TURKiYE'DE SPOR EGiTiMi VEREN · 2012. 1. 16. · yalnrz lisansustu egitim vermek uzere Beden Egitimi ve Rekreasyon Bolumu'nu acrrustir. Son acuan bolumlerte Turkiye'ye "beden egitimi",
Post on 05-Sep-2020
15 Views
Preview:
Transcript
Spar Bilimleri Dergisi
Hacettepe J. of Sports Sciences
1997 (8),1, 17 - 42
TURKiYE'DE SPOR EGiTiMi VEREN
KURUMlARIN YENiDEN
YAPllANMASI VE HAKEMLi
CAlI~MAlARIN GEli~iMi
Caner A~lkada
Hacettepe Universitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yuksekokulu
6ZET ilk olarak 1932 'de Gazi Terbiye Pedagoji Enstitusu'nim kutulmest ve
1933 yumae egitime bestemeeivte Beden Egitimi ogretmenligi formal
olarak beslermst«. 1982 yitmae Yukse« Ogretim Kurulu'nun (YOK) ku
rulmasma gelinceye kadar slraslyla 1967 yitmae istanbul AtaWrk, 1974
yJimda izmir Buca ve 1978 ytltnd« da Oiyarbaklr Egitim EnstiWleri kuru
lur ve beden eqttimt ogretmeni yetistirmey) emecterter. 1974'de Ankara
19 Mayls, 1975 yJimda istanbul Anadolu Hiser! ve Manisa Genclit: ve
Spor Akademileri emrenot, monitor, spor vonettclsi ve sporcu saghgl
alanlannda eleman yetistirmek icin egitime besterter. Oiger taraftan
1977 yJimda Ege Oniversitesinde Beden Egitimi ve Spor Yuksekokutu
akademiler gibi eleman yetistitmek uzete ve 1979 yumde da Orta Oogu
Teknik Oniversitesi Beden Egitimi ve Rekreasyon Bolumuni) kurarak
yalntz lisans iisti) egitim vermeyi emecler. 1982'ye kadar qecen donetn
de beden eqitimi ve spor bilimlerinde evrensel nitelik ve anlamda cok
onemli qelismeler qoztenmemektedir. Oiger bilim dal/annda rastlanan
kursu veya Anabilim Oall (ABO) kevremt beden egitimi ve spor bilimin
de qelismez. Buna bagll olarak, spor pedagojisi, spor psikolojisi, ogre
tim teknikleri, spor biyomekanigi ve diger spor bilimlerine ili~kin alanlar
da onemii edttmer atJiamaz. 1982'de YOK'un getirmi~ otduqu egitim
standartlanna bagh olarak, beden egitimi ve sporda de ilk kez ABO kav
rami besler ve formal ve sistematik lisans egitimi celismeten ~ekil/enir.
17
Aakada
Ancak bu alanlar tuzle geli$mekte olan Spor Bilimlerini yeteri kadar yensnemeduimaen yeni
ereyister beslet. Gunumuz anlamtnda $ekillenme 1989 yiltnda Hacettepe Universitesi Spor Bi
limleri ve Teknolojisi BoWmu'nun kurulmesi ve Spor Egitimi, Antrenman ve Hareket Bilimleri,
Sporcu Sagligl, Sporda Psikososyal alanlar ve Spor Organizasyonu ve Yonetimi ABD'nin ku
rutmesi ve ardtndan 1992'de bir ktsun boiumlerin yuksekokula doniismesi ve bu yeni yepilen
mada seyiten bes ABD'nin benimsenmesiyle iiesler.
1990 YIII bestennde spor ogrenimi veren imiversiie seyist 10 civanndayken bu sey! 1994 'te
26 ve nihayet 1997 yiltnde 39 'a yukselir. YOK'Un 1997 rakamlanyla 3789 bayan, 10234 erkek
toplam 14023 oqrenc) okutan spor yuksekokul ve bolumlerinde 543 ogretim etemetu bulun
mekteau. 1992 onceslnde aglrllgl Sporcu Sagligl (SS) alantnda olmak iizere 684 degi$ik ha
kemli ceusme yeptlrmstu. Bunun yamnda 1992 ile 1996 ytllen arastnda ise 444 cetisme ger
r;ekle$tirilmi$tir. 1992'den sonra en cok r;:ali$llan alan Antrenman ve Hareket Bilimleri (AH)
olurken, her iki evrede de en az r;all$llan etemn Spor Egitimi (SE) oldugu qozienmektedu. EI
de edilen bu seytterden hareketle, hakemli yaytn yapma orenunn son iki yll yeptten cetismelardan hareketle, yelmz ogretim uyeleri dikkate altndlgl zaman 1.58, tum ogretim elemanlan
uzetinden yaplldlgl zaman 0.35 oldugu qozlenmistir.
Son yuteroe tuzti bir seyiset artl$ qostetmis olan spor egitimi veren kurumlann titzle artan
ogrenci eeytsiy!«, gereksinimin ve kadro tahsisi edilebilme kapasitesinin cok uzetinde ogren
ci alml$ olduklan qozlenmektedir. Bunun yam stre, yetersiz ogretim element, laboratuar, kay
nak stkuius: ve tesis; kaliteli egftimi smtrleyen etkenler olarak qozlenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Spor okullan, anabilim dallan, beden egitimi ve spor, spor bilimleri ve
teknolojisi, hakemli yaytn seyis:
REORGANIZATION OF THE SPORT EDUCATION INSTITUTIONS AND
REFEREED PUBLICATIONS IN TURKEY
ABSTRACT
Formal Physical Education has started with the establishment of the Gazi Pedagogical
Institute in 1932 and starting of the programme in 1933. Until the establishment of the Higher
Education Commission (YOK) in 1982, the aim and objectives of istanbul AtaWrk Institute that
was established in 1967, izmir Buca Institute established in 1974, and Diyerbeku Institute es
tablished in 1978 were to train physical education teachers. In 1974 Ankara 19 Mayls, and in
1975 istanbul Anadolu Hisan and Manisa Sport Academies were established in order to tra
in coaches, monitors, sport managers, and sport health practitioners. On the other hand in
1977 Ege University established Scholl of Sport to give similar training on the same lines as
academies, and in 1979 Middle East Technical University established Physical Education and
Recreation Department to give postgraduate studies in sport and recreation. Until the estab
18
Tiirkiye'de Spor Egitim)
lishment of YOK, there has not been any noticeable development in the area of physical edu
cation and sport sciences in international standards. Concept of chair in the other science
areas has not been realized in physical education and sport sciences. Thus, areas of sport
pedagogy, sport psychology, teaching methods, sport biomechanics and other related areas
in physical education and sport sciences have not developed. With the establishment of YOK
in 1982, first time the chair concept has been realized in physical education and sport; and
formal and standardised education programme has been started. Two chairs, namely Physi
cal Education and Sport Education have been realized with the establishment of YOK. Howe
ver, these chair areas were unable to reflect the fast developing of sport sciences, and se
arch for new chair areas has begun. The development and realisation in physical education
and sport sciences in today's concepts has been realized with the establishment of Hacette
pe University Sport Sciences and Technology Department with 5 chair areas namely Sport
Education, Training and Movement Sciences, Sports Health, Psychosocial Areas in Sport,
and Sport Organization and Management, and with the conversion of some of the depart
ments in other universities into schools and realization of similar chairs or science areas as
Hacettepe University
While the numbers of universities offering physical education and sport science were 10
at the beginning of 1990, the number has increased to 26 by the 1994, and finally to 39 by
1997. With the 1997 figures of The Center of Student Selection and Placement (OYSM), the
re were 3789 female and 10234 male, alltogether 14023 students were placed in sport de
partments and schools, and there were 543 teaching staff were employed. There were 684
refereed articles were published before 1992 in different science areas where it was accoun
ted that the., majority of the work were in Sport Health. During 1992 and 1996, it was noticed
that the majority of 444 refereed articles were in the area of Training and Movement Scien
ces. It was noticed that before and after 1992 the least number of articles were pubtlshed in
Sport Education. When the figures of the refereed articles and the number of teaching mem
bers and staff were taken into account, the ratio of refereed articles per teaching members
was 1.58, and when it was considered for the whole teaching staff was 0.35.
It was observed that the rapid increase in the number of departments and schools and
student intake, has developed a situation where the number of physical education teachers
will surpass the number of available teaching positions, and this will create a high unemploy
ment situation. In addition, quality of teaching in sport schools and departments was limited
with the number of teaching members available, well established laboratories, limited finan
ce, and facilities.
Key Words: Sport schools, chairs, physical education and sport, sport science and tech
nology, number of refereed articles.
19
Aakada
cials 2000'li yrllara girilirken 39 universitede 46 civannda beden egitimi ve spor bolurnu ve yuk
sekokulu ile spor bilimleri ve teknolojisi vuksekokulu ayildlgl qorulrnektedir (OSYM, 1997a).
Spor okullanrun akademik yasarna geymeleri 1932 yilmda Gazi Terbiye Pedagoji Enstltusu ile
baslar (Bilge, 1989) ve 1997 yilma gelinceye kadar degi;;ik dbnemlerde bnemli degi;;ikliklere
ugrar. Bu degi;;ikliklerin kimisi, onemll gereksinimlerden hareketle meydana gelirken, kimisi
de politik aglrllkll kararlar sekllnde olduklan gbrulmektedir. Onemli sayilan degi;;iklikler; beden
egitimi bgretmenliginden tarkh olarak 1974 yrlmda spor akademilerinin acrlrnasi (GSB, 1975),
1982 ytlmda Yuksek Ogrenim Kurulunun (YOK) kurulmasiyla, spar yuksekokullanrun acilma
sidrr, Butun bu qelisrnelerle beraber, akademik calrsrnalann bir gbstergesi olarak yapilan ya
yrnlann: spor bilimlerinin hangi alanlara ybneldigi konusunda acrklav.ci olrnustur.
Bu nedenle bu causma spor okullanrun qelisimi bakrrrundan, tarihsel surec olarak
1932'den 1982'ye, 1982'den 1992'ye ve 1992'den qunurnuze kadar ayn evreler olarak ele
almrrustrr. Akademik yaymlar olarak 1992 oncesi ve 1992 sonrasi olmak uzere iki bolurnde in
celenrnistir, Bu incelemenin amaci; son yrllarda sayilan hizh bir sekilde artmakta olan spor
okullanrun yapilanmalan ve bu yapilanrnada akademik standart yonunden bnemli bir yer tu
tan hakemli calismalann degerlendirilmesidir.
1932 ve 1982 Yulan Arasmda Spor Okullannm Gellslml:
Turkiye'de ilk formal spar egitimi 1932'de Gazi Terbiye Pedagoji Enstitusu'nun acrlrnasry
la baslar (Bilge, 1989). oy yllilk Iisans egitimiyle beden egitimi bgretmeni yetistirrneyi arnacla
van enstitu, 1933 yrlmda egitime baslarrustrr. Benzer programlarla 1967 yrlmda istanbul Ata
turk, 1974 yihnda da izmir Buca Egitim EnstitUlerine bagll olarak beden egitimi boturnleri act
larak, beden egitimi bgretmeni yetistirrne tonksiyonlanru yuklenmlslerdir (Bilge, 1989).
1974 yrlmda, egitim enstitUlerine bagll bolurnlerin antrenbr egitimi, spor ybnetimi ve spor
cu sagllgl alanlannda gereksinim duyulan elemanlan yetistirrnediq: dusuncesinden hareketle;
Ankara 19 Mayrs Genclik ve Spor Akademisi kurulrnustur. Arnaci spor ybneticisi, antrenbr ve
sporcu sagllglnda yetisrnis, lisans duzeyinde spor adarru yetistirrnektir. A'cademi, Genclik ve
Spor Bakanliqma bagll olarak kurulur (GSB, 1975). Daha sonraki yillarda yapilan degerlendir
melerden; bu okullann acrlrnalan yerine, var olan enstitulerdeki bolurnlerln geli;;tirilmelerinin
daha uygun olacaqi dusuncesi kuvvetlenrnlstir. Nitekim, daha sonraki yillarda akademilerden
Genclik ve Spor Genel MUdurlugune bagll, merkez ve tasra teskilatlannda, son derece srrnrh
sayida mezun istihdam edilirken; antrenbr olarak deqerlendirmeter qercekiesmernistir. Ortaya
crkan bu sorun uzerine beden egitimi bgretmenligi konusunda da; "bgretmen yetlstiren, Milli
Egitim Bakanlrqr'na bagll egitim kururnlan olabilir" uyqularnasi ile karstlasrlrrustrr, Mezunlann
bgretmenlik hakkr, uzun tartismalar sonrasrnda, bgretmenlik formasyon egitiminin aynca ta
rnarnlanrnastyla almabilrnis ve akademi rnezunlartrun yogunlugu, bgretmen olarak cahsabil
rnlstir,
20
Turkiye'de Spar Egitimi
1975 yrlmda, istanbul Anadolu Hisan ve Manisa Genclik ve Spor Akademilerinin kurulma
sryla, akademilerin sayilan uye cikrrustrr. 1977 yrl.nda Ege Universitesine bagll Beden Egitimi
ve Spor Yuksekokulu acurmsur. Bu okul da spor akademileri gibi bir fonksiyon yuklenrnistlr.
1978 yrhnda Diyarbakrr Egitim Enstitusu'ne bagll olarak Beden Egitimi Boturnu, bgretmen
yetistirrnek uzere egitime baslarmstrr. Bunu takip eden 1979 yrlrnda, Orta Oogu Teknik Univer
sitesi, spor bilimlerinde belirqinlesrneye baslarrus tarkn alanlarda uzrnan yetistirrnek amaciyla
yalnrz lisansustu egitim vermek uzere Beden Egitimi ve Rekreasyon Bolumu'nu acrrustir.
Son acuan bolumlerte Turkiye'ye "beden egitimi", "spor bilimi", "rekreasyon" ve "spor y6
netimi" kavrarnlan qirmlstir. Ancak yetersiz say I ve kalitede bgretim uyesi olmasi, hicbir alarun
evrensel olculerle qelismesine zemin haztrlayamarrustrr. Oiger bilim alanlarrndaki kursu yapi
Sl (Anabilim Dali), bu alanlarda yaprlanarnarrus, Turkiye'dekl programlarda 1982 yilma kadar
iisansusiu cansrnalann baslayarnadrq: qozlenrnistir. Beden Egitimi ogretmenligiyle srrurh kal
rrus olan egitim kurumlanrun, spordaki yeni qetisrnelen izleyebilecek yapiya donusemedikleri
gorulmektedir. Oaha cok uygulamalr alanlara yogunla~llan yaprda: temel bilimlerde cok smrrh
qelisirnler qozlenrnistir. 1982'de YOK'un kurulrnasina kadar, spor egitimi bir bilim alan I olarak
alqilanrnarrus ve buna bagll olarak spor pedagojisi, spor fizyolojisi, spor tarihi, spor psikoloji
si, arastrrrna teknikleri ve diger qunumuzde qozlenmekte olan alanlar geli~memi~tir. Buna
bagll olarak Beden Egitimi bgretmenligi yarn sira: spora iliskin diger bilim alan Ian ve meslek
leri de geli~tirilememi~tir. Bu duruma gelinmede hatarun: yurt dtsrna yollanan ve egitimlerini
tarnarnladrklan zaman yurda donen bgrenciler icin, utkenin gereksinimlerine gbre bir program
lama ve planlarnarun yaprlamamasmdan geldigi dusunulrnektedir.
3.1982 ve1992 Yulan Arasi Spar Okullanrun Ge!i§imi:
1982 yitrnda Yuksek Ogretim Kurumu'nun (YOK) kurulrnasryla birlikte spor akademileri ve
enstitUlere bagll tum beden egitimi bolurnteri Egitim Fakutteleri icerisinde Beden Egitimi ve
Spor Bolurnterine donusturulrnustur. Bu kararla birlikte, Egitim Fakultesi olmayan universite
lerde Beden Egitimi ve Spor Bolurnierinin acilmasma karar verilmis ve bu karara bagll olarak,
Ege Universitesi Beden Egitimi ve Spor Yuksekokulu kapatilrmstrr. Ancak daha sonraki yillar
da bu karara uyulmayarak, Fen-Edebiyat Fakulteleri bunyesinde de Beden Egitimi ve Spor
Bclurnlerinin acilrnasma karar verilrnlstir, Spor egitiminde 1982 yilmdaki reorganizasyonun en
bnemli yamrun: diger bilim dallannda olduqu gibi, Beden Egitimi ve Spor alarnnda da ilk kez
Anabilim dah (ABO) yaprlanrnastrun qetirilrnis olrnas.dir. Bu iki ABO'nln hangi alanlan icerisine
aldlgl iyi bilinmemekle birlikte; spor bilimlerinde lisansustu duzeyde y6nelme ve geli~me an
larnmda bu qelisirnin bnemli oldugu kabul edilir.
Her ne kadar bu yeni yaprlanrna diger bilim alanlanndaki geli~me paralelinde olrnus ve
spor egitiminde de akademik qelisrnenin yolunu cizrnisse de, belirlenen iki alan, spor egitimi
nin evrensel qelisrne ve alanlanni yansrtrnarrustrr, Buna bagll olarak spor egitiminde spor bl
limleri ve beden egitimi yaprsina uygun rekreasyon yonetirni, pisikososyal ve sporcu sagllgl
21.
Actkada
gibi alanlar gerektigi gibi ele ahnarnarrus; buna karsihk temel trp, yonetim ve egitim bilimleri
nin kontrolunde ve buradan gelen uzman ve kisilerin ilgi alanlarinda y6nlendirilmeye ve qelis
meye zorlanrrusnr.
1982 yuma gelindiginde sayilan 9 alan spar boturn ve akademi sayrsi (Bilge, 1989);
YOK'un kurulmasiyla Spar Akademileri Gazi, Marmara ve Dokuz Eylul Universiteleri Eg,tim
Pakulteleri bunyesine almarak srrasiyla Gazi, C(apa ve Buca Beden Egitimi Bolumleriyle bir
lestirilir ve "Beden Egitimi ve Spar" bolurnlenne donusturulurler, Bunun yarn sira Ege Univer
sitesi Beden Egitimi ve Spar ve Dlyarbakrr Beden Egitimi Bolurnleri Egitim Fakulteleri lceri
sinde olmadrklan icin ortadan kaldmlrrlar. OOTO Beden Egitimi ve Rekreasyan Bolurnu, Be
den Egitimi ve Spar Bolurnu alarak Egitim Fakultesi icerisinde lisansustu egitim vermeye de
vam eder. B6ylece YOK'un kurulrnasiyla sayrlan 9 alan spar egitimi veren kurum sayrsi 4'e in
er. Bu sayrrun 1992 yrhna gelindiginde 15'e r;:lktlgml (OSYM,1992), 1994'un sanunda ise spar
egitimi veren universite sayrsinm 26 (OSYM, 1994) ve nihayet 1997 sanuyla birlikte 39'a (At
yon Kacatepe Oniversitesi Beden Egitimi ve Spar B610mu acrms almakla beraber egitime he
nuz qecrnerrustlr) ula§tlgl (OSYM, 1997a) g6zlenmektedir (Tabla 3,4,5).
1982 ile 1990 yillan arasinda Egitim ve Fen Edebiyat FakOltelerine bagll alarak beden Egi
timi ve Spar Bciurnlerinm ar;:lldlgl ve sayrlanrun 10 civanna r;:lktlgl qotulmektedir (OSYM,
1990). Bu b610mler, egitim enstitUlerinin beden egitimi 6gretmeni yetistirrne tonksiyonlanru
yOklenerek egitimlerini surdururler. Antren6r yetistirme, 1987 yrhnda cikanlan 3289 sayrh
Genclik ve Spar Genel mOdOrlugu Antren6r Egitim Yonetrnenqiyle duzenlenerek, beden egi
timi ve spar b610mlerinden mezun alanlar, secrnis olduklan bir spar dalmda, Birinci Kademe
Antren6r belgesine hak kazarurlar (GSGM, 1997). Beden egitimi 6gretmenligi tanksiyanu ka
nusunda; Milli Egitim Bakanliqr talim Terbiye Kurulunun 6ng6rdugu onceleri 19, daha sonra
Ian 21 kredilik 6gretmenlik tarmasyanu derslerinin ahnrnasiyla beden egitimi 6gretmenligi ya
pabilme hakk: kazarulrrus kabul edilir. Ancak butun ou geli§meler; hareket bilimleri, rekreas
yon, spar blyornekaniqi, spar tizyalajisi, motor qelisirn, beceri 6grenimi, kinantropametri, ant
renman bilimi, spar psikalajisi ve bircok hrzla qelisen Spar Bilimlerindeki yeni alanlann, yeni
kurulan Beden Egitimi ve Spar Egitimi ABO'nln lcerisinde cok strurh kaldlgl gOzlenir. Bu durum
yeni arayrslara ve tarkh yaklasrrniara zemin nazrrlar. Buna bagll olarak 1989 yrhnda Hacette
pe Universitesi Spar Bilimleri ve Teknolojisi Bolurnu, Egitim FakOltesine bagll alarak kurulur.
Kurulusuyla birlikte; Spar egitimi (Spar Pedagajisi), Sparda Psikasasyal Alanlar, Antrenman
ve Hareket Bilimleri, Sparcu Sagllgl ve Spar Yonetirni ve Organizasyanu ABO'lan acihr (SBT,
1996). Bu qelisim, Turkiye'de Spar Egitiminde ve Spar Bilimlerinde klasik yaklasumn degi§i
mi ve yeni alanlann kabul edilmesi anlarruru itade etmektedir. Bu yaprlanrna, diger spar egiti
mi veren okullann da yaprlanmast ve sekil degi§tirmesinde bir zemin ve emsal olusturur.
4. 1992'den Gunurnuze Spar Okullanmn Gellslrnl
Turk Spar Egitimi tarihi ir;:in 6nemli savrlabilecek bir donurn noktasi da 1992 yilmdaki ge
lisrnelerdir. Bu tarihte YOK yasasiyia, bir krsrrn unlversitelerln bunyesinde Beden Egitimi ve
Spar 861umleri ile Hacettepe Universitesi Spar Bilimleri ve Teknalajisi B61umO, Yuksekokula
22
Turkiye'de Spor Egitimi
donusilr (Resmi Gazete, 1992). 1992 yrhnda Spor bolumterinin bir krsrrurun yuksekokula do
nusrne istekleri bir zorunluluktan kaynaklanrrustrr. Spar bolurnlerinin multidisipliner yaprsr, co
gu zaman Egitim Fakultelerini zorlayan ve egitim takultelerinln amaclanmn drsina tasan bir
ozellik qosterrnistir, Egitim Fakultelerinin kaynak sikrntuan, yogu zaman spor bolumleri icin
kaynak aktanrmru ve saqlarnastru aynca suurlayan etken olmustur. Bunlann yarn sira bir spar
bolurnu olarak fakulte icerisinde bulunrnarun, yuksekokul olarak bulunmaya aranla ybnetsel
ve burokratik acrlardan da daha siruru bir yarn bulunrnaktadrr, Buna bagll olarak, tarkh spor di
siplinlerinde, yeni alanlann program icerisinde yer almasinda yuksekokutlann daha hlZl1 ve ge
ni9 calisabilme olanaq. yarattlgl sbylenebilir. Bununla birlikte, Butun bu sayitanlara ek olarak,
spor okullarirun tarihsel qefisimi ve realize edilmeye baslanan tarkli alanlan yonuyle, daha ozerk
bir yapnanrnayi da zarunlu hale qetirrnistir. Bu donusurnle 6 universitede yUksekokul kurulrnus
olur. 1992 yrlinda spor egitimi ve spor bilimleri egitimi veren bolurn ve yuksekokul sayrsi on ei
vanndayken (Tablo 1); 1997 sonuna doqru bu say: 46 civanna crkar (OSYM, 1992; OSYM,
1997a). Bu ruzh sayisal artrs, egitim kalitesinde sikmti yarattlgl gibi, akademik geli 9mede de
kendine bzgu eiddi soruniann ortaya crkrnasrna neden olur. Akademik yapilanmasi ve yeter
slz alt yaprsiyla acrlan bolurn ve yuksekokullar: deneyimsiz bgretim elernanlanyla, yok sayida bgrenei alrnalan yarunda, onalti universite gibi bnemli sayida bir krsrrurun, ikinei egitimde ac
tiklan gbzlenir (OSYM, 1997a). 1997 itibariyle Uy universite bunyesinde bulunan yuksekokul
larda Beden Egitimi ve Spor 6gretmenligi, Spor Y6netimi ve Antren6r Bolumleri aYIIIr. Bunla
nn bir kisrruna ayn ayn bgrenei ahrurken; bir kisrruna annan bgreneilerin sonradan sectikleri
bolurnlere yoneldikleri g6zlenmektedir. Bunun yarunda, bir yuksekokulun da yalruz Beden Egi
timi Ogretmenligi ve Spor Yonetimi bolumleri aytlgl ve ayn ayn bgrenei aldlgl gbrulmektedir.
Aneak antrenorlukle ilgili uygulamada, acilrrus olan antrenorluk bolumune ragmen, iki y6nlu
srkint: yasanrnaktadrr, Bunlardan birincisi: beden egitimi ve spar 6gretmenligi bolum veya
programlannda okuyan 6greneiler de egitimlerinin son yrlrnda secrnis olduklan secrneli spor
dalmdan antrenorluk egitimi alabilmekte ve bu mezunlar Genclik ve Spar Genel Mudurlugun
den 3289 sayih yasarnn "Antrenor Egitimi Yonetmeliqi" cercevesinde birinei kademe antrenor
tuk belgesi alabilmektedirler (GSGM, 1997). Oiger slklntl ise; antrenorluk bolum veya prog
rarnlarindan mezun alan kisiler de i1gili y6netmelik cercevesinde ayru belgeyi almaktadrrlar. Bu
durum, ayru universitede, 6gretmenlik ve antrenorluk programlannda mezun olan 6greneiler
arasmda da esitsizlik yarattlgl gibi; spor okullan ve Genclik ve Spor Genel Mudurlugu'nun uy
gu/adlgl antrenorluk programlan arasinda da esitsizlik yaratrnaktadrr, Bu nedenle, antrenbr
egitimi ve akreditasyonuyla ilgili olarak; universiteler acrsindan, antrenor egitim yonetrneliqi
nin ilgili ycnetrneliqinin yeniden duzenlenrnesi gerekmektedir.
Yeni acrlan ve tek program surdurrnekte olan yuksekokullarrn 6nemli bir krsrru, yalruz be
den egitimi 6gretmenligi ve secilen spor dalmda antrenorluk programlan yuruturken: Haeette
pe Universitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yuksekokulunda, beden egitimi ve secrnef spor
dah proqrarruna ek olarak bgrenei, bes ABO'dan birisine yoneterek bir alanda yogunla9mak
tadlr(SBT,1991).
23
Actkada
Tabla 1: 1990-1991 Yillonndo spar egitimi veren universiteler.
Universile Alman Ogrenci SaylSl ikinci Egilim Alman Ogrenci SaylSl
~ukuravo Oniversitesi
Egilim Fok. Beden
Egit.Ogr.
Dakuz Eylul Oniversitesi
Bum Egit. Fok.
Beden Egit. Ogr.
Gazi Oniversilesi
Gozi Egt. Fok.
Bed. Egt. Ogr.
Hacettepe Oniversitesi
Egitim Fak.
Spar Bil. Tek.
Korodeniz Teknik Oniv.
Fatih Egitim Fak.
Bed. Egt. Ogr.
Mormaro Oniversitesi
Atafurk Egt. Fak.
Bed. Egt. Ogr.
Ondakuz MOyls Oniver.
Egitim Fok.
Bed. Egt. Ogr.
Orta Dagu Teknik Oniver.
Egitim Fok.
Bed. Egt. Ogr.
Sekuk Oniversitesi
Egitim Fok.
Bed. Egt. Ogr.
Uludog Oniversitesi
Egitim Fak.
Bed. Egt. Ogr.
30
100
130
50
60
150
40
70
50
60
Verilen ogrenci soydarl YOK'un ' drle~tirdigi bo~onlr Milli Sparculor kontenicnlcnm gostermemektedir.
24
Turkiye'de Spot Egitimi
A~aglda verilmekte alan tablalar (Tabla 2,3, 4) ilerleyen yillara gore spar egitimi veren universiteterde bulunan bolurn ve yuksekokullan, aldrklan bgrenci sayilanm ve ikinci egitim veren bblOm veya yuksekokullart gbstermektedir. (OSYM, 1992; OSYM, 1993; OSYM, 1994; OSYM, 1995; OSYM, 1997a).
Tabla 2: 1992 - 1993 yillanndn spar egilimi veren iiniversiteler
Universile Alman Ogrenci SaYlsl ikinci Egilim Alman Ogrenci SaylSI
AlatUrk Universilesi KaZim Karabekir Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 30
Cumhuriyef Universitesi Fen-edebiyal Fak. Bed. Egl. Ogr. 50
(ukurovn Universitesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50
Dide Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50
Dokuz Eylul Universilesi Bum Egl. Fak. Bed. Egl. Ogr. 140
Erciyes Universilesi Fen-Edebiyal Fak. Bed. Egl. Ogr. 60
Gazi Universilesi Gazi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 130
Hacellepe Universilesi Egilim Fak. Spor Bil. Tek. 30
Iniinu Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 40
Karadeniz Teknik Universilesi Falih Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 70
Marmara Universilesi AtatUrk Egl. Fak. Bed. Egi Ogr. 150
Ondokuz Mayls Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50
Orta Dogu Teknik Universilesi Egilim Fak. Bed. Egf. Ogr. 70
Selcuk Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 60
Uludag Universilesi Egilim Fok. Bed. Egl. Ogr. 85
Verilen iigrenci snyilon YOK'un yerle~tirdigi bo~anlr Milli Sporcular konlenicnlonm giislermemekledir.
25
Actkada
1990-91 akademik yihnda spar egitimi veren iiniversite sayisr l 0 alurken (OSYM 1990) bu say: 1992-93'de
15 (OSYM 1992), 1993-94 yiunda 26 (OSYM 1993) ve 1997 akademik YIII baslarken ise 39 olrnustur (OSYM,
1997a), Bu surecte yiiksekokul sayis: 22'ye ulasrrken: bblumu alan yuksekokul sayisi 4, bolumu alan egitim
takultesi saYISI 13 ve bolurnu alan fen-edebiyat takultesi sayrsi B'dir, (Tabla 1,2,3 ve 4),
Tabla 3: 1993-1994 Yillarmda spar egilimi veren iiniversileler,
Universile Alman Ogrenci SaylSl ikinci Egilim Alman Ogrenci SaylSl
Abant Izzel Baysal llniversilesi
Egilim Fak, Bed, Egl. Ogr. 30
Akdeniz Universilesi
BES Yuksekokulu 45
Alalurk Universilesi
Kallm Karabekir Egilim Fak.
Bed. Egl. Ogr. 40
BES Yuksekakulu 60
Celal Boyar Universilesi
BES Yiiksekakulu 140
Cumhuriyet Universilesi
Fen-edebiyat Fak.
Bed. Egl. Ogr. 50
~anakkale Onsekiz Marl Universilesi
Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 20
~ukurava llniversilesi
Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50
Dide Universitesi
Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr, 50 Var 36
Ege Oniversilesi
BES Yuksekakulu 60
Erciyes Universilesi
Fen-Edebiyat Fak. Bed. Egl. Ogr. 60
hrot Universilesi
fen-Edebiyak fak. Bed. Egl. Ogr. 30
26
Tiirkiye'de Spor Egitimi
Gazi Universitesi
BES Yuksekokulu
Haceltepe Universitesi
SBT Yuksekokulu
Inonu Universitesi
Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Kafkas Universilesi
BES Yuksekakulu
Karadeniz Teknik Universilesi
Fatih Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Marmara Universilesi
Alaturk Egl. Fak. Bed. Egi Ogr.
BES Yiiksekokulu
Mersin Universilesi
Fen-Edebiyal Fak. Bed. Egl. Ogr.
Mustafa Kemal Universilesi
BES Yuksekakulu
Nigde Universitesi
BES Yuksekokulu
Ondakuz Mayls Universilesi
Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Orla Dagu Teknik llniversilasl
Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Sel(uk Universilesi
Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Siileymcn Demirel llniversitesi
Burdur Egilim Fak.
Bed. Egl. Ogr.
Trakya Universilesi
Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Uludag Universilesi
Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.
130
30
40
25
70
200
140
30
30
75
81 Var 60
70
50
50
40
90 Var 40
Verilen ogrenci sayllarr YOK'un yerlellirdigi bosonh Milli Sporculor kontenpnlanrn g6stermemekledir.
27
Acikada
Tabla 4:1997 yihnde spar egitimi veren iiniversileler.
Universile
Abanl Izzet Baysal Oniversilesi
BES Yuksekokulu Adnan Menderes Oniversilesi
Fen Edebiyal Fok. Bed. Egl. Ogr.
Akdeniz Oniversitesi
BES Yuksekokulu Bed. Egl. Ogr. Bol. Spor ydnetlmi BBI.
Anodolu Oniversilesi BES Yuksekokulu
Ankoro Oniversilesi BES Yuksekokulu
Alolurk Oniversilesi
Agn Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. Erzincon Eglim Fok Bed. Egl. Ogr.
KOZlm Korobekir Egitim Fok. Bed. Egl. Ogr.
BES Yuksekokulu Celol Boyor Oniversilesi
BES Yuksekokulu Antrenorliik Egtimi Bed. Egl. Ogr.
Spor Yonelimi Cumhuriyet Oniversilesi
BES Yiiksekokulu
(onokkele Onsekiz Morl Oniversilesi Egitim Fok. Bed. Egt. Ogr.
(ukurova Oniversitesi BES Yuksekokulu
Dicle Oniversilesi
Dumlupmor Oniversitesi Fen-Edebiyol Fak. Bed. Egl. Ogr.
Alman Ogrenci SaylSl ikind Egilim Alman Ogrend SaylSl
40
60
49 20
80
30
50
40
60 60
52 150 Vor 80
50
50
65
60 50 Vor 50
60 Vor 60
28
Tiirkiye'de Spor Egili11li
Ege Oniversilesi
BES Yuksekokulu 60 Erciyes Oniversilesi
BES Yuksekokulll 50 Flrol llniversitesi
Fen-Edebiyol Fok.
Bed. Egt. Ogr. 60 Goz; Oniversilesi
BES Yuksekokulu 130 Vor 100 Koslomonll BES Yuksekokulu 35
Goziosmonpoio Oniversilesi BES Yuksekokulu 50 Vor 40
Hocellepe Oniversilesi SBT Yuksekoklilu 30
Harron Oniversilesi Fen-Edebiyol Fok. Bed. Egt. Ogr. 50 Vor 50
Inonu Oniversilesi
Egilim Fok.
Bed. Egl. Ogr. 60 Vor 40
Kofkos Onivesilesi
BES Yuksekokulu 35
Kohromonmoroi SUt~u Imam Oniversilesi
Fen-Edebiyot Fok.
Bed. Egt. Ogr. 35
Korodeniz Teknik Oniversilesi
Fotih Egilim Fok.
Bed Egt. Ogr. 83
Kocoeli Oniversitesi
Fen-Edebiyol Fok.
Bed. Egl. Ogr. 60 Vor 60
Mormoro Oniversilesi
BES Yuksekokulu 250
Mersin Oniversilesi
Fen-Edebiyof Fok.
Bed. Egt. Ogr. 50
Muglo Oniversilesi
BES YUksekokulu 60
Musfofo Kemol Oniversilesi
BES YUksekokulu 60 Vor 45
29
Acikada
Nigde llniversilesi BES Yuksekokulu
Aksoroy BES Yuksekokulu Ondokuz MOyls Universilesi
Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Orla Dogu Ieknik Universilesi Eglim Fak. Bed. Egl. Ogr.
Pamukkale Universitesi Egilim Fok. Bed. Egl. Ogr.
Sokorya Universitesi Alollirk Egl. Fok. Bed. Egl. Ogr.
Sel~uk Universilesi BES Yuksekokulu
Siilevmon Demirel Universilesi Burdur Egitim fak. Bed. Egl. Ogr.
Trokyo Universitesi BES Yuksekokulu
Uludog Universitesi Egilim Fok. Bed. Egl. Ogr.
Yuzunci Yil Universilesi Eglim Fak. Bed. Egl. Ogr.
100 100
90
30
SO
60
90
SO
84
90
60
Vor Var
Vor
Vor
Vor
Vor
Vor
80 80
90
20
60
90
60
Verilen ogrenci sayilon YOK'un yerlejlirdigi bOjonll Milli Sporcular konteninulornu goslermemektedir.
Spar Egit'mi veren universitelerin sayis: 1990-91 Akademik yrhndan 1997-98 Akademik yl
una gelene kadar 10 universiteden 39 universiteye cikarken, sayrlan %390 orarunda artrrus
qorunrnektedir. Yukanda da belirtildigi gibi bu say: YOK'un kurulduqu yll alan 1982'de Anka
ra Gazi Universitesl, izmir Dakuz Eylul Universitesi, istanbul lVIarmara Universitesi ve ODTU
almak uzere yalruz 4'tOr.
Yapilan cahsmalardan, sayica en hrzl: artism ozellikle 1993'ten sonra meydana qelrnis ol
dugu qozlenrnektedir. 1992-93 Akademik yilmda 15 alan universite sayrsi: 1993-94 yrlmda
%173 orarunda artarak 26'ya yukselirken, 1993-94 yrh rakkamlanyla karf?lla~tlnldlgl zaman
1997'de bu artism 39 Oniversiteyle %150 aldugu gbrCJlmektedir (OSYM, 1992; OSYfvl, 1993;
OSYM, 1997a)
30
Tilrkiye'de Spot Egitimi
Acitan bolurn ve yuksek akullarla 1997 YOK kayrtlanna gore (OSYM, 1997b) 3789 bayan,
10234'u erkek almak uzere taplam 14023 spar egitimi qorrnekte alan ogrenciye karsrlik tap
lam 543 egitim elernaru bulunrnaktadrr (Tabla 5). Bu veri/er, her ogretim elemaru basma 26 og
renci du~tUgunu qosterrnekteyse de; bu sanuca u'asrnak murnkun deqildir. Cunku bir krsim bi
rimier aym zamanda universitelerdeki spar egitimi goren ogrencilerin dismda universlte ogren
cilerinin zorunlu secrneli Beden egitimi ve Spor Dersini de yurutrnektedirler ve bu oran bu ne
denle onernli olcude olurnsuz yonde etkilenmektedir (OSYM, 1997b; OSYM, 1997c)
Icblc 5:1997 Ylhnda universitelerin spor egitmi veren bblum ve yuksek akullannm bgrenci ve bgrelim eleman saYllan.
Universile Ogrend Say lSI Ogretim Hernoru
Ioplcm Klz Erkek Prof Y.Da~ Og Ok Uz Ag
Abanf bet Baysal U
BES Yuksekakulu 132 34 98
Adnan Menderes U
Fen-Edebiyat Fak.
Bed. Eg1. Ogr. 100 40 60
Afyan Kacatepe U
Ujak Eg1. Fak.
Bed. Eg1. Og r. B
Akdeniz U
BES Yuksekakulu 190 64 126
Anadalu U
BES Yuksekokulu 399 128 271
Ankara Universitesi
BES Yuksekakulu 118 44 74
Ataturk Universifesi
Agn Eg1. Fak.
Bed. Eg1. Ogr. 132 35 97
Erzincan Egitim Fak.
Bed. Egt. Ogr. 71 12 59
KaZJm Karabekir Egitim Fak.
Bed. Eg1. Ogr. 17 51 146 1
BES Yuksekakulu 270 79 191 11
Celal Boyar Universilesi
BES Yuksekakulu 704 271 433 28
Iii 207 82 125
31
Acikada
(umhuriyet jj
BES Yuksekokulu 205 81 124
(onokkale 18 Mort 0 Egitim Iek
Bed. Eg1. Ogr. 122 20 ]02
~ukurovo 0. BES Yuksekokulu 260 97 163
Dicle 0. Egitim Fok.
Bed. Eg1. Ogr. 212 49 136
10. 180 43 137
DumluplnOf 0. Fen-Edebiyot Fok.
Bed. Eg1. Ogr. 177 32 145
10. 168 32 136
Ege 0. BES Yuksekokulu 330 121 209
Erciyes 0. BES Yiiksekokulu 274 63 211 14
Firat 0. Fen-Edebiyot Fok.
Bed. Eg1. Ogr. 213 34 179
Gozi 0. BES Yuksekokulu 1008 203 805 12 20 10
Kostomonu
BES Yuksekokulu 161 41 120
Goziosmonpo~a 0 BES Yuksekokulu 127 43 B4
10. 24 B 16
Hoce1tepe 0. SBT Yuksekokulu 175 34 141 16
Harron 0. Fen-Edebiyot Fok.
Bed. Eg1. Ogr. 107 13 94
10. 105 14 91
Inonu 0. Egitim Fok.
Bed. Eg1. Ogr. 243 61 182
32
Turkiye'de Spot Egiti11li
Kafkas U. BES Yiiksekokulu 100 30 70
Kohramonmoro~ Sulcu Imam U Fen·Edeb·lyol Fok.
Bed. Eg1. Ogr. 35 10 25
Korodeniz Teknik U. Fotih Eg1. Fak.
Bed. Egl. Ogr. 410 106 304
10. 134 29 105
Komeli U. Fen-Edebiyot Fok
Bed. Egl. Ogr. 140 46 94
10. 60 20 40
Marmora U. BES Yuksekokulu 1960 459 1491 32
Merlin U. Fen-Edebiyat Fok.
Sed. Egl. Ogr. 206 101 105
Mugla U. BES Yuksekokulu 110 27 83
MUlfofo Kemol U. BES Yuksekokulu 207 69 138
10. 144 45 99
Nigde U. BES Yuksekokulu 430 68 362 20
10. 210 22 188
Aksoroy
BES Yuksekokulu 100 17 83
Ondokuz MOyls U. Egitim Fok.
Sed. Egl. Ogr. 409 94 315
10. 396 85 311
One Dogu Ieknik U. Egitim Fak.
Bed. Egt. Ogr. 264 63 201
Pomukkole U. Egitim Fak.
Bed. Egl Ogr. 48 16 32
10. 20 20
33
Actkada
Sakarya U.
Ataturk Fen-Ed. Fak.
Bed. Eg1. Ogr. 124 32 92
10. 120 30 90
Sekuk U. BES Yuksekokulu 360 87 273 14
10. 125 23 102
Suleyman Demirel U.
Burdur Egitim Fak.
Bed. Egl. Ogr 171 61 109
Trakya U. BES Yuksekokulu 261 128 133
Uludag Universilesi
Egilim Fak. Bed. Eg1. Ogr. 492 180 312 15
10. 192 72 120
YUluncu YII U.
Egilim Fak. Bed. Egl. Or. 185 30 155
Toplam 14023 3789 10234 11 24 71 214 82 24 117
09r. Elemam Toplom : 543
Spar egitimi veren Oniversitelerin sayilanrun yeterli alt yap/ hazrrlrklan saqlanrnaoan ruzla
acrlmasi: cnernli bir kalite sorunu yaratrnaktadrr. Bir krsrrn birimden daha henuz yeni acilrrus
olrnalanna ve yeterli sayida yetismis ve deneyimli ogretim elernaru olrnasrna ragmen ek bo
lurnler ve ikinci egitim proqrarnlan acrnatan: egitim kalitesine olumsuz etkileyebilecek uygula
malar olarak gorOlebilir.
OSYM 1997 ikinci Basamak Krlavuzu, Spor Egitimi vermekte olan 38 Oniversiteden
16'smdan ikinci egitim kontenjaru qosterrnektedir (Tablo 4). YOK kayrtlanndaki ogrenci sayi
lanru belirtir raporda (OSYM, 1997 b) bu sayi 14 olmakla beraber (Tablo 5); ayrilan konten
janlardan hareketle universitelerin %42'sinin ikinci egitim vermekte olduklarr qozlenrnektedir,
Bu universitelerden bir krsrrurun egitim prograrnlartru cok strurh egitim eleman kodrosuyla yu
rutrnekte olduklart dikkat cekrnektedir.
Spora lliskin egitim veren universite sayismm artrnasma karsihk ulasrlan 14023 ogrenci sa
yrs: ve 543 ogretim elernaru sayisi: cok hrzh bir artrsm sonucudur (OSYM, 1997c). Her ne ka
dar teorik olarak okullasrna sayrsi dikkate allnd/gmda bed en egitimi ogretmeni gereksinimi
34
Tiirkiye'de Spor Egitimi
yuksek bir sayicayrms gibi qorunrnekteyse de; ulasilan bu sayrlar, ihtiyacm cok uzerinde go
rulrnektedir, Oaha qercekci olarak Milli Egitim Bakanhqt'run istihdam edebildiq' ve lVlaliye
Bakanhqr'ndan alabildigi kadro sayismm cok uzerince beden egitimi ogretmeni bulunrnaktadu.
Oiger taraftan, antrenor olarak mezun olan bir krsim mezunlann, Genclik ve Spor Genel
MUdurlugu'nun merkez ve tasra teskllatlarindan antrenor olarak istihdam edilmeleri; yok de
neeek kadar dU$uk sayilarla qerceklesrnektedir.
Butun bu deqerlendirmeler 1$lglnda, onemli sayida spor ogrenimi veren bolurn veya yuk
sekokulun alt yapi gereksinimlerini tamamlamadan acrldiklan qorulrnektedir. Bunlann bir krsirn
ek ucret ve girdi kayqrsiyla ikinei ogretim proqrarru acrrus olmalart ve bir kisrrurun yetersiz og
retim elernaru, labaratuar ve kaynaqa ragmen ikinei ogretim uyqularnasma geymeleri; egitim
kalitesini dusurrnesi yarunda ihtiyac tazlasi sorununu da dogurmu$tur (Tablo 4 ve 5).
5. 1992 Yrhna Kadar Yaymlanan Hakemli 9all!;imalar:
Akademik calismalann nieelik ve niteliklerinin en onernli evrensel gostergelerinden birisi
olarak yapilan hakemli cahsrnalar olduqu geryeginden hareket ederek, Beden Egitimi ve Spor
Bilimlerinde yaprlrrus hakemli cahsrnalar yrllara ve alanlara gore lncelenrnlstir.Yukanda da
acrklandrq: gibi 1992 yrlrrun spor egitimi veren kurumlann bir krsrrurun yuksekokula donusrne
si ve buqun anlastlan anlamda ABO'nin olusrnasi nedeniyle calismalar, 1992 oncesi ve son
rasi olmak uzere iki evrede lncelenrnlstlr, Calrsrnalar arastrrma (A), derleme (0) ve ceviri (C;;)
olarak srrutlanrna yarunda; Antrenman ve Hareket Bilimleri (AH), Sporda Psiko Sosyal Alanlar
(PS), Sporeu Sagllgl (SS), Spor Organizasyonu ve Yonetimi (SO) ve Spor Egitimi (SE) olarak
da srrutlamaya aynlrrustrr. Hakemli yaym deqerlendlrmesine, bir juri degerlendirmesi olduqun
dan yapilan Yuksek Lisans ve Ooktora tezleri yamsira: bir yayrn ve editor kururnlan ile hakem
lik kururnlan bulunan Spor Hekirnliq: Oergisi ile Spor Bilimleri Oergisinde yaymlanan eserler
dikkate aunrrustrr.
YOK kayrtlannda Yuksek Lisans tezlerine 1987 ve Ooktora Tezlerine 1988 ytllarindan son
ra rastlanrnaktadrr. Bu tarihten hareketle 1991 YIII sonu kayrtlariyla 26 Ooktora ve 118 yuksek
lisans tezi yapilrrus olduqu qozlenmistir, Bunlann tarkli ABO'na dagilimlarl tabla 6'da qosterll
mektedir. Yapilan tez cahsrnalanrun tarkl, ABO'na daqrlrrnlannda; doktora duzeyinde en cok
Sporeu Sagllgl ve onu takiben Antrenman ve Hareket Bilimlerinde cahsrna yaprhrken, hie ca
hsrnarun otrnadiq, alarun Spor Egitimi (Beden egitimi) oldugu qozlenrnektedir (Acikada ve ark.,
1994) Ooktora tez cahsrnalancda en cok ve en az cahsilan alanlar Yuksek Lisansta da ayru
egilimi qosterrnektedir.
35
Actkada
Tablo 6: 1987-1991 yrllan arasinda yapilan Yuksek l.isans ve Oaktara Tezlerinin alanlara
daqrhrm (Aylkada ve ark., 1994).
TEZlER
1987 1988 1989 1990 1991 Toplarn
Oaktara 1 7 4 14 26
Yuksek l.isans 15 16 19 23 45 118
AlANlARA GORE DAGILIM
1987 1988 1989 1990 1991
Oak YL Oak YL Oak YL Oak YL Oak YL Oak YL
Taplam Taplam
AS 4 2 9 2 5 14 8 29 37
SE 2 1 4 7 7
SS 7 3 2 7 3 11 7 16 12 44 56
PS 6 6 2 6 4 2 22 24
YO 2 1 3 4 2 7 4 16 20
Toplam 15 16 7 19 4 23 14 43 26 118 144
Spor Hekirnliqi Dergisi, 1996 yilmcan 1992 yrhna kadar toplam 482 makale yayrnlarmstrr.
Bu makalelerin 163'u arastrrma, 156'sl derleme ve 163'u ise c;:eviri geklindedir. 1990 yrlmda
yaymlanrnaya baslayan Spar Bilimleri Dergisi 1992 yrhna kadar 36 arasn rma, 18 derleme ve
4 ceviri olmak uzere toplam 58 makale yaymlarmstrr. Makalelerin tarkh ABO dagillml tablo 7'de
verilmektedir. Buna gore en fazla causmarun 462 makale ile Sporcu Sagllgl alarunda en az
cahsmamn ise tez cansrnalannda oldugu gibi Spor Egitiminde yapildlgl anlasilmaktadrr (AC;:I
kada ve ark., 1994).
Tablo 7: Toplam eser sayrsi ozelfikleri ve ABD'na dagilimian.
ESERi NiTELiK SAYI %
Tezler Ooktora. 26 3.8
Yuksek Lisans 118 17.2
Spor Hekimliqi Der Arastirma 163 23.8
Derleme 156 22.8
Qeviri 163 23.8
Spor Bilimleri Der Arastrrrna 36 5.2
Derleme 18 2.6
Ceviri 4 0.67
Toplam 684 100
36
Tiirkiye'de Spar Egitimi
ALANLAR
AH 119 17.3
SE 13 1.9
SS 462 67.5
PS 70 10.4
SO 20 2
Toplam 684 100
6. 1992'den Gunumuze Kadar Yaymlanan Hakemli Call~malar:
1992 yili bir krsrrn Beden Egitimi ve Spor Bblumu ile Hacettepe Universitesi Spor Bilimle
ri ve Teknolojisi Bolurnu'nun Yuksekokula donustukleri yildtr. Bunun yarn srra, 1989 yrlmda Ha
cettepe Universitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Bolurnunun kurulmasiyla baslayan 5 AB
D'run, yuksekokula donusen diger Beden Egitimi ve Spor Bolurnlerinin de ABD'leri alrnasiyla:
1992 yrhnda akademik olarak belirqinlesen alanlarda tuzl: bir qelisirn sureci oastarrustrr. Buna
eklenen htzh bolumlesrne ve yuksek okullasrna sureci de eklenince, 1992 bncesine oranla da
ha hizh bir qelisrne gbzlenmektedir. Tablo 8, 1992'den 1995'e kadar qecen sure icerisinde verilen Yuksek lisans ve Doktora
tezlerini ve bunlann alanlara daqtlrmlanru gbstermektedir. Bu dbnemde yaprlmis olan toplam
149 Yuksek Lisans tezinden 52'sinin (%34.89) AH alarundan olrnasma karsihk, en az <;:a11911an
alarun SS olduqu gbzlenmektedir. Bu durum 1992 bncesi ile kryaslandiqmda, tarkh bir gbru
nurn sergilemektedir. Doktora tez calisrnalannda do. benzer bir egilim qorulmektedlr. Toplam
46 tezin 25'i (%54.34) AH olurken, en dU9Uk sayi 3 tez cahsrnasryla (%4.34) SS alarundadrr.
Tablo 8: 1992-1995 yulan arasinda Yuksek Lisans ve Doktora tez causrnalanrun
yrllara ve ABD'na dagilimian. ABDIYI L 1992 1993 1994 1995 TOPLAM Yuksek Lisans AH 15 13 15 9 52 34.89 PS 4 8 7 3 22 14.76 SS 3 4 8 3 18 12.08 SO 9 13 11 3 36 24.16 SE 7 6 7 1 21 14.11
Toplam 149 100 Doktora AH 6 12 6 25 54.34 PS 1 3 4 8 17.39 SS 1 1 2 4.34 SO 4 3 2 8 17.39 SE 1 2 3 6.52
Top/am 46 100
37
Aakada
1992'den sonra hakemli yayin kriterini tasiyabilecek sureli yayrn sayrsi 2'den 5'e crkrmstir. Spor Hekirnliqi ve Spar Bilimleri dergilerine Ege Universitesi Beden Egitimi ve Spor YOkseko
kulunun "Performans", Celal Bayar Universitesi Beden Egitimi ve Spor YOksekokulunun "Be
den Egitimi ve Spor Bilimleri" dergileri eklenrnistir. Bu sureli yaymlarin yaymlanrnaya basladrk
Ian yillar dikkate almarak 1992'den sonraki evrede cahsrnalann yrllara ve ABD'na daqrhrnlar:
tablo 9'da gbsterilmektedir.
Tabla 9: 1992-1996 yutan arasinda hakemli dergide yaymlanan eserlerin ylilara ve alanlara daqrlirnlan.
1993 1994 1995 1996 Gen Top Alanlar A DC;; A D C;; A D C;; A D C;; A D C;; Toplam %
Spor Hekirnliqi Dergisi AH 2 1 - 3 2 3 2 2 3 2 1 11 7 3 21 218 SE
SS 8 6 2 11 2 1 8 3 2 10 4 2 3715 7 59 61.45
PS 2 3 1 4 2 2 1 1 11 4 1 16 16.7
SO Toplam 127 2 175 1 157 4 15 7 4 5926 11 96 100
% 61.5 27 11.6
Spor Blimleri Dergisi AH 4 2 - 4 3 5 135 18 3"1.6 SE 2 1 - 3 3 8 1 9 15.7 SS 5 2 - 4 8 172 19 333 PS 3 1 - 3 4 101 11 193 SO Toplam 146 143 20 - - 489 57 100
% 84.2 15.8 Pertormans
AH 10 - 8 18 18 40.9 SE 6 4 10 10 228 SS 8 4 12 12 27.3 PS 2 2 4 4 10 SO
Toplam 26 18 44 44 100
Gazi BESB
AH 11 11 306 SE 8 8 22.4 SS 6 6 16.6 PS 6 6 16.6 SO 5 5 13.9 Toplam 36 - 36 100
Celal Bayar BESB AH 8 8 50 SE 2 2 12.5 SS 4 4 25 PS 2 2 12.5 SO
Toplam 16 - 16 100
38
Tiirkiye'de Spot Egitimi
Tablo 8 ve 9'da, 1992'den qunurnuze (1996 sonu) kadar 149'u Yuksek Lisans, 46'sl dok
tora tezleri ve hakemli sureli yayrnlar statusunde kabul edilebilecek 249 makale olmak uzere
toplam 444 causmarun yaplldlgl gbzlenmektedir. Bu cahsrnalann ABO'na daqthrn'an gbz onu
ne allndlglnda; 153 cahsrnayla (%34.4) AH'in en cok, 49 cahsrnayla (%11) SO'nun en az ca
/1:;;llan alanlar oldugu dikkati cekrnektedir, (Tablo 10). Her ABD'lnda yaplian tez calisrnalan ve
hakemli sureli yayrnlar statusunde kabul edilen dergilerde yaymianan causrnalar dikkate ahn
dlgl zaman; toplam 49 cahsrna icinde 5 makale (%10.2) ile SO en az serbest yayrn yapilan
alan olurken; SS'nda toplam 120 cahsrna ictnde too makalenin (%83.3) yayrnlanrrus oldujju
qorulrnektedir (tablo 11).
Tabla 10: 1992'den gunUmuze (1996 sonu) kadar tarkh ABO'ndan yapilan calrsrnalar
ve alanlara daqrlrrnlan.
ABO AH PS SS SO SE
Yaymlanan Toplarn
Y. Lis. 149 52 22 18 36 21
OaK. 46 25 8 2 8 3
SHO 96 21 16 59
SBO 57 18 11 19 9
PERFORMANS 44 18 4 12 10
GBESB 36 11 6 6 5 8
CBBESB 16 8 2 4 2
Toplam 444 153 69 120 49 53 % 100 34.4 15.5 27 11 11.9
Tabla 11: 1992'den qunurnuze kadar alan surede tez ve diger hakemli yayrnlann
ABO'na daqrhrnlan.
ABO AH PS SS SO SE
Tezlerin Oaglliml
YUksek Lisans
Toplam 149 52 22 18 36 21 0/0 100 34.9 14.8 4 24.2 14.1
Ooktora
Top/am 46 25 8 2 8 3
39
Actkada .
% 100 54.3 17.4 4.3 17.4 6.5
Toplam Tezler 195 77 30 20 44 24
Makale Daglilml
Toplam Makale 249 76 39 100 5 29 % 100 30.5 15.7 ;10.2 2 29
Eserlerin Dagillmi
Toplam Eser 444 153 09 120 49 53
Makalele~me %
(Makale/Topl. Eser) 49.7 56.5 83.3 10.2 54.7
1992 oncesi 1992 sonrasi yayrnlarla kar:;;Jla:;;tirlldlglnda; daha aglrllkll olarak SS alaninda
cahsrnalann yaplldlgl qozlenrnektedir. 1992 sonrasmdaysa bunun AH yonune kaydlgl antasil
maktadir. Tablo 12, farkh alan/ann evrelere ait kryaslarnasrrn qosterrnektedir,
Tablo 12: 1992 bncesi ve sonrasinda yapilan cahsrnalann alanlan dagilimian.
ALANLAR 19920NCESi 1992 SONRASI ARTI$ GENEL TOPLAM
Toplam % Toplam % % Toplam %
AH 119 173 153 34.4 128 272 24.11
SE 13 1.9 53 11.9 407.7 66 585
SS 4.62 67.5 120 27 26 582 51.6
PS 70 10.4 69 155 98 139 123
SO 20 2 49 11 245 69 6.11
Toplam 684 100 444 100 1128 100
1992 oncesi ve uzun olan bu evrede tezler dahil 684 calisrnaya karstlrk: 1992 sonrasinda
(1996'ya kadar), 444 cahsrnaya rastlanrnaktadrr, Genel toplamda yine en lazla cahsrlan ala
run SS oldugu qozlenrnektedir, SE her iki evrede de en az calisilan alandrr. Ancak artis ola
rak alanlar lncelendiqi zaman en yuksek oranda artism %407.7 ile SE'nde oldugu qozlenrnek
tedir. Her ne kadar genet toplamda SS en cok cahsrlan alan ise de; artis olarak du:;;uk bir du
zey (%26) serqilernlstir;
1992 yrlmda yuksekokullann acrlrnasi ve paralelde Spor Silimleri ve Teknolojisi lie Seden
Egitimi ve Spor Yuksekokullannda ABD'nln kurutmasi ve qellsmesi; daha bnceki evreye oran
40
Tiirkiye'de Spor Egitimi
fa cok daha ruzh bir qelismeye temel olrnustur. Okullann onernli bir krsrrurun temel yapilanrna
larda eksikliklerinin olrnasma ragmen, cahsrna sayrsinda eskiye oranla daha hlZl1 bir artrs ser
gilenmektedir. Eskiden tarklt olarak, giderek her alanda calismamn yapilmaya baslandrq: gbz
lenmektedir.
Ancak bu hrzl: qelisrne, yaprlan calismalar ve bgretim elernaru sayis: yonuyle incelenciqi
zaman; alt yapi eksikliklerinden birisi olarak carpict bir sekilde dikkati cekrnektedir. 1995 yrhn
da 19'u Yuksek Lisans ve 3'u doktora olmak uzere toplam 22 tez calismasi yaprlrrustrr. (YOK,
1997). "Hakemli Yaym" ilkelerine uyup uyrnadiklan tarusrhr da olsa 5 suref yayrnrn 1995 ve
1996 yillannda yaymlanrrus olduklan toplam eser sayis: 168'dir. Bu say: tezlerle birlikte dU$u
nuldugunde 190 etmektedir. (Tablo 8 ve 9). Var olan 39 unlversitece (Egitim veren 38 Univer
site) bulunan bgretim elernanlan dikkate ahndrqmda: 11'i profesbr, 23'u docent ve 72'si yar
dtrnci docent olmak uzere toplarru 106 bgretim uyesi etmektedir. Sureli ve hakemli dergilerde
ki 1995 ve 1996 yillarinda 168 causrna gbz bnOne alrndrqmda: bgretim uyesi basina 1.58 e;:a
hsrna dusmektedir. Bu oldukca du:;;uk sayrlabllecek bir rakarndrr. Buna 214 bgretim qorevlisi
ni de ekleyecek olursak; bgretim elernaru sayist 320'ye ulasrnaktadrr. Bu durumda her bgre
tim elernaruna 0.52 eser dusrnektedir. Bu deqer son 2 yrlda yayrnlanan eserlerle ilgili oldugu
dikkate almdtqmda: hakemli yaym uretkenliqinin ne kadar dU$uk oldugu daha carprci olarak
qorutmektedir. Sureli yaymlarda yayinlanan eserlerle ve yapilan tezlerle birlikte son iki yudak:
hakemli cahsrna sayisi 190'a ulasrnaktadrr. Spor okullanndaki 543 bgretim elernaruru dikkate
alarak yaklasihrsa: bgretim elernaru basma dusen eser sayrsinm 0.35 oldugu gbzlenmektedir.
Son ytllarda tuzh bir artis qosterrnis olan spor egitimi veren kurumlann hrzla artan bgrenci
sayrsiyla gereksinimin ve kadro tahsisi edilebilme kapasitesinin cok uzerlnde bgrenci alnus 01
duklan gbzlenmektedir. Bunun yanisira, yetersiz bgretim elernaru, labaratuar, kaynak sikmtrs:
ve tesis; kaliteli egitimi suurlayan etkenler olarak gbzlenmektedir.
7. sonuc
Spor okullan run 1932'den 1997 yrhna gelinceye kadar uc belirgin evrede ele altnabileceqi
gbzlenmektedir. Bunlar 1932'den 1982'ye, 1982'c.;en 1992'ye ve 1992'den gunumuze kadar
qecen evredir. 1982 yihna gelindiginde spor egitimi veren kurumlannda, diger universite ku
rurnlannda oldugu gibi ABO yaprlanrnasrru qerceklestiroikleri ve bu yapmm son ve kapsamn
seklini 1992 yrlmda aldlgl qorulrnektedir. En hrzh okullasrnarun 1992 ve 1997 yrllan arasrnda
oldugu gbzlenmektedir. 1992 yrlmda sayrlari 15 olan spor egitimi veren universite sayrsrrun,
1997 yrhnda 39 olduqu gbrOlmektedir. Bu artrs olrnas: gerekenden hlzll qerceklesrnis, tarkli
meslek alanlanyla ilgili yaprlanrnarun programlara yanstrnasmda bir krsirn sikmnlar yaratrrustrr,
Ozel!ikle Antrenor Egitimiyle ilgili olarak Antrenbr Bolumierlyle Beden Egitimi Ogretmenligi
program/an arasmda ikilem olrnustur, En belirgin srkmti hakemli yaymlarda gbzlenmektedir.
Toplam bgretim elernaru sayist yonunden dikkate almdlgl zaman; eleman basina 0.35 eser
41
Aakada
dusmekte olduqu qozlenrnistir, Yalruz bgretim uyelen dikkate allndlgl zaman bu rakkarrun 1.58
oldugu qorulrnektedir, 1997 sayrlarryta toplam bgrenci sayrsi 14023 olurken, bgretim elemanr
sayisi 543'dOr. Saylsal olarak meydana gelen hizh artislar: egitim kalitesinin dusmesi yamn
da, yakrn gelecekte istihdam tazlasi mezun verilmesine de neden olacaqrru dusundurrnekte
dir.
Kaynaklar
Acikada, C., Ozkara, A., Baglrgan, T., (1994). Yurtdismda spor egitimi gbren elemanlar He
Turkiye'de spor bilimlerindeki akademik calisrnalann alanlara gbre dagilimi. Egitim Kurumla
nnda Beden Egitimi ve Spor II. Ulusal Sempozyumu, 16-18 Aralik 1993, Manisa. Milli Egi
tim Basimevi Ankara.
Bilge, N.(1989). Turkiya'de Beden Egitimi Ogretmeninin Yetlstlrllmesl, Kultur Bakan
Ilgl Yayinlan, 1095, KultUr Eserleri Dizisi: 137, Of set Repromat Matbaasr, Ankara
GSB. (1975). T.C. Genclik ve Spor Bakanliq}, Akademik Orgutlenmede ilk Adrrn: 19
Mayls Gencllk ve Spor Akademisi. Yaym NoAO, Mart, Ankara.
GSGM (1997). T.C. Basbakanuk Genclik ve Spor Genel MudOrlOgu Spor Egitim Dairesi
Ba~kanllgl, 1997 ylh Spor Egitim Plaru, Yaym No:139, Ankara
SBT (1991). Hacettepe Oniversitesi Egitmi Fakultesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Bolurnu
91-92.
SBT (1996). Hacettepe Oniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yuksekokulu, 96-97.
OSYM. (1990) Ogrenci Secme ve Yerlestirrne Slnavl, ikinci Basamak Kilavuzu.
OSYM. (1992) Ogrenci Seems ve Yerlestlrrne Sinavr, ikinci Basamak Kllavuzu.
OSYM. (1993) Ogrenci Secrne ve Yerlestirme Sinavr, ikinci Basamak Kilavuzu.
OSYM. (1994) Ogrenci Secrne ve Yerlestirme Smavi, ikinci Basamak Kllavuzu.
OSYM. (1995) Ogrenci Secrne ve Yerlestirme Srnavr, ikinci Basamak Krlavuzu.
OSYM. (1997a) Ogrenci Secme ve Yerlestirrne Smavr, lkinci Basamak Krlavuzu. Ogrenci
Secme ve Yerlestirrne Merkezi, Ankara.
OSYM (1997b). Yaztsrna.Sayi B.30.1.0SM.0.00.1 0.00/854-51496,31.1 0.1997.
OSYM (1997c). Yazrsrna: Sayi B.30.1.0SM .0.001 0.00/727-51289,29.09.1997
Resmi Gazete (1992). Tarih: 11 Temmuz 1992, Sayi 21281
YOK (1997). Yuksek Ogretim Kurulu, Yazrsrna.
Bu cettemed« siuel! yeyinter ve tezlerin taranmasmda yerdimci alan
seym Tanju Baglrgan'a ve saYln Cevdet Tmezci'ye iesekku: ederim.
42
top related