1
YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ
METODOLOJİ – PARADİGMA
ARAŞTIRMANIN BİÇİMSEL YAPISI
SUNUM PLANI
1. Giriş
2. Bilimsel Araştırma Aşamalarının Planlanması veİzlenecek Yollar
3. Metod ve Metodoloji Kavramları
4. Sosyal Bilimlerde Paradigmalar
5. Araştırmanın Biçimsel Yapısı
6. Araştırma Metninin Biçimsel Kuralları
2
Sosyal Araştırma Sosyal araştırma, araştırmacıların toplumsal dünya hakkında
bilimsel bilgi üretmek için sistematik olarak uyguladıkları teknik
(metot) ve referansta bulundukları metodolojilerin bir toplamıdır.
Bu yönüyle sosyal araştırmalar, toplumsal dünya ile ilgili sorular
hakkında düşünmek ve bilime dayalı yeni bilgi üretmek için bir dizi
süreci takip etmeyi içermektedir.
GİRİŞ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA AŞAMALARIN PLANLANMASI
Fikir üretme aşaması
Sorunun tanımlanması aşaması
Yöntemi belirleme aşaması
Verileri elde etme aşaması
Verilerin analiz edilmesi
Yorumlama aşaması
İletişim aşaması
BİLİMSEL ARAŞTIRMA İZLENECEK YOLLAR
Bir sorunun tanımı oluşur ve çerçevesi çizilir.
Sorunun çözümüne yarayacak bir hipotez geliştirilir.
Bu hipotezin ışığı altında hangi gözlemlerin veya verileringerektiğine ilişkin bir varsayım yapılır.
Belirli bir plan ve yöntem içerisinde gerekli gözlem yapılırveya veriler elde edilir.
Gözlem değerleri ile varsayımlar arasındaki uyumabakılarak hipotez kabul veya red edilir.
Bilimsel Araştırma Süreci
Sezme
Tanımlama
Çözüm ÖnerileriGeliştirme
Deneme
Karar Verme
Raporlaştırma
Kaynak Tarama
HipotezKurma
ANALİ)(Ölçme ve
Değerlendirme)
6
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
Metod: Bilimsel bilgi üretim sürecinde araştırmacının olgu ile doğrudan karşı karşıyageldiği eylemsel safhada gerekli olan veri toplama, analiz ve değerlendirmesüreçlerinin nasıl işletileceğinin, nasıl bir yol izleneceğinin ifadesidir ve biliminsanları için bir değil birden fazla yol vardır.
Teknikler (metotlar) ise vakaları seçmek, toplumsal yaşamın çeşitli yönleriniölçmek ve gözlemlemek, veri toplamak ve elemek, verileri incelemek ve sonuçlarırapor etmek için kullanılan belirli teknik kümeleridir.
Metodoloji: Metodoloji, araştırma sürecinin eylemsel boyutunu da kuşatan zihinselboyutu ile ilgilidir. Metodolojik ilkeler, bilim insanlarının “bilim anlayışları” ile ilgiliolan paradigmalarla ve araştırma alanına ilişkin “ontolojik” (varlıkla ilgili – varlığadayanan) ve “epistemolojik” (bilgiye ilişkin, bilgi kuramı) sayıltılarla yakından ilgilidir.
Bilimsel Metod, Veri, Teori, Açıklama ve Betimleme Bilimsel metot, veriler ve teori olmak iki temel bölümden
oluşmaktadır ve bilimsel araştırmanın amacı veriler üzerindeaçıklayıcı” teoriler inşa edilmesine dayanmaktadır.
Bu anlamda amaç verilerin açıklanmasıdır
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
Açıklama ve betimleme anlamanın iki farklı
düzeyinioluşturmaktadırlar.
Betimleme, karmaşık şeylerin anlaşılabilir hale getirilmesi ile ilgilidir.Betimleme “ne olduğunun”, “sürecin nasıl olduğunun”, durum, kişi ya daolayların “ne” olduklarının bir resminin çizilmesini içerir.
Açıklama ise, “ne olduğunun”, “sürecin nasıl olduğunun”, durum, kişi ya daolayların “ne” olduklarının “nedenlerinin” ortaya konulmasıdır.
Bu anlamda açıklama ve betimlemenin her ikisi de karmaşık şeylerinanlaşılabilir hale getirilmesi ile ilgilidirler ancak farklı düzeylerdekianlaşılabilir kılma faaliyetlerine karşılık gelmektedirler.
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
Araştırma Kuram İlişkisi
Kuram ‐Teori
Araştırma Niceliksel Nİteliksel
Tümevarım Tümdengelim
Veri
Araştırma ve Kuram Arasındaki İlişki
Özelden genel
Genelden özele
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
Araştırma Kuram İlişkisi
Veri Çözümleme
1
Veri Toplama
2
Veri Toplam
a 1
Veri Çözümleme
2
Kuramsal Olgunluk
N Sayıda Tekrar
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
GörüngülerdenKavramlara veDeğişkenlere
En somut‐ En Özgül
Betimleyici Düzey
En Soyut Düzey
ÖĞELER SORU SETLERİ
GÖRÜNGÜLER (FENOMEN)
Birinci Düzey Kavram
(Betimleyici Kod)
Birinci Düzey Kavram
Değişken Değişken
İkinci Düzey Kavram
(Örüntü Kodu)Faktör
NİTEL NİCEL
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
METOD ‐ METODOLOJİAYRIMI Metodoloji; tasarım, veri toplama ve veri çözümlemesini içeren
genel bir terimdir. Hem bilişsel hem de davranışsal boyutları ilebütün bir araştırma tasarımına karşılık düşer.
Metodoloji, kullanılan teknikler anlamında metotlardan daha geniş bir
alana karşılık gelmekte ve söz konusu teknikleri de kapsamaktadır.
Metodoloji, teknikleri kullanan toplumsal araştırmacılar
grubunun, toplumsal-örgütsel bağlamını, felsefi varsayımlarını,
etik ilkelerini ve politik meselelerini ifade eden, daha geniş bir
kavramsallaştırmadır.
METOD VE METODOLOJİ KAVRAMLARI
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR
14
PARADİGMA: Belirli bir bilim çevresine, model sağlayan; örnek soru veçözümler üreten kavramsal çerçeveler, görüş ve düşünceler sistemidir.
Paradigma, sosyal bilimlerde kullanıldığı biçimiyle, sosyal dünya vearaştırmalarda kullanılan özel teknik ve temaların nelerden oluştuğukonusundaki varsayımlar bütünü anlamına gelir.
Kısacası, bilimsel faaliyetin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin bakış açılarıdemektir.
Yöntemlerle birlikte, epistemolojiyi, kuramı ve felsefeyi de içine alankapsayıcı bir terimdir.
Araştırma Paradigmaları
Yunanca uαpα6cίμματι (paradeigma)'dan gelen kavramınpopülerliğini sağlayan Thomas Samuel Kuhn'dur.
Kuhn, Bilimsel Devrimlerin Yapısı (1962) adlı bilim tarihiüzerine bir analiz olan kitabında; ‘paradigma’ ve‘paradigma kayması’ kavramlarını kullanmıştır.
Paradigma; bireysel-toplumsal sistemde ve düşünselyapıda, kopma ya da kırılmaya yol açacak düzeyde belirgindeğişim ya da dönüşümleri ifade eder.
15
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR
Araştırma Paradigmaları
Pozitivizm
Yorumlayıcı Paradigma Sosyal Yapılandırmacılık HermenouticPost-Pozitivizm
EleştirelParadigma
Postmodernizm
NicelAraştırma
NitelAraştırma
KarmaAraştırma
16
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR
17
Nicel Araştırma Nitel Araştırma
Pozitivizm Yorumlayıcı paradigma
Genel bilgi Derinlemesine okuma
Mutlak gerçeklik (truth)- Keşfetme
Göreli gerçeklik (reality)- Yapılandırma
Tümdengelim Tümevarım
Genelleme kaygısı Bağlamlarına genelleme
Araştırmacı sürecin dışında Araştırmacı sürecin parçası
Katı ve önceden planlanmış süreçler Esnek süreçler
Tarama modelleri ve karmaşık deneyseldesenler
Açımlayıcı modeller ve tek denekli desenler
Evren-Örneklem Çalışma grubu
“Standartlaştırılmış ölçme araçları Gözlem ve görüşme formları
Yoğun ve ileri istatistiksel işlemler“Sayma ve sınıflamaya dayalıbetimlemeler
Edilgen ve üçüncü şahıs kullanımları Öyküsel anlatım ve birinci şahıs kullanımları
Ayrıntılı raporlaştırma Ayrıntılı raporlaştırma
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR
Doğal Nesnel Bir Gerçeklik Olarak Toplum
Kavramsallaştırması
Sembolik Sosyal Bir İnşa Olarak Toplum Kavramsallaştırması
Olgusallık; değerlerden arınmışlık
(Olgu‐Değer Ayrımı)
rumsamacı‐Postpozitivist‐Yo Hermeneutik Sosyal Bilim
AnlayışıParadigmalar Pozitivist Sosyal Bilim Anlayışı
Toplumsal Gerçekliğin Temel Yapısı
Olgu‐Değer İlişkisiİnsani ilgi çıkar ve değerlerin
önemi
Araştırmacının Konumu
Dışarıdan Nesnel Bakış İçeriden Anlayıcı Bakış
İncelemenin ÖnceliğiNesnel Kesin Bilgiye Dayalı
Açıklamak
Bakış açısına göre Değişen Bilgiye Dayalı
Anlamak ve Yorumlamak
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR
SOSYAL BİLİMLERDE PARADİGMALAR
POZİTİVİST /AKILCI PARADİGMA
(Pozitivist, akılcı, modern, görgül, yapısalcı, Newtoncu)
POZİTİVİZM ÖTESİ/YORUMLAMACI PARADİGMA
(Pozitivizm ötesi, post yapısalcı, post modernist, post ampirik, post işlevselci, yorumlamacı)
1. Gerçeklik basittir: Evren etkileşimsiz, kendi içinde
tek düze, farklı ve kendine özgü sistemlerin bir toplamıdır.1. Gerçeklik karmaşıktır. Değişkenlik, çeşitlilik ve karşılıklı etkileşim bütün sistem ve olguların doğal özelliğidir.
2. Hiyerarşi düzenin ilkesidir: Sistemler en basitten
en karmaşığa kadar hiyerarşik bir sırada
sınıflandırılabilir
2.Heterarşi düzendir. Sistemler, hiyerarşik ve piramitsel
değil, aksine önceden kestirilemez karşılıklı sınırlılık, etkileşim ve
hareketlerle belirlenen hetararşik düzelerdir.
3. Evren mekaniktir: Evren saat gibi çalışan mekanik
bir obje ya da bir makine gibi düşünülür.
3. Evren holografiktir: “Her şey” birbirini ile ilintilidir, her
parça bütünün bilgisini taşır.
4. Gelecek ve yön belirlidir: Gerekli matematiksel
modellerin oluşturulması ve yeterli hesaplama gücü ile herhangi bir sistemin davranışı kesinlikle önceden
kestirilebilir.
4. Gelecek ve yön belirsizdir. Olasılıklar bilinebilir, ancak kesin sonuçlar kestirilemez. Geleceğin belirsizliği doğanın koşuludur.
5.Nedensellik ilişkisi: Newtoncu evrende parçalar
arasında nedensellik ilişkisini biliyorsak bu ilişkinin sonuçlarını
da açıklamak mümkündür.
5.İlişkiler doğrusal değildir ve karşılıklı nedensellik vardır.
A, B`ye neden olmak yerine A ve B karşılıklı olarak etkileşerek
birlikte evrimleşir ve değişir.
6. Değişim niceliksel ve birikim şeklindedir: Sistemler
birikim yoluyla gelişirler, yani değişim siteme yeni bir parça ya da boyut ekler. Niteliksel veya sıçramalı
değişim çok seyrektir.
6.Değişim morfogenetiktir: Düzen düzensizlikten doğabilir,
sistemler nicel değişimlerden çok nitel değişimi yansıtacak
şekilde çeşitlilik, açıklık, karmaşıklık, karşılıklı nedensellik ve bilirsizlik
gösterebilirler.
7. Nesnellik zorunluluktur: bilme akıl yoluyla anlama ile olasıdır,ve bu süreçte, gözlemci ve gözlenen kesin sınırlarla birbirlerindenayrılmışlardır
7. Gözlemci belirli bir perspektife sahip gözlemcidir. Gözlemci, gözlemlenenden soyutlanmış ve uzak değildir. Nesnellik diye bir şey yoktur, fakat perspektif vardır.
(Yıldırım ve Şimşek 1999:11).
ARAŞTIRMANIN BİÇİMSEL YAPISI
20
ARAŞTIRMANIN KISIMLARI İÇERDEKİLER
Ön Kısım
Başlık
İthaf
Önsöz
İçindekiler
Tablolar Listesi
Kısaltmalar Listesi
Özet
Metin Kısmı
Giriş
Kısımlar
Bölümler
Sonuç
Son Kısım
Açıklamalı Sözlük
Ekler
Son Ekler
Bibliyografya
İndeks
ARAŞTIRMA METNİNİN BİÇİMSEL KURALLARI
1. Sayfa kenar boşlukları
2. Satır aralığı
3. Paragraflar
4. Bölüm başlıkları
5. Maddeleştirme
6. Sayfaları numaralandırma
7. Ekler
21
TEŞEKKÜRLER!..
22