Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 1
Chöông 4
PHÖÔNG PHAÙP TÍNH GIAÙ
VAØ KEÁ TOAÙN CAÙC QUAÙ TRÌNH KEÁ TOAÙN CHUÛ YEÁU
I. Phöông phaùp tính giaù
1. Khaùi nieäm, yù nghóa cuûa phöông phaùp tính giaùù
a. Khaùi nieäm:
Thöïc chaát tính giaù laø phöông phaùp thoâng tin vaø kieåm tra veà söï hình thaønh vaø phaùt
sinh chi phí coù lieân quan ñeán töøng loaïi vaät tö, saûn phaåm, haøng hoùa, taøi saûn dòch vuï. Noùi
caùch khaùc, tính giaù laø vieäc xaùc ñònh giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn töùc laø duøng thöôùc ño giaù trò
ñeå bieåu hieän caùc loaïi taøi saûn khaùc nhau nhaèm phaûn aùnh, cung caáp caùc thoâng tin toång hôïp
caàn thieát vaø xaùc ñònh giaù trò tieàn teä ñeå thöïc hieän caùc phöông phaùp phaûn aùnh khaùc cuûa keá
toaùn.
b. YÙ nghóa cuûa phöông phaùp tính giaù
Laø moät phöông phaùp cuûa haïch toaùn keá toaùn, tính giaù vöøa coù tính ñoäc laäp töông ñoái
laïi vöøa coù quan heä chaët cheõ vôùi caùc phöông phaùp khaùc nhö chöùng töø, ñoái öùng taøi khoaûn,
toång hôïp – caân ñoái keá toaùn. Nhôø coù tính giaù, keá toaùn môùi ghi nhaän, phaûn aùnh ñöôïc caùc ñoái
töôïng khaùc nhau cuûa keá toaùn vaøo chöùng töø, taøi khoaûn vaø toång hôïp caùc thoâng tin khaùc nhau
qua caùc baùo caùo. Maëc khaùc, tính giaù vaät tö, taøi saûn, haøng hoaù, dòch vuï khoâng theå tieán haønh
moät caùch tuøy tieän ñöôïc maø phaûi döïa treân thoâng tin do chöùng töø, taøi khoaûn vaø caùc baùo caùo
cung caáp roài toång hôïp laïi. Ñaëc bieät laø haàu heát taøi saûn cuûa doanh nghieäp ñeàu khoâng theå
hình thaønh ngay moät luùc ñöôïc maø hình thaønh daàn daàn trong moät khoaûng thôøi gian nhaát
ñònh thoâng qua quaù trình thu mua, xaây döïng, laép ñaët, cheá taïo… Ñieàu ñoù ñoøi hoûi keá toaùn
phaûi keát hôïp caùc phöông phaùp haïch toaùn khaùc nhau ñeå ghi nhaän söï hình thaønh giaù trò ghi
nhaän söï hình thaønh giaù trò taøi saûn (keå caû giaù trò ban ñaàu vaø giaù trò taêng theâm).
2. Yeâu caàu cuûa vieäc tính giaù taøi saûn
Ñeå thöïc hieän toát chöùc naêng thoâng tin vaø kieåm tra veà giaù trò caùc loaïi taøi saûn cuûa mình,
tính giaù phaûi baûo ñaûm caùc yeâu caàu döôùi ñaây:
- Chính xaùc : Vieäc tính giaù cho caùc loaïi taøi saûn phaûi baûo ñaûm chính xaùc, phuø hôïp
vôùi giaù caû ñöông thôøi vaø phuø hôïp vôùi soá löôïng, chaát löôïng cuûa taøi saûn.
- Thoáng nhaát : Vieäc tính giaù phaûi thoáng nhaát veà phöông phaùp tính toaùn giöõa caùc
doanh nghieäp khaùc nhau trong neàn kinh teá quoác daân vaø giöõa caùc thôøi kyø khaùc nhau. Coù
nhö vaäy, soá lieäu tính toaùn ra môùi baûo ñaûm so saùnh ñöôïc giöõa caùc thôøi kyø vaø caùc doanh
nghieäp vôùi nhau. Qua ñoù, ñaùnh giaù ñöôïc hieäu quaû kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp, töøng
thôøi kyø khaùc nhau.
3. Nguyeân taéc trong vieäc tính giaù taøi saûn
Ñeå thöïc hieän toát caùc yeâu caàu tính giaù, ngoaøi vieäc ñoøi hoûi ngöôøi laøm keá toaùn phaûi
coù tinh thaàn traùch nhieäm cao, chaáp haønh toát caùc quy ñònh tính giaù, keá toaùn coøn phaûi quaùn
trieät caùc nguyeân taéc chuû yeáu sau :
Nguyeân taéc 1 : Xaùc ñònh ñoái töôïng tính giaù phuø hôïp
Nhìn chung, ñoái töôïng tính giaù phuø hôïp vôùi ñoái töôïng thu mua, saûn xuaát vaø tieâu
thuï. Ñoái töôïng ñoù coù theå laø töøng loaïi vaät tö, haøng hoaù, taøi saûn mua vaøo; töøng loaïi saûn
phaåm, dòch vuï thöïc hieän… Ví duï chuùng ta ñang tieán haønh tính giaù cho ñoái töôïng naøo ñaây,
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 2
taøi saûn, hay vaät tö nhaäp kho, hay haøng hoùa xuaát kho, xem chuùng coù giaù bao nhieâu ?
Nguyeân taéc 2 : Phaân loaïi chi phí hôïp lyù
Töø noäi dung cuûa tính giaù coù theå thaáy chi phí laø boä phaän quan troïng caáu thaønh neân
giaù cuûa caùc loaïi taøi saûn, vaät tö, haøng hoaù, dòch vuï, saûn phaåm. Do chi phí söû duïng ñeå tính
giaù coù nhieàu loaïi, coù loaïi lieân quan tröïc tieáp ñeán töøng ñoái töôïng tính giaù, coù loaïi lieân quan
giaùn tieáp. Ví duï, khi saûn xuaát, chi phí cuûa chuùng ta laø CP saûn xuaát. Tuy nhieân, chi phí vaän
chuyeån haøng ñi baùn thì laø chi phí baùn haøng. Theo caùch naøy, chi phí seõ ñöôïc chia laøm 4 loaïi
sau :
- Chi phí thu mua : Bao goàm toaøn boä caùc khoaûn chi phí phaùt sinh lieân quan ñeán
vieäc thu mua vaät tö, taøi saûn, haøng hoaù nhö chi phí vaän chuyeån, boác dôõ, baûo quaûn, chi phí
boä phaän thu mua, hao huït trong ñònh möùc, chi phí laép ñaët, chaïy thöû, chi phí kho – haøng -
beán baõi…
- Chi phí saûn xuaát : Laø nhöõng chi phí phaùt sinh lieân quan ñeán vieäc saûn xuaát, cheá
taïo saûn phaåm, thöïc hieän lao vuï, dòch vuï trong phaïm vi phaân xöôûng, boä phaän saûn xuaát.
Thuoäc chi phí saûn xuaát bao goàm :
+ Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp : Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp laø nhöõng chi
phí veà nguyeân, vaät lieäu chính, phuï, nhieân lieäu maø ñôn vò boû ra coù lieân quan tröïc tieáp ñeán
vieäc saûn xuaát, cheá taïo saûn phaåm hay thöïc hieän caùc lao vuï, dòch vuï.
+ Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp : Laø soá thuø lao phaûi traû cho soá lao ñoäng tröïc tieáp cheá
taïo saûn phaåm hay thöïc hieän lao vuï, dòch vuï cuøng vôùi caùc khoaûn trích cho caùc quyõ Baûo
hieåm xaõ hoäi, Kinh phí Coâng ñoaøn, Baûo hieåm y teá theo cheá ñoä quy ñònh (phaàn tính vaøo chi
phí kinh doanh).
- Chi phí baùn haøng : Laø chi phí phaùt sinh lieân quan ñeán vieäc tieâu thuï saûn phaåm,
haøng hoaù, lao vuï, dòch vuï nhö chi phí nhaân vieân baùn haøng; chi phí vaät lieäu, bao goùi; chi phí
duïng cuï baùn haøng, v.v..
- Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp : Bao goàm toaøn boä caùc khoaûn chi phí maø doanh
nghieäp ñaõ boû ra coù lieân quan ñeán vieäc toå chöùc, ñieàu haønh, quaûn lyù hoaït ñoäng saûn xuaát –
kinh doanh (chi phí quaûn trò doanh nghieäp vaø chi phí quaûn lyù haønh chính).
Nguyeân taéc 3 : Löïa choïn tieâu thöùc phaân boå chi phí thích öùng
Trong moät soá tröôøng hôïp vaø trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, coù moät soá khoaûn chi
phí coù lieân quan tröïc tieáp ñeán nhieàu ñoái töôïng tính giaù nhöng khoâng theå taùch rieâng ra
ñöôïc. Vì theá, caàn löïa choïn tieâu thöùc phaân boå hôïp lyù sao cho gaàn saùt vôùi möùc tieâu hao thöïc
teá nhaát.
Tieâu thöùc phaân boå chi phí cho töøng ñoái töôïng tính giaù phuï thuoäc vaøo quan heä cuûa
chi phí vôùi ñoái töôïng tính giaù. Coâng thöùc phaân boå nhö sau :
Möùc chi phí
phaân boå cho
töøng ñoái
töôïng
=
Toång tieâu thöùc phaân boå
cuûa töøng ñoái töôïng x
Toång
chi phí
töøng loaïi
caàn phaân boå
Toång tieâu thöùc phaân boå
cuûa taát caû ñoái töôïng
Vieäc löïa choïn tieâu thöùc phaân boå naøo caàn caên cöù vaøo tình hình cuï theå, döïa treân
quan heä cuûa chi phí vôùi ñoái töôïng tính giaù. Chaúng haïn, chi phí vaän chuyeån, boác dôõ vaät tö,
haøng hoaù thu mua coù theå phaân boå theo troïng löôïng hay theo soá löôïng vaät tö, haøng hoùa
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 3
chuyeân chôû, boác dôõ (neáu khoâng phaûi laø haøng coàng keành) hay phaân boå theo theå tích (neáu laø
haøng coàng keành). Hoaëc chi phí saûn xuaát chung coù theå phaân boå theo tieàn löông coâng nhaân
saûn xuaát (neáu trình ñoä cô giôùi hoaù ñoàng ñeàu vaø tieàn löông coâng nhaân saûn xuaát chieám tyû
troïng lôùn trong toång chi phí saûn xuaát) hoaëc theo soá giôø maùy laøm vieäc (neáu xaùc ñònh ñöôïc
soá giôø maùy laøm vieäc cho töøng ñoái töôïng)…
4. Trình töï tính giaù taøi saûn
a. Trình töï tính giaù taøi saûn mua vaøo
Ñeå tieán haønh hoaït ñoäng saûn xuaát – kinh doanh, caùc doanh nghieäp caàn phaûi coù 3
yeáu toá cô baûn laø lao ñoäng (söùc lao ñoäng), tö lieäu lao ñoäng vaø ñoái töôïng lao ñoäng. Caùc yeáu
toá naøy ñöôïc hình thaønh chuû yeáu do doanh nghieäp mua saém (mua saém maùy moùc, thieát bò,
nguyeân vaät lieäu, haøng hoaù, tuyeån duïng lao ñoäng) trong ñoù, tieàn mua söùc lao ñoäng chi traû
sau khi coù keát quaû xaùc ñònh. Bôûi vaäy, vieäc tính giaù caùc yeáu toá chi phí ñaàu vaøo veà thöïc chaát
laø tính giaù vaät lieäu, duïng cuï, haøng hoaù, taøi saûn mua vaøo.
- Böôùc 1 : Xaùc ñònh trò giaù mua cuûa taøi saûn
Trò giaù mua cuûa taøi saûn bao goàm giaù mua ghi treân hoaù ñôn tröø ( - ) caùc khoaûn giaûm
giaù haøng mua, chieát khaáu thöông maïi khi mua haøng ñöôïc höôûng coäng vôùi caùc khoaûn thueá
khoâng ñöôïc khaáu tröø. Nhö vaäy, trò giaù mua cuûa taøi saûn bao goàm thueá nhaäp khaåu, thueá tieâu
thuï ñaëc bieät cuûa taøi saûn mua vaøo (neáu coù).
- Böôùc 2 : Taäp hôïp toaøn boä chi phí phaùt sinh lieân quan ñeán quaù trình thu mua taøi saûn.
Chi phí thu mua taøi saûn bao goàm nhieàu loaïi nhö chi phí vaän chuyeån, boác dôõ, chi phí
boä phaän thu mua, chi phí lieân quan ñeán kho haøng, beán baõi, hao huït trong ñònh möùc v.v..
Neáu nhöõng chi phí naøy coù lieân quan ñeán vieäc thu mua moät loaïi vaät tö, haøng hoaù, taøi saûn thì
taäp hôïp tröïc tieáp cho loaïi vaät tö, taøi saûn ñoù. Coøn neáu nhöõng chi phí naøy coù lieân quan ñeán
vieäc thu mua nhieàu loaïi taøi saûn thì phaân boå cho töøng loaïi taøi saûn theo tieâu thöùc phuø hôïp
(troïng löôïng, soá löôïng, theå tích, v.v..)
- Böôùc 3 : Toång hôïp chi phí vaø tính ra giaù ban ñaàu (giaù thöïc teá) cuûa taøi saûn.
Giaù thöïc
teá cuûa taøi
saûn
=
Giaù mua (bao goàm
caû caùc khoaûn thueá
khoâng ñöôïc hoaøn laïi)
-
Giaûm giaù haøng
mua chieát
khaáu thöông
maïi
+ Chi phí thu
mua taøi saûn
Ví duï : Doanh nghieäp A tieán haønh mua saém moät soá vaät lieäu phuïc vuï cho saûn xuaát,
bao goàm :
- Vaät lieäu M : 10.000kg, giaù mua caû thueá giaù trò gia taêng 10% laø 220.000.000ñ.
- Vaät lieäu N : 40.000kg x 16.500ñ/kg = 660.000.000ñ.
Caùc chi phí vaän chuyeån, boác dôõ vaät lieäu treân thöïc teá phaùt sinh 12.500.000ñ.
Ñeå tính thöïc teá taøi saûn mua vaøo, caàn phaân boå phí thu mua cho töøng loaïi theo troïng
löôïng vaän chuyeån, boác dôõ.
- Chi phí thu mua phaân boå cho vaät lieäu M :
M =
12.500.000
x = 2.500.000(ñ)
10.0 40.000
- Chi phí thu mua phaân boå cho vaät lieäu N = 12.500.000 – 2.500.000 = 10.000.000 (ñoàng).
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 4
Giaù thöïc teá cuûa vaät lieäu M :
+ Neáu tính thueá giaù trò gia taêng theo phöông phaùp tröïc tieáp (Giaûng vieâng caàn giaûi
thích theâm veà khaùi nieäm tính thueá GTGT mua vaøo theo Phöông phaùp khaáu töø vaø Phöông
phaùp tröïc tieáp ñeå Sinh vieân môùi hoïc keá toaùn hieåu theâm) :
= 220.000.000+2.500.000.
Giaù ñôn vò vaät
lieäu M
=
222.500.000
= 22.550 ñ/kg
10.000
+ Neáu tính thueá giaù trò gia taêng theo phöông phaùp khaáu tröø : 200.000.000 + 2.500.000.
Giaù ñôn vò vaät
lieäu M
=
202.500.000
= 20.250ñ/kg
10.000
Giaù thöïc teá cuûa vaät lieäu N :
+ Neáu tính thueá giaù trò gia taêng theo phöông phaùp tröïc tieáp :
= 660.000.000 + 10.000.000 = 670.000.000ñ.
Giaù ñôn vò vaät
lieäu N
=
670.000.000
= 16.750ñ/kg
40.000
+ Neáu tính thueá giaù trò gia taêng theo phöông phaùp khaáu tröø : 600.000.000 +
10.000.000 = 610.000.000ñ.
Giaù ñôn vò vaät
lieäu N
=
610.000.000
= 15.250ñ/kg
40.000
Coù theå khaùi quaùt vieäc tính giaù taøi saûn mua vaøo qua caùc moâ hình sau :
* Moâ hình tính giaù vaät lieäu, coâng cuï, haøng hoùa mua vaøo:
Moâ hình naøy ñöïôc aùp duïng trong caùc doanh nghieäp saûn xuaát (laø doanh nghieäp tieán
haønh thu mua caùc loaïi vaät lieäu, coâng cuï ñeå ñöa vaøo saûn xuaát, cheá taïo saûn phaåm) vaø caùc
doanh nghieäp kinh doanh haøng hoùa (laø doanh nghieäp thöïc hieän vieäc thu mua haøng hoùa ñeå
baùn). Ñeå tính toaùn chính xaùc giaù thaønh saûn xuaát vaø giaù voán haøng hoùa, caùc doanh nghieäp
naøy caàn phaûi tính ñöôïc giaù thöïc teá cuûa vaät tö ñaàu vaøo saûn xuaát vaø giaù voán haøng hoùa mua
vaøo. Do vaäy, giaù cuûa vaät lieäu, coâng cuï, haøng hoaù bao goàm 2 boä phaän khoâng theå taùch rôøi laø
giaù mua vaø chi phí thu mua.
Trò giaù mua haøng Chi phí mua haøng
Giaù mua (tröø
giaûm giaù haøng
mua vaø chieát
khaáu thöông
maïi)
Coäng caùc
khoaûn thueá
khoâng ñöôïc
hoaøn laïi
Chi phí
vaän
chuyeån
boác dôõ
Chi phí kho
haøng beán
baõi
Chi phí
boä phaän
thu mua
Hao huït
trong ñònh
möùc
v.v…
GIAÙ THÖÏC TEÁ VAÄT LIEÄU, COÂNG CUÏ, HAØNG HOÙA
Moâ hình tính giaù vaät lieäu, coâng cuï, haøng hoùa mua vaøo.
* Moâ hình tính giaù taøi saûn coá ñònh
Taøi saûn coá ñònh laø nhöõng taøi saûn coù giaù trò lôùn, thôøi gian söû duïng daøi neân beân caïnh
vieäc tính giaù thöïc teá ban ñaàu (goïi laø nguyeân giaù), keá toaùn coøn phaûi tính theo giaù trò coøn laïi
baèng caùch laáy nguyeân giaù tröø ñi giaù trò hao moøn. Beân caïnh giaù mua taøi saûn coá ñònh töông
töï nhö giaù mua caùc loaïi vaät tö, haøng hoaù thì boä phaän chi phí thu mua taøi saûn coá ñònh coù vaøi
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 5
khaùc bieät do tính chaát cuûa taøi saûn. Boä phaän naøy bao goàm chi phí vaän chuyeån, boác dôõ, laép
ñaët, chaïy thöû, thueá tröôùc baï (neáu coù), tieàn kho haøng, beán baõi… vaø ñöôïc goïi laø caùc phí toån
môùi tröôùc khi duøng. Caû hai boä phaän (giaù mua vaø phí toån môùi tröôùc khi duøng) taïo neân
nguyeân giaù taøi saûn coá ñònh vaø ñöôïc thu hoài daàn baèng caùch khaáu hao.
Giaù mua saém, xaây döïng… Chi phí môùi tröôùc khi duøng
- Giaù mua (goàm caû caùc khoaûn thueá khoâng
ñöôïc hoaøn laïi) tröø giaûm giaù haøng mua
vaø chieát khaáu thöông maïi.
- Giaù xaây döïng, laép ñaët: Giaù quyeát toaùn.
- Giaù caáp phaùt
- v.v….
- Phí vaän chuyeån, boác dôõ
- Phí laép ñaët, chaïy thöû
- Phí kho haøng, beán baõi
- Thueá tröôùc baï
- Hoa hoàng moâi giôùi .v.v
NGUYEÂN GIAÙ TAØI KHOAÛN COÁ ÑÒNH MUA SAÉM
Giaù trò coøn laïi cuûa taøi saûn coá ñònh ñang söû
duïng taïi ñôn vò
Giaù trò hao moøn cuûa taøi saûn coá ñònh trong
quaù trình söû duïng
Moâ hình tính giaù taøi saûn coá ñònh
Ngoaøi vieäc hình thaønh do mua saém, taøi saûn coá ñònh cuûa doanh nghieäp ñöôïc hình
thaønh töø nhieàu nguoàn khaùc nhö do ñöôïc caáp phaùt, ñöôïc vieän trôï, v.v.. Vôùi taøi saûn hoaëc
ngaân saùch ñöôïc caáp treân caáp (giao), nguyeân giaù tính theo giaù caáp phaùt; coøn vôùi taøi saûn
ñöôïc vieän trôï, taëng thöôûng, nguyeân giaù tính giaù theo giaù thò tröôøng cuûa taøi saûn töông
ñöông ( + ) vôùi caùc khoaûn phí toån tieáp nhaän (neáu coù); vôùi taøi saûn do caùc ñôn vò, caù nhaân
goùp voán lieân doanh, nguyeân giaù tính theo giaù trò voán goùp do caùc beân thoaû thuaän ( + ) vôùi
caùc khoaûn phí toån tieáp nhaän (neáu coù) ; vôùi taøi saûn coá ñònh hình thaønh do xaây döïng cô baûn
baøn giao nguyeân giaù tính theo giaù quyeát toaùn ñöôïc duyeät coäng ( + ) vôùi caùc phí toån môùi
tröôùc khi duøng (neáu coù).
b. Trình töï tính giaù saûn phaåm, dòch vuï saûn xuaát
Beân caïnh caùc saûn phaåm ñöôïc hình thaønh do mua saéhjjfm, do nhaän caáp phaùt, nhaän lieân
doanh…, moät boä phaän lôùn taøi saûn trong caùc doanh nghieäp saûn xuaát ñöôïc hình thaønh thoâng
qua quaù trình saûn xuaát. Quaù trình saûn xuaát chính laø quaù trình keát hôïp 3 yeáu toá lao ñoäng, tö
lieäu lao ñoäng vaø ñoái töôïng lao ñoäng ñeå cho ra saûn phaåm. Ñoàng thôøi, quaù trình saûn xuaát
cuõng chính laø quaù trình tieâu hao baûn thaân caùc yeáu toá cô baûn ñoù. Do quaù trình saûn xuaát
ñöôïc tieán haønh lieân tuïc neân taïi baát kyø thôøi ñieåm naøo trong quaù trình saûn xuaát, beân caïnh boä
phaän saûn phaåm, dòch vuï ñaõ hoaøn thaønh cuõng toàn taïi löôïng saûn phaåm, dòch vuï dôû dang. Vì
theá, veà thöïc chaát, tính giaù saûn phaåm, haøng hoaù saûn xuaát chính laø xaùc ñònh boä phaän chi phí
tieâu hao ñeå saûn xuaát, cheá taïo saûn phaåm hay thöïc hieän dòch vuï ñoù. Ñeå tính giaù saûn phaåm,
dòch vuï hoaøn thaønh, keá toaùn nhaát thieát phaûi xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang.
Vieäc tính giaù saûn phaåm, dòch vuï saûn xuaát ra coù theå tieán haønh theo trình töï sau :
- Böôùc 1 : Taäp hôïp caùc chi phí tröïc tieáp (vaät lieäu tröïc tieáp, nhaân coâng tröïc tieáp) coù
lieân quan ñeán töøng ñoái töôïng tính giaù (saûn phaåm, dòch vuï).
- Böôùc 2 : Taäp hôïp vaø phaân boå chi phí saûn xuaát chung cho caùc ñoái töôïng tính giaù coù
lieân quan.
- Böôùc 3 : Xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang cuoái kyø.
- Böôùc 4 : Tính ra toång giaù thaønh saûn phaåm vaø giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm.
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 6
Toång giaù thaønh
saûn phaåm dòch
vuï hoaøn thaønh
=
Giaù trò saûn
phaåm dòch vuï
dôû dang ñaàu
kyø
+
Chi phí saûn
xuaát thöïc teá
phaùt sinh trong
kyø
-
Giaù trò saûn
phaåm dòch vuï
dôû dang cuoái
kyø
Giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm
dòch vuï =
Toång giaù thaønh saûn phaåm dòch vuï hoaøn thaønh
Soá löôïng saûn phaåm, dòch vuï hoaøn thanh
Trong coâng thöùc treân, chi phí saûn xuaát thöïc teá phaùt sinh trong kyø bao goàm chi phí
nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp vaø chi phí saûn xuaát chung. Ñoái vôùi
saûn phaåm dôû dang, cuoái kyø ñôn vò caàn tieán haønh kieåm keâ löôïng saûn phaåm dòch vuï dôû dang
taïi caùc boä phaän saûn xuaát roài coù theå aùp duïng moät trong caùc phöông phaùp tính giaù saûn phaåm
dôû dang sau ñaây :
+ Xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang theo saûn löôïng öôùc tính töông ñöông : Döïa theo
möùc ñoä hoaøn thaønh vaø soá löôïng saûn phaåm dôû dang ñeå quy saûn phaåm dôû dang thaønh saûn
phaåm hoaøn thaønh. Tieâu chuaån quy ñoåi thöôøng döïa vaøo giôø coâng hoaëc tieàn löông ñònh möùc.
Ñeå ñaûm baûo tính chính xaùc cuûa vieäc ñaùnh giaù, phöông phaùp naøy chæ neân aùp duïng ñeå tính
caùc chi phí cheá bieán, coøn caùc chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp phaûi xaùc ñònh theo soá thöïc
teá ñaõ duøng.
+ Xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang theo 50% chi phí cheá bieán : Ñeå ñôn giaûn cho vieäc
tính toaùn, ñoái vôùi nhöõng loaïi saûn phaåm maø chi phí cheá bieán chieám tyû troïng thaáp trong toång
chi phí, keá toaùn thöôøng söû duïng phöông phaùp naøy. Thöïc chaát ñaây laø moät daïng cuûa phöông
phaùp öôùc tính theo saûn löôïng töông ñöông, trong ñoù giaû ñònh saûn phaåm dôû dang ñaõ hoaøn
thaønh ôû möùc ñoä 50% so vôùi thaønh phaåm. Cuï theå :
Giaù trò
saûn phaåm
dôû dang
=
Giaù trò nguyeân vaät lieäu
chính naèm trong saûn
phaåm dôû dang (theo ñònh
möùc)
+
50% chi phí cheá
bieán so vôùi thaønh
phaåm
+ Xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang theo chi phí vaät lieäu chính : Trong giaù trò saûn
phaåm dôû dang chæ bao goàm giaù trò vaät lieäu chính tieâu hao, coøn toaøn boä chi phí cheá bieán
doàn heát cho thaønh phaåm.
+ Xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang theo chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp hoaëc theo
chi phí tröïc tieáp : Theo phöông phaùp naøy, trong giaù trò saûn phaåm dôû dang chæ bao goàm chi
phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp hoaëc chi phí tröïc tieáp (nguyeân lieäu vaø nhaân coâng tröïc tieáp)
maø khoâng tính ñeán caùc chi phí khaùc.
+ Xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang theo chi phí ñònh möùc hoaëc keá hoaïch : Caên cöù vaøo
caùc ñònh möùc tieâu hao (hoaëc chi phí keá hoaïch) cho caùc khaâu, caùc böôùc, caùc coâng vieäc
trong quaù trình cheá taïo saûn phaåm ñeå xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang.
Coù theå khaùi quaùt vieäc tính giaù saûn phaåm, dòch vuï saûn xuaát qua hình sau ñaây:
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 7
Giaù trò saûn phaåm dôû
dang ñaàu kyø
Chi phí saûn suaát phaùt sinh trong kyø
- Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp
- Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp
- Chi phí saûn suaát chung
Toång giaù thaønh phaåm dòch vuï hoaøn
thaønh
Giaù trò saûn phaåm dôû dang cuoái kyø
Moâ hình tính giaù saûn phaåm, dòch vuï saûn xuaát
Ngoaøi ra, treân thöïc teá, ngöôøi ta coøn aùp duïng caùc phöông phaùp khaùc ñeå xaùc ñònh giaù trò
saûn phaåm dôû dang nhö phöông phaùp thoáng keâ kinh nghieäm, phöông phaùp tính theo chi phí
vaät lieäu chính vaø vaät lieäu phuï naèm trong saûn phaåm dôû v.v..
Ví duï : Moät phaân xöôûng tieán haønh saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm K. Cuoái kyø, hoaøn
thaønh nhaäp kho 900 saûn phaåm, coøn 100 saûn phaåm dôû dang. Chi phí phaùt sinh trong kyø
ñöôïc taäp hôïp nhö sau (ñôn vò : 1.000 ñoàng) :
- Chi phí vaät lieäu tröïc tieáp : 720.500, trong ñoù vaät lieäu chính 680.000.
- Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp : 54.000
- Chi phí saûn xuaát chung : 45.000
Ñöôïc bieát doanh nghieäp treân aùp duïng phöông phaùp tính giaù saûn phaåm dôû dang theo
chi phí vaät lieäu chính tieâu hao.
Ñeå tính giaù saûn phaåm K, tröôùc heát caàn xaùc ñònh giaù trò saûn phaåm dôû dang. Cuï theå :
Giaù trò saûn phaåm K
dôû dang cuoái kyø
=
680.000
x 100 = 68.000
900 + 100
Baûng tính giaù thaønh saûn phaåm saûn xuaát
Ñôn vò tính : 1.000 ñoàng
Khoaûn muïc
chi phí
Giaù trò
saûn
phaåm dôû
dang
ñaàu kyø
Chi phí
saûn suaát
phaùt sinh
trong kyø
Giaù trò
saûn
phaåm dôû
dang
cuoái kyø
Toång giaù
thanh
saûn
phaåm
Giaù
thaønh
ñôn vò
saûn
phaåm
1. CP nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp
Trong ñoù: Vaät lieäu chính
2. Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp
3. Chi phí saûn suaát chung
-
-
-
-
720.500
680.000
54.000
45.000
68.000
68.000
-
-
625.500
612.000
54.000
45.000
725
680
60
50
Coäng x 819.500 68.000 751.500 835
c. Trình töï tính giaù (giaù voán) saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï tieâu thuï vaø giaù vaät tö
xuaát duøng cho saûn xuaát – kinh doanh
Ñeå xaùc ñònh ñöôïc keát quaû tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoùa, dòch vuï, beân caïnh caùc yeáu toá
nhö doanh thu thuaàn, chi phí quaûn lyù, chi phí baùn haøng, keá toaùn caàn thieát phaûi xaùc ñònh trò
giaù voán cuûa haøng tieâu thuï. Trò giaù voán cuûa haøng tieâu thuï ñöôïc tính theo giaù thöïc teá, nhaäp
kho giaù naøo thì xuaát baùn ñöôïc tính theo giaù ñoù. Tuy nhieân, tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm kinh
doanh trong töøng lónh vöïc (saûn xuaát, thöông maïi) maø trò giaù voán cuûa haøng tieâu thuï ñöïôc
xaùc ñònh khaùc nhau. Vôùi doanh nghieäp saûn xuaát, trò giaù voán cuûa haøng xuaát baùn ñöïôc tính
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 8
theo giaù thaønh saûn xuaát thöïc teá (giaù thaønh coâng xöôûng thöïc teá); coøn vôùi doanh nghieäp
thöông maïi, trò giaù voán cuûa haøng xuaát baùn bao goàm 2 boä phaän :
- Trò giaù mua cuûa haøng tieâu thuï.
- Phí thu mua phaân boå cho haøng tieâu duøng.
Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp kinh doanh dòch vuï, trò giaù voán cuûa haøng tieâu thuï chính
laø giaù thaønh thöïc teá cuûa dòch vuï ñaõ thöïc hieän vôùi khaùch haøng. Coøn ñoái vôùi caùc doanh
nghieäp saûn xuaát, ñeå tính ñöôïc giaù thaønh saûn phaåm, caàn phaûi xaùc ñònh ñöôïc giaù cuûa vaät tö
xuaát duøng. Giaù cuûa vaät tö xuaát duøng cho saûn xuaát ñöôïc tính theo giaù thöïc teá vaät tö mua
vaøo, bao goàm caû giaù mua vaø chi phí thu mua.
Vieäc tính giaù saûn phaåm, dòch vuï, haøng hoùa tieâu thuï vaø giaù vaät tö xuaát duøng cho saûn
xuaát kinh doanh coù theå khaùi quaùt qua caùc böôùc sau :
* Böôùc 1 : Xaùc ñònh soá löôïng saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï tieâu thuï theo töøng loaïi
vaø theo töøng khaùch haøng cuøng vôùi soá löôïng vaät lieäu, coâng cuï xuaát duøng cho saûn xuaát kinh
doanh.
* Böôùc 2 : Xaùc ñònh giaù ñôn vò cuûa töøng loaïi haøng xuaát baùn, xuaát duøng (vôùi saûn
phaåm, dòch vuï : Giaù thaønh saûn xuaát; vôùi haøng hoaù : Ñôn giaù mua; vôùi vaät tö xuaát duøng :
Giaù thöïc teá xuaát kho).
* Böôùc 3 : Phaân boå phí thu mua cho haøng tieâu thuï (vôùi kinh doanh thöông maïi) theo
tieâu thöùc phuø hôïp (soá löôïng, troïng löôïng, doanh thu, trò giaù mua…)
Ñeå xaùc ñònh giaù ñôn vò cuûa haøng xuaát baùn, xuaát duøng keá toaùn coù theå söû duïng moät
trong caùc phöông phaùp sau ñaây (Caàn löu yù raèng, söû duïng phöông phaùp naøo thì phaûi nhaát
quaùn, khoâng ñöôïc thay ñoåi trong suoát kyø haïch toaùn).
* Phöông phaùp giaù ñôn vò bình quaân : Theo phöông phaùp naøy, giaù thöïc teá haøng
xuaát kho (xuaát duøng, xuaát baùn, xuaát goùp voán lieân doanh…) trong kyø ñöôïc tính theo coâng
thöùc sau :
Giaù thöïc teá hang
xuaát kho =
Soá löôïng haøng
xuaát kho x
Giaù ñôn vò bình
quaân
Khi söû duïng giaù ñôn vò bình quaân, coù theå söû duïng döôùi ba daïng :
- Giaù ñôn vò bình quaân caû kyø döï tröõ
Giaù ñôn vò bình
quaân caû kyø döï
tröõ
=
Giaù trò thöïc teá haøng toàn ñaàu kyø vaø nhaäp trong kyø
Soá löôïng haøng thöïc teá toàn ñaàu kyø vaø nhaäp trong kyø
Giaù ñôn vò bình quaân cuûa kyø döï tröõ ñöôïc xaùc ñònh sau khi keát thöùc kyø haïch toaùn
(thaùng, quyù) neáu coù theå aûnh höôûng ñeán coâng taùc quyeát toaùn. Tuy nhieân, caùch tính ñôn
giaûn, ít toán coâng söùc.
- Giaù ñôn vò bình quaân cuoái kyø tröôùc : Trò giaù thöïc teá cuûa haøng xuaát duøng kyø naøy seõ
tính theo giaù ñôn vò bình quaân cuoái kyø tröôùc. Phöông phaùp naøy ñôn giaûn, ñeå laøm, ñaûm baûo
tính kòp thôøi cuûa soá lieäu keá toaùn maëc daàu ñoä chính xaùc khoâng cao vì khoâng tính ñeán söï
bieán ñoäng cuûa giaù caû kyø naøy.
Giaù ñôn vò
bình quaân
cuoái kyø tröôùc
=
Giaù trò thöïc teá haøng toàn cuoái kyø tröôùc (hoaëc ñaàâu kyø)
Soá löôïng haøng thöïc teá toàn kho cuoái kyø tröôùc (hoaëc ñaàu kyø naøy)
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 9
- Giaù ñôn vò bình quaân sau moãi laàn nhaäp : Phöông phaùp naøy vöøa baûo ñaûm tính kòp
thôøi cuûa soá lieäu keá toaùn vöøa phaûn aùnh ñöôïc tình hình bieán ñoäng cuûa giaù caû. Tuy nhieân,
khoái löôïng tính toaùn lôùn, toán nhieàu coâng söùc bôûi vì, cöù moãi laàn haøng nhaäp kho, keá toaùn laïi
phaûi tieán haønh tính toaùn laïi giaù bình quaân.
Giaù ñôn vò bình
quaân sau moãi
laàn nhaäp
=
Giaù trò thöïc teá haøng toàn kho sau moäi laàn nhaäp
Soá löôïng haøng thöïc teá toàn ñaàu kyø vaø nhaäp trong kyø
Ví duï : Tình hình kho, nhaäp, xuaát haøng A trong thaùng 1 naêm 2004 taïi moät doanh
nghieäp nhö sau :
I.Toàn ñaàu kyø : 1.000kg, ñôn giaù 11.000ñ/kg
II.Taêng, giaûm trong kyø :
- Ngaøy 5 : Nhaäp 3.000kg, ñôn giaù 11.000ñ/kg
- Ngaøy 6 : Nhaäp 1.000kg, ñôn giaù 10.800ñ/kg
- Ngaøy 10 : Xuaát 3.500kg
- Ngaøy 12 : Xuaát 500kg
- Ngaøy 25 : Nhaäp 3.000kg, ñôn giaù 10.500ñ/kg
- Ngaøy 26 : Xuaát 2.000kg
III.Toàn cuoái kyø : 2.000kg
Ñöôïc bieát giaù mua haøng A trong kyø laø giaù chöa coù thueá GTGT vaø doanh nghieäp treân
tính thueá GTGT theo phöông phaùp khaáu tröø.
Vôùi ví duï treân, neáu aùp duïng phöông phaùp giaù ñôn vò bình quaân caû kyø döï tröõ, ta coù :
Giaù
ñôn
vò
=
1.000 x 10.000 + 3.000 x 11.000 + 1.000 x 10.800 + 3.000 x 10.500
1.000 + 3.000 + 1.000 + 3.000
= 10.662,5 (ñ/kg)
Giaù thöïc teá haøng xuaát :
- Ngaøy 10: 3.500 x 10.662,5 = 37.318.750 (ñ)
- Ngaøy 12: 500 x 10.662,5 = 5.331.250 (ñ)
- Ngaøy 26: 2.000 x 10.662,5 = 21.325.000 (ñ)
Coäng : 63.975.000 (ñ)
Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø:
2.000 x 10.662,5 = 21.325.000
Coøn theo phöông phaùp giaù ñôn vò bình quaân cuoái kyø tröôùc (10.000ñ/kg) thì giaù thöïc
teá haøng xuaát
- Ngaøy 10: 3.500 x 10.000 = 35.000.000 (ñ)
- Ngaøy 12: 500 x 10.000 = 5.000.000 (ñ)
- Ngaøy 26: 2.000 x 10.000 = 20.000.000 (ñ)
Coäng: 60.000.000 (ñ)
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 10
Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø:
= 85.300.000 – 60.000.000 = 25.300.000 (ñ)
Neáu nhaäp phöông phaùp giaù ñôn vò bình quaân sau moäi laàn nhaäp:
- Giaù ñôn vi bình quaân ngaøy 5:
Giaù
ñôn vò
=
1.000 x 10.000 + 3.000 x 11.000
= 10.750 ñ/kg
1.000 + 3.000
- Giaù ñôn vò bình quaân ngaøy 6:
Giaù
ñôn vò
=
4.000 x 10.750 + 10.000 x 10.800
= 10.760 ñ/kg
4.000 + 1.000
- Giaù thöïc teá xuaát kho:
o Ngaøy 10: 3.500 x 10.760 = 37.660.000 (ñ)
o Ngaøy 12: 500 x 10.760 = 5.380.000 (ñ)
- Giaù ñôn vò bình quaân ngaøy 25:
Giaù
ñôn vò
=
1.000 x 10.760 + 3.000 x 10.500
= 10.565 ñ/kg
1.000 + 3.000
- Giaù thöïc teá xuaát ngaøy 26
2.000 x 10.565 = 21.130.000 (ñ)
- Toång giaù thöïc teá haøng xuaát trong kyø: 64.170.000
- Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø: 2.000 x 10.565 = 21.130.000(ñ)
* Phöông phaùp xaùc ñònh theo trò giaù haøng toàn kho cuoái kyø treân cô sôû giaù mua thöïc
teá cuoái ky ø:
Theo phöông phaùp naøy, trò giaù thöïc teá haøng xuaát kho seõ ñöôïc tính theo coâng thöùc:
Giaù thöïc
teá haøng
xuaát kho
=
Giaù thöïc teá
haøng toàn
ñaàu kyø
+
Giaù thöïc teá
haøng toàn
trong kyø
-
Giaù thöïc teá
haøng toàn
cuoái kyø
Trong ñoù:
Giaù thöïc teá
haøng toàn kho
cuoái kyø
=
Soá löôïng
haøng toàn kho
cuoái kyø
x
Ñôn giaù mua
laàn cuoái cuøng
trong kyø
Phöông phaùp naøy ñôn giaûn, nhanh choùng nhung ñoä chính xaùc khoâng cao, khoâng
phaûn aùnh ñöôïc söï bieán ñoâng cuûa giaù caû.
Theo ví duï treân, ta coù
Giaù thöïc teá haøng toàn kho cuoái kyø
2.000 x 10.500 = 21.000.000 (ñ)
Giaù thöïc teá haøng xuaát kho
1.000 x 10.000 + 3.000 x 11.000 + 1.000 x 10.800
+ 3.000 x 10.500 – 21.000.000 = 64.300.000 ñ
* Phöông phaùp nhaäp tröôùc, xuaát tröôùc (FIFO)
Theo phöông phaùp naøy, giaû thieát soá haøng naøo nhaâp tröôùc, xuaát heát soá nhaäp tröôùc
môùi xuaát ñeán soá nhaäp sau theo giaù thöïc teá cuûa töøng soá haøng xuaát. Noùi caùch khaùc, cô sôû cuûa
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 11
phöông phaùp naøy laø giaù thöïc teá cuûa haøng mua tröôøc seõ ñöôïc duøng laøm giaù ñeå tính giaù thöïc
teá haøng xuaát tröôùc vaø do vaäy, giaù trò haønh toàn kho cuoái kyø seõ laø thöïc teá cuûa soá haøng mua
vaøo sau cuøng trong kyø.
Cuõng ôû ví duï treân, ta coù:
- Giaù thöïc teá haøng xuaát ngaøy 10:
1.000 x 10.000 + 2.500 x 11.000 = 37.500.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng xuaát ngaøy 12:
500 x 11.000 = 5.500.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng xuaát ngaøy 26:
1.000 x 10.800 + 1.000 x 10.500 = 21.300.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø:
2.000 x 10.500 = 21.000.000 ñ
* Phöông phaùp nhaäp sau, xuaát tröôùc (LIFO)
Phöông phaùp naøy giaû ñònh nhöõng haøng mua vaøo sau cuøng seõ ñöôïc xuaát tröôùc tieân,
ngöôïc laïi vôùi phöông phaùp nhaäp tröôùc, xuaát tröôùc ôû treân.
Chaúng haïn, ôû ví duï treân:
- Giaù thöïc teá haøng xuaát ngaøy 10:
1.000 x 10.800 + 2.500 x 11.000 = 38.300.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng xuaát ngaøy 12:
500 x 11.000 = 5.500.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng xuaát ngaøy 26:
2.000 x 10.500 = 21.000.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø:
1.000 x 10.500 + 1.000 x 10.000 = 20.500.000 ñ
* Phöông phaùp giaù thöïc teá ñích danh:
Phöông phaùp giaù thöïc teá ñích danh (coøn goïi laø phöông phaùp ñaëc ñieåm rieâng hay
phöông phaùp tröïc tieáp) ñöôïc söû duïng vôùi caùc loaïi haøng coù giaù trò cao vaø coù tính taùch bieät
nhö vaøng, baïc, kim loaïi quyù hieám... Theo phöông phaùp naøy, haøng ñöôïc xaùc ñònh giaù trò theo
ñôn chieác hay töøng loâ haøng vaø giöõ nguyeân töø luùc nhaäp vaøo cho ñeán khi xuaát duøng. Khi xuaát
haøng (hay loâ haøng) naøo seõ xaùc ñònh theo giaù thöïc teá ñích danh cuûa haøng (hay loâ haøng) ñoù.
Chaúng haïn ôû ví duï treân:
- Ngaøy 10: Xuaát 3.500 kg, trong ñoù 1.000 kg ñaàu kyø, 1.500 nhaäp ngaøy vaø 1.000
nhaäp ngaøy 6. Giaù thöïc teá xuaát ngaøy 10 laø:
1.000 x 10.000 + 1.500 x 11.000 + 1.000 x 10.800 = 37.300.000 ñ
- Ngaøy 12: Xuaát 500 kg cuûa soá nhaäp ngaøy 5:
500 x 11.000 = 5.500.000 ñ
- Ngaøy 26: Xuaát 2.000 kg, trong ñoù 1.000 kg nhaäp ngaøy 5, coøn 1.000 nhaäp ngaøy
25ø:
1.000 x 11.000 + 1.000 x 10.500 = 21.500.000 ñ
- Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø:
2.000 x 10.500 = 21.000.000 ñ
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 12
* Phöông phaùp giaù haïch toaùn:
Giaù haïch toaùn laø giaù keá hoaïch hoaëc moät loaïi giaù oån ñònh naøo ñoù trong kyø. Khi aùp
duïng phöông phaùp naøy, toaøn boä haøng bieán ñoäng trong kyø ñöôïc phaûn aùnh theo giaù haïch
toaùn. Cuoái kyø, keá toaùn tieán haønh ñieàu chænh töø giaù haïch toaùn sang giaù thöïc teá theo coâng
thöïc:
Giaù thöïc teá cuûa haøng
xuaát duøng trong kyø
(hoaêc toàn cuoái kyø)
=
Giaù thöïc haïch toaùn cuûa
haøng xuaát duøng trong kyø
(hoaêc toàn cuoái kyø)
x Heä soá giaù
Trong ñoù:
Heä soá giaù =
Giaù trò thöïc teá haøng toàn vaø nhaäp trong kyø
Giaù haïch toaùn haøng toàn ñaàu kyø vaø nhaäp trong kyø
Heä soá giaù coù theå tính cho töøng loaïi, töøng nhoùm hoaëc töøng thöù haøng chuû yeáu tuøy thuoäc
vaøo yeâu caàu vaø trình ñoä quaûn lyù cuûa doanh nghieäp.
Chaúng haïn, trong ví duï treân, keá toaùn söû duïng giaù haïch toaùn trong kyø laø 10.500 ñ/kg , ta
coù:
Heä soá
giaù
=
10.000 x 1.000 + 3.000 x 11.000 +
1.000 x 10.800 + 3.000 x 10.500
= 1,015
8.000 x 10.500
Giaù thöïc teá cuûa haøng xuaát trong kyø:
(3.500 + 500 + 2.000) x 10.500 x 1,015 = 63.975.000 ñ
Giaù thöïc teá haøng toàn cuoái kyø:
2.000 x 10.500 x 1,015 = 21.325.000 ñ
Ñoái vôùi kinh doanh thöông maïi, ngoaøi vieäc xaùc ñònh trí giaù mua cuûa haøng tieâu duøng
theo moät trong caùc phöông phaùp treân, ñeå xaùc ñònh trò giaù voán cuûa haøng tieâu thuï, keá toaùn
coøn caàn phaûi phaân boå phí thu mua cho haøng tieâu thuï theo tieâu thöùc phuø hôïp (troïng löôïng,
soá löôïng, giaù baùn, trò giaù mua...) Coâng thöùc phaân boå nhö sau:
Phaân boå
phí thu
mua cho
haøng tieâu
thuï
=
Tieâu thöùc phaân boå cuûa
haøng tieâu thuï trong kyø
x
Toång chi
phí thu
mua cuûa
haøng toàn
ñaàu kyø vaø
phaùt sinh
trong kyø
Toång tieâu thöùc phaân boå
cuûa haøng toàn cuoái kyø vaø
haøng xuaát baùn trong kyø
Chaúng haïn, cuõng ôû ví duï treân, neáu phí thu mua cuûa haøng toàn ñaàu kyø laø 5000.000 ñ, phí
thu mua phaùt sinh trong kyø laø 5.100.000 ñ thì phí thu mua phaân boå trong haøng tieâu thuï seõ
laø:
6.000
x (500 + 5.100) = 4.200.000 ñ
2.000 +6.000
Coù theå khaùi quaùt vieäc tính giaù haøng tieâu thuï, xuaát duøng qua caùc sô ñoà sau:
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 13
Sô ñoà tính giaù haøng hoùa tieâu thuï
Trò giaù mua cuûa haøng tieâu thuï Phí thu mua phaân boå cho haøng tieâu thuï
TRÒ GIAÙ VOÁN CUÛA HAØNG HOÙA TIEÂU THU
Sô ñoà tính giaù saûn phaåm, dòch vuï tieâu thuï vaø giaù vaät tö xuaát duøng cho
saûn xuaát kinh doanh
Giaù voán saûn phaåm, dòch vuï ñaõ baùn, ñaõ
cung caáp cho khaùch haøng
Giaù thaønh thöïc teá vaät tö xuaát duøng vaø xuaát khaùc
cho kinh doanh
Giaù thaønh saûn xuaát saûn phaåm, dòch vuï - Giaù mua vaøo thöïc teá
- Giaù cheá bieán nhaäp kho
- Caùc khoaûn thueá khoâng ñöôïc hoaøn laïi
Phí toån
mua
vaät tö
Chi phí
nguyeân lieäu
tröïc tieáp
Chi phí
nhaân coâng
tröïc tieáp
Chi phí
saûn xuaát
chung
II. Keá toaùn caùc quaù trình kinh teá chuû yeáu
1. Keá toaùn quaù trình mua haøng, döï tröõ
a. YÙ nghóa vaø nhieäm vuï haïch toaùn
Xeùt trong toaøn boä quaù trình kinh doanh, cung caáp laø giai ñoaïn môû ñaàu. Keát quûa cuûa
giai ñoaïn naøy laø tieàn ñeà cho caùc giai ñoaïn sau.
Ñeå thoûa maõn nhu caàu thoâng tin haïch toaùn giai ñoaïn cung caáp phaûi thöïc hieän toát caùc
nhieäm vuï sau:
- Phaûn aùnh chính xaùc tình hình cung caáp veà maët soá löôïng, chi tieát theo töøng chuûng
loaïi, quy caùch, phaåm chaát cuûa töøng thöù vaät tö, haøng hoaù.
- Tính toaùn ñaày ñuû, chính xaùc, kòp thôøi giaù thöïc teá cuûa töøng ñoái töôïng mua vaøo,
ñoàng thôøi giaùm saùt tình hình cung caáp veà maët giaù caû, chi phí thôøi gian cung caáp vaø tieán ñoä
baøn giao, thanh toaùn tieàn haøng.
b. Phöông phaùp haïch toaùn quaù trình cung caáp trong caùc doanh nghieäp
Taøi khoaûn söû duïng
Ñeå theo doõi quaù trình cung caáp, keá toaùn söû duïng caùc taøi khoaûn sau:
- Taøi khoaûn “ Nguyeân lieäu, vaät lieäu”: Taøi khoaûn naøy duøng ñeå theo doõi giaù trò hieän
coù, bieán ñoäng taêng, giaûm cuûa caùc loaïi nguyeân lieäu, vaät lieäu hieän coù ôû doanh nghieäp theo
giaù thöïc teá (giaù mua vaø chi phí giaù mua), chi tieát theo töøng loaïi, nhoùm, thöù vaät tö tuøy theo
yeâu caàu quaûn lyù vaø phöông tieän thanh toaùn.
Beân nôï: Phaûn aùnh caùc nghieäp vuï laøm taêng nguyeân, vaät lieäu theo gía thöïc teá (mua
ngoaøi, töï saûn xuaát, nhaän goáp voán…)
Beân coù: Phaûn aùnh caùc nghieäp vuï phaùt sinh laøm giaûm giaù thöïc teá cuûa nguyeân, vaät lieäu
(xuaát duøng. Xuaát baùn, xuaát traû laïi, giaûm giaù ñöôïc höôûng….)
Dö Nôï (ñaàu kyø hoaëc cuoái kyø): Phaûn aùnh gía trò nguyeân, vaät lieäu toàn kho (ñaàu kyø hoaëc
cuoái kyø).
- Taøi khoaûn “Coâng cuï, duïng cuï”: Duøng ñeå phaûn aùnh tình hình hieän coù, bieán ñoäng
taêng, giaûm trong kyø cuûa caùc loaïi coâng cuï, duïng cuï theo giaù thöïc teá (giaù mua vaø chi phí thu
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 14
mua) theo töøng loaïi. Taøi khoûan “ Coâng cuï duïng cuï” coù keát caáu töông töï nhö taøi khoaûn:
Nguyeân lieäu, vaät lieäu:
- Taøi khoaûn : “Haøng hoaù” : Taøi khoaûn naøy phaûn aùnh giaù trò hieän coù, bieán ñoäng
taêng, giaûm cuûa haøng hoaù taïi kho, taïi quaày cuûa doanh nghieäp, chi tieát theo töøng kho, töøng
quaày, töøng loaïi, töøng nhoùm, töøng thöù haøng hoaù.
Beân nôï: Giaù trò mua cuûa haøng hoùa nhaäp kho vaø chi phí mua haøng hoùa.
Beân coù: Gía trò mua cuûa haøng hoaù xuaát vaø phí thu mua phaân boå cho haøng tieâu thu.
Dö Nôï (ñaàu kyø hoaëc cuoái kyø): Phaûn aùnh trò giaù mua cuûa haøng toàn kho vaø phí thu mua
cuûa haøng coøn laïi chöa tieâu thuï (ñaàu kyø hoaëc cuoái kyø).
Taøi khoaûn “Haøng hoaù” chi tieát theo hai khoaûn :
+ Giaù mua haøng hoùa (keå caû thueá phaûi noäp veà haøng mua – neáu coù)
+ Chi phí mua haøng hoaù.
- Taøi khoaûn “Haøng mua ñang ñi ñöôøng”: Haøng mua ñang ñi ñöôøng laø taát caû caùc loaïi
vaät tö, haøng hoùa maø ñôn vò ñaõ mua hoaëc chaáp nhaän mua (ñaõ thuoäc sôû höõu cuûa ñôn
vò)nhöng cuoái kyø haøng vaãn chöa kieåm nhaän, baøn giao (keå caû soá ñang göûi taïi kho ngöôøi
baùn).
Beân nôï: Trò giaù haøng ñi ñöôøng taêng theâm trong kyø
Beân coù: Trò giaù haøng ñi ñöôøng kyø tröôùc ñaõ kieåm nhaän, baøn giao kyø naøy.
Dö nôï (ñaàu kyø hoaëc cuoái kyø): Phaûn aùnh trò giaù haøng ñang ñi ñöôøng ( ñaàu kyø hoaëc cuoái
kyø).
- Taøi khoaûn “Thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn”: Duøng ñeå theo doõi toaøn boä caùc khoaûn
thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn, ngöôøi cung caáp vaät tö, haøng hoaù, dòch vuï; ngöôøi nhaän thaàu xaây
döïng cô baûn, söûa chöõa lôùn taøi saûn coá ñònh ….(keå caû tieàn öùng tröôùc cho ngöôøi baùn).
Beân nôï:
- Soá tieàn ñaõ traû cho ngöôøi baùn (keå caû öùng tröôùc)
- Giaûm giaù haøng baùn ñöôïc höôûng.
- Trò giaù haøng mua traû laïi.
Beân coù:
- Soá tieàn phaûi traû cho ngöôøi baùn
- Soá tieàn thöøa ñöôïc ngöôøi baùn traû laïi.
Taøi khoaûn naøy coù theå ñoàng thôøi vöøa coù soá dö beân Nôï, vöøa ñoàng thôøi coù soá dö beân
Coù.
Dö nôï: Soá tieàn traû thöøa hoaëc öùng tröôùc cho ngöôøi baùn
Dö coù: Soá tieàn coøn nôï ngöôøi baùn.
Taøi khoaûn “Thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn” ñöôïc môû chi tieát theo töøng chuû nôï, khaùch
nôï vaø khoâng ñöôïc buø tröø khi leân baûng caân ñoái neáu khaùc ñoái töôïng thanh toaùn.
Ngoaøi ra, trong quùa trình mua haøng, taát yeáu phaùt sinh caùc nghieäp vuï thanh toaùn veà
tieàn haøng, tieàn vaän chuyeån, boác dôõ…. Do ñoù, keá toaùn coøn söû duïng moät soá taøi khoaûn lieân
quan khaùc nhö taøi khoaûn “Tieàn maët’; taøi khoaûn “Tieàn göûi ngaân haøng”; v.v…..
Phöông phaùp haïch toaùn
Do ñaëc ñieåm hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh vaø yeâu caàu quaûn lyù khaùc nhau neân
vieäc haïch toaùn quaù trình cung caáp giöõa caùc ñôn vò khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau. Chaúng
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 15
haïn, ñoái vôùi caùc ñôn vò kinh doanh thöông maïi, caàn haïch toaùn rieâng khoái löôïng haøng hoaù
mua vaøo vaø chi phí thu mua ñeå töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc chæ tieâu khoái löôïng haøng hoùa luaân
chuyeån vaø phí löu thoâng cuûa haøng luaân chuyeån (goàm phí thu mua, baûo quaûn vaø tieâu thuï).
Tuy nhieân, veà cô baûn, haïch toaùn quaù trình cung caáp vaãn gioáng nhau giöõa caùc DN. Cuï theå:
- Tröôøng hôïp haøng mua ngoaøi, ñaõ kieåm nhaän nhaäp kho, chöa traû tieàn cho ngöôøi baùn:
Nôï TK “ Nguyeân- vaät lieäu”: Giaù mua vaät lieäu nhaäp kho.
Nôï TK “ Coâng cuï, duïng cuï”: Gia mua coâng cuï, duïng cuï nhaäp kho.
Nôï TK “Haøng hoaù”: Giaù mua haøng hoùa nhaäp kho.
Nôï TK “ Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø “: Thueá GTGT ñaàu vaøo.
Coù TK “ Thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn” : Soá tieàn haøng phaûi traû cho ngöôøi baùn.
- Caùc chi phí thu mua thöïc teá phaùt sinh (vaän chuyeån, boác dôõ . …):
Nôï TK “ Nguyeân – vaät lieäu” : Chi phí thu mua vaät lieäu
Nôï TK “ Coâng cuï, duïng cuï” : Chi phí thu mua coâng cuï, duïng cuï
Nôï TK “Haøng hoaù” : Chi phí thu mua haøng hoùa.
Nôï TK “ Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø” : Soá thueá GTGT ñaàu vaøo ñöôïc khaáu tröø tính
treân chi phí thu mua (neáu coù).
Coù caùc taøi khoaûn chi phí lieân quan (tieàn maët, tieàn göûi ngaân haøng, thanh toaùn
vôùi ngöôøi baùn ….). Toång giaù thanh toaùn.
- Khi thanh toaùn tieàn haøng, tieàn vaän chuyeån….cho ngöôøi baùn, ngöôøi vaän chuyeån, boác
dôõ, keá toaùn ghi:
Nôï TK “ Thanh toaùn vôøi ngöôøi baùn”: Soá tieàn ñaõ thanh toaùn
Coù TK lieân quan (tieàn maët, TGNH…)
-Tröôøng hôïp mua haøng thanh toaùn tröïc tieáp cho ngöôøi baùn, vaän chuyeån, boác dôõ:
Nôï TK “ Nguyeân lieäu, vaät lieäu”, TK “ Coâng cuï, duïng cuï”, TK “ Haøng hoaù”: Giaù
thöïc teá vaät lieäu, duïng cuï, haøng hoaù nhaäp kho.
Nôï TK “ Thueá GTGT ñaàu vaøo ñöôïc khaáu tröø”: Thueá GTGT ñaàu vaøo.
Coù TK “ Tieàn maët”: Thanh toaùn baèng tieàn maët.
Coù TK “ Tieàn göûi ngaân haøng”: Thanh toaùn baèng tieàn göûi ngaân haøng chuyeån
khoaûn)
Coù TK “ Vay ngaén haïn”: Thanh toaùn baèng tieàn vay ngaén haïn ngaân haøng vaø
vay ñoái töôïng khaùc.
- Tröôøng hôïp haøng mua, cuoái kyø ñang ñi ñöôøng, ghi trò giaù haøng mua ñang ñi ñöôøng.
Nôï TK “ Haøng mua ñang ñi ñöôøng”: Trò giaù haøng mua ñang ñi ñöôøng.
Nôï TK “ Thueá GTGT ñaàu vaøo ñöôïc khaáu tröø”: Thueá GTGT ñaàu vaøo.
Coù TK “Thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn”: Soá tieàn phaûi traû theo hoùa ñôn ngöôøi
baùn.
Coù TK “ Tieàn Maët”, “Tieàn göûi ngaân haøng”, “Vay ngaén haïn”: Soá tieàn ñaõ traû
veà löôïng haøng ñang ñi ñöôøng.
- Tröôøng hôïp haøng ñang ñi ñöôøng kyø tröôùc, veà nhaäp kho kyø naøy:
Nôï TK lieân quan (TK “ Nguyeân lieäu, vaät lieäu”, TK “Coâng cuï, duïng cuï”, TK “ Haøng
hoùa”): Giaù trò haøng nhaäp kho.
Coù TK “ Haøng mua ñang ñi ñöôøng”: Gia ù trò haøng ñaõ kieåm nhaän
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 16
Ví duï : Tình hình thu mua vaø nhaäp kho vaät lieäu, coâng cuï taïi moät doanh nghieäp
trong thaùng 9/2003 nhö sau (ñôn vò : trieäu ñoàng).
1. Mua moät loâ vaät lieäu chính, chöa thanh toaùn tieàn cho ngöôøi baùn, trò giaù thanh toaùn
110 (trong ñoù thueá GTGT 10). Haøng ñaõ kieåm nhaän, nhaäp kho.
2. Chi phí vaän chuyeån, boác dôõ soá vaät lieäu treân chi traû baèng tieàn maët :2
3. Thu mua vaät lieäu phuï vaø coâng cuï lao ñoäng nhoû theo toång giaù thanh toaùn (caû thueá
GTGT 10%) vaät lieäu phuï: 22, coâng cuï lao ñoäng nhoû:44), ñaõ thanh toaùn cho ngöôøi baùn
baèng tieàn göûi ngaân haøng. Cuoái thaùng, soá haøng naøy vaãn chöa veà ñeán ñôn vò
4. Duøng tieàn maët mua moät loâ vaät lieäu phuï theo giaù thanh toaùn (goàm caû thueá GTGT
1,5) laø 16,5. Haøng ñaõ kieåm nhaän nhaäp kho.
Caùc nghieäp vuï treân ñöôïc ñònh khoaûn vaø phaûn aùnh vaøo sô ñoà taøi khoaûn chöõ T nhö sau:
1) Nôï TK “ Nguyeân lieäu, vaät lieäu ( chi tieát VLC):100
Nôï TK “ Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø”: 10
Coù TK “ Thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn”: 110
2) Nôï TK “ Nguyeân vaät lieäu” (chi tieát VLC): 2
Coù TK “ Tieàn maët”: 2
3) Nôï TK “ Haøng mua ñi ñöôøng”: 60
Nôï TK “ Thueá GTGT ñaàu vaøo ñöôïc khaáu tröø: 6
Coù TK “ Tieàn göûi ngaân haøng”: 66
4) Nôï TK “ Nguyeân, vaät lieäu” (chi tieát VLC): 15.0
Nôï TK “ Thueá GTGT ñaàu vaøo ñöôïc khaáu tröø”: 1,5
Coù TK “ Tieàn maët”: 16,5
Phaûn aùnh ví duï treân sô ñoà taøi khoaûn nhö sau”
TK “Vaät lieäu chính” TK “Nguyeân lieäu , vaät lieäu”
SDÑK: xxx
(1) 100.000.000
(2) 2.000.000
SDÑK: xxx
(1) 100.000.000
(2)2.000.000
(4) 15.000.000
TK “Vaät lieäu phuï”
SDÑK: xxx
(4) 15.000.000
TK “Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø”
SDÑK: xxx
(1) 10.000.000
(3)6.000.000
(4) 1.500.000
TK “Haøng mua ÑÑÑï”
(3) 60.000.000
TK “TGNH”
SDÑK: xxx 66.000.000 (3)
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 17
2. Keá toaùn toaùn quaù trình saûn xuaát
a. YÙ nghóa vaø nhieäm vuï haïch toaùn
Quaù trình saûn xuaát laø quaù trình keát hôïp giöõa söùc lao ñoäng vôùi tö lieäu lao ñoäng ñeå
taïo ra saûn phaåm. Trong giai ñoaïn naøy, moät maët, ñôn vò phaûi boû ra caùc khoaûn chi phí ñeå
tieán haønh saûn xuaát; maët khaùc, ñôn vò laïi thu ñöôïc moät löôïng keát quaû saûn xuaát goàm thaønh
phaåm vaø saûn phaåm dôû dang. Ñeå baûo ñaûm buø ñaép chi phí vaø coù laõi, ñoøi hoûi caùc doanh
nghieäp phaûi aùp duïng moïi bieän phaùp ñeå taêng löôïng keát quûa thu ñöôïc, giaûm löôïng chi phí
chi ra thu ñöôïc keát quaû cao nhaát. Giai ñoaïn saûn xuaát chính laø giai ñoaïn taïo ra giaù trò thaëng
dö vaø noù coù vò trí ñaëc bieät quan troïng trong toaøn boä quaù trình saûn xuaát kinh doanh vaø phaûi
ñöôïc haïch toaùn chaët cheõ.
Vieäc haïch toaùn quaù trình saûn xuaát phaûi quaùn trieät caùc nhieäm vuï chuû yeáu sau:
-Taäp trung, phaân boå ñuùng vaø kòp thôøi caùc loaïi chi phí saûn xuaát theo caùc ñoái töôïng
haïch toaùn chi phí vaø ñoái töïông tính giaù thaønh. Treân cô sôû ñoù, kieåm tra tình hình thöïc hieän
caùc ñònh möùc vaø döï tính chi phí saûn xuaát.
-Tính toaùn chính xaùc giaù thaønh saûn xuaát (giaù thaønh coâng xöôûng) cuûa saûn phaåm,
dòch vuï hoaøn thaønh. Ñoàng thôøi, phaûn aùnh löôïng saûn phaåm, dòch vuï hoaøn thaønh, nhaäp kho
hay tieâu thuï (chi tieát töøng hoaït ñoäng, töøng maët haøng).
b. Phöông phaùp haïch toaùn quaù trình saûn xuaát
Taøi khoaûn söû duïng
Ñeå theo doõi, toång hôïp chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm, keá toaùn söû
duïng caùc taøi khoaûn chuû yeáu sau:
-Taøi khoaûn “ Chi phí saûn xuaát, kinh doanh dôû dang”
Taøi khoaûn naøy môû chi tieát theo töøng nghaønh saûn xuaát, töøng nôi phaùt sinh chi phí,
töøng saûn phaåm, nhoùm saûn phaåm, töøng loaïi dòch vuï v.v…..vaø theo caùc chi phí saûn xuaát.
Beân nôï: Taâp hôïp chi phí saûn xuaát phaùt sinh trong kyø.
Beân coù: Phaûn aùnh caùc taøi khoaûn ghi giaûm chi phí saûn xuaát vaø toång giaù thaønh coâng
xöôûng thöïc teá cuûa saûn phaåm, lao vuï hoaøn thaønh.
TK “Phaûi traû cho ngöôøi baùn”
100.000.000 (1)
TK “Tieàn maët”
SDÑK: xxx 2.000.000 (2)
16.500.000 (4)
NVL dôû dang kyø tröôùc coøn laïi.
CP Nguyeân vaät lieäu
boå sung trong kyø
CP Nhaân coâng
boå sung trong kyø
CP phaùt sinh taïi PX
boå sung trong kyø
Quy trình saûn xuaát
NVL dôû dang cuoái kyø.
Saûn phaåm hoaøn thaønh
Nhaäp kho
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 18
Dö Nôï (ñaàu kyø hoaëc cuoái kyø): Phaûn aùnh chi phí saûn xuaát cuûa saûn phaåm, lao vuï dôû dang
(ñaàu kyø hoaëc cuoái kyø).
-Taøi khoaûn “Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp”: Duøng theo doõi giaù trò nguyeân, vaät
lieäu chính, vaät lieäu phuï, nhieân lieäu v.v…..söû duïng tröïc tieáp cho vieäc cheá taïo saûn phaåm hay
tröïc tieáp thöïc hieän caùc lao vuï, dòch vuï trong kyø.
Beân Nôï: Taäp hôïp chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp.
Beân Coù: Caùc khoaûn ghi giaûm chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp vaø chi phí nguyeân,
vaät lieäu tröïc tieáp ñöôïc keát chuyeån vaøo taøi khoaûn tính giaù.
Taøi khoaûn “Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp” khoâng coù soá dö vaø ñöôïc môû chi tieáp
theo töøng ñoái töôïng taäp hôïp chi phí (phaân xöôûng, boä phaän saûn xuaát, saûn phaåm, nhoùm saûn
phaåm…..)
-Taøi khoaûn “ Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp”: Bao goàm tieàn löông vaø phuï caáp löông
phaûi traû cho coâng nhaân tröïc tieáp saûn xuaát, cheá taïo saûn phaåm hay thöïc hieän caùc lao vuï, dòch
vuï cuøng caùc khoaûn trích theo tyû leä quy ñònh cho caùc quyõ kinh phí coâng ñoaøn, baûo hieåm xaõ
hoäi, baûo hieåm y teá tính treân soá löông vaø phuï caáp löông phaûi traû cho coâng nhaân saûn xuaát
trong kyø.
Beân Nôï: Taäp hôïp chi phí coâng nhaân tröïc tieáp.
Beân Coù: Keát Chuyeån chi phí nhaân coâng tröïc tieáp
Taøi khoaûn naøy khoâng coù soá dö vaø cuõng ñöôïc môû chi tieát theo töøng ñoái töôïng taäp
hôïp chi phí (phaân xöôûng, boä phaän saûn xuaát, saûn phaåm….)
- Taøi khoaûn “Chi phí saûn xuaát chung”: Chi phí saûn xuaát chung laø nhöõng chi phí caàn
thieát coøn laïi ñeå saûn xuaát saûn phaåm hay thöïc hieän lao vuï, dòch vuï sau chi nguyeân, vaät lieäu
vaø phaân coâng tröïc tieáp. Ñaây laø nhöõng chi phí phaùt sinh trong phaïm vi phaân xöôûng, boä
phaän saûn xuaát cuûa doanh nghieäp nhö chi phí nhaân vieân phaân xöôûng, chi phí vaät lieäu , duïng
cuï,…
Beân Nôï:Taäp hôïp chi phí saûn xuaát chung.
Beân Coù: Caùc khoaûn ghi giaûm chi phí saûn xuaát chung vaø phaân boá chi phí saûn xuaát
chung cho caùc ñoái töôïng tính giaù.
Taøi khoaûn “ Chi phí saûn xuaát chung” khoâng coù soá dö vaø ñöôïc môû theo töøng phaân
xöôûng, boä phaän saûn xuaát, trong ñoù ñöôïc chi tieáp theo töøng noäi dung chi phí (vaät lieâu, nhaân
coâng ….)
Ngoaøi caùc taøi khoaûn treân, trong quaù trình haïch toaùn keá toaùn coøn söû duïng caùc taøi
khoaûn lieân quan khaùc nhö caùc taøi khoaûn phaûn aùnh chi phí: taøi khoaûn “ Thanh toaùn vôùi
coâng nhaân vieân chöùc” , taøi khoaûn “Caùc khoaûn phaûi traû, phaûi noäp khaùc”, taøi khoaûn “
Nguyeân, vaät lieäu”, taøi khoaûn “ Chi phí traû tröôùc”, taøi khoaûn “ Coâng cuï, duïng cuï”, taøi
khoaûn “ khaáu hao taøi saûn coá ñònh”, v.v….,caùc taøi khoaûn phaûn aùnh khaùc nhö: taøi khoaûn “
Thaønh phaåm”, taøi khoaûn “ Haøng göûi ñi baùn”, v.v….
Phöông phaùp haïch toaùn
Haïch toaùn quaù trình saûn xuaát bao goàm caùc böôùc töø taäp hôïp chi phí saûn xuaát thöïc teá
phaùt sinh, phaûn aùnh caùc khoaûn ghi giaûm chi phí saûn xuaát, sau ñoù toång hôïp chi phí, xaùc ñònh
giaù trò saûn phaåm dôû dang cuoái kyø. Töø ñoù, tính ra toång giaù thaønh saûn phaåm. Caùc böôùc coâng
vieäc treân ñöôïc tieán haønh nhö sau:
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 19
- Taäp hôïp chi phí nguyeân, vaät lieäu lieân quan tröïc tieáp ñeán töøng ñoái töôïng (phaân xuôûng, boä
phaän saûn xuaát, saûn phaåm….).
Nôï TK “ Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp”.
Coù TK “ Nguyeân, vaät lieäu” (Chi tieát theo töøng loaïi vaät lieäu).
- Taäp hôïp chi phí nhaân coâng tröïc tieáp lieân quan ñeán töøng ñoái töôïng.
Nôï TK “ Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp”.
Coù TK “ Thanh toaùn vôùi coâng nhaân vieân chöùc”: Tieàn löông vaø phuï caáp löông
phaûi traû cho coâng nhaân tröïc tieáp.
Coù TK “ Kinh phí coâng ñoaøn, baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm yù teá”: Trích cho caùc
quõy theo tyû leä quy ñònh vôùi tieàn löông vaø phuï caáp löông tính vaøo chi phí.
- Taäp hôïp chi phí saûn xuaát chung theo töøng phaân xöôûng:
Nôï TK “ Chi phí saûn xuaát chung”
Coù TK “ Thanh toaùn vôùi coâng nhaân vieân chöùc”: Tieàn löông vaø phuï caáp löông
nhaân vieân quaûn lyù phaân xöôûng.
Coù TK “ Quõy baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm y teá, kinh phí coâng ñoaøn”.
Coù TK “ Nguyeân, vaät lieäu”: Chi phí vaät lieäu giaùn tieáp.
Coù TK “ Coâng cuï, duïng cuï” : Chi phí duïng cuï duøng cho saûn xuaát.
Coù TK “Hao moøn TSCÑ”: Trích khaáu hao TSCÑ cuûa phaân xöôûng saûn xuaát.
Coù TK “ Chi phí traû tröôùc”: Phaân boå chi phí traû tröôùc.
Coù TK “ Chi phí phaûi traû”: Trích tröôùc chi phí traû theo keá hoaïch.
Coù TK “ Thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn”:Chi phí dòch vuï mua ngoaøi phaûi traû.
Coù TK “ Tieàn maët”. “ Tieàn göûi NH”: Chi phí khaùc baèng tieàn.
- Caùc khoaûn ghi giaûm chi phí (pheá lieäu thu hoài, vaät tö xuaát duøng khoâng heát nhaäp kho..).
Nôï TK “ Nguyeân , vaät lieäu”: Thu hoài nhaäp kho
Nôï TK “ Tieàn maët”, “Tieàn göûi ngaân haøng”: Baùn thu hoài baèng tieàn.
Coù TK “Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp”: Ghi giaûm chi phí nguyeân, vaät
lieäu tröïc tieáp.
Coù TK “ Chi phí saûn xuaát chung”: Ghi giaûm chi phí saûn xuaát chung.
- Keát chuyeån chi phí saûn xuaát saûn phaåm (chi tieát cho töøng ñoái töôïng):
+ Keát chuyeån chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp:
Nôï TK “ Chi phí saûn xuaát – kinh doanh dôû dang”
Coù TK “ Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp”.
+ Keát chuyeån chi phí nhaân coâng tröïc tieáp:
NôïTK “ Chi phí saûn xuaát – king doanh dôû dang”
Coù TK “ Chi phí nhaân coâng tröï tieáp”.
+ Phaân boå chi phí saûn xuaát chung:
Nôï TK “Chi phí saûn xuaát – kinh doanh dôû dang”
Coù TK “ Chi phí saûn xuaát chung”.
- Keát chuyeån trò giaù thaønh phaåm, lao vuï hoaøn thaønh theo giaù thaønh coâng xöôûng thöïc teá:
Chi phí Chi phí Chi phí
Giaù thaønh saûn xuaát saûn xuaát saûn xuaát
Coâng xöôûng = dôû dang + phaùt sinh - dôû dang
Thöïc teá ñaàu kyø trong kyø cuoái kyø.
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 20
Nô TK “ Thaønh phaåm “: nhaäp kho thaønh phaåm.
NôïTK “ Haøng höûi baùn”: Göûi ñi tieâu thuï hoaëc kyù göûi ñaïi lyù.
NôïTK “ Giaù voán haøng baùn”: Tieâu thuï tröïc tieáp.
Coù TK “ Chi phí saûn xuaát, kinh doanh dôû dang”: Toång giaù thaønh thaønh
phaåm, lao vuï hoaøn thaønh.
Ví duï: Taïi moät nhaø maùy coù moät phaân xöôûng chuyeånn xuaát moät loaïi saûn phaåm A,
trong thaùng 9/2003 coù taøi lieäu nhö sau ( ñôn vò: ñoàng):
I. Soá dö ñaàu kyø cuûa moät soá taøi khoaûn:
- TK “ Nguyeân, vaät lieäu” : 40.000.000, trong ñoù:
+ Vaät lieäu chính: 25.000.000
+ Vaät lieäu phuï: 10.000.000
+ Nhieân lieäu: 5.000.000
- TK: “Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang”: 17.000.000 (trò giaù theo nguyeân lieäu
chính)
II. Caùc nghieäp vuï phaùt sinh trong kyø:
1) Mua vaät lieäu chính trò giaù thanh toaùn 110.000.000 (trong ñoù thueá GTGT 10.000.000),
ñaõ traû baèng tieàn göûi ngaân haøng. Haøng ñaõ nhaäp kho.
2) Xuaát kho vaät lieäu ñeå cheá taïo saûn xuaát, trò giaù 90.000.000 trong ñoù vaät lieäu chính
85.000.000, vaät lieäu phuï 5.000.000.
3) Tính ra tieàn löông phaûi traû cho coâng nhaân tröïc tieáp saûn xuaát 30.000.000, nhaân vieân
quaûn lyù phaân xöôûng 5.000.000.
4) Trích kinh phí coâng ñoaøn, Baûo hieåm xaõ hoäi, Baûo hieåm y teá theo tyû leä quy ñònh (19%)
treân toång soá tieàn löông tính vaøo chi phí kinh doanh.
5) Caùc chi phí saûn xuaát chung khaùc thöïc teá phaùt sinh:
- Chi phí nhieân lieäu: 5.000.000;
- Chi phí traû tröôùc phaân boå kyø naøy: 6.000.000;
- Chi phí khaáu hao TSCÑ: 10.000.000;
- Chi phí dòch vuï khaùc mua ngoaøi traû baèng tieàn maët: 3.990.000
6) Toång soá saûn phaåm hoaøn thaønh trong kyø 800 chieác; trong ñoù nhaäp kho 500 chieác, göûi ñi
baùn 300 chieác; dôû dang 200 chieác ( tính theo giaù trò vaät lieäu chính tieâu hao)
III. Taøi lieäu kieåm keâ cuoái kyø:
- Giaù trò nguyeân, vaät lieäu toàn kho: 45.000.000
Trong ñoù:
+ Vaät lieäu chính: 40.000.000
+ Vaät lieäu phuï: 5.000.000
- Giaù trò saûn phaåm dôû dang: 20.400.000 ( trò giaù theo nguyeân lieäu chính)
Tình hình treân ñöôïc keá toaùn phaûn aùnh nhö sau ( ñôn vò : ñoàng)
Böôùc 1: Taäp hôïp chi phí
1) Nôï TK “ Nguyeân, vaät lieäu “ ( vaät lieäu chính) 100.000.000
Nôï TK “ Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø “ : 10.000.000
Coù TK “ TGNH”: 110.000.000
2) Nôï TK “ Chi phí NVL tröïc tieáp” : 90.000.000
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 21
Coù TK “Nguyeân, vaät lieäu” 90.000.000
- Vaät lieäu chính: 85.000.000
- Vaät lieäu phuï: 5.000.000
3) Nôï TK “ Chi phí nhaân coâng TT”: 30.000.000
Nôï TK “ Chi phí saûn xuaát chung “ 5.000.000
Coù TK” Thanh toaùn vôùi CNV” :35.000.000
4) Nôï TK “ Chi phí nhaân coâng TT” : 5.700.000
Nôï TK “ Chi phí saûn xuaát chung” :950.000
Coù TK “ BHYT, BHXH, KPCÑ” : 6.650.000
5) Nôï TK “ Chi phí SXC” :24.990.000
Coù TK “ NVL “ (nhieân lieäu ): 5.000.000
Coù TK “CP traû tröôùc “ : 6.000.000
Coù TK “ Hao moøn TSCÑ” : 10.000.000
Coù TK “Tieàn maët “: 3.990.000
Böôùc 2: Keát chuyeån chi phí cho saûn phaåm saûn xuaát taïi ngaøy cuoái kyø
6a) Nôï TK “CP SXKD dôû dang “ : 90.000.000
Coù TK “ CP NVLTT” : 90.000.000
6b) Nôï TK “ Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang “: 35.700.000
Coù TK “ Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp “ : 35.700.000
6c) Nôï TK “ Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang “ : 30.940.000
Coù TK “ Chi phí saûn xuaát chung” 30.940.000
Böôùc 3: Laäp baûng tính giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm
Khoaûn muïc chi phí
Giaù trò saûn
phaåm dôû
dang ñaàu
kyø
Chi phí saûn
xuaát phaùt
sinh trong
kyø
Giaù trò saûn
phaåm dôû
dang cuoái
kyø
Toång giaù
thaønh saûn
phaåm
Giaù thaønh
ñôn vò saûn
phaåm
1. Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp
Trong ñoù: Vaät lieäu chính
2. Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp
3. Chi phí saûn xuaát chung
17.000
17.000
-
-
90.000
85.000
35.700
30.940
20.400
20.400
-
-
86.600
81.600
35.700
30.940
108.250
102.000
44.625
38.675
Coäng 17.000 156.640 20.400 153.240 191.550
Böôùc 4: Giaù trò saûn phaåm nhaäp kho vaø göûi baùn.
6d) Nôï TK “ Thaønh phaåm” : 95.775.000 (500c x 191.550ñ/c)
Nôï TK “Haøng göûi baùn” 57.465.000 (300c x 191.550ñ/c)
Coù TK :” Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang”: 148.142.000.
Buùt toaùn (6d) ñöôïc xaùc laäp treân cô sôû baûng tính giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm hoaøn
thaønh. Tình hình treân ñöôïc phaûn aùnh vaøo sô ñoà taøi khoaûn nhö sau (1.000ñ)
TK” Nguyeân lieäu,vaät lieäu” TK “ Chi phí nguyeân, vaät lieäu tröïc tieáp”
SD: 40.000 90.000 (2) (2) 90.000 90.000 (6a)
(1) 100.000 5.000 (5)
coäng: 100.000 coäng: 95.000 Coäng: 90.000 Coäng:90.000
SD: 45.000
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 22
TK “ Nguyeân lieäu vaät lieäu” TK “ Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp”
(vaät lieäu chính)
SD: 25.000 85.000 (2) (3) 30.000 35.700 (6b)
(1) 100.000 (4) 5.700
Coäng:100.000 Coäng: 85.000 Coäng:35.700 Coäng: 35.700
SD: 40.000
TK “Nguyeân lieäu, vaät lieâu” TK “ Chi phí saûn xuaát chung”
(vaät lieäu phuï)
SD: 10.000 5.000 (2) (3) 5.000 30.940 (6c)
Coäng: 0 coäng: 5.000 (4) 950
(5) 24.990
SD: 5.000 Coäng: 30.940 Coäng: 30.940
TK “ Nguyeân lieäu vaät lieäu” TK “ Chi phí traû tröôùc”
(nhieân lieäu)
SD: 5.000 5.000(5) SD: xxx 6.000 (5)
Coäng PS: 0 Coäng : 5.000
SD: 0
TK “ Thanh toaùn vôùi CNV” TK “ Chi phí SXKD dôû dang”
35.000 (3) SD: 17.000
(6a): 90.000
(6b): 35.700 153.240(6d)
TK “ Thueá GTGT ñaàu (6c): 30.940
Vaøo ñöôïc khaáu tröø” Coäng: 156.640 Coäng: 153.240
(1) 10.000 SD: 20.400
TK “ Kinh phí coâng ñoaøn,
BHXH, BHYT” TK “ Thaønh phaåm”
6.650 (4) (6d) 95.775
TK “ Hao moøn TSCÑ” TK “ Haøng göûi baùn”
10.000.000 (5) (6d) 57.465.000
TK “ Tieàn maët TK” TGNH”
SD:xxx 3.990.000 (5) SD: xxx 110.000.000 (1)
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 23
3. Keá toaùn quaù trình tieâu thuï saûn phaåm vaø xaùc ñònh keát quaû kinh doanh
3.1 Keá toaùn quaù trình tieâu thuï saûn phaåm
a. YÙ nghóa vaø nhieäm vuï haïch toaùn
Tieâu thuï laø giai ñoaïn cuoái cuøng cuûa quaù trình saûn xuaát kinh doanh. Thoâng qua tieâu
thuï, giaù trò vaø giaù trò söû duïng cuûa saûn phaåm ñöôïc thöïc hieän, ñôn vò thu hoài ñöôïc voán boû ra.
Quaù trình tieâu thuï ñöôïc coi laø hoaøn thaønh khi haøng hoaù thöïc söï ñaõ tieâu thuï töùc laø khi
quyeàn sôû höõu veà haøng hoaù ñaõ chuyeån töø ngöôøi baùn sang ngöôøi mua. Noùi caùch khaùc, haøng
hoùa ñaõ ñöôïc ngöôøi mua chaáp nhaän hoaëc ngöôøi baùn ñaõ thu ñöôïc tieàn.
Haïch toaùn quaù trình tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, lao vuï, dòch vuï coù caùc nhieäm vuï sau:
- Haïch toaùn ñaày ñuû, chính xaùc tình hình tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï cuøng
caùc chi phí phaùt sinh trong quùa trình tieâu thuï.
- Xaùc ñònh kòp thôøi keát quaû tieâu thuï cuûa töøng maët haøng, töøng loaïi saûn phaåm, dòch vuï
cuõng nhö toaøn boä lôïi nhuaän veà tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù dòch vuï.
b. Phöông phaùp haïch toaùn tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï:
Taøi khoaûn söû duïng
Haïch toaùn quaù trình tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï söû duïng caùc taøi khoaûn sau:
- Taøi khoaûn “ Thaønh phaåm”: Thaønh phaåm laø nhöõng saûn phaåm ñaõ keát thuùc giai ñoaïn saûn
xuaát, ñöôïc kieåm nhaän, nhaäp kho vaø tính theo giaù thaønh coâng xöôûng thöïc teá ( giaù thaønh saûn
xuaát thöïc teá)
Beân Nôï: Trò giaù thaønh phaåm taêng theâm trong kyø
Beân Coù: Trò giaù thaønh phaåm giaûm ñi trong kyø
Döï Nôï: Trò giaù thaønh phaåm toàn kho
- TK “Haøng hoaù”(Xem phaàn treân)
- Taøi khoaûn “ Haøng göûi baùn”: Haøng göûi baùn laø toaøn boä haøng tieâu thuï theo phöông
thöùc chuyeån haøng vaø haøng göûi ñaïi lyù, kyù göûi. Soá haøng göûi baùn khi chöa ñöôïc ngöôøi mua
chaáp nhaän vaãn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa ñôn vò.
Beân Nôï: Giaù voán cuûa haøng göûi baùn
Beân Coù: Giaù voán cuûa haøng göûi baùn ñöôïc chaáp nhaän hoaëc bò töø choái traû laïi.
Dö Nôï: Giaù voán cuûa haøng göûi baùn chöa ñöôïc chaáp nhaän
- Taøi khoaûn “Giaù voán haøng baùn” : Phaûn aùnh trò giaù voán cuûa haøng tieâu thuï trong kyø.
Beân Nôï: Trò giaù voán haøng tieâu thuï trong kyø
Beân Coù: Keát chuyeån trò giaù voán haøng tieâu thuï
Taøi khoaûn “Giaù voán haøng baùn” cuoái kyø khoâng coù soá dö.
- Taøi khoaûn “ Doanh thu baùn haøng”: Doanh thu baùn haøng laø toång giaù trò ñöôïc thöïc hieän
do baùn haøng hoaù, saûn phaåm, cung caáp lao vuï, dòch vuï cho khaùch haøng. Taøi khoaûn naøy
duøng ñeå phaûn aùnh toång soá doanh thu baùn haøng thöïc teá vaø caùc khoaûn giaûm doanh thu. Caàn
chuù yù raèng, ñoái vôùi caùc doanh nghieäp tính thueá giaù trò gia taêng theo phöông phaùp khaáu tröø,
doanh thu ghi nhaän ôû taøi khoaûn naøy laø giaù baùn khoâng bao goàm thueá giaù trò gia taêng ñaàu ra
phaûi noäp; ngöôïc laïi, vôùi nhöõng doanh nghieäp tính thueá giaù trò gia taêng theo phöông phaùp
tröïc tieáp hay nhöõng ñoái töôïng khoâng thuoäc dieän chòu thueá giaù trò gia taêng, doanh thu ghi
nhaän ôû taøi khoaûn naøy laø toång giaù thanh toaùn.
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 24
Beân Nôï:
- Soá thueá tieâu thuï ñaëc bieät, thueá xuaát khaåu phaûi noäp (neáu coù).
- Soá chieát khaáu thöông maïi, giaûm giaù haøng baùn vaø doanh thu cuûa baùn haøng bò
traû laïi
- Keát chuyeån doanh thu thuaàn veà baùn haøng trong kyø
Beân Coù: Toång soá doanh thu baùn haøng thöïc teá trong kyø
Taøi khoaûn naøy khoâng soá dö vaø ñöôïc chi tieát laøm 3 tieâu khoaûn:
- Doanh thu baùn haøng hoaù
- Doanh thu baùn haøng thaønh phaåm
- Doanh thu cung caáp dòch vuï
Phöông phaùp haïch toaùn tieâu thuï theo caùc phöông thöùc tieâu thuï
Phöông thöùc tieâu thuï laø caùc caùch thöùc baùn haøng vaø thanh toaùn tieàn haøng. Treân thöïc
teá, haøng hoaù coù theå tieâu thuï baèng caùch baùn buoân (qua kho, chuyeån haøng, vaån chuyeån
thaúng) hay baùn leû, baùn traû goùp hoaëc kyù göûi, ñaïi lyù. Moãi moät phöông thöùc tieâu thuï khaùc
nhau seõ khoâng gioáng nhau veà caùch thöùc, ñòa ñieåm giao thöùc tieâu thuï vaø lónh vöïc kinh
doanh (saûn xuaát, thöông maïi), caùc doanh nghieäp coù theå aùp duïng caùc moâ hình haïch toaùn
sau:
- Moâ hình 1: AÙp duïng trong caùc doanh nghieäp saûn xuaát, dòch vuï, thöông maïi tieâu
thuï haøng theo phöông thöùc tröïc tieáp (keå caû baùn buoân hay baùn leû): Tieâu thuï tröïc tieáp laø
phöông thöùc giao haøng cho ngöôøi mua tröïc tieáp taïi kho, taïi quaày haøng hay taïi caùc boä phaän
saûn xuaát. Haøng hoaù khi baøn giao cho ngöôøi mua ñöôïc chính thöùc coi laø tieâu thuï vaø ñôn vò
baùn maát quyeán sôû höõu veà soá haøng naøy. Coù theå khaùi quaùt theo loä trình sau.
Giao haøng taïi kho, taïi quaày.
Phaùt haønh hoùa ñôn.
Thu tieàn (hoaëc xaùc nhaän nôï) vaø ghi nhaän doanh thu.
Tính giaù xuaát kho (giaù voán) cuûa haøng hoùa tieâu thuï.
Cuoái kyø phaân boå chi phí mua haøng cho löôïng haøng baùn ra. Trong ñoù tieâu thöùc
phaân boå coù theå laø trò giaù mua cuûa haøng hoùa hay soá löôïng, troïng löôïng, doanh soá… Coøn
haøng coøn laïi cuoái kyø bao goàm haøng toàn kho, haøng ñang göûi baùn, göûi ñaïi lyù, kyù göûi chöa
baùn ñöôïc.
- Moâ hình 2: Aùp duïng cho phöông thöùc tieâu thuï göûi baùn, chôø chaáp nhaän hay göûi ñaïi
lyù, kyù göûi hoaëc baùn buoân vaän chuyeån thaúng ( coù tham gia thanh toaùn)
+ Phöông phaùp tieâu thuï göûi baùn, chôø chaáp nhaän (coøn goïi laø chuyeån haøng theo hôïp
ñoàng): Beân baùn chuyeån haøng cho beân mua theo ñòa ñieåm ghi trong hôïp ñoàng. Haøng göûi ñi
vaãn thuoäc sôû höõu cuûa ñôn vò, chæ khi naøo thu ñöôïc tieàn hoaëc ñöôïc beân mua chaáp nhaän (ñaõ
kieåm nhaän, baøn giao) thì soá haøng ñöôïc chaáp nhaän môùi chính thöùc coi laø tieâu thuï
+ Phöông thöùc baùn buoân vaän chuyeån thaúng, khoâng qua kho: Phöông thöùc naøy chæ
aùp duïng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp kinh doanh thöông maïi. Haøng thu mua khoâng nhaäp kho
maø chuyeån thaúng ñeán giao cho ñôn vò mua. Coâng ty thöông maïi phaûi tieán haønh thanh toaùn
vôùi caû beân baùn vaø beân mua (coù tham gia thanh toaùn) hoaëc chæ laøm trung gian, moâi giôùi ñeå
höôûng hoa hoàng ( khoâng tham gia thanh toaùn).
+ Phöông thöùc baùn haøng kyù göûi, ñaïi lyù: Beân baùn xuaát giao haøng cho caùc ñôn vò, caù
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 25
nhaân laøm ñaïi lyù. Soá haøng göûi giao cho ñaïi lyù vaãn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa ñôn vò, chæ khi
naøo nhaän thoâng baùo cuûa caùc ñaïi lyù (hoaëc quaù thôøi haïn quy ñònh) thì soá haøng göûi ñaïi lyù môùi
chính thöùc coi laø tieâu thuï. Theo phöông thöùc naøy, chuû haøng phaûi traû hoa hoàng cho ñaïi ly
(tính vaøo chi phí baùn haøng) vaø ñaïi lyù ñöôïc höôûng hoa hoàng (tính vaøo doanh thu)
Xuaát kho haøng hoùa göûi ñi baùn.
Chôø thoâng baùo xaùc nhaän haøng hoùa tieâu thuï.
Khi coù thoâng tin tieâu thuï haøng hoùa, ghi nhaän doanh thu, thueá, coâng nôï.
Keát chuyeån giaù voán haøng tieâu thuï.
Cuoái kyø phaân boå chi phí mua haøng cho löôïng haøng baùn ra.
- Moâ hình 3: AÙp duïng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaän laøm ñaïi lyù, baùn haøng kyù göûi,
höôûng hoa hoàng. Vôùi caùc doanh nghieäp, haøng hoaù khoâng thuoäc sôû höõu cuûa hoï, do vaäy giaù
trò haøng hoaù nhaän baùn ñaïi lyù seõ ñöôïc ghi ñôn vaøo taøi khoaûn ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn “
Haøng hoaù nhaän baùn hoä, kyù göûi”. Khi baùn ñöôïc haøng, doanh nghieäp seõ ñöôïc höôûng hoa
hoàng vaø ghi nhaän vaøo doanh thu ñoàng thôøi xaùc ñònh khoaûn phaûi traû cho chuû haøng.sau ñoù
doanh nghieäp theo doõi khoaûn phaûi thanh toaùn tieàn haøng cho chuû haøng (beân giao ñaïi lyù).
3.2. Haïch toaùn keát quaû kinh doanh
a. Noäi dung vaø taøi khoaûn haïch toaùn
Keát quaû tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoùa,lao vuï, dòch vuï ñöôïc bieåu hieän döôùi chæ tieâu
lôïi nhuaän (hoaëc loã) veà tieâu thuï vaø ñöôïc tính nhö sau:
Trong ñoù:
Ñeå xaùc ñònh keát quaû tieâu thuï vaø phaûn aùnh keát quaû tieâu thuï, keá toaùn söû duïng caùc taøi
khoaûn sau:
- Taøi khoaûn: “ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh”: Taøi khoaûn naøy ñöôïc söû duïng ñeå xaùc
ñònh keát quaû kinh doanh theo töøng hoaït ñoäng (hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, hoaït ñoäng
taøi chính vaø hoaït ñoäng baát thöôøng). Vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, keát quaû cuoái cuøng
chính laø lôïi nhuaän (hoaëc loã) veà tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï vaø do vaäy, taøi khoaûn
“ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh” coù noäi dung phaûn aùnh nhö sau:
Beân Nôï:
- Giaù voán haøng tieâu thuï trong kyø;
- Chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp
- Keát chuyeån keát quaû tieâu thuï (lôïi nhuaän)
Beân Coù:
- Doanh thu thuaàn veà tieâu thuï;
- Keát chuyeån keát quaû tieâu thuï (loã)
Taøi khoaûn naøy cuoái cuøng khoâng coù soá dö.
- Taøi khoaûn “ Lôïi nhuaän chöa phaân phoái” : Duøng ñeå theo doõi soá laõi töø caùc hoaït
ñoäng coøn laïi chöa chia.
Lôïi nhuaän hoaëc
loã veà tieâu thuï =
Lôïi nhuaän goäp
veà tieâu thuï -
Chi phí baùn haøng vaø chi phí
quaûn lyù doanh nghieäp
Lôïi nhuaän goäp veà
tieâu thuï =
Doanh thu thuaàn
veà tieâu thuï -
Giaù voán haøng
baùn
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 26
Beân Nôï:
- Caùc khoaûn loã vaø coi nhö loã töø kinh doanh
- Phaân phoái lôïi nhuaän
Beân Coù:
- Caùc khoaûn laõi vaø coi nhö laõi töø kinh doanh
- Xöû lyù soá loã.
Dö Nôï (neáu coù): Soá loã chöa xöû lyù
Dö Coù: Soá laõi coøn laïi chöa phaân phoái
- Taøi khoaûn “ Chi phí baùn haøng”: Chi phí baùn haøng laø toaøn boä caùc khoaûn chi coù
lieân quan ñeán hoaït ñoäng tieâu saûn phaåm, haøng hoaù, lao vuï, dòch vuï trong kyø nhö chi phí
nhaân vieân baùn haøng; chi phí vaät lieäu, duïng cuï, bao bì, chi phí khaáu hao TSCÑ; chi phí dòch
vuï mua ngoaøi... Ñaây laø khoaûn chi phí thôøi kyø neân phaùt sinh ñeán ñaàu tröø heát vaøo thu nhaäp
ñeán ñoù.
Beân Nôï: Taäp hôïp toaøn boä chi phí baùn haøng thöïc teá phaùt sinh
Beân Coù: Caùc khoaûn ghi giaûm chi phí haøng vaø soá chi phí baùn haøng ñöôïc keát chuyeån
tröø vaøo thu nhaäp.
Taøi khoaûn naøy cuoái kyø khoâng coù soá dö vaø ñöôïc môû chi tieát theo töøng noäi dung chi
phí ( nhaân vieân, vaät lieäu, duïng cuï…)
- Taøi khoaûn “ Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp”: Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp laø
nhöõng khoaûn chi phí coù lieân quan chung ñeán toaøn boä hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp maø
khoâng taùch rieâng cho baát kyø hoaït ñoäng naøo ñöôïc. Thuoäc chi phí quaûn lyù doanh nghieäp bao
goàm nhieàu loaïi nhö chi phí nhaân vieân quaûn lyù, chi phí vaät lieäu quaûn lyù, chi phí ñoà duøng
vaên phoøng… Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp cuõng laø moät khoaûn chi phí thôøi kyø neân cuõng
ñöôïc tröø vaøo keát quaû kinh doanh ôû kyø maø noù phaùt sinh. Keát caáu vaø noäi dung phaûn aùnh cuûa
taøi khoaûn “ Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp” cuõng töông töï nhö taøi khoaûn” Chi phí baùn
haøng”
Ngoaøi caùc taøi khoaûn treân, trong quaù trình haïch toaùn keá toaùn coøn söû duïng moät soá taøi
khoaûn khaùc coù lieân quan nhö taøi khoaûn “ Giaù voán haøng baùn”, taøi khoaûn “ Doanh thu baùn
haøng”, v.v…
b. Phöông phaùp haïch toaùn
Haïch toaùn keát quaû tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï ñöôïc tieán haønh nhö sau:
- Taäp hôïp chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp thöïc teá phaùt sinh theo töøng
loaïi:
Nôï TK “ Chi phí baùn haøng“: Taäp hôïp chi phí baùn haøng hoaëc
Nôï TK “ Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp”: Taäp hôïp chi phí quaûn lyù doanh nghieäp.
Coù caùc TK chi phí lieân quan chi phí nhaân vieân, chi phí vaät lieäu, duïng cuï, chi
phí khaáu hao…)
- Caùc khoaûn ghi giaûm chi phí baùn haøng, chi phí quaûn lyù ( pheá lieäu thu hoài, vaät tö xuaát duøng
khoâng heát….)
Nôï TK “ Nguyeân lieäu, vaät lieäu”, TK “ Tieàn maët”: Giaù trò thu hoài.
Coù TK lieân quan chi phí baùn haøng, chi phí quaûn lyù doanh nghieäp).
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 27
- Cuoái kyø tieán haønh caùc buùt toaùn keát chuyeån sau:
+ Keát chuyeån doanh thu thuaàn veà tieâu thuï:
Nôï TK : Doanh thu baùn haøng”
Coù TK “ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh”
+ Keát chuyeån giaù voán haøng baùn:
Nôï TK “ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh”
Coù TK “ Giaù voán haøng baùn”
+ Keát chuyeån chi phí baùn haøng:
Nôï TK” Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh”
Coù TK “ Chi phí baùn haøng”
+ Keát chuyeån chi phí quaûn lyù doanh nghieäp:
Nôï TK “ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh”
Coù TK” Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp”
+ Keát chuyeån keát quaû tieâu thuï:
Neáu laõi:
Nôï TK “ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh “
Coù TK” Lôïi nhuaän chöa phaân phoái”
Neáu loã (keát quaû < 0)
Nôï TK “ Lôïi nhuaän chöa phaân phoái”
Coù TK “ Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh”
Vieäc haïch toaùn keát quaû tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoaù, dòch vuï ñöôïc khaùi quaùt qua sô ñoà :
Sô ñoà haïch toaùn keát quaû tieâu thuï
Doanh
thu
thuaàn
-
Giaù
voán
haøng
baùn
-
Tröø chi
phí
baùn
haøng
-
Chi phí
quaûn lyù
doanh
nghieäp
>0
TK “Giaù voán
haøng baùn”
TK “Xaùc ñònh keát
quaû kinh doanh”
TK “Doanh
thu tieâu thuï”
Keát chuyeån giaù voán
haøng tieâu thuï trong kyø
Keát chuyeån doanh thu
thuaàn veà tieâu thuï
TK “CP baùn haøng”
TK “CP quaûn lyù
doanh nghieäp”
Keát chuyeån chi phí baùn
haøng vaø chi phí quaûn
lyù doanh nghieäp
TK “Lôïi
nhuaän chöa
phaân phoái”
Keát chuyeån loã
Keát chuyeån laõi
Giaùo trình Nguyeân Lyù Keá Toaùn Taøi lieäu löu haønh noäi boä
Ñaïi hoïc Ngaân haøng TP.HCM – Trung taâm boài döôõng nghieäp vuï Keá toaùn – Thueá taïi AnSöông 28
Caâu hoûi oân taäp chöông 4:
1. Haõy trình baøy khaùi nieäm, yù nghóa cuûa phöông phaùp tính giaù.
2. Haõy trình baøy nguyeân taéc vaø trình töï tính giaù taøi saûn.
3. Haõy trình baøy caùc phöông phaùp tính giaù haøng xuaát kho.
4. Haøy trình baøy phöông phaùp haïch toaùn quaù trình cung caáp.
5. Haøy trình baøy phöông phaùp haïch toaùn quaù trình saûn xuaát.
6. Haøy trình baøy phöông phaùp haïch toaùn quaù trình tieâu thuï vaø xaùc ñònh keát quaû kinh
doanh.
Vui loøng tham khaûo taøi lieäu Baøi taäp.
Baøi taäp daønh cho Baïn