Page 1
2-1
หน่วยที่2แนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตย
อาจารย์ดร.สงขลาวิชัยขัทคะ
ชื่อ อาจารย์ดร.สงขลาวิชัยขัทคะ
วุฒิ น.บ.,D.E.A.,Docteurd'Universiteʹ (กฎหมายเพื่อการพัฒนา)UniversiteʹdeParis.Vตำแหน่ง รองเลขาธิการสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา
หน่วยที่เขียน หน่วยที่2
Page 2
2-2
แผนผังแนวคิดหน่วยที่2
แนวคิดทฤษฎีเก่ียวกับ
การปกครองระบอบ
ประชาธิปไตย
2.1 แนวคิดและความ เป็นมาของการ ปกครองระบอบ ประชาธิปไตย
2.1.1 การเกิดขึ้นของกฎบัตรMagnaCarta
2.1.2 การเกิดขึ้นของรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา
2.2 หลักการพื้นฐาน
ของการปกครอง
ระบอบประชาธิปไตย
2.2.1หลักนิติรัฐ
2.2.2หลักประชาธิปไตย
2.3รูปแบบและสาระ
สำคัญของหลัก
ประชาธิปไตย
2.3.1รูปแบบของหลักประชาธิปไตย
2.3.2สาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
Page 3
2-3
หน่วยที่2
แนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตย
เค้าโครงเนื้อหาตอนที่2.1 แนวคิดและความเป็นมาของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
2.1.1 การเกิดขึ้นของกฎบัตรMagnaCarta
2.1.2 การเกิดขึ้นของรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา
ตอนที่2.2 หลักการพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
2.2.1หลักนิติรัฐ
2.2.2หลักประชาธิปไตย
ตอนที่2.3 รูปแบบและสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
2.3.1รูปแบบของหลักประชาธิปไตย
2.3.2สาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
แนวคิด1.จุดเริ่มต้นของการปกครองระบอบประชาธิปไตยเกิดขึ้นในประเทศอังกฤษจากเหตุการณ์
การเกิดขึ้นของกฎบัตรMagnaCarta โดยเป็นข้อตกลงระหว่างกษัตริย์และบรรดา
เหล่าขุนนางเพื่อต้องการจำกัดการใช้พระราชอำนาจของกษัตริย์ให้มีขอบเขตจำกัด และ
ขณะเดียวกันต้องการรับรองและคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชนมากยิ่งขึ้น และ
ถือเป็นต้นแบบและแนวทางในการจัดทำรัฐธรรมนูญของประเทศต่างๆในยุโรป
2.รัฐที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยจะต้องตั้งอยู่บนหลักการพื้นฐานที่สำคัญ คือ
ต้องปกครองโดยกฎหมาย และจะต้องให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมในการปกครอง
ประเทศ
3.หลักประชาธิปไตยเป็นหลักการพื้นฐานที่ยอมรับให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมในการ
ปกครองประเทศ ในรูปแบบต่างๆ เช่น ประชาชนเลือกตัวแทนเข้ามาปกครองบริหาร
ประเทศ (ประชาธิปไตยทางผู้แทน) หรือประชาชนมีสิทธิเข้าชื่อเสนอกฎหมาย หรือ
ถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองได้(ประชาธิปไตยทางตรง)
Page 4
2-4
วัตถุประสงค์เมื่อศึกษาหน่วยที่2จบแล้วนักศึกษาสามารถ
1.อธิบายแนวคิดและความเป็นมาของการปกครองระบอบประชาธิปไตยได้อย่างถูกต้อง
2.อธิบายหลักการพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตยได้อย่างถูกต้อง
3.อธิบายรูปแบบและสาระสำคัญของหลักการพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
ได้อย่างถูกต้อง
กิจกรรม1.กิจกรรมการเรียน
1)ศึกษาแผนผังแนวคิดหน่วยที่2
2)อ่านแนวการศึกษาประจำหน่วยที่2
3)ทำแบบประเมินผลตนเองก่อนเรียนหน่วยที่2
4)ศึกษาเนื้อหาสาระในแนวการศึกษาหน่วยที่2
5)ปฏิบัติกิจกรรมในแต่ละเรื่องตรวจสอบกิจกรรมจากแนวคำตอบ
6)ทำแบบประเมินผลตนเองหลังเรียนหน่วยที่2
2.งานที่กำหนดให้ทำ
1)ทำแบบฝึกหัดทุกข้อที่กำหนดให้ทำ
2)อ่านเอกสารเพิ่มเติมจากบรรณานุกรม
แหล่งวิทยาการสื่อการศึกษา
1.แนวการศึกษาหน่วยที่2
2.รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
3.หนังสือประกอบการสอนชุดวิชากฎหมายรัฐธรรมนูญและสถาบันการเมือง
(3.1) วิษณุ เครืองาม (2530) กฎหมายรัฐธรรมนูญพิมพ์ครั้งที่ 3 กรุงเทพฯ
สำนักพิมพ์นิติบรรณการ
(3.2) หยุด แสงอุทัย (2526) คำบรรยายหลักรัฐธรรมนูญทั่วไปพิมพ์ครั้งที่ 8
กรุงเทพฯโรงพิมพ์เรือนแก้ว
Page 5
2-5
(3.3)ไพโรจน์ ชัยนาม(2524)สถาบันการเมืองและกฎหมายรัฐธรรมนูญภาค1
ความนำทัว่ไปโครงการตำราชดุตำราลำดบัที่5คณะกรรมการสมัมนาและวจิยัคณะนติศิาสตร์มหาวทิยาลยั
ธรรมศาสตร์กรุงเทพฯ
(3.4)ไพโรจน์ ชัยนาม(2493)กฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบเล่ม1ข้อความ
เบื้องต้นและหลักทั่วไปของกฎหมายรัฐธรรมนูญคำสอนชั้นปริญญาตรี มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และ
การเมืองกรุงเทพฯ
(3.5)บวรศกัดิ ์อุวรรณโณ(2546)กฎหมายมหาชนเลม่1ววิฒันาการทางปรชัญา
และลักษณะของกฎหมายมหาชนยุคต่างๆพิมพ์ครั้งที่6กรุงเทพฯบริษัทสำนักพิมพ์วิญญูชนจำกัด
(3.6) สมยศ เชื้อไทย (2549) หลักกฎหมายมหาชนเบื้องต้น พิมพ์ครั้งที่ 2
กรุงเทพฯบริษัทสำนักพิมพ์วิญญูชนจำกัด
(3.7)อภิญญา แก้วกำเนิดวิทยานิพนธ์การสถาปนารัฐธรรมนูญเพื่อปฏิรูปการ
เมือง:ศึกษาในเชิงประวัติศาสตร์กฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบกรณีของประเทศสหรัฐอเมริกาเยอรมนี
ฝรั่งเศสและไทย
การประเมินผลการเรียน1.ประเมินผลจากการสัมมนาเสริมและงานที่กำหนดให้ทำในแผนกิจกรรม
2.ประเมินผลจากการสอบไล่ประจำภาคการศึกษา
Page 6
2-6
แบบประเมินผลตนเองก่อนเรียน
วัตถุประสงค์ เพื่อประเมินความรู้เดิมของนักศึกษาเกี่ยวกับเรื่อง “แนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับการปกครอง
ระบอบประชาธิปไตย”
คำแนะนำ อ่านคำถามต่อไปน้ีแล้วเขียนคำตอบลงในช่องว่างท่ีกำหนดให้ นักศึกษามีเวลาทำแบบประเมินผล
ตนเองชุดนี้30นาที
1. จงอธิบายความหมายของการปกครองระบอบประชาธิปไตยตามที่ท่านเข้าใจมาโดยสังเขป
2.ท่านเข้าใจคำว่า“ประชาธิปไตยทางตรง”อย่างไร และแตกต่างจาก“ประชาธิปไตยทางผู้แทน”อย่างไร
3.จงอธิบายสาระสำคัญของพรรคการเมืองตามที่ท่านเข้าใจมาโดยสังเขป
Page 7
2-7
ตอนที่2.1
แนวคิดและความเป็นมาของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
โปรดอ่านแผนการสอนประจำตอนที่2.1แล้วจึงศึกษาสาระสังเขปพร้อมปฏิบัติกิจกรรมในแต่ละเรื่อง
หัวเรื่องเรื่องที่2.1.1การเกิดขึ้นของกฎบัตรMagnaCarta
เรื่องที่2.1.2การเกิดขึ้นของรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา
แนวคิด1. การปกครองในระบอบประชาธิปไตยตั้งอยู่บนแนวคิดพื้นฐานสองประการ คือต้องการ
จำกัดการใช้อำนาจของผู้ปกครองและในขณะเดียวกันให้ประชาชนในฐานะเจ้าของอำนาจ
ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการใช้อำนาจปกครองด้วย
2. ตามแนวคิดพื้นฐานทั้งสองประการตามข้อ1จึงนำไปสู่เหตุการณ์การเกิดขึ้นของกฎบัตร
MagnaCartaของประเทศอังกฤษและรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกาโดยรัฐธรรมนูญของ
ทั้งสองประเทศดังกล่าวต่างมีอิทธิพลและเป็นต้นแบบที่สำคัญให้กับประเทศต่างๆ ใน
ยุโรปได้ใช้เป็นแนวทางในการจัดทำรัฐธรรมนูญประเทศของตนเองต่อมา
วัตถุประสงค์เมื่อศึกษาตอนที่2.1จบแล้วนักศึกษาสามารถ
1. อธิบายแนวคิดของการปกครองระบอบประชาธิปไตยได้อย่างถูกต้อง
2. อธิบายความเป็นมาของการปกครองระบอบประชาธิปไตยได้อย่างถูกต้อง
Page 8
2-8
เรื่องที่2.1.1การเกิดขึ้นของกฎบัตรMagnaCarta
สาระสังเขปกฎบัตรMagnaCarta เป็นเอกสารทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญเกี่ยวกับการปกครองของอังกฤษ
และถือเป็นรากฐานของรัฐธรรมนูญและการปกครองระบอบประชาธิปไตยของอังกฤษ โดยหากพิจารณาถึง
ความเป็นมาของการเกิดขึ้นของกฎบัตรMagnaCartaจะพบว่าเกิดขึ้นในค.ศ.1215หรือตรงกับรัชสมัย
ของพระเจ้าจอห์นทั้งนี้สืบเนื่องจากการที่พระองค์ทรงดำเนินนโยบายต่างประเทศผิดพลาดโดยเป็นศัตรูกับ
ประเทศฝรั่งเศสตลอดจนพระองค์ทรงใช้พระราชอำนาจมากเกินไปจนทำให้เหล่าบรรดาขุนนาง ข้าราชการ
และประชาชนได้รับความเดือดร้อน เช่น มีการบังคับเรียกเก็บภาษีจากประชาชนเพิ่มมากขึ้น หากฝ่าฝืน
ไม่ปฏิบัติตามก็จะบังคับโดยใช้วิธีที่มีความรุนแรงโหดร้ายด้วยเหตุดังกล่าวจึงทำให้บรรดาขุนนางต่อต้าน
จนนำไปสู่การบังคับให้พระมหากษัตริย์ทรงยินยอมและลงนามในกฎบัตรMagnaCartaดังกล่าว
สำหรบับทบญัญตัิของกฎบตัรMagnaCartaมีสาระสำคญัเปน็การจำกดัอำนาจของพระมหากษตัรยิ์
ให้ลดน้อยลงและในขณะเดียวกันกำหนดให้หลักประกันสิทธิและเสรีภาพของประชาชนเพิ่มมากยิ่งขึ้นดังจะ
เห็นได้ในกรณีก่อนที่พระมหากษัตริย์จะเรียกเก็บภาษีจากประชาชนจะต้องได้รับความยินยอมจากมหาสภา
(MagnumConcilium)ซึ่งประกอบด้วยขุนนางผู้ครองเมืองและอัศวินในแต่ละเมืองก่อนหรือการกำหนด
ให้พระมหากษัตริย์จะต้องเคารพต่อสิทธิและเสรีภาพของประชาชนโดยรับรองว่าจะไม่จับกุมยึดทรัพย์หรือ
ลงโทษประชาชนจนกว่าจะมีคำพิพากษาตัดสินของผู้พิพากษาที่ชอบด้วยกฎหมาย
(โปรดอ่านเนื้อหาสาระโดยละเอียดในหนังสือ)
1. วิษณุ เครืองามกฎหมายรัฐธรรมนูญภาค3กฎหมายรัฐธรรมนูญของประเทศที่สำคัญบทที่1
กฎหมายรัฐธรรมนูญอังกฤษ
2. บวรศักดิ์ อุวรรณโณกฎหมายมหาชนเล่ม1วิวัฒนาการทางปรัชญาและลักษณะของกฎหมาย
มหาชนยุคต่างๆ บทที่ 4 กำเนิดกฎหมายมหาชนยุคใหม่: การจำกัดอำนาจสูงสุดและการปกครองโดย
ประชาชน
3. สมบัติ ธำรงธัญวงศ์การเมืองอังกฤษบทที่2วิวัฒนาการทางการเมือง
4. สมยศ เชื้อไทยเอกสารอัดสำเนาคำบรรยายหลักรัฐธรรมนูญทั่วไปภาคที่หนึ่งหลักทั่วไปว่าด้วย
รัฐธรรมนูญบทที่2บทนำทางประวัติศาสตร์
Page 9
2-9
กิจกรรม2.1.1
จงอธิบายสาระสำคัญของบทบัญญัติในกฎบัตรMagna Carta ซึ่งถือเป็นรากฐานของ
รัฐธรรมนูญและการปกครองระบอบประชาธิปไตยของอังกฤษมาโดยสังเขป
บันทึกคำตอบกิจกรรม2.1.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศึกษาหน่วยที่2ตอนที่2.1กิจกรรม2.1.1)
Page 10
2-10
เรื่องที่2.1.2การเกิดขึ้นของรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา
สาระสังเขปในอดีตพื้นที่บริเวณสหรัฐอเมริกาปัจจุบันประกอบด้วยบรรดาเมืองขึ้นของประเทศต่างๆ ในยุโรป
ซึ่งหนึ่งในประเทศเหล่านั้น คือ ประเทศอังกฤษ โดยช่วงระหว่าง ค.ศ. 1770 – 1774บรรดาเมืองขึ้นของ
ประเทศอังกฤษจำนวน13เมืองซึ่งได้แก่ เมืองVirginia เมืองMassachusetts เมืองMaryland เมือง
Connecticut เมืองNewHampshire เมืองNorthCarolina เมืองSouthCarolina เมืองNewYork
เมืองNewJersey เมืองPensylvaniaเมืองDelaware เมืองGeorgia และเมืองRhodeIslandต่างไม่
พอใจในการปกครองของประเทศอังกฤษซึ่งหันมาใช้นโยบายเข้มงวดกับบรรดาเมืองอาณานิคมมากขึ้น จน
ทำให้เกิดการต่อต้านและนำไปสู่เหตุการณ์การต่อสู้ต่างๆมากมาย เช่นการประหารหมู่ที่บอสตัน (Boston
Massacre)ในค.ศ.1771และนำไปสู่การประชุมสภาแห่งภาคพื้นทวีปครั้งแรก(TheFirstContinental
Congress)ของเหล่าบรรดาตัวแทนของเมืองขึ้นต่างๆเมื่อค.ศ.1774โดยที่ประชุมตกลงร่วมกันที่จะไม่รับ
ซื้อสินค้าจากประเทศอังกฤษและจะสะสมอาวุธเพื่อต่อสู้กับกองทหารของอังกฤษ
ภายหลังจากการประชุมสภาแห่งภาคพื้นทวีปครั้งแรกได้ไม่นานบรรดาเหล่าเมืองขึ้นต่างๆจึงได้จัด
ให้มีการประชุมครั้งที่สองขึ้นโดยที่ประชุมเห็นพ้องต้องกันให้มีการจัดให้มีกองทัพอเมริกันขึ้นและตกลงร่วม
กันว่าจะให้บรรดาเมืองอาณานิคมต่างๆที่ตกเป็นเมืองขึ้นของประเทศอังกฤษนั้นต่างได้รับเอกภาพและได้
แต่งตั้งคณะกรรมการขึ้นคณะหนึ่งจำนวน5คนซึ่งได้แก่นายโทมัส เจฟเฟอร์สัน นายเบนจามิน แฟรงกลิน
นายจอห์น อดัมส์ นายโรเจอร์ เชอร์แมน และนายโรเบิร์ต ลิฟวิงสตันเพื่อทำหน้าที่ยกร่างประกาศอิสรภาพ
และหลังจากนั้นสภาฯ ได้ลงมติรับรองร่างประกาศอิสรภาพดังกล่าวตามที่คณะกรรมการได้ยกร่าง และได้
ประกาศอิสรภาพเมื่อวันที่4กรกฎาคม1776 โดยในแต่ละมลรัฐต่างก็ได้มีการจัดทำรัฐธรรมนูญลายลักษณ์
อักษรขึ้นเป็นของตนเอง
ครั้นต่อมาเมื่อ ค.ศ. 1781 มลรัฐทั้ง 13 แห่ง ต่างเห็นตรงกันว่า ควรจะต้องจัดตั้งรัฐบาลแบบ
สมาพันธรัฐ (Confederation) แทนสภาแห่งภาคพื้นทวีป (Continental Congress) และได้ดำเนินการ
จัดทำรัฐธรรมนูญสำหรับรัฐบาลสมาพันธรัฐขึ้นซึ่งเรียกว่า “Articles ofConfederation” โดยถือว่าเป็น
รัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษรฉบับแรกของสหรัฐอเมริกา แต่อย่างไรก็ตามรูปแบบการปกครองตามArticles
of Confederation ยังมีความบกพร่องจนนำไปสู่การประชุมของบรรดามลรัฐต่างๆ ที่เมืองฟิลาเดลเฟีย
(ConventionofPhiladelphia) เพื่อจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดยเปลี่ยนรูปแบบจากแบบสมาพันธรัฐ
(Confederation)เป็นแบบสหพันธรัฐ(FederalState)เพื่อให้รัฐบาลของสหรัฐอเมริกามีอำนาจสูงสุดทั้งใน
ด้านนิติบัญญัติด้านบริหารและด้านตุลาการซึ่งรัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าวได้มีการประกาศและมีผลใช้บังคับ
เมื่อ ค.ศ. 1789 โดยมีสาระสำคัญเป็นการปกครองในรูปแบบสาธารณรัฐ (Republic) ยอมรับว่าประชาชน
Page 11
2-11
เป็นผู้ถืออำนาจอธิปไตยรัฐบาลมีอำนาจจำกัดเท่าที่รัฐธรรมนูญกำหนดไว้และมีการแบ่งแยกอำนาจระหว่าง
อำนาจนิติบัญญัติอำนาจบริหารและอำนาจตุลาการเพื่อป้องกันมิให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีอำนาจมากเกินไปและ
ป้องกันการใช้อำนาจที่มิชอบด้วยกฎหมาย
(โปรดอ่านเนื้อหาสาระโดยละเอียดในหนังสือ)
1. วิษณุ เครืองามกฎหมายรัฐธรรมนูญภาค3กฎหมายรัฐธรรมนูญของประเทศที่สำคัญบทที่2
รัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา
2. บวรศักดิ์ อุวรรณโณกฎหมายมหาชนเล่ม1วิวัฒนาการทางปรัชญาและลักษณะของกฎหมาย
มหาชนยุคต่างๆ บทที่ 4 กำเนิดกฎหมายมหาชนยุคใหม่: การจำกัดอำนาจสูงสุดและการปกครองโดย
ประชาชน
3. สมยศ เชื้อไทยเอกสารอัดสำเนาคำบรรยายหลักรัฐธรรมนูญทั่วไปภาคที่หนึ่งหลักทั่วไปว่าด้วย
รัฐธรรมนูญบทที่2บทนำทางประวัติศาสตร์
4. อภิญญา แก้วกำเนิด วิทยานิพนธ์ เรื่อง การสถาปนารัฐธรรมนูญเพื่อปฏิรูปการเมือง: ศึกษา
ในเชิงประวัติศาสตร์กฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบกรณีของประเทศสหรัฐอเมริกา เยอรมันฝรั่งเศส
และไทย
กิจกรรม2.1.2
จงอธิบายสาระสำคัญของบทบัญญัติรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกาที่จัดทำขึ้นที่เมืองฟิลาเดลเฟีย
และมีผลใช้บังคับเมื่อค.ศ.1789มาโดยสังเขป
บันทึกคำตอบกิจกรรม2.1.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศึกษาหน่วยที่2ตอนที่2.1กิจกรรม2.1.2)
Page 12
2-12
ตอนที่2.2
หลักการพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
โปรดอ่านแผนการสอนประจำตอนที่2.2แล้วจึงศึกษาสาระสังเขปพร้อมปฏิบัติกิจกรรมในแต่ละเรื่อง
หัวเรื่องเรื่อง2.2.1หลักนิติรัฐ
เรื่อง2.2.2หลักประชาธิปไตย
แนวคิด1. การปกครองในระบอบประชาธิปไตยเป็นการปกครองที่ผู้ใช้อำนาจปกครองจะต้องใช้
อำนาจปกครองอย่างมีขอบเขตจำกัดและคำนึงถึงหลักนิติรัฐเป็นสำคัญ
2. การปกครองในระบอบประชาธปิไตยเปน็การปกครองโดยเสยีงขา้งมากและขณะเดยีวกนั
ต้องเคารพเสียงข้างน้อยโดยผู้ใช้อำนาจปกครองมาจากความยินยอมของประชาชน
วัตถุประสงค์เมื่อศึกษาตอนที่2.2จบแล้วนักศึกษาสามารถ
1. อธิบายสาระสำคัญของหลักนิติรัฐและหลักประชาธิปไตยซึ่งถือเป็นหลักการพื้นฐานที่
สำคัญประการหนึ่งของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยได้อย่างถูกต้อง
2. อธิบายหลักประชาธิปไตยตามที่ปรากฏในรัฐธรรมนูญของประเทศไทยฉบับปัจจุบันได้
อย่างถูกต้อง
Page 13
2-13
เรื่องที่2.2.1หลักนิติรัฐ
สาระสังเขปในรัฐธรรมนูญของรัฐเสรีประชาธิปไตยหรือรัฐที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยส่วนใหญ่
เกือบทุกประเทศต่างก็มีแนวคิดและตั้งอยู่บนหลักการพื้นฐานที่สำคัญเหมือนกันโดยแนวคิดและหลักการ
พื้นฐานที่สำคัญประการหนึ่งคือหลักนิติรัฐ(รัฐที่ปกครองโดยกฎหมาย)ซึ่งจะประกอบด้วยหลักการย่อยที่
สำคัญหลายประการซึ่งหนึ่งในนั้นคือหลักความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญซึ่งยอมรับสถานะของ
รัฐธรรมนูญให้เป็นกฎหมายสูงสุด บทบัญญัติของกฎหมายอื่นใดจะขัดหรือแย้งกับรัฐธรรมนูญไม่ได้ และ
หลักประกันสิทธิและเสรีภาพโดยผู้ใช้อำนาจรัฐจะต้องใช้อำนาจโดยคำนึงสิทธิและเสรีภาพตามที่รัฐธรรมนูญ
บัญญัติรับรองไว้และในขณะเดียวกันผู้ใช้อำนาจจะจำกัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนตามที่รัฐธรรมนูญ
นี้รับรองไว้ไม่ได้เว้นแต่โดยอาศัยบทอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมายเฉพาะเพื่อการที่รัฐธรรมนูญ
ได้กำหนดไว้เท่านั้น
(โปรดอ่านเนื้อหาสาระโดยละเอียดในหนังสือ)
1. บรรเจิดสิงคะเนติหลักพื้นฐานของสิทธิเสรีภาพและศักดิิ์ศรีความเป็นมนุษย์ตามรัฐธรรมนูญ
พ.ศ.2540บทที่1
2. วิษณุวรัญญูปิยะศาสตร์ไขว้พันธ์เจตน์สถาวรศีลพรตำรากฎหมายปกครองว่าด้วยกฎหมาย
ปกครองทั่วไปบทที่3
กิจกรรม2.2.1
ท่านเข้าใจคำว่า“หลักนิติรัฐ”อย่างไรจงอธิบาย
บันทึกคำตอบกิจกรรม2.2.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศึกษาหน่วยที่2ตอนที่2.2กิจกรรม2.2.1)
Page 14
2-14
เรื่อง2.2.2หลักประชาธิปไตย
สาระสังเขปหลักประชาธิปไตยถือเป็นหลักการพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตยที่สำคัญประการ
หนึ่งซึ่งถือว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชนทั้งนี้เนื่องจากมีการยอมรับว่าประชาชนทุกคนมีสติปัญญาและ
มีเหตุผลจึงทำให้ประชาชนทุกคนได้มีส่วนร่วมในการปกครองประเทศแต่อย่างไรก็ตามในทางความเป็นจริง
ประชาชนทุกคนไม่สามารถเข้ามาปกครองประเทศได้โดยตรงอาจเป็นเพราะข้อจำกัดเรื่องความสามารถของ
บุคคลหรือประชาชนมีจำนวนมากและประชาชนแต่ละคนย่อมมีความคิดเห็นที่แตกต่างกัน ดังนั้นประชาชน
ทุกคนอาจไม่สามารถเข้ามาปกครองประเทศได้จึงต้องมีการคัดเลือกตัวแทนของตนเข้ามาปกครองประเทศ
แทน โดยบุคคลใดที่ได้รับการคัดเลือกจากประชาชนให้มาเป็นตัวแทนมากที่สุดย่อมเป็นตัวแทนเข้ามา
ปกครองประเทศหรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือการปกครองโดยเสียงข้างมากและในขณะเดียวกันเมื่อเรายอมรับ
ว่าประชาชนทุกคนต่างมีสติปัญญาและมีเหตุผลจึงต้องเคารพการตัดสินใจของฝ่ายเสียงข้างน้อยโดยให้ฝ่าย
เสียงข้างน้อยสามารถมีสิทธิและเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นได้อย่างเต็มที่ด้วย
(โปรดอ่านเนื้อหาสาระโดยละเอียดในหนังสือ)
1.วิษณุเครืองามกฎหมายรัฐธรรมนูญภาคที่5อำนาจอธิปไตยระบอบการปกครองและระบบ
รัฐบาลบทที่2ระบอบการปกครอง
2.ไพโรจน์ชัยนามกฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบภาค1หลักทั่วไปของกฎหมายรัฐธรรมนูญ
ลักษณะ1อำนาจอธิปไตยและลักษณะ2การปกครองแบบประชาธิปไตย
3. สมยศเชื้อไทยหลักกฎหมายมหาชนเบื้องต้นภาค2รัฐ:สถาบันกฎหมายมหาชนหมวด2รัฐ:
พิเคราะห์ในแง่ข้อความคิดบทที่6รูปแบบของรัฐและรูปแบบการปกครอง
กิจกรรม2.2.2
คำว่า“หลักประชาธิปไตย”ท่านเข้าใจอย่างไรจงอธิบาย
Page 15
2-15
บันทึกคำตอบกิจกรรม2.2.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศึกษาหน่วยที่2ตอนที่2.2กิจกรรม2.2.2)
Page 16
2-16
ตอนที่2.3
รูปแบบและสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
โปรดอ่านแผนการสอนประจำตอนที่2.3แล้วจึงศึกษาสาระสังเขปพร้อมปฏิบัติกิจกรรมในแต่ละเรื่อง
หัวเรื่องเรื่อง2.3.1 รูปแบบของหลักประชาธิปไตย
เรื่อง2.3.2 สาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
แนวคิด1. หลักประชาธิปไตยเป็นหลักที่ยอมรับให้ประชาชนทุกคนได้เข้ามามีส่วนร่วมในการ
ปกครองรูปแบบและลักษณะต่างๆเช่นการเปิดโอกาสให้ประชาชนได้มีสิทธิเลือกตัวแทน
ของตนเข้ามาบริหารประเทศแทนหรือให้ได้เข้ามามีส่วนร่วมทางการเมืองโดยตรง เช่น
การเข้าชื่อเสนอกฎหมายหรือถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง
2. ประเทศใดที่มีการปกครองโดยเสยีงขา้งมากแต่เคารพและมีหลกัประกนัตอ่เสยีงขา้งนอ้ย
โดยเปิดโอกาสให้ประชาชนได้มีสิทธิตัดสินใจเลือกผู้แทนของตนเข้ามาบริหารประเทศ
ตลอดจนมีพรรคการเมืองเข้ามาทำหน้าที่นำเสนอนโยบายและเสนอตัวต่อประชาชนเพื่อ
เข้ามาทำหน้าที่บริหารประเทศตามนโยบายที่ได้เสนอนั้น ย่อมถือได้ว่าเป็นประเทศที่มี
ประชาธิปไตยอย่างสมบูรณ์
วัตถุประสงค์เมื่อศึกษาตอนที่2.3จบแล้วนักศึกษาสามารถ
1. อธิบายสาระสำคัญเกี่ยวกับรูปแบบของหลักประชาธิปไตยได้อย่างถูกต้อง
2. อธิบายและเข้าใจสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตยในแต่ละหลักได้อย่างถูกต้อง
3. อธิบายรูปแบบและสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตยตามที่ปรากฏอยู่ในรัฐธรรมนูญของ
ประเทศไทยฉบับปัจจุบันได้อย่างถูกต้อง
Page 17
2-17
เรื่อง2.3.1รูปแบบของหลักประชาธิปไตย
สาระสังเขปเป็นที่ทราบกันดีแล้วว่า หลักประชาธิปไตยเป็นหลักที่ถือว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน โดย
ประชาชนเป็นผู้ถืออำนาจสูงสุดการใช้อำนาจของรัฐต่างๆต้องมีรากฐานหรือมาจากประชาชนเป็นสำคัญใน
อดีตประชาชนทุกคนจึงได้มีโอกาสได้เข้ามามีส่วนร่วมในการปกครองหรือบริหารประเทศ แต่อย่างไรก็ตาม
ปัจจุบันประชาชนทุกคนไม่สามารถเข้ามาปกครองหรือบริหารประเทศได้โดยตรงทั้งนี้ เพราะข้อจำกัดเรื่อง
จำนวนประชาชนที่มีจำนวนมาก ดังนั้น ประชาชนจึงต้องมีการมอบอำนาจให้ตัวแทนของตนเข้ามาปกครอง
ประเทศแทนด้วยลักษณะดังกล่าวจึงสามารถแบ่งรูปแบบของหลักประชาธิปไตยได้สองรูปแบบคือ
(1)หลักประชาธิปไตยทางตรง โดยหลักประชาธิปไตยทางตรงนี้ได้ยอมรับให้ประชาชนสามารถใช้
อำนาจอธิปไตยได้ด้วยตนเองกล่าวคือประชาชนสามารถที่จะออกกฎหมายมาบังคับใช้หรือลงมติตัดสินใจ
บริหารประเทศหรือวินิจฉัยตัดสินชี้ขาดข้อพิพาทในคดีได้ด้วยตนเองโดยไม่จำเป็นต้องเลือกตัวแทนของตน
เข้ามาใช้อำนาจอธิปไตยแทน
(2)หลักประชาธิปไตยทางผู้แทนหรือการปกครองโดยระบบผู้แทนหลักประชาธิปไตยทางผู้แทน
ถือเป็นหลักที่ตรงข้ามกับหลักประชาธิปไตยทางตรง โดยเป็นหลักที่ยอมรับให้ประชาชนจะต้องตัดสินใจ
เลือกผู้แทนของตนเข้ามาใช้อำนาจอธิปไตยแทนตน แต่อย่างไรก็ตามเพื่อเป็นการป้องกันการใช้อำนาจของ
ผู้แทนตนโดยมิชอบด้วยกฎหมาย รัฐธรรมนูญบางประเทศก็จะนำเอาหลักประชาธิปไตยทางตรงมาใช้ร่วม
กับหลักประชาธิปไตยทางผู้แทนด้วยเช่นการกำหนดให้ประชาชนมีสิทธิลงคะแนนเสียงแสดงประชามติใน
เรื่องที่สำคัญหรือการมีสิทธิเข้าชื่อเสนอกฎหมายหรือการถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง
(โปรดอ่านเนื้อหาสาระโดยละเอียดในหนังสือ)
1. วิษณุ เครืองามกฎหมายรัฐธรรมนูญภาคที่5อำนาจอธิปไตยระบอบการปกครองและระบบ
รัฐบาลบทที่2ระบอบการปกครอง
2. ไพโรจน์ ชัยนามกฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบภาค1หลักทั่วไปของกฎหมายรัฐธรรมนูญ
ลักษณะ1อำนาจอธิปไตยและลักษณะ2การปกครองแบบประชาธิปไตย
3. สมยศ เชื้อไทย หลักกฎหมายมหาชนเบื้องต้นภาค 2 รัฐ: สถาบันกฎหมายมหาชนหมวด 2
รัฐ:พิเคราะห์ในแง่ข้อความคิดบทที่6รูปแบบของรัฐและรูปแบบการปกครอง
Page 18
2-18
กิจกรรม2.3.1
ปัจจุบันประเทศไทยได้นำเอาหลักประชาธิปไตยทางตรงมาบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญหรือไม่
อย่างไรจงอธิบาย
บันทึกคำตอบกิจกรรม2.3.1
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศึกษาหน่วยที่2ตอนที่2.3กิจกรรม2.3.1)
Page 19
2-19
เรื่อง2.3.2สาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
สาระสังเขปโดยที่หลักประชาธิปไตยเป็นหลักที่ถือว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน โดยประชาชนเป็นผู้ถือ
อำนาจสูงสุดการใช้อำนาจของรัฐต่างๆต้องมีรากฐานหรือมาจากประชาชนเป็นสำคัญ ดังนั้นหากพิจารณา
ลักษณะสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตยจะต้องเป็นการปกครองโดยเสียงข้างมากแต่ขณะเดียวกันจะต้อง
เคารพและมีหลักประกันต่อเสียงข้างน้อยโดยหากประเทศใดไม่เคารพเสียงข้างน้อยย่อมถือได้ว่าประเทศนั้น
มีการปกครองในระบอบเผดจ็การ นอกจากหลกัการปกครองโดยเสยีงขา้งมากซึง่เปน็ลกัษณะที่สำคญัประการ
หนึ่งของการหลักประชาธิปไตยแล้วลักษณะที่สำคัญประการต่อมาของหลักประชาธิปไตยคือการปกครอง
โดยระบบผู้แทนซึง่โดยสภาพความเปน็จรงิแลว้ประชาชนทกุคนไม่สามารถเขา้มาปกครองประเทศได้ทัง้หมด
แต่จะต้องมีการมอบให้ผู้แทนของตนเข้ามาปกครองประเทศแทนตนภายในระยะเวลาที่กำหนดและในขณะ
เดียวกันจะต้องสามารถตรวจสอบและติดตามการทำหน้าที่ของผู้แทนของตนได้
สำหรับการปกครองโดยระบบผู้แทนซึ่งประชาชนจะต้องมีการแสดงเจตนาเลือกผู้แทนของตนเข้า
มาบริหารประเทศนั้นการแสดงเจตนาเลือกตั้งดังกล่าวจะต้องเป็นการเลือกตั้งที่สุจริตและยุติธรรมกล่าวคือ
ต้องสามารถแสดงเจตนาได้โดยอิสระปราศจากการแทรกแซงหรืออยู่ภายใต้อิทธิพลของบุคคลใดตลอดจน
ทกุคนมีสทิธิแสดงเจตนาได้เทา่เทยีมกนัโดยแตล่ะคนยอ่มมีคะแนนเสยีงเทา่กนัและการแสดงเจตนาดงักลา่ว
ต้องกระทำด้วยความลับเพื่อมิให้บุคคลอื่นได้รู้ว่าตนได้แสดงเจตนาเลือกบุคคลใดมาเป็นตัวแทนของตน
นอกจากการปกครองโดยเสียงข้างมาก และการปกครองโดยระบบผู้แทนแล้ว ลักษณะที่สำคัญ
ประการสุดท้ายของหลักประชาธิปไตย คือ การมีพรรคการเมือง โดยพรรคการเมืองถือเป็นกลุ่มคนที่มี
ความคิดเห็นหรือมีอุดมการณ์ทางการเมืองตรงกันได้มารวมตัวกันโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอนโยบาย
และเสนอตัวต่อประชาชนเพื่อเข้ามาทำหน้าที่บริหารประเทศตามนโยบายที่ได้เสนอนั้น ดังนั้น จึงเห็นได้ว่า
พรรคการเมืองจึงมีบทบาทและเป็นลักษณะที่สำคัญประการหนึ่งของหลักประชาธิปไตย
(โปรดอ่านเนื้อหาสาระโดยละเอียดในหนังสือ)
1. วิษณุ เครืองามกฎหมายรัฐธรรมนูญภาคที่5อำนาจอธิปไตยระบอบการปกครองและระบบ
รัฐบาลบทที่2ระบอบการปกครอง
2. ไพโรจน์ ชัยนามกฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบภาค1หลักทั่วไปของกฎหมายรัฐธรรมนูญ
ลักษณะ1อำนาจอธิปไตยและลักษณะ2การปกครองแบบประชาธิปไตย
3. สมยศ เชื้อไทยหลักกฎหมายมหาชนเบื้องต้นภาค 2 รัฐ: สถาบันกฎหมายมหาชนหมวด 2
รัฐ:พิเคราะห์ในแง่ข้อความคิดบทที่6รูปแบบของรัฐและรูปแบบการปกครอง
Page 20
2-20
กิจกรรม2.3.2
จงอธิบายลักษณะที่เป็นสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตยมาโดยสังเขป
บันทึกคำตอบกิจกรรม2.3.2
(โปรดตรวจคำตอบจากแนวตอบในแนวการศึกษาหน่วยที่2ตอนที่2.3กิจกรรม2.3.2)
Page 21
2-21
แนวตอบกิจกรรมหน่วยที่2
แนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับการปกครองระบอบประชาธิปไตย
ตอนที่2.1แนวคิดและความเป็นมาของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
แนวตอบกิจกรรม2.1.1
สาระสำคัญของบทบัญญัติในกฎบัตรMagna Carta ที่ถือเป็นรากฐานของรัฐธรรมนูญและ
การปกครองระบอบประชาธิปไตยของอังกฤษ ได้แก่ (1) การกำหนดความสัมพันธ์ระหว่างผู้ปกครองกับ
ผู้อยู่ใต้ปกครองโดยการปฏิรูปโครงสร้างของมหาสภาใหม่ให้ประกอบไปด้วยขุนนางผู้ครองเมืองและอัศวิน
ในแต่ละเมืองซึ่งพระมหากษัตริย์เชิญมาร่วมปรึกษาหารือและเข้ามามีส่วนร่วมในการปกครองประเทศโดย
ถือเป็นจุดเริ่มของการปกครองระบบรัฐสภาและ(2)การกำหนดรับรองสิทธิและเสรีภาพของประชาชนเพิ่ม
มากขึ้น โดยการจำกัดพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ให้ลดน้อยลง เช่นประชาชนจะถูกจับกุมหรือคุม
ขังโดยมิชอบด้วยกฎหมายมิได้
แนวตอบกิจกรรม2.1.2
สาระสำคัญของบทบัญญัติรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกาที่จัดทำขึ้นที่เมืองฟิลาเดลเฟีย และมีผลใช้
บังคับเมื่อค.ศ.1789ได้แก่(1)เป็นการปกครองโดยมีรูปแบบของรัฐเป็นแบบสาธารณรัฐ(Republic)โดย
ยอมรับว่าประชาชนเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยและเป็นการปกครองแบบสหพันธรัฐ(2)รัฐบาลกลางมีอำนาจ
จำกัดเท่าที่รัฐธรรมนูญกำหนดไว้เท่านั้น (3) มีระบบการแบ่งแยกอำนาจระหว่างอำนาจนิติบัญญัติ อำนาจ
บริหารและอำนาจตุลาการและ(4)ยอมรับว่ารัฐบาลกลาง(รัฐบาลของสหรัฐ)มีอำนาจมากกว่ารัฐบาลของ
มลรัฐและมีศาลสูงสุดเป็นผู้วินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทระหว่างมลรัฐ
ตอนที่2.2หลักการพื้นฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
แนวตอบกิจกรรม2.2.1
หลักนิติรัฐหรืออาจเรียกอีกนัยหนึ่งว่ารัฐที่ปกครองโดยกฎหมายซึ่งเป็นหลักการพื้นฐานที่ปรากฏ
อยู่ในรัฐธรรมนูญของรัฐเสรีประชาธิปไตยหรือรัฐที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยส่วนใหญ่เกือบทุก
ประเทศโดยประกอบไปด้วยหลักการย่อยที่สำคัญหลายประการซึ่งหนึ่งในนั้นคือหลักความเป็นกฎหมาย
สูงสุดของรัฐธรรมนูญซึ่งยอมรับสถานะของรัฐธรรมนูญโดยกำหนดให้เป็นกฎหมายสูงสุด บทบัญญัติของ
Page 22
2-22
กฎหมายอื่นใดจะขัดหรือแย้งกับรัฐธรรมนูญไม่ได้ และหลักประกันสิทธิและเสรีภาพ โดยผู้ใช้อำนาจรัฐจะ
ต้องใช้อำนาจโดยคำนึงสิทธิและเสรีภาพตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติรับรองไว้และในขณะเดียวกันผู้ใช้อำนาจ
จะจำกัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนที่รัฐธรรมนูญนี้รับรองไว้ไม่ได้เว้นแต่โดยอาศัยบทอาศัยอำนาจตาม
บทบัญญัติแห่งกฎหมายเฉพาะเพื่อการที่รัฐธรรมนูญได้กำหนดไว้เท่านั้น ซึ่งหลักความเป็นกฎหมายสูงสุด
ของรัฐธรรมนูญ และหลักประกันสิทธิและเสรีภาพต่างก็ปรากฏอยู่เบื้องหลังของบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญ
หลายมาตราดังจะเห็นได้จากรัฐธรรมนูญของประเทศไทยในปัจจุบัน
แนวตอบกิจกรรม2.2.2
หลักประชาธิปไตยถือเป็นหลักการพื้นฐานที่ สำคัญประการหนึ่งของการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตยโดยถือว่าประชาชนเป็นผู้ถืออำนาจสูงสุด จะต้องมีการเลือกตัวแทนของประชาชนเข้ามาทำ
หน้าที่ปกครองและบริหารประเทศตามหลักเสียงข้างมาก และในขณะเดียวกันจะต้องมีหลักประกันและให้
ความคุ้มครองหรือเคารพเสียงข้างน้อยด้วย
ตอนที่2.3รูปแบบและสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตย
แนวตอบกิจกรรม2.3.1
ปัจจุบันประเทศไทยได้นำเอาหลักประชาธิปไตยทางตรงมาบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญเช่นกัน ดัง
จะเห็นได้จากบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันในหมวด 7 การมีส่วนร่วมทางการเมืองโดยตรงของ
ประชาชน ซึ่งกำหนดให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมทางการเมืองมากขึ้น เช่น การให้สิทธิประชาชนผู้มีสิทธิ
เลอืกตัง้ไม่นอ้ยกวา่หนึง่หมืน่คนมีสทิธิเขา้ชือ่เพือ่ให้รฐัสภาพจิารณารา่งพระราชบญัญตัิตามที่กำหนดในหมวด
3(สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย)และหมวด5(แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ)ได้หรือการให้สิทธิประชาชน
ผู้มีสิทธิเลือกตั้งจำนวนไม่น้อยกว่าสองหมื่นคนเข้าชื่อเพื่อให้วุฒิสภามีมติถอดถอนบุคคลตามมาตรา 270
(นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมาชิกวุฒิสภาฯลฯ)ออกจากตำแหน่งได้หรือการให้
สิทธิประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งมีสิทธิออกเสียงลงประชามติได้ในเรื่องที่กำหนดไว้ในมาตรา165ได้
แนวตอบกิจกรรม2.3.2
ลักษณะที่เป็นสาระสำคัญของหลักประชาธิปไตยจะประกอบไปด้วย (1) เป็นการปกครองโดย
เสียงข้างมาก แต่ขณะเดียวกันจะต้องเคารพและมีหลักประกันต่อเสียงข้างน้อย (2) เป็นการปกครองโดย
ระบบผู้แทน โดยประชาชนจะต้องมีการแสดงเจตนาเลือกผู้แทนของตนเข้ามาบริหารประเทศ และ (3) จะ
ต้องมีพรรคการเมือง เพื่อมานำเสนอนโยบายและเสนอตัวต่อประชาชนเพื่อเข้ามาทำหน้าที่บริหารประเทศ
ตามนโยบายที่ได้เสนอนั้น
Page 23
2-23
แบบประเมินผลตนเองหลังเรียน
วัตถุประสงค์ เพือ่ประเมนิความกา้วหนา้ในการเรยีนรู้ของนกัศกึษาเกีย่วกบัเรือ่ง“แนวคดิทฤษฎีเกีย่วกบั
การปกครองระบอบประชาธิปไตย”
คำแนะนำ อ่านคำถามต่อไปนี้แล้วเขียนคำตอบลงในช่องว่างที่กำหนดให้ นักศึกษามีเวลาทำแบบ
ประเมินผลตนเองชุดนี้30นาที
1. จงอธิบายความเป็นมาและสาระสำคัญของรัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกามาพอสังเขป
2.หลักประชาธิปไตยมีความหมายอย่างไรและมีกี่รูปแบบ
3.พรรคการเมืองคืออะไร
Page 24
2-24
เฉลยแบบประเมินผลตนเองหน่วยที่2
ก่อนเรียนข้อ1 การปกครองระบอบประชาธิปไตยหมายถึงการปกครองที่ผู้ปกครองหรือผู้ใช้อำนาจปกครอง
มาจากประชาชนหรือมาจากความยินยอมของประชาชนเป็นส่วนใหญ่โดยวิธีการเลือกตั้งดังนั้น เมื่ออำนาจ
ของผู้ปกครองหรือผู้ใช้อำนาจมาจากประชาชนแล้ว การใช้อำนาจดังกล่าวก็จะต้องมีการใช้อย่างมีขอบเขต
จำกัดจะต้องคำนึงถึงประชาชนเป็นสำคัญด้วยเหตุนี้หลักนิติรัฐและหลักประชาธิปไตยย่อมถือเป็นหลักการ
พื้นฐานที่สำคัญประการหนึ่งของประเทศที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตย
ข้อ 2 ประชาธิปไตยทางตรงหมายถึง การที่รัฐยอมรับให้ประชาชนได้สามารถใช้อำนาจอธิปไตย
ปกครองหรอืบรหิารประเทศได้ดว้ยตนเองโดยไม่จำเปน็ตอ้งเลอืกตวัแทนของตนเขา้มาใช้อำนาจอธปิไตยแทน
ซึ่งจะแตกต่างกับประชาธิปไตยทางผู้แทนคือการที่รัฐยอมรับให้ประชาชนจะต้องตัดสินใจเลือกผู้แทนของ
ตนเขา้มาใช้อำนาจอธปิไตยแทนตน และปจัจบุนัประเทศตา่งๆสว่นใหญ่ที่มีการปกครองระบอบประชาธปิไตย
จะใช้รูปแบบประชาธิปไตยทางผู้แทนแทบทั้งสิ้น
ข้อ 3 พรรคการเมืองถือเป็นการรวมกลุ่มของคนที่มีความคิดเห็นหรือมีอุดมการณ์ทางการเมือง
ตรงกันโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอนโยบายและเสนอตัวต่อประชาชนเพื่อเข้ามาทำหน้าที่บริหารประเทศ
ตามนโยบายที่ได้เสนอนั้น ดังนั้น พรรคการเมืองจึงมีบทบาทสำคัญของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
และเป็นลักษณะที่สำคัญประการหนึ่งของหลักประชาธิปไตย
หลังเรียนข้อ 1 เนื่องจากบรรดาเมืองขึ้นของประเทศอังกฤษในสหรัฐอเมริกาไม่พอใจในการปกครองของ
ประเทศอังกฤษที่หันมาใช้นโยบายเข้มงวดกับบรรดาเมืองอาณานิคมมากขึ้นจึงได้จัดให้มีการประชุมร่วมกัน
จนในที่สุดได้มีร่วมกันยกร่างประกาศอิสรภาพโดยแต่ละมลรัฐยังมีการจัดทำรัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษร
ขึ้นเป็นของตนเองอยู่ซึ่งต่อมาแต่ละมลรัฐเห็นตรงกันว่าควรจะต้องจัดตั้งรัฐบาลแบบสมาพันธรัฐแทนสภา
แห่งภาคพื้นทวีปและได้ดำเนินการจัดทำรัฐธรรมนูญสำหรับรัฐบาลสมาพันธรัฐขึ้นซึ่งเรียกว่า“Articlesof
Confederation”โดยถอืวา่เปน็รฐัธรรมนญูลายลกัษณ์อกัษรฉบบัแรกของสหรฐัอเมรกิาอยา่งไรกต็ามรปูแบบ
การปกครองดังกล่าวยังมีความบกพร่องจนนำไปสู่การประชุมที่เมืองฟิลาเดลเฟียเพื่อจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับ
ใหม่โดยเปลีย่นรปูแบบจากแบบสมาพนัธรฐัเปน็แบบสหพนัธรฐัเพือ่ให้รฐับาลของสหรฐัอเมรกิามีอำนาจสงูสดุ
ทัง้ในดา้นนติบิญัญตัิดา้นบรหิารและดา้นตลุาการซึง่รฐัธรรมนญูฉบบัดงักลา่วมีสาระสำคญัเปน็การปกครอง
ในรูปแบบสาธารณรัฐที่ยอมรับว่าประชาชนเป็นผู้ถืออำนาจอธิปไตยรัฐบาลมีอำนาจจำกัดเท่าที่รัฐธรรมนูญ
กำหนดไว้ และมีการแบ่งแยกอำนาจเป็นอำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการเพื่อป้องกัน
มิให้ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีอำนาจมากเกินไปและป้องกันการใช้อำนาจที่มิชอบด้วยกฎหมาย
Page 25
2-25
ข้อ 2หลักประชาธิปไตยคือหลักที่ถือว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน โดยประชาชนเป็นผู้ถือ
อำนาจสูงสุดการใช้อำนาจของรัฐต่างๆต้องมีรากฐานหรือมาจากประชาชนเป็นสำคัญทั้งนี้การปกครองใน
ระบบดังกล่าวต้องมีการเคารพเสียงข้างน้อยด้วยโดยสามารถแบ่งได้สองรูปแบบคือ
(1)หลักประชาธิปไตยทางตรงประชาชนสามารถใช้อำนาจอธิปไตยได้ด้วยตนเอง
(2)หลักประชาธิปไตยทางผู้แทนหรือการปกครองโดยระบบผู้แทนประชาชนจะต้องตัดสินใจ
เลือกผู้แทนของตนเข้ามาใช้อำนาจอธิปไตยแทนตน
ข้อ 3พรรคการเมือง เป็นลักษณะที่สำคัญประการหนึ่งของหลักประชาธิปไตย เนื่องจากเป็นการ
รวมตัวของกลุ่มคนที่มีความคิดเห็นหรือมีอุดมการณ์ทางการเมืองตรงกัน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอ
นโยบายและเสนอตัวต่อประชาชนเพื่อเข้ามาทำหน้าที่บริหารประเทศตามนโยบายที่ได้เสนอนั้น