Top Banner
แบบบันทึกข้อมูล รากวัฒนธรรม “ของดีบ้านฉัน” : ประเพณี 1. ชื่อประเพณี ……บุญผะเหวดหรือบุญมหาชาติ ..............…………………………………………………………………….. 2. ประเพณีเกี่ยวกับ ( ) ศาสนา ( ) ความเชื่อ ( ) วิถีชีวิต ( ) การทามาหากิน 3. ความเป็นมา อัตลักษณ์ สาระคุณค่าของประเพณี (ภูมิหลัง ความเชื่อ อัตลักษณ์ที่โดดเด่น ความสาคัญและคุณค่าทางสังคม วิถีการดาเนินชีวิตของชุมชน) ประวัติความเป็นมาพอสังเขป บุญผะหวดหรือ บุญมหาชาติ ซึ่งเป็นการทาบุญในเดือนสี่ บางครั้งก็เรียก บุญเดือนสีในบางท้องถิ่น จะทาบุญเดือนนี้ในเดือนสามรวมกับบุญข้าวจี่และบุญกุ้มข้าวใหญ่ให้เป็นบุญเดียวกันส่วนเดือนสี่ก็เว้นไว้ บุญผะ เหวดส่วนมากจะกระทากันในเดือนสี่แต่จะกาหนดเอาไว้วันใดนั้นแล้วแต่ความพร้อมเพราะว่าต้องมีการ ปรึกษาหารือและลงมติกันระหว่างผู้นาในหมู่บ้าน เช่น ผู้อาวุโสกานัน ผู้ใหญ่บ้าน และพระสงฆ์ ตลอดผู้ทรงวุฒิ ต่างๆ ในหมู่บ้านการทาบุญผะเหวดเป็นการทาบุญเนื่องด้วยการราลึกถึงอดีตชาติสุดท้ายของพระพุทธเจ้าที่ได้ เกิดมาเป็นพระเวสสันดรและได้บาเพ็ญทานบารมีอย่างแก่กล้าบรรพบุรุษชาวอีสานได้นามาประสมประสานกับ การละเล่นพื้นบ้านให้เกิดความสนุกสนานรื่นเริงตามนิสัยรักสนุกของชาวอีสานแต่กาเนิดนั้นเอง การกาหนดวัน งาน มี ๒ วัน คือ วันโฮม (วันรวม) และ วันฟังเทศน์ ในวันโฮมฝ่ายสตรีแม่บ้านทั้งหลายจะเป็นผู้จัดบ้านเรือนไว้ รับแขกบ้านอื่นและสตรีทาข้าวปุ้น (ขนมจีน)ไว้ทุกบ้านเรือนเตรียมของหวาน หมากพลู บุหรี่ และที่นอนไว้คอย รับแขกด้วยเพราะอาจจะมีผู้มาพักค้างคืน ส่วนฝ่ายชายซึ่งเป็นพ่อบ้านจะพากันไปเตรียมไว้ที่วัดจัดสถานที่ ทาทีฟังเทศน์ ประดับประดาธรรมาสน์ ปักธงทิวไว้รอบวัด และทาที่หออุปคุตรูปนก รูปสัตว์ แขวนไว้ที่ศาลาการ เปรียญ สาหรับพระภิกษุ -สามเณรก็เตรียมสถานที่ต้อนรับพระภิกษุสามเณรที่มาจากบ้านอื่น ที่จะต้องมาพักแรม เพื่อร่วมเทศน์ในวันรุ่งขึ้นพิธีแห่อุปคุตในตอนเย็นของวันรวม จะมีการอัญเชิญพระอุปคุตจากแหล่งน้ามาสู่ศาลา วัดมีเรื่องราวกล่าวไว้ว่า ในอดีตพระอุปคุต ซึ่งเป็นพระเถระผู้ทรงฤทธิ์ นิรมิตกุฏิอยู่กลางแม่น้าใหญ่ สามารถ ปราบภูตผีปีศาจได้ ครั้งสมัย พระเจ้าอโศกมหาราชได้รวบรวมพระบรมสารีริกธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธ เจ้าจากที่ต่างๆมาบรรจุไว้ในสถูปเจดีย์ที่พระองค์ทรงสร้างขึ้นมาใหม่เสร็จแล้วจะทาการฉลองจึงทรงปริวิตกถึง มารผู้เป็นศัตรูคู่เวรของพระพุทธเจ้าจึงทรงรับสั่งให้ไปนิมนต์พระอุปคุตมาในพิธีฉลองนั้นเมื่อมารรู้ว่าพระเจ้า อโศกมหาราชจะฉลองสถูปเจดีย์ก็มาแสดงฤทธิ์โต้ตอบกับพระอุปคุตครั้งสุดท้ายพระอุปคุตได้เนรมิตหนังสุนัขเน่า ผูกแขวนคอมารไว้มารไม่สามารถแก้ให้หลุดได้ในที่สุดมารก็ยอมแพ้ พระอุปคุตจึงแก้หนังสุนขออกจากคอมาร และนาเอาตัวไปกักขังไว้บนยอดเขาการฉลองพระสถูปเจดีย์ ครั้งนั้นจึงปลอดภัยและสาเร็จลงด้วยดี ดังนั้นบุญผะ เหวดจึงนาเรื่องราวของพระอุปคุตมาเกี่ยวข้องโดยถือความเชื่อจากเรื่องราวดังกล่าวนั้นจัดเป็นหอเล็กๆ ข้างใน บรรจุอัฐบริขารไว้ครบชุด เรียกว่า หออุปคุต ตั้งอยู่ทิศตะวันออกของศาลาการเปรียญเพื่อให้งานบุญผะเหวด มีความสงบเรียบร้อยด้วยประการทั้งปวงการทาบุญผะเหวดมีกิจกรรมเป็นขั้นตอน ดังนี๑. การใส่หนังสือ เมื่อได้ กาหนดวันงานแล้วจะกาหนดการใส่หนังสือคือเอาหนังสือใบลานหรือ ลาผะเหวดมาแบ่งย่อยๆออกประมาณ ๓๐-๔๐ผูกเป็นชุดแล้วนาเอาหนังสือที่แบ่งไว้นั้น ไปให้ตามวัดต่างๆเพื่อพระสงฆ์จากวัดนั้นๆจะนาไปเทศน์ตาม วันที่กาหนดไว้โดยที่พระจะทราบเองว่าใบลานชุดของตัวเองได้มานี้อยู่กัณฑ์ไหนเมื่อถึงผูกของตนก็จะนาขึ้นไป เทศน์และทั้งหมดนั้นจะเป็นอักษรตัวธรรมการกระทาเช่นนี้เรียกว่า การใส่หนังสือ๒. การแห่ผะเหวด และ การ แห่ข้าวพันก้อนในตอนเย็นของวันโฮมจะมีการไปรวมกันที่ใดที่หนึ่ง ซึ่งสมมติกันว่าเป็นป่าตามเรื่องราวในพระ เวสสันดรชาดกและพากันแห่ผ้าซึ่งเขียนภาพเป็นเรื่องราวพระเวสสันดรชาดกทั้ง๑๓ กัณฑ์ เข้าสู่หมู่บ้าน ตาม ระยะทางจะมีผู้ตั้งหม้อนาหอมไว้สาหรับให้ผู้ที่แห่ผะเหวดไว้เอาดอกไม้จุ่มเป็นการบูชาพระเวสสันดร พอถึง
42

1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

Feb 04, 2020

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

แบบบนทกขอมล รากวฒนธรรม “ของดบานฉน” : ประเพณ

1. ชอประเพณ……บญผะเหวดหรอบญมหาชาต..............…………………………………………………………………….. 2. ประเพณเกยวกบ ( ) ศาสนา ( ) ความเชอ ( ) วถชวต ( ) การท ามาหากน 3. ความเปนมา อตลกษณ สาระคณคาของประเพณ (ภมหลง ความเชอ อตลกษณทโดดเดน ความส าคญและคณคาทางสงคม วถการด าเนนชวตของชมชน) ประวตความเปนมาพอสงเขป บญผะหวดหรอ บญมหาชาต ซงเปนการท าบญในเดอนส บางครงกเรยก “ บญเดอนส” ในบางทองถนจะท าบญเดอนนในเดอนสามรวมกบบญขาวจและบญกมขาวใหญใหเปนบญเดยวกนสวนเดอนสกเวนไว บญผะเหวดสวนมากจะกระท ากนในเดอนสแตจะก าหนดเอาไววนใดนนแลวแตความพรอมเพราะวาตองมการปรกษาหารอและลงมตกนระหวางผน าในหมบาน เชน ผอาวโสก านน ผใหญบาน และพระสงฆ ตลอดผทรงวฒตางๆ ในหมบานการท าบญผะเหวดเปนการท าบญเนองดวยการร าลกถงอดตชาตสดทายของพระพทธเจาทไดเกดมาเปนพระเวสสนดรและไดบ าเพญทานบารมอยางแกกลาบรรพบรษชาวอสานไดน ามาประสมประสานกบการละเลนพนบานใหเกดความสนกสนานรนเรงตามนสยรกสนกของชาวอสานแตก าเนดนนเอง การก าหนดวนงาน ม ๒ วน คอ วนโฮม (วนรวม) และ วนฟงเทศน ในวนโฮมฝายสตรแมบานทงหลายจะเปนผจดบานเรอนไวรบแขกบานอนและสตรท าขาวปน (ขนมจน)ไวทกบานเรอนเตรยมของหวาน หมากพล บหร และทนอนไวคอยรบแขกดวยเพราะอาจจะมผมาพกคางคน สวนฝายชายซงเปนพอบานจะพากนไปเตรยมไวทวดจดสถานท ท าทฟงเทศน ประดบประดาธรรมาสน ปกธงทวไวรอบวด และท าทหออปคตรปนก รปสตว แขวนไวทศาลาการเปรยญ ส าหรบพระภกษ-สามเณรกเตรยมสถานทตอนรบพระภกษสามเณรทมาจากบานอน ทจะตองมาพกแรมเพอรวมเทศนในวนรงขนพธแหอปคตในตอนเยนของวนรวม จะมการอญเชญพระอปคตจากแหลงน ามาสศาลาวดมเรองราวกลาวไววา ในอดตพระอปคต ซงเปนพระเถระผทรงฤทธ นรมตกฏอย กลางแมน าใหญ สามารถปราบภตผปศาจได ครงสมย พระเจาอโศกมหาราชไดรวบรวมพระบรมสารรกธาตของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาจากทตางๆมาบรรจไวในสถปเจดยทพระองคทรงสรางขนมาใหมเสรจแลวจะท าการฉลองจงทรงปรวตกถงมารผเปนศตรคเวรของพระพทธเจาจงทรงรบสงใหไปนมนตพระอปคตมาในพธฉลองนนเมอมารรวาพระเจาอโศกมหาราชจะฉลองสถปเจดยกมาแสดงฤทธโตตอบกบพระอปคตครงสดทายพระอปคตไดเนรมตหนงสนขเนา ผกแขวนคอมารไวมารไมสามารถแกใหหลดไดในทสดมารกยอมแพ พระอปคตจงแกหนงสนขออกจากคอมารและน าเอาตวไปกกขงไวบนยอดเขาการฉลองพระสถปเจดย ครงนนจงปลอดภยและส าเรจลงดวยด ดงนนบญผะเหวดจงน าเรองราวของพระอปคตมาเกยวของโดยถอความเชอจากเรองราวดงกลาวนนจดเปนหอเลกๆ ขางในบรรจอฐบรขารไวครบชด เรยกวา “ หออปคต ”ตงอยทศตะวนออกของศาลาการเปรยญเพอใหงานบญผะเหวดมความสงบเรยบรอยดวยประการทงปวงการท าบญผะเหวดมกจกรรมเปนขนตอน ดงน ๑. การใสหนงสอ เมอไดก าหนดวนงานแลวจะก าหนดการใสหนงสอคอเอาหนงสอใบลานหรอ “ล าผะเหวด” มาแบงยอยๆออกประมาณ ๓๐-๔๐ผกเปนชดแลวน าเอาหนงสอทแบงไวนน ไปใหตามวดตางๆเพอพระสงฆจากวดนนๆจะน าไปเทศนตามวนทก าหนดไวโดยทพระจะทราบเองวาใบลานชดของตวเองไดมานอยกณฑไหนเมอถงผกของตนกจะน าขนไปเทศนและทงหมดนนจะเปนอกษรตวธรรมการกระท าเชนนเรยกวา “การใสหนงสอ”๒. การแหผะเหวด และ การแหขาวพนกอนในตอนเยนของวนโฮมจะมการไปรวมกนทใดทหนง ซงสมมตกนวาเปนปาตามเรองราวในพระเวสสนดรชาดกและพากนแหผาซงเขยนภาพเปนเรองราวพระเวสสนดรชาดกทง๑๓ กณฑ เขาสหมบาน ตามระยะทางจะมผตงหมอน าหอมไวส าหรบใหผทแหผะเหวดไวเอาดอกไมจมเปนการบชาพระเวสสนดร พอถง

Page 2: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

บรเวณวดกจะน าผาไปขงไวบรเวณรอบศาลาการเปรยญหมบานบางแหงจะแหขาวพนกอนไปดวยแตสวนใหญนยมแหขาวพนกอนในตอนเชามดของวนรงขน“ ขาวพนกอน ” หมายถงขาวเหนยวท าเปนกอนเลกๆ โดยการแบงคนละกณฑ หรอ คมละ ๕ กณฑ กไดแลวไปจดท าขาวมาตามจ านวนพระคาถาในแตละกณฑบานละเลกบานละนอยเขากนได ๑,๐๐๐กอน และน ามาถวายพทธบชา ในวนเทศนมหาชาต เปนการบชา “ พระคาถา”และมชอดงน ๑.ทศพร ๑๙ พระคาถา ๒. หมพานต ๑๓๔ พระคาถา ๓. ทานกณฑ ๒๐๙ พระคาถา ๔.วนปเวส ๕๗ พระคาถา ๕. ชชก ๗๙ พระคาถา ๖. จลพน ๓๕ พระคาถา ๗. มหาพน ๘๐พระคาถา ๘. กมาร ๑๐๑ พระคาถา ๙. มทร ๙๐ พระคาถา ๑๐. สกกบรรพ ๔๓พระคาถา ๑๑. มหาราช ๖๙ พระคาถา ๑๒. ฉกษตรย (หกกษตรย) ๓๖ พระคาถา ๑๓.นครกณฑ ๔๖ พระคาถา นอกจากนยงมธงทวอก๑,๐๐๐ ผนซงมจดประสงคใหครบ ๑,๐๐๐ คาถาเหมอนกบ ขาวพนกอน จะปกไวหนาพระพทธรป หรอ ตามธรรมาสน หรอ วางไวตามตนเสาธงทว ธงทว ท าเปนรปชาง มาเจดย และอนๆ ขงใหยาวประมาณ ๑๐ เมตร ปกอยบนรอบบรเวณวด เรองพระเวสสนดร มคตสอนใจหลายประการ โดยเฉพาะเรองทานบารมท าใหคนฟงมความซาบซงในเนอหาและสนกสนานในท านองเทศนไปดวยการเทศนท านองดงกลาว เรยกวา “ แหลผะเหวด ” ชาวบานจะไปนมนตพระเสยงดมาเปนพเศษเรยกวา “ เทศนเสยง ”พระนกเทศนเสยงเกาๆ เปนพระนกเทศนอาชพ มผฟงนยมมากเหมอนกบ“ หมอล า ”ทล าเกงๆชาวอสานถอคตวาผใดฟงเทศนมหาชาตครบพนพระคาถาในวนเดยวผนนจะมบญบารมมากไมตกนรก และจะไดไปเกดในสมยของพระพทธเจาองคสดทาย คอพระศรอรยเมตไตรยหรอทชาวอสานเรยกวา พระศรอารยการเทศนมหาชาตนนในอดตจะเทศนใหจบทงพระพนคาถาในวนเดยวตงแตเวลาเชามดจนถงค ามดเลยทเดยว ๑. การแหพระอปคตจากแหลงน าสหอพระอปคตบนศาลาทจะมการเทศนมหาชาต ๒. การเทศนมหาชาต ๑๓กณฑ โดยจะเรมตงแตเชา-เยน ๓. การแหกณฑหลอนในขณะทพระภกษก าลงเทศนมหาชาตอยนน ชาวบานจะแบงเปนกลมๆหาดนตรพนบาน แหกนไปในหมบาน เพอเรยไรทรพยสนเงนทองของชาวบานมาท าเปนกณฑเทศนเมอรวบรวมไดพอสมควรแลว กจะแหเขามาในวดโดยไมบอกกลาวไวลวงหนากณฑเทศนทลกลอบเขามาเชนน เรยกวา “ กณฑหลอน ” สวนมากกณฑหลอนจะเขามาตอนบายหรอตอนค าซงมกจะไมตรงกบการเทศน กณฑมทรกมาร ชชก มหาราชถากณฑหลอนเขามาในชวงพระรปใดก าลงเทศนอยพระรปนนกจะไดรบกณฑหลอนนนเองบญผะเหวดนนยมกระท ากนในภาคอสานจนถงปจจบนน โดยเฉพาะ จงหวดรอยเอดไดสงเสรมขนมากเปนพเศษใหเปนงานเทศกาลประจ าปของจงหวดและมโครงการของหนวยงานราชการและหนวยงานเอกชนเขารวมอกมากมายเปนทดงดดนกทองเทยวชมงานเพมจ านวนขนทกป เปนบญประเพณทมการเทศนมหาชาตเปนงานทยงใหญของจงหวด

Page 3: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

รอยเอดโดยเฉพาะจงหวดไดก าหนดใหเปนงานประเพณประจ าปของจงหวดและจดไดยงใหญมากเปนไปตามฮต 12 คอหมายถงเดอนสมการท าบญผะเหวดดงกลาวไวในฮตวา

ดวงหนง พอเถงเดอนสไดใหเกบดอกบปผา หามาลา ดวงหอมสตนเกบไว

อยาไดไลคองนเสยศรสญเปลา หาเองตากแดดไวไดท าแทสคน

อยาไดไลหนเวนแนวคองตงแตเกา ไฟทงหลายสแลนเขาเผาบานสเสอมสญเด

สาระ บญผะเหวดหรองานบญมหาชาต คองานมหากศล ใหร าลกถงการบ าเพญบญ คอ ความดทยงยวดอนมการสละความเหนแกตวเพอผลคอ ประโยชนสขอนไพศาลของมวลชนมนษยชาตเปนส าคญ ดงนน บรรพชนชาวไทยอสานแตโบราณจงถอเปนเทศกาลทประชาชนทงหลายพงสนใจรวมกระท าบ าเพญและไดอนรกษสบทอดเปนวฒนธรรมสบมาจนถงอนชนรนหลงทควรเหนคณคาและอนรกษเปนวฒนธรรมสบไป นอกจากนยงเปนการสงสรรคระหวางญาตพนองจากแดนไกลสมกบค ากลาวทวา "กนขาวปน เอาบญผะเหวดฟงเทศนมหาชาต"

4. รปแบบ วธการ ของกจกรรมประเพณทจด (บรรยายพรอมแนบภาพนงเปนไฟลนามสกล JPEG หรอ TIFF ไมนอยกวา 10 ภาพ ทแสดงใหเหนถงรปแบบดงเดมและรปแบบทปรบประยกต และภาพเคลอนไหว ลงแผนซด/วซด จ านวน 1 แผน)

Page 4: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 5: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 6: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 7: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 8: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 9: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 10: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 11: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 12: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

5. การจดงานเปนประจ าทกป………………เดอนกมภาพนธ…………………ระยะเวลาการจด………1………………วน 6. งบประมาณทใช..............44,000.........................บาท ไดรบงบประมาณจาก 6.1 หนวยงาน/องคกร (หลก)............อบต.ไผใหญ................................จ านวน.....44,000............บาท 6.2 อนๆ.......................................-......................................................จ านวน.........-.................บาท 7. จ านวนคนทรวมงานประเพณ........500.......................คน(ในปทผานมา) 8. ผจด 8.1 หนวยงานทรบผดชอบหลก.............อบต.ไผใหญ หม 1 ต.ไผใหญ อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน........ 8.2 ชอ – สกล (เลขานการคณะกรรมการจดงาน)...........นายภาณพงษ ดอกอนทร.......ทอย 23 หม1 ต.ยางโยภาพ อ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน......โทรศพท........087-7791177..................................โทรสาร..............-...............E-mail.........................-......................... 8.3 หนวยงาน/องคกร/สถาบน ทรวมจด...........................ชมชนในเขตต าบลไผใหญ................................... 9. การสรางอาชพและรายไดใหกบครอบครว/ชมชน........................................-.................................................... ลงชอ........สนองคณ ทกทาย.............ผบนทกขอมล ลงชอ............................................ผตรวจสอบและอนมต (นางสนองคณ ทกทาย) (.............................................) ต าแหนง นกวชาการวฒนธรรมช านาญการ ต าแหนง วฒนธรรมจงหวด วนท...29.....เดอน มกราคม พ.ศ. 2557 วนท..........เดอน........................พ.ศ. ..............

Page 13: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

แบบบนทกขอมล รากวฒนธรรม “ของดบานฉน” : อาหาร

1. ชออาหาร..........ไขเคมพอกดนจอมปลวก…………………………………………………………………………………….. 2. ลกษณะและประเภท( √ ) คาว ( ) หวาน ( ) อาหารในชวตประจ าวน ( ) อาหารในพธกรรม ( ) อนๆ............................................................................................................... 3. ความเปนมาและอตลกษณ (ภมหลง ความเชอ อตลกษณทโดดเดน ความส าคญและคณคาทางสงคม จตใจ วถการด าเนนชวตของชมชน)

การท าผลตภณฑจากไขทงเปลอกนนรจกกนมาตงแตสมยโบราณโดยชาวจนโบราณมการน าไขเปดมาเกบรกษาโดยวธดองเคมซงเรยกวาผลตภณฑไขเคมหรอน าไขมาพอกดวยสารทใหฤทธเปนเบสจนกระทงเกดเปนไขเยยวมาซงไขทจะน ามาท าผลตภณฑควรเปนไขสดไมมต าหนแตกราวและควรลางภาชนะใหสะอาดกอนท าวธการผลตมรายละเอยดพอสรปไดดงน

1.การผลตไขเคม ไขเคมเปนผลตภณฑทไดจากการถนอมอาหารโดยใชเกลอเพอใหไขเกบไวไดนานขนและยงเปนการเพมมลคาใหกบไขดวยมทงไขเปดเคมไขไกเคมและไขนกกระทาเคมซงไขเคมเปนอาหารทคนไทยนยมรบประทานกนมากเนองจากมวธการท างายน ามารบประทานงายใชประกอบอาหารอนไดมากเชนท าอาหารคาวท าไสขนมเปยะไสขนมไหวพระจนทรใชตกแตงอาหารบางอยางเปนตนการท าไขเคมม 2 วธคอ

1.๑ไขเคมดองเปนไขเคมทไดมาจากการน าไขเปดสดแชในสารละลายเกลอทม ความเขมขนรอยละ 20-25 เปนเวลานาน 15- 20 วนจะสามารถน ามาบรโภคได (กาญจนจ กนถนนต, 2515,รมณสงวนดกล, 2538) กลาววาการดองเคมแบบเปยกคอการแชไขในน าเกลอ ความเขมขนประมาณรอยละ 18-20 โดยใหไขจมอยภายใตระดบน าเกลอนานประมาณ 3-4 สปดาห แลวจงน าไขขนจากน าเกลอตมในน าเดอดประมาณ 5 นาทจนไขสกและแขงตว

๑.2ไขเคมพอกเปนวธการดงเดมของชาวจนและปฏบตตอกนมาจนถงทกวนนโดยใชดนเหนยวผสมกบน าเกลอเขมขนรอยละ 25.30 จนดนนมสามารถปนเปนกอนไดจงน ามาพอกไขไวเปนเวลานานประมาณ 10-15 วน (สวรรณเกษตรสวรรณ, 2529,กาญจนจกนถนนต, 2515) ซงการท าไขเคมพอกของชาวจนมหลายวธเชนผลตภณฑทเรยกกนวาไขฮลดาลไดจากการน าไขสดมาพอกดวยสวนผสมของเกลอดนเหนยวและแกลบในอตราสวน 1 : 3 : 5 นวดใหเขากนแลวน ามาพอกไขใหมดทวทงฟองหนาประมาณครงนวเกบรกษาไวเปนเวลา 1 เดอนไขแดงจะเรมขนและแขงตวมสเขมขนและมกลนเคมเกดขนหรอผลตภณฑในทนเรยกวา“ไขแซนแดน” ไดจากการน าขาวสกมาผสมกบเกลอแลวน ามาพอกไขวธนท าใหเปลอกไขออนตวลงเยอเปลอกไขหนาขนไขจะขนเปนลมๆมกลนคลายไวนสามารถเกบไขไวไดนานอยางนอย 6 เดอนชาวจนบางกลมใชเกลอดนเหนยวขเถาแกลบหรอถานปนมาผสมกนแลวน ามาพอกไข (วฑรดานภกด, 2525) BulanPhithakpol et al. (1995) ไดกลาวไววาไขเคมสามารถแบงตามวธการผลตเปน2 ประเภทคอแบบดองในน าเกลอและแบบพอกดนแบบดองในน าเกลอท าไดโดยใชไขเปดหรอไขไกในอตราสวนของเกลอตอน าตมสกเทากบ 1 สวนตอ 4 สวนหมกในขวดโหลประมาณ 3 อาทตยกจะไดไขเคมสวนวธการพอกดนใชดนเหนยวผสมเกลอปนในอตราสวนดนเหนยว 6 ถวยตวงกบเกลอปน2 ถวยตวงส าหรบไขเคม 20 ลกพอกหนาประมาณ 1/4 นวคลกดวยขเถาหรอแกลบอกครงหมกไวประมาณ 15 วน

2.ลกษณะและคณภาพของไขเคม

Page 14: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

2.1 ลกษณะภายนอกไขเคมจะมลกษณะภายนอกเหมอนไขสดกลาวคอเปลอกไขมส ขาวขนเหนเปนเงากลมสด าบนเปลอกไขซงเปนสวนของไขแดง (ธานพทธวถ, 2536) ส าหรบไขเคม ทตมในน าทใสสารสมเลกนอยผวเปลอกไขจะสากและมผงคลายแปงมสขาวนวลเคลอบอยลกษณะ ภายนอกของไขเคมทดเปลอกตองไมมการเนาเสยหรอแตกราว

2.2 ลกษณะภายในเมอเปนไขดบไขขาวจะเหลวและมสขาวขนสวนไขแดงจะเปนกอนกลมแขงมสแดงเมอน ามาตมไขขาวจะมสขาวขนมเนอนมมกลนเคมของเกลอและมรสเคมปานกลางสวนไขแดงมสแดงเขมเนอสมผสคงตวและหยาบมน ามนเยมออกมา

2.3 คณคาทางโภชนาการของไขเคมไขเคมใหคณคาทางโภชนาการสงเมอน ามาแปรรปเปนไขเคมแลวคณคาทางโภชนาการของไขเคมยงคงอยดงแสดงตารางท 1 ตารางท 1 คณคาทางโภชนาการของไขเคม

สารอาหาร ปรมาณ ความชน (รอยละ) 62.0 โปรตน (รอยละ) 14.6 ไขมน (รอยละ) 15.5 คารโบไฮเดรท (รอยละ) นอยมาก พลงงาน (แคลอรตอกโลกรม) 198.0 กรดไขมน กรดไขมนชนดอมตว (รอยละ) 3.8 กรดไขมนชนดไมอมตว (รอยละ) 6.4 โคเลสเตอรอล (มลลกรม) 890 เกลอแร โซเดยม (มลลกรม) 1,690.0 โปแตสเซยม (มลลกรม) 800.0 แคลเซยม (มลลกรม) 99.0 แมกนเซม (มลลกรม) 13.0 ฟอสฟอรส (มลลกรม) 270.0 เหลก (มลลกรม) 3.2 ทองแดง (มลลกรม) 0.53 สงกะส (มลลกรม) 3.5 คลอไรด (มลลกรม) 2,920.0 แมงกานส (มลลกรม) 0.1

สารอาหาร ปรมาณ วตามน เรตนอล (ไมโครกรม) 85.0 ไธอะมน (มลลกรม) 0.16 ไรโบฟลาวน (มลลกรม) 0.52 ไนอะซน (มลลกรม) 0.10

Page 15: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

วตามนบสบสอง (ไมโครกรม) 3.5 วตามนซ (มลลกรม) 0.0

4. องคประกอบของอาหาร (สตร) สตรการท าไขเคมพอกดนจอมปลวก การท าไขเคมพอกดนจอมปลวกแตละพนทมการใชสตรแตกตางกนสตรทนยมท าไขเคมสามารถประมวล ไดดงน สตรท 1 นยมมากทสดประกอบดวย

1) ไขเปดสด 2) ดนจอมปลวกบดละเอยด 3 สวน 3) เกลอปน 1 สวน 4) น าตมสกพอประมาณ 5) ขเถาแกลบ

สตรท 2 1) ไขเปดสด 2) ดนจอมปลวกบดละเอยด 5 สวน 3) เกลอปน 2 สวน 4) น าตมสกพอประมาณ 5) ขเถาแกลบ

สตรท 3 1) ไขเปดสด 2) ดนแดงทคดเลอกมความละเอยด 2 สวน 3) เกลอ 1 สวน 4) น าตมสกพอประมาณ 5) ขเถาแกลบ

5. วธการ ประกอบอาหาร (บรรยายพรอมแนบภาพนงไฟลนามสกล JPEG หรอ TIFF ไมนอยกวา 10 ภาพ ทแสดงใหเหนถงรปแบบดงเดมและรปแบบทปรบประยกต และภาพเคลอนไหว ลงแผนซด/วซด จ านวน 1 แผน) วธการประกอบอาหาร

ขนตอนท 1 ขนเตรยมไขเปดในการผลตไขเคมผผลตสวนใหญจะมการเตรยมไขเปดโดยใชไขเปดจากผเลยงเปดเจาประจ าทซอขายมานานซงผเลยงเปดจะคดขนาดของไขเปดขนาดใหญและขนาดกลางเพอใชผลตไขเคมดวยประสบการณและความช านาญในการคดเลอกในกรณทไขเปด สกปรกมากกจะลางท าความสะอาดกอนแลวพอกดวยดนทเตรยมไวทนทซงจากการลงพนทพบวามการน าไขเปดจากทางภาคกลางเขามาท าใหไขเคมทไดคณภาพไมไดมาตรฐานเนองจากมราคาถก และไขเปดในพนทมปรมาณไมเพยงพอโดยเฉพาะในชวงเทศกาลทไขเคมขายดมาก

ขนตอนท 2 ขนเตรยมดนส าหรบพอกดนทใชส าหรบพอกไขเคมสามารถเตรยมได โดยตวงดนและเกลอในสดสวนตามสตรเตมน าพอประมาณมการแชหมกดนไว 1 คนจงคอย

Page 16: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

ผสมคลกเคลาใหเขากนแตผผลตไขเคมบางแหงกมการผสมโดยไมตองแชคางคนสวนผสมมความเขมขนพอเหมาะไมเหลวหรอเขมขนเกนไปไขเคมขนาดใหญระดบแนวหนามลกจางหลายคนและมรถขนสงขนาดใหญ

ขนตอนท 3 ขนพอกไขเคมและคลกดวยขเถาแกลบน าดนทผสมเตรยมไวแลวใสกะละมง ขนาดใหญจากนนเอาไขทเตรยมไวคลกกบดนทเตรยมไว เพอปองกนการระเหยของน าผผลตไขเคมทผลตจ านวนมากหลงจากพอกไขเคมเสรจจะน ามาวางเรยงทบซอนกนเปนชนๆและคลกดวยขเถาแกลบ

ขนตอนท 4 ขนบรรจไขเคมในบรรจภณฑน าไขเคมทคลกขเถาแกลบแลวบรรจใน ถงพลาสตกหหวผผลตบางรายมการใสขเถาแกลบปรองพนในถงพลาสตกทงดานบนและดานลางดวย เพอปองกนการกระแทกผกถงพลาสตกน าไปบรรจในกลองลกฟกสน าตาลขนาด 17×17 เซนตเมตร (กลองใหญ) มฉลากบอกถงผผลตและมรายละเอยดวนเดอนปในการน าไปบรโภคจากขนตอน ดงกลาวสามารถสรปเปนกระบวนการรายละเอยดดงแสดงในภาพท 2 ขนตอนการผลตไขเคมพอกดนจอมปลวก

ไขเปดสดคดพเศษ ดนปลวกบดละเอยด : เกลอปน (3:1) ท าความสะอาด ผสมน าตมสกพอเหมาะหมกไว 1 คน

พอกดวยดนทเตรยมไว คลกดวยขเถาแกลบ บรรจกลองปดฉลากผกดวยเชอกฟาง น าไปจ าหนาย หมกไว 7 วน (น าไปทอดไขดาว) หมกตอ 10 วน (น าไปตม) ไขเคมไชยา ลางดนพอกออกกอน ตมนาน 9 นาท ไขเคมตม

Page 17: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 18: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 19: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 20: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 21: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 22: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 23: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 24: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

6. มความสามารถในการผลตเชงปรมาณ พรอมแสดง สาธตและจ าหนายในโอกาสตางๆ ( √ ) ม ( ) ไมม.......................................................................................................................... 7. ชอ – สกลผประกอบการหรอกลมผประกอบการ.......อาจารยเฉลมศร ศรวาลย........................................... ชอ และทอยของรานจ าหนายอาหาร.......อาจารยเฉลมศร ศรวาลย............................................................. ทอยทตดตอไดสะดวก...126 ม. 1 บานไผใหญ ต.ไผใหญ อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน 34140....... โทรศพท....045-342081..............โทรสาร.................................E-mail.................................................. 8. รางวล/เกยรตคณทไดรบ.........................................................-..................................................................... ลงชอ........สนองคณ ทกทาย.............ผบนทกขอมล ลงชอ............................................ผตรวจสอบและอนมต (นางสนองคณ ทกทาย) (.............................................) ต าแหนง นกวชาการวฒนธรรมช านาญการ ต าแหนง วฒนธรรมจงหวด วนท...29.....เดอน มกราคม พ.ศ. 2557 วนท..........เดอน........................พ.ศ. ..............

Page 25: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

แบบบนทกขอมล รากวฒนธรรม “ของดบานฉน” : ศลปะการแสดง

1. ชอการแสดง………โปงลาง………………………………………………………………………………………………….. 2. ศลปะการแสดงเกยวกบ ( ) ดนตร ( ) ขบรอง ( √ ) ร า/เตน ( ) ละครทแสดงเปนเรองราว 3. ความเปนมา อตลกษณ สาระคณคาของประเพณ (ภมหลง ความเชอ อตลกษณทโดดเดน ความส าคญและคณคาทางสงคม วถการด าเนนชวตของชมชน โอกาสทใชจดแสดง) แตเดมเครองดนตรพนบาน ยงไมมการผสมวงกนแตอยางใดใชเลนเปนเครองเดยวตามความถนดของนกดนตรทมอยตามทองถนตางๆ โอกาสทจะมารวมเลนดวยกนไดกตอเมอมงานบญหรองานประเพณตางๆ เชน บญผะเหวด จะมการแหกนหลอนของแตละคมหรอแตละหมบานมาทวดคมไหนหรอหมบานไหนมนกดนตรอะไรกจะใชบรรเลงและแหตนกนหลอนมาทวด พอมาถงวดกจะมการผสมผสานกนของแตละเครองมอ เชน พณ แคน ซอ กลองเปนตน หลงจากผสมผสานกนโดยไมไดตงใจแลว กจะแลกเปลยนและถายทอดเชอมเขาหากนโดยเฉพาะนกดนตรจะไปมาหาสกนรวมกนเลน รวมกนสราง ในทสดกกลายเปนวงดนตรและมการพฒนาขนเรอยๆ เชน วงโปงลาง ป พ.ศ. 2505 หลงจากอาจารยเปลอง ฉายรศม ซงเปนผทสนใจและศกษาพฒนา การตและการท าเกราะลอจนเปลยนชอมาเปนโปงลางและไดรบความนยมจากชาวบานโดยทวไป จากนนอาจารยเปลองไดเกดแนวความคด ในการน าเอาเครองดนตรอสานชนดอนๆ มาบรรเลงรวมกนกบโปงลาง จงไดรวบรวมสมครพรรคพวกทชอบเลนดนตร มาบรรเลงรวมกน ปรากฏวาเปนทแตกตนของชาวบาน พอตกเยนกจะมคนมามงดขอใหบรรเลงใหฟง แตละวนหมดยาเสน ไปหลายหบ ท าใหไดรบความนยม และเปนทสนใจของชาวบานเปนอยางมาก จนมผวาจางไปบรรเลงเปนครงแรกเนองในงานอปสมบท ณ บานปอแดง ต าบลอนเมา อ าเภอเมอง จงหวดกาฬสนธ ในราคา 40 บาท เปนทชนชอบของของผทพบเหนและไดฟงจากงานอปสมบทของบานปอแดง และไดรบการตดตอใหไปแสดงอกในหลายๆ ท ป พ.ศ. 2511 อาจารยเปลอง ฉายรศม ไดน าคณะโปงลางไปรวมแสดงเพอเฉลมพระเกยรต เนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวามหาราช จงมโอกาสทท าใหไดพบกบนายประชม อนทรตล ปาไมอ าเภอยางตลาด ซงนายประชมไดน าวงดนตรสากลมารวมบรรเลงประกอบลลาศ มหรสพทแสดงในคนนนมคณะหมอล าหม ซงหวหนาหมอล าเปนเพอนอาจารยเปลอง ทงสองจงไปขอยมกลองชดสากล เพอน าไปเลนเขากบหมอล า นายประชมจงไมขดของแตตองใหวงลลาศเลกกอน หมอล ากท าการแสดงไปกอนไดครงคนกตองพกทานขาวตอนดกจงท าใหเกดชองวางของเวทผคนกยงไมกลบยงรอดหมอล าตอ อาจารยเปลอง ฉายรศม จงไดน าเอาโปงลางทตนน ามาขนแขวนบนตนเสาของเวท ในขณะนนหวหนาหมอล ากยงไมรจก และไมเคยเหน โปงลางมากอน ทกคนกเกดความสงสยวาอาจารยเปลองน าอะไรขนมาแขวนกบตนเสาบนเวท แตพอคณะโปงลางบรรเลงขน ทกคนตางตกตะลง และสงสยวาสงทก าลงตอยในขณะนนคออะไร หลงจากหมอล ากนขาวเสรจผชมกยงไมยอมใหเลกเลน ขอใหเลนตอแทนหมอล าไปเลยกได จากการแสดงในครงนนนเอง นายประชม ไดชวนอาจารยเปลอง ไปอยดวยโดยฝากใหเขาท างานทโรงเลอยยางตลาด นายประชม อนทรตล จงไดสนบสนนและตงวงโปงลางขน ชอวาวงโปงลางกาฬสนธ โดยมอบหมายใหอาจารยเปลอง เปนหวหนาวง จากผลงานการแสดงทหลงจากตงวงแลวไมนาน นายบร พรหมลกษณ ผวาราชการจงหวดกาฬสนธ ไดตดตอใหน าโปงลางไปแสดงออกรายการทวชอง 5 จงหวดขอนแกน เพอเปนการเผยแพร และทานไดแนะน าวานาจะมชดฟอนร าไปดวยจะนาดยงขน นายประชม อนทรตล จงมอบหมายใหคณเกยง บานสงเนน คณลดาวลย สงหเรอง (ผชวยผอ านวยการวทยาลยนาฏศลปกาฬสนธในขณะนน) และภรรยาของนายประชมเองฝกชดฟอน ชดแรก คอ

Page 26: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

ร าซวยมอ ชดทสอง คอ ชดเซงภไท ชดเซงสวง ชดบายศรสขวญ และไทภเขา ตอมาคณะโปงลางกาฬสนธไดมโอกาสไปแสดง ณ วงสวนจตรลดา วงละโว วงสวนผกกาด วงสราญรมย และแสดงเผยแพรในมหาลยตางๆ

โปงลางนนนอกจากจะใชบรรเลงตามล าพงแลว ยงนยมใชบรรเลงเปนวงรวมกบ เครองดนตรอน ๆ เชน พณ แคน กลอง เพอการฟงและใชบรรเลงประกอบการฟอนพนบานอสานไดเปนอยางด ตอมาภายหลง อาจารยเปลอง ฉายรศม ซงเปนศลปนแหงชาต ไดประยกตวงโปงลางขนใหม โดยน ากระดงผกคอววทเปนโลหะมาแขวนเรยงแทนลกโปงลางเดมทท าดวยไม ท าใหเกดมตของเสยงทแตกตางจากการบรรเลงโปงลางแบบเดม นบเปนตนแบบของ การพฒนาโปงลางในระยะตอมา เชน การท าลกโปงลางดวยแผนทองเหลองขนาดตาง ๆ เรยกวา "หมากกะโหลง" รวมถงการน าเอาไมไผมาเหลาใหมขนาดลดหลนกน เรยกวา "โปงลางไมไผ" และการน าเอาทอเหลกมาท าเปน"โปงลางเหลก"ดวย ท าใหเสยงมความแตกตางมากขนและไดน ามาเลนผสมวงกน เกดเปนวง หมากกะโหลงโปงลาง โดย วทยาลยนาฏศลปกาฬสนธ 4. องคประกอบทบงบอกใหเหนคณลกษณะของศลปะการแสดง 4.1 เครองดนตร...........11.............ชน ประกอบดวย

1. โปงลาง 2. พณไฟฟา (หรอพณโปรงไฟฟา) 3. แคน 4. โหวด 5. พณเบสไฟฟา 6. ไหซอง (โชวลลานางดดไห) 7. กลองหาง (กลองยาวอสาน) 8. ร ามะนา หรอกลองตม 9.หมากกะโหลง (หมากปอกๆ) หรอใชหมากกบแกบ 10. ฉาบเลก 11. ฉาบใหญ

4.2 ผแสดง..................20............................คน อนๆ .........................-.................................................

Page 27: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

5. รปแบบ วธการแสดง(บรรยายพรอมแนบภาพนงไฟลนามสกล JPEG หรอ TIFF ไมนอยกวา 10 ภาพ ทแสดงใหเหนถงรปแบบดงเดมและรปแบบทปรบประยกต และภาพเคลอนไหว ลงแผนซด/วซด จ านวน 1 แผน

Page 28: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 29: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 30: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 31: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 32: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 33: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

6. หนวยงาน/องคกร/กลมบคคล/บคคล ทใหการสนบสนน.............โรงเรยนไผใหญศกษา................................. 7. การสบสาน บมเพาะ ถายทอดศลปะการแสดงแกบคคล กลมบคคล..........................-................................. ............................................................................................................................. ................................................... 8. มศกยภาพและความพรอมทจะแสดงในทกโอกาส ( √ ) พรอม ( ) ไมพรอม........................................................................................................................... 9. ชอ – สกล (นกแสดง หรอหวหนาคณะ).........นายธงชย ศรวาลย, นางปรยานนท เขจรสาย..................... ทอยทตดตอไดสะดวก.........โรงเรยนไผใหญศกษา ต.ไผใหญ อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน....................... โทรศพท.......080-1645652,045-342081.........โทรสาร........-.........E-mail.......................-....................... 10. รางวล/เกยรตคณทไดรบ......................................................-........................................................................

ลงชอ........สนองคณ ทกทาย.............ผบนทกขอมล ลงชอ............................................ผตรวจสอบและอนมต (นางสนองคณ ทกทาย) (.............................................) ต าแหนง นกวชาการวฒนธรรมช านาญการ ต าแหนง วฒนธรรมจงหวด วนท...29.....เดอน มกราคม พ.ศ. 2557 วนท..........เดอน........................พ.ศ. ..............

Page 34: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

แบบบนทกขอมล รากวฒนธรรม “ของดบานฉน” : ผาทอ

1. ชอผนผา (นามเรยกขาน)....……………ทอเสอกก………………………………………………………..………………………….. 2. ประเภทเสนใย ( ) ไหม ( ) ฝาย ( / ) อนๆ.....................................กก................................................... 3. ความเปนมาอตลกษณสาระคณคา (ภมหลง ตนก าเนด ลกษณะและลวดลาย ฯลฯ ทบงบอกถงเอกลกษณ ความส าคญและคณคาทางสงคม จตใจ และวถการด าเนนชวตของชมชน) ประวตความเปนมา การทอเสอกก เกดขนประมาณ 60 ปแลว สวนใหญทอเสอเพอใชสอยในครวเรอนส าหรบแลกเปลยนกบสงของเครองใชภายในครวเรอนกนเองในหมบานและหมบานใกลเคยงโดยเรมตนทอกกสามเหลยม (ตนผอ)ตอมาพระทวดไดน าพนธกกกระจด ( ตนไหล ) มาจากจงหวดรอยเอดมาทดลองปลกทรมบงแพง ผลปรากฏวาเปนพชทปลกไดผลด เจรญเตบโตเรว จงมราษฏรในเขตหมบานแพงน ามาปลกซงตนกกกระจดมคณสมบตทเหนยว เมอทอเปนผนใชงานไดด มความคงทนถาวรมากกวาการทอจากตนกกสามเหลยม( ตนผอ ) ตอมามการจดตงเปนกลมอาชพทอเสอกกขน ในสมยกอนการทอเสอกกนยมใชกกเหลยม ซงชาวบานเรยกวา ผนนา มลกษณะเปนเหลยม ไมมความเหนยวหรอวาวมากนก แตตอมาตามหวย หนอง คลองบง ไดเกดพชชนดหนงลกษณะคลายผนนา “ไหล” จงมคนลองเอามาทอเปนเสอ และมคณสมบตดกวาผนนา กลาวคอ ล าตนกลม ผวออนนม เหนยว ไมกรอบ เมอทอเสอแลวนมนาใช ขดถจะมนนาด ในสมยกอนยงไมนยมยอมส เพราะวตถประสงคทอใชในครวเรอนเทานน แตปจจบนเมอตนกกกลมมมากในทองถน และสามารถปลกไดในทวทกภาคของประเทศไทย จงไดพฒนาคดแปลงลวดลาย สสนใหสวยงาม ประโยชนของตนกก 1. ท าเปนเสอส าหรบนอน ส าหรบปพนในหองรบแขกแทนพรม เพอความสวยงาม 2. ท าเปนกระเปา แทนกระเปาหนง ท าเปนรปตางๆ ได 3. ท าเปนหมอน เชน หมอนรองทนง หมอนพงพนงเกาอ เรยกวา หมอนเสอ 4. ท าเปนกระสอบ เรยกวากระสอบกก 5. ท าเปนเชอกส าหรบมดของทหอแลว ตามรานคาทวไป 6. ท าเปนหมวก ใชกนแดด กนความรอนจากแสงแดด กนฝน หรอเพอความสวยงาม 7. ท าเปนกระจาดใสผลไม หรออาหารแหง 4. กรรมวธการผลตทแสดงถงภมปญญาดงเดมทตองอาศยทกษะเชงชางทมความช านาญ และการพฒนาสรางสรรค และปรบประยกต (บรรยายพรอมแนบภาพนงไฟลนามสกล JPEG หรอ TIFF ไมนอยกวา 10 ภาพ ทแสดงใหเหนถงรปแบบดงเดมและรปแบบทปรบประยกต และภาพเคลอนไหว ลงแผนซด/วซด จ านวน 1 แผน)

Page 35: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

ตนกก 1. ตดหรอเกบเกยวตนกกจากแหลงธรรมชาต หวย หนอง คลองบงในทองถน 2. น าตนกกมาแยก และเลอกกกทมขนาดเทากน 3.น าตนกกทคดเลอกไดขนาดทตองการแลว มาสอยเปนสอง หรอ สามสวนตามขนาดล าตนของ ตนกก ถาเสนเลกผนเสอกกจะทอไดละเอยดและแนนหนา 4. น าเสนกกทสอยเสรจแลวมาผงแดดใหแหง ประมาณ4-5 วน 5. น าเสนทผงแดดจนแหงมามดเปนก าๆ ประมาณ1 ก ามอ เพอเตรยมน าไปยอมสตามตองการ

Page 36: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 37: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

การยอมส 1. เลอกซอสทตองการ (สเคม มขายตามรานคา) 2. ออกแบบลายตามแบบทตองการ 3. กอไฟ น าปบทใสน า ประมาณครงปบ ตมน าจนเดอด 4. น าสทตองการมาเทลงประมาณ 1 ชอนโตะ และคนใหสละลาย 5. น าเสนกกทมดไว มดละ1 ก ามอ ลงไปยอมโดยใชเวลาประมาณ 30-40 นาท การยอมส หลายสควรใชปบคนละใบ เนองจากสจะปนกน 6. น าเสนกกทยอมแลวมาลางน าเปลาแลวน าไปผงแดด

Page 38: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 39: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

การทอเสอกก 1. การโฮงทอเสอกก 2. น าฝนมามาวางไวในชองของโฮงทอ 3. สอดดายไนลอนใสในรฟมโดยรแรกและรสดทายใชดาย 4เสน จากนนกสอดดายตามรทเรา ก าหนดแบบไว

Page 40: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

4. วางไมขอบนหวเสาโฮงทอเพอใหเสนดายตรง 5. ลงมอทอโดยใชไมสอดเสนกกใสตามฟนคว าหรอหงายสลบกน ทกครงคนทอจะเกบปลาย(ไพ) กกสลบซายขวา 6. เมอทอไดพอขนาดจะตองเกบมวนฝนเสอโดยยกไมขนลงแลวมวนเสอ 7. เมอทอเสรจกตดเสอออกจากโฮง แลวมดปลายเชอกใหเรยบรอย

Page 41: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม
Page 42: 1. 2. 3.province.m-culture.go.th/ubonratchathani/download/4-2-57.pdfครบพ นพระคาถาในว นเด ยวผ น นจะม บ ญบารม มากไม

5. ประโยชนใชสอย( √ ) ในชวตประจ าวน ( ) ในขนบประเพณ ( ) ในพธกรรม 6. ชอ – สกลผทอ(บคคล/กลมบคคล).............นางค าเบา แสงชาต................................................................ ทอย....35 หม 9 ต.ไผใหญ อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน 34140.................................................... โทรศพท......08-95795904.............โทรสาร.................................E-mail.................................................. ชอและทอยของรานจ าหนายผาทอ............-.................................................................................................... โทรศพท..............................................โทรสาร.................................E-mail.................................................. 7. รางวล/เกยรตคณทไดรบ...........................................................-................................................................... ลงชอ........สนองคณ ทกทาย.............ผบนทกขอมล ลงชอ............................................ผตรวจสอบและอนมต (นางสนองคณ ทกทาย) (.............................................) ต าแหนง นกวชาการวฒนธรรมช านาญการ ต าแหนง วฒนธรรมจงหวด วนท...29.....เดอน มกราคม พ.ศ. 2557 วนท..........เดอน........................พ.ศ. ..............