9 kadin menopoz

MENOPOZ

Doç. Dr. E. Zeynep Tuzcular Vural

MENOPOZ

Kadında cinsel olgunluk çağından yaşlılığa geçiş

dönemi

Menopoz

Yunancada

Meno: “ay”

Poz:“son”

Pratik hayatta, menopoz= kadının

doğurganlığının bitişi

Östrojen azalmasına bağlı olarak adet

görmenin sonlanması

genellikle 45-55 yaşları arasında

En az bir yıl adet görmemiş kadında

kesinleşmiştir.

Türkiye’de Durum

Menopoz yaşı (yıl) 46.4 1.9

Menopoz süresi (yıl) 3.1 1.3 yaş

.

45 yaşın altı erken menopoz

55 yaşın üstü geç menopoz

Menopoz bir anda ortaya çıkmaz, yavaş

yavaş ilerleyen bir süreçtir.

Menopoz Yaşını Etkileyen

Faktörler

Kalıtım

Irk

Beslenme

Doğum sayısı

Sigara

Ameliyatlar

Radyoterapi, kemoterapi

Sosyoekonomik düzey

Yumurta sayı/

yanıtlarında düşüş

Östrojen azalır

Rahim iç duvarı

uyarısı yok

Yumurtlama yok

Sarı cisim yok

Progesteron azalır

Rahim iç duvarı

değişimi

olmaz

Kanama düzensizlikleri

Menopoz Belirtileri

Adet düzensizlikleri

Sıcak Basması

Terleme

Çarpıntı

Uyku bozukluğu

– uykuya dalma zorlaşır

– tüm uyuma süresi kısalır

Vaginal kuruluk, cinsel

ilişkide ağrı, kaşıntı veya

yanma

Duygudurum değişimleri

– Depresyon,ağlama krizleri,

sinirlilik

Cilt ve tırnaklarda incelme

Osteoporoz

5. yıldan itibaren artmış kalça

ve vertebra kırığı riski

Kalp ve kan yağları değişiklikleri

– MI ve inme

Fiziksel Değişiklikler

Ateş basması, gece terlemeleri, çarpıntı

Baş dönmesi, baş ağrıları, halsizlik

Uyku bozuklukları

Kas ve eklem ağrıları

Cinsel organlarda çekilme, kuruluk, ağrılı ilişki

Sık sık idrara çıkma veya idrar kaçırma

İştah artışı ve kilo alma

Tüylenme

Psikolojik Değişiklikler

Kaygı, depresyon

Unutkanlık, sinirlilik, kolay ağlama, üzücü

olayları daha çok hatırlama

Konsantrasyon eksikliği

Cinsel istekte azalma

Menopoza ait belirtiler sadece bir ay sürebileceği gibi yıllarca da devam edebilir.

MENOPOZ VE KAN LİPİD

PROFİLİ

Total Kolesterol ⇑

LDL Kolesterol ⇑

Lp (a) ⇑

Trigliseridler ⇑

HDL Kolesterol ⇓

Menopozda oluşabilecek

problemler

Kemik Hastalıkları

Yetersiz kalsiyum alımı, fiziksel aktivite

azlığı, hormonal dengesizlik ve emilme

yeteneğinin azalması nedeniyle

kemiklerden kalsiyum çekilmesi artar.

Kalp ve damar hastalıkları

Östrojen düzeyini azalmasıyla

birlikte kolesterol ( LDL düzeyi)

artar. Aşırı kolesterol damarlarda

tıkanma oluşturur. Kalp krizi ve felç

riski artar.

Bel

Kalçalar

20 yıl

BMI

Bel

Kalçalar

Kalça/Bel orantısı

BMI

Bel

Kalçalar

Kalça/bel orantısı

Yaşla Birlikte Vücut Kitle İndeksi Artışı

rölatif hiperandrogenizm Vücut yapısında değişim

E A premenopozal jinoid

yağ dağılımı

seks

hormonları Yağ dağılımı

A E

postmenopozal

Yağ dağılımında değişim

android

yağ dağılımı

EstroJenin azalmasına bağlı olarak

devamlı bir androJen yüksekliği olur

Vücut Kitle İndeksi Artışı

İdrar yolları ve cinsel

organlardaki değişiklikler

Vajinal Belirtiler Kuruluk

Ağrılı cinsel ilişki

vajinal kanamalar

Tekrarlayan vajinal

iltihaplar

Üriner Belirtiler Sıkışma

Ağrılı işeme

Stresle idrar kaçırma

Tekrarlayan idrar yolu

iltihapları

Vajinal kuruluk

Vajinal nemlendiriciler

Vajinal lubrikanlar

Östrojenli kremler

Ağızdan hormon tedavisi

Hormon tedavisi (HT)

Amaç

Menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen eksikliğine bağlı semptomları

gidermek

KADININ YAŞAM KALİTESİNİ

YÜKSELTMEK

Östrojen + Progesteron siklik (kesintili –ardışık)

kontinü(kesintisiz)

Hormon tedavisi (HT)

Ateş basmaları,

Kadınlık organlarında çekilme

ve işlev bozuklukları (atrofi)

Kemik erimesinin önlenmesi için uygulanabilir. HT

ağızdan alınan ilaçlar, buruna sıkılan sprey, cilte

sürülen krem veya yapıştırılan bantlar ya da vaginal

fitillerle uygulanabilir.

Hormon tedavisi

felç, kan pıhtılaşması ve meme kanseri

risklerini arttırabilir.

Bu nedenle yaş, ırk, aile ve sağlık geçmişi

gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

KİMLER HT KULLANAMAZ?

Meme kanseri

Rahim kanseri

Melanom

Tekrarlayan tromboembolik ataklar

Tromboemboli (akut dönem)

Akut dönemde miyokard enfarktüsü

Karaciğer hastalıkları

Tedavi kişiselleştirilmeli! Her hasta için özgün hedefler belirlenmeli

Hastanın beklentilerini karşılayacak en iyi tedavi seçeneği belirlenmeli

- Aile öyküsü (KVH, meme ca)

- Hormonal/Nonhormonal

- Doz,uygulama yolu

- Yaşam tarzı değişimleri (diyet, egzersiz…)

Yıllık kontrollara uyum sağlanmalı

- Jinekolojik muayene ve pelvik USG

- Vaginal smear

- Kan biyokimyası

- Mamografi

“Kemik miktarının azalması”

“İskeletin belirli kısımlarında, kırıklara

aday

olacak veya hatta

kırık bulunacak şekilde incelmesine

neden olacak derecede

ilerlemiş kemik kaybı”

Osteoporotik

Ağır Osteoporotik

Normal

Osteoporoz

gelecekteki

sağlık ve yaşam

kalitesini

etkileyecek ciddi

sağlık

problemlerine yol

açabilir.

0 20 50

Kemik Kitlesi

10 40 30 60 70

Erkek

Kadın

Pik kemik

kitlesine

ulaşma

Konsolidasyon

Menopoz

Yaşa bağlı kemik

kaybı

Yaş

Deng

e

Kemik yapımı - Osteoblast

Kemik yıkımı - Osteoklast

Omurlar

Kalça

Bilek

Menopoz sonrası en sık kırık; - Omurlar (%43) - Femur boynu (%17) - Radius distali (%13)

DEXA

• İlerleyen yaş

• Kalıtım

• Östrojen eksikliği

• Kalsiyum alımında yetersizlik

• Zayıf vücut yapısı, boy-kilo oransızlığı

• Sigara

• Fazla kafein, alkol Hareketsizlik

• Tiroid hastalıkları

• Bazı ilaçlar (idrar söktürücüler, müshiller, kortizon...)

• Güneşe yetersiz maruz kalma

Yeterli kalsiyum alımı (günde en az 600 mg)

en iyi kaynak süt ürünleri,yeşil yapraklı

sebzeler, kurubaklagiller

Egzersiz

Erken yaşta başlanmalı

Egzersiz alışkanlığı düşme ve buna

bağlı kırıkları %25 azaltır

D Vitamini (800 IU/gün )

Östrojen

Güneşlenme

Florür alımı

Aşırı protein ve tuz tüketiminden kaçınılmalı

Aşırı çay, kahve ve kola tüketiminden

kaçınılmalı

Sigara bırakılmalı

EGZERSİZ

Yararları: bağışıklık, kalp-damar, kemik, duygudurum, eklemler, KŞ, sıcak basmaları

Koruyucu: osteoporoz, meme kanseri

Aerobik

- 30-45 dak/ 4-5 kez / hafta

Ağırlık çalışmaları

- 2-3 kez/ hafta

EGZERSİZ

Vücudun insüline duyarlılığını arttırır

İnsülin reseptör sayısını arttırır

İnsülin reseptörlerinin

duyarlılığını arttırır

Vücut yağını azaltır ve kas kütlesini arttırır

Bel-kalça yağ oranını azaltır

Kolesterol ve TG düzeyini düşürür

Kan basıncını düşürür

EVDE EGZERSİZ

Yerinde yürüyüş veya koşu (Yumuşak zemin

üzerinde)

İp atlamak ( 10 ip atlama- 10 adım gezinti)

Basamak çıkma (40x40 üst yüzey ve 15-20 cm

yükseklik)

Dans etmek

Kondüsyon bisikleti

Koşu bandı

Pratik öneriler

Arabanızı gideceğiniz yerden uzağa park edin.

Yürüyen merdiven-asansör yerine merdiven kullanın.

Yürüyerek gidebilecekseniz araba kullanmayın.

Alışverişinizi uzak yerden yapın.

Otobüse bir durak sonra binin veya bir durak önce inin.

Haftanın 3-4 günü düzenli olarak yürüyün.

Ev ve bahçe işleri yapın

Beslenme önerileri

↓ yağ, iyi yağ (Zeytin yağı, keten tohumu,Omega-3 yağ asitleri)

↑ lif

İşlenmemiş gıdalar

Meyve- sebze

Tahıllar, baklagiller, yağlı tohumlar

Su

Kafein, alkol, şeker ø

Destekler Ca 1200 mg/g

Vitamin D 800 ünite/g

Magnezyum

Multivitaminler

Antioksidanlar

İyi beslenme, iyi yaşam

Bitkiler ve Vitaminler

• Soya

• Keten tohumu

• Hohoş

• kırmızı yonca

• Melek otu

• Kedi otu • Çuha çiçeği

• Vit E 800u/gün

• Vit C 1200mg/gün

• Kalsiyum 1200-1500 mg/gün

SSRI’lar (Prozac, Zoloft, Celexa, Lexapro vs)

Egzersiz

HT alternatifleri

Sıcak basmaları

Bitkisel ajanlar: Keşke!!!!

Kesin kanıtlar ve güvenlik??

Etkinlikle ilgili kanıtlar??

Kalite standartları??

Kedi otu Valerian Root (Valeriana

officinalis)

Uykusuzluk, endişe

Melissa otu Lemon Balm (Melissa officinalis)

Rahatlatıcı etki

Black cohosh

Hohoş (yılanotu, kızılderili otu, tahta biti

otu)

Ateş basmaları

Keten tohumu Flax Seed , Linseed

Kabızlık

Kolesterol yüksekliği

Sıcak basmaları

Taze öğütülmüş olarak

tüketilir

2 çorba kaşığı/gün

Soya fasulyesi izoflavonları

soy isoflavones

Sıcak basmaları

Kemik kaybı yavaşlar

Kısa ve uzun dönem hafıza düzelir

Lipid profilinde iyileşme

Türkiye'de yetiştiği halde tıbbi olarak pek

kullanılmayan bitkilerdendir.

Sarı kantaron, St. John's wort

Depresyon

Endişe

Sıcak basmaları

(binbirdelik otu, kanotu, kılıçotu, koyunkıran, kuzukıran, mayasılotu, yaraotu)

Stres Yönetimi

Doğa

Destek gurupları

Danışmanlık

Aile ve arkadaşlar

Umutlar ve hayaller

Manevi uğraşlar

Üçü de 50

YAŞINDA!

1925 2005

Daha fazla hareket

Sigara Ø

Dengeli beslen,kilona dikkat et

Düzenli check-up(Pap smear, KB, boy ölçümü,

kemik yoğunluğu, görme, kalp,diyabet kontrolü)

Kalsiyum, vitamin D kullan

Kan şekerini ve yağlarını düzenle

Meme muayenesi ol,mammografi

çektir…

Hormon kullansam da kullanmasam da daha iyi

bir yaşam için ne yapmalıyım?

MEME KANSERİ

Risk Faktörleri

Değiştirilemez

Cinsiyet

Yaş

Genetik Yatkınlık

Meme değişiklikleri

Irk

Çevresel etkenler

İlk adet-menopoz yaşı

Değiştirilebilir

İlk doğum yaşı

HRT kullanımı

Alkol kullanımı

Kilo

Değiştirilemez Risk Faktörü

Cinsiyet

K=100x

Değiştirilemez Risk Faktörleri

Yaş

Risk Düşük

Risk Fazla

Yaş Risk

20-30 1/2152

30-40 1/251

40-50 1/69

50-60 1/36

60-70 1/26

70-80 1/23

Yaşam boyu 1/7

ACS,2003

Değiştirilemez Risk Faktörleri

Genetik

Yaşam boyu %80 RR 3.0-7.0

Meme Kanserlerinin - %5-10

Değiştirilemez Risk Faktörleri

Aile hikayesi

1 birinci dereceden akrabada - RR 1.5-2.0

2 birinci dereceden akrabada - RR 5.0

%80’inde aile hikayesi yok

Değiştirilemez Risk Faktörleri

Çevresel Faktörler

Özellikle genç yaşta

10-20 yaş – RR >20

20-30 yaş – RR 15

50 yaş – RR 1.0

Endüstriyel bölgeye yakın yaşama

Bazı gaz ve metaller

Değiştirilemez / Değiştirilebilir

Risk Faktörleri

Hormonal Faktörler

Riski Arttıran

İlk adet: 12 y. önce (RR 1.5)

Menopoz: 55 y. sonra (RR 2.0)

İlk gebelik yaşı: 35 y. sonra (RR 2-3.5)

HRT – 5 yıldan fazla (RR 1.2-1.4)

Premenopozal

Riski Azaltan

İlk doğum: 20 y. önce

Emzirme > 16 ay

Değiştirilebilir Risk Faktörleri

Beslenme

Yağlı beslenme

Aşırı kilo

Fazla alkol kullanımı 1/günde – hafif

2-5/günde – 1.5

Kendi Kendine Meme Muayenesi

KKMM

Amaç-Kendi meme dokumuzu daha iyi tanımak,

memelerde oluşabilecek farklılıkları erken tanımak

Ne zaman yapılmalı? Adet görüyor ise:

En iyi dönem adet bitiminden 5-7 gün sonra

Adet görmüyor ise: Her ayın belli bir günü

KKMM - Gözlem

Gözlem

3 yönden (ön-yan)

Meme:

• Büyüklüğü

• Şekli

• Kontür – hatları

• Simetri

Meme uçları:

• Simetri

• Yön

Ciltte renk değişikliği

Ciltte çökme/çekilme

Meme ucunda akıntı

Belirti ve Bulgular

KKMM - Palpasyon

Basınç

• Hafif – alttaki dokuyu hareket ettirmeden cilt üzerine

• Orta – o bölgedeki dokuya

• Güçlü – kaburgalara doğru

KKMM’sini

DUŞ ALIRKEN

YATARKEN

kolunuzun altına bir

Yastık alarak

yapabilirsiniz.

KKMM - Palpasyon

Meme

Lenf bezleri

9/10 kitle kanser

değil

Bulgular

Oval ve dıştan sert, fakat içi ezilebilen tek bir kitle Kist

Hareketli

Dolgunluk ağırısı

Farklı boyut – iğne ucu-nohut

35-50 yaş sık

Kauçuktan yapılmış topa benzeyen ve hareket ettirilebilen tek

sert bir kitle Fibroadenom

Bağ dokusu

Ağrısız

Boyutu farklı olabilir – bilye – limon

Bulgular

Hareket etmeyen tek sert bir kitle Sert,

Kenarları düzensiz,

Tek memede

Adet - boyutu değişmiyor,

Ciltte çökme

Hareketsiz

Meme kanseri olabilir

Memenin

büyüklüğünde ve

şeklinde değişiklik

Memede Anormal Bulgular

Hekime başvurmalı

Memede kitle

Meme ucunda

akıntı veya hassasiyet

Meme dokusunda

değişiklikler

Klinik Meme Muayenesi

20-39 yaş

3 yılda bir

> 40 yaş

Yıllık

Mammografi

> 40 y. Yıllık

Yaşam tarzı değişiklikleri

Alkolü azaltmak / bırakmak

Sigaranın bırakılması

Düzenli fizik egzersiz

yapmak

Kilo vermek

Diyet (daha fazla sebze-

meyve, daha az yağlı gıda)

Kan basıncının azaltılması

Diyabet ve lipid kontrolü

TEŞEKKÜR EDERİM…