Cenb- Allah, Hz. Adem'i yaratrken, maddesi olan amuru, eitli
mertebelerde deiiklie uratarak, cann verilmesi ve ruhun
nefhedilmesine msait bir hale getirdi. Nihayet ekil ve sretinin
tesviyesini/dzenlemesini tamamlaynca ona can vermi ve ruhundan
flemitir. "Rabbin o zaman meleklere demiti ki: 'Ben muhakkak
amurdan bir insan yaratacam. Artk onu dzenleyerek (hilkatini)
tamamlayp ona da rhumdan frdm zaman kendisi iin derhal (bana)
secdeye kapann.' Bunun zerine blis'ten baka btn melekler secde
etmilerdi. O (blis) byklk taslam ve kfirlerden olmutu. Allah: 'Ey
blis, iki elimle (bizzat kudretimle) yarattma secde etmekten seni
alkoyan nedir? Kibirlenmek mi istedin? Yoksa ycelerden mi oldun?'
buyurdu. blis dedi: 'Ben ondan hayrlym. Beni ateten, onu ise
amurdan yarattn." (38/Sd, 71-76)
Cenab- Allah, bylece Hz. Adem'i en mkemmel bir ekilde yaratt.
Yaratl tamamlandktan sonra Allah ona, haydi u meleklere git, selm
ver ve onlarn selmn nasl karladklarn dinle! nk bu, hem senin, hem
de zrriyetinin selmlama rneidir, buyurdu. Bunun zerine Hz. Adem
meleklere: "Es-selm aleykm" dedi. Onlar da "Es-selm aleyke ve
rahmetullah" diye karlk verdiler. Adem, insanlarn byk atas olduu
iin, Cennete giren her kii, dem'in bu gzel sretinde girecektir. Hz.
dem'in torunlar, onun gzelliinden birer parasn kaybetmeye devam
etti. Nihayet bu eksili imdi (Peygamberimiz zamannda) sona erdi.
(Buhri, Halk- dem 2 (IV/102); Tecrd-i Sarih Terc. IX/76, hadis no:
1367)
Kur'an- Kerim'de Hz. dem'le ilgili ayetlerde nokta dikkatimizi
ekmektedir. ncelikle Adem'in, nemsiz bir madde olan topraktan
balamak zere beden ve ruh ynleriyle tam ve kmil bir insan haline
gelinceye kadar geirdii safhalardan sz edilir ve bu suretle Allah'n
kudretinin stnl vurgulanm olur. kinci olarak Adem'in varlk trleri
arasndaki mevkiinin yksekliine iaret edilir. Bu ayetlerde hem
Adem'in hem de onun soyunun yeryznn halifeleri olduu, Allah'n
kendilerine verdii akl, zihn, ahlk meziyetlerden, dolaysyla Allah'a
ibadet hkmlerinin yerine getirilmesini salayan, ayrca dier birok
varlk trlerini kendi hizmetinde kullanabilen varlk olduuna dikkat
ekilir. eitli ayetlerde Allah'n emri uyarnca meleklerin Adem'e
secde ettikleri bildirilmektedir.
Buna gre Allah, Adem'i meleklerden daha stn ve onlarn saygsna
lyk bir mertebede yaratmtr. Bu meziyet yalnz Adem'e ait olmayp ayn
zamanda btn insanla mil bir ereftir. Kur'an'da baka vesilelerle de
insanolunun bu meziyetine iaret edilmitir (bkz. sr, 70; Tn, 4).
Kur'an- Kerim'in dem'le ilgili olarak ele ald nc konu onun
peygamberliidir. Hz. Adem'in neb veya rasl olduunu ak ve kesin
olarak
-
ifade eden yet yoksa da yine Kur'an'n akladna gre, dem
Rabbi'nden vahiy (kelimt) almtr (2/Bakara, 37). Allah ona hitap
etmi, ykmllk ve sorumluluunu bildirmitir (2/Bakara, 33, 35; 7/A'rf,
19; 20/Th, 117). Baka bir ayette de Allah'n Nuh, brahim hnedan ve
mran'n ehli ile birlikte Adem'i de lemlere stn kld belirtilmekte
(3/l-i mran, 33), bylece dolayl olarak onun peygamber olduuna iaret
edilmektedir.
Hz. dem'e simlerin retilmesi
Hz. dem'e simlerin retilmesi
Allah, Hz. Adem'i yarattktan sonra, dnyaya yerleip kendilerinden
faydalanabilmeleri iin ona eyann isimlerini ve zelliklerini retti.
simlerin dellet ettii varlklar anlama yetenei verdi. "Hatrla ki
Rabbin meleklere: 'Ben yeryznde bir halife yaratacam' dedi. Onlar:
'Biz hamdinle Seni tesbih ve Seni takdis edip dururken, yeryznde
fesat karacak, orada kan dkecek insan m halife klyorsun?' dediler.
Allah da onlara: 'Sizin bilemeyeceinizi Ben bilirim' dedi. Allah,
dem'e btn isimleri retmiti. Sonra onlar (onlarn dellet ettikleri
lemleri ve eyay) meleklere gsterip sdklar iseniz (her eyin iyzn
biliyorsanz) bunlar isimleriyle bana haber verin' demiti. (Melekler
de:) 'Seni tenzih ederiz; Senin bize rettiinden baka bizim hibir
bilgimiz yok. nk her eyi hakkyla bilen, hkm ve hikmet sahibi olan
phesiz ki Sensin Sen' demilerdi." (2/Bakara, 30-32)
Allah, Adem'i yeryznn halifesi yapacan meleklerine tebli etmi,
Adem'i yarattktan sonra ona eyann isimlerini retmi, eyann bilgisini
edinme ve beyan etme kabiliyetini vermitir. Meleklerin devaml
olarak tesbih ve takdis vazifesiyle megul olmalar ve nefislerinin
olmamas sebebiyle yeryznde halifelik ve imtihan keyfiyetlerine dem
ve evltlarnn lyk olacaklarn Allah, dem ile melekleri bir imtihandan
geirerek gstermitir.
Hz. Adem ve onun soyunun dier birok varlktan daha stn ve deerli
saylmasnn (bkz. 17/sr, 70) temelinde, Allah'n onlara verdii bilgi
gc bulunduu sylenebilir. Nitekim Kur'an'da meleklerin, insanolunu
"yeryznde fesat karan ve kan dken" varlk olarak nitelendirmeleri
zerine Allah'n Adem'e btn isimleri rettikten sonra bunlar meleklere
sorduu, onlar bilemeyince dem'e "Ey dem, onlara eyann isimlerini
bildir!" dedii ve dem'in isimleri onlara bildirdii aklanmtr (bkz.
2/Bakara, 30-33). Tefsirlerde genellikle bu ayetlerdeki "isimler"in
kavram bilgisi olduu ve meleklerin bilmedikleri eyler hakknda Hz.
dem'in bilgili klnd, bylece onun ilimde
-
meleklerden daha stn nitelikte yaratld yine bu ayetlerden
anlalmaktadr. Sz konusu yetlerin birinde, "Allah dem'e btn isimleri
retti" denilerek dem'in bilgisinin geniliine iaret edilmitir. Bilgi
gibi bir meziyet ve imtiyaza sahip olmak, meleklerin bile dem'e
secde etmesini gerektirdiine gre, insanolu ayn meziyet sayesinde
tabiattaki birok varla ve glere hkim olup eyaya ekil verme ve onlar
kendi yararna kullanma kabiliyetinde yaratlmtr.
Kur'an'da belirtildiine gre, Allah dem'i yaratt ve ona ruh
verdii zaman meleklere, "dem'e secde edin!" diye emretmi, btn
melekler bu emre uymular (bkz. 2/Bakara, 34; 7/A'rf, 11; Hcr,
29-31), ancak blis kendisinin ateten, dem'in ise topraktan
yaratldn, dolaysyla ondan stn olduunu ileri srerek emre kar gelmi
(bkz. 7/A'rf, 12; 15/Hcr, 33; 17/sr, 61) ve bu yzden lnetlenerek
Allah'n rahmetinden uzaklatrlmtr (bkz. 38/Sd, 74-78). Bunun zerine,
Allah'tan kyamete kadar, dman olan dem soyunu doru yoldan ayrmak,
kendi dostlarn oaltmak iin mhlet istemi (bkz. 7/A'rf, 13-18;
15/Hcr, 34-43; 17/sr, 61, 65), Allah da ona bu frsat vermitir.
slm'da Allah'tan bakasna ibadet maksadyla secde etmek kfr
olduundan, meleklerin Hz. dem'e secdesi slm limlerince ibadet
secdesi deil; sayg secdesi ve bir nevi biat olarak yorumlanmtr.
Hz. Adem'in Cennete Yerletirilmesi
Hz. Adem'in Cennete Yerletirilmesi
Allah, Adem ve eini cennete yerletirdi: "Ey dem, sen ve ein
cennette yerle, otur. Ondan (cennetin yiyeceklerinden) istediiniz
yerden ikiniz de bol bol yiyin. Fakat u aaca yaklamayn. Yoksa
ikiniz de kendinize zulmedenlerden olursunuz." (2/Bakara, 35;
7/A'rf, 19) "Muhakkak bu (blis) sana ve zevcene dmandr. Sakn sizi
cennetten karmasn; sonra zahmet ekersin. nk senin ackmaman ve plak
kalmaman ancak burada mmkndr ve sen burada susamazsn ve scaktan
bunalmazsn." (20/Th, 117-119)
Hz. Adem ve eine yasaklanan bu aacn ne olduu kesin olarak
bilinmemektedir. nk Allah, bu aacn adn bize bildirmemitir. Sadece
eytann dem ve Havva'ya irkin yerlerini gstermek iin, hangi szlerle
kandrp vesvese verdii ifade edilmitir: "Rabbiniz baka sebepten
dolay deil; srf melek olursunuz yahut ebed kalclardan olursunuz
diye u aac size yasaklad" (7/A'rf, 20) ve "Ey Adem! Sana ebedlik
aacn ve yok olmayacak bir hkmranl gstereyim mi?" (20/Th, 120)
diyerek eytann onlar yanltt belirtilmektedir. Bu aacn mhiyeti
konusunda sahih hadislerde de baka bilgi yoktur. yetlerden
-
anlalmaktadr ki, Cenab- Hak cennette Adem'e byk bir hrriyet
vermekle beraber yine de buna bir snr koymutur. Bu snr atklar
takdirde, kendilerine zulm edeceklerdir. Cennete bu yasak aa,
yenilmek iin deil; insann hayatn disipline etmek ve bir snrlama ve
kulluk iin konulmutur.
limler, Hz. dem ve einin yerletirildii cennet hakknda gr
ayrlklarna dmlerdir. Cennet, lgat asndan ba, bahe, bahelik yer
manasna gelir. Acaba Hz. dem'in iskn edildii bu cennet, yeryznn
balk, bahelik ve aalk kelerinden bir ke midir; yoksa dnyadan ayr
ahirette m'minlere vaad edilen cennet midir? Kur'an'da buna dair ak
ve kesin bir bilgi verilmemitir. slm limlerinin ounluuna gre Hz.
Adem'in eiyle yerletirildii ve iinde yasak aacn bulunduu cennet,
hirette m'minlere ve iyilik yapanlara vaad edilen, mkfat yurdu olan
cennettir. nk:
a) "Allah dedi ki: 'Kiminiz kiminize (nesilleriniz birbirlerine,
veya m'minlerle eytan birbirlerine) dman olarak inin. Arz'da sizin
iin bir zamana kadar yerleip kalmak ve geinmek vardr. Orada
(yeryznde) yaayacaksnz, orada leceksiniz, yine oradan diriltilip
karlacaksnz." (7/A'rf, 24-25; ayrca bkz. 2/Bakara, 36) Bu ayetlerde
"hubt" (inmek) tbiri ve inilecek yer de arz (yeryz) olarak
zikredilmitir. lk yerleme noktas yeryz dnda bir yer olmaldr ki,
buradan yeryzne ini sz konusu edilebilsin. Eer Hz. dem ve Havva'nn
yerletikleri yer, arzdaki bir bahe olsayd "hubt"tan, initen sz
etmek mmkn olmazd.
b) Th suresi 118-119'uncu yetlerde Hz. dem'in yerletii cennetin
anlatlan vasflar, yani ackmamak, susamamak, plak kalmamak, gnete
yanmamak, sevap ve mkfat yurdu olan, m'minlere vaad edilen cennete
ait niteliklerdir. Bu zellikte olan bir cennet (bahe) dnyada
yoktur. yle ise Hz. dem'in yerletirildii cennet, hirette m'minlere
vaad edilen cennettir.
c) Bu "cennet" lafznn bandaki elif lm, umum iin deil; ahid
iindir. Bu da gstermektedir ki, cennetin manas, mslmanlar arasnda
bilinen ve mkfat yurdu olan cennete dellet eder.
d) Yine baz hadis rivayetlerine gre, Allah meleklerden birine
dnyann her yerinden topraklar getirterek Hz. Adem'i cennette
yaratmtr. (bkz. Eb Dvud, Snnet 16; Tirmiz, Tefsir 1, 3; Msned-i
Ahmed, IV/400, 406). Hz. dem ile Hz. Musa'nn ruhlarnn mnakaa
ettiini bildiren hadis (et-Tc, I, hadis no: 40) de bu cennetin
sevab yurdu olan cennet olduunu aklar.
Btn bunlarla birlikte, Hz. Adem'in yaratlp yerletii cennetin
mkfat yurdu olan cennet veya yeryz bahesi olmas mmkndr. nk bu
konudaki nakl deliller kesin deildir ve Kur'an'da buna dair kesin
bir hkm yoktur. Bunu
-
Allah'tan baka kimse bilemediine gre, u cennettir, veya bu
cennettir diye kestirip atmamak en uygunudur. Fakat, Hz. Adem ve
einin iskn edildii cennetin mkfat yurdu olan cennet olduuna dair
deliller daha kuvvetlidir.
sriliyt ve Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. dem
sriliyt ve Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. dem
Mslmanlarn kltrne etki eden Hz. dem ve onunla ilgili olarak
yaratl, zelle, cennetten karlma kssas halka mal olduu ekliyle
maalesef byk apta Tevrat ve srailiyt kaynakldr. Kss- Enbiy gibi baz
kitaplarda da bu sriliyt, slm rivayetler gibi takdim
edilebilmitir.
Kur'an, dem kssasnn ekil yn ve ibret iin lzumlu olmayan
teferruat zerinde durmam; aksine onun, insanlk tarihi ve insan varl
bakmndan dikkate deer noktalarn belirtmitir.
Nice insanmzn, Kur'an'n daha ok ders ve ibret almamz iin anlatt
dorular bilmedii ve renmek istemedii halde, efsane ve masal karmna
biraz da yahudilerin uydurmalarn ilve ederek din kssa diye renip
bakalarna aktarmas cidden glnmekten te alanacak halimizi
yanstmaktadr. Faydal ilim snfna girmeyen, kulluumuz ve imtihanmz
ile hibir karm olmayan, mesaj iermeyen, Kur'an'n gereksiz grp
anlatmad konulara halkmz merak duyabiliyor ve bu meraklarn
uydurmalarla tatmin ediyorlarsa, bilen insanlara ok byk grev dyor
demektir. nsanlar, masal ve efsane yn, sriliyttan nice katmalarla
dejenere edilmi, aslndaki nice hakikatlerin de yok sayld bir din,
dnyada da ahirette de kurtaramaz.
sriliyt dediimiz daha ok yahudi kaynaklarna ve hristiyanlarn da
kabullerine gre, kr hayvanlarnn en hilekr olan ylan, Aden'deki
bahede yaamakta olan Havva'ya yaklam, "Allah bilir ki ondan
yediiniz gn, gzleriniz alacak, iyiyi ve kty bilerek Allah gibi
olacaksnz" diyerek onu yasak aacn meyvesinden yemeye ikna etmi,
daha sonra Havva, yasak meyveden dem'e de yedirmitir (Kitab-
Mukaddes, Tekvin 1-6). Kur'an- Kerim'de ve hadislerde ylandan sz
edilmez. Baz slm tarihi kitaplarnda geen bu ylan unsuru tamamen slm
d kaynaklara dayanmaktadr.
Yine bugnk Kitab- Mukaddes'e gre yasa inemelerinin sonucu olarak
ikisinin de gzleri alr, plaklklarnn farkna varrlar ve incir
yapraklarndan kendilerine rt yaparlar (K. Mukaddes, Tekvin 7).
Kur'n- Kerim'e gre de yasa
-
inemenin hemen ardndan utanlacak yerleri kendilerine grnm ve
cennet yapraklarn st ste yamayp zerlerine rtmeye balamlardr (bkz.
7/A'rf, 22; 20/Th, 121). Bundan sonra, mslman halk arasnda da yer
etmi Kur'an'a ters yorumlar daha nemlidir: Elimizdeki Tevrat'a gre
esas sulu kadndr, yani eytan Havva'y kandrmtr; o da dem'i. Bundan
yola klarak kadnlarn ktl ve eytana meyli vurgulanr. Bu yzden tm
kadnlar Allah tarafndan cezay hak eder. Eldeki Tevrat'a gre kadn
iin asl ceza gebelik skntlar, ocuk dourma sanclar ve erkein
hkimiyetinde olmak eklindedir. Erkek iin de kadnn szn dinleyip su
ilediinden cezalar vardr: Geim temini iin toprakla uramak, topraa
dnnceye kadar aln teriyle yiyeceini salamak ve skntl bir hayat
geirme ceza olarak erkee yazlmtr (K. Mukaddes, Tekvin 16-19)
Kur'an'a gre ilk sulu, esas sulu olarak Havva validemiz gzkmez.
eytan her ikisini kandrm, her ikisi ayn suu ilemiler, sonra beraber
tevbe etmiler ve affedilmilerdir. dem ve ei, iinde bulunduklar
cennetten, belirli bir mddet yaamalar iin yeryzne indirilmilerdir.
(bkz. 2/Bakara, 36, 38; 7/A'rf, 24, 20/Th, 123) Zaten insan, yeryz
iin yaratlmtr; arzda kendileri iin apak dman olan eytan ve aldatcln
tantmak iin cennetteki olay yaanmtr.
Hristiyanlar dem'in yasak aaca yaklamakla byk bir gnah ilediine,
Allah'n gazabna uradna, onun bu gnahnn kyamete kadar her yeni doan
ocua getiine, dolaysyla onlarn da gnahkr olarak doduklarna, ancak
vaftiz edilmek suretiyle cehennemlik olmaktan kurtulabileceklerine
inanrlar. Bu asl gnah inanc, hristiyan kltr ve felsefesinin ana
fikridir. Hristiyanlkta insan, ktln iinde rehbersiz braklm, gnah
ile ba baa kalmtr. Hristiyanlkta insan, dnyaya artlarla (ftrat zere
ve en erefli varlk olarak) deil; eksilerle balamaktadr, daha doutan
gnahkrdr. Dnyaya gzlerini aar amaz srtnda, utanp ezilmesine sebep
olan bir kambur bulunmaktadr. Bundan daha kts, bu kambur baz
insanlarn aracl olmadan insann srtndan dmemekte, Allah'a kendi bana
tevbe ederek temizlenememektedir. Bu demektir ki, insan hibir zaman
kendi imknlarn kendisi kullanabilen hr bir benlik olamayacaktr. Bu
kap ona ezelden kapatlmtr. Bat insannn dine at sava sebepleri
arasnda birinci sray, insan yaratlna ters den ve insan sahip
bulunduu soyluluundan mahrum brakan bu anlay gelmektedir.
slm'a gre ise Allah yol gsterici, balayc ve yardm edicidir.
Zaten dem de cennetten karldktan sonra birtakm kelimeler alm ve
tevbesi kabul edilmitir (bkz. 2/Bakara, 37) slm'a gre su ve ceza
ferd/kiiseldir; kimse kimsenin gnahndan sorumlu deildir (bkz.
6/En'm, 164). Kur'an'da, hristiyan itikadnn aksine, dem'in hatasnn
ve cezasnn ferdlii/kiisellii, Allah'n insanlara ynelttii u hitapla
da belirtilmitir: "Yalnz size benden bir hidyet geldii zaman,
kimler benim hidyetime uyarsa artk onlara bir korku yoktur ve
-
onlar zlmeyeceklerdir; inkr edip yetlerimizi yalanlayanlar ise
ate ehlidir, orada ebed kalacaklardr." (2/Bakara, 38-39; 20/Th,
123)
slm limleri dem'in yasak aatan uzak durmas ynndeki ilh emre
uymamasnn Allah'a bir isyan ve byk gnah saylp saylmayaca konusunu
tartmlardr. Ehl-i snnet limlerinin ounluu, bunun bir gnah olduunu,
yani Adem ile Havva'nn yasa inemek suretiyle emre kar geldiklerini
ve bu yzden si olduklarn kabul etmilerdir. Ancak baz limler,
"Andolsun ki biz daha nce dem'e emir vermitik; ancak o unuttu ve
biz onu azimli bulmadk." (20/Th, 115) mealindeki ifadeyi gz nne
alarak, Adem'in yasaklanm aaca gnah ileme azmi olmakszn dalgnlkla
yaklatn belirtmilerdir.
Nitekim Tefsir-i Kebir'de Fahreddin Razi'nin aktarmasyla Hasan-
Basr, "Vallahi, o unuttuu iin si oldu" demitir. Ayrca slm
limlerinin kanaatine gre bu olay, Adem cennette iken, yani
peygamber olmadan nce cereyan etmitir. O zaman ne mmet, ne de
cemaat vard. Adem'in kastsz olarak iledii bu hata, tevbe etmesi
zerine Allah tarafndan balanm, yeryzne indikten bir mddet sonra da
kendisine peygamberlik verilmi, bylelikle o ilk insan, ilk baba ve
ilk peygamber olmutur. Aslnda Hz. Adem ve einin eytann ivsna
kaplmalar, pimanlk duymalar gibi hdiseler, onlarn soyunun dnya
hayatna ait macerasnn bir zeti gibidir. Bu ilk gnah ve daha sonraki
gelimelerin, yeryznde insanlar da haramlara yaklatktan sonra atalar
Adem gibi tevbe ederlerse tevbelerinin kabul edileceini, gnah
karsnda insan iin bir tevbe ve af messesesinin daima ileyeceini,
insann bylelikle kemale ereceini gsterdii dnlebilir. (1)
Hz. dem'in Peygamberlii
Hz. dem'in Peygamberlii
Hz. dem, ilk insan olduu gibi ayn zamanda ilk peygamberdir. Hz.
Adem, yeryzne indirildikten sonra, Cenab- Allah, insan nesillerinin
hepsini onunla ei Havva'dan tretmitir. "Ey insanlar! Sizi tek bir
candan (dem'den) yaratan, ondan da yine onun zevcesini (Havva'y)
yaratan ve ikisinden pek ok erkekler ve kadnlar tretip yayan
Rabbiniz'e ittika edin, O'na kar gelmekten saknn." (4/Nis, 1)
Allah, insan nefsinin ehvet ve eytann vesveselerine mruz kalacak
ekilde yaratm, ona bunlara kar koyacak akl ve vicdan (kalp gz)
vermitir. Cenab- Allah bylece insan bu dnyada imtihan alanna koyduu
iin, hikmet ve rahmetinin gerei olmak zere hayr ve keml yollarna
irad edecek peygamberler
-
gndermitir. Cenab- hak peygamberler gndermekle, insann tabiatna
ve halifeliine uygun imtihan artlarn tamamlamtr. Neticede insan bu
dnyada yaptklarnn hesabn ldkten sonra diriltilince verecek, imanl
olan, iyilik ve sevab terazileri ar gelenler cennete girecektir.
Bunlar kendilerine retip ikaz etmek iin peygamberlere ihtiya vardr.
lk insanlara peygamber olmaya en lyk olan zt, Allah'n dorudan
doruya vstasz konutuu atalar Hz. Adem'di.
Hz. Adem'in peygamberlii, Kur'an yetleriyle sbittir. Kur'an,
Adem'e Allah'n emir ve nehiylerini haber verir. Kendisine gelen o
emir ve yasaklar, vahiy vastasyla bildirilmitir. Yine Kur'an'da
geen Hz. dem'in iki olunun Allah'a kurban takdim etmeleri,
ikisinden birinin kurbannn kabul olunduunun bildirilmesi (5/Mide,
27) Hz. Adem'e vahiy ile bildirilmitir. Kur'an'da Hz. dem'in
peygamlie seildiinin anlatlmas iin "staf" -seti- (3/l-i mran, 33)
kelimesi ile "icteb" -sekin kld- (20/Th, 122) kelimeleri
kullanlyor. Bu kelimeler Kur'an'da dier peygamberler iin de
kullanlmaktadr. Hz. Adem'in peygamber olduunu aka bildiren hadisler
de vardr. Ebu Zerr, Peygamberimiz'e "Ya Nebiyyallah,
peygamberlerden ilk peygamber kimdir?" diye sorduunda,
Peygamberimiz (s.a.s.): "dem'dir." dedi. Ebu Zerr, "Ya Raslallah, o
neb oldu mu?" diye sorunca, Hz. Peygamber: "Evet o mkellem bir neb
(Allah'n kendisiyle vstasz konutuu peygamber) idi" dedi. (Msned-i
Ahmed bin Hanbel, V/265) Dier bir hadis-i erifte de Kymet gnnde,
dier nebler gibi Hz. Adem'in de bir peygamber olarak Rasulullah'n
sanca altnda bulunaca haber verilmitir (Tirmiz, II/202) Hz. dem'in
peygamberlii hususunda btn mslmanlar ittifak etmilerdir.
Hz. Adem'in evltlar onun ird ile Allah'a iman etmi,
zamanlarndaki madd ve manev ihtiyalarn temin eden hkmleri ondan
renmilerdi. Ebu Zerr'den rivayet edilen bir hadis-i erifte Hz.
Peygamberimiz (s.a.s.) Hz. dem'e on sahifelik bir kitap
indirildiini sylemitir.
nsanlarn dinden ayrlarak ihtilf etmeleri, hak dinin izini
kaybederek btl itikadlara saplanmalar, sonradan eitli sebeplerle
meydana gelen kt bir durumdur. Bylece beeriyetin balangcnn bir
vahet devri olmad anlalr. Hz. Adem'den sonra yeryznn eitli
blgelerine dalan insanlar doru yoldan ayrlmlardr. Allah, onlara
zaman zaman peygamberler gndermitir. "nsanlar (ilk nce) bir tek
mmetti. Sonra Allah, mjdeleyici ve uyarc olarak peygamberleri
gnderdi. nsanlar arasnda, anlamazla dtkleri hususlarda hkm
vermeleri iin, onlarla beraber hak yolu gsteren kitaplar da
gnderdi..." (2/Bakara, 213) (2)
Vahyi inkr eden, bilimin kaynaklar arasnda Allah'n kitabn kabul
etmeyen chiliyye anlayna gre ilk insan, yar hayvan yar insan ilkel
maara adamdr. O
-
ne konuma, ne ate yakma, ne dnya rzklarndan yeterince
yararlanabilme ve tabii ne de okuma yazma biliyordu. Btn bu
zellikler, insann tekml ve gelimesi sonucu ok sonralar insan
tarafndan kefedildi... vs.
Allah, yaratma, peygamberlik, halifelik, meleklerin bile sayg
duyduu yaratklarn en ereflisi... yoktur bu chiliyyenin bilim diye
takdim ettii tarih kitaplarnn, sosyal bilgilerin bilimsel(!)
hkmlerinde. Hz. Adem'le ilgili olarak bir mslmann tartmasz kesin
doru kabul ettii Kur'an'a dayanan ilimle; mslmanlara, mslmanlarn
ocuklarna bilim diye retilen chiliyyenin bu tavr arasnda cennetle
cehennem kadar fark vardr. Vahye tmyle ters den bu anlaylara ve
dayatmalara tepkisiz kalmas mslmanlarn ihmal, gaflet ve hatta
ihnetiyle ilgilidir. Kfirler, mslman mahallesinde salyangoz
satabilmekte, hatta dolma yaparak bu salyangozlar mslman ocuklarna
yutturabilmektedirler. Kur'an'a dayal ilim ile, chiliyyenin bilim
anlaylarnn arasndaki uurum iin kk bir rnektir ilk insan konusu. Bir
de bilim seviyesinde olmad kendilerince de kabullenildii halde
insanmzn inancn zehirlemesine gz yumulan ilk insann menei ile
ilgili nazariye/teori var ki evlere enlik!
Yukarda yetlerle ifade edildii gibi Yce Allah, ilk insan Hz.
Adem'i bizzat dorudan doruya eitli safhalardan geirerek yaratmtr.
Darwin'ci tekmlclerin iddia ettii gibi, insan maddenin kendiliinden
gelierek tek hcreli canl olmas ve bunun da gelierek eitli hayvanlar
ve maymunlar olumas ve maymunlarn da insana dnmesi yoluyla meydana
gelmemitir. Uydurma ve yaktrmadan ibaret olan bu nazariye/teorinin
doruluuna, deney ve gzlemlerde, delil olarak kabul ettikleri
materyal fosillerinde en ufak bir ipucu bile yoktur.
Bunun aksini ispat edecek fosil ve deliller ise pek oktur.
Mendel ve Pastr kanunlar bunlardan sadece iki rnektir.
Evrim teorisi, ya da eski adyla tekml nazariyesi, vahy
terazisinde tmden btl olduu gibi; bilim ve akl llerinde de imkn
ddr. yle ki: Madde ve enerjide "emtropi" vardr. Yani gzlenen btn
doal sistemlerde dzensizlie, dalp salmaya doru bir eilim vardr. Bu
gerek, hem mikro ve hem de makro seviyelerde geerlidir. Madde
paracklar dalp salr gider. Enerji de akll birisi tarafndan plnl ve
dzenli olarak kapal duvarlar arasnda ve borular ierisinde kontrol
altna alnmazsa dalr gider. Dardan gelen gne enerjisi de, bunu alp
kullanacak ok muazzam bir makine sistemi yoksa bolukta dalr. Bu bir
fizik kanunudur (Allah'n evrendeki yasalarndan, tabiattaki
kanunlarndandr). Akl banda hibir bilgin bu kanuna kar fikir ileri
srme cesareti gsteremez.
Madde tldr (eylemsizdir), kendiliinden bir gc yoktur (fizikteki
atlet/eylem-sizlik prensibi). Allah'tan baka hibir eyin
kendiliinden hibir gc, dzen ve nizam yoktur (l havle ve l kuvvete
ill billh). Akll ve uurlu birisi
-
tarafndan plnl dzenli bir makine sistemiyle kontrol edilmeyen
enerji de her eyi datr, yakar ve ykar. Mesel nkleer bir santralde
kontrol altna alnamayan bir atom enerjisi her eyi yakar ve ykar,
datr ve bolukta dalr gider. yle ise basit bir otomobilin bir yapc
mhendisi olmadan demir ynlar arasndan gne enerjisi veya herhangi
bir enerji ile meydana gelmesi imknszdr. Deney ve gzlem de akl da
bunu kabul etmez.
En basit bir canlnn organizmasnn (cesedinin) yannda, mkemmel bir
otomobil veya en ileri seviyede yaplm bir bilgisayar, ocuk oyunca
gibi kalr. Bir elektronik beyin bozulduu vakit kendi kendisini
tamir edemez, kendi mislini ve benzerini, maddelerini dardan
toplayarak yapamaz. nk tldr/eylemsizdir, uuru yoktur. Bunlar akll
birisinin yapaca hesap ve pln iidir. Aklsz ve cansz madde
kendiliinden bir makine veya bir bilgisayar yapamaynca, ya bunlarn
yapcs olan insan nasl yaratabilir? nsann yapt en mkemmel bir
bilgisayar, insan tarafndan tamir edilip kontrol edilmezse,
kendisini tekml/evrim ettirmek yle dursun, madde ynlar arasnda dalp
gider.
Bir eser, messirinden (yaratcsndan) stn olamaz. Bir eser de
yapcsnda bulunmayan vasflar bulunamaz. Netice, sebebinden stn
olamaz. Ta sebep olursa, paracklar tan eseri (neticesi) olur.
Maddede can yoktur; insan ruh ve bunun zellikleri olan uur ve akl
hi yoktur; vicdan ve bunun zellikleri olan sevgi, nefret ve znt de
yoktur. Bir maddenin, pek ok mkemmel makine sistemi olan bir canlnn
vcudunu meydana getirmesi ve ona kendisinde hi bulunmayan can, hele
akl, irde ve vicdann kayna olan ruhu vermesi ne kadar akl ve imkn
ddr. Can enerji deildir. Can, canlnn duyup grmesini ve gayeli
hareket etmesini salayan, vcudunu tamir etme, kendisini koruma ve
neslini devam ettirme grevini stlenen manev bir cevherdir. Bir canl
sisteminin meydana gelebilmesi iin mutlaka u artlar gereklidir:
1- Sistemin geliigzel deil; enerji ve besinleri dntrecek mkemmel
mekanizmas ve makine sistemi olmaldr.
2- Otomobilin almas iin nasl petrol lazmsa, bunun da
kullanlabilecei bir enerji kayna, yani besinler bulunmaldr.
Canllarn besinleri, bitki ve hayvan organizmalardr.
3- Bu enerjinin dnm mekanizmalarn idare edip devam ettirmek ve
oaltmak iin bir kontrolc bulunmaldr. nk Termodinamiin ikinci kanunu
olarak ifade edilen ve kinatta geerli ilh kanuna gre sistemlerin
dzensizlie doru tabii bir kaymalar vardr. Otomobilde bu kontrolc
ofr, elektronik beyinde kontrol mhendisidir. Otomobilin ofr veya
elektronik beynin kontrolcs lmse bunlar kendi kendilerine gayeli ve
dzenli alamazlar. Kendilerinin
-
benzerlerini meydana getiremezler ve kendilerini tamir
edemezler. Az bir zaman
sonra rr, dalr ve salp giderler. Canllarn mekanizma ve
makinelerinin kontrolc ve idarecisi canldr. Canlnn can kmsa, bunca
muazzam zeksna ramen insan dahi ona can veremez.
4- Canl bir sistemin mutlaka akll ve lim bir yaratcs olmaldr. O
da Allah'tr. Otomobilin yapcs akll bir insandr. yle ise canllarn
organizmalarn, o akllara durgunluk verecek ok muazzam makine
sistemlerini, oksijen - hidrojen (yani su), fosfor, kkrt, azot,
karbon, kalsiyumdan yaratan ve bunlara can veren Allah'tr.
nsanla hayvan arasnda mhiyet fark vardr. nsanlarda akl, irde ve
vicdan vardr. Hayvanlarda bunlar yoktur. Bunlarn kayna da Allah'n
insana verdii ruhtur. Bu insan ruh hayvanda yoktur. Buna gre evrim
teorisi/Darwinizm imknszdr. Darwinizme inananlarn, insann maddeden
kendiliinden tekml ederek/evrimleerek meydana geliini "Akllar m
emrediyor, yoksa bunlar, azgn kimseler midir?" (52/Tr, 32) (3)
Kur'an, sahih hadisler ve bunlara dayanan dier gvenilir slm
kaynaklarn Hz. Adem hakknda verdii bilgilerden kan sonuca gre Hz.
dem topraktan yaratlmtr. Konuyla ilgili yetlerden, bu yaratln belli
bir gelime seyri takip ettii ve sresi bilinmemekle birlikte belli
bir zaman iinde tamamland sonucu da karlabilir. Ancak bu gelime,
hibir zaman ilh irde ve kudretin tesiri olmakszn doal bir evrim
eklinde anlalamaz. Btn ilgili yetlerde Hz. Adem'in herhangi bir
baka canldan tekml suretiyle deil; topraktan ve tamamyla bamsz bir
canl trn atas, teki btn canl ve cansz varlklarn aksine, yeryznde
halife klnarak, ykml ve sorumlu tutulan ve bunun iin gerekli manev,
ahlk, zihn ve psikolojik kabiliyetlerle donatlm bir varlk olarak
yaratld, tartmaya yer vermeyecek ekilde aklanmtr. Bu sebepledir ki
insann yaratlnn bu zel yann btnyle reddederek onu baya canllar
seviyesine indiren teorileri slm inanlar ile badatrmak mmkn
deildir. (4)
Hz. Adem'in Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve bretler
Hz. Adem'in Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve bretler
-
Hz. Adem topraktan yaratlmtr. nsann topraktan yaratlmas, bir
ynyle Allah'n yce kudretine delil olurken, bir ynden de insana bir
hatrlatmadr: "te senin asln, hakir/di bir amurdur. Byklenmeye hakkn
yoktur." O yce kudret olmasayd, amur nasl insan haline gelebilirdi?
O amura flenen ilh ruh onu canlandryor, hareketli ve uurlu hale
getiriyor. Bu, insann iki boyutlu olduunu da gsterir: Topraktan
meydana gelen madd ve beer boyutu, ilh ruhtan flenen ve Allah'n
isimleri retmesinden oluan manev, ruh ve ilm yn, halifelik boyutu.
nsan, kendine verilen yetenekler sayesinde mayasndaki amurluu, yani
deersizlii, dk bir seviyeyi de seebilir; kendisine flenen ilh ruh
ynne meylederek ycelii, stnl, ilh ahlk da seebilir.
amur, duraanl, hantall, bir yerde kp kalmay; ruh ise hareketi,
canll, abay ve gayreti iaret eder. nsan mayasndaki amur alakla,
ruhu ise ycelie meyillidir. nsan ancak ilh ruhtan gelen bilin,
olgun harekete yneltebilir. (5) nsanlar arasndaki mesafe, amur ile
ilh ruh arasndaki mesafe kadar olabilir.
Meleklerin Hz. Adem'e secdesi, insana verilen deerin
gstergesidir. Bata melekler olmak zere yeryznde hemen her ey insann
hizmetine verilmitir. Her ey, insann nnde deta melekler gibi secde
etmektedir. Bu hizmetten ise yalnzca blis kanmaktadr. O, bu
evrensel deerleri ve nizam inkr ederek bu hengin dnda kalmtr.
Avrupa'da ortaya kan Hmanizm, insana verilen bu ulv deerin yannda
hibir anlam ifade etmez.
Hz. Adem'in Kur'an'da anlatlan kssas, btnyle yaratln ve insanln
hikyesidir. nsan hayatnn nasl baladn, nasl devam etmesi gerektiini
ve nereye varacan haber veriyor. dem kssas, insann yksek
mertebesini, kendisine melekler dahil btn yerdeki varlklarn hizmet
ettii yeryz halifeliini ve bunun sorumluunu hatrlatyor. Yeryznde
halife klnan insan, ancak emanet ykn hakkyla tarsa bu grevini
hakkyla yerine getirebilir. Adem kssas, insan Allah'n emrine
uymaya, yasaklarndan kamaya altryor, blis'in dmanln hatrlatyor.
Eyann isimlerini insan kendiliinden bilip renmi deildir.
Meleklerin ve insann Allah'n rettikleri ve renme kabiliyeti
verdiklerinin dnda kendiliklerinden bir ilimleri yoktur (bkz.
2/Bakara, 30-33). nsana, Allah ilim renme yetenei vermemi, onu
vahiyle desteklememi, ona eyann isimlerini retmemi olsayd, insan
dnyada hibir ilerleme gsteremez, yeryznn efendisi, halifesi de
olamazd. retilen isimler sayesinde bilgiye, bilince, adlandrmaya,
bilmeye, idrk ve ifade etmeye kavumu bulunuyoruz. Bunlarsz hayat
olur mu?
-
limlerin kayna olan Kur'an' reten O olduu gibi Beyan, aklama
yeteneini de Allah retmitir. "Rahmn, Kur'an' retti. nsan yaratt.
Ona beyan/aklamay retti." (55/Rahmn, 1-4)
Meleklerin Allah'n rettiinden bakasn bilmemeleri, gaybn Allah'a
ait bir sr olduunu ortaya koyar. Rabbimiz, bizim bilmemizin faydal
olmad gayb kendine saklamtr. Bu anlamda gayb bildii zannedilenler,
falclar, khinler, medyumlar, cinciler, kt sihirbazlar yalancdr.
Hz. Adem'in cennete konulmasnn hikmetini en iyi Rabbimiz bilir.
Onun cennet hayatnn, Allah'n nimetlerinin bykln grme, O'nun koyduu
snrlar tanyp onlara uyma, insana ktlk yapabileceklere kar dikkatli
olma amac tad sylenebilir. Bu cennet, insanlar iin bir rnektir ya
da dnyay nasl cennet gibi yapabileceklerinin metodunu gstermedir.
Kii kendi hayatn dilerse cennet gibi ve lmden sonrasn da cennet
yapar; dilerse hayat kendisi ve evresi iin cehenneme evirir.
Allah'n bir emrine isyan insann Cennetten uzaklamasna sebep
olmaktadr. Yaplan isyana, hatay kabul edip tevbe edilmez ve Allah'n
emrine kar bir mantk yrtlmeye, hataya te'vil bulup klf uydurmaya
kalklrsa Allah'n lnetine uranlan eytanlama sz konusu olacaktr. Hz.
Adem'in cennet hayat bu esprileri hatrlatyor.
Kaybedilen cenneti yeniden bulmann yolu, slm'n tanmn yapt takva
elbisesini kuanp mttaklerden olmaktr. Bu ahlak, yeryzn de insan iin
cennet haline getirecektir. Mttaklerden kurulu bir toplum,
saadet/mutluluk toplumudur. Takva sahibi m'minler, her devirde asr-
saadeti yaayan, saadeti asra tayan kutlu insanlardr. Mttakler iin
hazrlanm olan ebedlik cenneti, geici olan dnya cennetinde kazanlr.
Dnyay kendisi ve evresi iin cennet gibi yapanlar, Ahiret cennetine
adaydrlar. Ebedlik cenneti, ancak bir bedel karl kazanlr. Bu bedeli
m'minler nefisleriyle, blisle ve Allah'n dmanlaryla, her artta ve
her imknda mcadele ederek, hi kimsenin knamasna aldrmadan Allah'n
emrini yerine getirerek derler. Hz. Adem'in cennet hayat, bu
gereklerin iaretlerini vermektedir.
Hz. dem, cennette olmasna ramen yasak aaca yaklamama emri ile
denendi. nsan orada bile babo, kuralsz ve sorumsuz deildi. nsan
yeryznde, blis'in serbeste faaliyet yapabildii, nefislerin houna
gidecek saysz ekici zevklerin olduu, saptrclarn kol gezdii bir
ortamda ba bo olabilir mi? Kuralsz yada eriatsiz kalabilir mi?
Sorumluluk, hayatn anlamdr ve devamn salayan en nemli ilkedir.
Sorumsuzluk kii iin yokluktur. nsann yokluktan kurtulup var olmasn
isteyen Yaratc, onu yaptklarndan ve emaneti tama grevinden sorumlu
tutmutur. Bu, ona deer vermedir, bir baka deyile adam yerine
koymadr.
-
Yasak aa -Allah daha iyi bilir- yeryzndeki yasaklar/haramlar
sembolize etmektedir. Rabbimiz bununla insanlar kendi haram snrlar
konusunda duyarl olmaya davet ediyor. Yasak aatan yemek, Hz.
Adem'in ekavetine/bedbahtlna sebep oldu (bkz. 20/Th, 117). nsan tpk
atas Adem gibi, ister bilerek, ister unutarak Rabbinin yasak
aalarndan yerse, O'nun snrlarn inerse ya da hkmne uymazsa; ekavete
der, mutsuz olur, hsrna urar, ok ey kaybeder.
Gnmzde ne yazk ki blisin yandalar yeryznn her tarafn, iledikleri
erler, sebep olduklar fesatlar, yapageldikleri gnahlar yznden yasak
aalarla doldurdular. Onlar, srekli yasak aa retmekte ve onu
reklmlayarak pazarlamaktadrlar. imdilerde asl mesele, yasak olmayan
aalar bulup onlarn meyvesinden yemek ya da cennetin hell aalarn
yeryznde yetitirmek ve dier insanlara sunmaktr.
nsan, dier varlklardan stn klnmasna ramen (17/sr, 70), hem
unutkan ve zayftr, hem de yaratlnda olan amur ve ilh ruha
meyillidir (4/Nis, 28). Hz. Adem, cennette olmasna ve Rabbinin
uyarlarna ramen yasaa uymay unuttu (20/Th, 115). nsan, unutarak
veya aldanarak hata yapabilir. M'min insana den, hatasn blis gibi
savunmak deil; dem ve ei gibi hatasn anlayp Allah'tan balanma
dilemektir. nk Allah, irkin dnda btn gnahlar affeder (4/Nis, 116;
5/Mide, 40; 39/Zmer, 53 vd.).
Hz. dem ve Hz. Havva, hatalarn anladktan sonra u duay yapmlard:
"(dem ile ei) dediler ki: 'Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik.
Eer bizi balamaz ve bize acmazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz."
(7/A'rf, 23) Yaptklar bu dua, tevbe edilmeyen kk gnahlarn bile
karlk greceinin, cezaya sebep olacann delilidir. yleyse btn
gnahlara tevbe etmeli, srekli Allah'a istifrda (balanma dileinde)
bulunmal. Peygamberimiz bile her gn saysz ounlukta istifr ederdi
(bkz. bn Mce, Edeb 57, hadis no: 3815-3817).
blis, Ademoluna duyduu haset yznden ivsn, her zaman ve her artta
srdrecektir. blis de, onun askerleri ve yardmclar da tatil
yapmayacaklar (bkz. 36/Ysin, 60; 7/A'rf, 16-17; 17/sr, 64 vd.).
blis ve yandalar en ok mslmanlarla urarlar. Onlar Allah'tan, O'na
ibadetten, O'nun yolunda harcama yapmaktan alkorlar. Onlar,
mslmanlarn btn hayrl ilerine engel olmaya alrlar.
Allah, Adem'i ve eini affetti. nk onlar gnahlarn itiraf ettiler,
hatalarnn balanmasn istediler. Yaptklar yanl savunmadlar, Allah'n
emrini beenmezlik etmediler, O'na kar kibirlenmediler. blis ise af
dilemedii gibi hatasn da kabullenmedi, Allah'n emrine kar istikbar
etti. Allah'n slmla
-
gnderdii hkmlere/llere teslim olduu ve onlar kabul ettii halde
hata edenler, sonra da gnahlarna tevbe edenler, tp Hz. Adem gibi
affedilirler. manda, ilh yasaklarda, Allah'n hkmleri konusunda
pazarlk yapanlar, sonra kendi grlerini daha doru ve stn grenler,
blisin arkadadrlar.
Hataya dmenin, gnah ilemenin sebebi, bakasnn teviki olsa bile,
insann bizzat kendisi esas suludur; esas sebep, insann kendi
arzusu, kendi hev ve hevesidir. Kimse kimsenin gnahndan sorumlu
olmad gibi, kimse bir bakasnn yerine kulluk da yapamaz. Herkesin
yapt kendisine aittir.
Kadn, insann asrlar boyu ektii ilenin sebebi deil; onun yaratlta
kardei, insan olmada ei veya annesidir. stnlk cinsiyette veya
rtbelerde aranmamaldr.
plaklk eytandandr. O, Hz. Adem'i ve eini cennette kandrarak
onlar elbiselerinden soydu, ayp yerlerini ortaya dkp onlar utandrd.
Bu olay, ayn zamandan hem gnah ilemenin insan skntya sokacana, hem
de eytann insan elbiselerinden soyarak ona daha rahat hkim
olabileceine iaret etmektedir. Bu nedenle Kur'an insanlar bu konuda
uyarmaktadr: "Ey demoullar, eytan, anne-babanzn ayp yerlerini
kendilerine gstermek iin, elbiselerini syrarak, onlar cennetten
kard gibi sakn sizi de bir belya uratmasn." (7/A'rf, 27)
Bilinmeli ki, avret yerlerini rtmek ve namusu korumak ls, insana
verilmi nemli nimetlerden ve yceliklerden biridir. Deerini
anlayanlar iin byledir ama, hayvanlar rtnme gerei duymazlar. Hz.
mer'in rivayetine gre Peygamber Efendimiz yle buyurdu: "Kim (uygun)
bir elbise bulursa onunla (gerei gibi) rtnsn. (Giyerken), elbise
kprck kemiine gelince; 'Beni giydiren, kendisiyle avret yerimi rten
ve hayatma (o elbise ile) gzellik kazan Rabbime hamdolsun' desin."
(Tirmiz, bn Mce ve Ahmed bin Hanbel, naklen: bn Kesir, 2/12)
blis, plakl insanlar avlamak iin bir tuzak olarak kullanyor; ana
drd kurbanlarnn da takv elbisesinden syrlp ayplarnn ortaya
dklmesine alyor. Onlar Rablerinin huzurunda, insanlarn ierisinde
rezil ediyor. M'min, takva elbisesi ile ruhunu, hayatn ve edebini
koruma altna alr. man ve takva ile Allah'n istedii gibi bedenini
rtp, haysiyetini, iffetini, erefini ve ftrattaki yceliini korur
(7/A'rf, 26). blis ve yandalar slm'n getirdii tesettr/rtnme
lleriyle savarlar. nk rtszl, insanlar, toplumlar ve nesilleri
bozmaya gtren nemli yollardan biridir. Gnmzdeki blis askerlerinin
de belirttii doru olabilir; "tesettr siyasal ve dinsel bir
simgedir." Tamam da, aklk ve plaklk da eytan bir simge ve haram
tanmazln, ahlkszln almetidir. (6)
-
________________________________________________
1- T. Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, c. 1, s. 362
2- mil slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 1, s. 35 ve devam
3- A.g.e. 1/40
4- slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 1, s. 359
5- Ali eriati, nsan, s. 15-16
6- Hz. Adem, Hseyin K. Ece, s. 243 ve devam
dem (a.s.) le lgili Ayet-i Kerimeler
lk nsan ve lk Peygamber Hz. Adem: Bakara, 30-31, 33, 37; Al-i
mran, 33, 59; Nis, 1, 116, 120;
En'am, 2; A'raf, 12, 23, 189; Hcr, 26, 28, 43; sr, 61, 64; Kehf,
50; Th, 115, 123; M'minun, 12;
Rm, 21; Secde, 7; Sd, 71, 85; Zmer, 7; Rahmn, 3-4, 14; nsan,
1.
dem A.S.'n Yaratl: Bakara, 30; Al-i mran, 59; Nis, 1; A'raf,
189; M'minun, 12; Furkan, 54;
Secde, 7; Ftr, 11; Saffat, 11; Sd, 71-74; M'min, 67; Necm, 32;
Rahmn, 15; Nh, 19.
Hz. Havv'nn Yaratl: Nis, 1; A'raf, 189; Rm, 21; Zmer, 6.
dem A.S.'n Bilgisi: Bakara, 31, 33.
dem A.S. ile eytan: Bakara, 34-36; A'raf, 19-24; sr, 61-62;
Kehf, 50; Th, 116-119.
Hz. dem ile Hz. Havva'nn Cennetten karllar: Bakara, 35-36, 38;
A'raf, 19-24; Th, 120-121.
Hz. dem ile Hz. Havva'nn Dnyaya nileri: A'raf, 24-25; Th,
122-124.
dem A.S.'n Tevbesi: Bakara, 37.
Hz. Adem ile Hz. Havva'nn, Nesillerinden Peygamberler
Gnderilmesi: Al-i mran, 33-34.
Hz. Adem ile Hz. Havva'nn, Allah'n Salih ocuk Vermesi in Dular:
A'raf, 189-190.
Hz. Adem'in ocuklarndan Hbil ile Kabil'in Allah'a Kurban
Sunmalar: Mide, 27.
Kabil'in Hbil'i ldrmek stemesi: Mide, 27-29.
m-Kabil'in Hbil'i ldrmesi: Mide, 30, 32.
n-Kabil'in, Kardeinin Cesedini Gmmesi ve Pimanl: Mide, 31.
Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar
-
1. Fi Zlli'l-Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s.
111-124
2. Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Azim Y. c. 1, s.
265-283
3. Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2, s.
255-290
4. Mefatihu'l-Gayb (Tefsir-i Kebir), Fahreddin Razi, Aka Y. c.
2, s. 262-268; 334-337; 386-436
5. El-Mzan F Tefsri'l-Kur'an, Muhammed Hseyin Tabatabai, Kevser
Y. c. 1, s. 163-178
6. Min Vahyi'l-Kur'an, Muhammed Hseyin Fadlullah, Akademi Y. c.
1, s. 151-170
7. Kur'an Ansiklopedisi, Sleyman Ate, Kuba Y. c. 1, 105-145
8. slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 1, s. 358-363
9. slm Ansiklopedisi, mil Y. c. 1, s. 35-40
10. Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s.
240-244
11. Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. s. 32-34
12. Kur'an'da Anlam Kapal Ayetler, Hseyin Yaar, Beyan Y. s.
260-262
13. Hz. Adem Kssas ve Dndrdkleri, Adnan Adgzel, Haksz say 44,
Kasm 94
14. slm Kaynaklara Gre Peygamberler, Abdullah Aydemir, T.
Diyanet Vakf Y. s. 19-41
15. Kur'an Cevap Veriyor, zzet Derveze, Yneli Y. s. 235-275
16. Ana Konularyla Kur'an, Fazlur Rahman, Fecr Y. s. 67-103
17. Hz. Adem, Hseyin K. Ece, Denge Y.
18. Hz. Adem (lk nsan) Mustafa Erdem, T. Diyanet Vakf Y.
19. Adem'in Vrisi Hseyin, Ali eriati, Akademi Y.
20. Adem ile Havva, Naci Kasm, stanbul Maarif Ktphanesi Y.
21. Peygamberler, Safvet Senih, Nil A..Y.
22. Peygamberler Aydnlarn nderleri, Abdlkerim Sru, Kyam Y.
23. Peygamberler Tarihi, M. sm Kksal, T. Diyanet Vakf Y.
24. Peygamberler Tarihi, lhami Ula, Osmanl Y.
25. Peygamberler Tarihi, Bnyamin Ate, Nesil Basm Yayyn
26. Peygamberler Tarihi, Mustafa Necati Bursal, l Y.
27. Peygamberler Tarihi, Mehmet Dikmen, Cihan Y.
28. Peygamberler Tarihi, 1, 2, 3, Ahmet Ltfi Kazanc, Nil A.
.
29. Peygamberler Tarihi, Ahmet Behet, Uysal Kitabevi Y.
30. Peygamberlerden Kssalar, Muhammed el-Habe, klim Y.
31. Peygamberlerin Hayat, Seyyid Kutub, Ravza Y.
32. Peygamberlerin Hayat, S. Kutub-Abdlkadir Cde es-Sahhar,
slamolu Y.
33. Peygamberlerin Hayat, Ebu'l Hasan en-Nedv, Risale Y.
34. Peygamberlerin Kssalar, Ebu'l Hasan en-Nedv, Arslan Y.
35. Peygamberlerin Mucizeleri, H. brahim Acpayaml, Tura Y.
36. Peygamberlik ve Peygamberler, Muhammed Ali Sbni, Kltr Basn
Yayn Birlii Y.
37. Kur'an- Kerim'e Gre Peygam. ve Tevhid Mcadelesi, 1, 2, 3, M.
Solmaz, . L. akan, Nesil/Ensar
-
38. Kur'an'da Peygamberler ve Peygamberimiz, Afif Abdlfettah
Tabbara, Gonca Y.
39. Rasullerimiz Diyor ki, Harun Yahya, Vural Y.
40. Rasullerin Mcadelesi, Harun Yahya, Vural Y.
39. Tarih Boyunca Tevhid Mcadelesi ve Hz. Peygamber'in Hayat,
Mevdudi, Pnar Y.
40. Kur'an Kssalar, Bahaeddin Salam, Tebli Y.
41. Kur'an Kssalar zerine, dris engl, Ik Y.
42. Kur'an Kssalarna Giri, M. Sait imek, Yneli Y.
43. Kur'an Kssalar zerine Bir Aratrma, Mehmet Faruk Bayraktar,
Mar. n. lahiyat Fak. Vakf Y.
44. Kur'an'n Tantt Peygamberler, A. Ltfi Kazanc, Nil A. .
45. nsann Yaratl, M. A. el-Br, ev. A. ztrk, T. Diyanet Vakf
Y.
46. Kur'an'da Yaratma Kavram, Veli Ulutrk, nsan Y.
47. Yaratl Olay, M. Sait imek, Beyan Y.
48. Kur'an Inda Yaratl Konular, Sakp Yldz, D..B. Y.
49. Yaratl ve tesi, Gazi Ahmed Muhtar Paa; Sadeletiren: Ali
Turgut
50. Yaratl ve Kader, Safvet Senih, Nil A.. Y.
51. Yaratl ve Darwinizm, Abdullah Aymaz, T..V. (Akyol
Neriyat)
52. Yaratl ve Evrim Teorileri, H. Mustafa Gen, Beyan Y.
53. Evrim Anaforu ve Gerek, Heyet, alayan Y.
54. smet nanc, Mehmet Bulut, Risale Y.
55. slm Hareketin Tarih Seyri, Beir slamolu, Denge Y.
dem KelimesiHz. dem'in YaratlHz. dem'e Ruh VerilmesiHz. dem'e
simlerin retilmesiHz. Adem'in Cennete Yerletirilmesisriliyt ve
Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. demHz. dem'in PeygamberliiHz. Adem'in
Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve bretler