1. Manastir Papračas7050fa93ab7fca5f.jimcontent.com/download/version... · se nakon gubitka osmanlijskog posjeda u Ugarskoj naselio u Bosanski pašaluk.

Sadržaj1 Historija

2 Arhitektura 3 Umjetnost

Manastir Papraća je manastir Srp-ske pravoslavne crkve. Nalazi se 12 km od manastira Lovnice u selu Papraća jugozapadno od Zvornika. Prelijepi planinski kraj sa čistim izvorima i bujnim šumama, dopun-juju ova dva manastira i predstavl-jaju pravu oazu mira i duhovnosti.

Historija

Za manastir Papraću zabilježeno je nekoliko narodnih predaja koje govore o datiranju i podizanju ove građevine. Prema prvom, manastir su podigli kralj Dragutin i njegovi sinovi Vladislav i Urošic, (Pećki i Tronoški ljetopis iz XVIII vijeka), dok narodna poezija u pjesmi "Miloš u Latinima" kaže da je manastir zadužbina župana Vukana koji manastir podiže u znak pokajanja što je namjeravao promijeniti vjeru. U drugoj pak pjesmi, manastir se pri-pisuje brojnim zadužbinama Stefana Nemanje koji kao veliki župan podiže "Papraću blizu Borogova".Predaja o četiri sestre srpskog "cara Šćepana" također je interesantna jer govori da je svaka od njih sagradila po jednu crkvu: u Tavni, Papraći, Lovnici i selu Cikotama.U oblasti Birač (gdje se manastir i nalazi) živjelo se još u antičko doba što potvrđuju pronađeni rimski novčići, mnogi stećci srednjovjekovnih groblja kao i staro srednjovjekovno utvrđenje "Perin-grad".

1. Manastir Paprača

U nekim drugim zapisima kao što je turski popis iz 1528. godine govori se o postojanju crkve još i ranije, gdje se spominje sveštenik Radica iz Papraće. Dalje se spominje i sveštenik Oliver koji je opisivao teška vremena turske ofanzive na sjevernu Bosnu, osjećanja pravoslavnih kršćana tog vremena i pad Srebreničke banovine 1512. godine. Isti sveštenik je prepisao evanđelje 1513 godine, i ono se sve do 1578. godine čuvalo u Papraći. Na osnovu tih podataka može se zaključiti da je već u prvoj polovini XVI vijeka vjerojatno u Papraći postojala parohijska crkva koja je prije 1550. godine postala manastir, a da je novčanom pomoći ruskog cara 1551. godine crkva obnovljena, ili možda dograđena.

Posle 1551. godine ovaj manastir karakterizira intenzivno prepisivanje crkvenih knjiga od strane monaha i učenih ljudi tog vremena. Tako je na primjer Mihajlo Zborožević Aleksandrović 1553. godine u Poljskoj prepisao jedan psaltir i poslao u Papraću. Manastir Papraća se dalje spominje 1559. godine kada je iguman manastira Tronoše Pajsije pozvao Arsenija iz Papraće da njegovom bratstvu pomogne savjetima u gradnji novog hrama na starom crkvištu.

Smatra se da je Arsenije bio bogat i ugledan čovjek i da je imao ne samo savjetodavni nego i materijalni udio u gradnji Tronoše. Još jedno svjedočanstvo govori o Papraći u XVI vijeku kroz ukrašeni kivot koji je jeromonah Longin uradio za ovaj manastir 1586. godine. Kivot se čuvao u Staroj srpskoj crkvi u Sarajevu.

Krajem XVI i početkom XVII vijeka ponovo se intenzivira suradnja sa Rusijom kada bratstvo Papraće 1588. godine od ruskog cara dobija novčanu pomoć i tkanine, a 1592 i 1607. godine papraćki iguman Longin putuje u Rusiju gdje od lavre Kirila Čudotvorca dobiva rukopisne knjige. Neke poklonjene ruske knjige iz Papraće mogle su se sresti i u manastirima u Srbiji . . .

Iguman Simeon je 1645. godine boravio u Moskvi gdje je od ruskog cara Aleksija Mihailoviča poveljom dobio odobrenje za boravak monaha i prikupljanje priloga. I sljedeći starješina manastira, arhimandrit Mihailo, boravio je 1683. godine u Moskvi i prikupio značajnu pomoć u novcu i knjigama.Poslije njega spominju se iguman Visarion, kasnije starješina Sofronije Podrgoričanin koji je 1705. godine postao episkop pakračko-slavonski, te se sa sigurnošću ne zna do kada je bio u Papraći. Između 1717. i 1723. godine poslije austrijsko-turskog rata manastir je opustio, te ga je, kao napušteno manastirsko imanje, dobio turski spahija Ferhat-beg iz okoline Budima, koji se nakon gubitka osmanlijskog posjeda u Ugarskoj naselio u Bosanski pašaluk.Predaja kaže da su potomci ovog bega dugo živjeli u Papraći i da je jednom prilikom dok je boravio u Carigradu kod sultana svoju porodicu povjerio na brigu igumanu Arseniju. Tada se požalio sultanu da se u Bosni od “popova i kaluđera ne može živjeti”, te da su mu ovi ugrabili ženu i djecu. Sultan mu odredi vezira Ćuprilića sa 300 vojnika koji su posjekli sve papraćke monahe, a manastir spalili i opljačkali. I ostali pravoslavni narod tom prilikom moraše potražiti utočište u Srbiji i Posavini

Manastirska crkva je tada ostala bez krova, te su, kako legenda kaže tu zatvarali stoku, a “bule” prale veš. Sve ono što je vrijedilo odneseno je, a prema nekim pričama kvalitetniji materijali upotrijebljeni su za gradnju džamije.

Manastir Papraća je, kako se pretpostavlja, u to vrijeme imao i imanja u istočnoj Hercegovini, što potvrđuje činjenica da su ikone u manastiru Zavala u Popovom polju i selu Mačkovcu (šira okolina Papraće) od istog anonimnog autora poznatog pod imenom “majstor iz Mačkovca”.

Od polovine XIX vijeka poslije akcije Omer-paše Latasa (1851. godine) u Bosanskom pašaluku nastupaju povoljnije prilike za pravoslavne, te se smatra da je u to vrijeme počela obnova manastira. Obnova se vezuje za 1853. godinu i ime hadži-Zaharija Popovića, sveštenika iz Osmaka, koji je čak iz Rusije donio malo zvono za crkvu sakrivši ga, kako predaja kaže, u buretu.

Tako obnovljenu crkvu 1869. godine osvetio je dabrobosanki mitroplit Dionisije, te je u početku bila parohijska crkva sve do 1880. godine, kada je došao iguman Pajsije (Filipović) i obnovio monaški život u manastiru. Veza između Papraće i manastira u Bosanskoj krajini potvrđena je 1892. godine kada je za starješinu došao arhimandrit Kirilo Hadžić iz Moštanice. On je dodatno opremio manastir i posadio vinograd.

Nakon njega u Papraću 1901. godine dolazi arhimandrit Danilo Bilbija koji je četiri godine kasnije (1905) sagradio i novi konak jer je stari izgorio 1717. godine i sagradio novu školu 1907. godine. Iguman Joakim Trbojević bio je starješina od 1923. godine, a oko manastira je sagradio ogradu, podigao drvenu zvonaru i kupio veliko zvono.

Period Drugog svjetskog rata manastiru Papraća donosi progon, pustoš i oštećenja, a samu crkvu su koristili za vezanje konja i stoke.

Arhitektura

Crkva manastira Papraće se ubraja u red najmonumentalnijih. To je najveća manastirska crkva na prostoru Bosne i Hercegovine. Kompletnim građevinsko-arhitektonskim poduhvatom svrstava se u dostignuća arhitekture moravske škole. Crkva ima naos, oltar, te unutrašnju i vanjsku pripratu. Kupola stoji na stupcima, a bočni prozori prekriveni su poluoblim svodovima. Oltar je polukružan, a spolja poligonalan. Pjevnice su iznutra polukružne a spolja sedmostrane. Kraća unutrašnja priprata prekrivena je uzdužno postavljenim poluoblim svodom oslonjenim na prislonjene lukove.

Umjetnost

Freske manastira Papraća nisu adekvatno sačuvane. Svojim stilom upućuju na odlike moravske umjetnosti. To se naročito vidi u likovima svetih arhijereja u oltaru kao i likovima svetih ratnika u južnoj pjevnici. Sačuvane su i kompozicije iz ciklusa Kristovih stradanja i kompozicija Bogorodičinog uspenja.

Datiranje freski se u literaturnim izvorima vezuje za tridesete godine XVI vijeka i ime zvorničkog episkopa Teofana. Veliki broj vrijednih ikona nalazi se ne samo u manastirskoj crkvi nego i u konaku i uglavnom predstavljaju djela poznatog srpskog ikonopisca iz XIX vijeka. Tu su i ikone Krista Pantokratora i Bogorodice sa Kristom-djetetom, kao rad Milije Markovića iz Beograd, a predstavljaju rad u tehnici ulja na platnu.

Ikone je priložio Miša Anastasijević, čuveni zadužbinar "kapetan Miša" iz Beograda 1857. godine.

Pored ovih tu je i ikona Svete Trojice sa Bogorodicom (ulje na platnu) i tri "Jerusalgša" većih dimenzija.

U muzej eparhijskog dvora u Tuzli iz Papraće je doneseno nadverje iz polovine XVIII vijeka na kojemu je ikonografski prikaz "Nedremano oko" sa starozavjetnim carevima Davidom i Solomonom. Ikone i nadverje su rad Stanoja Popovića iz Martinaca u Sremu, poznatog zografa koji je njegovao odlike tradicionalnog bizantijskog ikonopisa.

Konzervatorski radovi

SKIKA “ČETIRI”