1.Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültür Kongresi GELENEKSEL TÜRK KİLİMLERİNİN MODERNİZASYONU VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE KULLANIMI Refika FIRAT 1 ÖZET Bu çalışmada, Türk halkının göçebe hayatından yerleşik düzene geçişte çektiği sıkıntıları, kurdukları medeniyetleri, savaşları, barışları ve mutlu anlarındaki duygu ve düşüncelerini renklerle motiflere yansıtarak oluşturdukları kilimlerin giyim endüstrisinde modernize edilerek kullanımı gösterilmiştir. Bu amaçla kilimden hazırlanmış bir tayyör modeli çalışmaya konu edilmiştir. Her işin makineleştiği günümüzde, unutulmaya yüz tutmuş bu ata yadigârı el sanatımızı yaygınlaştırarak gelecek nesillere aktarmamız üzerimizdeki en büyük sorumluluklardan bir tanesidir. Aynı zamanda, Türk tekstil sanayinde Türk Kilimlerini günümüz modasıyla harmanlayarak yeni bir iş sahası yaratmak amaçlanmıştır. GİRİŞ Birinci Dünya Savaşı ve ardından gelen Kurtuluş Savaşı esnasında tüm yurt yıkılmış ve yakılmıştı. Cumhuriyet’in 1923’te ilanı ile Türk halkı ulu önder Atatürk’ün önderliğinde yıkılıp ve yakılmış olan ülkemizi kalkındırma çabasına girmiştir. 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi kararları doğrultusunda, her alanda olduğu gibi tekstil alanında da bir planlama devri başlamıştır. Bu amaçla Türkiye de var olan bütün tekstil, konfeksiyon ve el sanatlarını yaşatmak ülke ekonomisine katkı yapacak konuma getirmek için kararlar alınmıştır 1 . Bu doğrultuda ülkemizde var olan tüm hazır giyim, tekstil fabrikaları, atölyeleri ve üretim birimleri tamamen bir devlet kuruluşu olan Sümerbank çatısı altında toplanmıştır. Sümerbank aracılığı ile hangi yörede ne üretiliyor ise o yöre halkını kalkındırmak için fabrikalar kurulmuştur. Örneğin, pamuk üretimi yapan Ege Bölgesine iplik fabrikaları, halı ve kilim üretimi yapılan Marmara ve İç Anadolu Bölgelerine halı ve kilim fabrikalar kurularak o yöre halkının ülke ekonomisine katkıda bulunmaları sağlanmıştır. 1 Öğr..Gör. Sakarya Üniversitesi, Geyve Meslek Yüksekokulu, Tekstil Bölümü 217
14
Embed
1.Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültür Kongresi · 2011-07-15 · 1.Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültür Kongresi GELENEKSEL TÜRK KİLİMLERİNİN MODERNİZASYONU VE
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1.Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültür Kongresi
GELENEKSEL TÜRK KİLİMLERİNİN MODERNİZASYONU VE HAZIR GİYİM
SEKTÖRÜNDE KULLANIMI
Refika FIRAT1
ÖZET
Bu çalışmada, Türk halkının göçebe hayatından yerleşik düzene geçişte çektiği
sıkıntıları, kurdukları medeniyetleri, savaşları, barışları ve mutlu anlarındaki duygu
ve düşüncelerini renklerle motiflere yansıtarak oluşturdukları kilimlerin giyim
endüstrisinde modernize edilerek kullanımı gösterilmiştir. Bu amaçla kilimden
hazırlanmış bir tayyör modeli çalışmaya konu edilmiştir. Her işin makineleştiği
günümüzde, unutulmaya yüz tutmuş bu ata yadigârı el sanatımızı yaygınlaştırarak
gelecek nesillere aktarmamız üzerimizdeki en büyük sorumluluklardan bir tanesidir.
Aynı zamanda, Türk tekstil sanayinde Türk Kilimlerini günümüz modasıyla
harmanlayarak yeni bir iş sahası yaratmak amaçlanmıştır.
GİRİŞ
Birinci Dünya Savaşı ve ardından gelen Kurtuluş Savaşı esnasında tüm yurt yıkılmış
ve yakılmıştı. Cumhuriyet’in 1923’te ilanı ile Türk halkı ulu önder Atatürk’ün
önderliğinde yıkılıp ve yakılmış olan ülkemizi kalkındırma çabasına girmiştir. 1923
yılında İzmir İktisat Kongresi kararları doğrultusunda, her alanda olduğu gibi tekstil
alanında da bir planlama devri başlamıştır. Bu amaçla Türkiye de var olan bütün
tekstil, konfeksiyon ve el sanatlarını yaşatmak ülke ekonomisine katkı yapacak
konuma getirmek için kararlar alınmıştır1.
Bu doğrultuda ülkemizde var olan tüm hazır giyim, tekstil fabrikaları, atölyeleri ve
üretim birimleri tamamen bir devlet kuruluşu olan Sümerbank çatısı altında
toplanmıştır. Sümerbank aracılığı ile hangi yörede ne üretiliyor ise o yöre halkını
kalkındırmak için fabrikalar kurulmuştur. Örneğin, pamuk üretimi yapan Ege
Bölgesine iplik fabrikaları, halı ve kilim üretimi yapılan Marmara ve İç Anadolu
Bölgelerine halı ve kilim fabrikalar kurularak o yöre halkının ülke ekonomisine
katkıda bulunmaları sağlanmıştır.
1 Öğr..Gör. Sakarya Üniversitesi, Geyve Meslek Yüksekokulu, Tekstil Bölümü
217
Refika Fırat
Cumhuriyetin ilanından sonra yaklaşık 30 yıl boyunca Sümerbank Türk Tekstil
Sanayinin tek hakimi olmuştur2. Türkiye’deki kentleşme hareketlerinin artması,
çalışma hayatına kadınların girmesi ile Türk Kilimleri toz geçiriyor diye halı
kullanımına doğru bir yöneliş başlamıştır. Makine ile halı üretimi Türkiye’de 1930’lu
yıllarda canlanmaya başlamıştır. 1945 yılında II. Dünya harbinin sona ermesi ile halı
üretimi iç piyasaya yönelik olarak yapılmıştır. 1950’den sonra kilimlerin yerini
tamamen halının alması ile talep artmıştır. Bunun sonucunda ucuz ve kalitesiz halı
imalatına yönelinmiştir. Anadolu kadınının örf ve adetlerini, duygularını yansıttığı
kilimlerin yerini orlon halılar almaya başlamıştır. Kilimler artık duvarlarımızı
süslemiyor, döşemelerimizi kaplamıyor. Bu çalışma ile Türk Kilimlerinin yeniden
canlanmasına, örf ve adetlerimizin unutulmamasına ve ayrıca yeni iş kollarının
açılmasına yönelik olarak Türk Kilimlerinin hazır giyim sanayinde kullanımının
yaygınlaşmasına önderlik edecek bir model önerilmektedir.
1. Türk Kiliminin Özellikleri
Döşeme, sedir, divan vb. yerlere serilen genellikle renkli desenlerle süslü, yün ve
pamuk ipinden dokunan örtü ve yaygılara kilim diyoruz. Kilimin, Türk dokuma
sanatında çok önemli bir yeri vardır. Kültürümüzün, örf ve adetlerimizin bir
parçasıdır. Anadolu’nun birçok yerinde yörenin kültürüne, gelenek ve göreneklerine
uygun, evin bir köşesine kurulmuş tezgâhlarda, üzeri çeşitli motiflerle süslü,
insanımızın iç güzelliğini yansıtan renk ve desenlerde kilim, heybe, çuval
dokumacılığı yapılmaktadır. Anadolu’da ün salmış kilimler, bazen dokunan köyün
adı ile (Eşme, Karasu, Emirdağ vb.), bazen aşiretlerin adı ile (Avşar, Berihan, Kirkitli
vb.), bazen kullanılan motiflere göre Yollu, Çubuklu, İbrik, Aynalı, Bindallı vb.
anılırlar. Anadolu kilimleri; kilimin dokunduğu bölgelere, kullanılan bitkisel boyaların
rengine ve en çok kullanılan motiflere göre dört sınıfa ayrılır.
Bunlar;
a) Türkmen
b) Yörük
c) Kürt
d) Türk kilimleridir.
Kilimlerde kullanılan motifler genellikle halıda, çinide, mermer ve tahta
oymacılığında kullanılan motiflerin aynısıdır. Kilimler üzerindeki motifler yaşanılan
çağın özelliklerinin yanı sıra yörenin kültürü, gelenek ve görenekleri, kilimi dokuyan
218
Geleneksel Türk Kilimlerinin Modernizasyonu ve Hazır Giyim Sektöründe Kullanımı
kişinin beklentileri, ümitlerine göre değişiklikler göstermektedir2. Şekil 1’de bir Türk
Kilimi gösterilmiştir.
Şekil 1. Türk kilimine bir örnek
Türk Kilimlerinde en çok kullanılan motifler beş gruba ayrılabilir:
• Hayvansal motifler; en çok kullanılan kuş motifi olmak üzere ejder
ve böcek motifleri de kullanılır
• Bitkisel motifler; ağaç, yaprak, çiçek ve meyve motifleri kullanılır.
• Geometrik motifler; dokuma kolaylığından dolayı en çok tercih
edilen, motif türüdür. En çok görülün şekilleri, üçgen, dörtgen,