SAĞLIK SEKTÖRÜNDE İŞ KAZALARININ YÖNETİMİ
Prof. Dr. Nurhan İNCE
İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD
İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanı
“İnsanların hastalıklarla çalışıp da nasıl her zaman sağlıklı kaldıklarını merak ediyorsanız, yanıtı; kalamadıklarıdır”
(1976 Pantheon - Mitler ve Gerçekler)
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
SUNUM PLANI
İş kazası tanımı
İş kazalarının bildirimi
Sağlık sektöründe iş kazaları
Kaza kuramları
Kök neden analizi kullanılan bir örnek
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
İş kazası
İşin yapımı ve yürütümü sırasında meydana gelen tehlikeli durum ve tehlikeli davranışların zaman ve mekân şartlarında bir araya gelmesinden kaynaklanan, ölüm, hastalık, yaralanma, zarar veya hasara sebebiyet veren istenmeyen olay.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
5510 sayılı Kanuna (R.G. 2006, 26200) göre, iş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) 4/a bendi kapsamındaki (SSK) emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
6331 sayılı kanuna göre iş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
MADDE 14 – (1) İşveren;
a)Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.
b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler (2013 yılı için 1500 TL)
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
6331 sayılı kanuna göre iş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi (2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:
a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.
b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde.
(3) İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
(4) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir (2013 için 2000 TL).
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
İŞ KAZASI DURUMUNDA İŞVERENLERİN YAPACAKLARI İŞLEMLER
İş kazasına uğrayan personele derhal gerekli sağlık yardımları yapılır.
Kaza o yer yetkili kolluk kuvvetlerine (Jandarma veya Polise) derhal bildirilir.
İşyeri kaza raporu düzenlenir ve iş kazası kaydı tutulur. Şahitlerin ifadesi alınır.
Kaza, ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Güvenlik Merkezlerine dilekçe ekindeki iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile veya elektronik ortamda Sosyal Güvenlik Kurumu Web sitesi aracılığıyla en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilir. Kazayla ilgili bir dosya hazırlanır.
Artık iş kazası soruşturmaları sadece SGK Müfettişleri ve Denetmenleri tarafından yapılmaktadır.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
KAZANIN İNCELENMESİ OLAYIN SEYRİNİN ANLAŞILMASI
Bilgi veren kişinin kim (ismi ve görevi) ?
Kaza nerede gerçekleşti ?
Kurban kim ?
Kaza ne zaman gerçekleşti ?
Kazanın kısa tarifi (bilgi toplama, personelle görüşme, fotoğraf çekme,
kazanın olduğu yeri ve çalışma ortamını gözlemleme, vs.).
Kazanın sonuçları ?
Kurbanın şimdi nerede olduğu ?
Polise ya da iş müfettişlerine bilgi verilip verilmediği ?
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Sağlık sektöründe iş kazaları Doğrudan hasta ile
ilgilenenler
Hastalık teşhisi
yapanlar
Sağlık
değerlendirmesi
ve bakımı
Danışmanlık ve
destek
Doktorlar
Diş Hekimleri
Hemşireler
Eczacılar
Asistan Doktorlar
Terapistler
Optometristler
Beslenme ve Diyet
Uzmanları
Sosyal Hizmetler
Hemşireler
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Sağlık sektöründe iş kazaları Teknik Destek Sağlık
Teknisyenleri
Klinik Laboratuar
Teknisyenleri
Diş Hijyenistleri
Sağlık Kayıt
Teknisyenleri
Radyoloji
Teknisyenleri
Acil Servis
Teknisyenleri
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Sağlık sektöründe iş kazaları
Hizmetler Sağlık Hizmetleri
Yemek Hizmetleri
Kişisel Hizmetler
Çamaşır Hizmetleri
Yapı Hizmetleri
Güvenlik Hizmetleri
Taşıma Hizmetleri
Dişçilik Asistanları
Hemşireler dışındaki
yardımcılar
Aşçılar
Mutfak Çalışanları
Berberler
Çamaşırhane Çalışanları
Tesisatçılar,
elektrikçiler,
Boyacılar, kapıcılar,
temizlikçiler,
Bahçıvanlar
Güvenlik Görevlileri
Ambulans Şoförleri
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Sağlık sektöründe iş kazaları Yönetim İşleri İdari Hizmetler Muhasebe
Kayıt İşleri
Bilgisayar İşlemcileri
Doktor Sekreterleri
Telefon Operatörleri
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Sağlık sektöründe iş kazaları
Araştırma Bilimsel Kadrolar
Laboratuar İşçileri
Bilim Adamları ve
Doktorlar
Laboratuar
Teknisyenleri
Hayvan Bakıcıları
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
KAZA KURAMLARI • Olaylar Dizisi (domino etkisi)
• Bow-Tie Analizi
• Swiss Cheese Modeli Analiz
• Total Loss Control Modeli
• Kök- Neden Analizi
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Olaylar Dizisi (domino etkisi)
• Nedenselliği açıklamaya çalışan ilk kaza modeli
• Heinrich 1920'lerin ortasında
• 1959'a kadar birkaç kez gözden geçirilerek geliştirilmiş
• Kazaya neden olan olay ve bu olayı yaratan koşulların, art arda birbirinin atası olarak geliştiği varsayılmaktadır.
• Olayı yaratan koşullar beş etmende (kalıtsallık, sosyal çevre, insan hatası, güvenli olmayan koşullarla birlikte mekanik ya da fiziksel tehlikeler, kaza ve yaralanma) gruplandırılmıştır.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Bu kurama göre kazaların %88'i güvenli olmayan davranışlar,%10'u güvenli
olmayan koşullar ve %2'si de "tanrının takdiri" sonucu gelişir.
Güvensiz davranış ve koşullardan birinin ortadan kaldırılmasıyla kaza ve
yaralanmanın önlenebileceği varsayımına dayanmaktadır.
Şans, taraflı yatkınlık ve kazaya yatkınlık kuramları gibi, kazanın bireysel özelliklere indirgendiği kuramlar günümüzde pek itibar edilmese de incelenmeye devam edilmektedir.
Bu kuramlarda temel olarak, aynı ortamda çalışan birçok kişiden neden sadece birinin kazaya uğradığı araştırılmaktadır.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Enerji değişimi kuramcılarından William Haddon Jr, 1970'lerde kazaların önlenmesi amacıyla yapılan çalışmalara büyük katkı sağlamıştır.
Haddon 1980'lerde kaza matrisi şeklinde yeni bir model önermiş, bu matrisin önlem geliştirme amacıyla bir kontrol listesi olarak kullanılabileceğini savunmuştur.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Bow-Tie Analiz
Bir kazayı meydana getirebilecek potansiyel sebepleri, önleyici ve azaltıcı kontrolleri
ve sonuçları bir arada değerlendiren bir risk değerlendirme yöntemidir
1- Meydana gelebilecek tehlikeler tanımlanır ve en önemli tehlike ortaya konulur (bu tehlikelerin meydana gelmesi durumunda ne olacağı belirlenir)
2- Bu tehlikelerin ortaya çıkmasını sağlayacak riskler belirlenir.
3- Bu riskleri önleyecek ya da azaltacak bütün senaryolar ortaya konulur (özellikle en önemli risk)
4- Bu önlemlerin başarısız olması gibi senaryo yazılır ve neden başarısız olunabileceği incelenir / önlemlerin başarısız olup olayın meydana geldiği düşünülür.
5- Olay meydana geldiğinde sonuçlarını azaltacak ya da önleyecek tedbirler ortaya konulur / olaydan sonra sonuçları azaltacak stratejiler ortaya konur
6- Olabilecek bütün sonuçlar ortaya konulur (olaydan sonra ortaya konulan sonuçları önleme stratejilerinin başarısız olma ihtimali göz önüne alınarak en kötü sonuçlar üzerinde durulur
Swiss Cheese Modeli
• Prof. James Reason geliştirdiğinden Reason Modeli olarakta bilinir.
• 1990 yılında Reason kazaların temelinde donanım kaybı ya da operatör hatası gibi tek bir neden bulunmadığını ve kazaların karmaşık teknik ve sosyal etkileşimlerden doğduğu fikrine dayanarak kazalarda insan faktörüne yeni bir yaklaşım getirmiştir.
• Reason hataları “patojenler” olarak adlandırarak görünen ve örtük sebepler/hatalar olmak üzere ikiye ayırmıştır.
• 1997 yılında patojenleri de birer blok olarak resmettiği etken gruplarındaki gedikler olarak tanımlamıştır.
• Reason modeline göre örtük sebeplerin başında organizasyonel etkenler vardır.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Bu gediklerin ne kadarı kapatılırsa, kaza o kadar imkansız hale gelir.
Emniyet Yönetim Sistemleri’nin amacı, bu gedikleri tespit ederek onları ortadan
kaldırmaktır.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Total Loss Control
• Hammaddenin ideal işlenmesi , servisi ve ürün çıkması aşamalarında dikkat faktörü ile önlenebilen kazaları araştırma ve önleme kontrolüdür.
• Total Loss Control kazaların ya da yaralanmaların oluşmasını beklemez ancak ‘ ramak kala ’ ya da ‘ şans eseri yaralanma olmayan ’ olaylar ile ilgilenir.
• İşe başlamadan önce doğru ve tutarlı planlama yapılmalı
Tehlikeli hammaddenin kayıtlarının iyi tutulması
Beklenmedik arızaların iyi araştırılması
Üretim sürecinde teknik cihazlar çalışması gerektiği gibi çalışmıyorsa ve
sorumlular güvenlik kontrollerini by-pass geçerek onu geçici çözümlerle
tamir etmesinin önlenmesi
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
• Organizasyondaki patronundan işçisine kadar herkes Total Loss Control ’ ün bir parçası olmalıdır.
• En hızlı çalışma şeklinin en iyi veya güvenilir yöntem olmadığının bilinmesi,
• Kazaların nedenleri göz önünde bulundurularak işe uygunluk kriterlerine dikkat edilmesi vs… önemlidir.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
Kök Neden Analizi
• Felsefesi: her bir problem bir fırsattır, başlangıçtır.
• Balık kılçığı diyagramı, beyin fırtınası, pareto şeması, serpme diyagramı, akış şemaları, histogram, ağaç diyagramı, kontrol grafikleri vs.. Kullanılabilir.
• Kök neden analizi “ temel veya nedensel faktörlerin” belirlenmesi sürecidir.
• Kök neden analizinde inceleme konusu kişiler değil, olay ve sebeplerdir. Amaç kimin suçlu olduğunu bulmak değil, tüm olayları gözden geçirerek sistemde iyileştirme yapmaktır.
• Kök neden analizinin uygulanması, kurumlarda kültürel bir değişimi de beraberinde getirir.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
• Bu analiz özellikle altta yatan temel ve nedensel faktörlerin belirlenmesini sağlayan ve kuruluşa kendini geliştirmesi için fırsat oluşturan fonksiyonel bir araçtır.
• Gerek genel perspektifi, gerekse detayları yakalama olanağı sağladığından dolayı çok önemlidir.
• Detayların kaybedilmemesi için hızlı yapılmalıdır.
• Sıklıkla beş kez neden sorusunu sorma tekniği ve neden ağacı yöntemi kullanılmaktadır .
• Bu analiz, balık kılçığı grafiği olarak adlandırılır ve yaygın olarak kullanılır.
Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu - 27 Mayıs 2014
KÖK-NEDEN ANALİZİ NASIL YAPILIR
Sorunun kaynağı olabilecek nedenler sıralanmalıdır.
NEDENLER
Personel Ortam SORUN
Teknik Yetersizlik Uygulama Yanlış ilaç uygulaması
(İlaç Güvenliği)
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ
SENARYO : Acil Servis müşahede odasında yatan
hastada yanlış ilaç uygulanması sonucu hipovolemik
şok gelişmiştir. Yapılan olay bildiriminin Hasta
Güvenliği Komitesi tarafından kök-neden analizinin
yapılması.
UYGULAMA : Hasta Güvenliği Komitesi en kısa
zamanda toplanır ve olay araştırılır.
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ
- Olay ile ilgili gerekli araştırmalar yapılır ve veriler toplanır.
- Olayın ana nedenleri çıkartılır ve balık kılçığının gövdesi oluşturulmuş olur.
Örneklemimizde hastaya yanlış ilaç uygulaması sonucu hipovolemik şok
gelişmiştir. Yanlış ilaç uygulanmasına neden olabilecek sebepler
listelenir.
o Personel kaynaklı nedenler
o Malzeme kaynaklı nedenler
o Acil Servisin işleyişinden kaynaklı nedenler
o Dış kaynaklı nedenler
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ PERSONEL
- Bilgi ve tecrübe eksikliği
- Dalgınlık, dikkatsizlik vb.
- Yorgunluk, stres vb
TEKNİK YETERSİZLİK
- Ekipman eksikliği
- Arızalar
ACİL SERVİS İŞLEYİŞİ
- Prosedürün olmaması
- Yanlış alan kullanımı
- Acil Servis düzeni
DIŞ KAYNAKLI NEDENLER
- Hasta kaynaklı
- Yoğunluk
- Olağan dışı durumlar
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
BALIK KILÇIĞI
PERSONEL TEKNİK YETERSİZLİK
İŞLEYİŞ DIŞ ETMENLER
BİLGİ VE TECRÜBE
DİKKATSİZLİK
YORGUNLUK
EKİPMAN EKSİKLİĞİ
ARIZALAR
ALAN KULLANIMI
PROSEDÜR
DÜZEN
YOĞUNLUK OLAĞAN
DIŞI DURUM
HASTA KAYNAKLI
YANLIŞ İLAÇ UYGULAMASI
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ
- Olayın nedeni tek bir ana nedene bağlı olmayabilir.
- Alt nedenler de içinde birden fazla neden barındırabilir. Her bir neden ‘neden’ sorusunun son bulmasına kadar devam edebilir. Sorunun cevabı yani kök neden ikincil, üçüncül hatta dördüncül nedene bağlı olabilir.
Yanlış İlaç Uygulanması : Dış etmenler Hasta kaynaklı Hastanın akıl sağlığı (hasta bilekliğini atmış yada değiştirmiş olabilir)
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
PERSONEL KAYNAKLI NEDENLER
Personel Dikkatsizlik
Kendini işe vermeme
Görevini önemsememe
Yorgunluk İş kaynaklı
Özel yaşam kaynaklı
Sık nöbet tutma
Düzensiz çalışma (Çalışma disiplini)
Bilgi ve tecrübe eksikliği
Göreve yeni başlama
Eğitim geçmişi
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
İŞLEYİŞ KAYNAKLI NEDENLER
İşleyiş Prosedür
Çalışma prosedürünün
olmaması
Personel tarafından prosedürün bilinmemesi
Alan kullanımı
Sıkışık alan
Düzensiz alan
Yetersiz eğitim
Eğitime katılım
Düzen
İlaçların yerleşimi
Ekipman düzeni
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
TEKNİK YETERSİZLİK KAYNAKLI NEDENLER
Teknik yetersizlik
Ekipman eksikliği
Ekipmanın olmaması
Ekipmanın eski olması
Arızalar Arızalı
ekipman
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ Sıralanan her bir nedenin açılımı yapılmalıdır. 1-Personel Kaynaklı Nedenler: a) Dikkatsizlik : Kendini işe vermeme ve görevini
önemsememe şeklinde ikiye ayrılmaktadır.
1-) Kendini İşe Vermeme : kişinin önceki hal ve hareketlerine bakılır ve sorumlulardan bu konuda bilgi istenir. Sorun diğer nedenlerden kaynaklı değilse bu nedene bakılır.
2-) Görevini Önemsememe : kişinin önceki hal ve
hareketlerine bakılır ve sorumlulardan bu konuda bilgi istenir. Sorun diğer nedenlerden kaynaklı değilse bu nedene bakılır.
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
ÖRNEK KÖK-NEDEN ANALİZİ
b) Yorgunluk : iş kaynaklı ve özel yaşam kaynaklı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
1-) İş Kaynaklı : kişinin kendisinden kaynaklı yorgunluktur. İkiye ayrılır
- Sık Nöbet Tutma : kişinin nöbet değiştirme yoluyla olması gerekenden daha sık aralıklarda nöbet tutması.
- Düzensiz Çalışma : kişinin çalışma disiplinine sahip olmaması kendini yorması
2-) Özel Yaşam Kaynaklı : kişinin özel hayatından kalma yorgunlukları işe aksettirmesidir.
ESKİN S. KÖK-NEDEN ANALİZİ. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
KAYNAKLAR
1. Eskin S. Kök-Neden Analizi. ordu.khb.saglik.gov.tr/site/wp-content/.../3.-Kök-Neden-Analizi.
2. Facts About Hospital Worker Safety . OSHA 2013
3. Vahapassi A.Olay Raporlama ve Soruşturma Yöntemleri. Türkiye’de İşyerlerinde İş Sağlığı ve
Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi.
4. Baştaş M. 6331 Sayılı Kanun Sonrası İş Kazalarının Bildirileceği Süreler Ve Bildirim Yapılacak
Kurumlar. Mali Çözüm Dergisi, Mart –Nisan 2013, 181-189.
5. Özarslan A. Ankara’da bir eğitim hastanesinde çalışan hemşirelerde iş kazası sıklığı. Yüksek
Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Kazaların Demografisi ve
Epidemiyolojisi Anabilim Dalı, Ankara, 2009.
6.Mülayim Y. Düşmelerin Sıklığı ve Kök Neden Analizi. Hemşirelikte Yönetim Yüksek Lisans Tezi
Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir-2010.
7. SGK İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu Kullanım Kılavuzu.
Teşekkürler……