TEPE AKADEMİ Mesleki Cilt Hastalıkları
Ders Notları
Konu Mesleki Cilt Hastalıkları
Konunun genel
amacı
Katılımcıların, mesleki cilt hastalıklarının çalışma hayatındaki önemi,
çeşitleri, tanı ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi
olmalarını sağlamaktır.
Öğrenme
Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
Mesleki cilt hastalıklarını tanımlar.
Mesleki cilt hastalığına yol açabilecek etmenleri sıralar.
Korunma yöntemlerini belirler.
Erken tanı yöntemlerini sıralar.
Konunun alt
başlıkları
Mesleki cilt hastalıkları
Mesleki cilt hastalığına yol açabilecek etmenler
Korunma yöntemleri
Erken tanı yöntemleri
Örnek vaka çalışması
TANIM:
Mesleksel etkilenim nedeniyle oluşan derinin tüm patolojik durumlarına Mesleki deri
hastalığı denir.
1939 yılında Amerikan Tıp Birliği Mesleki Dermatozları Komitesi meslek dermatozlarını
“oluşumunda veya sürekliliğinde başlıca rolü mesleksel faktörlerin oynadığı deri
hastalıkları’’ olarak tanımlamışlardır.
Kabaca mesleki deri kanserleri ve mesleki deri kanseri dışındaki deri hastalıkları olarak
ikiye ayırmak mümkündür.
Kanser dışındaki mesleki sderi hastalıkları büyük oranda dermatit şeklinde kendini
gösterir ve
Kaşıntı,
Ağrı,
Kızarıklık,
Kabarıklık ve
Küçük kabarcıklar
şeklinde ortaya çıkarlar.
Derinin en üst tabakası dış ortamdaki kimyasallar, toksik maddeler, fiziksel etmenler vb.
Birçok faktörden koruyucu özelliktedir. Derinin yağ tabakasının bu geçirmezlik özelliği
bozulursa etkenler daha derinlere doğru penetre olup alerjik reaksiyona neden olan doğal
proteinlerle birleşebilirler.
Bu nedenle aslında bütün deri hastalıkları için geçerli olan korunma yöntemi; deri
bütünlüğünün bozulmasını önlemek, bozulmuşsa toksik maddelerle temas etmemek, risk
faktörlerinden kaçınılabilir olanlarından kaçınmaktır.
Mesleki deri hastalıkları için başlıca risk faktörleri şunlardır:
• Atopik dermatit olması,
• Yapısal olarak kuru bir cilde sahip olmak, yada aşırı terleme varsa
• Çalışma ortamında veya kişisel olarak evde kişisel hijyen tedbirlerine uymamak,
• Çalışılan işin özelliğine göre devamlı suyla temas ediliyorsa, derinin koruyucu
tabakasına zarar verebilir.
• Alerjik reaksiyonların yoğun olduğu mevsimde çalışmak,
• İşe giriş muayenesinde alınan anamnezde herhangi bir kimyasala duyarlılığı
olduğu bilgisi alınanlar
Ülkemizde kullanılan meslek hastalıkları sınıflamasına göre; mesleki deri hastalıkları,
B grubu meslek hastalıkları grubunda yer alırlar ve tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde
de en sık görülen meslek hastalıklarıdır. Ancak tanı koyarken mesleki etiyolojinin göz ardı
edilmesi, çalışanlar tarafından önemsenmemesi, çoğunlukla önemli işgücü kaybı
yapmadıklarından kayıtlara girmemesi vb. birçok nedenle az görüldüğü sanılmaktadır.
Oysa resmi kayıtlar dikkate alınmazsa yapılan epidemiyolojik çalışmalar göstermiştir ki
mesleki deri hastalıkları en sık görülen meslek hastalıklarıdır.
Deri hastalıkları meslek hastalıkları arasında en sık görülen hastalıklar olup en sık
görüleni dermatitlerdir. Bunların %90’ı kontak dermatittir.
Mesleki deri hastalıklarının en sık görüldüğü meslekler; kuaförler, berberler, makine
operatörleri, galvanizleme işinde çalışanlar, deri ve kauçuk işlemede çalışanlar, boya ve
printer mürekkebi gibi kimyasallar maddelerle temas eden çalışanlardır. En sık başvuru
şekli olan ekzematöz el dermatiti aşağıdaki meslek gruplarında sık görülür;
• Ev kadınları
• Berberler
• İnşaat işçileri
• Boyacılar
• Sağlık personeli
• Metal işçileri
• Aşçılar
• Fırıncı ve pastacılar
• Balıkçı
• Bahçıvan
• Lastik-plastik sanayi
El dermatitlerinin çeşitli mesleklerdeki sıklığı ile ilgili istatistikî sınıflamalar yeterli
olmamakla birlikte tüm dünyada en sık rastlanan mesleksel dermatit “ev hanımı”
dermatitidir2.
Düşük riskli meslekler
Sayılan bu mesleklerde risk yüksek olmakla birlikte riskin düşük olduğu iş kolları da
bilinmelidir. Yöneticilik ve diğer büro işleri, Bilimsel ve akademik ağırlıklı (bilgisayar,
gazetecilik, habercilik, avukatlık) işler, planlamacılık, kayıt işleri ve sosyal ağırlıklı
mesleklerde risk en azdır.
Mesleki deri hastalıklarıyla ilgili bazı ortak özellikler;
Meslek faktörü kanıtlanabilir niteliktedir, yani etken işyerindedir.
• Tanı koyarken meslek dışı uğraşılar göz ardı edilmemeli, çünkü mesleki deri
hastalığına neden olabilecek etkenler günlük yaşantımızda çevremizde de
bulunabilen maddeler olabilir.
• Meslek hastalıklarının yaklaşık % 25- 35’i mesleki deri hastalıklarıdır. Ancak tanı
koymayı ve kayda geçmeyi etkileyen faktörler nedeniyle ülkemizde “en az tanı
konulan” meslek hastalıklarıdır.
• Mesleki deri hastalıklarının % 90’ı ise kontak dermatittir.
• Kontak dermatitlerin % 80’i irritan , % 20’si alerjik kontak dermatittir
• Mesleki deri hastalıklarının cilt bulgularının en sık rastlanan lokalizasyon ‘’ellerdir’’
Çevresel ve mesleki etmen etkileniminin neden olduğu istenilmeyen deri
hastalıkları ve bilinen olası etkenleri tabloda ayrıntılı olarak verilmiştir.
1. Kontak dermatitler:
Mevcut terminolojide dermatit olarak ifade edilen egzama ile eşanlamlı olarak
kullanılan inflamatuar bir deri reaksiyonudur. Histopatolojik yapısı ve klinik görünümü
inflamatuar bir deri reaksiyonu ile uyumludur.
Bir dermatit, tamamen veya kısmen dışsal etkenlerden kaynaklanabileceği gibi
tamamen doğuştan getirilen (endojen/genetik) sebeplerle meydana gelebilir. Stafilokok
gibi bazı patojenler mevcut dermatit tablosunu agreve edebilir.
Çoğunlukla mesleki bir dermatit sadece elleri etkiler. Bazen ön kola doğru yayılabilr.
Başlangıçta ilk lezyonun yüz bölgesinde görülmesi nadir görülmekle birlikte rastlanılan bir
durumdur. Özellikle uçucu kimyasalların kullanıldığı işkolalrında etkilenim öncelikle
yüzden başlayabilir.
Mesleki deri hastalıkları Olası etkenleri
Kontak
dermatit
İrritan Kontak
dermatit
İnorganik ve organik asitler, inorganik ve organik
alkaliler, metal tuzları, solventler (alkoller,
ketonlar, klorine solventler ve diğerleri), sabun
ve deterjanlar
Alerjik Kontak
dermatit
Nikel ve nikel tuzları, krom tuzları, kobalt tuzları,
organik civa bileşikleri, lastik katı maddeleri,
metil metakrilat ve diğer akrilik monomerler,
pentaeritriol ve diğer multifonksiyonel akrilatlar,
etilendiamin, hekzametilentetramin ve
formaldehit
Akneiform
hastalıklar
Yağ aknesi
Chloracne
Pigmanter
hastalıklar
Hiperpigmentasyon
Hipopigmentasyon
Fotosesitivit
e
Aktinik değişiklikler ve
porfiria kutanea tarda
dahil olmak üzere
fototoksik reaksiyonlar
Poliaromatik hidrokarbonlar, asfalt, katran,
petrol, anstrasen, akridin ve fenantrenler,
Boya ve fotoğrafçılık malzemeleri, amil-o,
dimetilaminobenzoik asitfurocoumarinler
(psoralenler)
Fotoalerjik
reaksiyonlar
Halojenli silisilanidler ve ilgili diğer etmenler; 4, 6
diklorofenilfenoller,
Boya ve fotoğrafçılık malzemeleri, amil-o,
dimetilaminobenzoik asitfurocoumarinler
(psoralenler)
Kontak ürtiker
Radyodermatitis İyonizan radyasyon
Deri
kanserleri
Skuamoz hücreli
karsinoma
280-320 nm arasındaki ultraviyole ışınları,
İyonizan radyasyon Arsenik, kurum, katran,
petrol ürünleri, kreozot, kok ve gazlar, karasakız
(zift)
Bazal hücreli
karsinoma
280-320 nm arasındaki ultraviyole ışınları,
İyonizan radyasyon Arsenik
Belirli malanoma
tipleri
280-320 nm arasındaki ultraviyole ışınları,
a. İrritan kontak dermatit;
Kimyasal veya fiziklsel bir etkenin deriye doğrudan teması sonucu ortaya çıkar.
Toksik(irritan) bir etkene yeterince maruz kalan her birey kontak dermatit riski altındadır.
Özellikle derinin stratum korneuum tabakasının en ince olduğu yerlerde ortaya çıkar.
Örneğin ellerde el sırtındaki parmak araları en sık sorun saptanan bölgelerdir.
İrritan kontak dermatitin akut ve kronik olmak üzere iki tipi vardır. Bir inflamatuar
reaksiyon sebebiyle stratum korneumun zedelenmesi sonucu ortaya çıkan durum akut
İrritan kontak dermatittir.
Aynı etkene veya farklı etkenlere tekrarlı maruziyetler sonucu etkilemeleri oluşan ve
etkene maruziyet kalksa bile devam edebilen durumdur.
Bir dermatitin mesleki sebeple ortaya çıktığının göstergeleri şunlardır:
Eğer dermatit çalışmaya başlayan kişide daha önce görülmemiş ve ilk kez çalıştığı
zaman görülmüşse,
İş sırasında şikâyetleri artıyorsa,
Çalışmadığı zamanlarda semptomlar oluşmuyorsa,
Olası alerjenlere veya irritan faktörlere bir maruziyet açıkça ifade ediliyorsa
İş bir riskli meslek grubunda ise bu dermatitin mesleki olma olasılığı yüksektir:
Akut İrritan kontak dermatit:
Reaksiyonun şiddeti irritan etkenin dozuna bağlıdır.
Chapping çok düşük olasılıkla da olsa göz önünde bulundurulmalıdır. Mesela bir
yanık varsa
İntermediate bir egzamatöz reaksiyon yaygın olup, minör reaksiyonlar ise çok
yaygındır.
Akut dermatitler yüzde de görülebilir. Havayolu irritanı olan buharlar bu etkiyi
yapabilir. İrritan faktörler ortamdan kaldırıldığında önemli bir sekel bırakmadan,
genellikle kendiliğinden olarak iyileşirler.
Kontakt dermaitt
Fiziksel nedenli deri hastalıkları
Kronik İrritan kontak dermatit
Dirençli bir dermatittir ve mesleki deri hastalıklarının büyük bir kısmını
oluştururlar.
Sorun agreve edici faktörlerden kaçınılsa da bile devam eder.
Bu minör irritan faktörlere yeniden maruz kalmak hızlı bir alevlenmeye neden
olabilir. İyileşme görüldükten sonra bile tanımlanamayan bir artış, irritanlara
maruz kaldıktan sonra dermatit oluşumuna duyarlılık hassasiyet artmıştır.
Yani iyileşme olduktan sonra bile hassasiyet söz konusudur.
Yaygın görülen mesleki alerjenlere örnekler:
Formaldehyde, methyldibromoglutaronitrile, methylchloroisothiazolinone gibi
Biyositler,
Kuaförlerde kullanılan p-phenylenediamine gibi kimyasallar,
Deri sektöründe kullanılan kromat,
Deri işlemede kullanılan; thiuramlar, carbamatlar ve mercaptobenzothiazole,
Plastik sanayi ve elektrik kablıo vs. işkolalrında kullanılan Epoxy resin
monomerleri,
Sesquiterpene lactones gibi bitkisel alerjenler
b. Alerjik kontak dermatit;
Alerjik Kontak dermatit ise tip IV hipersensitivite reaksiyonudur. Alerjenlerle derini
temas ettiği yerde ortaya çıkar. Ama kontamine olmuş eller alerjeni vücudun armuz
kalmamış diğer bölgelerine yayabilir ve sekonder olarak yayılabilir.
Bir alerjenle temas sonrası oluşan durum dermatitin direnç kazanmasına neden
olabilir. Bir alerjik reaksiyonun ortaya çıkışı İndüksiyon ve elicitaition olmak üzere iki
aşamada olur. Potent deneysel alerjenlerle bile çok akut hipersensitivite durumuna ilk
maruziyetten yaklaşık 10 gün gibi minimum bir süre vardır immünolojik
Hipersensitivite reaksiyonu oluşma olasılığı kimyasal maddenin dayarlılaştırma
kapasitesi ve o kimyasala maruziyet durumuna bağlıdır. Maruziyet her bir etkilenen deri
bölümüne düşen doza göre değerlendirilir. En potent alerjenler tüketiciler ve sanayi
ürünlerinin satıldığı marketlerdeki alerjenlerdir.
Kontak alerjenler düşük moleküler ağırlığa sahiptir ve kovalent bağ yapma özelliği
vardır. Hipersensitivite spesifik ve özel bir molekül nedeniyledir.
Kontak dermatit dışındaki deri hastalıkları fiziksel, biyolojik, kimyasal vb. diğer
nedenlerden ortaya çıkan değişik klinik görünümdeki deri hastalıklarıdır.
2. Kontak Dermatiti Dışındaki Deri Hastalıklarının Etkenlerine Göre Sınıflandırılması
a. Fiziksel nedenli mesleki deri hastalıkları:
Sıcak ve soğuk etkilenimine bağlı; Yanıklar, eritemler, siper ayağı ve donmalar
Radyasyon etkilenimine bağlı olarak ortaya çıkan radyodermit ve deri kanserleri
Güneş yanığı, Sürtünme yanığı, nasır vb. diğer fiziksel nedenli mesleki deri
hastalıkları
b. Biyolojik nedenli mesleki deri hastalıkları
Biyolojik nedenli mesleki deri hastalıklarının başlıcaları; stafilokoksik erizipel,
funguslara bağlı dermatofitler, hiperhidrozis, böcek ısırıkları, viral ve riketsial hastalıkların
deri bulgularıdır.
c. Kimyasal nedenli ve diğer nedenlerle ortaya çıkan mesleki deri
hastalıkları
Kimyasal yanıklar ve ülserasyon ve cilt kanserleri, pigmentasyon bozuklukları
SIK RASTLANAN İritanlar:
• Deterjan, Sabun ve Şampuan,
• Bakım ürünleri
• Alkali ve asitler
• Et, balık, meyve suları, alkol ve dezenfektan maddeler,
• Toz
• Hamur, un
• Petrol,
• Makine yağları
• Mekanik travma
• Fiberglaslar
SIK RASTLANAN Alerjenler
• Tuzlar
• Nikel
• Çimento
• Epoksi reçineleri
• Lastik kimyasalları
• Fenilendiamin
• Formaldehit
• Koku ve renk maddeleri
• Koruyucu maddeler
• Gluteraldehit
• Kauçuk
• Lastik ve deri eldiven
• Tahta
• Terebentin
• Saç boyaları ve perma solüsyonu
• Resinler
• Boyalar ve boya katkı maddeleri
Bu konuyla ilgili olarak işveren, toksik ya da alerjik maddelerin güvenli kullanımını
sağlamalı, konuyla ilgili olarak çalışanlara bilgi ve eğitim verilmesini sağlamalı, kurallara
uymalarını sağlamalı, kişisel koruyucu ekipmanlar temin edilmeli ve kullanmaları teşvik
edilmelidir.
Çalışanlar ise dermatit olgularının bilincinde olmalı, semptomlarını mutlaka bildirmeli,
kişisel koruyucuları sürekli olarak kullanmalı
Mesleki Cilt Hastalıklarının Tanısının konması:
Bir dermatitin morfolojisi ve vücuttaki dağılımı, hastalığın etiyolojisi hakkında
tanımlayıcı bir bilgi vermez.
Bu nedenle mesleki deri hastalıklarının tanısında anamnezin önemi büyüktür:
1.Anamnez: Dermatit ile başvuran hastaya öncelikle ayrıntılı sorgulama yapılmalıdır:
• Meslek öncesi deri hastalığı olup olmadığı,
• Yaptığı işi ayrıntılı olarak sorgulayarak irritan veya alerjik maddelere temas olup
olmadığı,
• Temas ile lezyonların başlangıcı arasındaki sürenin uyumu olup olmadığı,
• Deri bulgularının veya şikâyetlerinin başlangıç yeri ve anatomik lokalizasyonu,
• Hobileri, ikinci işi veya evdeki temas eden alerjenler, ev işleri, kozmetikler
• İşten 3-4 hafta uzak kalması durumunda ve hastalığın iyileşme eğilimi olup
olmadığı
• İşyerindeki diğer çalışanlarda dermatit sıklığının ne olduğu konularında
2. Klinik muayene: Şüpheli ve folliküler reaksiyonlar dikkatle değerlendirilmeli
3.Laboratuar testleri:
Atopik zemini ortaya çıkarmaya yönelik testler: Histopatolojik inceleme,
bakteriyolojik kültür, mikolojik inceleme, atopik zemini araştırılması
Yama testi (Patch test) tanı koymada yardımcıdır.
Uzmanlık gerektirir, yeterli vakit ve uygun bir uygulama ortamı gereklidir.
İşyerlerinde uygulanması zordur.
Aslında hastane temelli bir uygulamadır. Ancak tanıda faydalı olabilmektedir.
4. İşyeri, ortam analizleri (hastaya çevresini sor ve hastanın işini çevresini araştır)
tanıya yardımcıdır: İş yeri ziyaretleri ve şüpheli alerjeni belirlemek için yapılabilecek
niceleyici analizler tanıyı destekler.
MESLEKİ BİR DERİ HASTALIĞINDA ANAMNEZ ESASLARI
1. Halen var olan hastalığı
1.1. Deri lezyonu niteliği ve dağılımı
1.2.Çevresel etkilenime veya mesleki etkilenime bağlı olarak ilerleme ve gerileme
durumu
1.3. Hafta sonları, tatil ve hastalık raporlarının etkisi
1.4. Tedaviye verilen cevap
1.5. Deri hastalıklarına karşı hastanın eğiliminin araştırılması.
2. Özgeçmiş
2.1. Atopi dahil daha önceki deri hastalıkları
2.2. Alerji öyküsü
3. Kullandığı ilaçlar
3.1. Kendi kendine aldıkları
3.2. Reçete ile aldıkları
4. Aile öyküsü
4.1. Deri hastalığı
4.2. Atopi
4.3. Alerji
5. Çevresel ve mesleki öykü
5.1. Çevresel öykü
5.1.1. Ev ve yakın çevre temasları
5.1.1.1. Temizlik maddeleri
5.1.1.2. Ev çevresinde yapılan işler
5.1.2. Hobiler
5.1.3. Kişisel alışkanlıklar
5.1.4. Reaksiyonel alışkanlıklar
6. Meslek öyküsü
6.1. İşin özelliği ve koşulları
6.2. Kullanılan materyaller
6.3. Koruyucu araçlar
6.4. Deri temizleme yöntemleri
Mesleki Cilt Hastalıklarının Tedavisi
Tedavinin temeli lezyonların iyileşmesine izin vermek ve iyileşmeyi kolaylaştırmak,
hızlandırmaktır. Bu kapsamda etkenden uzak durmak veya kişisel koruyucularla uzak
durmak tedavinin temelidir.
Çok sık suya temas söz konusu ise maruziyetin ve el yıkamanın azaltılmalıdır.
• Koruyucu iş eldivenlerinin içine pamuklu iç eldivenler giyilmesi uygun bir
korunmadır. Lastik ve plastik eldivenler oklüzyon etkisi ile maserasyona
neden olurlar ayrıca iritan ve alerjen maddelerin deriye penetrasyonunu
artırırlar. Bu nedenle kullanılmamalıdırlar.
• Kuruyan ellerin nemlendirilmesi ve deriyi koruma amacıyla; Vazelin, Hidrofilik
kremler, alerjen bariyer kremler, cilt bakım kremleri, balmumu ve bitkisel yağlar
içeren kremlerle evde bakım uygulanabilir.
• Ciddi enflamasyonun geliştiği durumlarda topikal ve sistemik kortikosteroid
kullanılabilir. Bu ilaçların mutlaka hekim kontrolünde kullanılması gerektiği
çalışanlara öğretilmelidir.
• Etken(ler)den uzak durmak amacıyla istirahat edilmesi, işyerinde alan
değiştirilmesi veya yeni meslek edinilmesi gibi uygulamalar yapılabilecek diğer
çözümlerdir.
Mesleki Dermatitlerden Primer Korunma:
1. Uygun bilgilendirme ve sağlık eğitimi çabaları ile çalışanların bilgilendirilmesi
amaçlanır.
2. Maruziyetin olası risklerinin, çalışan ve işveren tarafından farkında olunması,
3. İşyerinde Mesleki hijyen önlemlerinin gerekliliği konusunda çalışanların eğitimi,
4. Maruziyeti azaltmanın etkili ve sürdürülebiliri bir çözümünü bulmak,
5. Kişisel korunma ekipmanlarının nelerden koruyup nelerden koruyamadığını
bilmek/kişisel koruyucuların sınırlarının farkında olmak
• 6. İşe giriş muayenelerinde ayrıntılı bir anamnez ve yama testi ile; atopik veya
egzamatöz dermatit bulguları, işe girmeden öncesi nikel, kobalt, krom gibi
maddelerle temas olup olmadığı, deri kuruluğu ve aşırı terleme olup olmadığı
saptanabilir ve kişisel duyarlılık saptanırsa uygun işe yerleştirme ile hastalık
önlenebilir.
TEPE AKADEMİ
Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9
Balgat/Çankaya/ANKARA
Tel : 0 312 473 43 47
Tel-2 : 0 312 473 43 48
Fax : 0 312 473 43 59