แบบฝึกทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ และวิจารณ์...

แบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ชนมธยมศกษาปท ๔

ชดท ๑

ความรเบองตนการอานคดวเคราะหและวจารณ

นางบปผา ฮาวกองแกว โรงเรยนเมองมายวทยา

ต าบลบานแลง อ าเภอเมองล าปาง จงหวดล าปาง ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต ๓๕

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

ค าน า

แบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ ชดท ๑ ความรเบองตน การอานคดวเคราะห และวจารณ ไดจดท าขนเพอใชในการฝกทกษะดานการอานคดวเคราะห และวจารณ ซงจะท าใหนกเรยนสามารถคดวเคราะห วจารณไดอยางถกตอง ชดเจน และสมเหตสมผล สามารถน าความร ความเขาใจ ความคด และประสบการณทไดรบไปใชใหเกดประโยชนดานการเรยน และน าไปประยกตใชในชวตประจ าวน ซงนกเรยนสามารถศกษาไดดวยตนเอง เกดความสข สนกสนาน เพลดเพลน มความสามารถในการคด รจกคดเปน และมความภมใจในผลงานของตนเอง ตลอดจนครผสอนยงสามารถน ามาใชทบทวน และสอนซอมเสรมนกเรยนทมปญหาดานทกษะการคดวเคราะห และวจารณได ผจดท าหวงเปนอยางยงวาแบบฝกทกษะการคดวเคราะห และวจารณเลมน จะเปนประโยชนและชวยพฒนาทกษะการคดชนสงของนกเรยนไดเปนอยางด

นางบปผา ฮาวกองแกว ครช านาญการ โรงเรยนเมองมายวทยา

ก

สารบญ

เรอง หนา ค าน า ก สารบญ ข ค าชแจงส าหรบคร ๑ ค าชแจงส าหรบนกเรยน ๒ จดประสงคการเรยนร ๓ แบบทดสอบกอนเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

๔

ใบความร ๑ เรองการคดวเคราะห และวจารณ ๖ กจกรรมท ๑ เรองการคดวเคราะห และวจารณ ๙ ใบความร ๒ เรองค าถามการคดวเคราะห ๑๐ กจกรรมท ๒ เรองค าถามการคดวเคราะห ๑๑ ใบความร ๓ เรองค าถามการคดวจารณ ๑๒ กจกรรมท ๓ เรองค าถามการคดวจารณ ๑๓ แบบทดสอบหลงเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

๑๕

ภาคผนวก ๑๗ เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

๑๘

แนวการตอบกจกรรมท ๑ เรองการคดวเคราะหและ วจารณ ๑๙ แนวการตอบกจกรรมท ๒ เรองค าถามการคดวเคราะห ๒๐ แนวการตอบกจกรรมท ๓ เรองค าถามการคดวจารณ ๒๑ เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

๒๓

บรรณานกรม ๒๔

ข

แบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ จดท าขนเพอใชพฒนาทกษะการคดวเคราะหและวจารณใหกบนกเรยน โดยสอนแทรกในการจดกจกรรมการเรยนการสอน และใหนกเรยนศกษาเพมเตมนอกเวลาเรยน ในรายวชาภาษาไทย กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๔ มทงหมดจ านวน ๗ ชด ดงน ชดท ๑ ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ ชดท ๒ นทานชวนคดวเคราะห และวจารณ ชดท ๓ สะกดความคดวเคราะห และวจารณดวยสารคด ชดท ๔ บทความชวนอานคดวเคราะห และวจารณ ชดท ๕ เรองสนเพมพลงคดวเคราะห และวจารณ ชดท ๖ เพมพนความคดวเคราะห และวจารณดวยขาว ชดท ๗ สนทรยแหงอกษรบทรอยกรองชวนคดวเคราะห และวจารณ แบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๔ ชดนเปนชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ หลงจากนกเรยนศกษาชดท ๑ นแลวจะท าใหมความร ความเขาใจความหมาย องคประกอบ และหลกการคดวเคราะห และวจารณได เปนการเรมตนเพอเปนพนฐานในการเรยนรส าหรบการคดวเคราะห และวจารณของแบบฝกทกษะชดตอไปทเหลออก ๖ ชด ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท ๒ และ ๓ จ านวน ๒ แผน ๆ ละ ๑ คาบ (๕๐ นาท) โดยแบบฝกทกษะชดท ๑ ประกอบดวยแบบทดสอบกอนเรยน เนอหา กจกรรมจ านวน ๓ กจกรรม แบบทดสอบหลงเรยนและแบบเฉลย เพอใหครผสอนและนกเรยนไดตรวจค าตอบได อยางไรกตามกจกรรมบางอยางมการใชค าถามปลายเปดดงนนแนวการเขยนตอบแสดงความคดของนกเรยนครผสอนควรใชดลยพนจในการตรวจค าตอบ เมอตรวจแลว ควรแจงใหนกเรยนทราบผลทนทเพอนกเรยนจะไดมก าลงใจ และครจะไดน าไปพฒนาการจ ดการเรยนการสอนตอไป

ค าชแจงส าหรบคร

1

แบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๔ ชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ มทงหมด ๓ ใบความร ๓ กจกรรม ใหนกเรยนอานค าแนะน าการใชและปฏบตตามขนตอนดงน

๑. ศกษาจดประสงคการเรยนร ๒. อานค าชแจงการใชแบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ ใหเขาใจตามขนตอน ๓. ท าแบบทดสอบกอนเรยนจ านวน ๑๐ ขอ ในเวลา ๒๐ นาทลงในกระดาษค าตอบ แลวตรวจ

ค าตอบจากเฉลยสงใหครตรวจสอบความถกตองแลวบนทกคะแนนลงทายเลม ๔. ศกษากรอบเนอหาในใบความร ท าความเขาใจแลวท ากจกรรมทก าหนดใหจนครบทกกจกรรม

ตามล าดบอยางรอบคอบและตงใจ ๕. ท าแบบทดสอบหลงเรยนจ านวน ๑๐ ขอ ในเวลา ๒๐ นาทลงในกระดาษค าตอบ แลวตรวจค าตอบ

จากเฉลยสงใหครตรวจสอบความถกตองแลวบนทกคะแนนลงทายเลม ๖. ตรวจค าตอบจากเฉลยทายแบบฝกทกษะ ๗. นกเรยนตองมความซอสตย และไมแอบดเฉลยกอนท ากจกรรมในแบบฝกทกษะ

ค าชแจงส าหรบนกเรยน

๒

จดประสงคการเรยนร หลงจากนกเรยนไดเรยนรจากการท าแบบฝกทกษะการอานคดวเคราะห และวจารณ กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๔ ชดท ๑ การอานคดวเคราะห และวจารณ เรยบรอยแลว นกเรยนมความสามารถ ดงน

๑. สามารถอธบายความหมายการคดวเคราะห และวจารณได ๒. สามารถอธบายองคประกอบการคดวเคราะหได ๓. มความเขาใจลกษณะค าถามการคดวเคราะห และวจารณได ๔. สามารถตงค าถามการคดวเคราะห และวจารณได ๕. สามารถแยกแยะการคดวเคราะห และวจารณได

๓

แบบทดสอบกอนเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว โดยกาเครองหมายกากบาท (X)

ลงในกระดาษค าตอบ

๑. การคดวเคราะหมประโยชนอยางไร ก. มความสามารถในการสรปประเดนส าคญ ข. มความสามารถในการศกษา การเรยนร และการแสวงหาความร ค. มทกษะในการสอสารทด ง. มความคดขนสง

๒. การคดวเคราะห และวจารณมความแตกตางกนในดานใด ก. การใหเหตผล ข. การพจารณา ค. การใชความร ง. การใชความรสก

๓. การคดวเคราะหหมายความวาอยางไร ก. การคดจ าแนก เปรยบเทยบ ข. กระบวนการคดระดบสง ค. การคดเกยวกบขอเทจจรง ง. การคดอยางมเหตผลโดยใชปญญา

๔. การคดวจารณหมายความวาอยางไร ก. การแสดงความคดเหน ข. การพจารณาตดสนโดยใชเหตผล ค. การพจารณาตดสนจากความคดเหนสวนตว ง. การไมเหนดวยกบขอเทจจรงอยางมเหตผล

๕. การคดวเคราะหมองคประกอบกอยาง อะไรบาง ก. มองคประกอบ ๓ อยาง คอ ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม ข. มองคประกอบ ๓ อยาง คอ ความสามารถในการตความ ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห และชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม ค. มองคประกอบ ๔ อยาง คอ ความสามารถในการตความ ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห

ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม และความสามารถในการหาความเชอมโยง ง. มองคประกอบ ๔ อยาง คอ ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม

๔

๖. ค าถามเชงวเคราะหยดหลกค าถามในลกษณะใด ก. ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไร อยางไร ท าไมหรอเพราะเหตใด ข. ใคร ท าอะไร ทไหน อยางไร ท าไม ค. เหนดวยหรอไมเหนดวยอยางไร ง. เพราะเหตใด ใชหรอไม ๗. ขอใดไมใชค าถามการคดวเคราะห ก. วงจรชวตของกบ กบผเสอ เหมอนกนหรอไมอยางไร ข. ๑๒ เมองตองหามพลาด ในดานการทองเทยวทไดรบประกาศจาก ททท. ประกอบดวย

จงหวดอะไรบาง ค. เพราะเหตใดประเพณการลงแขกจงจางหายไปจากสงคมเมอง

ง. หนงต าบลหนงผลตภณฑสรางรายไดใหกบประชาชนในชมชนไดอยางยงยนหรอไม ๘. ขอใดเปนค าถามคดวจารณ ก. การท าขนมเคกมขนตอนการท าอยางไรบาง ข. ประเทศไทยมการคมนาคมกประเภท อะไรบาง ค. ทานมความคดเหนอยางไรกบการเรยนรอยางไมจ ากดกบการทองโลกอนเทอรเนต ง. จงบอกวธการประหยดไฟฟาทไดผลมาอยางนอย ๕ วธ ๙. “ลานนาอยทางภาคใดของประเทศไทย และมจงหวดใดบาง” ค าถามนเปนค าถามประเภทใด ก. ค าถามคดสงเคราะห ข. ค าถามคดวเคราะห ค. ค าถามคดวจารณ ง. ค าถามคดสรางสรรค ๑๐. “ทานเหนดวยหรอไมอยางไรทจะน าพลงงานแสงอาทตยมาผลตกระแสไฟฟาแทนถานหน และน ามน” ค าถามนเปนค าถามประเภทใด ก. ค าถามคดสงเคราะห ข. ค าถามคดวเคราะห ค. ค าถามคดวจารณ ง. ค าถามคดสรางสรรค

๕

ใบความร ๑ เรองการคดวเคราะห และวจารณ

ความส าคญการคดวเคราะห การคดวเคราะหเปนรากฐานส าคญของการเรยนรและการด าเนนชวต การคดวเคราะหเปนพนฐาน

ของการคดทงมวล บคคลทมความสามารถในการคดวเคราะหจะมความสามารถในดานอน ๆ เหนอกวาบคคลทวไป ทงทางดานสตปญญาและการด าเนนชวต เปนทกษะททกคนสามารถพฒนาได การคดวเคราะห จงมความส าคญทจะท าใหผเรยนเปนผทมความสามารถในการเรยนร

ประโยชนการคดวเคราะห การคดวเคราะหเปนประโยชนตอผเรยนในการแสวงหาความร การเรยนร คด วเคราะห อยางม

เหตผลในการทจะรบร โดยเฉพาะอยางยงเพอเปนพนฐานของการน าไปสการใหผเรยนมคณธรรม จรยธรรม มคานยมทพงประสงค มวนย มความรบผดชอบ ซอสตย สจรต มความเมตตา กรณา เออเฟอ เผอแผ ประหยด เสยสละเพอสวนรวม สามารถจ าแนก เปรยบเทยบ คดรวบยอด ประเมนคา มปฏภาณในการแกปญหา มความคดรเรมสรางสรรคสงใหม สามารถควบคม พยากรณ อธบายได เลอกปฏบตอยางมเหตผลในทางจรยธรรม และจะท าใหผเรยนมความร ความสามารถในการศกษา เรยนรไดอยางมประสทธภาพ เกดประสทธผลพฒนาผเรยนใหเปนบคคลแหงการเรยนรด ารงชวตอยอยางมความสข

ความหมายการคดวเคราะห วจารณ วเคราะห หมายถง แยกแยะออกเปนสวน ๆ เพอท าความเขาใจ และแลเหนความสมพนธระหวางสวน

ตาง ๆ เหลานน การวเคราะห หมายถง การพจารณาแยกสงใดสงหนงออกเปนสวน ๆ เพอท าความเขาใจแตละสวนให

แจมแจง แลวท าความเขาใจตอไปวา แตละสวนสมพนธเกยวเนองกนอยางไร การคดวเคราะห หมายถง การคดโดยพจารณา จ าแนก แยกแยะ ไตรตรอง ใครครวญ แจกแจง

สวนประกอบของการจดหมวดหม ในเรองราวหรอสถานการณโดยใชความร ความคดในการแกปญหาอยางมเหตผลเพอน าไปสขอสรปทเปนไปได

วจารณ หมายถง การคดใครครวญโดยใชเหตผล วจารณ ตามพจนานกรม หมายถง ใหค าตดสนสงทก าลงพจารณา เชน การวจารณศลปกรรมหรอ

วรรณกรรม โดยมความรควรเชอถอได วามคาความงามความไพเราะดอยางไร หรอมขอขาดตกบกพรองอยางไรบาง ขอบขายของการพจารณาตดสนทเรยกวาวจารณนน การตดสนมกขนอยกบความรและความรสกของผวจารณเปนส าคญ อกทงโดยทวไปการวจารณมแนวโนมทจะพดถงแตขอเสย สงทตนไมเหนดวย ไมสบอารมณ จดมงหมายเพอแสดงความคดเหนของผวจารณทมตอสงนน ๆ หรอตอผลงานชนนนเปนส าคญการคดเชงวจารณ (critical thinking) เปนการคดเพอพจารณาขอเทจจรงหรอสภาพการณตาง ๆ วาถกหรอผดโดยใชเหตผลประกอบการคดวาอะไรเปนเหตอะไรเปนผล

๖

องคประกอบการคดวเคราะห

ความสามารถในการคดวเคราะหควรประกอบไปดวย ๑. ความสามารถในการตความ ๒. ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห ขอมล ๓. ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม ๔. ความสามารถในการหาความเชอมโยง ความสมพนธเชงเหตผล

ความสามารถในการตความ การคดวเคราะหสงตาง ๆ ได เกดจากการท าความเขาใจกบขอมลทปรากฏ เรมตนจากเราจ าเปนตองพจารณาขอมลทไดรบเพอใหเกดความเขาใจดวยการตความ โดยการตความ เปนการพยายามท าความเขาใจและใหเหตผลแกสงทเราตองการจะวเคราะห เพอแปลความหมายทไมปรากฏโดยตรง เปนขอมลทซอนแฝงอย กลาวคอ ตวขอมลไมไดบอกโดยตรงแตจะตองท าความเขาใจทมากเกนกวาสงทปรากฏในขอมล ในการตความของแตละคนนน จะแตกตางกนไปตามความร ประสบการณ ภมหลง และคานยมของแตละบคคล ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห ขอมล ความรเปนปจจยส าคญมากตอประสทธภาพในการคดวเคราะห การทจะคดวเคราะหไดดนน จ าเปนตองมความรความเขาใจพนฐานในเรองนน เพราะความรจะชวยในการก าหนดขอบเขตของการวเคราะห แจกแจงและจ าแนกไดวาเรองนนเกยวของกบอะไร มองคประกอบยอย ๆ อะไรบาง มกหมวดหม จดล าดบความส าคญอยางไร มเรองใดเกยวของเชอมโยงสมพนธกน และรวาอะไรเปนสาเหตกอใหเกดอะไร ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม นกคดเชงวเคราะหจะตองมองคประกอบทงสามนรวมดวย คอ ตองเปนคนทชางมอง และสงเกต สามารถคนพบความผดปกตทซอนอยทามกลางสงทด อยางผวเผนแลวเหมอนไมมอะไรผดปกตเกดขน ตองเปนคนทชางสงสย เมอเหนความผดปกตแลวไมละเลยไป แตหยดพจารณา ขบคดไตรตรอง และตองการสบสาวราวเรองเพอหาค าตอบ และตองเปนคนชางถาม ชอบตงค าถามกบตวเองและคนรอบ ๆ ขางเกยวกบสงทเกดขน เพอน าไปสการคดเกยวกบเรองนนตอไป การตงค าถามจะน าไปสการสบคนความจรงและเกดความชดเจนในประเดนทตองการวเคราะห ขอบเขตค าถามทเกยวของกบการคดเชงวเคราะห จะยดหลกการตงค าถามโดยใชหลก ๕ W ๑ H คอ ใคร (Who) ท าอะไร (What) ทไหน (Where) เมอไหร (When) เพราะเหตใด เพราะอะไร(Why) อยางไร (How) ค าถามเหลานอาจไมจ าเปนตองใชทกขอ เพราะการตงค าถามมจดมงหมายเพอใหเกดความชดเจนครอบคลมและตรงประเดนทเราตองการสบคนจงตองเลอกใชค าถมใหตรงประเดน

๗

ความสามารถในการหาความเชอมโยง ความสมพนธเชงเหตผล นกคดวเคราะหจะตองมความสามารถในการหาความเชอมโยง สมพนธเชงเหตผล สามารถคนหาค าตอบไดวาสงทคดมความเกยวกบเรองใด และเกยวของอยางไร เชน ... สาเหตทกอใหเกดเหตการณน .... อะไรเปนสาเหตใหเกดสงน .... เรองนนเชอมโยงกบเรองนไดอยางไร .... เรองนมใครเกยวของบาง เกยวของกนอยางไร ... เมอเกดเรองน จะสงผลกระทบอยางไรบาง คณสมบตทเออตอการคดวเคราะห คณสมบตทเออตอการคดวเคราะหม ๔ ประการ คอ

๑. ความร ความเขาใจในเรองทจะวเคราะห ๒. ชางสงเกต ชางสงสย ชางไตถาม ๓. ความสามารถในการตความ ๔. ความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล

ความร ความเขาใจในเรองทจะวเคราะห ผคดตองมความรความเขาใจพนฐานในเรองนน ๆ เพราะจะชวยก าหนดขอบเขตการวเคระห จ าแนก การแจกแจงองคประกอบ จดหมวดหม และล าดบความส าคญหรอหาสาเหตของเรองราวเหตการณไดชดเจน ชางสงเกต ชางสงสย ชางไตถาม คนทชางสงเกต ยอมสามารถมองเหนหรอคนหาความผดปรกตของสงของหรอเหตการณทดแลวเหมอนไมมอะไรเกดขน มองเหนแงมมทแตกตางไปจากคนอน คนชางสงสย เมอเหนความผดปรกตแลวจะไมละเลย แตจะหยดคดพจารณา คนชางไตถาม ชอบตงค าถามเกยวกบสงทเกดขนอยเสมอ เพอน าไปสการขบคดคนหาความจรงในเรองนน ค าถามทมกใชกบการคดวเคราะห คอ ๕ W ๑ H ประกอบดวย What (อะไร) Where (ทไหน) When (เมอใด) Why (ท าไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร) ความสามารถในการตความ การตความ เกดจากการรบรขอมลเขามาทางประสาทสมผส สมองจะท าการตความขอมล โดยวเคราะหเทยบเคยงกบความทรงจ าหรอความรเดมทเกยวกบเรองนน เกณฑท ใชเปนมาตรฐานในการตดสนจะแตกตางกนไปตามความร ประสบการณ และคานยมของแตละบคคล ดงนนความรตางกน ประสบการณตางกนและคานยมตางกน การตความขอมลหรอเหตการณทพบเหนกจะแตกตางกนไปดวย ความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล การคดวเคราะหจะเกดขน เมอพบสงทมความคลมเครอ เกดขอสงสยตามมาดวยค าถามตองคนหาค าตอบหรอความนาจะเปนวามความเปนมาอยางไร ซงสมองจะพยายามคดเพอหาขอสรปความรความเขาใจอยางสมเหตสมผล

๘

กจกรรมท ๑ เรอง การคดวเคราะห และวจารณ

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามในขอค าถามท ๑ – ๕ ใหครบถวนสมบรณลงในชองวาใหถกตอง (๑๐ คะแนน)

๑. คดวเคราะหมความส าคญอยางไร (๑ คะแนน) ............................................................................................ ............................................................ ............................................................................................................................. ........................... ........................................................................................................................................................ ๒. คดวเคราะหมประโยชนอยางไร (๒ คะแนน) ............................................................................................................................. ........................... ......................................................... ............................................................................................... ............................................................................................................................. ........................... .................................................................................................................................. ...................... ........................................................................................................... ............................................. ๓. คดวเคราะห และวจารณ มความหมายวาอยางไร และมความเหมอน หรอแตกตางกนอยางไร (๒ คะแนน) ............................................................................................... ......................................................... ............................................................................................................................. ........................... ........................................................................................................................................................ ............................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................. ........................... ๔. คดวเคราะห และวจารณ มความเหมอน หรอแตกตางกนอยางไร (๒ คะแนน) .............................................................................................................................................. .......... ....................................................................................................................... ................................. ............................................................................................................................. ........................... ................................................................... ..................................................................................... ............................................................................................................................. ........................... ๕. ความสามารถในการคดวเคราะหประกอบดวยองคประกอบอะไรบาง พรอมทงอธบายประกอบ สน ๆ ใหไดใจความ (๓ คะแนน) ............................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................. ........................... ........................................................................................ ................................................................ ............................................................................................................................. ........................... ........................................................................................................................................................

๙

ใบความร ๒

เรอง ค าถามการคดวเคราะห ค าถามการวเคราะห เปนค าถามทแสดงถงการจ าแนก แยกแยะเรองราว สวนประกอบยอย ๆ โดยอาศยหลกการ ทฤษฎ แนวคด ในการตงค าถามเพอการวเคราะห อาจถามดวยการเปรยบเทยบความเหมอน ความแตกตาง ตองคดอยางรอบคอบกอนตอบกได นอกจากนยงสามารถถามเพอใหจ าแนก จดหมวดหม จดกลม จดพวกใหม อาศยการเปรยบเทยบความแตกตาง ความเหมอน ความสมพนธ ตวอยางค าถามใหคดวเคราะห

บอกคณลกษณะของเดกด องคประกอบโครงสรางของสงคมไทยมอะไรบาง ลกษณะของวฒนธรรมไทยเปนอยางไร สวนประกอบของตนไมมอะไรบาง ควรตงชอเรองทอานนวาอะไร ทายสวาถาเอาลกอมรสมนทใสผสมลงไปในขวดโคกแลวคว าขวดลงปดฝา จะเกดอะไรขน ผเสอใชอวยวะสวนใดรบรส จะเกดอะไรขนถาเอาแมเหลกไปจอหนาโทรทศน เหตส าคญทท าให ................. คออะไร จะเปนอยางไรถาคบเพอนตดยา ในขณะทนกเรยนท าการทดลองอยน นกเรยนพบอะไรบาง มขอสงสยหรอไม นาจะมสาเหตมาจากอะไร ................................

๑๐

กจกรรมท ๒

เรอง ค าถามการคดวเคราะห ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน (๑๐ คะแนน) ๑. ใสเครองหมายถก () หนาขอทเหนวาถก ใสเครองหมายผด () หนาขอทเหนวาผด (๕ คะแนน) .............. ๑.๑ ค าถามการวเคราะหแสดงถงการเปรยบเทยบ การจ าแนก และความสมพนธ .............. ๑.๒ ค าถามการวเคราะหเปนค าถามแสดงความคดเหน .............. ๑.๓ “ท าไมเทคโนโลยถงมอทธพลตอการด ารงชวตในยคปจจบน” ค าถามนเปนค าถาม

การคดวเคราะห .............. ๑.๔ “สภาพภมศาสตรของประเทศไทยแตละภาคมความแตกตางกนอยางไรบาง”

ค าถามนเปนค าถามการคดวเคราะห .............. ๑.๕ “ทานมความคดเหนอยางไรกบ ลดเวลาเรยน เพมเวลาร ทเปนนโยบายของ กระทรวงศกษาธการ” ค าถามนเปนค าถามการคดวเคราะห ๒. ใหนกเรยนคดค าถามลงในชองวางจ านวน ๕ ขอ ทเปนค าถามการคดวเคราะห (๕ คะแนน)

............................................................................................................................. .......................................

............................................................................................................................. .......................................

....................................................................................... ............................................................................

............................................................................................................................. ......................................

............................................................................................................................................ .......................

........................................................................................................... ........................................................

............................................................................................................................. ......................................

................................................................................................................................................................ ...

๑๑

ใบความร ๓ เรอง ค าถามการคดวจารณ

ตงค าถามเพอใหเกดการคดวจารณ

เปนค าถามทเนนความสมบรณ ความถกตอง โดยใครครวญอยางรอบคอบกอนตอบเปนความคดของ

ตนเอง เปนค าถามทใหผตอบคดในเรองความสมบรณ ความถกตอง ผตอบจะตองใครครวญอยางดกอนทจะ

ตอบ ตวอยางค าถามคดวจารณ

ประเทศไทยควรแบงเปน ๒ รฐ นกเรยนเหนดวยหรอไม เพราะอะไร สงคมในปจจบนท าใหวยรนขาดความรบผดชอบ นกเรยนเหนดวยหรอไม อยางไร การจดกจกรรมทผานมา เราไดบทเรยนอะไรบาง เปนตน

๑๒

กจกรรมท ๓ เรอง ค าถามการคดวจารณ

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน (๑๐ คะแนน) ๑. ใหนกเรยนเขยนค าถามจ านวน ๕ ขอ ลงในชองวางของแผนผงความคด (๕ คะแนน)

..........................................

..........................................

..........................................

........................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

.....

........................................

........................................

........................................

........................................

......

........................................

........................................

........................................

........................................

......

........................................

........................................

........................................

........................................

......

๑๓

๒. ใหนกเรยนอานขอความทปรากฏดานลางนแลวตอบค าถาม (๕ คะแนน)

คดบวกยอมไดบวก

“คนมองโลกในแงด มกมโอกาสดกวาคนอนเสมอ เพราะเมอมองทกอยางเปนบวก กชวยใหมสขภาพจตด ความคดโปรงใส ท าอะไรกดจะสบายๆกวาคนอน แตทนาสนใจกคอผลจากการวจยทชใหเหนวาคนมองโลกในแงดยงมแนวโนมวาจะมอายยนยาวกวาคนอนไดดวย การวจยทวานนน ากลมคนทอาย ๒๐ ปขนไป ๑ กลมทมความคดทางบวก เปนคนอารมณด อกกลมหนง.ซม เศรา ไมมความเชอมนตนเอง ในอก ๔๐ ปตอมา คออาย ๖๐ ปขนไป ปรากฏวาคนมองโลกในแงดนนมคนทอายยนยาวมากกวากลมหลงถง ๔๒% คนทมความคดเชงบวก อารมณมกไมคอยแปรปรวน ไมรสกกระวนกระวาย ในเรองจตวทยาบอกไววา คนทมการคดบวกจะท าใหมโอกาสมสขภาพด และสดทายตามมาดวยความส าเรจและความสข” (ทมา : http://www.kidbuak.com/Good%20idea1.html) จากขอความขางตนนกเรยนเหนดวยหรอไมกบการมองโลกในแงดแลวจะท าใหมอายทยนยาว มความสข และประสบความส าเรจในการด าเนนชวต ............................................................................................................................. .............................................. ............................................................................................................................. .............................................. ......................................................................... .................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................. ............................................................................................................................. .............................................. ..................................................................... ...................................................................................................... ............................................................................................................................. .............................................. ............................................................................................................................. .............................................. ................................................................. .......................................................................................................... ............................................................................................................................. .............................................. ............................................................................................................................. .............................................. ............................................................. .............................................................................................................. ............................................................................................................................. .............................................. ............................................................................................................................. ..............................................

๑๔

แบบทดสอบหลงเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว โดยกาเครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ

๑. การคดวจารณหมายความวาอยางไร ก. การแสดงความคดเหน ข. การพจารณาตดสนโดยใชเหตผล ค. การพจารณาตดสนจากความคดเหนสวนตว ง. การไมเหนดวยกบขอเทจจรงอยางมเหตผล

๒. การคดวเคราะหมประโยชนอยางไร ก. มความสามารถในการสรปประเดนส าคญ ข. มความสามารถในการศกษา การเรยนร และการแสวงหาความร ค. มทกษะในการสอสารทด ง. มความคดขนสง

๓. ค าถามเชงวเคราะหยดหลกค าถามในลกษณะใด ก. ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไร อยางไร ท าไมหรอเพราะเหตใด ข. ใคร ท าอะไร ทไหน อยางไร ท าไม ค. เหนดวยหรอไมเหนดวยอยางไร ง. เพราะเหตใด ใชหรอไม

๔. การคดวเคราะห วจารณมความแตกตางกนดานใด ก. การใหเหตผล ข. การพจารณา ค. การใชความร ง. การใชความรสก

๕. การคดวเคราะหหมายความวาอยางไร ก. การคดจ าแนก เปรยบเทยบ ข. กระบวนการคดระดบสง ค. การคดเกยวกบขอเทจจรง ง. การคดอยางมเหตผลโดยใชปญญา

๑๕

๖. การคดวเคราะหมองคประกอบกอยาง อะไรบาง ก. มองคประกอบ ๓ อยาง คอ ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม ข. มองคประกอบ ๓ อยาง คอ ความสามารถในการตความ ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห และชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม ค. มองคประกอบ ๔ อยาง คอ ความสามารถในการตความ ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห

ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม และความสามารถในการหาความเชอมโยง ง. มองคประกอบ ๔ อยาง คอ ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม ๗. ขอใดเปนค าถามคดวจารณ ก. การท าขนมเคกมขนตอนการท าอยางไรบาง ข. ประเทศไทยมการคมนาคมกประเภท อะไรบาง ค. ทานมความคดเหนอยางไรกบการเรยนรอยางไมจ ากดกบการทองโลกอนเทอรเนต ง. จงบอกวธการประหยดไฟฟาทไดผลมาอยางนอย ๕ วธ ๘. “ลานนาอยทางภาคใดของประเทศไทย และมจงหวดใดบาง” ค าถามนเปนค าถามประเภทใด ก. ค าถามคดสงเคราะห ข. ค าถามคดวเคราะห ค. ค าถามคดวจารณ ง. ค าถามคดสรางสรรค ๙. “ทานเหนดวยหรอไมอยางไรทจะน าพลงงานแสงอาทตยมาผลตกระแสไฟฟาแทนถานหน และน ามน” ค าถามนเปนค าถามประเภทใด ก. ค าถามคดสงเคราะห ข. ค าถามคดวเคราะห ค. ค าถามคดวจารณ ง. ค าถามคดสรางสรรค ๑๐. ขอใดไมใชค าถามการคดวเคราะห ก. วงจรชวตของกบ กบผเสอ เหมอนกนหรอไมอยางไร ข. ๑๒ เมองตองหามพลาด ในดานการทองเทยวทไดรบประกาศจาก ททท. ประกอบดวย

จงหวดอะไรบาง ค. เพราะเหตใดประเพณการลงแขกจงจางหายไปจากสงคมเมอง

ง. หนงต าบลหนงผลตภณฑสรางรายไดใหกบประชาชนในชมชนไดอยางยงยนหรอไม

๑๖

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

ขอท ค าตอบ ๑ ข ๒ ง ๓ ก ๔ ข ๕ ค ๖ ก ๗ ง ๘ ค ๙ ข

๑๐ ค

๑๘

แนวการตอบ กจกรรมท ๑ เรอง การคดวเคราะห และวจารณ

๑. คดวเคราะหมความส าคญอยางไร

ตอบ คดวเคราะห มความส าคญท าใหผเรยนมความสามารถในการเรยนร มความสามารถดานสตปญญาและการด าเนนชวต ๒. คดวเคราะหมประโยชนอยางไร

ตอบ คดวเคราะหมประโยชนตอการแสวงหาความร การเรยนร การคดวเคราะหอยางมเหตผล ในการทจะรบร เปนพนฐานการน าไปสการเปนผมคณธรรม จรยธรรม มความสามารถในการจ าแนก เปรยบเทยบ การประเมนคา มความคดรวบยอด มทกษะการแกปญหา มเหตผลในการเลอกปฏบตในสงทเหมาะสมทถกตอง และมความสามารถในการคดรเรมสรางสรรค มความสามารถในการศกษา ท าใหการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ๓. คดวเคราะห และวจารณ มความหมายวาอยางไร และมความเหมอน หรอแตกตางกนอยางไร

ตอบ คดวเคราะห หมายถง การคดโดยพจารณา จ าแนก แยกแยะ ไตรตรอง ใครครวญ แจกแจงสวนประกอบ ในเรองราวหรอสถานการณ และหาความสมพนธทเชอมโยงกนในเรองราว หรอสถานการณโดยใชความร ความคดอยางมเหตผลเพอน าไปสขอสรปทเปนไปได การคดวจารณ หมายถง การคดเพอพจารณาขอเทจจรง หรอสภาพการณตาง ๆ วาถกหรอผดอยางมเหตผลโดยอาศยความร ประสบการณ และความรสก ๔. คดวเคราะห และวจารณ มความเหมอน หรอแตกตางกนอยางไร

ตอบ คดวเคราะห และวจารณ มความเหมอนกน คอใชความคดจากความร และประสบการณ มาเปนเหตและผลในการพจารณา มความแตกตางกน คอ คดวเคราะหเปนการจ าแนก แยกแยะ และหาความสมพนธของสถานการณหรอเหตการณ และไมใชความรสกมาพจารณา แตคดวจารณเปนการตดสน หรอพจารณาทใชความรสกเขามาเกยวของนอกเหนอจากความร ประสบการณ ๕. ความสามารถในการคดวเคราะหประกอบดวยองคประกอบอะไรบาง พรอมทงอธบายประกอบสน ๆ ใหไดใจความ

ตอบ ความสามารถคดวเคราะหประกอบดวย ๑) ความสามารถในการตความ โดยตองท าความเขาใจในขอมล เหตการณ สถานการณ หรอสงทเราตองการวเคราะห ซงอาจมขอมลบางอยางไมปรากฎความชดเจนหรอไมบอกมาโดยตรงเปนการแฝงซอนอย การตความจะขนอยกบความร ประสบการณ ภมหลง และคานยม๒) ความร ความเขาใจในเรองทจะวเคราะหขอมล การวเคราะหจ าเปนทจะตองมความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห ท าใหเกดประสทธภาพในการวเคราะห และความรจะเปนสงก าหนดขอบเขต การจ าแนก แยกแยะ และการหาความสมพนธกน ๓) ชางมอง ชางสงเกต ชางสงสย และชางถาม เพราะบางครงอาจมสงผดปกตอยในขอมล เหตการณ หรอสถานการณ หากพบสงผดปกตควรทจะหยดเพอพจารณา ไตรตรอง ขบคด และคนหาขอเทจจรง ดวยความสงสย และความเปนคนชางถาม ดวยการตงค าถามใหกบตวเองเพอการสบเสาะหาความเปนจรง หรอขอเทจจรงในสงทจะวเคราะห ในหลกของค าถามทวา ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไร อยางไร และเพราะอะไร ๔) ความสามารถในการหาความเชอมโยง ความสมพนธเชงเหตผล ส าหรบการคนหาค าตอบหรอขอสรปวาสงทคดมความเกยวของกบเรองใด และเกยวของอยางไร

๑๙

แนวการตอบ กจกรรมท ๒ เรอง ค าถามการคดวเคราะห

๑. ใสเครองหมายถก ( ) หนาขอทเหนวาถก ใสเครองหมายผด ( ) หนาขอทเหนวาผด ......... ๑.๑ ค าถามการวเคราะหแสดงถงการเปรยบเทยบ การจ าแนก และความสมพนธ ......... ๑.๒ ค าถามการวเคราะหเปนค าถามแสดงความคดเหน ......... ๑.๓ “ท าไมเทคโนโลยถงมอทธพลตอการด ารงชวตในยคปจจบน” ค าถามนเปนค าถาม

การคดวเคราะห ......... ๑.๔ “สภาพภมศาสตรของประเทศไทยแตละภาคมความแตกตางกนอยางไรบาง”

ค าถามนเปนค าถามการคดวเคราะห ......... ๑.๕ “ทานมความคดเหนอยางไรกบ ลดเวลาเรยน เพมเวลาร ทเปนนโยบายของ กระทรวงศกษาธการ” ค าถามนเปนค าถามการคดวเคราะห ๒. ใหนกเรยนคดค าถามลงในชองวางจ านวน ๕ ขอ ทเปนค าถามการคดวเคราะห

๑. ประชาคมอาเซยนประกอบดวยประเทศอะไรบาง

๒. มวธการใดบางทจะลดภาวะโลกรอนได

๓. วถชวตของชมชนเมอง และชมชนชนบทแตกตางกนหรอไม อยางไร

๔. ท าไมครอบครวจงเปนปจจยส าคญในการปองกนปญหาของสงคมได

๕. ค าวา “กระดกสนหลงของประเทศไทย” หมายถงใคร และมสวนส าคญอยางไรกบประเทศไทย

๒๐

แนวการตอบ กจกรรมท ๓ เรอง ค าถามการคดวจารณ

๑. ใหนกเรยนเขยนค าถามจ านวน ๕ ขอ ลงในชองวางของแผนผงความคด

ทานมความคดเหนอยางไรกบภยแลงทประเทศไทยประสบ

ปญหาในขณน

ทานมความเหนอยางไรกบความเทาเทยมกนของหญงและชายในปจจบน ไมวาจะดานการท างาน ครอบครว และสงคม รวมทง การเมอง ทานเหนดวยหรอไมอยางไร

กบ “การลดเวลาเรยน เพมเวลาร” ทเปนนโยบายของกระทรวงศกษาธการ

ทานมความคดเหนอยางไรกบการเลยงดของพอแมตามส านวนสภาษตทวา “รกววใหผก รกลกใหต”

ทานมความคดเหนอยางไรกบการกาวสประชาคมอาเซยนของประเทศไทย

๒๑

๒. ใหนกเรยนอานขอความทปรากฏดานลางนแลวตอบค าถาม

คดบวกยอมไดบวก “คนมองโลกในแงด มกมโอกาสดกวาคนอนเสมอ เพราะเมอมองทกอยางเปนบวก กชวยใหมสขภาพจตด ความคดโปรงใส ท าอะไรกดจะสบาย ๆ กวาคนอน แตทนาสนใจกคอผลจากการวจยทชใหเหนวาคนมองโลกในแงดยงมแนวโนมวาจะมอายยนยาวกวาคนอนไดดวย การวจยทวานนน ากลมคนทอาย ๒๐ ปขนไป ๑ กลมทมความคดทางบวก เปนคนอารมณด อกกลมหนง.ซม เศรา ไมมความเชอมนตนเอง ในอก ๔๐ ปตอมา คออาย ๖๐ ปขนไป ปรากฏวาคนมองโลกในแงดนนมคนทอายยนยาวมากกวากลมหลงถง ๔๒% คนทมความคดเชงบวก อารมณมกไมคอยแปรปรวน ไมรสกกระวนกระวาย ในเรองจตวทยาบอกไววา คนทมการคดบวกจะท าใหมโอกาสมสขภาพด และสดทายตามมาดวยความส าเรจและความสข” (ทมา : http://www.kidbuak.com/Good%20idea1.html) จากขอความขางตนนกเรยนเหนดวยหรอไมกบการมองโลกในแงดแลวจะท าใหมอายทยนยาว มความสข และประสบความส าเรจในการด าเนนชวต

ตอบ ขาพเจาเหนดวยกบการทคนเรามองโลกแงด จะท าใหมความสขเพราะเปนคนมจตใจทดงาม มความสดชนในใจ แจมใส มสขภาพจตทด ไมเกดความขนมวในใจ ไมน าเรองราวไมดของคนอนทเขามากระทบกบตนเองมาเปนสงทท าใหเกดความทกขใจ ไมเกดความเครยด จงท าใหการด ารงชวตมแตความสข ไมรงเกยจผอน ไมท ารายผอน มแตความปรารถนาดใหผอน อยรวมกบผอนไดอยางมความสข แตการทจะท าใหอายยนยาวไดนนมองคประกอบมากมายทส าคญนอกจากสภาพจตใจทมองโลกแงดแลว จะอยทการดแลสขภาพ รวมทงโรคบางอยางเราไมอาจหามไดจากกรรมพนธโดยเฉพาะโรคมะเรง ฉะนน การมองโลกแงดท าใหอายยนยาวประเดนนไมเหนดวยเพราะมปจจยอนสนบสนนรวมดวย

๒๒

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน แบบฝกทกษะชดท ๑ เรอง ความรเบองตนการอานคดวเคราะห และวจารณ

ขอท ค าตอบ ๑ ข ๒ ข ๓ ก ๔ ง ๕ ก ๖ ค ๗ ค ๘ ข ๙ ค

๑๐ ง

๒๓

บรรณานกรม เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (๒๕๕๕). การคดเชงวพากษ. พมพครงท ๙. กรงเทพฯ : ซคเซส มเดย จ ากด. คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. (๒๕๕๒). หนงสอเรยน รายวชพนฐาน ภาษาไทย หลกภาษา และการใชภาษาเพอการสอสาร ชนมธยมศกษาปท ๔. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. ________. (๒๕๕๓). หนงสอเรยน รายวชพนฐาน ภาษาไทย หลกภาษา และการใชภาษาเพอการสอสาร ชนมธยมศกษาปท ๕. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. ________. (๒๕๕๔). หนงสอเรยน รายวชพนฐาน ภาษาไทย หลกภาษา และการใชภาษาเพอการสอสาร ชนมธยมศกษาปท ๖. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. ฆนท ธาตทอง. (๒๕๕๔). สอนคด : การจดการเรยนรเพอพฒนาการคด. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : เพชรเกษมการพมพ. ชยวฒน สทธรตน. (๒๕๕๕). เทคนคการใชค าถามพฒนาการคด. กรงเทพฯ : วพรนท (๑๙๙๑) ประพนธศร สเสารจ. (๒๕๕๖). การพฒนาการคด (พมพครงท ๕ ฉบบปรบปรงใหม). กรงเทพฯ : โรงพมพหางหนสวนจ ากด ๙๑๑๙ เทคนคพรนตง. วระ สดสงข. (๒๕๕๐). การคดวเคราะห คดอยางมวจารณญาณ และคดสรางสรรค. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน. สวฒน ววฒนานนท. (๒๕๕๑). ทกษะการอาน คดวเคราะห และเขยน. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : เฟองฟา.

๒๔