Yrd. Doç. Dr. Müge Kirmikil
Harita Okuma ve
Yorumlama
HARİTA: Yer yüzeyinin tümünün ya da bir kısmının, doğal ve yapay özelliklerini bir projeksiyon sistemine göre ve belirli bir ölçekte küçültülerek, özel işaretler ve tamamlayıcı bilgilerle donatılmış benzeridir.
Harita: TanımHarita: Tanım
Haritaya çizilecek bilgiler genellikle yer yüzeyinin şekilleridir
• Doğal şekiller: Deniz, Göl, Akarsu, Dağ, Tepe, Ova, Orman
• Yapay şekiller: Yol, Baraj, Kanal, Köprü, Bina, Duvar, Hendek
Harita: TanımHarita: Tanım
DOĞRULUK: Haritanın oluşturulması sırasında yapılan iş ve işlemlerdeki doğruluk anlaşılır.
TAMAMLIK: Bir harita revize edilsin yada edilmesin yapılış amacının gerektirdiği ayrıntı bilgilerin en son durumunu göstermesi halidir
AMACA UYGUNLUK: Bir harita hangi amaç için yapılmışsa o amacın gerektirdiği tüm bilgi ve ayrıntıları taşımalıdır.
Harita: ÖzelliklerHarita: Özellikler
AÇIKLIK VE KOLAY OKUNABİLİRLİK: Kullanılan işaretler norm ve boyutuna uygun bir biçimde çizilir, yazılar okunaklı olarak yazılırsa bu şekilde oluşturulan bir harita üzerinde her türlü bilgi açıkça görülür ve harita kolayca okunabilir ve anlaşılabilir.ESTETİKLİK: Bir haritadaki çizgilerin kalınlıklarına göre düzgün bir biçimde çizilmesi, yazıların ve işaretlerin norm, biçim ve boyutuna uygun olarak yazılması, yapılması ve harita üzerine yerleştirilmesi o haritanın okunaklığını artırdığı gibi estetikliğini artırır.
Harita: ÖzelliklerHarita: Özellikler
• Siyasi Haritalar • Fiziki Haritalar • Özel Haritalar • Beşeri ve Ekonomik Haritalar
Harita: Kullanım Amaçlarına göreHarita: Kullanım Amaçlarına göre
Dünya üzerindeki ülkelerin sınırlarını, komşularını, ülkeler içindeki idari bölünüşlerini gösteren haritalardır.İdari Harita da denilmektedir.
Siyasi HaritalarSiyasi Haritalar
Yeryüzünün fiziki görünüşünü gösteren haritalardır.
Fiziki HaritalarFiziki Haritalar
• Özel Haritalar: Özel bir kullanma amacıyla oluşturulan haritalardır.
a. Kadastro Haritalarıb. Şehir Haritalarıc. Deniz Ulaşım Haritalarıd. Hava Ulaşım Haritalarıe. Yol Haritalarıf. Türlü Bilim Haritalarıg. Turistik Haritalarh. Diğer Tematik Haritalar (Belirli bir konu, örneğin
iklim, şehir planlaması gibi amaçlar için hazırlanan haritalar)
Özel HaritalarÖzel Haritalar
Nüfus, göç, yerleşme, dil, din, ırk, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, ulaşım ve madenler gibi unsurları gösteren haritalardır
Beşeri ve Ekonomik HaritalarBeşeri ve Ekonomik Haritalar
1. Büyük Ölçekli Harita ve Planlar: 1:250 ile 1:2500 ölçekleri arasında hazırlanan harita ve planlardır.
2. Büyük-Orta Ölçekli Haritalar: 1:5000 ile 1:25000 ölçekleri arasında hazırlanan harita ve planlardır.
3. Orta Ölçekli Haritalar: 1:50000 ile 1:100000 ölçekleri arasında düzenlenen haritalardır.
4. Küçük Ölçekli Haritalar: 1:200000 ile 1:500000 ölçekleri arasında yer alan haritalardır.
5. Çok Küçük Ölçekli Haritalar: 1:1000000 ve daha küçük ölçekli haritalardır.
Harita: Ölçeklerine göreHarita: Ölçeklerine göre
• Kadastro çalışmaları• Şehir planı hazırlama ve uygulama çalışmaları• Arazi toplulaştırma etüt, proje ve uygulama çalışmaları• Sulama ve baraj etüt, proje ve uygulama çalışmaları• Kara ve demiryolu etüt, proje ve uygulama çalışmaları• Orman sınırlandırma, kadastro ve amenajman çalışmaları• Maden alanları ve maden işletme çalışmaları• Kamulaştırma çalışmaları• Arazi sınıflandırma, taşınmaz değerlendirme ve vergilendirme
çalışmaları• Meteoroloji ve istatistik çalışmaları• Kent bilgi sistemleri en genel anlamda coğrafi bilgi sistemine altlık
çalışmaları
Harita: Kullanım YeriHarita: Kullanım Yeri
Topoğrafik HaritaTopoğrafik Harita
HARİTA YORUMLAMA: Haritaya baktığımızda bölgeyi üçboyutlu olarak zihnimizde oluşturabilmemiz en önemli noktadır. Bunu haritadaki yükselti çizgileri sayesinde yapabiliriz.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
HARİTA YORUMLAMA: Haritaya bakıldığında bölgenin üç boyutlu olarak canlandırılması gereklidir. Bu haritadaki yükselti eğrileri yardımıyla yapılabilir.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Eş Yükselti Eğrili Harita Nerelerde Kullanılır?Eş Yükselti Eğrili Harita Nerelerde Kullanılır?
(1) Yeryüzü şekillerinin özellikleri belirlenmesinde (düz, ondüleli vs)(2) Arazi tesviyesi çalışmalarında(3) Rezervuar, kanal, drenaj kanalı, yol, demiryolu seçiminde(4) Toplam drenaj alanı ve rezervuarların kapasitelerinin belirlenmesinde(5) Kazı-dolgu hesaplarında(6) Toprak koruma çalışmalarında (teraslama, vs)(7) Bitkiye en uygun sulama yönteminin seçiminde(8) Kesit çıkarılmasında(9) Belli eğimde bir güzergahın çıkarılmasında
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
A=700 mB=740 mC=770 mD=820 m
Eş yükselti eğrisi aralığı = 20 mEş yükselti eğrisi aralığı = 20 m
Eş yükselti eğrisi aralığı ~ Birbirini izleyen iki eş yükselti eğrisi arasındaki yükseklik farkıdır.
Ara eş yükselti eğrisi ~ bir topografik haritada kahverengi ile gösterilen ve eşit yükseklikteki noktaları birleştiren eğrilerdir.
İndeks eş yükselti eğrisi ~ daha koyu/geniş çizilmiş eş yükselti eğrisidir, yükseklikteki değişimi gösterir, haritaya göre her 50 m de ya da her 100 m de bir çizilir, genellikle her 5 çizgide bir gösterilir.
Yükselti çizgilerinin şekli dağın şeklini verirken, yoğunlukları eğimi verir. Böylece haritaya baktığımızda arazinin resmini kafamızda oluşturabiliriz.
Hafif Eğim
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Dik Eğim
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Hafif eğim Değişken eğim Dik eğim
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Konik eğim ve Yayla (Plato)Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Uçurum
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
UÇURUM
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Uçurum
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Uçurum ve Şelale
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
İç Bükey (Çukur, vadi, çöküntü)Tesviye eğrileri yukarıda sık aşağı doğru seyreliyor.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Dış Bükey (sırt, tepe)Tesviye eğrileri yukarıda seyrek aşağı doğru sıklaşıyor.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
İç Bükey (Konkav) ve Dış Bükey (Konveks) Eğim
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Boyun: Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek, iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir. Buralara bel ya da geçit de denir.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Boyun: Tabanı aynı olan iki tepe arasındaki küçük düzlüktür
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
BOYUN
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Tepe: Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Tepe
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Tepe: Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Doruk Çizgisi (Havza sınırı) = (Su ayrım çizgisi)
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Doruk Çizgisi (Havza sınırı) = (Su ayrım çizgisi)
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Sırt: İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir. Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Sırt
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve YorumlamaSırt
Sırt
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Vadi: Akarsuyun açtığı, sürekli inişi bulunan, uzun, doğal oluktur
Eğrinin "V" şeklini aldığı yerlerde yükselti "V" nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır.
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Vadi ve Sırt: Eğrinin "V" şeklini aldığı yerlerde yükselti "V" nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Eş yükseklik eğrileri sırt ve vadilerde v harfine benzer şekiller oluştururlar.Vadilerde, eş yükseklik eğrilerinin değeri içeri doğru azalır. (a)Sırtlarda, eş yükseklik eğrilerinin değeri içeri doğru artar. (b)
(a)
(b)
Vadi
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
VADİ
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Vadi
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
VadiHarita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Vadi ve Sırt
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Sırt ile vadi daima birbirlerini takip ederler
Yükseltinin arttığı yöne doğru "U " harfi oluşmuş ise sırt, yüksekliğin azaldığı yöne doğru "U " harfi oluşmuşsa vadi var demektir
Çöküntü
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Çöküntü
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Ok işareti ile gösterilen yer kapalı çukur (çanak)dur. Ok işaretinden sonra yükselti azalır
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Çöküntü
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
ÇÖKÜNTÜ
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
OVAYA BAĞLANAN BURUN
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
KURU DERE
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Kuru Dere
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Eş yükseklik eğrileri üzerinden geçen kesik çizgiler mevsimlik akarsuları, düz çizgiler ise devamlı akarsuları gösterir (a). Akarsuların her iki yanındaki eş yükseklik eğrilerinin yükseklik değeri aynıdır (b).
(a) (b)
Tüm yüzey şekilleri
1.Tepe (Hill) 2.Vadi (Valley) 3.Sırt (Ridge) 4.Boyun (Saddle) 5.Çöküntü (Depression) 6.Derin Vadi (Draw)7.Ovaya Bağlanan Burun (Spur) 8.Uçurum (Cliff) 9.Geçit (Cut) 10.Dolgu (Fill)
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
Demiryolu
Harita Okuma ve YorumlamaHarita Okuma ve Yorumlama
A : 6
B : 1
C : 4
D : 3
E : 2
F : 5
Hangi Eğri, Hangi Yüzey Şekline Ait?Hangi Eğri, Hangi Yüzey Şekline Ait?
• Mavi çizgi/kesikli çizgi – su kaynakları, akarsu, dere ve göller
• Kahverengi – Eş yükselti eğrileri• Siyah – Yollar, binalar, demiryolu, insan yapımı
objeler• Yeşil – Ormanlık, ağaçlık alanlar• Kırmızı - Otoyollar
Topoğrafik Haritada RenklerTopoğrafik Haritada Renkler
Eş yükselti eğrisi aralıklarını belirle (her bir eş yükselti eğrisi arasındaki mesafe) Harita ölçeğini belirle (haritanın sağ altında) Tepe veya çukur bölgeleri belirle İnsan yapımı objeleri belirlemek için harita lejantını kullan Eğrilerin birbirine yaklaştığı alanlara bak – dik eğimi ifade eder Eğrilerin birbirinden uzaklaştığı alanlara bak – hafif eğimi ifade eder
Topoğrafik Harita: Nasıl Okurum?Topoğrafik Harita: Nasıl Okurum?