scenariusz
1
Z K o n g o d o k o s z a ? D r o g a t w o j e g o t e l e f o n u
Główna teza:Cykl życia produktu, w tym telefonu komórkowego, obejmuje (w uproszczeniu) wydobycie surowców, produkcję, dystrybucję, konsumpcję i utylizację.
W wypadku telefonu komórkowego, każdy z tych etapów wiąże się z pewnymi wyzwaniami społecznymi i ekologicznymi, szczególnie wydobycie
surowców, produkcja i utylizacja.
Czas trwania:
Cele ćwiczenia: P o z a k o ń c z e n i u ć w i c z e n i a u c z e n n i c e i u c z n i o w i e p o t r a f i ą :
• opisują złożoność cyklu życia i produkcji telefonu komórkowego,
• rozważają wybrane społeczne i ekologiczne aspekty związane z wydobyciem metali niezbędnych do produkcji telefonów komórkowych
oraz ich utylizacją.
Przedmiot główny, na którym można realizować ćwiczenie (podstawa programowa):
Wiedza o społeczsńtwie I I I e ta p e d u k a c y j n y
6. Środki masowego przekazu
6.3. Wyszukuje w mediach wiadomości na wskazany temat; wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy;
krytycznie analizuje przekaz reklamowy.
23. Problemy współczesnego świata
23.1. Uczeń porównuje sytuację w krajach biednego Południa i bogatej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność.
23.4. Uczeń rozważa, jak jego zachowania mogą wpłynąć na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy).
45 m i n u t
2
Inne przedmioty, na których można realizować ćwiczenie (podstawa programowa):
Geografia I I I e ta p e d u k a c y j n y
C e l e k s z ta ł c e n i a – w y m a g a n i a o g ó l n eI. Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej
Uczeń dokonuje pomiarów w terenie; potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów
źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
III. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce
Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata i swojego w nim miejsca;
stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.
Biologia I I I e ta p e d u k a c y j n y
X. Globalne i lokalne problemy środowiska
2. Uczeń uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym oraz konieczność specjalnego postępowania ze
zużytymi bateriami, świetlówkami i przeterminowanymi lekami.
Miejsce realizacji: s a l a l e k c y j n a
Wykorzystywane metody: d y s k u s j a p r a ca w g r u pa c h
Wykorzystywane materiały: p r e z e n ta c j a m u l t i m e d i a l n a „ Z K o n g o d o k o s z a ? ” p o l i t y c z n a m a pa ś w i a ta materiał pomocniczy opracowany na podstawie ulotki Make IT fair „Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?”
http://makeitfair.org/en/the-facts/leaflets/consumer-guides/MakeITfair-CG2-PL.pdf
3
Przebieg ćwiczenia: 1 Poproś uczniów i uczennice, aby ci, którzy mają przy sobie telefony komórkowe, wyjęli je (ale ich nie włączali) i w ciszy się im przyjrzeli.
Jeśli ktoś nie ma przy sobie telefonu komórkowego, może dołączyć do koleżanki lub kolegi obok. Powiedz uczniom, że jeśli chcą, mogą
spróbować wyjąć baterię i zajrzeć do środka telefonu.
2 Wyświetl slajd z cyklem życia telefonu (bez podpisów!) i poproś, aby uczniowie spróbowali nazwać kolejne etapy życia telefonu. Na
koniec wyświetl slajd z podpisami i omów krótko każdy z etapów. Powiedz, że każdy z tych etapów wiąże się pewnymi wyzwaniami
społecznymi i ekologicznymi, a na tych zajęciach skupicie się na wydobyciu surowców i utylizacji.
3 Zapytaj uczniów i uczennice, czy wiedzą, z czego zrobione są ich telefony komórkowe. Jeśli będzie trzeba, zwróć uwagę uczniów na to, że
telefony składają się z wielu różnych części i materiałów (układów scalonych, baterii, obudowy etc.) Zapytaj, z czego zrobione są te części.
Podsumuj, zwracając uwagę na to, że do produkcji telefonów używa się plastiku i innych tworzyw sztucznych (wykonanych głównie z ropy
naftowej) oraz nawet 30 różnych metali (m.in. tantal, kobalt, miedź, złoto, nikiel, cyna, platyna, metale ziem rzadkich).
4 Podziel uczniów i uczennice na 8 grup. Każdej grupie daj inny fragment Karty pracy opracowanej na podstawie ulotki Make IT Fair „Czy chcielibyście
mieć telefon ze złota?”. Poproś, aby w grupach wspólnie przeczytali i przedyskutowali fragment, a następnie wybrali osobę, która wskaże wspomniany
we fragmencie kraj na mapie oraz przedstawi zawarte w tekście informacje własnymi słowami. Możesz wyświetlić w tym czasie slajd z listą metali.
5 Poproś, aby grupy po kolei dokonały krótkich prezentacji.
6 Przedstaw slajd „Od wydobycia do utylizacji - fakty”.
7 Poproś uczniów, aby zastanowili się, co stało się z niepotrzebnymi telefonami w ich rodzinie. Poproś, aby wymienili, co można zrobić z nie-
potrzebnym telefonem (sprawnym lub niesprawnym). Odpowiedzi zapisuj na tablicy lub flipcharcie w formie burzy mózgów. W razie potrzeby,
naprowadź uczniów na możliwe odpowiedzi:
• zachować w domu (np. na wypadek, gdyby inny się zepsuł)
• oddać komuś w rodzinie/znajomemu
• oddać do serwisu, aby został naprawiony (jeśli jest zepsuty)
• sprzedać na aukcji internetowej (lub w innym podobnym systemie)
• wyrzucić do kosza
• oddać do gminnego punktu zbierania odpadów elektronicznych
• oddać w sklepie, w którym kupowany jest nowy telefon komórkowy
• oddać lub sprzedać firmie skupującej sprzęt elektroniczny
• oddać lub sprzedać firmie skupującej odpady elektroniczne lub: jeśli telefon jest sprawny,używać go aż do momentu, kiedy nie będzie
się już nadawał do używania ani do naprawy.
2 min
3 min
3 min
10 min
15 min
2 min
7 min
4
8 Możesz na zakończenie wyświetlić slajd „Drugie życie telefonu”.
9 Podsumuj zajęcia, zwracając uwagę na to, że wydobycie metali niezbędnych do produkcji telefonów komórkowych wiąże się często
z wieloma wyzwaniami społecznymi i ekologicznymi oraz że istnieje wiele inicjatyw mających na celu poprawę tej sytuacji. Możesz
wyświetlić slajd o kampanii Make IT Fair oraz pokazać uczniom ulotki „Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?” i „IT na zielono” do
ściągnięcia ze strony makeitfair.org.
10 Podziel uczniów na cztery zespoły badawcze i przydziel im następujące tematy (po jednym temacie dla zespołu).
• Jakie problemy wiążą się z wydobyciem koltanu i cyny w Demokratycznej Republice Konga?
• W jaki sposób wydobycie złota i miedzi w Andach oddziałuje na tamtejsze środowisko naturalne i społeczność?
• Dlaczego powinniśmy prowadzić recykling elektrośmieci? Jakie warunki powinien spełniać prawidłowy i bezpieczny odzysk?
• Gdzie i na jakich zasadach w naszej okolicy można bezpiecznie oddać zużyte urządzenia elektryczne?
Wytłumacz, że zadaniem podgrup jest dokonanie przeglądu informacji na wybrany temat, które znajdą w internecie oraz przygotowanie
plakatu prezentującego w skrótowej formie najważniejsze i najciekawsze zagadnienia. Zapowiedz, że na kolejnych zajęciach podgrupy za-
prezentują sobie nawzajem wyniki swojego badania i przejdą do dalszego etapu realizacji projektu –zastanawiać się będą, co – jako osoby
używające sprzętu elektronicznego na co dzień – mogą zrobić na rzecz ochrony zasobów metali.
Pomysły na kontynuację (po lekcjach, jako zadanie domowe):
Zachęć uczniów do obejrzenia filmu „Elektroniczne śmietnisko” (dostępny bezpłatnie pod adresem http://sos.wwf.pl/filmy?id=37) oraz animacji The Story
of Electronics „Opowieść o elektronice” (dostępnej na YouTube również z polskim tłumaczeniem http://www.youtube.com/watch?v=gHD_Q-Z0Tkw).
Pomysł na realizację tego zagadnienia na innych przedmiotach:
JĘZYK ANGIELSKI: Można wykorzystać ulotki Make IT Fair w języku angielskim.
Materiał merytoryczny dla nauczycieli: Ulotki Make IT Fair:„Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?” http://makeitfair.org/en/the-facts/leaflets/consumer-guides/MakeITfair-CG2-
-PL.pdf „IT na zielono” http://makeitfair.org/en/the-facts/leaflets/consumer-guides/consumer-guide-4-pl/at_download/file
Materiał pomocniczy dla uczniów:Ulotki Make IT Fair: „Czy chcielibyście mieć telefon ze złota?” i „IT na zielono”
3 min
5
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
NIKI
EL
Nikl
u uży
wa si
ę do
wyro
bu ba
terii
do
wielu
elek
tronic
znyc
h
gadż
etów
. W N
oryls
ku
w Ro
sji za
niecz
yszc
zenie
niklem
i siar
czkie
m
mied
zi jes
t tak
duże
,
że śn
ieg w
mieś
cie
robi
się żó
łty
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
6
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
MET
ALE
ZIEM
RZ
ADKI
CH
Meta
le zie
m rz
adkic
h to g
rupa
17
pierw
iastk
ów, k
tóre
stos
uje si
ę
do pr
oduk
cji su
bsta
ncji fl
uore
-
scen
cyjny
ch w
ykor
zysty
wany
ch
w m
onito
rach
kom
pute
rowy
ch.
Meta
le zie
m rz
adkic
h wyd
obyw
a
się w
Mon
golii
Wewn
ętrzn
ej
w Ch
inach
, gdz
ie pr
zem
ysł
wydo
bywc
zy po
wodu
je sz
kody
w śr
odow
isku,
któr
e będ
ą
odcz
uwaln
e prze
z wiel
e pok
oleń.
Huty
zanie
czys
zcza
ją po
wiet
rze,
w nie
któr
ych m
iejsc
ach w
takim
stopn
iu, że
mies
zkań
cy rz
adko
widu
ją sł
ońce
.
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
7
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
CYNA
Cynę
wyk
orzy
stuje
się w
płytk
ach
obwo
dów
druk
owan
ych.
W Ind
onez
ji –
któr
a jes
t dru
gim co
do w
ielko
ści
prod
ucen
tem
cyny
na św
iecie
–
nieko
ntro
lowan
e wyd
obyw
anie
tego
suro
wca s
ieje s
pusto
szen
ie
w śr
odwi
sku n
atur
alnym
. Ogr
omne
wykr
oty z
e sto
jąca w
odą t
o czę
sty
wido
k w w
ielu w
ioska
ch, p
odob
nie
jak ko
pce z
iemi p
rzypo
mina
jące
nagie
wzg
órze
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
8
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
PLAT
YNA
Plat
ynę s
tosu
je się
do pr
oduk
cji tw
ardy
ch dy
sków
w ko
mpu
tera
ch i m
onito
rów
ciekł
okry
stalic
znyc
h
w lap
topa
ch i n
iektó
rych p
łask
oekr
anow
ych t
elewi
-
zora
ch. W
Rep
ublic
e Poł
udnio
wej A
fryki
zmus
zano
lokaln
e spo
łecz
nośc
i do o
pusz
czen
ia te
renó
w
upra
wnyc
h bez
odpo
wied
niej r
ekom
pens
aty,
aby
mog
ły po
wsta
wać k
olejne
kopa
lnie p
latyn
y zao
pa-
trując
e prze
mys
ł kom
pute
rowy
. Co g
orsz
a,
40 pr
ocen
t gór
ników
w ko
palni
ach p
latyn
y w RP
A to
prac
ownic
y kon
trakt
owi, k
tórzy
mają
ogra
niczo
ne
praw
a i za
rabia
ją jes
zcze
mnie
j niż
inni r
obot
nicy.
Częs
to m
uszą
wyk
onyw
ać na
jnieb
ezpie
cznie
jsze
zada
nia i r
zadk
o prze
chod
zą sz
kolen
ia z z
akre
su
bezp
iecze
ństw
a pra
cy.
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
9
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
ZŁOT
O
RPA
jest n
ajwięk
szym
świat
owym
prod
ucen
tem
złot
a. Me
tal t
en st
osuje
się w
złąc
zach
i styk
ach n
a pły
tkac
h
obwo
dów
druk
owan
ych w
wiel
u elek
-
tronic
znyc
h gad
żeta
ch. Z
łoto
częs
to
wydo
bywa
się w
kopa
lniac
h odk
ryw-
kowy
ch, p
rzy uż
yciu
szko
dliwy
ch
subs
tanc
ji, ta
kich j
ak cy
janek
, któ
re
mog
ą prze
nikać
do gl
eby i
wód
grun
-
towy
ch. Ż
eby w
ypro
duko
wać 0
,034 g
złot
a wyk
orzy
stywa
ne w
obwo
dzie
druk
owan
ym w
telef
onie
kom
órko
-
wym
, trze
ba w
ygen
erow
ać co
najm
niej
100 k
g odp
adów
kopa
lnian
ych.
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
10
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
10
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
MIE
DŹ
Chile
to na
jwięk
szy ś
wiat
owy
prod
ucen
t mied
zi, kt
órą s
tosu
je się
w wi
elu cz
ęścia
ch el
ektro
niczn
ych.
Do w
ydob
ywan
ia m
iedzi
zuży
wa si
ę
duże
ilośc
i wod
y, co
jest
prob
lemem
dla ro
lnikó
w w
Chile
. W su
chyc
h
regio
nach
na pó
łnoc
y kra
ju fir
my
wydo
bywc
ze w
ykor
zystu
ją ce
nne
wody
grun
towe
ogra
nicza
jąc za
soby
wody
pitn
ej.
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
11
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
KOBA
LT
Koba
lt jes
t waż
nym
skła
dniki
em ba
terii
wielo
krot
nego
łado
wania
potrz
ebny
ch do
lapto
pów,
telef
onów
kom
órko
wych
i apa
-
rató
w cy
frowy
ch. Z
ambia
i Dem
okra
tyczn
a
Repu
blika
Kon
ga za
spok
ajają
poło
wę
świat
oweg
o zap
otrze
bowa
nia na
koba
lt,
ale pr
acow
nikom
kopa
lni i f
abry
k w ob
u
tych k
rajac
h gro
żą po
ważn
e pro
blem
y
zdro
wotn
e, nie
speł
nia si
ę w ni
ch ta
kże
norm
bezp
iecze
ństw
a. W
Zam
bii w
2005
r.
w ko
palni
ach z
ginęł
o 80 o
sób
Z cze
go to
jest
zrob
ione
?
Trop
ic o
f Cap
ricor
n
Arct
ic C
ircle
Anta
rctic
Circ
le
Trop
ic o
f Can
cer
Equa
tor
20°E
0°20
°W40
°E40
°W
40°N
40°S
60°E
80°W
80°E
60°W
60°S
20°S
20°N
60°N
120°
E10
0°W
100°
E80
°N
80°S
120°
W14
0°E
160°
W16
0°E
140°
W
WE
N S
Kartę
prac
y opr
acow
ano n
a pod
stawi
e ulot
ki Ma
ke IT
Fair
„Czy
chcie
libyś
cie m
ieć te
lefon
ze zł
ota?
” przy
goto
wane
j prze
z Koa
licję
Kara
t.
TANT
AL
Tant
al jes
t pot
rzebn
y do w
yrob
u
ważn
ych c
zęśc
i elek
tronic
znyc
h
zwan
ych k
onde
nsat
oram
i, do t
elefo-
nów
kom
órko
wych
, apa
rató
w cy
fro-
wych
i lap
topó
w. W
ydob
ycie
kolta
nu,
czyli
rudy
tant
alu, p
rzycz
yniło
się d
o
rozp
ętan
ia wo
jny do
mow
ej w
Kong
o.