© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Integrimi Ekonomik Nderkombetar
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Çdo te thote Integrim Ekonomik Nderkombetar?
Marrveshje midis vendeve ne nje nje zone te caktuar gjeografike per te ulur dhe me tej hequr pengesat tarifore dhe jo tarifore per levizjen e lire te te mirave, sherbimeve dhe faktoreve te prodhimit midis njeri tjetrit, si dhe per te harmonizuar politikat ekonomike, financiare e monetare, shoqeruar mje perdorimin e nje monedhe te vetme
8-6
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
c
Free Trade one of the greatest blessing a government can offer on a people is in almost every country unpopular
I say MAY BE to Free Trade, YES to Technology
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Nivelet e Integrimit Ekonomik
Zonë e tregtise së lirë
Bashkimi
doganor
Tregu
I përbashkët
Bashkimi
Ekonomik
Bashkimi
Politik
Nivelet e integrimit
Efta, Nafta
BE 1992Figura 1.1
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Zonat e Lira dhe Zona e Tregtise se Lire
MTL Zona e Tregtise se
Lire Zonat e Lira Tregtare
Zonat e Lira ne Turqi Parqet Industriale
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Efektet Ekonomike te Integrimit Nderkombetar
Stimulon rritjen ekonomike te vendeve Vendet specializohen per prodhimin e atyre
te mirave dhe sherbimeve qe i prodhojne ne menyre me efektive.
Perfitime shtese nga tregtia e lire si rezultat i marreveshjeve nderkombetare te GATT dhe OBT.
8-2
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Perfitimet Politike nga Integrimi Ekonomik Nderkombetar
Ndervartesia ekonomike nxit kooperimin politik dhe ul mundesine e konfrontimeve violente dhe te forces.
Kur jane bashke vendet kane aftesi ekonomike per te zgjeruar ne menyre konkurruese tregtine me vendet apo bloqet e tjera tregtare.
8-3
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Pengesat e Integrimit Ekonomik Nderkombetar
Mund te demtohen vende te veçanta ose grup vendesh.
Mundesi per humbjen ose kufizimin e sovranitetit kombetar dhe te kontrollit per çeshtjet vendase.
Diskutimi: Integrimi eshte “trade creation”? Integrimi eshte “trade diversion”?
8-4
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Trade creation – Trade diversion
Konkurrenca Produktiviteti – emigrimi i trurit Ekonomia e shkalles Cmimet e importit Sovraniteti kombetar
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Trade creation – trade diversion
Vendet A B C
Kosto 1 $ 0.9 $ 0.8$
Bashkimi Doganor AB efektet brenda dhe jashte Bllokut te integruar
Tarifa 15 %
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Harta Politike e Botes
8-5
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Rritja e Marreveshjeve Integruese Nderkomnbetare
0
100
200
86-91 92-96 47 -97 Sot
Marreveshjeintegruese
8-7
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Integrimi Ekonomik Evropian
Traktati i Romes
Zgjerimi BE
Kushtetuta e BE
Optimizem – pesimizem
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Be dhe Shqiperia
Instrumentet:
Marreveshjet e Tregtise se Lire
(Asimetrike --- Simetrike)
Integrimi rajonal
Stabilizimi – Asocimi, Marveshja Interim
Homogjenizimi politik ekonomik social
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Etapat per tu pranuar ne BE
Marreveshje Partneriteti Marreveshje Stabilizim asociimi Statusi i Kandidatit Negociatat e pranimit Traktati i pranimit Aprovimi dhe ratifikimi nga vendet anetare
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000 8-8
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
1951 1973 1980
1995 2004
Zgjerimi i BE deri ne vitin 2005
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000 Harta 8.1 8-9
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Europe / European Union
European Union Europe
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
GDP e Komunitetit Evropian
-2
0
2
4
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99
%rritjes
8-10
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Komuniteti European dhe SHBA(Prill, 1998)
Evrope* SHBA
Popullsia mil 300 267.7 % rritjes GDP 19.4% 19.6% % rritjes se tregtise
18.6% 16.6%
Rritje e GDP 2.4% 3.8% Buxheti ( % ndaj GDP)
- 2.8% 0
*Countries likely to be part of common currency: Austria, Belgium, Finland, France, Germany, Ireland, Italy, Luxembourg, Netherlands, Portugal and Spain.
8-11
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Partneret tregtare evropiane me te medhenj te SHBA-se
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
Germany France Zvicra
Eksporte ne Importe ne
$ miliarde
8-12
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
-5
0
5
10
15
1992 1993 1994 1995 1996 1997
BE
BE
SHBA
Ritmet vjetore te rritjes se GDP-se
BE dhe SHBA
%
8-13
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
0
5
10
15
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998SHBA
SHBA
BE
Papunesia
BE dhe SHBA
%
8-14
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
0
1
2
3
4
5
1992 1994 1996 1998
BE
BE
SHBA
Inflacioni
BE dhe SHBA
%
8-15
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Qeverisja e BE
Kryetari i Shtetit dhe
Presidenti i Komisionit
1 Perfaqesues
nga çdo vend
20 Komisionere Emeruar nga
antaret per afat 4 vjet
Keshilli Evropian
Zgjidh çeshjte politike Orienton politikat.
Komisioni Evropian
Propozon, implementon, monitoron legjislacionin
Keshilli i MinistraveAutoriteti i fundit kontrollues. Nuk miraton ligje te BE. Parlamenti
Evropian 630
antare te zgjedhur
direkt
Propozon amendmente per ligjet, vendos veton per buxhetin dhe legjislacionin per tregun unik, emeron komisioneret.
1 gjykates per çdo vend
Gjykata e drejtesise
Shqyrton
Apelimet e
Ligjeve te BE.
8-16
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Kushtetuta e BE
Traktati i Romes per Kushtetuten
Europiane u firmos ne 29/10/04.
Per Kushtetuten e perbashket
Europiane kane votuar “po” 13
shtete, “jo” Franca dhe Hollanda.
Pas nje periudhe reflektimi qeverite
e 25 vendeve do te fillojne procesin
e ratifikimit ne 31/10/06.
Deri atehere duhet qe 4/5 e vendeve anetare
te votojne “po” , ne rast te kundert ceshtja do
i kaloje per shqyrtim Keshillit Europian.
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000 Harta 8.2 8-17
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
NAFTA Themeluar ne Janar 1994 Per nje periudhe 15 vjeçare:
Ulur tarifat (99% e te mirave te tregtuara) Ulur barierat jotarifore Rritur mundesite e investimeve
Mbrojtja e pronave intelektuale. Aplikimi i standardeve kombetare te
mjedisit. Traktate te vecanta per mjasft industri
8-18
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
0.4
0.55
0.7
0.85
1
1990 1992 1994 1996 1998
Maquiladora
NAFTA and MexicoMilionë punonjës
8-19
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Punësimi në Ndërmarrjet “Foreign-Operated” në Meksikë
400
450
500
550
600
650
700
750
800
93 94 95 96 97
Mijë
8-20
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Punonjes Kanadezë që kanë lëvizur në jug në sajë të NAFTA-s
0
5
10
15
20
25
30
1993 1994 1995 1996
Mijë
8-21
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
PACTI Andean
8-22Map 8.2
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
ANCOM: Andean Pact Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru,
Venezuela Marrëveshja e Kartaggjenës, 1969. Një nga
organizatat më të vjetra integruese që jeton ende.
Popullsia: 97 milionë (14% of hemisphere) GNP: $122.6 miliardë Kaluar nga ZTL (FTA) në Bashkim
Doganor në vitin 19928-23
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
0
5
10
15
20
25
1995 1996 1997
ImporteEkspote
$ Billions
Tregtia e SHBA-së me Komunitetin Andean
8-24
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Mercosur
8-25Map 8.2
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Marrëveshja Mercosur
1988: Argentina, Brazili. 1990: Paraguaj, Uruguaj
1995: U muarën vesh të kalojnë në bashkimin e plotë doganor.
Popullsia: 209 milion (27% e hemisferës) GNP: $656.6 miliardë (8% e hemisferës) U dyfishua tregtia brenda tre vjetëve të
parë.
8-26
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
0
5
10
15
20
25
30
1995 1996 1997
ImporteEksporte
Miliardë $
Tregtia e SHBA-së me Mercosur
8-27
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Shoqata të tjera të hemisferës
Tregu i Përbashkët i Amerikës Qëndrore.
CARICOM Free Trade Area of the Americas
8-28
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
ASEAN
8-29
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Shoqata e Vendeve të Azisë Juglindore
Krijuar në vitin 1967 400 milionë banorë Kooperim economic, politik dhe social. Brunei, Indonesia, Malaysia, the
Philippines, Singapore, Thailand and Vietnam.
8-30
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
ASEAN
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Rritja e GDPEksportet US
8-31
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Fluksi neto i kapitalit privat në Indonezi, Malajzi, Filippine, Koreae Jugut dhe Tailanda
-20
0
20
40
60
80
100
1991 92 93 94 95 96 97 98
Miliardë $
Thru April 30.
8-32
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
0 5 10 15 20 25
Pjesa tjetër e botës
South Korea
Japan
NAFTA
%
Destinacioni i Eksportit
Burimi i Importeve
Fluksi tregtar i Azisë
8-33
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000Map 8.3 8-34
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Kooperimi Ekonomik i Azi-Paqësorit
Themeluar në vitin1989 për të ‘promovuar tregtinë e hapur dhe kooperimin praktik ekonomik’. ‘Promovimi i sensit te komunitetit’.
18 antarë GDP: $13 trilionë (1995) 50% të të gjithë të ardhurave botërore 40% të tregtisë botërore
8-35
© The McGraw Hill Companies, Inc., 2000
Marrveshja e Tregtise se Lire Amerikane
Zone e Tregtise se Lire te Dy Kontinenteve Amerikane???
Bush – Chavez