PROGRAM STUDI TEKNIK KIMIA
1$2 Ti&%aua&
Pu+,a-a......................................................................................................1
1$!
Ke+im/ula&............................................................................................................
7
2$2 Ti&%aua&
Pu+,a-a......................................................................................................8
2$!
Ke+im/ula&..........................................................................................................10
3$2 Ti&%aua&
Pu+,a-a....................................................................................................11
3$!
Ke+im/ula&..........................................................................................................14
Gam*a' 1$2 Sa((ha')m(e+
(e'ei+iae.......................................................................................4
Gambar
1.3...................................................................Error!
Bookmark not defned.
DAFTAR TABEL
Ta*el 1$1 Pe&ama,a& Sa((ha')m(e+ (e'ei+eae /ada Mi-')+-)/
de&a& Pe'*e+a'a& 100 da& 1000 .......5
5
Ta*el 1$2 Pe&ama,a& Ba(illu+ m()ide+ /ada Mi-')+-)/
de&a& Pe'*e+a'a& 100 da& 1000
.................6
Ta*el 2$1 Pe&ama,a& Sa((ha')m(e+
(e'ei+eae..........................................................................9
6
BAB I
Me&ama,i *e&,u- +el *ia-a& 'ai /ada aa' mi'i&
Me&ama,i *e&,u- +el *ia-a& *a-,e'i /ada aa'
mi'i&
1$2 Tnjauan Pu!"a#a
Mi-')+-)/ *e'a+al da'i *aha+a 7u&a&i8 ai,u 9mi(')&
a& *e'a',i -e(il da& 9+()/)+ a&
a',i&a ,u%ua&$ ;adi8 /e&e',ia& umum da'i mi-')+-)/
adalah +e*uah ala, a& diu&a-a& u&,u-
meliha, )*e- a& ,e'lalu -e(il u&,u- diliha, de&a&
ma,a ,ela&%a&$
Gam*a' da'i +alah %e&i+ mi-')+-)/ a-&i mi-')+-)/ (ahaa
adalah +e*aai *e'i-u,:
Muhammad Nadif
13012100 1
Sum*e' :
h,,/:""fa'ma+i0<i,*$file+$=)'d/'e++$()m"2010"03"mi-')+-)/$%/
I41 5ARA MEMPERGUNAKAN MIKROSKOP I42 PEMAKAIAN MIKROSKOP
K)m/)&e& u,ama da'i mi-')+-)/ di a,a+ da&
fu&+i&a adalah +e*aai *e'i-u,:
Ta*u& mi-')+-)/
Me'u/a-a& /e&hu*u& le&+a )-ule' da& le&+a
)*%e-,if$ Ta*u& ,e'/a+a& /ada *aia& *e'e'ii
a& mele-a, /ada /ea&a& mi-')+-)/ +e*elah a,a+$ Melalui
*aia& a& *e'e'ii8 ,a*u&
da/a, die'a--a& e',i(al -e a,a+ da& -e *a=ah$
Ma-')me,e' >+e-'u/ /e&a'ah -a+a'?
Me'u/a-a& -)m/)&e& u&,u- me&e'a--a&
,a*u& mi-')+-)/ -e a,a+ da&- e *a=ah de&a&
/e'e+e'a& *e+a'$
Mi-')me,e' >+e-'u/ /e&a'ah halu+?
Me'u/a-a& -)m/)&e& u&,u- me&e'a--a&
,a*u& -e a,a+ da& -e *a=ah de&a&
/e'e+e'a&
halu+$
Re)le'
Me'u/a-a& /emu,a' le&+a u&,u- me&em/a,-a&
le&+a )*%e-,if a& di-ehe&da-i$
Pa&u& mi-')+-)/
Me'u/a-a& me%a /'e/a'a, a,au ,em/a, +ediaa&
)*e-"+/e(ime&$ Pada *aia& ,e&ah /a&u&
mi-')+-)/ ,e'da/a, lu*a& u&,u- %ala& ma+u- (ahaa -e
ma,a /e&ama,$
Pa&u& diu&a-a& u&,u- mele,a--a& +ediaa&
)*%e- a,au +/e+ime&$ Pada /a&u& ,e'da/a,
dua /e&%e/i, u&,u- me&%e/i,-a& -a(a )*%e-$
Diaf'ama
Me'u/a-a& -)m/)&e& u&,u- me&a,u' *a&a-
+edi-i,&a (ahaa a& ma+u- melalui lu*a&
-e(il /ada /a&u& mi-')+-)/$ Diaf'ama i&i ,e'/a+a&
/ada *aia& *a=ah /a&u&
mi-')+-)/$
K)&de&+)'
Me'u/a-a& ala, u&,u- memf)-u+-a& (ahaa /ada )*%e- a,au
+/e+ime&$ Ala, i&i ,e'da/a, di
*a=ah /a&u&$
Le&a& mi-')+-)/
Me'u/a-a& *aia& a& di/ea& =a-,u me&a&-a,
a,au me&e+e' mi-')+-)/$
5e'mi& 'efle-,)'
Diu&a-a& u&,u- me&a&-a/ (ahaa a& ma+u-
melalui lu*a& /ada /a&u& mi-')+-)/8
a-&i de&a& (a'a me&u*ah @ u*ah le,a- da&
a'ah&a$ 5e'mi& i&i memili-i /e'mu-aa& da,a'
da& /e'mu-aa& (e-u&$ Pe'mu-aa& da,a'
diu&a-a& %i-a +um*e' (ahaa (u-u/ ,e'a& da&
/e'mu-aa& (e-u& diu&a-a& %i-a (ahaa -u'a&
,e'a&$
Ka-i mi-')+-)/
Me'u/a-a& ,em/a, mi-')+-)/ *e',um/u +ehi&a ,ida- mudah
*e')a& da& *e'e+e' -e,i-a
diu&a-a&$ Ke*a&a-a& -a-i mi-')+-)/ *e'*e&,u-
+e/e',i ,a/al -uda$
Le&+a )*%e-,if a-a& me&e'u+-a& (ahaa da'i
-)&de&+)' da& mem*e&,u- *aa&a&
/e',ama$
Le&+a i&i me&e&,u-a& +,'u-,u' da& *aia&
'e&i- a& a-a& me&e&,u-a& daa /i+ah
+/e+ime&
+ehi&a mam/u me&u&%u--a& +,'u-,u' 'e&i- a&
*e'de-a,a& +e*aai dua *e&da a& ,e'/i+ah$
Le&+a )-ule' me'u/a-a& le&+a mi-')+-)/ a& ,e'da/a,
di*aia& u%u& a,a+ ,a*u&8 *e'de-a,a&
de&a& ma,a /e&ama,$ Le&+a i&i *e'fu+i u&,u-
mem/e'*e+a' *aa&a& a& diha+il-a& )leh
Sema-i& -e(il &ilai daa /i+ah8 a-a& +ema-i& -ua,
-emam/ua& le&+a u&,u- memi+ah-a& dua
,i,i- a& *e'de-a,a& /ada /'e/a'a, +ehi&a +,'u-,u'
*e&da ,e'liha, le*ih %ela+$ Daa /i+ah da/a,
di/e'-ua, de&a& mem/e'*e+a' i&de-+ *ia+ a,au
me&u&a-a& (ahaa a& memili-i /a&%a&
el)m*a& >? /e&de-$ Bia+a&a8 u&,u-
me&i&-a,-a& i&de-+ *ia+ /ada /e'*e+a'a& 10
100
diu&a-a& mi&a- ime'+i$ Te-&i- me&u&a-a&
mi-')+-)/ de&a& mi&a- ime'+i di+e*u,
,e-&i-
ime'+i +ama'a,a a-&i me&)le+-a& mi&a- di le&+a
)*%e-,if 100 da& /'e/a'a, a& a-a&
diama,i$
Saccharomyces cerevisiae me'u/a-a& fu&i mi-')+-)/i+8
*e'+el ,u&al da& ,ida- memili-i
*ada& *uah$ Re/')du-+i ee,a,if&a adalah de&a&
mem*e&,u- -u&(u/ a,au ,u&a+ >*uddi&?$
Be'i-u, adalah *e&,u- Saccharomyces cerevisiae di*a=ah
mi-')+-)/:
Muhammad Nadif
I41 5ARA MEMPERGUNAKAN MIKROSKOP I42 PEMAKAIAN MIKROSKOP
Bacillus mycoides me'u/a-a& *a-,e'i a&
mem*e&,u- 'a&,ai +el da& am),il$ Ba-,e'i i&i
me'u/a-a&
*a-,e'i 'am /)+i,if da& *ia+a di,emu-a& dalam
,a&ah$ Bacillus mycoides /ada medium
/e',um*uha&
a& +)lid mem*e&,u- -)l)&i4-)l)&i a& me&e*a'
da& +/i'al$
1$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Dalam me&u&a-a& mi-')+-)/ ,e'da/a, hal4hal a& ha'u+
di/e'ha,i-a& )leh /e&u&a
+u/aa me&da/a,-a& am*a' a& %ela+$ .al4hal a& ha'u+
di/e'ha,i-a& ai,u me&a,u' +e-'u/
/e&a'ah -a+a' da& +e-'u/ /e&a'ah halu+8
me&a,u' -)&de&+)'8 me&a,u' i&,e&+i,a+
(ahaa8 da&
me&a,u' /e'*e+a'a& le&+a )*%e-,if$
Pe&ama,a& Saccharomyces cerviseae da& Bacillus
mycoides dila-u-a& de&a& /e'*e+a'a&
100 da& 1000$ Pada /e&ama,a& Saccharomyces cereviseae
da& Bacillus mycoides de&a&
/e'*e+a'a& 100 ,e'le*ih dahulu$ .al i&i dila-u-a&
u&,u- me&da/a,-a& 'e+)lu+i mi-')+-)/ a&
(u-u/ %ela+$ I&i dila-u-a& de&a& (a'a me&a,u'
/e'e+e'a& -a+a' hi&a me&da/a,-a& am*a'
a& %ela+$ ;i-a -u'a& %ela+ da/a, me&u&a-a&
/e'e+e'a& halu+ +e(a'a /ela&4/ela& hi&a
me&da/a,-a& am*a' a& le*ih %ela+$ ;i-a -u'a&
,e'a& ma-a me&a,u' i&,e&+i,a+ (ahaa da&
me&a,u' -)&de&+)'$ Da& +e,elah me&da/a,-a&
am*a' a& %ela+8 ,e'a&8 da& +,a*il8 ma-a u*ah
le&+a )*%e-,if 10 me&%adi le&+a )*%e-,if !0$ Memu,a'
le&+a )*%e-,if ha'u+ dila-u-a& +e(a'a /ela&4/ela&
-a'e&a -e,i&ia& ,ia/ /e'*e+a'a&
/ada le&+a )*%e-,if *e'*eda4*eda$ Saa, /e'*e+a'a& !00
,ida- ,e'da/a, am*a' a/a/u& a&
,e'liha, me+-i/u& +udah *e'u+aha dalam me&a,u' mi-')+-)/
+edemi-ia& 'u/a +ehi&a
me&da/a,-a& am*a' a& *ai-$ .al i&i di+e*a*-a&
-a'e&a le&+a )*%e-,if !0 /ada mi-')+-)/
a& diu&a-a& +udah ,ida- *e'fu&+i de&a&
*ai-$ Se,elah i,u8 me&u&a-a& le&+a )*%e-,if 100
+ehi&a /e'*e+a'a& a& diu&a-a&
u&,u-
meliha, )*%e- ai,u 1000$ Saa, /e'*e+a'a& 10008 diu&a-a&
mi&a- eme'+i u&,u- mem/e'%ela+
)*%e- da& meli&du&i mi-')+-)/ i,u +e&di'i
-a'e&a +aa, me&u&a-a& le&+a )*%e-,if 1008
le&+a
)*%e-,if me&em/el /ada -a(a /'e/a'a,$ Mi&a- eme'+i i&i
di,e,e+-a& /ada -a(a /e&u,u/ /'e/a'a,
da& di)le+-a& /ada le&+a )*%e-,if 100$ Se,elah +ele+ai
me&u&a-a& mi-')+-)/ de&a&
,e-&i-
Muhammad Nadif
I41 5ARA MEMPERGUNAKAN MIKROSKOP I42 PEMAKAIAN MIKROSKOP
ime'+i ma-a *e'+ih-a& de&a& +e,e,e+ l)l de&a&
-e',a+ /em*e'+ih le&+a$ Tu%ua& da'i
/em*e'+iha& i&i +u/aa le&+a mi-')+-)/ ,e,a/
*e'fu&+i d&ea& *ai- da& -e-ua,a&
f)-u+&a
ma+ih ,e'%aa$ Pada /e&ama,a& )*%e- de&a&
me&u&a-a& /e'*e+a'a& 1000 8 am*a'
/e',ama -ali a& mu&(ul -u'a& %ela+ +ehi&a
/u,a' /e&a'ah -a+a' halu+ da& me&a,u'
-)&de&+)' +a%a$ Da& di/e')leh am*a' a& le*ih *e+a'
da& %ela+ -a'e&a me&u&a-a& (ai'a&
ime'+i$
.a+il /e&ama,a& Saccharomyces cereviseae de&a&
/e'*e+a'a& 100 da& 1000 da/a,
diliha, +e*aai *e'i-u,:
Tabe( %&1 Pe&ama,a& Sa((ha')m(e+ (e'ei+eae /ada
Mi-')+-)/ de&a& Pe'*e+a'a& 100 da& 1000
Da'i
ha+il /e&ama,a&8 *ah=a de&a& /e'*e+a'a& 10008
S,'u-,u' +el Saccharomyces ,e'liha, le*ih
%ela+ da& le*ih f)-u+ di*a&di&-a&
de&a& /e'*e+a'a& 100$ M)'f)l)i +el Saccharomyces
cerviseae +aa, /e'*e+e'a& 100 ,am/a- *ula,4*ula, -e(il
a& *e'-)l)&i8 da& me&e*a' +e',a
,ida- ,e'liha, ala, e'a-$ Seda&-a& 1000 8 Saccharomyces
cerviseae ,am/a- *ula,4*ula, da&
ada/u& a& (e&de'u& l)&%)&$ Pada mi-')+-)/
/u& ,e'da/a, Saccharomyces cerviseae a&
*e',u&a+$ Selai& i,u ada a& *e'-)l)&i da&
ada/u& a& +)li,e'$ .a+il /e&ama,a& a&
Muhammad Nadif
Be'*e&,u- *ula,
U-u'a& -e(il4-e(il
Be&,u- ,ia/ +el&a -eliha,a& /)l)+ da& +,'u-,u'
le*ih
'i&(i&a ,ida- -eliha,a&
Ala, e'a- ,ida- ,e'liha, da& mem*e&,u- -)l)&i
Saccharomyces
Te'da/a, Saccharomyces a& +eda& *e',u&a+
U-u'a&&a le*ih *e+a' da& le*ih %ela+
Be'-)l)&i
I41 5ARA MEMPERGUNAKAN MIKROSKOP I42 PEMAKAIAN MIKROSKOP
di/e')leh +e+uai d&ea& li,e'a,u'e a& me&a,a-a&
*ah=a Saccharomyces cerviseae me'u/a-a&
'ai a& memili-i *e&,u- *ula, a,au l)&%)&8 hidu/
*e'-)l)&i8 da& ,ida- memili-i ala, e'a-$
.a+il /e&ama,a& Bacillus mycoides de&a&
/e'*e+a'a& 100 da& 1000 da/a, diliha,
+e*aai *e'i-u,:
Tabe( %&2Pe&ama,a& Ba(illu+ m()ide+ /ada Mi-')+-)/
de&a& Pe'*e+a'a& 100 da& 1000
Da'i
ha+il /e&ama,a& *ah=a de&a& /e'*e+a'a& 100
de&a& 1000 ,e'da/a, /e'*edaa& *e&,u-$ .al
i&i di+e*a*-a& -a'e&a de&a& /e'*e+a'a& 100
8 am*a' a& di/e')leh )leh mi-')+-)/ *elum
*ei,u %ela+ da& ma+ih *e'u-u'a& -e(il +ehi&a
ma+ih ada -emu&-i&a& *e&,u- a&
+e*e&a'&a$ Oleh -a'e&a i,u8 diu&a-a&
/e'*e+a'a& 1000 de&a& (ai'a& ime'+i +u/aa
me&da/a,-a& am*a' a& le*ih %ela+ da& 'e+)lu+i
a& (u-u/ u&,u- mea-i&-a& *e&,u- +el da'i
Bacillus mycoides. Saa, me&u&a-a&
/e'*e+a'a& 1000$ Be&,u- +el a& ,e'ama,i ai,u
*a,a&"*a+illu+8 mem*e&,u- -)l)&i a&
me&e*a' da& ada/u& a& +)li,e'8 +e',a ,ida-
,e'liha,
ala, e'a-$ Seda&-a& +aa, me&u&a-a&
/e'*e+a'a& 1008 *e&,u- +el a& ,e'ama,i
l)&%)&
-e(il4-e(il da& mem*e&,u- 'a&,ai$
Muhammad Nadif
Be'*e&,u- l)&%)& -e(il4-e(il
;umlah -)l)&i a& ,e'liha, +edi-i,
Be&,u- ,ia/ +el&a -eliha,a& /)l)+ da& +,'u-,u'
le*ih
'i&(i&a ,ida- -eliha,a&
Ala, e'a- ,ida- ,e'liha, da& mem*e&,u- -)l)&i
*e'a&,ai
U-u'a&&a le*ih *e+a' da& le*ih %ela+
S)li,e' da& -)l)&i me&e*a'
Ala, e'a- ,ida- ,e'liha,
1$! Ke!$+u(an
.a+il /e&ama,a& mi-'))'a&i+me a& *ai- di/e')leh
melalui mi-')+-)/ de&a&
/e'*e+a'a& 1000 da& (ai'a& ime'+i$
Saccharomyces cereviseae memili-i *e&,u- *ula,
da& (e&de'u& l)&%)&8 hidu/
*e'-)l)&i a,au +)li,e'8 da& ,ida- memili-i ala,
e'a-$
Bacillus mycoides hidu/ *e'-)l)&i a,au +)li,e'8
*e'*e&,u- *a,a& a,au *a+il8 da& ,ida-
memili-i ala, e'a-$
1$# Re,eren!
Mi(hael T$Madia&8 e, al$2012$B')(- Bi)l) )f
Mi('))'a&i+m813,h edi,i)&$ Pea'+)&
h,,/:""fa'ma+i0<i,*$file+$=)'d/'e++$()m"2010"03"mi-')+-)/$%/
h,,/:""u+e'+$'(&$()m"%-im*all$ma$ul,'a&e,"Bi)l)Pae+"7"7ea+,$h,ml
Muhammad Nadif
BAB II
MIKROSKOP
Me&u-u' Saccharomyces cereviseae de&a&
me&u&a-a& mi-')me,e' mi-')+-)/
2$2 Tnjauan Pu!"a#a
O*%e- mi-'))'a&i+me a& diu-u' me&u&a-a&
mi-')+-)/ *e'u-u'a& +a&a, -e(il
+ehi&a mem*u,uh-a& /e&u-u'a& de&a& ala,
a& di+e*u, mi(')me,e'$ Mi-')me,e' di*ai
me&%adi 2 %e&i+ ai,u mi(')me,e' )*%e-,if da& mi(')me,e'
)-ule'$
Pe&u-u'a& /a&%a& da& le*a' )*%e- a&
a-a& diama,i di/e'lu-a& -ali*'a+i a&,a'a
mi(')me,e' )*%e-,if da& mi(')me,e' )-ule' de&a& 1 +-ala
C 0801 mm$ 5a'a me&-ali*'a+i da/a,
dila-u-a& de&a& (a'a me&em/a,-a& mi-')me,e'
)*%e- dia,a+ me%a /'e/a'a,8 -emudia&
ma+u--a& mi-')me,e' )-ule' -e dalam le&+a )-ule'8 lalu
a,u'lah /)+i+i +-ala mi-')me,e' )-ule'
de&a& +-ala mi-')me,e' )*%e-,if da& him/i,-a& -edua
mi-')me,e' da& hi,u& %umlah a'i+
+-ala mi-')me,e' da& hi,u& %umlah a'i+ +-ala /ada -edua
mi-')me,e' ,e'+e*u,$ Sa,ua& u-u'a& a& diu&a-a&
u&,u- me&a,a-a& u-u'a& *e&da4*e&da -e(il
a& diliha,
di*a=ah mi-')+-)/ adalah mi(')&$ 1 mi-')& C 080001
mm$
Muhammad Nadif
I46 5ARA MENGUKUR BENDA4BENDA KE5IL DENGAN MIKROSKOP
5a'a me&u-u' -ali*'a+i a&,a'a mi-')me,e' )-ule' da&
mi-')me,e' )*%e-,if adalah
me&e&,u-a& +-ala a& ,e/a, *e'him/i,a&
-emudia& hi,u& %umlah a'i+ /ada mi-')me,e'
)-ule'
da& mi-')me,e' )*%e-,if$ Da& -emudia& hi,u& ha+il
-)&e'+i +-ala )-ule' ,e'hada/ +-ala
Muhammad Nadif
13012100 6
I46 5ARA MENGUKUR BENDA4BENDA KE5IL DENGAN MIKROSKOP
)*%e-,if$ Saccharomyces cerevisiae adalah mi-'))'a&i+me *e'+el
,u&al de&a& u-u'a& a&,a'a
# +am/ai 20 mi-')& da& *e'*e&,u- *)la a,au ,elu'$
Saccharomyces cervisiae ,ida- *e'e'a-
-a'e&a ,ida- memilii +,'u-,u' ,am*aha& di*aia&
lua'&a +e/e',i flaella >P'e+(),,816#6?
2$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
5a'a me&u-u' *e&da -e(il da/a, dila-u-a& de&a&
(a'a me&-ali*'a+i mi-')me,e' )*%e-,if
da& mi-')me,e' )-ule' ,e'le*ih dahulu$ Kali*'a+i dila-u-a&
/ada /e'*e+a'a& 100 -a'e&a le&+a
)*%e-,if !0 a& ,e'da/a, mi-')+-)/ +udah ,ida- *e'fu&+i
de&a& *ai- +ehi&a mema-ai
/e'*e+a'a& 100$ Seda&-a& %i-a
me&u&a-a& 1000 am*a' a& a-a& di/e')leh ,e'lalu
*e+a'$
Oleh -a'e&a i,u8 +eha'u+&a me&u&a-a&
/e'*e+a'a& !00$
.a+il -ali*'a+i mi-')me,e' )-ule' da& mi-')me,e' )*%e-,if /ada
/e'*e+a'a& 100 ai,u 2#
*aia& +-ala mi-')me,e' )-ule' /a&%a&a&a +ama
de&a& !0 *aia& +-ala mi-')me,e' )*%e-,if$
I&i *e'a',i *ah=a 1 *aia& +-ala mi-')me,e' )-ule' da/a,
dihi,u& +e*aai *e'i-u,:
1 +-ala mi-')me,e' )-ule' C >+-ala )*%e-,if 10 mi-')&?"
+-ala )-ule' C >!0 10 mi-')&?" 2#
C 1 mi-')&
I&i me&u&%u--a& 1 *aia& +-ala mi-')me,e' )-ule'
me&u&%u--a& %a'a- a& +ama de&a& 1
mi-')& /ada *e&da a& diu-u'$ Namu&8 ha+il i&i
-u'a& a-u'a, -a'e&a /e'*e+a'a& a&
diu&a-a& ,e'lalu -e(il a-&i 100 +ehi&a ,e'da/a,
-e,ida-,e/a,a& dalam meliha, +-ala a&
*e'him/i,a&$
Dalam /e&ama,a& Saccharomyces cereviseae dila-u-a&
+e*a&a- 20 *uah da'i *ida&
/e&ama,a& /ada mi-')+-)/$ .a+il /e&ama,a&
Saccharomyces cereviseae da/a, diliha, /ada
,a*el +e*aai *e'i-u,:
Tabe( %&. Pen/a$a"an Sacc*aro$0ce! cere!eae
Se
12 382 28!
13 382 182
1! !8 28!
1# 28! 182
1 8! 28!
1< !8 182
1 28! 28!
16 28! 182
20 28! 182
#8 383
Be'da+a'-a& da'i ha+il /e&ama,a&
me&u&%u--a& *ah=a Saccharomyces cereviseae memili-i
/a&%a&
'a,a4'a,a ai,u #8 Fm da& le*a' 'a,a4'a,a ai,u 383 Fm$ .al
i&i +e+uai de&a& li,e'a,u' a&
me&u&%u--a& *ah=a u-u'a& Saccharomyces
cereviseae a&,a'a #420 Fm$
2$! Ke!$+u(an
.a+il -ali*'a+i mi-')me,e' )-ule' da& mi-')me,e' )*%e-,if ai,u
1 +-ala mi-')me,e' )-ule'
+ama de&a& 1 Fm$
Pa&%a& 'a,a4'a,a Saccharomyces cereviseae ai,u #8 Fm
da& le*a' 'a,a4'a,a Saccharomyces
cereviseae ai,u 383 Fm$
2$# Re,eren!
h,,/+:""id$+('i*d$()m"d)("1<113<#"La/)'a&4Bi)l)i4Pe&u&aa&4Mi-')+-)/4da&4Kali*'a+i4
Mi-')me,e'
h,,/+:""id$+('i*d$()m"d)("<1<#11#3"SA55.AROM75ES45ERIHISIAE
Muhammad Nadif
BAB III
3$1 Tujuan Percobaan
• Me&ide&,ifi-a+i da& meme'i-+a Escherchia coli
da& Staphylococcus aureus *e'+ifa,
'am /)+i,if a,au &ea,if
• Me&ide&,ifi-a+i +,'u-,u' +el Escherchia coli da&
Staphylococcus aureus
3$2 Tnjauan Pu!"a#a
Pe'*edaa& da+a' a&,a'a *a-,e'i 'am /)+i,if da&
&ea,if adalah /ada -)m/)&e& di&di&
+el&a$ Ba-,e'i 'am /)+i,if memili-i mem*'a&e ,u&al
a& dila/i+i /e/,id)li-a& a& ,e*al
+eda&-a& *a-,e'i &ea,if la/i+a&
/e/,id)li-a&&a ,i/i+$ Selai& i,u8 *a-,e'i 'am /)+i,if
ha&a
mem/u&ai mem*'a&e /la+ma ,u&al a& di-elili&i
di&di& +el ,e*al *e'u/a /e/,id)li-a&
da& +e-i,a' 60 /e'+e& da'i di&di& +el ,e'+e*u,
,e'+u+u& a,a+ /e/,id)li-a& +eda&-a&
+i+a&a
*e'u/a m)le-ul lai& *e'&ama a+am ,ei-h)a,$
Seda&-a& *a-,e'i 'am &ea,ie memili-i ++,em
me*'a& a&da dima&a mem*'a&e /la+ma&a di+elimu,i
)leh mem*'a&e lua' /e'mea*le da&
mem/u&ai di&di& +el ,e*al *e'u/a /e/,id)li-a&
a& ,e'le,a- dia&,a'a mem*'a&e dalam da&
mem*'a&e lua'&a$ U&,u- le*ih %ela+&a8 /e'*edaa&
,e'+e*u, da/a, diliha, /ada am*a' *e'i-u,:
Muhammad Nadif
13012100 11
I4# PEMBUATAN PREPARAT PEARNA MENURUR GRAM
Ge&u+ *a-,e'i a& ,e'ma+u- 'am &ea,if adalah
Enterobactericeae, Salmonella sp.,
Shigella sp., E.Coli, dan Yersinia enterolitica.
Seda&-a& *a-,e'i 'am /)+i,if adalah
Staphylococci, Streptococci, Enterocci, Clostridium,dan Bacillus.
Pe=a'&aa& 'am a,au me,)de 'am adalah +alah +a,u ,e-&i-
/e=a'&aa& a& /ali& /e&,i&
dalam me&ide&,ifi-a+i *a-,e'i$ Dalam /')+e+ i&i8
)le+a& *a-,e'i a& +udah ,e'fi-+a+i di-e&ai
la'u,a&4la'u,a& *e'i-u,: a, /e=a'&a -'i+,al i)le,8
la'u,a& )dium8 la'u,a& al()h)l da& a,
/e=a'&a ,a&di&a&&a *e'u/a a, =a'&a
+af'a&i& a,au ai' fu(h+i&$ Ba-,e'i 'am /)+i,if
a-a&
mem/e',aha&-a& a, /e=a'&a K'i+,al i)le, da& 'am
&ea,ie a-a& -ehila&a& a, /e=a'&a
K'i+,al +e,elah di(u(i de&a& al-)h)l da& a-a&
,am/a- *e'=a'&a me'ah +aa, di*e'i ai' fu(h+i&
*a+a a,au a, /e=a'&a +af'a&i&$
3$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Pe=a'&aa& 'am a& dila-u-a& /e'()*aa& -ali
i&i adalah /e=a'&aa& 'am *a-,e'i E.Coli
da& S.aureus da'i *ia-a& aa' mi'i&$ Da'i ha+il
/em*ua,a& +ua,u /'e/a'a, a& *e'=a'&a
dida/a,-a& ha+il +e*aai *e'i-u,:
Tabe( %&4 'a!( Pen/a$a"an E&Co( )an S&aureu!
.al a& diama,i Nama Ba-,e'i .a+il Pe&ama,a&
a'&a Ba-,e'i Escherichia Coli Be'=a'&a me'ah
Staphylococcus aureus Be'=a'&a u&u
Be&,u- Sel
l)&%)&
Ga$bar %&. Perban)n/an S"ru#"ur Se( Ba#"er Gra$ Po!", )an
Ne/a",
5Su$ber6 *""+6778#e)uca"or&or/7F(e6Gra$!"an&j+/9
Be&,u- K)l)&i Escherichia Coli Be'-)l)&i
Staphylococcus aureus Tida- ,e'liha, *e'-)l)&i
;umlah Escherichia Coli Sa&a, *a&a-
Staphylococcus aureus Sa&a, +edi-i,
Be'da+a'-a& ha+il /e&ama,a& dia,a+ ,e'liha,
*ah=a Escherichia coli memili-i =a'&a me'ah8
memili-i *e&,u- +el a& *a,a&" *a+il da& hidu/&a
*e'-)l)&i$ Seda&-a&Staphylococcus
aureus memili-i =a'&a u&u8 memili-i *e&,u- +el a&
*ula, aa- l)&%)& da& ,am/a- ,ida-
,e'liha, *e'-)l)&i$ Selai& i,u da'i ha+il /e&ama,a&
%ua ,e'&a,a Staphylococcus aureus sangat
sedikit. .a+il /e&ama,a& Escherichia coli +e+uai
de&a& li,e'a,u' a& ada$ Gam*a'
Escherichiacoli di*a=ah mi-')+-)/ da/a, diliha, +e*aai
*e'i-u,:
Gam*a' 3$1 Gam*a' E.coli da& S.aureus di*a=ah mi-')+-)/
>Sum*e':
h,,/:""ima'(ade$()m"1"e4()li4u&de'4mi(')+()/e"?
Seda&-a& ha+il /e&ama,a& Staphylococcus aureus
di/e')leh ha+il a& -u'a& *ai- da&
-u'a& +e+uai de&a& am*a' 3$1$ .al i&i ,e'%adi
-a'e&a *i+a ,e'%adi -e,ida-,e/a,a& a,au ,e'%adi
+edi-i, -e+alaha& dalam mem*ua, /'e/a'a, /e=a'&aa& 'am$
Ba-,e'i Staphylococcus aureus
/ada /e&ama,a& ,am/a- hidu/ +)li,e' da& +a&a,
+edi-i, %umlah&a +eda&-a& +eha'u+&a
*a-,e'i Staphylococcus aureus i&i *e'-)l)&i da&
mem*e&,u- a&u' +e',a *e'=a'&a me'ah
-e*i'u4*i'ua&$ .al i&i *i+a ,e'%adi -a'e&a /ada +aa,
/em*e'ia& la'u,a& -a'*)l4-'i+,al i)le, ,e'%adi
-e+alaha& a-&i la'u,a& a& di,e,e+-a& ,e'lalu
+edi-i, +e',a didiam-a& ,e'lalu +e*e&,a' a,au
-u'a& da'i 2 me&i, +ehi&a ,e'lalu +edi-i, i-a,a&
a& ,e'%adi a&,a'a la'u,a& de&a& -a(a
/'e/a'a,$ Selai& i,u8 +aa, /e&(u(ia&
de&a& al()h)l 6 J8 /'e/a'a, di(u(i ,e'lalu +e*e&,a'
da&
/e&(u(ia& dila-u-a& +e(a'a ,ida- me'a,a
+ehi&a =a'&a u&u a& dii-a, )leh *a-,e'i 'am
&ea,if ,ida- lu&,u' +e(a'a me'a,a$ Da& /em*e'ia&
la'u,a& fu(h+i& ,e'lalu *a&a- da& ,e'lalu
lama di*ia'-a& +ehi&a *a-,e'i 'am /)+i,if ,ida- ,e'liha,
da& ha&a +edi-i, a& ,e'ama,i$
.al ,e'+e*u,lah a& me&e*a*-a& *a-,e'i S.aureus ,ida-
,e'=a'&ai de&a& *e&a' +ehi&a
+,'u-,u' +el S.aureus ,ida- da/a, ,e'liha, de&a& %ela+
da& /ada *ida& /e&ama,a& did)mi&a+i
Muhammad Nadif
Ga$bar %&4 Ga$bar E&co( )an S&aureu! )ba8a*
$#ro!#o+
5Su$ber6 *""+677$/arca)e&co$717e-co(-un)er-$cro!co+e79
I4# PEMBUATAN PREPARAT PEARNA MENURUR GRAM
)leh *a-,e'i 'am &ea,if -a'e&a /ada *ida&
/e&ama,a& ,e'i+i de&a& *a-,e'i *e'=a'&a
me'ah$
Sehi&a *a-,e'i E.coli le*ih d)mi&a&
di*a&di&-a& de&a& *a-,e'i S.aureus.
3$! Ke!$+u(an
Ba-,e'i E.coli me'u/a-a& *a-,e'i 'am &ea,ie
-a'e&a *e'=a'&a me'ah8 memili-i *e&,u-
*a,a&"*a+il da& *e'*e&,u- -)l)&i$
Ba-,e'i Staphylococcus aureus me'u/a-a& *a-,e'i 'am /)+i,if
-a'e&a *e'=a'&a u&u8
memili-i *e&,u- *ula, a,au l)&%)& da& ,ida-
,e'liha, *e'-)l)&i
3$# Re,eren!
Mi(hael T$Madia&8 e, al$2012$B')(- Bi)l) )f
Mi('))'a&i+m813,h edi,i)&$ Pea'+)&
h,,/:""ima'(ade$()m"1"e4()li4u&de'4mi(')+()/e"
h,,/:""===$+lide+ha'e$&e,",i,i++a'i"<4/e'*edaa&4'am4/)+i,if4da&4'am4&ea,if
h,,/:""=i-iedu(a,)'$)'"ile:G'am+,ai&$%/
II4! 5ARA PENGEN5ERAN DENGAN AGAR4AGAR
Muhammad Nadif
4 BAB I:
SUDIP DRIPGALSKI
;ARUM LENGKUNG
!$1 Tujuan Percobaan
Me&ide&,ifi-a+i da& me&ama,i ha+il
/e'+ia/a& medium /e',um*uha& de&a& +udi/
Me&a&ali+a /e'*edaa& ha+il /e&ia/a& *e'*aai
media de&a& +udi/ d'i/al+-i8 %a'um
le&-u& da& /e&e&(e'a& de&a&
aa'4aa'
!$2 Tnjauan Pu!"a#a
I+)la+i mi-')*a adalah me&am*il mi-'))'a&i+me a&
,e'da/a, dialam da&
me&um*uh-a&&a dalam +ua,u medium *ua,a&$
Seda&-a& i&)-ula+i adalah /e-e'%aa&
Muhammad Nadif
13012100 1
II42 5ARA MENGGORESKAN SUSPENSI BAKTERI DENGAN SUDIP
DRIPGALSKI
II43 5ARA MENGGORESKAN SUSPENSI BAKTERI DENGAN ;ARUM LENGKUNG
II4! 5ARA PENGEN5ERAN DENGAN AGAR4AGAR memi&dah-a&
*a-,e'i da'i medium a& lama -e medium a& *a'u de&a&
,i&-a, -e,eli,ia&
a& +a&a, ,i&i$
Pe&em*a&a& dalam (a=a& /e,'i ada *e*e'a/a me,)de8
ai,u:
• Me,)de 5a=a& G)'e+ >S,'ea- Pla,e?
P'i&+i/ me,)de i&i ai,u me&da/a,-a& -)l)&i
a& *e&a'4*e&a' ,e'/i+ah da'i -)l)&i a&
lai&8 +ehi&a mem/e'mudah /')+e+ i+)la+i$ 5a'a i&i
dila-u-a& de&a& mem*ai 34! (a=a& /e,'i$ O+e
+,e'il a& ,elah di+ia/-a& dile,a--a& /ada +um*e' i+)la,
8 -emudia&
me&)'e+-a& )+e ,e'+e*u, /ada (a=a& /e,'i *e'i+i media
+,e'il$ G)'e+a& da/a, dila-u-a& 34!
-ali mem*e&,u- a'i+ h)'i+)&,al di+a,u (a=a&$ O+e
di+,e'il-a& lai de&a& a/i *u&+e&$ Se,elah
-e'i&8 )+e ,e'+e*u, diu&a-a& u&,u- me&)'e+
)'e+a& +e*elum&a /ada +i+i (a=a& -e dua$
La&-ah i&i dila&%u,-a& hi&a -eem/a, +i+i
(a=a& ,e')'e+$
• Me,)de 5a=a& Se*a' >S/'ead Pla,e?
Te-&i- +/'ead /la,e >(a=a& +e*a'? adalah +ua,u
,e-&i- di dalam me&um*uh-a&
mi-'))'a&i+me di dalam media aa' de&a& (a'a
me&ua&-a& +,)- -ul,u' *a-,e'i a,au
me&ha/u+-a&&a di a,a+ media aa' a& ,elah memada,8
+eda&-a& /)u' /la,e -ul,u'
di(am/u'-a& -e,i-a media ma+ih (ai' >*el)m memada,?$
Kele*iha& ,e-&i- i&i adalah
mi-'))'a&i+me a& ,um*uh da/a, ,e'+e*a' me'a,a /ada
*aia& /e'mu-aa& aa'$
• Te-&i- Dilu+i >Pe&e&(e'a&?
Tu%ua& da'i ,e-&i- i&i adalah mela'u,-a& a,au
mele/a+-a& mi-')*a da'i +u*+,'a,&a -e dalam
ai' +ehi&a le*ih mudah /e&a&a&a&&a$ Sam/el
a& ,elah diam*il -emudia& di+u+/e&+i-a&
dalam auade+ +,e'il$ Te-&i- dilu+i +a&a, /e&,i&
dalam a&ali+a mi-')*i)l)i -a'e&a ham/i'
+emua me,)de /e&eli,ia& da& /e'hi,u&a& %umlah
+el mi-')*a me&u&a-a& ,e-&i- i&i8 +e/e',i
TP5 >T),al Pla,e 5)u&,e'?$ Ada *e*e'a/a ,aha/ a& ha'u+
dila-u-a& +e*elum mela-u-a&
,e-&i- /e&a&ama& *a-,e'i >i&)-ula+i?8
ai,u:
1$ Me&ia/-a& 'ua&a&
2$ Pemi&daha& de&a& /i/e, 3$ Pemi&daha&
de&a& -a=a, i&)-ula+i
Ada/u& /e'*edaa& ala,4ala, a& diu&a-a&
a&,a'a +udi/ d'i/al+-i8 %a'um )+e da& %a'um
le&-u&$ ;a'um )+e adalah ala, u&,u- memi&dah-a&
-ul,u' da'i +a,u media -e media lai&$
;a'um i&)-ulum *ia+a&a ,e'*ua, da'i -a=a, &i(h')me a,au
/la,i&um +ehi&a da/a, *e'/i%a'
%i-a ,e'-e&a /a&a+$ ;a'um le&-u& adalah ala,
a& u%u&&a +edi-i, diel&-u&-a&
+ehi&a
Muhammad Nadif
II42 5ARA MENGGORESKAN SUSPENSI BAKTERI DENGAN SUDIP
DRIPGALSKI
II43 5ARA MENGGORESKAN SUSPENSI BAKTERI DENGAN ;ARUM LENGKUNG
II4! 5ARA PENGEN5ERAN DENGAN AGAR4AGAR lua+ /e'mu-aa&
a& -e(il da& *ia+a&a *e'fu&+i u&,u- i+)la+i
mi-')*a$ Sudi/ d'ial+-i
memili-i *e&,u- +e/e',i hu'uf L da& *ia+a&a
diu&a-a& u&,u- me&um*uh-a&
mi-'))'a&i+me
de&a& me,)de +e*a' >+/'ead /la,e?$
!$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Da'i /e'()*aa& a& ,elah dila-u-a&8 di/e')leh ha+il
+e*aai *e'i-u,:
Pen/a$a"an +en/e!eran ba#"er )en/an !u)+ )r/a(!#
Sum*e' *ia-a& : +u+/e&+i *a-,e'i
a-,u i&-u*a+i : ! %am
Ka'a-,e'i+,i- -)l)&i :
=a'&a Ku&i&
elea,i)& 5)&e
ma'i& E&,i'e
Be'da+a'-a& ha+il /e'()*aa&8 /e&e+e'a& *a-,e'i
de&a& +udi/ d'ial+-i me&u&%u--a&
*ah=a mikroba mem*e,u- lua+a& +e/e',i /e'+ei
/a&%a& de&a& 'ada+i da'i +i+i4+i+i ,e'lua' -e
a'ah dalam$ Selai& i,u8 mikroba i&i memili-i =a'&a
-u&i& *e'*e&,u- (i'(ula' da& memili-i
elea,i)& ()&e +e',a *e'ma'i& e&,i'e$
Pen/a$a"an +en//e!eran ba#"er )en/an jaru$ (en/#un/
Sum*e' *ia-a& : +u+/e&+i *a-,e'i
a-,u i&-u*a+i : ! %am
Ka'a-,e'i+,i- -)l)&i *a-,e'i:
=a'&a Ku&i&
elea,i)& 5)&e
ma'i& U&dula,e
K)l)&i a& ,um*uh /ada medium de&a&
me&u&a-a& %a'um le&-u& ha&a +a,u
%e&i+ -a'e&a ha&a ,e'da/a, +a,u %e&i+
=a'&a dalam (a=a& /e,'i a& diama,i$ Be'da+a'-a&
ha+il
/e'()*aa&8 /e&e+e'a& de&a& %a'um
le&-u& me&u&%u--a& *ah=a mi-')*a memili-i
Muhammad Nadif
II42 5ARA MENGGORESKAN SUSPENSI BAKTERI DENGAN SUDIP
DRIPGALSKI
II43 5ARA MENGGORESKAN SUSPENSI BAKTERI DENGAN ;ARUM LENGKUNG
II4! 5ARA PENGEN5ERAN DENGAN AGAR4AGAR -a'a-,e'i+,i- ai,u
memili-i *e&,u- a& *ula,8 memili-i elea+i a& (em*u&
da& *e'ma'i&
u&dula,e
a-,u i&-u*a+i : ! %am
Ka'a-,e'i+,i- :
=a'&a Ku&i&
ma'i& e&,i'e
Pada /e&e&(e'a& -e408 mi-')*a a& ,e'da/a, dalam
(a=a& /e,'i +a&a, *a&a- da& /ada,
+e-ali$ Pada /e&e&(e'a& mi-')*a a& ,e'da/a, dalam
(a=a& /e,'i *e'=a'&a -u&i&8
mem*e&,u- (i'(ula'8 elea,i)&&a fla, da&
*e'ma'i& e&,i'e$ Pe&e&(e'a& -e 4 1
Media *ia-a& : aa' -aldu
a-,u i&-u*a+i : ! %am
Ka'a-,e'i+,i- :
ma'i& e&,i'e
Pada /e&e&(e'a& /e',ama8 mi-')*a a& ,e'da/a, dalam
(a=a& /e,'i ,ida- ,e'lalu /ada,
+e/e',i /ada /e&e&(e'a& -e 0$ Namu& ,e,a/ ma+ih
,e'liha, *a&a-$ Pe&e&(e'a& /e',ama i&i
diam*il da'i (ai'a& a,au la'u,a& /ada
/e&e&(e'a& -e 0$
Pe&e&(e'a& -edua Medium : aa' -aldu
a-,u i&-u*a+i : ! %am
Ka'a-,e'i+,i- :
Muhammad Nadif
II4! 5ARA PENGEN5ERAN DENGAN AGAR4AGAR
Pe&e&(e'a& -e 2
=a'&a Ku&i&
f)'m Si'-ue'
elea,i)&
ma'i&
Pada /e&e&(e'a& -edua8 mi-')*a a& ,e'da/a, /ada
(a=a& /e,'i le*ih +edi-i, da&
me&e*a' +ehi&a ,e'liha, +)li,e' +)li,e' da& ,ida-
*e'-)l)&i$ Pe&e&(e'a& -edua i&i
dila-u-a&
de&a& (a'a me&am*il la'u,a& da'i
/e&e&(e'a& /e',ama$
Pe&e&(e'a& -e,ia
Medium : aa' -aldu
Pe&e&(e'a& -e 3
=a'&a Ku&i&
f)'m Si'-ue'
elea,i)&
ma'i&
Pada /e&e&(e'a& -e,ia i&i diam*il da'i ha+il
/e&e&(e'a& +e*elum&a8 dalam hal i&i
-edua8 +ehi&a *e&a' ,ida-&a ha+il a& dida/a,-a&
*e'a&,u& da'i ha+il +e*elum&a$ Pada
/e&e&(e'a& -e,ia8 %umlah mi-')*a a& ,e'da/a,
/ada (a=a& /e,i +ema-i& +edi-i,$ Da'i ,ia
-ali /e&e&(e'a& ,e'&a,a +ema-i& *e+a'
/e&e&(e'a& +ema-i& +edi-i, %umlah mi-')*a
a&
,um*uh da& hidu/&a /u& me&e*a'$ .al i&i ,e'%adi
-a'e&a ,e'%adi /ela'u,a& a,au /ele/a+a&
mi-')*a da'i +u*+,'a,&a -edalam ai' a-i*a,
/e&e&(a'a&8 +ehi&a da/a, me&u'a&i
-e/ada,a&
-e/ada *a-,e'i a& di,a&am$
!$! Ke!$+u(an
.a+il i+)la+i de&a& (a'a me&)'e+-a&
+u+/e&+e *a-,e'i de&a& +udi/ d'i/al+-i ma+ih
.a+il i+)la+i de&a& (a'a me&)'e+-a& +u+/e&+e
*a-,e'i de&a& %a'um le&-u& +ema-i&
me&%auh da'i ,i,i- a=al /e&)'e+a& +ema-i& ,e'liha,
,e'/i+ah me+-i/u& ma+ih ,e'liha,
+e/e',i me&um/ul
II4! 5ARA PENGEN5ERAN DENGAN AGAR4AGAR
.a+il i+)la+i de&a& (a'a /e&e&(e'a&
de&a& aa'4aa' me&u&%u--a& *ah=a +ema-i&
*e+a'
/e&e&(e'a& +ema-i& di-i, %umlah mi-')*a
a& di/e')leh da& hidu/ +e(a'a +)li,e' ,e'/i+ah
me&e*a'$
Da'i -e,ia me,)de dia,a+8 (a'a a& /ali& *ai-
u&,u- mela-u-a& i+)la+i mi-')*a ai,u
me&u&a-a& me,)de me&e+e'-a& +u+/e&+e
*a-,e'i de&a& %a'um le&-u&
!$# Re,eren!
Mi(hael T$Madia&8 e, al$2012$ B')(- Bi)l) )f Mi('))'a&i+m8
13,h edi,i)&$ Pea'+)&
S,a&*u''8 $Pe,e' e, al$2003$ P'i&(i/le )f
e'me&,a,i)& Te(h&)l)8 2&d edi,i)&$
Bu,,e'=)',h8
.a&&ama&$
h,,/:""i&+,$*a(,$=i+($edu"i&+,"i&de$/h/m)duleC*))-,/eCu+e'fu&(Cdi+/laa',i(leaidC11
Muhammad Nadif
BAGIAN D
PER'ITUNGAN MIKROORGANISME
BAB H
MENGGUNAKAN RUANG 'ITUNG 5COUNTING CHAMBER)
#$1 Tujuan Percobaan
Me&hi,u& %umlah +el dalam (ai'a& de&a&
me&u&a-a&counting chamber a,au
'ua&
hi,u&
#$2 Tnjauan Pu!"a#a
Counting chamber adalah +ua,u -a(a )*%e- ,e*al8 dia,a+&a
dia+ah-a& +ua,u da,a'a& a&
dalam&a 081 mm$ Pada da,a'a& i&i di *ua, a'i+4a'i+
*e'*e&,u- 1 /e'+ei *e+a'8 /ada +e,ia/
/e'+ei *e+a' di*ai lai me&%adi 1 /e'+ei -e(il$
Pa&%a& +i+i /e'+ei -e(il 08# mm$ ;i-a dia,a+
*aia& a& dia+ah i&i dile,a--a& +e*uah -a(a
,u,u/8 ma-a ,e'*e&,u- +a, 'ua&a& a&
,i&i&a
adalah 081 mm$
Tia/4,ia/ /e'+ei -e(il di*a=ah -a(a ,u,u/ ,e'+e*u, me'u/a-a&
+ua,u 'ua& d&ea& i+i 080#
080# 081 mm3 C 2# 10 4# mm3$ ;i-a di *a=ah -a(a ,u,u/ ,e'+e*u,
dima+u--a& +e,e,e+ +u+/e&+i8
ma-a d&ea& mi-')+-)/ da/a, dihi,u& %umlah +el dalam
,ia/4,ia/ /e'+ei ,e'+e*u, +ehi&a da/a,
dihi,u& /ula %umlah +el /e' ml da'i +u+/e&+e
,e'+e*u,$
U&,u- me&hi,u& -)&+e&,'a+i +el dila-u-a&
/e&ama,a& ,e'hada/ # /e'+ei *e+a' a,au 0
/e'+ei -e(il$ ;umlah +el dalam +e,ia/ /e'+ei -e(il
dihi,u& -emudia& %umlah-a& +elu'uh ha+il
Muhammad Nadif
13012100 2#
/e'hi,u&a& u&,u- -e40 /e'+ei -e(il$ Be'i-u,
adalah *ida& /e&ama,a& 'ua& hi,u& a,au
counting chamber a& a-a& ,e'ama,i /ada
mi-')+-)/:
#$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
;umlah +el a& dihi,u& dalam (ai'a& de&a&
me&u&a-a& 'ua& hi,u& >counting
chamber) adalah %umlah +el 'ai dalam +u+/e&+e (ai'a&$ .a+il
/e'hi,u&a& +el de&a&
me&u&a-a& counting chamber da/a, diliha,
/ada ,a*el *e'i-u,:
Tabe( %&3 'a!( Pen/a$a"an Se( Ra/ )en/an Men//una#an Coun"n/
C*a$ber
K),a- Be+a' ;umlah
! 1<
# 31
Da'i ha+il /e&ama,a& dia,a+ ,e'liha, *ah=a %umlah +el /ada
,ia/4,ia/ -),a- a& diama,i
,e'da/a, /e'*edaa&$ .a+il a& di/e')leh ,e'+e*u, /u&
*elum ,e&,u a-u'a, -a'e&a /ada *ida&
/e&ama,a& ,e'da/a, *a&a- +el a& +eda&
me&um/u- +ehi&a +uli, u&,u- dihi,u& ma-a +el
29
13012100
Ga$bar %&3 B)an/ +en/a$a"an Coun"n/ C*a$ber a"au ruan/
*"un/
5Su$ber6 *""+677888&$crobe*un"er&co$78+78+-
con"en"7u+(oa)!72%1%7%>7coun"n/?c*a$ber3&j+/9
a& me&um/u- ,ida- dihi,u&$ Selai& i,u hal a&
ha'u+ di/e'ha,i-a& dalam /e&e,e/a& %umlah
+el de&a& me&u&a-a& counting
chamber adalah -)&+i+,e&+i dalam
/e&e&,ua& +el a&
,e'hi,u& a& ,e'le,a- ,e/a, /ada a'i+$ Pada /e'()*aa&
-ali i&i8 di,e,a/-a& %umlah +el a&
dihi,u& adalah +el a& *e'ada ,e/a, /ada a'i+ +e*elah -i'i
da& *a=ah +eda&-a& +el a&
*e'ada ,e/a, /ada a'i+ -a&a& da& a,a+ ,ida-
,e'hi,u&$ .al i&i u&,u- me&hi&da'i
/e&hi,u&a&
+el a& ,e'ula& +aa, me&hi,u& -),a- *e+a' +e*elah
-a&a&&a da& a,a+&a$
Da'i ha+il /e'()*aa& da/a, dihi,u& %umlah +el
-e+elu'uha& de&a& (a'a me&%umlah-a&
%umlah +el a& *e'ada di-elima -),a- *e+a' ,e'+e*u,$
;umlah -e+elu'uha& +el a& di/e')leh
adalah 133 +el$ H)lume # -),a- *e+a' ,e'+e*u, adalah 2
104# ml$ H)lume -),a- *e+a' ,e'+e*u,
dihi,u& da'i )lume -),a- -e(il %umlah -),a- -e(il a-&i 0$
Oleh -a'e&a i,u8da/a, dihi,u&
%umlah +el +u+/e&+e de&a& (a'a +e*aai
*e'i-u,:
;umlah +el dalam +u+/e&+e C %umlah -e+elu'uha& +el")lume #
-),a- *e+a'
;umlah +el dalam +u+/e&+e C 133 +el" >2 104# ml?
;umlah +el dalam +u+/e&+e C #0000 +el"ml
I&i da/a, me&a,a-a& *ah=a ,e'da/a, #0000 +el 'ai dalam
,ia/ 1 ml +u+/e&+e$ Se/e',i
a& +udah di+e*u,-a& /ada +e*elum&a *ah=a /ada *ida&
/e&ama,a& ma+ih ,e'da/a, *a&a-
+el 'ai a& me&um/u- ma-a +e*ai-&a u&,u-
me&da/a,-a& ha+il a& le*ih a-u'a,8 (ai'a&
,e'+e*u, die&(e'-a& ,e'le*ih dahulu$ Pe&hi,u&a&
d&ea& me&u&a-a&counting chamber i&i
di*a&,u de&a& mi-')+-)/ /ada /e'*e+a'a& !00$
#$! Ke!$+u(an
;adi8 %umlah +el 'ai a& ,e'da/a, dalam +u+/e&+i
de&a& me&u&a-a&counting chamber
adalah #0000 +el"ml$
h,,/:""===$'uf$'i(e$edu"*i)+la*+"me,h)d+"mi(')+()/"(ell()u&,i&$h,ml
30
STERILITAS BAB HI
III4 Me&e&,u-a& ;umlah Sel .idu/ da& Sel Ma,i dalam
Su+/e&+i Bi*i, Rai a& Telah
Di/a&a+-a&
BAB HII
H42 Peme'i-+aa& Ada Tida-&a a,4a, A&,imi-')*a a,au
Baha& Pe&a=e, dalam Sua,u Baha&
Ma-a&a& da& Pe&e&,ua& Ke-ua,a& a,
A&,imi-')*a Te'+e*u,
BAB HIII
> BAB :I
DALAM SUSPENSI BIBIT RAGI ANG TELA' DIPANASKAN
31
Me&e&,u-a& %umlah +el ma,i dalam +u+/e&+e *i*i, 'ai
a& ,elah di/a&a+-a&
Me&e&,u-a& -)&+,a&,a -ema,ia& da'i
+el 'ai a& ,e'da/a, /ada +u+/e&+i
$2 Tnjauan Pu!"a#a
Ki&e,i-a -ema,ia& me'u/a-a& la%u -ema,ia& da'i
mi-'))'a&i+me da'i +ua,u medium a&
+eda& di+,e'ili+a+i-a& +ehi&a -i&e,i-a -ema,ia&
da/a, me&a,a-a& /a'ame,e' -e*e'ha+ila&
da'i +,e'ili+a+i$
K)&+,a&,a -ema,ia& me'ua-a& adalah
-)&+,a&,a a& me&e&,u-a& la%u da'i +ua,u
-ema,ia&
mi-')*a$ Nilai -)&+,a&,a i&i ,e'a&,u& da'i
%umlah +el hidu/ da& +el ma,i /ada +u+/e&+e
mi-'))'a&i+me$
La%u -ema,ia& l)a'i,mi- +e(a'a ma,ema,i- da/a,
di&a,a-a& +e*aai *e'i-u,:
dN
Ke,e'a&a&:
N C -)&+e&,'a+i mi-')*a >%umlah +el?
-d C -)&+,a&,a la%u -ema,ia& +/e+ifi-
>me&i,41?
32
, C =a-,u > me&i,?
Nilai -)&+,a&,a la%u -ema,ia& me'u/a-a&
fu&+i ,em/e'a,u'e8 me&i-u,i /e'+amaa&
A''he&iu+ +e*aai *e'i-u,:
-d C α x e − Eod /( RT )
Da& da/a, di*ua, -u'a -i&e,i-a -ema,ia& +e*aai
*e'i-u,:
Q
Gam*a' $1$ Gam*a' -u'a -i&e,i-a -ema,ia& N + ,
>Sum*e': S,a&*u''8 $Pe,e'$e, al$2003$P'i&(i/le )f
e'me&,a,i)& Te(h&)l)8 2&d edi,i)&$
Bu,,e'=)',h?
$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Me&e&,u-a& %umlah +el hidu/ da& +el ma,i *i*i, 'ai
dalam +u+/e&+i da/a, dila-u-a&
de&a& (a'a me&am*ah-a& +edi-i, la'u,a&
me,ile& *i'u /ada +e,e,e+ +u+/e&+e dia,a+ -a(a
)*%e- hi&a (ai'a& *e'=a'&a *i'u muda$ Sel a& ma,i
a-a& *e'=a'&a *i'u +eda&-a& +el
a& hidu/ a-a& ,e,a/ ,ida- *e'=a'&a -a'e&a a,
=a'&a&a ,ida- da/a, ,em*u+ di&di& +el
a& hidu/$ Ma-a +el a& ma,i da& +el a& hidu/ da/a,
dihi,u& de&a& me&u&a-a&
mi-')+-)/$
Pe'()*aa& dila-u-a& de&a& +ela& =a-,u
/ema&a+a& 3 me&i,8 .a+il a& di/e')leh
da/a, diliha, /ada ,a*le *e'i-u,:
34
Ga$bar >&> Ga$bar >&1& Ga$bar #ura #ne"#a
#e$a"an N ! "
NO
1 3 # 13 12 0 11 ! 11 10
2 2
3 13$3 11$3 3$< !$< 16 3$3 1!$0 1#$0
J
.idu/ 2$## #!$1 !! #$1 !$3
Be'da+a'-a& ha+il /e'()*aa& dia,a+8 me&u&%u--a&
*ah=a %umlah +el a& hidu/ ,a&/a
/ema&a+a& *e'%umlah 28## J -emudia& %umlah +el
a& hidu/ +e,elah /ema&a+a&
+elama 3 me&i, ai,u #!81 J -emudia& %umlah +el a& hidu/
+e,elah /ema&a+a& +elama
me&i, ai,u !! J8 %umlah +el a& hidu/ +e,elah
/ema&a+a& +elama 6 me&i, ai,u #81
J da& %umlah +el a& hidu/ +e,elah /ema&a+a& +elama
12 me&i, ai,u !83 J$ .a+il
a& di/e')leh *e'da+a'-a& /e'()*aa& ,ida-
me&u&%u--a& *ah=a +ema-i& lama /')+e+
/ema&a+a& +ema-i& +edi-i, %umlah +el a&
hidu/$ I&i ,e'liha, da'i &ai-4,u'u&&a %umlah
+el a& hidu/ a&,a'a /e'*edaa& lama /ema&a+a&$
.al i&i di+e*a*-a& )leh *e*e'a/a
fa(,)' dia&,a'a&a /e&ama,a& u&,u- ,ia/ =a-,u
diama,i )leh )'a& a& *e'*eda4*eda
+ehi&a /a'ame,e' a& diama,i /u& *e'*eda4*eda +e',a
=a-,u a& di*u,uh-a& dalam
/ema&a+a& ,ida- ,e/a, +ama de&a& a&
dii&+,'u-+i-a&$ Seha'u+&a %i-a i&i&
me&da/a,-a& ha+il /e&ama,a& a& *ai-8
dila-u-a& )leh )'a& a& +ama +ehi&a
/a'ame,e' a& diama,i /u& ,e,a/ +ama da& *i+a
me&ha+il-a& da,a /e&ama,a& a&
(u-u/ *ai- me&u'u, /a'ame,e' /e&ama, ,e'+e*u,$
Kemudia& da'i ha+il /e'()*aa& i&i di/e')lah
hu*u&a& a&,a'a l& >N,"N)? dalam
+a,ua& /e'+e& +el hidu/ daa& =a-,u dalam +a,ua&
+e-)&$ Nilai N,"N) me'u/a-a& &ilai
%umlah +el a& ma+ih hidu/ +ehi&a di/e')leh &ilai
l& >N,"N)? /ada ,a*el $2 *e'i-u,
i&i:
, >? l& >,")?
6 40$12
12 40$<2
Be'da+a'-a& &ilai a& di/e')leh dia,a+8 ma-a da/a,
dilau'-a& 'afi- a&,a'a l&
>N,"N)? +e*aai +um*u da& =a-,u +e*aai +um*u $ G'afi-
hu*u&a& a&,a'a l& >N,"N)?
,e'hada/ =a-,u da/a, diliha, /ada 'afi- di*a=ah i&i
0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5
-1.400
-1.200
-1.000
-0.800
-0.600
-0.400
-0.200
0.000
&'()*a(*a &+ma*ia( ,i(+ar !&'()*a(*a
&+ma*ia(#
t (s)
ln Xt/Xo
Da'i /l), 'afi- dia,a+ di/e')leh &ilai -)&,a&,a
-ema,ia& da'i +el 'ai a& diama,i
)leh /e&ama, a& *e'*eda4*eda /ada ,ia/ =a-,u a& *e'*eda
/ula melalui /e'+amaa&
a'i+ a& ,elah di/e')leh da'i 'afi- ,e'+e*u,:
C 081!641822#2
Da'i 'afi- ,e'+e*u, ,e'&a,a mem/e')leh &ilai
-)&+,a&,a -ema,ia& a& *e'&ilai
/)+i,if$ I&i me&a&da-a& *ah=a
mi-'))'a&i+me a& dila-u-a& /ema&a+a&
malah
*e'-em*a& *u-a& ,u'u& +ehi&a da/a, di/e')leh
al,e'&a,ie lai& a-&i di*ua, i&,e'+e/
da'i 'afi- ,e'+e*u, 080$ A/a*ila i&,e'+e/ 'afi- ,e'+e*u, diu*ah
me&%adi 080 ma-a& 'afi-
a& di/e')leh adalah +e*aai *e'i-u,:
0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5
-1.400
-1.200
-1.000
-0.800
-0.600
-0.400
-0.200
0.000
!"# $ - 0.17"
&'()*a(*a &+ma*ia( ,i(+ar !&'()*a(*a
&+ma*ia(#
t (s)
ln Xt/Xo
Da'i 'afi- dia,a+ di/e')leh hu*u&a& a'i+ i,u C 408162$
Se/e',i a& di-e,ahui
*ah=a /e'+amaa& la%u -ema,ia& +el mi-'))'a&ime
adalah +e*aai *e'i-u,:
l& ,") C 4-d ,
Ma-a /e'+amaa& a'i+ a& di/e')leh da'i 'afi- /ada am*a' $3
memili-i a',i
+e*aai *e'i-u,:
C ,
Sehi&a da/a, di/e')leh i&f)'ma+i *ah=a &ilai
-)&+,a&,a -ema,ia& +ama de&a& &ilai
'adie&, da'i 'afi- ,e'+e*u,$ Ma-a &ilai -)&+,a&,a
-ema,ia& da'i +el 'ai dalam +u+/e&+i
a& diama,i adalah +e*aai *e'i-u,:
m C 4-d
m C 408162
-d C 08162
K)&+,a&,a -ema,ia& da'i +el 'ai dalam +u+/e&+e
a& diama,i /ada mi-')+-)/ adalah
08162 me&i,41
;umlah +el a& hidu/ da& +el a& ma,i da'i *ia-a& 'ai
/ada ,ia/ 3 me&i, a&
*e'*eda me&alami /e'u*aha& a& d'a+,i( -a'e&a
dila-u-a& )leh /e&ama, a&
*e'*eda
Pe'+amaa& 'e'e+i a& di/e')leh da'i /e'()*aa& i&i
ai,u C 408162 $
K)&+,a&,a -ema,ia& +el 'ai dalam +u+/e&+e a&
diama,i /ada mi-')+-)/ adalah
08162 me&i,41
$# Re,eren!
S,a&*u''8 $Pe,e'$e, al$2003$P'i&(i/le )f
e'me&,a,i)& Te(h&)l)8 2&d edi,i)&$
Bu,,e'=)',h
38
PENGAET DALAM SUATU BA'AN MAKANAN DAN
PENENTUAN KEKUATAN AT ANTIMIKROBA TERSEBUT
<$1 Tujuan Percobaan
• Meme'i-+a ada ,ida-&a a,4a, a&,imi-')*a a,au *aha&
/e&a=e, dalam +ua,u
*aha& ma-a&a&
• Me&e&,u-a& -e-ua,a& a, a&,imi-')*a
,e'+e*u,
<$2 Tnjauan Pu!"a#a
a, a&,imi-')*a me'u/a-a& +e&a=a a& da/a,
mem*u&uh a,au me&ham*a,
/e',um*uha& mi-'))'a&i+me$ a, a&,imi-')*a da/a,
*e'+ifa, mem*u&uh
mi-'))'a&i+me >microbicidal ? a,au me&ham*a,
/e',um*uha& mi-'))'a&i+me
>microbiostatic)$ De+i&fe-,a& ai,u +e&a=a -imia
a& da/a, me&e-a& /e',um*uha&
mi-'))'a&i+me /ada /e'mu-aa& *e&da ma,i +e/e',i me%a8
la&,ai a,au /i+au *edah$
Seda&-a& a&,i+e/,i- me'u/a-a& +e&a=a -imia
a& diu&a-a& u&,u- me&ham*a,
/e',um*uha& mi-'))'a&i+me /ada %a'i&a& ,u*uh8
mi+al&a -uli,$
39
A&,i*i),i- adalah +e&a=a a& diha+il-a& )leh
mi-'))'a&i+me ,e',e&,u a&
mem/u&ai -emam/ua& me&ham*a, /e',um*uha& *a-,e'i
a,au *ah-a& mem*u&uh
*a-,e'i =alau/u& dalam -)&+e&,'a+i a&
'e&dah$
a, a&,imi-')*a memili-i em/a, ma(am me-a&i+me -e'%a ai,u
/e&ham*a,a&
/e',um*uha& )leh a&al)8 /e&ham*a,a&
+i&,e+i+ di&di& +el8 /e&ham*a,a&
fu&+i
mem*'a&e +el8 da& /e&ham*a,a& +i&,e+i+
/'),ei& >;a=,e et al.,200#?$
U%i /),e&+i a&,imi-')*a da/a, dila-u-a& de&a&
(a'a me,)de difu+i aa' da& me,)de
dilu+i$ Pada me,)de difu+i aa' >lem/e&?8 'e+/)& a&
diama,i adalah efe- ham*a,a&
,e'hada/ /e',um*uha& mi-')*a u%i a& di,e&,u-a& )leh
dae'ah *e&i& > inhibition
zone? di +e-elili& a, u%i$ Seda&-a& 'e+/)&
a& diama,i /ada me,)de dilu+i
>,u'*idime,'i? adalah -e-e'uha& a& di,im*ul-a& )leh
/e',um*uh& mi-')*a dalam
medium (ai' me&u&a-a& ,a*u& 'ea-+i da&
+/e-,')f),)me,e'$ P'i&+i/ da'i me,)de
difu+i aa' adalah a, a&,imi-')*a a& a-a& diu%i
*e'difu+i da'i 'e+e')i' -e dalam
medium aa' a& ,elah dii&)-ula+i de&a& mi-')*a u%i
da& me&u-u' lua+ ham*a,a&
/e',um*uha& mi-')*a u%i a& di+e*a*-a& )leh a,
*a-u +,a&da' da& a, a& diu%i$
a-,)' a& meme/e&a'uhi lua+ dae'ah ham*a,a&
de&a& (a'a difu+i aa' adalah
-)m/)+i+i medium /e',um*uha&8 /emiliha& medium
/e',um*uha&8 /e&a'uh /.8
u-u'a& i&)-ulum8 +,a*ili,a+ mi-')*a u%i8 a-,ii,a+
a&,i*i),i-a8 da& =a-,u i&-u*a+i$
<$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Meme'i-+a a, a&,imi-')*a da& me&e&,u-a&
-e-ua,a& a, a&,imi-')*a da/a,
dila-u-a& de&a& +alah +a,u me,)de ai,u
me,)de paper disk $ Me,)de i&i le*ih
di-e&al
de&a& me,)de KirbyBauer $ De&a&
me&u&a-a& me,)de i&i a-a& ,e'liha,
)&a
*e&i& a& me&u&%u--a& -e-ua,a& a,
a&,imi-')*a$
Dalam u%i i&i8 *a-,e'i a& diu&a-a& adalah
Staphylococcus aureus. Me&u'u,
;a=e, et al.>200#?8 Staphylococcus aureus me'u/a-a& +el
'am /)+i,if *e'*e&,u- *)la
de&a& diame,e' 1 Fm a& ,e'+u+u& dalam *e&,u-
-lu+,e' a& ,ida- ,e'a,u' +e/e',i
a&u'$ K)-u+ ,u&al8 *e'/a+a&a&8 ,e,'ad8 da&
*e'*e&,u- 'a&,ai %ua ,am/a- dalam
*ia-a& (ai'$ Staphylococcus *e'+ifa,
/a,)e&8 &)&m),il8 da& mem/')du-+i -a,ala+e$
Pada /'a-,i-um i&i8 a, a&,imi-')*a a& diu%i-a&
adalah De,,)l8 A&,i*i),i- A8
A&,i*i),i- B da& Kuli, %e'u-$ Be'da+a'-a&
/e&ama,a&8 ,e'da/a, /e'*edaa& /e&a'uh
da'i ma+i&4ma+i& a, a&,imi-')*a a& da/a, diliha,
/ada ,a*el *e'i-u,:
Tabe( &=Pe&ama,a& Ke-ua,a& a, A&,imi-')*a
40
1 De,,)l 3 4 4 !0
2 A&,i*i),i- A 3 22 3 !!
3 A&,i*i),i- B 30 !0 4 !#
! Kuli, %e'u- 28<# 38# 4 !1
Be'da+a'-a& ha+il /e&ama,a& dia,a+ me&a,a-a&
*ah=a A&,i*i),i- B mem*e&,u-
3 )&a a-&i )&a 1 *e'%a'a- 30 mm da'i /u+a,
%a'i4%a'i paper disk 8 )&a 2 *e'%a'a- !0
mm da'i /u+a, %a'i4%a'i paper disk 8 da& )&a !
*e'%a'a- !# mm da'i /u+a, %a'i4%a'i paper
disk $ Kemudia&8 A&,i*i),i- A mem*e&,u- ! )&a
a-&i )&a 1 *e'%a'a- 3 mm da'i /u+a,
%a'i4%a'i paper disk 8 )&a 2 *e'%a'a- 22 mm
da'i /u+a, %a'i4%a'i paper disk, )&a 3
*e'%a'a- 3 mm da'i /u+a, %a'i4%a'i paper
disk da& )&a ! *e'%a'a- !! mm da'i /u+a,
%a'i4%a'i paper disk $ Kemudia&8 De,,)l
ha&a mem*e&,u- 2 )&a a-&i )&a 1 *e'%a'a-
3
mm da'i /u+a, %a'i4%a'i paper disk da& )&a
! *e'%a'a- !0 mm da'i /u+a, %a'i4%a'i paper
disk $ Seda&-a&8 Kuli, %e'u- mem*e&,u- 3 )&a
a-&i )&a 1 a& *e'%a'a- 28<# mm
da'i /u+a, %a'i4%a'i paper disk $ I&i
me&i&di-a+i-a& *ah=a -e-ua,a& a,
a&,imi-')*a
a& /ali& efe-,if adalah a&,i*i),i- B +eda&-a&
-e-ua,a& a, a&,imi-')*a a& /ali&
lemah adalah -uli, %e'u-$ .al i&i da/a, diliha, da'i )&a 1
*e'=a'&a *e&i& a&
me'u/a-a& )&a +,e'il$ ;a'a- da'i /u+a, paper
disk -e dae'ah )&a 1 me&u&%u--a&
-e-ua,a& a, a&,imi-')*a me&ham*a, /e',um*uha& +ua,u
mi-')*a$ Selai& i,u8 )&a 2
me'u/a-a& )&a /e',um*uha& mi-')*a a& di/e'lam*a,
da& )&a 3 a,au )&a !
me'u/a-a& )&a /e',um*uha& mi-')*a a& +u*u'$
Te'*e&,u-&a *e*e'a/a )&a i&i dia-i*a,-a& )leh
/e'i+,i=a difu+i /ada medium
aa' -aldu di (a=a& /e,'i$ Pe'i+i,i=a difu+i i&i
di/e&a'uhi )leh i+-)+i,a+$ .u*u&a&
difu+i da& i+-)+i,a+ ai,u +ema-i& *e+a' i+-)+i,a+ +ua,u a,
ma-a +ema-i& -e(il difu+i
a& ,e'%adi$ Oleh -a'e&a i,u8 a&,i*i),i- B a&
memili-i i+-)+i,a+ 'e&dah da/a,
*e'difu+i de&a& *ai- da& memili-i -e-ua,a& a,
a&,imi-')*a /ali& efe-,if +eda&-a&
-uli, %e'u- a& die-+,'a- memili-i i+-)+i,a ,i&i ,ida- da/a,
*e'difu+i de&a& *ai-
da& memili-i -e-ua,a& a, a&,imi-')*a a& ,ida- *ai-$
Bei,u /ula de&a& a&,i*i),i- A
da& De,,)l8 a&,i*i),i- A ,ida- *ei,u efe-,if dalam
me&ham*a, /e',um*uha& mi-')*a
-a'e&a memili-i i+-)+i,a+ a& (u-u/ *e+a' +ehi&a ,ida-
*i+a *e'difu+i +e(a'a *ai-
/ada aa' -aldu da& De,,)l /u& /ada aa' dalam
(a=a& ,ida- da/a, *e'difu+i de&a&
*ai-$ Namu& /ada /e'mu-aa& ,a&a&8 De,,)l
a-a& *e-e'%a de&a& *ai- -a'e&a
41
i+-)+i,a+ a& -e&,al da/a, la&+u& me'e+a/ dalam
/)'i4/)'i /e'mu-aa& %a'i&a&
hidu/$
Selai& i,u8 de,,)l a&,i*i),i- A da& -uli, %e'u- ,ida-
mam/u me&ham*a,
/e',um*uha& mi-')*a de&a& *ai- -a'e&a
-a&du&a& al-)h)l -u'a& da'i
-)&+e&,'a+i
al-)h)l )/,imum a& *e'ada /ada 'e&,a& <0 J 4 60
J$
.a+il da'i /e'()*aa& ,e'+e*u, ,ida- a-u'a, -a'e&a u%i a,
a&,imi-')*a de&a&
me&u&a-a& me,)de paper disk memili-i
-elemaha& da& -ele*iha& Kele*iha& da'i
me,)de i&i adalah mudah dila-u-a& da& ,ida-
meme'lu-a& /e'ala,a& -hu+u+ +e',a 'ela,if
mu'ah$ Seda&-a& -elemaha&&a adalah u-u'a&
)&a *e&i& a& ,e'*e&,u- ,e'a&,u&
)leh -)&di+i i&-u*a+i8 i&)(ulum8 /'edifu+i da&
/'ei&-u*a+i +e',a -e,e*ala& medium$
A/a*ila -eem/a, fa-,)' ,e'+e*u, ,ida- +e+uai ma-a ha+il da'i me,)de
(a-'am -e',a+
'ela,if +uli,$ Selai& i,u8 me,)de (a-'am -e',a+ i&i ,ida-
da/a, dia/li-a+i-a& /ada
mi-'))'a&i+me a& /e',um*uha&&a lam*a, da&
mi-'))'a&i+me a& *e'+ifa,
a&aae')* )*lia,$
<$! Ke!$+u(an
a, a&,imi-')*a a& /ali& efe-,if adalah a&,i*i),i- B
-a'e&a memili-i )&a 1 a&
/ali& lua+ +eda&-a& a, a&,imi-')*a a&
/ali& ,ida- efe-,if adalah de,,)l -a'e&a
memili-i )&a 1 a& /ali& -e(il$
<$# Re,eren!
h,,/+:""===$))le$()m"u'l
+aC,'(,C%Ce+'(C++)u'(eC=e*(dC3(adC'%aua(,CedC055-%A5u'l
Ch,,/+J3AJ2J2(i/,)+u'ia&,i-a$file+$=)'d/'e++$()mJ2201!J201J2-uliah4
1!4u%i4a&,imi-')*a$//,
:-2 PEKER;AAN OLIGODINAMIK
$1 Tujuan Percobaan
• Me&ama,i /e',um*uha& mi-'))'a&i+me dalam (a=a&
/e,'i a& dii+i )leh l)am
• Me&ama,i da& me&ide&,ifi-a+i /e&a'uh l)am
,e'hada/ /e',um*uha&
mi-'))'a&i+me
$2 Tnjauan Pu!"a#a
Oli)di&ami- memili-i a',i +e*aai daa ham*a, a,au mema,i-a&
da'i l)am
,e'hada/ ma-hlu- hidu/$ U%i )li)di&ami- *e'/'i&+i/ /ada
i&,e'a-+i a&,a'a l)am a&
,e'i)&i+a+i de&a& uu+ +ulfihid'il /ada /'),ei& +el
a& me&e*a*-a& de&a,u'a+i$
L)am *e'a, *e'fu&+i +e*aai a&,imi-')*a -a'e&a da/a,
mem/'e+i/i,a+i-a& e&im4
e&im a,au /'),ei& e+e&+ial dalam +el$ L)am4l)am *e'a,
a& umum di/a-ai adalah
.8 A8 A+8 '8 da& 5u$ Selai& l)am *e'a,8 ada i)&4i)&
a& da/a, mem/e&a'uhi
-eia,a& fi+i)l)i mi-')*a ai,u i)& +ulfa,8 ,a','a,8 -l)'ida8
&i,'a, da& *e&)a,$ I)&4i)&
,e'+e*u, da/a, me&u'a&i /e',um*uha& mi-')*a
,e',e&,u$ Oleh -a'e&a i,u +e'i&
diu&a-a& u&,u- me&a=e,-a& +ua,u *aha&8
mi+al&a diu&a-a& dalam /e&a=e,a&
ma-a&a&$
Me-a&i+me daa -e'%a a&,imi-')*a ,e'hada/ +el da/a,
di*eda-a& a,a+ *e*e'a/a
-el)m/)- +e*aai *e'i-u,: 1$ Me'u+a- di&di& +el8 2$
Me&a&u /e'mea*ili,a+ +el8 3$
Me'u+a- m)le-ul /'),ei& da& a+am &u-lea,8 !$
Me&ham*a, a-,ii,a+ e&im8 #$
Me&ham*a, +i&,e+a a+am &u-lea,$
Daa a&,imi-')*a da'i l)am *e'a,8 dima&a /ada
-)&+e&,'a+i a& -e(il +a%a da/a,
mem*u&uh mi-')*a di+e*u, daa )li)di&ami-$ Te,a/i a'am da'i
l)am *e'a, i&i
mudah me'u+a- -uli,8 me'u+a- ala,4ala, a& ,e'*ua, da'i l)am
da& ha'a&a mahal$
Serratia mascescens me'u/a-a& %e&i+ *a-,e'i 'am
&ea,ie *e'*e&,u- *a+il >*ula,
l)&%)&? da& *e*e'a/a alu' mem*e&,u- -a/+ul$ Ba-,e'i
i&i ,e'ma+u- )'a&i+me a&
*e'e'a- de&a& (e/a, >m),il? -a'e&a
mem/u&ai flaella /e'i,'i-8 da/a, ,um*uh 43
Muhammad Nadif
dalam -i+a'a& +uhu # )5 @ !0 )5 da& dalam -i+a'a& /.
a&,a'a #46$ Serratia marcescens
memili-i /ime& =a'&a me'ah a& di+e*u, de&a&
/')dii)+i&$
$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Dalam /'a-,i-um u%i )li)di&ami-8 *a-,e'i a&
diu&a-a& adalah Serratia
marcescens a& -emudia& di*ia--a& dalam medium aa'
-aldu da& dii&-u*a+i
+elama ! %am$ Ala+a& me&u&a-a& Serratia marcescens
adalah memudah-a& dalam
/e&ama,a& u%i )li)di&ami- -a'e&a Serratia
marcescens memili-i /ime& *e'=a'&a
me'ah+ehi&&a da/a, mem*eda-a& dae'ah *e&i&
da& dae'ah a& di,um*uhi )leh
Serratia marcescens de&a& mudah$
L)am a& diu&a-a& dalam u%i )li)di&ami- i&i
adalah l)am ,em*aa$ Ala+a&
me&u&a-a& l)am i&i me'u/a-a& l)am *e'a, a&
*i+a mem*e'i-a& efe-
)li)di&ami- de&a& *ai-$ I&i ,e'*u-,i
*e'da+a'-a& ha+il /e&ama,a& a& dila-u-a&
a-&i ,e'*e&,u- dae'ah *e&i& a&
me&u&%u--a& *ah=a l)am ,em*aa mem*e'i-a&
efe- )li)di&ami-$ .a+il ,e'+e*u, da/a, diliha, /ada ,a*el
*e'i-u,:
Tabe( =& Ta*el Pe&ama,a& Efe-
Oli)di&ami-
L)am Tem*aa
;a'i4%a'i l)am 18# (m
Medium Aa' Kaldu
Ke,e'a&a& )&a
)&a 1 08! (m
)&a 2 18 (m
)&a 3 18# (m
Be'da+a'-a& ,a*el $1 me&a,a-a& *ah=a ,em*aa
mem*e'i-a& efe- )li)di&ami-
-a'e&a mem*e&,u- dae'ah *e&i& a& *e'%a'a- 186
(m da'i /u+a, %a'i4%a'i l)am a,au
+e*e+a' 08! (m$ Dae'ah *e&i& a& ,e'*e&,u- i&i
me'u/a-a& )&a 1 a& me'u/a-a&
)&a +,e'il da& )&a a& me&ham*a, /e',um*uha&
mi-')*a$ Kemudia& ,e'da/a,
dae'ah *e'=a'&a me'ah muda a& *e'%a'a- 38# (m da'i /u+a,
%a'i4%a'i l)am a,au
+e*e+a' 18 (m$ a'&a me'ah muda i&i me&u&%u--a&
*ah=a ,e'da/a, /e',um*uha&
Serratia marcescens &amu& /e',um*uha& a& ,e'%adi
+edi-i, +ehi&a )&a 2
me'u/a-a& dae'ah /e',um*uha& a& di/e'lam*a,$ Selai&
i,u8 ,e'da/a, mem*e&,u-
=a'&a me'ah a& me&u&%u--a& *ah=a
/e',um*uha& Serratia marcescens +a&a,
44
+u*u' +ehi&a )&a 3 i&i me'u/a-a& dae'ah
/e',um*uha& mi-')*a a& +u*u'$ )&a 3
i&i memili-i lua+ +e-i,a' 18# (m a,au *e'%a'a- # (m da'i /u+a,
%a'i4%a'i l)am$
Te'*e&,u-&a 3 )&a /ada u%i )li)di&ami- i&i
,e'%adi a-i*a, efe- )li)di&ami-
a& di,im*ul-a& )leh l)am ,em*aa$ L)am ,em*aa i&i
,e'i)&i+a+i me&ham*a,
me,a*)li+me e&im +ulfihid'il /ada /'),ei& +el Serratia
marcescens a& da/a,
me&e*a*-a& de&a,u'a+i +ehi&a *a-,e'i i&i ,ida-
da/a, ,um*uh di dae'ah de-a,
l)am a,au )&a 1$ Seda&-a& /ada )&a 28 ,e'da/a,
/e',um*uha& Serratia marcescens
a& ,ida- +u*u' -a'e&a l)am ,em*aa ma+ih mem*e'i-a& efe-
)li)di&ami- -e )&a
2 me+-i/u& -e-ua,a& )li)di&ami-&a +udah melemah$
Pada )&a -e438 l)am
,em*aa ,ida- da/a, mem*e'i-a& efe- )li)di&ami-
di+e*a*-a& )leh l)am ,em*aa
i&i +udah ,ida- *i+a me&ham*a, me,a*)li+m e&im
+ulfihid'il /ada %a'a- a& (u-u/
%auh +ehi&a Serratia marcescens da/a, ,um*uh
de&a& +u*u'$
$! Ke!$+u(an
• Pada )&a /e',ama a& memili-i %a'a- 186 (m da'i /u+a,
%a'i4%a'i l)am8
Serratia marcescens ,ida- da/a, ,um*uh -a'e&a efe-
)li)di&ami- a&
dia-i*a,-a& )leh ,em*aa$
• Pada )&a -edua a& *e'%a'a- 38# (m da'i /u+a, %a'i4%a'i
l)am8 Serratia
marcescens me&alami /e',um*uha& a& di/e'lam*a,
• Pada )&a -e,ia a& *e'%a'a- # (m da'i /u+a, %a'i4%a'i
l)am8 Serratia
marcescens ,um*uh de&a& +u*u'$
$# Re,eren!
h,,/:""===$+lide+ha'e$&e,"mi,"la/)'a&4mi-')*i)l)i4daa4-e'%a4a&,imi-')*a
h,,/:""===$i($u(+($edu"+al,i-)"*i)116l"'eadi&+"/')-a'),e+"Se''a,ia$/df
45
BAB
BAB I
BAB I@
6$1 Tujuan Percobaan
• Me&ide&,ifi-a+i mi-'))'a&i+me a& da/a,
me&u'ai-a& /a,i
• Me&ide&,ifi-a+i mi-'))'a&i+me a& da/a,
me&u'ai-a& ela,i&
• Me&ide&,ifi-a+i mi-'))'a&i+me a& da/a,
me&u'ai-a& -a+ei&
46
6$2 Tnjauan Pu!"a#a
Ba-,e'i !seudomonas pyocyanea ,e'ma+u- -edalam -el)m/)-
G'am &ea,if8 ,ida-
memili-i +/)'a da& *e'u-u'a& 180 @ #80 F 04#80 F$ Ba-,e'i
i&i *e'e'a- a-,if de&a&
me&u&a-a& flaela /)la' a& ,ida- le*ih da'i ,ia
da& /ada umum&a +,'ai&
me'u/a-a& m)&),'i-u+ a& &)&4-a/+ul >5'ui(-8
16?$
Ka'a-,e' a& dimili-i /ada ha-e-a,&a ae')*i- ,e,a/i *e*e'a/a
,um*uh /ada
-eadaa& +edi-i, di *a=ah -)&di+i a&ae')*i($ Tum*uh /ada
,em/e'a,u'e # @ !3 )5
de&a& ,em/e'a,u' )/,imum 30 )5$ Ba-,e'i !seudomonas
pyocyanea memili-i /ime&
pyocyanin a& a-a& me&ha+il-a& =a'&a
hi%au$
Ba-,e'i Escherichia coli ,e'ma+u- *a-,e'i G'am
&ea,if de&a& *e&,u- *e'a'ia+i
me'u/a-a& fl)'a &)'mal ,u*uh /ada /e&(e'&aa&
,e,a/i *e*e'a/a +,'ai& da/a,
me&e*a*-a& a+,')e&,e'i,i+ /ada ma&u+ia da&
,e'&a-8 i&fe-+i /ada +alu'a& u'i& da&
dia'e$ Ba-,e'i i&i *e'+ifa, ae')* de&a& +uhu )/,imum 30
@ 3< )5$ Pada umum&a
*e'=a'&a /u,ih -e-u&i&a&8 ()-la,
-eema+a&8 %i&a8 -eme'aha& a,au me'ah >;a=e,
et
al., "##$)$
Ba-,e'i Bacillus mycoides memili-i u-u'a&
*ia+a&a le*ih da'i 3 mm8 da/a,
me&ha+il-a& a+am da'i lu-)+a da& *e&,u-&a
&)&4m),il$ Bacillus mycoides da/a,
me&ham*a, /e',um*uha& *a-,e'i da& fu&i a&
*e'*ahaa$ Bacillus mycoides
me'u/a-a& *a-,e'i amm)&ia da& da/a, me&-)&e'+i
/e/,)& me&%adi amm)&ia$
Ba-,e'i Sarcina lutea memili-i *e&,u- *ula, *e'=a'&a
-u&i& -e,i-a di,um*uh-a&
/ada medium aa'$ Sarcina lutea da/a, ,um*uh
de&a& *ai- /ada +uhu 2# )5 da&
me'u/a-a& *a-,e'i G'am /)+i,if$
Pa,i adalah +ua,u /)li+a-a'ida a& diha+il-a& )leh
,a&ama& +e*aai (ada&a&&a$
E&im /e&u'ai a& diu&a-a& u&,u-
me&u'ai-a& /a,i adalahE&im amila+e da/a,
di,emu-a& dala i&du+,'i /a&a& a-&i u&,u-
me&hid')li+i+ amilum me&%adi ula4ula
+ede'ha&a +e/e',i de-+,'i& da& lu-)+a$ E&im amila+e
da/a, diu&a-a& dalam /')+e+
/em*ua,a& *i+-ui,8 mi&uma& *e'al-)h)l da&
/em*ua,a& +i'u/ lu-)+a$
Ka+ei& me'u/a-a& +e*uah f)+f)/'),ei&$ Ka+ei& ,ida-
da/a, la'u, /ada ,i,i-
i+)lee-,'i-&a8 /. !8$ E&im a& *e'/e'a& +e*aai
/e&u'ai +e&a=a -a+ei& ai,u
e&im 'e&&i&8 e&im -a+ei&a+e a,au e&im
/'),ea+e$ E&im 'e&&i& *ia+a&a di+e*u, %ua
(hm)+i& me'u/a-a& e&im i&du+,'i a& +a&a,
/e&,i& -a'e&a *a&a- diu&a-a&
dalam /em*ua,a& -e%u$ E&im 'e&&i& i&i dalam
/em*ua,a& -e%u memili-i /e'a&a& a&
+a&a, /e&,i& ai,u /ada +aa, /e&e'a+a&
+u+u$
47
Gela,i& me'u/a-a& +e&a=a ,u'u&a& a&
diha+il-a& da'i +e'a*u, -)lae& %a'i&a&
/e&hu*u&8 -uli,8 ,ula& da& ,ula&
'a=a& a& dihid')li+i+ de&a& a+am a,au *a+a$
E&im a& *e'/e'a& dalam me&u'ai-a& +e&a=a
ela,i& adalah e&im ela,i&a+e$
E&im ela,i&a+e i&i *ia+a&a diu&a-a&
u&,u- me&u'ai-a& ela,i& dalam
*e&,u-
(ai'a& a& diu&a-a& dalam i&du+,'i /em*ua,a&
-e%u +aaa, /')+e+ ela,i&a+i a&
,e'*e&,u- a-i*a, /e&am*aha& a+am$
6$3 'a!( )an Pe$ba*a!an
Dalam /'a-,i-um /e&u'aia& de&a& e&im )leh
*a-,e'i dila-u-a& u%i /e&u'aia&
ela,i&8 /e&u'aia& /a,i8 /e&(ai'a& ela,i&
da& /e&u'aia& -a+ei&$ Pada u%i
/e&u'ai&
ela,i&8 *a-,e'i a& diu&a-a& ai,u !.pyocyanea
da& E.coli$ Medium a& diu&a-a&
adalah aa' ela,i&$ .a+il /e&ama,a& /e&u'aia&
ela,i& +e*elum di,am*ah-a& .5l2
da/a, diliha, /ada ,a*el *e'i-u,:
Tabe( =&1%Ka'a-,e'i+,i- K)l)&i Se*elum Pe&am*aha&
.5l2
I II
Be&,u- %rregular %rregular
Ma'i& Erose Erose
Be'da+a'-a& ha+il /e&ama,a& *a-,e'i +e*elum
di,am*ah-a& .5l28 -)l)&i dae'ah 1
*e'=a'&a hi%au me&u&%u--a& *ah=a
!.pyocyanea ,um*uh /ada dae'ah 1 da& -)l)&i
dae'ah 2 *e'=a'&a /u,ih -e-u&i&a& a&
me&u&%u--a& *ah=a -)l)&i a& ,um*uh
/ada dae'ah 2 adalah E.coli$ Kemudia& +e,elah i,u
di,am*ah-a& .5l2 u&,u- me&u%i
-e*e'adaa& e&im a& dimili-i )leh +ua,u *a-,e'i$
.5l2 dalam /e&u'aia& e&im
*e'fu&+i +e*aai i&hi*i,)' &)&4-)m/e,i,if
i''ee'+i*el$ Se,elah di,am*ah-a& .5l28
dae'ah 1 a& di,um*uhi )leh !.pyocyanea a&
*e'=a'&a hi%au *e'u*ah me&%adi
hila&$Seda&-a& E.coli a& *e'=a'&a
-u&i& ,ida- me&alami /e'u*aha& =a'&a$ .al
i&i me&u&%u--a& *ah=a !.pyocyanea memili-i
e&im ela,i&a+e a& da/a,
me&u'ai-a& ela,i& me&%adi /e/,)& da& a+am
ami&) +eda&-a& E$()li ,ida- memili-i
e&im ela,i&a+e -a'e&a ,ida- ,e'%adi 'ea-+i a&
dii&di-a+i-a& de&a& ,ida- ada&a
/e'u*aha& =a'&a$ Ka'a-,e'i+,i- -)l)&i
!.pyocyanea ai,u memili-i *e&,u- a&
irregular de&a& elea+i 'lat
da& *e'ma'i& erose$ Seda&-a& -a'a-,e'i+,i-
-)l)&i
E.coli ai,u memili-i *e&,u-
a& irregular de&a&
elea+i 'lat da& *e'ma'i& erose
Pada u%i /e&u'aia& /a,i8 *a-,e'i a& diu&a-a&
adalah Bacillus mycoides da&
Escherichia coli$ Medium a& diu&a-a& adalah aa'
/a,i a& -emudia& dile,a--a& 48
Muhammad Nadif
dalam (a=a& /e,'i da& di*ai me&%adi dua dae'ah$ .a+il
/e&ama,a& /e&u'ai& /a,i
+e*elum di,am*ah-a& lu)l da/a, diliha, /ada ,a*el +e*aai
*e'i-u,:
Tabe( =&11.a+il Pe&ama,a& Pe&u'aia& Pa,i
Se*elum Pe&am*aha& Lu)l
I II
Ma'i& ndulated ndulated
Ba-,e'i a& di)'e+-a& /ada dae'ah I adalah
Ba-,e'i Bacillus mycoides +eda&-a&
/ada dae'ah II adalah E.coli$ Bacillus mycoides
da& E.Coli memili-i =a'&a a&
ham/i' +ama ai,u /u,ih$ Ka'a-,e'i+,i- B.mycoides a&
,e'ama,i ai,u *e'*e&,u-
irregular, memili-i elea+i raised da& *e'ma'i&
undulated +eda&-a& -a'a-,e'i+,i-
E.coli a& ,e'ama,i ai,u *e'*e&,u- i''eula'8 memili-i
elea+i a& raised da&
*e'ma'i& undulated $ Se,elah di*e'i lu)l u&,u-
me&u%i -e*e'adaa& amilum8 dae'ah
/e',um*uha& E.coli +e,elah di,e,e+i lu)l *e'u*ah
me&%adi =a'&a u&u +eda&-a& /ada
dae'ah /e',um*uha& B.mycoides ,ida- ,e'%adi
/e'u*aha& =a'&a >+e+uai =a'&a lu)l?$
.al i&i me&u&%u--a& *ah=a B.mycoides da/a,
me&u*ah amilum me&%adi lu-)+a a&
*e'a',i B.mycoides memili-i e&im amila+e$
Pada u%i /e&(ai'a& ela,i&8 *a-,e'i a&
diu&a-a& adalah !.pyocyanea
da& E.coli$
Medium a& diu&a-a& +u+/e&+i ela,i& dalam
,a*u& 'ea-+i$ Se*elum didi&i&-a&8
Gela,i& (ai' da& E.Coli le*ih *e&i&
da& le*ih -e&,al di*a&di&-a& de&a&
ela,i& (ai'
a& *e'(am/u' de&a& !.pyocyanea$ .al i&i
di+e*a*-a& )leh /ime& a& dimili-i
!.pyocyaneaa& *e'=a'&a hi%au +ehi&a =a'&a
,am/a- -e'uh da& le*ih e&(e' -a'e&a
u-u'a& +el !.pyocyanea le*ih -e(il di*a&di&-a&
de&a& +el E.coli.
Se,elah didi&i&-a&8 ela,i& (ai' a& *e'(am/u'
de&a& E.coli me&%adi le*ih *e&i&
da& mem*e-u a,au me&%adi /ada,$ .al i&i ,e'%adi
-a'e&a E.coli ,ida- da/a, hidu/ /ada
+uhu di*a=ah # )5 +ehi&a mem*e-u$ Seda&-a& /ada
,a*u& 'ea-+i a& *e'i+i
ela,i& (ai' da& !.pyocyanea ,am/a- -e'uh
da& ,e,a/ *e'ada fa+a (ai'$ .al i&i
me&u&%u--a& *ah=a !.pyocyanea ma+ih *i+a hidu/
/ada +uhu di&i& da& *i+a
me&u'ai-a& ela,i& (ai' me&%adi /e/,)& da&
a+am ami&) -a'e&a memili-i e&im
ela,i&a+e$
Sela&%u,&a adalah u%i /e&u'aia& -a+ei&$ Pada
u%i i&i8 *a-,e'i a& diu&a-a& adalah
E.coli da& S.lutea$ Medium a& diu&a-a& adalah
aa' -aldu di(am/u' de&a& +u+u
49
dalam (a=a& /e,'i$ Kemudia& (a=a& /e,'i ,e'+e*u, di*ai
me&%adi dua dae'ah ai,u
dae'ah 1 a& *e'=a'&a /u,ih +u+u a&
me&u&%u--a& /e',um*uha& E.coli da&
dae'ah 2
a& *e'=a'&a -u&i& a& me&u&%u--a&
/e',um*uha& S.lutea$ E.coli ,e,a/ *e'=a'&a
a*u4a*u a,au /u,ih +u+u da& S.lutea me&%adi *e&i&
a& me&u&%u--a& *ah=a -a+ei&
,elah ,e'u'ai$ I&i me&u&%u--a& *ah=a S.lutea
memili-i e&im -a+ei&a+e a&
me&u'ai-a& -a+ei& me&%adi /e/,)& da& a+am
ami&)$
6$! Ke!$+u(an
• !seudomonas pyocyanea memili-i e&im ela,i&a+e
a& da/a, me&u'ai-a& ela,i&
me&%adi /e/,)& da& a+am ami&)
• Bacillus mycoides memili-i e&im amila+e a&
da/a, me&u'ai-a& amilum me&%adi
lu-)+a
• Sarcina lutea memili-i e&im -a+ei&a+e a& da/a,
me&u'ai-a& -a+ei& me&%adi
/e/,)& da& a+am ami&)
• Escherichia coli ,ida- memili-i e&im amila+e8
e&im ela,i&a+e da& e&im -a+ei&a+e
6$# Re,eren!
5'ui(-+ha&- R$16$ *edical *icrobiology + -uide to he
/aboratory 0iagnosis and
Control o' %n'ectuin. /ivingstone+ The E&li+h La&uae B))-
S)(ie, a&d E S$
;a=e, E8 Mei&i(- ;L$Adel*e' EA$ 166$ *ikrobiologi
Kedokteran. Ed -e420$
Te'%emaha& Nu')h)8 E Maula'8 R$$;a-a',a:Bu-u Ked)-,e'a&
EG5$
h,,/+:""m)dmedmi(')*e+$=i-i+/a(e+$()m"Sa'(i&aLu,ea
50
10$1 Tujuan Percobaan
Me&ide&,ifi-a+i mi-'))'a&i+me a& da/e,
mem*e&,u- a+ ai,u a+ 5O28 a+ .2
da& a+ N2
10$2 Tnjauan Pu!"a#a
Ba-,e'i !seudomonas pyocyanea ,e'ma+u- -edalam -el)m/)-
G'am &ea,if8 ,ida-
memili-i +/)'a da& *e