Vereniging van Nederlandse GemeentenHoudbare gemeentefinanciën
Jan van der Lei, 2013
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Gemeenten in buitenland kijken net als landen en Europa naar de schuld.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Let naast sluitende baten en lasten op de schulden!
Inkomsten Uitgaven
Gemeente is consumptiehuishouding
Vereniging van Nederlandse GemeentenHoezo eigen vermogen?
Eigen vermogen in de vorm van reserves is geen geld maar zit vast in baksteen.
Huis € 250.000
Lening € 200.000
Geld € 10.000
Reserves € 60.000
Balanstotaal € 260.000 Balanstotaal € 260.000
Debet Credit
Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeenten lenen voor aanschaf bezit
Bij reserves van 60.000 euro kan de schuld 450.000 euro bedragen maar ook 1 miljard euro!
2 Huizen € 500.000
Lening € 450.000
Geld € 10.000
Reserves € 60.000
Balanstotaal € 510.000 Balanstotaal € 510.000
Debet Credit
Vereniging van Nederlandse GemeentenEigen vermogen schommelt met waardering van bezit op en neer.
Schuld is juist een betrouwbare maatstaf!
Huis € 195.000
Lening € 200.000
Geld € 10.000
Reserves € 5.000
Balanstotaal € 205.000 Balanstotaal € 205.000
Debet Credit
Vereniging van Nederlandse GemeentenHoe zwaar is het gemeentebezit met schuld belast?
Kengetal: Schuld als aandeel van balanstotaal (schuldratio)
Vereniging van Nederlandse GemeentenDe vraag is: Kan de gemeente met zijn inkomen de schuld wel dragen?
Kengetal: Netto schuld als aandeel van de inkomsten (netto schuldquote)
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Nu investeren: rente & aflossing schuld drukken op toekomstig inkomen Geen schulden: meer ruimte lopende uitgaven
Hoogte schuld is politieke keuze. Solide financieel beleid is politieke verantwoordelijkheid. Bij te hoge schuld vliegen (bij tegenslag) gemeentefinanciën uit de bocht.
Vereniging van Nederlandse GemeentenZijn schulden gemeenten hoog?
Brussels schuldplafond van 60% BBP = schuld als aandeel van de inkomsten van ± 130 %
Vereniging van Nederlandse GemeentenHoogte schulden gemeenten lopen ver uiteen
Netto schuldquote ultimo 2011
Vereniging van Nederlandse GemeentenNetto schuldquote
Activa 2011 2012 Passiva 2011 2012
(Im-)materiële vaste activa 137.455
139.561 Eigen vermogen 45.505 56.852
Kapitaalverstrekkingen 848 848
Leningen aan derden & verbonden partijen
75.652 79.855 Voorzieningen 9.524 11.848
Langlopende uitzettingen 920 920 Langlopende leningen
278.772 284.623
Voorraad bouwgrond & onderhanden werk
162.156
164.992 Kortlopende schuld 58.697 53.523
Vorderingen & liquide middelen
37.173 40.251 Overlopende passiva
25.846 23.453
Overlopende activa 4.140 3.872
Balanstotaal418.34
4 430.299 Balanstotaal 418.344 430.299
Uitgeleende gelden en voorraden bouwgrond vanwege risico’s (& effect consolidatie) apart in beeld betrekken.
Vereniging van Nederlandse GemeentenSchuldpositie Utrechtse gemeenten eind 2011
Effectieve schuld die drukt op exploitatie = netto schuldquote -/- uitleenquote & voorraadquote
Vereniging van Nederlandse GemeentenOntwikkeling gemeenteschuld in beeld
Vereniging van Nederlandse GemeentenNetto schuld en EMU-saldo
Activa 2011 2012 Passiva 2011 2012
(Im-)materiële vaste activa 50.071 52.000 Eigen vermogen 31.232 29.927
Kapitaalverstrekkingen 2.308 3.665
Leningen aan derden & verbonden partijen
10.805 9.778 Voorzieningen 7.200 7.700
Langlopende uitzettingen 2.139 3.107 Langlopende leningen
35.577 37.877
Voorraad bouwgrond & onderhanden werk
13.094 12.000 Kortlopende schuld 8.274 8.079
Vorderingen & liquide middelen
7.831 6.832 Overlopende passiva
6.231 5.893
Overlopende activa 2.264 2.094
Balanstotaal 88.513 89.476 Balanstotaal 88.513 89.476
EMU-saldo = mutatie rood & geel plus correctie boekwinst c.q. superdividend aandelenverkoop
Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeenten betalen schuldverplichtingen met primair surplus (EBITDA)
Afschrijvingen + resultaat exploitatie +
renteresultaat = primair surplus (EBITDA)
Aflossingen en rente schuld wordt betaald
met primair surplus (of verkoopopbrengst bezit)
Schuld stijgt door nieuwe investeringen.
Jaar op jaar sprake van grote schommelingen in
financieringsresultaat. Het draait bij schuld om
meerjarige trend.
Vereniging van Nederlandse GemeentenSchuld verdampt - macro-economische variabelen zijn van grote invloed!
Bruto schuld gemeenten in 1910 € 188 miljoen
Bruto schuld gemeenten in 2010 € 44.672 miljoen
Maar schuldquote is in periode 1910 - 2010 flink gedaald!
1910 2010
1. Inflatie-index = 1,0 Inflatie-index = 22,8
2. Inwoners = 6,0 mln Inwoners = 16,7 mln
3. BBP/inwoner (€ 2010) = € 4.186 BBP/inwoner (€ 2010)= € 35.328
4. Aandeel in bbp = 6,4% Aandeel in bbp = 9,7%
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Varen op kengetallen is in de achteruitkijkspiegel staren naar de afgelegde weg & anderen.
Vereniging van Nederlandse GemeentenHoudbare gemeentefinanciën is vooruit kijken
En genoeg leencapaciteit overhouden als remweg voor opvangen slecht weer scenario.
Vereniging van Nederlandse GemeentenVliegt bij een economische schok de netto schuldquote van de gemeente in de toekomst uit de bocht?
Vereniging van Nederlandse GemeentenBouwstenen voor het rekenmodel
Vereniging van Nederlandse GemeentenGroeipad netto schuldquote bij potentiële groei en vervolgens inboeken gevolgen terugval economie
Vereniging van Nederlandse GemeentenOrganisatie reageert met ombuigingen
Tijdens ombuigen loopt de schuld verder op.
Financiële structuur gemeente bepaalt remweg.
Vereniging van Nederlandse GemeentenGezond houdbaarheidspad voor de gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse GemeentenSlecht weer scenario bepaalt ook: houdbaar of niet houdbaar
Vereniging van Nederlandse GemeentenSlechtweerscenario
Inkomsten structureel gekort met 8% met
mogelijkheid voor afwijkende percentages 2013-2014
Uitgaven door tegenvallers structureel 2% hoger met
mogelijkheid voor afwijkende percentages 2013-2014
Grondexploitatie drie jaar terugval 50% opbrengst
Er na structureel 30% lagere opbrengst
Rente in jaarlijkse stappen van 1% naar verhoging
van + 3%. Afboeking van 10% op leningen aan derden
Vereniging van Nederlandse GemeentenDe vier pilots: Gemeente Zuiddam met lage schuld
Vereniging van Nederlandse GemeentenGezond houdbaarheidspad voor de gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeente Westerhaven met lage schuld
Vereniging van Nederlandse GemeentenZeer gezond houdbaarheidspad voor de gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeente Noordland met zeer hoge schuld
Vereniging van Nederlandse GemeentenEen onhoudbaar pad voor de gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeente Oosterberg hoge schuld
Vereniging van Nederlandse GemeentenNog net houdbaar pad voor de gemeentefinanciën
Vereniging van Nederlandse GemeentenBelangrijkste verklaringen voor verschillen
Hoogte huidige schuld, uitleenquote, voorraadquote
Verschil inkomsten en uitgaven exploitatie (Primair
Surplus / EBITDA) en de ontwikkeling er van.
Relatief aandeel ombuigingsrelevante uitgaven en
onbenutte belastingcapaciteit van totale exploitatie
Relatieve omvang van jaarlijkse investeringen
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Invullen houdbaarheidstest kostte de vier pilot-
gemeenten na instructie 1 à 1,5 dag.
Model is goed alternatief voor huidige (gebrekkige)
berekening van weerstandsvermogen.
Rekenmodel is met handreiking Houdbare gemeente-
financiën vrij beschikbaar op www.vng.nl (onderwerp
gemeentefinanciën dossier financiële positie).
Houdbaarheidstest geeft na verkiezingen nieuwe college
en raad goed beeld van financieel perspectief.
Vereniging van Nederlandse GemeentenHet Bildt eerste gemeente met houdbare gemeentefinanciën
Wie volgt?