INFORMACJA
Rządu Rzeczypospolitej Polskiej
o działaniach podejmowanych w 2014 roku
na rzecz realizacji postanowień
uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 1 sierpnia 1997 r. „KARTA PRAW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH”
Warszawa, 2015 r.
str. 1
Spis treści (część 1) Wstęp……………………………………………………………………………......2 - 3
I. Podstawowe dane statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych
w 2014 r.…………………………………………………………………………... 4 - 17
II. Informacja szczegółowa resortów i urzędów centralnych o realizacji w 2014 r. praw
osób niepełnosprawnych w zakresie1:……………………….…………… 18 - 149
1) dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji
leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień
niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki
pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny,
2) dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną,
3) nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do
korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej,
4) pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej
umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych
i zawodowych,
5) pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, pośrednictwa, a gdy
niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach
dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,
6) zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych
kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych
kosztów w systemie podatkowym,
7) życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym:
dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,
swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków
transportu,
dostępu do informacji,
możliwości komunikacji międzyludzkiej,
8) posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim
wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,
9) pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym,
sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.
I III. Informacja o funkcjonowaniu w 2014 r. ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku
migowym i innych środkach komunikowania się………………………………150 - 153
IV. Podsumowanie………………………………………………………...…..………154 - 162
1 Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. – Karta Praw Osób Niepełnosprawnych zawiera 10 praw. „Prawo
dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym” nie zostało omówione z uwagi na to, że obszerny opis
instrumentów służących jego realizacji został zawarty w pozostałych 9 prawach.
str. 2
Wstęp
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób
Niepełnosprawnych2 zawiera katalog dziesięciu praw - istotnych obszarów dla polityki państwa,
wymagających aktywnego i stałego wsparcia zapobiegającego wykluczeniu społecznemu osób
niepełnosprawnych.
Sejmowa uchwała nie ma mocy prawnej i nie gwarantuje osobom niepełnosprawnym
konkretnych uprawnień, albowiem prawa osób niepełnosprawnych zagwarantowane są
w szeregu aktów prawa krajowego m.in. w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r.3, w ustawach (np. w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, zabezpieczenia
społecznego, rodziny, pracy, kultury, sportu i turystyki, infrastruktury) oraz w ratyfikowanej
w 2012 r. przez Polskę Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób
niepełnosprawnych, która 25 października 2012 r. weszła do krajowego porządku prawnego4.
Sejmowa uchwała jest apelem adresowanym do podmiotów prawnych (publicznych
i niepublicznych) oraz do podmiotów fizycznych, aby w swojej działalności urzeczywistniały
prawa osób niepełnosprawnych zapobiegając tym samym dyskryminacji tych osób i ich
wykluczeniu społecznemu.
Zgodnie z dyspozycją zawartą w § 3 Karty Praw Osób Niepełnosprawnych Rząd
Rzeczypospolitej Polskiej został zobowiązany do przygotowania informacji o inicjatywach
podjętych w danym roku w celu urzeczywistnienia praw osób niepełnosprawnych zawartych
w sejmowej uchwale.
Minister Pracy i Polityki Społecznej (z jego upoważnienia - Pełnomocnik Rządu do
Spraw Osób Niepełnosprawnych) zwrócił się do ministrów i kierowników urzędów centralnych5
z prośbą o przygotowanie i nadesłanie informacji o działaniach zrealizowanych,
kontynuowanych lub podjętych tylko w 2014 r. w celu urzeczywistnienia uchwały Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. – Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, ze
szczególnym uwzględnieniem:
najważniejszych działań prowadzących do optymalizacji podjętych przedsięwzięć w celu
urzeczywistniania praw osób niepełnosprawnych,
osiągniętych rezultatów w postępie realizacji praw osób niepełnosprawnych,
korzystnych lub niepokojących tendencji w obszarze urzeczywistniania praw osób
niepełnosprawnych.
Ponadto Minister Pracy i Polityki Społecznej poprosił ministrów i kierowników urzędów
centralnych o przygotowanie szczegółowej informacji dotyczącej:
dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych ogólnodostępnych części budynków,
podjętych działań zmierzających do zapewnienia wskaźnika zatrudnienia osób
niepełnosprawnych na poziomie, o którym mowa w ust. 2a art. 21 ustawy z dnia
27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych6,
informacji o realizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej
oraz niektórych innych ustaw7 w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w służbie
cywilnej,
informacji z realizacji w 2014 r. postanowień ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku
migowym i innych środkach komunikowania się8.
2 M.P. z 13.08.1997 r. Nr 50 poz. 475. 3 Dz. U. Nr 78, poz. 483 i z 2006 r. Nr 200, poz. 1471 oraz z 2009 r. Nr.114, poz.946. 4Po opublikowaniu w Dz. U. poz. 1169 treści dokumentu ratyfikacyjnego z dnia 6 września 2012 roku wraz z tekstami konwencji w języku
angielskim i w przekładzie na język polski oraz oświadczenia rządowego (w Dz. U. poz. 1170) w sprawie mocy obowiązującej konwencji,
w którym została podana też informacja, jakie państwa ratyfikowały konwencję i w jakich datach. 5 Wykaz resortów i urzędów centralnych/innych podmiotów zamieszczono w załączniku 1. 6 Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm. 7 Dz. U. Nr 201, poz. 1183 8 Dz.U. z 2011 r. Nr 209, poz.1243, z późn. zm.
str. 3
Na podstawie informacji nadesłanych przez ministrów i kierowników urzędów
centralnych, została opracowana „Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach
poodejmowanych w 2014 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. - Karta Praw Osób Niepełnosprawnych”.
Dokument ten zawiera opis działań zrealizowanych, kontynuowanych lub podjętych
w 2014 r. przez ministerstwa i urzędy centralne, w ramach merytorycznych kompetencji
i ustawowych uprawnień, w zakresie realizacji praw określonych w sejmowej uchwale.
W latach poprzednich w dokumencie za dany rok były zawarte także informacje o charakterze
analitycznym dotyczące realizacji praw osób niepełnosprawnej w dłuższej (kilkuletniej)
perspektywie czasowej.
Ograniczenie informacji, o działaniach resortów i urzędów centralnych na rzecz osób
niepełnosprawnych do roku 2014 (danego roku) zdeterminowane jest rocznym charakterem
przedkładania tej informacji, wynikającym z § 3 sejmowej uchwały, w którym Rząd został
przez Sejm RP wezwany do składania corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, informacji
o podjętych działaniach w celu urzeczywistnienia praw osób niepełnosprawnych9.
Warto nadmienić, że analityczna i perspektywiczna ocena realizacji praw osób
niepełnosprawnych w Polsce została zawarta w I sprawozdaniu z wykonania postanowień
Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych10
, które 24 września 2014 r. Polska przekazała
Komitetowi do spraw osób niepełnosprawnych..
Materiałem wyjściowym do opracowania I sprawozdania z realizacji konwencji była
opracowana w latach 2008 – 2012 analiza zgodności polskiego prawa z postanowieniami
konwencji. Z przeprowadzonej analizy wynika, że postanowienia konwencji są odzwierciedlone
w polskim porządku prawnym, albowiem osoby niepełnosprawne mają m.in. konstytucyjnie
zagwarantowaną i rozwiniętą w przepisach ustawowych oraz wykonawczych dotyczących
wszystkich obszarów działalności państwa - ochronę socjalną, ekonomiczną i prawną oraz
ochronę przed dyskryminacją.
Polska jest zobowiązana11
do sporządzania analitycznych sprawozdań z wykonania
postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych dotyczących dłuższej perspektywy
czasowej (okresowych).
Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2014 r. na
rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. -
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych” składa się z dwóch części: podstawowej informacji
o realizacji w 2014 r. postanowień sejmowej uchwały oraz części szczegółowej, w formie
załączników, uzupełniającej część podstawową.
9 Rządowe Centrum Legislacji wyraziło jednoznaczny pogląd, że informacja przygotowana przez Rząd RP z realizacji uchwały Sejmu RP
z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych powinna dotyczyć podjętych, zrealizowanych lub kontynuowanych działań tylko w danym roku (pismo z dnia 11 czerwca 2014 r.). 10 Projekt I sprawozdania, na każdym jego etapie, był zamieszczany na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej. W 2013 r. został przekazany do konsultacji organizacjom partnerów społecznych i organizacjom pozarządowym w celu zgłoszenia uwag. Niektóre ze zgłoszonych uwag stały się podstawa uzupełnienia tekstu sprawozdania. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rozpatrzył w lipcu
2014 r. projekt I sprawozdania z wykonania przez Polskę z postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. I sprawozdanie zostało
przekazane także Rzecznikowi Praw Obywatelskich (niezależny mechanizm monitorujący wykonywanie konwencji). 11 Art. 35 Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych.
str. 4
I.
Podstawowe dane statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych
w 2014 roku12
Dane ogólne.
W 2014 r. było w Polsce 3.272 tys. osób niepełnosprawnych13
w wieku 16 lat i więcej, tj.
10,6% ogółu populacji Polski w tej grupie wiekowej14
. Mężczyźni niepełnosprawni stanowili
50,6% populacji osób niepełnosprawnych (1.655 tys. osób) a kobiety 49,4% (1.617 tys. osób)15
.
62,9% osób niepełnosprawnych (2.059 tys.) mieszkała w miastach i 37,1% (1.213 tys.) na wsi.
W 2014 r. było w Polsce 1.901 tys. osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, tj.
8,4% ludności Polski w tym wieku16
.
Największą grupę wśród osób niepełnosprawnych prawnie stanowiły osoby:
w wieku 65 lat i więcej - aż 35,5%,
w wieku 60-64 lata stanowiły 16,2%,
w wieku 55-59 lat - 16,5%.
W 2014 r. osoby niepełnosprawne w wieku:
równym lub powyżej 55 lat stanowiły 68,2% ogółu osób niepełnosprawnych prawnie,
od 16 do 54 lat stanowiły 31,8% ogółu osób niepełnosprawnych.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
Struktura osób niepełnosprawnych.
Wśród osób niepełnosprawnych prawnie w wieku 16 lat i więcej osoby:
o znacznym stopniu niepełnosprawności stanowiły 28,4%,
o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności 42,3%,
o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły 29,3%.
12 Dane dotyczą osób niepełnosprawnych prawnie. Opracowanie graficzne - Paulina Sakowska, Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych. 13 Dane średnioroczne. 14 Według danych z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności przeprowadzanego kwartalnie przez Główny Urząd Statystyczny. 15 Wśród całej populacji mężczyzn mężczyźni niepełnosprawni stanowili 11,2% a wśród kobiet kobiety niepełnosprawne liczyły 10%. 16 Dane średnioroczne.
str. 5
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
W gronie osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym:
22,0% stanowiły osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
45,0% osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
33,0% z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
Szczegółowy rozkład na poszczególne stopnie niepełnosprawności wśród osób
niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym:
W gronie osób niepełnosprawnych zamieszkałych na terenach miejskich osoby:
o z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności stanowiły 21,6%,
o z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności stanowiły 45,9%,
o z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły 32,5%.
Wśród osób niepełnosprawnych zamieszkałych na wsi osoby:
str. 6
o z orzeczeniem o znacznym stopniem niepełnosprawności stanowiły 22,4% grupy,
o osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności stanowiły 43,6%,
o osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły 33,9%.
Wykształcenie osób niepełnosprawnych.
Spośród osób niepełnosprawnych prawnie w wieku 16 lat i więcej:
największą grupę stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym,
niepełnym podstawowym oraz bez wykształcenia - 32,1%,
następnie osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 32,0%,
osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym - 20,2%,
osoby z wykształceniem wyższym - 8,2%
najmniejsza grupa osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym - 7,5%.
Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym z wykształceniem:
co najwyżej gimnazjalnym stanowiły 25,1% grupy niepełnosprawnych w tym wieku,
osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 40,1%,
policealnym i średnim zawodowym - 18,3%,
wyższym - 9,8%,
najmniejsza grupa osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym 6,7%.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
Szczegółowy podział osób niepełnosprawnych według wykształcenia w podziale na
miejsce zamieszkania:
Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym zamieszkujących w miastach:
o wykształcenie wyższe - 13,1%,
o policealne i średnie zawodowe - 21,4%,
o średnie ogólnokształcące - 8,1%,
o zasadnicze zawodowe - 38,0%,
o gimnazjalne i poniżej 19,4%.
Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym zamieszkujących tereny wiejskie:
o wykształcenie wyższe - 5,0%,
o policealne i średnie zawodowe - 13,5%,
o średnie ogólnokształcące - 4,4%,
o zasadnicze zawodowe - 43,4%,
o gimnazjalne i poniżej 33,7%.
str. 7
Źródło: BAEL, dane średnioroczne , opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
W roku akademickim 2013/2014 było 28.940 studentów niepełnosprawnych17
, z czego
16.755 studiowało na studiach stacjonarnych, a 12.185 na studniach niestacjonarnych.
Wśród studentów niepełnosprawnych studenci niesłyszący lub słabo słyszący stanowili
6,9%, studenci niewidomi lub słabo widzący 9,1% natomiast studenci z dysfunkcją ruchu
stanowili 31,4% (29,28% stanowili chodzący a 2,1% niechodzący).
Źródło: „Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r.” GUS, opracowanie własne.
Bezrobocie rejestrowane osób niepełnosprawnych w 2014 r. 18
W powiatowych urzędach pracy w 2014 r. były zarejestrowane 126.294 osoby
niepełnosprawne, w tym:108.902 bezrobotne, z których 17.304 posiadały prawo do zasiłku oraz
17.392 osoby niepełnosprawne poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu19
.
17 Według stanu na dzień 30.11.2013 r. 18 Na koniec grudnia 2014 r.
str. 8
Wśród zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych 2.149 miało znaczny
stopnień niepełnosprawności, 35.004 - umiarkowany stopnień niepełnosprawności i 71.749 -
lekki stopnień niepełnosprawności.
Wśród niepełnosprawnych osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy
i niepozostające w zatrudnieniu 3.427 miało orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
10.644 o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i 3.321 o lekkim stopniu
niepełnosprawności.
19 Dane z bezrobocia rejestrowanego, w tym dotyczące osób niepełnosprawnych, dostępne są w sprawozdaniu miesięcznym MPiPS-01 oraz
sprawozdaniu półrocznym MPiPS-07. Sprawozdania te zawierają informacje o osobach zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, w podziale na wybrane cechy (wiek, płeć, czas pozostawania bez pracy).
str. 9
Aktywność ekonomiczna osób niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne prawnie w wieku 16 lat i więcej w 2014 r.20
osiągnęły:
współczynnik aktywności zawodowej na poziomie 17,4%,
wskaźnik zatrudnienia w wysokości 14,8%,
stopę bezrobocia - 14,8%.
Analiza wielkości wskaźników dla osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej
w podziale na stopnie niepełnosprawności w 2014 r. dla danych średniorocznych: 20 Dane BAEL średnioroczne.
str. 10
Osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności:
o współczynnik aktywności zawodowej - 4,4%,
o wskaźnik zatrudnienia - 3,8%,
o stopa bezrobocia - 17,1%.
Osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności:
o współczynnik aktywności zawodowej - 20,2%,
o wskaźnik zatrudnienia - 17,5%,
o stopa bezrobocia - 13,2%.
Osoby z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności:
o współczynnik aktywności zawodowej - 25,7%,
o wskaźnik zatrudnienia - 21,5%,
o stopa bezrobocia - 16,3%.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
Osoby niepełnosprawne zamieszkujące w miastach osiągnęły współczynnik aktywności
zawodowej w wysokości 18,2%, wskaźnik zatrudnienia - 15,3%, oraz stopę bezrobocia -
15,8%.
Osoby niepełnosprawne zamieszkujące tereny wiejskie osiągnęły następujące wysokości
wskaźników: odpowiednio 15,9%, 13,8%, 13,0%.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
str. 11
Dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym współczynnik aktywności zawodowej
wynosił 27,1%, wskaźnik zatrudnienia 22,8%, a stopa bezrobocia osiągnęła poziom 16,1%.
Analiza wielkości wskaźników dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym
w podziale na stopnie niepełnosprawne21
:
osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności: współczynnik aktywności
zawodowej - 8,9%, wskaźnik zatrudnienia - 7,2%, stopa bezrobocia - 16,2%,
osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności: współczynnik
aktywności zawodowej - 29,6%, wskaźnik zatrudnienia - 25,3%, stopa bezrobocia - 14,6%,
osoby z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności: współczynnik aktywności
zawodowej - 36,2%, wskaźnik zatrudnienia - 29,8%. stopa bezrobocia - 17,2%.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
Osoby niepełnosprawne zamieszkujące tereny miejskie osiągnęły następujące wielkości
wskaźników: 29,9%, 24,7% oraz 17,1% a dla osób niepełnosprawnych zamieszkujących tereny
wiejskie wysokości wskaźników uplasowały się następująco: 23,2%, 19,9% oraz 14,0%.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
21 Dane średnioroczne.
str. 12
Wśród pracujących osób niepełnosprawnych największą grupę stanowili pracownicy
najemni: dla osób w wieku 16 lat i więcej 77,8% , a dla wieku produkcyjnego 79,7% wśród
pracujących.
Pracodawcy oraz pracujący na własny rachunek stanowili 17,4% (wiek 16+) oraz 15,9%
(wiek produkcyjny) wśród pracujących.
Pomagający członkowie rodzin stanowiący najmniejszą grupę wśród pracujących osób
niepełnosprawnych zajmują 4,8% (wiek 16+) oraz 4,4% (wiek produkcyjny).
Wskaźnik zatrudnienia dla pracowników najemnych w wieku 16 lat i więcej wyniósł
11,5% a dla osób w wieku produkcyjnym osiągnął wartość 18,2%.
Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.
Dane Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych22
.
W 2014 r. funkcjonowało 22.507 pracodawców korzystających z dofinansowania do
wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych23
, w tym: 1.317 pracodawców na
chronionym rynku pracy (5,85% ogółu pracodawców) oraz 21.190 na otwartym rynku pracy
(94,15% ogółu pracodawców)24
.
Źródło: SODiR PFRON, dane średnioroczne.
22 System zawiera m.in. informacje o pracodawcach zatrudniających osoby niepełnosprawne oraz pracownikach niepełnosprawnych na subsydiowanym rynku pracy oraz osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą a także niepełnosprawnych rolników
uprawnionych do refundacji składek na ubezpieczenie społeczne. 23 W ramach System Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 24 Dane średnioroczne Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
str. 13
W poprowadzonej w ub.r. przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych Ewidencji Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych25
było
zarejestrowanych 245.187 (231.395 etatów) pracowników niepełnosprawnych, w tym, 149.237
(141.184 etatów) na chronionym rynku pracy oraz 95.950 (90.211etatów) na otwartym rynku
pracy.
Źródło: SODiR PFRON, dane średnioroczne.
Niepełnosprawni pracownicy chronionego rynku pracy stanowili w ub.r. 60,9% ogółu
zatrudnionych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w Ewidencji Zatrudnienia Osób
Niepełnosprawnych, a osoby niepełnosprawne otwartego rynku pracy - 39,1%.
Wśród pracowników niepełnosprawnych z chronionego rynku pracy w podziale na
stopnie niepełnosprawności, pracownicy ze znacznym stopniem stanowili 7,2%,
z umiarkowanym - 68,8% a z lekkim stopniem niepełnosprawności - 24,0%.
Wśród pracowników z chronionego rynku pracy 30,3% stanowili pracownicy
niepełnosprawni ze schorzeniami specjalnymi. Pracownicy ze schorzeniami specjalnymi
w podziale na stopnie niepełnosprawności znaczny, umiarkowany i lekki stanowili odpowiednio
2,6%, 22,2% oraz 5,5% z pracowników niepełnosprawnych.
Źródło: SODiR PFRON, dane średnioroczne.
25 EZON- Ewidencja Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych prowadzona przez Państwowy Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
str. 14
Wśród pracowników zatrudnionych na otwartym rynku pracy pracownicy ze znacznym
stopniem stanowili 8,5%, z umiarkowanym - 54,9% a z lekkim stopniem - 36,6%. Natomiast
pracownicy niepełnosprawni, u których występują schorzenia specjalne w podziale na stopnie
niepełnosprawności: ogółem pracownicy ze schorzeniami - 19,5%, tj. ze znacznym stopniem -
3,4%, z umiarkowanym stopniem - 12,1%, z lekkim stopniem - 4,0% wśród pracowników
niepełnosprawnych.
Źródło: SODiR PFRON, dane średnioroczne.
W Ewidencji Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych było w ub.r.26
zarejestrowanych 23.931 osób
niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą i ubiegających się o refundację
składek na ubezpieczenie społeczne, w tym : ze znacznym stopniem niepełnosprawności - 2.010
osób, z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności - 11.613 osób oraz z lekkim stopniem
niepełnosprawności - 10.308 osób.
Natomiast niepełnosprawnych rolników uprawnionych do refundacji składek na
ubezpieczenie społeczne było 2.027 osób, niepełnosprawnych domowników, na których rolnicy
byli zobowiązani do opłacania składek było 669 osób.
Zakłady Pracy Chronionej według danych ewidencji wojewodów.
W grudniu 2014 r. funkcjonowało 1.278 zakładów pracy chronionej zatrudniających
185.410 (174.981 etatów) osób, w tym 147.790 (139.873 etaty) osób niepełnosprawnych27
.
Udział osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, pracujących w charakterze
pracowników najemnych w stosunku do ogółu pracujących osób niepełnosprawnych wynosił
79,7%. Wśród zatrudnionych osób niepełnosprawnych, osoby ze schorzeniami specjalnymi
stanowiły 28,9% osób niepełnosprawnych a osoby bez schorzeń specjalnych - 71,1%. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności stanowiły 7,0% populacji
zatrudnionych niepełnosprawnych, osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności -
68,6%, z lekkim stopniem niepełnosprawności - 24,4%.
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności i schorzeniami specjalnymi stanowiły
2,5% populacji, z umiarkowanym stopniem i schorzeniami specjalnymi - 21,2% a osoby
26 Dane średnioroczne 2014 r. 27 Dane przesłane przez urzędy wojewódzkie dotyczą liczy zakładów pracy chronionej i zatrudnienia w tych zakładach, które wywiązały się
z obowiązku sprawozdawczego. Nie obejmują zakładów, które nie przesłały informacji do właściwego urzędu wojewódzkiego. 11 zakładów
pracy chronionej nienadesłało do wojewodów inflormacji o swojej działalności w 2014 r. Dane udostępnianych przez wojewodów zostały opracowane przez Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
str. 15
z lekkim stopniem niepełnosprawności, u których występowały schorzenia specjalne - 5,2%,
z zatrudnionych osób niepełnosprawnych.
Osoby z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
stanowiły 75,6% wśród zatrudnionych niepełnosprawnych, natomiast osoby z orzeczeniem
o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, u których występowały schorzenia
specjalne stanowiły 23,7% zatrudnionych niepełnosprawnych.
W grudniu 2014 roku było zarejestrowanych 171 Spółdzielni Inwalidów oraz Spółdzielni
Niewidomych zatrudniających 23.641 osób, w tym 18.862 osoby niepełnosprawne.
Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh, ZAZ- w II półroczu 2014 r
Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh ZAZ- w II półroczu 2014 r.
Zakłady Aktywności Zawodowej.
W grudniu 2014 r. było 89 zakładów aktywności zawodowej, które zatrudniały 3.590
osób niepełnosprawnych. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w stosunku do ogółu
pracowników zatrudnionych wynosiło 74,7%.
str. 16
Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh, ZAZ- w II półroczu 2014 r.
W podziale na stopnie niepełnosprawności oraz występowanie schorzeń specjalnych
zatrudnienie osób niepełnosprawnych kształtowało się następująco:
z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności:
o ogółem - 2.240,
o ze schorzeniami szczególnymi - 1 174, niewidomi – 252.
z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności:
o ogółem - 1.314,
o ze schorzeniami szczególnymi - 1 237, niewidomi – 1.
orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności - 36.
str. 17
Wśród pracowników niepełnosprawnych osoby ze znacznym stopniem
niepełnosprawności stanowiły 62.4%, z umiarkowanym stopniem – 36,6% a z lekkim
jedynie 1%.
Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh ZAZ- w II półroczu 2014 r.
Osoby ze schorzeniami specjalnymi stanowiły 67,21% populacji niepełnosprawnych
pracowników a osoby bez schorzeń specjalnych 32,8%.
Natomiast pracownicy ze schorzeniami specjalnymi w podziale według stopnia
niepełnosprawności na znaczny, umiarkowany i lekki stanowili odpowiednio 32,7%, 34,5% i 0%
wśród pracowników niepełnosprawnych.
Zatem pracownicy z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu
niepełnosprawności stanowili 99% pracowników niepełnosprawnych a pracownicy ze
schorzeniami specjalnymi ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności –
67,2%.
str. 18
II
Informacja szczegółowa resortów i urzędów centralnych o realizacji w 2014 r. praw osób niepełnosprawnych w zakresie:28
1. dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji
i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny.
Osoby niepełnosprawne mają zagwarantowane prawo do opieki medycznej, w tym do
leczenia i świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności oraz
do rehabilitacji leczniczej i zaopatrzenia w wyroby medyczne (przedmioty ortopedyczne
i środki pomocnicze).
W 2014 r. osoby niepełnosprawne korzystały z ustawowych świadczeń opieki zdrowotnej
zakwalifikowanych jako świadczenia gwarantowane29
, finansowanych ze środków publicznych,
w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczenia przysługują wszystkim
świadczeniobiorcom, w tym osobom niepełnosprawnym, kwalifikującym się do danego typu
leczenia30
.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych, świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których
celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób,
leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie31
.
Zwiększenie dostępności do świadczeń zdrowotnych
udzielanych przez lekarzy specjalistów. Ministerstwo Zdrowia mając na uwadze konieczność organizacji systemu opieki
zdrowotnej w sposób jak najbardziej adekwatny do potrzeb pacjentów, w tym osób
niepełnosprawnych, podjęło w 2014 r. działania zmierzające do zwiększenia od 1 stycznia 2015
r. dostępności do świadczeń zdrowotnych udzielanych przez lekarzy specjalistów.
W ub.r. opracowano i przygotowano do wdrożenia pakiety: kolejkowy i onkologiczny,
które dotyczą zmiany organizacji systemu ochrony zdrowia, sposobu sprawowania opieki
medycznej nad pacjentami onkologicznymi i prowadzenia list osób oczekujących na
świadczenia.
Nowelizacje ustaw i rozporządzeń, wchodzących w skład pakietów kolejkowego
i onkologicznego, zostały opracowane z myślą o zapewnieniu pacjentom lepszego dostępu do
diagnostyki i leczenia.
Dzięki zmianom wszyscy pacjenci, w tym również osoby niepełnosprawne jak
i ich opiekunowie, zyskają:
łatwy dostęp do wiarygodnych i aktualnych informacji o terminach oczekiwania na
świadczenia.
Pacjenci w każdej chwili będą mogli dowiedzieć się, w której placówce najszybciej
otrzymają świadczenie. Listy oczekujących będą prowadzone elektronicznie. Pacjent
sprawdzi na stronie internetowej Narodowego Funduszu Zdrowia, gdzie najszybciej przyjmie
go specjalista, a także będzie mógł także uzyskać tę informację telefonicznie, dzwoniąc do
28 Prawo w zakresie „dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym” nie zostało omówione oddzielnie
z uwagi na to, że obszerny opis instrumentów służących jego realizacji został zawarty w pozostałych prawach. 29 Minister Zdrowia w ramach swoich kompetencji stale podejmuje działania mające na celu poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych oraz podnoszenia jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych. Podstawę działań stanowią przepisy
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). 30 Wykaz wybranych aktów prawnych określających poszczególne zakresy gwarantowanych świadczeń zdrowotnych został zawarty
w załączniku nr 3. 31 Wykaz przysługujących świadczeniobiorcy świadczeń gwarantowanych zamieszczono w załączniku 4.
str. 19
Funduszu (w każdym oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia będzie funkcjonowała
infolinia dla pacjentów z informacją, w której poradni i ile dni oczekuje się na świadczenie);
łatwiejszy dostęp do większej liczby badań, które będzie mógł zlecić lekarz podstawowej
opieki zdrowotnej;
możliwość otrzymania recepty na kontynuację leczenia bez osobistej wizyty
u lekarza. Każdy lekarz, który zna stan zdrowia pacjenta i dysponuje jego dokumentacją
medyczną, będzie mógł kontynuować leczenie, wypisując pacjentowi receptę na lek – bez
potrzeby zgłaszania się pacjenta na wizytę. Pacjent nie będzie musiał już czekać w kolejce
tylko po to, żeby otrzymać kolejną receptę;
możliwość skorzystania z porady receptowej;
możliwość odebrania recepty przez osoby upoważnione przez pacjenta;
szybszy dostęp do lekarzy specjalistów. Pacjent będzie mógł zapisać się tylko
na jedną listę oczekujących. Dzięki temu zniknie zjawisko sztucznego wydłużania kolejek
przez osoby, które czekają w kilku (a nawet kilkunastu) kolejkach
na to samo świadczenie, blokując terminy i nie odwołując wizyt.
Kolejnym działaniem ułatwiającym m.in. osobom niepełnosprawnym dostęp do
świadczeń zdrowotnych, jest wprowadzenie nowych uprawnień dla pielęgniarek
i położnych, które umożliwiają samodzielne ordynowanie leków zawierających określone
substancje czynne, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów
medycznych oraz wystawianie na nie zlecenia i recepty.
Pielęgniarki i położne będą mogły także wystawiać od 1 stycznia 2016 r. skierowania na
wykonanie określonych badań diagnostycznych, jak również będą mogły, na zlecenie lekarza,
wystawiać recepty na określone leki oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
żywieniowego jako kontynuację leczenia32
.
Zwiększenie dostępności do rehabilitacji leczniczej.
Świadczenia zdrowotne z zakresu rehabilitacji leczniczej przysługują pacjentom,
w tym niepełnosprawnym, na zasadach ogólnych, zgodnie ze wskazaniami medycznymi.
1 stycznia 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada
2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej33
.
W rozporządzeniu wprowadzono zmiany, polegające na uwzględnieniu nowych
oddziałów i poradni, których lekarze mogą wystawiać skierowania na rehabilitację leczniczą34
.
Ocena warunków udzielania świadczeń leczniczych
oraz podjęcie działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym
dostęp do świadczeń w każdym zakresie.
W 2014 r. Minister Zdrowia wystąpił do wszystkich podmiotów leczniczych z prośbą
o dokonanie oceny warunków udzielania świadczeń osobom niepełnosprawnym oraz podjęcie
działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczeń w każdym zakresie,
sugerując, że dostęp ten poprawić mogą zmiany organizacyjne oraz uwzględnienie przy
udzielaniu świadczeń zdobyczy najnowszych technologii.
Zwrócono uwagę na potrzeby kobiet niepełnosprawnych ruchowo, w tym poruszających
się na wózkach, które zgłaszają trudności w uzyskaniu świadczeń w zakresie ginekologii, czy
też badań mammograficznych.
Zasugerowano też, aby przy zakupie sprzętu i aparatury medycznej określano
wymagania tak, by co najmniej jedno stanowisko umożliwiało korzystanie z opieki zdrowotnej
osobom z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
W wystąpieniu wskazano na konieczność stosowania przepisów ustawy z dnia
19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się35
i dążenie do
32 Art. 15 a ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn.zm.). 33 Dz. U., poz. 1332. 34 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 5. 35 Dz. U. Nr 209, poz. 1243, z późn. zm.
str. 20
zapewnienia obecności słyszącej osoby znającej język migowy przy załatwianiu spraw
z osobami niesłyszącymi, zwłaszcza w trakcie wizyty u lekarza.
Poinformowano podmioty o możliwości uzyskania pomocy stowarzyszenia zajmującego
się osobami głuchymi, w szczególności Oddziałów Polskiego Związku Głuchych lub
podmiotów oferujących usługę wideo-tłumacza, która pozwala na tłumaczenie rozmowy bez
fizycznej obecności tłumacza, niezbędny jest tylko komputer z dostępem do internetu.
Poinformowano też o uprawnieniu osoby głuchej do dofinansowania ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych usługi tłumacza.
Zaopatrzenie osób niepełnosprawnych w wyroby medyczne
(przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze).
Minister Zdrowia mając świadomość trudnej sytuacji osób przewlekle chorych
i niepełnosprawnych podjął niezbędne i zdecydowane działania naprawcze wychodzące
naprzeciw oczekiwaniom tej grupy społecznej, dokonując zmian w przepisach regulujących
zasady zaopatrywania osób niepełnosprawnych w wyroby medyczne podlegające finansowaniu
ze środków publicznych.
1 stycznia 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
6 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie36
. Nowy
akt prawny zawiera katalog wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie wraz z określeniem
limitów ich finansowania ze środków publicznych, wysokości udziału własnego pacjenta w tym
limicie oraz kryteria ich przyznawania, przy jednoczesnym uwzględnieniu skuteczności
i bezpieczeństwa ich stosowania, sposobu ich wytwarzania, oraz możliwości płatniczych
podmiotu zobowiązanego do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków
publicznych.
Rozwiązania zawarte w rozporządzeniu wprowadziły podniesienie limitów finansowania
większości wyrobów medycznych np. wszystkich protez kończyn górnych
i dolnych, aparatów słuchowych, kul, lasek dla niewidomych, sprzętu dla pacjentów
z mukowiscydozą, poduszek przeciwodleżynowych.
Rozszerzono grono lekarzy uprawnionych do wystawiania zleceń na zaopatrzenie
w wyroby medyczne, np. uwzględniono: lekarzy geriatrów do wystawiania zleceń na środki
absorpcyjne, poduszki i materace przeciwodleżynowe, balkoniki albo podpórki ułatwiające
chodzenie, lekarzy audiologów i foniatrów do wystawiania zleceń na aparaty słuchowe.
Wśród licznych zmian należy w szczególności zwrócić uwagę, iż do rozporządzenia
wprowadzono nowe rozwiązania. Wskazano, iż pielęgniarce lub położnej ubezpieczenia
zdrowotnego przysługuje prawo do kontynuacji zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne
wydawane comiesięcznie: cewniki i worki do zbiórki moczu, sprzęt stomijny dla osób
z wyłonioną stomią, środki absorpcyjne, zestawy infuzyjne do osobistych pomp insulinowych.
Jednocześnie dokonano poszerzenia grona lekarzy uprawnionych do wystawiania zleceń
na to zaopatrzenie w hospicjach domowych o lekarzy udzielających świadczeń w tych
hospicjach.
Skrócono okresy użytkowania na niektóre wyroby medyczne np. obuwie ortopedyczne
dla dzieci (z raz na rok do raz na 6 miesięcy), systemy wspomagające słyszenie (z raz na
10 lat do raz na 5 lat), wózki inwalidzkie wykonane ze stopów lekkich z systemem szybkiego
demontażu kół, wózki inwalidzkie specjalne ( z raz na 5 lat do raz na 4 lata).
W zakresie zmian dotyczących refundacji środków absorpcyjnych dokonano poszerzenia
kręgu osób uprawnionych do refundacji środków absorpcyjnych o dzieci do
3 roku życia wymagające takiego zaopatrzenia. Ponadto dla pacjentów nowotworowych
zniesiono współpłacenie przy zaopatrzeniu tych pacjentów w zamienniki pieluch
anatomicznych, wprowadzając tym samym zerowy współudział pacjentów z chorobą
nowotworową w limicie finansowania ze środków publicznych dla wszystkich środków
absorpcyjnych.
36 Dz. U. poz.1565. Zasadnicze zmiany w tym zakresie nie były dokonywane na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat (ok. 14 lat).
str. 21
Wprowadzono do katalogu refundowanych wyrobów medycznych nowe pozycje
- ortezę reciprokalną, urządzenie multifunkcyjne z funkcją pionizacji, stabilizacji
w pozycji siedzącej, leżącej z funkcją transportową, sprzęt do indywidualnej fizjoterapii
układu oddechowego dla pacjentów z mukowiscydozą.
Objęto refundacją rękawy i nogawice uciskowe, dla pacjentów po przebytej
rehabilitacji, podczas której leczono obrzęki limfatyczne pierwotne i wtórne III, IV i V
stopnia.
Dokonano poszerzenia kręgu osób uprawnionych do refundacji zestawów infuzyjnych do
osobistej pompy insulinowej – o pacjentów powyżej 26. roku życia, przy wskazaniach
medycznych leczenie cukrzycy typu i przy użyciu pompy insulinowej, z 30% udziałem
własnym świadczeniobiorcy w limicie ceny.
Osoby niepełnosprawne, którym Narodowy Fundusz Zdrowia przyznał wsparcie
w zakupie wyrobów medycznych (przedmiotów ortopedycznych lub środków pomocniczych)37
mogły w 2014 r. (podobnie jak w latach poprzednich) otrzymać dodatkowe dofinansowanie, do
zakupu wspomnianych wyrobów medycznych, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów powiatowych, jeśli ich średni
miesięczny dochód nie przekraczał określonego ustawowego kryterium dochodowego.
37 Narodowy Fundusz Zdrowie gromadzi jedynie informacje dotyczące całkowitej liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego
(obowiązkowego i dobrowolnego), bez wyszczególnienia liczby osób niepełnosprawnych. Nie jest zatem możliwe określenie skali działań na
rzecz osób niepełnosprawnych, podejmowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia w roku 2014 odnośnie zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.
str. 22
Wysokość dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, przyznane
osobie niepełnosprawnej przez Narodowy Fundusz Zdrowia, wynosiła do 100% udziału
własnego osoby niepełnosprawnej w limicie ceny ustalonym na podstawie odrębnych
przepisów, jeżeli taki udział był wymagany i do 150% sumy kwoty takiego limitu oraz
wymaganego udziału własnego osoby niepełnosprawnej38
.
W 2014 r. 191.563 osoby niepełnosprawne39
, w tym 170.502 dorosłe osoby i 21.061
dzieci i młodzieży otrzymało, przyznane przez 380 samorządów powiatowych, dofinansowanie
zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze40
oraz w sprzęt rehabilitacyjny
ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących
w dyspozycji samorządów powiatowych, w wysokości 138.284.251 zł. Mieszkańcy wsi
stanowili 38,88% ogółu osób, którym przyznano dofinansowanie.
Od 2015 r. zwiększy się maksymalne dofinansowanie ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – zgodnie z nowelizacją w 2014 r.
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie
określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych· - z 60% do 80%. do zaopatrzenia w sprzęt
rehabilitacyjny.
Refundacja leków,
środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego
oraz wyrobów medycznych.
W ub.r. opracowano projekt obwieszczenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu
refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz
wyrobów medycznych na dzień 1 marca 2015 r.
Pacjenci, w tym niepełnosprawni mogą być leczeni, po spełnieniu kryteriów
kwalifikacji określonych w obwieszczeniu, w ramach blisko 70 programów lekowych.
W odniesieniu do osób niepełnosprawnych największe znaczenia mają programy lekowe
dotyczące chorób rzadkich lub ultra rzadkich41
.
Minister Zdrowia podjął w ub.r. decyzję o objęciu od 1 marca 2015 r. refundacją we
wskazaniu niezawartym w charakterystyce produktu leczniczego Nieprawidłowa tolerancja
glukozy (stan przedcukrzycowy) 44 produkty lecznicze zawierające metforminę w ryczałtowej
odpłatności pacjenta.
Prace nad projektem programu
„Wczesna kompleksowa pomoc dziecku zagrożonemu niepełnosprawnością,
niepełnosprawnemu i jego rodzinie”.
Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło w ub.r., we współpracy z przedstawicielami
Ministerstwa Edukacji Narodowej, Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych oraz podmiotów działających w obszarze systemu ochrony zdrowia
zajmujących się rehabilitacją leczniczą dzieci w wieku rozwojowym, prace nad opracowaniem
38 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.
Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 39 Sprawozdanie z realizacji planu działalności – planu finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 roku. W sprawozdaniu przedstawiono łączne dofinansowanie osób udzielone ze środków PFRON osobom niepełnosprawnym w zakresie
przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych oraz sprzętu rehabilitacyjnego, przy czym na zakup sprzętu rehabilitacyjnego
wydatkowano 4,85 proc. ogółu środków na dofinansowanie zakupu przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i sprzętu rehabilitacyjnego. Dotyczyło to 2,36 proc. osób, które otrzymały dofinansowanie. 40 Przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów 41 Przykłady programów lekowych, których głównymi beneficjentami są osoby ze stwierdzoną niepełnosprawnością. Leczenie choroby: Pompego - z zastosowaniem alglukozydazy alfa; Gaucher'a - z zastosowaniem imiglucerazy i welaglucerazy alfa; Hurler - z zastosowaniem
laronidazy. Leczenie: mukopolisacharydozy typu II (zespół Huntera) - z zastosowaniem sulfatazy iduronianu; mukopolisacharydozy typu VI
(zespół Maroteaux–Lamy) - z zastosowaniem galsulfazy; spastyczności w mózgowym porażeniu dziecięcym – z zastosowaniem toksyny botulinowej; wczesnodziecięcej postaci cystynozy nefropatycznej – z zastosowaniem cysteaminy, stwardnienia rozsianego
– z zastosowaniem interferonem beta oraz octanem glatirameru, stwardnienia rozsianego po niepowodzeniu leczenia lekami terapii pierwszego
rzutu lub w szybko rozwijającej się ciężkiej postaci stwardniania rozsianego – z zastosowaniem fingolimodu oraz natalizumabu. Wykaz refundowanych leków została zamieszczony w załączniku 6.
str. 23
projektu programu wczesnej interwencji pn. „Wczesna kompleksowa pomoc dziecku
zagrożonemu niepełnosprawnością, niepełnosprawnemu i jego rodzinie”.
Proponowany program ma na celu jak najszybszą diagnozę zaburzeń wieku rozwojowego
dzieci od urodzenia do rozpoczęcia nauki w szkole, a tym samym, ustalenie harmonogramu
działań i rozpoczęcie kompleksowej i ciągłej terapii w interdyscyplinarnych placówkach.
Ważne jest, aby ośrodek, do którego trafi mały pacjent zapewniał wielospecjalistyczną
pomoc zarówno dziecku jak i jego rodzicom. Proponowane świadczenie będzie gwarantowało
kompleksową opiekę zdrowotną dzieciom niepełnosprawnym lub zagrożonym
niepełnosprawnością. w jednej placówce zostanie przeprowadzona jak najszybsza diagnoza
zaburzeń w rozwoju dziecka, powiązana z terapią i opieką medyczną obejmującą usprawnianie
ruchowe, terapię psychologiczną, pedagogiczną, logopedyczną. Opieką objęte będzie zarówno
dziecko, jak i jego rodzina42
.
Opieka zdrowotna nad zawodnikami zakwalifikowanymi
do kadry narodowej w sportach paraolimpijskich. Koszty opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej
w sportach olimpijskich i paraolimpijskich są finansowane ze środków budżetu państwa,
z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia43
.
W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu
i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry
narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich44
określono zakres i sposób realizowania
opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej
w sportach olimpijskich i paraolimpijskich, w tym określono zakres badań oraz częstotliwość
ich przeprowadzania.
Opieka medyczna nad zawodnikami obejmuje świadczenia zdrowotne w zakresie:
1) wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich,
2) profilaktyki zdrowotnej, w tym szczepień ochronnych,
3) leczenia, rehabilitacji oraz działań koordynujących procesy leczenia i rehabilitacji
Świadczenia zdrowotne są realizowane i koordynowane przez Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej - Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej w Warszawie.
W 2014 r. w Ośrodku wdrożono elektroniczny system zgłaszania zawodników kadry
narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich. Część związków sportowych zgłasza
zawodników kadry paraolimpijskiej tą drogą. Nadal funkcjonuje również sposób bezpośredniego
przesyłania list zawodników przez polskie związki sportowe. Zapisy zawodników kadry
paraolimpijskiej na badania lekarskie realizowane są bezpośrednio przez związki sportowe, jak
również przez stowarzyszenia paraolimpijskie.
W 2014 r. na realizację świadczeń opieki zdrowotnej nad zawodnikami
zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich oraz kadry narodowej
w sportach paraolimpijskich ogółem z budżetu Ministra Zdrowia wydatkowano środki
finanasowe w łącznej wysokości 1.937.000 zł (słownie: jeden milion dziewięćset trzydzieści
siedem tysięcy złotych). Opieką medyczną w 2014 r. objęto 155 zawodników
zakwalifikowanych do kadry paraolimpijskiej.
Projekty współfinansowane w 2014 r. ze środków funduszy norweskich i EOG
adresowane bezpośrednio lub pośrednio do osób niepełnosprawnych albo mogące
mieć pozytywny wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych.
Program PL 07 „Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów
demograficzno-epidemiologicznych” - trzy projekty, które przewidują obszary interwencji
dotyczące lepszego dostosowania opieki zdrowotnej w celu sprostania potrzebom osób
niepełnosprawnych.
42 Wprowadzenie programu będzie wiązało się z nowelizacją przepisów prawnych Ministra Zdrowia w zakresie rehabilitacji leczniczej. 43 Art. 29 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.). 44 Dz. U. Nr 88, poz. 501.
str. 24
Projekty.
Poprawa samodzielności osób niepełnosprawnych poprzez kompleksową rehabilitację –
projekt wzorcowy organizacji pozarządowej w sektorze ochrony zdrowia, realizowany przez
Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Gdańsku
(wartość dofinansowania projektu to: 3.960.586 zł) Projekt zakłada wdrożenie
kompleksowych i komplementarnych działań, których głównym celem jest udostępnienie
wysokiej jakości usług terapeutycznych osobom cierpiącym z powodu przewlekłych chorób
i niepełnosprawności, często z głębokim upośledzeniem umysłowym (dzieci, młodzież,
osoby dorosłe).
Projekt składa się z działań nieinwestycyjnych (szkolenia, zakup sprzętu diagnostycznego
i terapeutycznego i innych niezbędnych elementów wyposażenia oraz sprzętów
przeznaczonych do wypożyczania potrzebującym, działania medyczne i rehabilitacyjne) oraz
inwestycyjnych (najistotniejszym przedsięwzięciem jest stworzenie pracowni
rehabilitacyjnych, sal terapeutycznych, gabinetów lekarskich dostosowanych do europejskich
standardów).
Poprawa jakości opieki nad osobami niesamodzielnymi, z zaburzeniami psychicznymi
i niepełnosprawnymi intelektualnie. Projekt realizowany przez Zakład Opiekuńczo-
Leczniczy i Rehabilitacji Medycznej - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
w Poznaniu (wartość dofinansowania projektu to: 17 282 050 zł). Projekt zakłada działania
inwestycyjne - rozbudowę istniejącego oddziału oraz wyposażenie rozbudowywanej części
w sprzęt niezbędny do funkcjonowania pacjentów oraz działania nieinwestycyjnie - m.in.
szkolenia, warsztaty i dokształcanie personelu, nowatorskie formy terapii i inne formy
wsparcia rodzin osób niepełnosprawnych intelektualnie, niesamodzielnych i z zaburzeniami
psychicznymi. Planowana jest także kampania społeczna kształtująca postawy akceptacji
oraz przeciwdziałania dyskryminacji osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Transgraniczna Akademia Psychiatrii Aktywnej – projekt realizowany przez Specjalistyczny
Psychiatryczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Suwałkach (wartość
dofinansowania projektu to: 9.312.532,00). Głównym celem realizowanego projektu jest
poprawa jakości opieki i leczenia nad osobami z zaburzeniami psychicznymi poprzez
stworzenie nowych form aktywnej terapii oraz działalności Zakładu Pielęgnacyjno-
Opiekuńczego Psychiatrycznego poprzez zastosowanie formy aktywnej terapii, rehabilitacje
oraz wyjazdy i obozy integracyjne osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym organizacja
spartakiady dla osób z zaburzeniami psychicznymi z terenów Polski, Rosji i Litwy. Znaczącą
część projektu stanowi przebudowa budynku szpitala oraz doposażenie w sprzęt, co ma
spowodować znaczne podniesienie się standardów leczenia pacjentów z zaburzeniami
psychicznymi. W wyniku realizacji projektu wnioskodawca uzyska potencjał do
wysokojakościowego i komfortowego leczenia większej ilości osób w Zakładzie
Pielęgnacyjno-Opiekuńczo- Psychiatrycznym.”
Wprowadzenie zagadnienia niepełnosprawności
do programów specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów.
Ministerstwo Zdrowia realizowało w 2014 r. w trybie ciągłym zadania dotyczące nowych
programów specjalizacji dla lekarzy i lekarzy dentystów, opracowanych na podstawie ustawy
z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty45
oraz
wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie
specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów46
, wprowadzających modułowy system specjalizacji
lekarskich i lekarsko-dentystycznych.
Wszystkie wwymienione programy specjalizacji zawierają treści dotyczące zasad i trybu
orzekania lekarskiego o niepełnosprawności dzieci i dorosłych, realizowane w ramach kursu pn.
„Zdrowie publiczne” (część II – „Orzecznictwo lekarskie).
45 Dz. U. Nr 113, poz. 658. 46 Dz. U. z 2013 r. poz. 26.
str. 25
Programy te obowiązują lekarzy zakwalifikowanych do odbywania szkolenia
specjalizacyjnego począwszy od postępowania kwalifikacyjnego do specjalizacji
przeprowadzonego w terminie 1-31.10.2014 r.
Rehabilitacja lecznicza rolników.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w ramach podejmowanych w 2014 r.
działań na rzecz pomocy ubezpieczonym i osobom uprawnionym do świadczeń
z ubezpieczenia społecznego rolników47
:
kierowała na rehabilitację leczniczą osoby zagrożone całkowitą niezdolnością do pracy
w gospodarstwie rolnym oraz osoby uznane za okresowo całkowicie niezdolne do pracy
w gospodarstwie rolnym, które w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokują
odzyskanie zdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,
organizowała w okresie letnich wakacji turnusy rehabilitacyjne dla dzieci rolników
w zakresie wad i chorób narządów układu ruchu i chorób układu oddechowego.
W ub.r. na rehabilitację leczniczą realizowaną przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego w 2014 r. skierowano 12.675 rolników oraz 1.178 dzieci.
Program rehabilitacji leczniczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
w ramach prewencji rentowej.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadził w 2014 r., podobnie jak w latach
ubiegłych, program rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej. Program był
skierowany do osób ubezpieczonych zagrożonych długotrwałą niezdolnością do pracy nabytą na
skutek choroby, urazu lub wypadku, które rokują odzyskanie tej zdolności po przeprowadzeniu
rehabilitacji.
Z programu rehabilitacji leczniczej korzystały także osoby niepełnosprawne, którym
lekarz orzecznik wydał orzeczenie o potrzebie rehabilitacji leczniczej.
Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej prowadzona była w systemie
stacjonarnym bądź ambulatoryjnym, w następujących profilach schorzeń:
narządu ruchu,
układu krążenia,
układu oddechowego,
psychosomatycznych,
po leczeniu nowotworu gruczołu piersiowego,
narządu głosu (program pilotażowy).
Głównym celem prowadzonego programu rehabilitacji leczniczej była poprawa stanu
zdrowia i funkcji organizmu w stopniu umożliwiającym podjęcie pracy zarobkowej,
co eliminuje bądź znacznie ogranicza stan wykluczenia społecznego osoby niepełnosprawnej.
Indywidualnie ustalony program obejmował w szczególności rehabilitację medyczną
oraz psychologiczną, a także edukację zdrowotną.
W 2014 r. rehabilitację leczniczą ukończyło 77.771 osób, w tym 2.212 - zostało
skierowanych do ośrodków rehabilitacyjnych w związku ze schorzeniami będącymi
następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Działania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej MSW
na rzecz osób niepełnosprawnych.
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny MSW
w Głuchołazach dokonał zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, w tym łóżek rehabilitacyjnych48
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe „Bristol”
MSW w Kudowie Zdroju:
47 Art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2013r. poz. 1403 z późn. zm.). 48 Inwestycja dofinansowana ze środków przekazanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
str. 26
o organizował spacery z przewodnikiem po Kudowie-Zdroju i okolicach (w ramach
integracji społecznej osób niepełnosprawnych z osobami pełnosprawnymi),
o organizował pobyty lecznicze rehabilitacji ruchowej (ortopedycznej, reumatologicznej)
oraz rehabilitacji kardiologicznej w ramach pobytów prywatnych oraz finansowanych,
o dostosował parking do potrzeb osób niepełnosprawnych (wydzielone zostały
4 stanowiska parkingowe dla osób niepełnosprawnych o znacznej niepełnosprawności
ruchowej),
o organizował ogniska integracyjne (bezpłatne, w ramach rehabilitacji społecznej osób
niepełnosprawnych oraz integracji z osobami pełnosprawnymi),
o organizował terapię zajęciową dla osób niepełnosprawnych w ramach rehabilitacji
społecznej.
W zajęciach uczestniczyły także osoby pełnosprawne, co było czynnikiem integrującym obie
grupy.
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny MSW
w Jeleniej Górze:
o organizował konferencje na następujące tematy: Zaburzenia zachowań osób z chorobami
otępiennymi, Integracja środowisk senioralnych, Umiejętność pozyskiwania środków
finansowych i ich racjonalne wykorzystywanie w nowoczesnej fizjoterapii, DPS
a choroby XXI wieku – problemy, potrzeby a koszty, Cukrzyca chorobą cywilizacyjną
XXI wieku, Niedosłuch coraz większym problemem społeczeństwa, Rehabilitacja
geriatryczna, Zaburzenia lękowe u dzieci, Integracja środowiska psychiatrycznego,
Nowoczesny sprzęt i metody leczenia w fizjoterapii, Ochrona zdrowia i pomoc społeczna
wobec problemu starzenia się społeczeństwa,
o organizował zajęcia terapeutyczno-edukacyjne w zakresie: muzykoterapii, zajęć
ruchowych, rehabilitacji ruchowej oraz zajęcia edukacyjne na temat niepełnosprawności,
akcję edukacyjną bezpieczna droga do szkoły, warsztaty terapii zajęciowej, warsztaty
tkackie,
o uczestniczył w międzynarodowych spotkaniach osób niepełnosprawnych w ramach
współpracy Izrael – Polska,
o zrealizował budowę ścieżki zdrowia.
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe MSW
w Ciechocinku zorganizował turnus rehabilitacyjny (14 dniowy pobyt z opiekunem) jako
forma nagrody dla laureata festiwalu dzieci niepełnosprawnych organizowanego przez
Fundację Inicjatyw na Rzecz Niepełnosprawnych PRO OMNIBUS.
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSW w Poznaniu:
o zorganizował we wrześniu zakładowy festyn „Wrześniowe spotkania ze zdrowiem”
z udziałem osób niepełnosprawnych, które mogły uzyskać informacje lub porady
medyczne i zakupić potrzebny sprzęt rehabilitacyjny,
o organizował dla osób niepełnosprawnych na oddziale psychiatrii terapie zajęciowe
w postaci: zajęć plastycznych, muzykoterapii, zajęć ruchowo–sportowych, wyjść do
placówek kulturalnych.
Szczegółowa procedura przysługującego kombatantom prawa
korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej
oraz usług farmaceutycznych w aptekach.
W ub.r. uchwalono przygotowaną przez Rząd ustawę z dnia 14 marca 2014 roku
o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw49
, która
z dniem 18 maja 2014 roku (data wejścia w życie ustawy) znowelizowała m.in. szczególne
uprawnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej.
49 Dz. U. poz. 496.
str. 27
Zgodnie z nowelizacją wprowadzona została szczegółowa procedura korzystania
z przysługującego kombatantom prawa do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki
zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych w aptekach.
W myśl zmienionego zapisu art. 47c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, zakłady opieki zdrowotnej (świadczeniodawcy) mają
obowiązek udzielić świadczenia kombatantom i inwalidom wojennym poza kolejnością
przyjęć, wynikającą z prowadzonej listy oczekujących. Konsultacja musi odbyć się w dniu
zgłoszenia, a jeśli nie będzie to możliwe, powinien zostać wyznaczony inny termin poza
kolejnością przyjęć. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być
udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia.
Ponadto w punktach rejestracji i w aptekach musi być umieszczona pisemna
informacja o przysługującym kombatantom uprawnieniu do korzystania poza kolejnością ze
świadczeń opieki zdrowotnej oraz z sług farmaceutycznych udzielanych w aptekach.
W związku z napływającymi do Urząd do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych sygnałami ze środowisk kombatanckich o napotykaniu trudności
w egzekwowaniu wspomnianych ustawowych przywilejów przez osoby uprawnione, Szef
Urzędu ponowił w ub.r. akcję informacyjną wśród placówek opieki zdrowotnej. Akcja mała na
celu zagwarantowanie realizacji znowelizowanych przepisów.
2. dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną.50
Prace nad systemowym rozwiązaniem na rzecz osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. kontynuował swoje prace Zespół do spraw rozwiązań systemowych na rzecz
osób niepełnosprawnych, powołany zarządzeniem nr 32 Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 24 grudnia 2012 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw rozwiązań systemowych na
rzecz osób niepełnosprawnych51
.
Zespół w celu wyodrębnienia osób niepełnosprawnych wymagających szczególnego,
specjalistycznego wsparcia podjął się opracowania narzędzia, które pozwoli jak najskuteczniej
zidentyfikować tę grupę.
Wyodrębnienie grupy osób niepełnosprawnych, w dużym stopniu niesamodzielnych,
stanowić będzie podstawę do zróżnicowania udzielanego wsparcia zarówno w systemie pomocy
społecznej, jak i rehabilitacji społecznej i zawodowej.
W związku z powyższym powstał formularz oceny stopnia niesamodzielności,
kwalifikujący do specjalistycznego wsparcia.
Warsztaty terapii zajęciowej i turnusy rehabilitacyjne52
.
W 2014 r. osoby niepełnosprawne prawnie korzystały - zgodnie z ustawą53
z rehabilitacji
społecznej w formie uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej i w turnusach
rehabilitacyjnych.
Warsztaty terapii zajęciowej.
Warsztaty terapii zajęciowej są placówkami dziennego pobytu54
dla osób
niepełnosprawnych, niezdolnych do podjęcia pracy.
Osoby niepełnosprawne, podopieczne tych placówek, korzystając z różnych form
i technik terapii zajęciowej, zgodnie z indywidualnym programem przygotowanym przez radę
50 Działania dotyczące rehabilitacji prowadzone są także przez jednostki niezaliczone do sektora finansów publicznych, głównie przez organizacje pozarządowe w ramach realizacji zadań publicznych wpieranych lub powierzanych tym organizacjom przez organy administracji
publicznej. 51 Dz. Urz. Min. Prac. i Pol. Społ. poz. 35. 52 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych w 2014 r.” 53Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). Przy czym warto podkreślić, że rehabilitacja została zdefiniowana jako „zespół działań, w szczególności organizacyjnych,
leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym
uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej”. 54 Warsztaty terapii zajęciowej są prowadzone przez organizacje pozarządowe, zakłady pracy chronionej lub inne jednostki organizacyjne.
str. 28
programową, usamodzielniają się w wyniku nabycia m.in. niezbędnych podstawowych
umiejętności w zakresie wykonywania czynności życia codziennego i zaradności osobistej oraz
podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych potrzebnych do podjęcia
zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej, w zakładzie pracy chronionej lub na
przystosowanym stanowisku pracy na otwartym rynku pracy.
Warsztaty terapii zajęciowej są dofinansowywane przez samorządy powiatowe, ze
środków własnych i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych55.
W 2014 r. utworzono 11 nowych warsztatów terapii zajęciowej dla 660 osób
niepełnosprawnych56
.
Ogółem w ub.r. funkcjonowało 691 warsztatów terapii zajęciowej, w zajęciach których
uczestniczyło 25.410 osób niepełnosprawnych.
Jednostki sektora finansów publicznych były organizatorem - 119 warsztatów terapii
zajęciowej, natomiast jednostki spoza sektora finansów publicznych – 572 warsztatów terapii
zajęciowej (organizacje pozarządowe, zakłady pracy chronionej - 25 wtz).
Z informacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wynika, że
w 2014 r. 1.810 osób niepełnosprawnych opuściło warsztaty terapii zajęciowej, w tym 539 osób
niepełnosprawnych podjęło zatrudnienie: w na rynku chronionym (232 osoby)
i otwartym (307 osób)57
.
Turnusy rehabilitacyjne.
Osoba niepełnosprawna, która została skierowana na turnus rehabilitacyjny przez lekarza,
może otrzymać dofinansowanie kosztu pobytu na turnusie58
, jeżeli spełnia ustawowe kryteria
dochodowe. Wysokość dofinansowania uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności, wieku,
miejsca pracy oraz sytuacji dochodowej wnioskodawcy.
55 Na dofinansowanie kosztów działania 691 warsztatów starostowie wykorzystali kwotę 369.321.114 zł. Roczny koszt pobytu osoby
niepełnosprawnej w warsztacie terapii zajęciowej wynosi 14.796 zł. 56 Utworzono w ub.r. warsztaty terapii zajęciowej w województwach: dolnośląskim(1), małopolskim(1), mazowieckim (4), podkarpackim (1),
pomorskim (3), wielkopolskim (1). 57 „Sprawozdanie z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
w 2014 r.” 58 Dofinansowywane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych może być przyznane osobom
niepełnosprawnym, jeżeli mają one zamiar uczestniczyć w turnusach rehabilitacyjnych zorganizowanym wyłącznie w ośrodkach, które uzyskały wpis do rejestrów prowadzonych przez wojewodów.
str. 29
Turnus rehabilitacyjny oferuje osobie niepełnosprawnej - zgodnie z przepisami prawa –
zajęcia rehabilitacyjne odpowiednie do rodzaju schorzenia oraz zajęcia kulturalno-oświatowe
i sportowo-rekreacyjne z elementami czynnego wypoczynku, sprzyjając ogólnej poprawie
sprawności psychofizycznej oraz rozwijaniu umiejętności społecznych.
Powiatowe centra pomocy rodzinie udzielają, na wniosek osoby niepełnosprawnej lub jej
rodziców albo prawnych opiekunów, dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym,
ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących
w dyspozycji samorządów powiatowych,
Osobie niepełnosprawnej przysługuje - jeżeli zaleci lekarz - opiekun podczas trwania
turnusu, którego pobyt może być również dofinansowany.
W 2014 r. o dofinansowanie kosztu turnusu rehabilitacyjnego ubiegało się 179.470 osób,
w tym 131.878 osób niepełnosprawnych i 47.592 opiekunów osób niepełnosprawnych. 368
samorządów powiatowych przyznało 79.064 osobom (niepełnosprawnym i ich opiekunom)
dofinansowanie w wysokości 65.287.310 zł. ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów. Przeciętne dofinansowanie na
osobę wyniosło 828 zł.59
Z pobytu na turnusach rehabilitacyjnych skorzystało 72.726 osób (91,98% osób, którym
przyznano dofinansowanie), w tym: 37.195 dorosłych osób niepełnosprawnych60
i 12.974 ich opiekunów oraz 12.025 dzieci niepełnosprawnych i 10.532 ich opiekunów.
Każdy organizator turnusu (osoba prawna, osoba fizyczna prowadząca działalność
gospodarczą, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej), powinien spełniać
ustawowe kryteria oferowania tej formy rehabilitacji społecznej, potwierdzone wpisem do
rejestru organizatorów turnusu prowadzonego przez wojewodów.
Zmiana wysokości dofinansowania uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym61
.
Wysokość dofinansowania uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym została zgodnie
z nowelizacją w 2014 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada
2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych62
zwiększona z:
59 Dofinansowanie przyznano 16.182 mieszkańcom wsi (22,2% ogółu osób, którym przyznano dofinansowanie). 60 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych w 2014 r.” 61 Zmiana obowiązuje od 2015 r. 62 Dz. U. Nr 230, poz. 1694, z późn. zm.
str. 30
27% do 30% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym
stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16. roku życia oraz
osoby niepełnosprawnej w wieku 16-24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na
stopień niepełnosprawności,
25% do 27% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej
z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
23% do 25% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem
niepełnosprawności,
18% do 20% przeciętnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz dla
osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od
posiadanego stopnia niepełnosprawności.
W przypadku uzasadnionym szczególnie trudną sytuacją życiową osoby
niepełnosprawnej dofinansowanie dla tej osoby lub dofinansowanie pobytu jej opiekuna na
turnusie rehabilitacyjnym będzie mogło zostać podwyższone do wysokości 40% przeciętnego
wynagrodzenia, a nie jak w dotychczas – do wysokości 35% przeciętnego wynagrodzenia.
Wsparcie stacjonarnych ośrodków rehabilitacji63
.
Osoby niepełnosprawne mogą korzystać również z różnych form rehabilitacji
w stacjonarnych ośrodkach rehabilitacji prowadzonych przez jednostki sektora finansów
publicznych i jednostki spoza tego sektora (organizacje pozarządowe, zakłady pracy chronionej,
zakłady aktywności zawodowej).
Stacjonarne ośrodki rehabilitacji mogą otrzymać dofinansowanie, ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji
samorządów powiatowych, w maksymalnej wysokości 60 proc. (nie więcej niż pięciokrotność
przeciętnego wynagrodzenia), kosztu zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, jeżeli prowadzą
działalność związaną z rehabilitacją osób niepełnosprawnych przez okres co najmniej dwóch lat
przed dniem złożenia wniosku oraz udokumentują posiadanie środków własnych lub
pozyskanych z innych źródeł na sfinansowanie przedsięwzięcia w wysokości nieobjętej
dofinansowaniem.
Starostowie 39 powiatów udzielili dofinansowane64
51 podmiotom, w tym 13
– z sektora finansów publicznych i 38 – spoza sektora finansów publicznych, w wysokości
280.412 zł., przy czym 42,5% środków finansowych wykorzystano na zakup sprzętu do
rehabilitacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.
Przeciętne dofinansowanie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego - według umów
- wyniosło 5.498 zł.
Z usług osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości
prawnej prowadzących usługi w zakresie rehabilitacji skorzystało w ub.r. 280.412 osób
niepełnosprawnych, w tym: 161.203 dorosłe osoby niepełnosprawne i 119.209 dzieci
i młodzieży niepełnosprawnej.
Natomiast marszałkowie 16 województw dofinansowali65
w wysokości 54.282.870 zł, ze
środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, roboty budowlane 200
obiektów służące rehabilitacji, w tym 142 obiekty służące rehabilitacji osób dorosłych i 58
obiektów - rehabilitacji dzieci i młodzieży.
137 obiektów służących rehabilitacji, które w ub.r. otrzymały dofinansowanie
prowadzone były przez jednostki sektora finansów publicznych i 63 - przez jednostki spoza
sektora finansów publicznych.
63 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 r.” 64 W porównaniu z rokiem 2013 nastąpił wzrost wykorzystanych środków o 7,4%. 65
Dofinansowanie nie dotyczyło z rozbiórki tych obiektów służących rehabilitacji - art. 35 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w związku z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
z późn. zm. – Prawo budowlane.
str. 31
3. nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej66.
Ministerstwo Edukacji Narodowej stwarza warunki organizacyjno-prawne do kształcenia,
wychowania i opieki pedagogicznej wszystkim dzieciom i młodzieży, w tym ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi, a więc również dzieciom i młodzieży z różnymi rodzajami
niepełnosprawności, w przedszkolach, szkołach wszystkich typów i rodzajów
ogólnodostępnych, integracyjnych lub specjalnych, a także w placówkach systemu oświaty.
Kwestie związane z kształceniem dzieci i młodzieży niepełnosprawnych pozostają
w obszarze szczególnego zainteresowania Ministerstwa Edukacji Narodowej. Na bieżąco
prowadzone są prace nad zmianami i opracowywaniem rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych,
w celu zapewnienia uczniom niepełnosprawnym powodzenia w nauce.
Jednym z kierunków polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2013/2014 było
kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych.
Natomiast w roku szkolnym 2014/2015 realizowany jest kierunek polityki oświatowej
państwa pn. „Edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych”, realizujący zobowiązanie
państw ratyfikujących Konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób
niepełnosprawnych do zapewnienia edukacji włączającej na wszystkich szczeblach kształcenia -
artykuł 24 Konwencji67
.
Niepełnosprawność jako istotne kryterium
na pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego
do publicznego przedszkola
lub publicznej innej formie wychowania przedszkolnego68
. 18 stycznia 2014 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r.
o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw69
, która wykonuje wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z 8 stycznia 2013 r.
Trybunał zarzucał pominięcie w dotychczasowych regulacjach pewnych grup
społecznych, choć ich uprzywilejowanie wynika z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej70
.
W ustawie określono kryteria (z ich hierarchią) - którymi należy się kierować
w procesie rekrutacji - oraz wskazano grupy kandydatów o szczególnym statusie
uprzywilejowania, które z przyczyn losowych mają trudniejszą sytuację rodzinną lub zdrowotną.
Kryteria rekrutacji zostały wywiedzione z przepisów art. 69, art. 71 ust. 1 i art. 72 ust.
2 Konstytucji, które wskazują m.in. na osoby niepełnosprawne, jako wymagające wsparcia ze
strony państwa.
Istotą rozwiązań w zakresie rekrutacji do przedszkoli, szkół i placówek jest udzielenie
szczególnej pomocy osobom/grupom poprzez m.in. wyrównywanie szans edukacyjnych.
W art. 20c ust. 1-5 ustawy o systemie oświaty71
określono, że do publicznego
przedszkola lub publicznej innej formy wychowania przedszkolnego przyjmuje się kandydatów
zamieszkałych na obszarze danej gminy.
W przypadku większej liczby kandydatów niż liczba wolnych miejsc w publicznym
przedszkolu lub publicznej innej formie wychowania przedszkolnego, na pierwszym etapie
66 W Polsce nauka jest obowiązkowa do 18. roku życia. Gwarantują to przepisy art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
( Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.). Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty umożliwiają
organizację kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży w formach zapewniających im realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. 67
Ustawa o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r..
(Dz. U. poz.882). 68 Uczniowie niepełnosprawni nie podlegają kryteriom rekrutacji do szkół/oddziałów integracyjnych i specjalnych oraz do ośrodków.
W przypadku ucznia niepełnosprawnego, za zapewnienie mu odpowiedniej formy kształcenia specjalnego, odpowiada jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania tego ucznia. 69 Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. z 2014 r., poz. 7). 70 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U z 1997 r. nr 78, poz. 483). 71 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).
str. 32
postępowania rekrutacyjnego brane są pod uwagę łącznie następujące kryteria: wielodzietność
rodziny kandydata, niepełnosprawność kandydata, niepełnosprawność jednego z rodziców
kandydata, niepełnosprawność obojga rodziców kandydata, niepełnosprawność rodzeństwa
kandydata, samotne wychowywanie kandydata w rodzinie, objęcie kandydata pieczą zastępczą.
Obowiązek szkolny dziecka niepełnosprawnego.
1 września 2014 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie
ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw72
oraz ustawy z dnia
27 stycznia 2012 r. zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie
niektórych innych ustaw73
, zgodnie z którymi:
o obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku
kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie
dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia (w roku szkolnym 2014/2015 obowiązek
dotyczył dzieci 6 - letnich urodzonych od stycznia do czerwca 2008 roku),
o wychowaniem przedszkolnym będzie mogło być objęte dziecko posiadające orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca
roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 8 lat. Obowiązek
szkolny tych dzieci może być odroczony do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym,
w którym dziecko kończy 8 lat.
Nowy wzór legitymacji ucznia niepełnosprawnego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 grudnia 2014 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych74
,
wprowadziło m.in. nowy wzór legitymacji dla uczniów niepełnosprawnych.
Wcześniejszy, odrębny wzór (inny kolor) legitymacji szkolnej dla uczniów
niepełnosprawnych mógł powodować stygmatyzację i podkreślenie odmienności tej grupy
uczniów.
Nowy wzór legitymacji dla uczniów niepełnosprawnych różni się od wzoru legitymacji
dla pozostałych uczniów jedynie symbolem (MEN-I/50a-N/2). Powyższa zmiana nie wpływa na
korzystanie z ulg ustawowych przez uczniów niepełnosprawnych przy przejazdach środkami
publicznego transportu zbiorowego kolejowego lub autobusowego (w dalszym ciągu przysługuje
ulga w wysokości 78%).
Jednocześnie przepisy umożliwiają wymianę dotychczasowej legitymacji dla ucznia
niepełnosprawnego wydanej na druku o żółtym kolorze na legitymację według nowego wzoru.
Legitymację wymienia szkoła na pisemny wniosek pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego lub
rodziców niepełnoletniego ucznia niepełnosprawnego (wymiana jest nieodpłatna).
Nowe świadectwo ukończenia szkoły dla absolwentów z upośledzeniem
umysłowym w stopniu lekkim.
Na mocy rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów
państwowych i innych druków szkolnych75
, umożliwiono obecnym absolwentom szkół
z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim otrzymanie świadectw ukończenia szkoły bez
adnotacji informującej, że uczeń/uczennica realizował(a) program nauczania dostosowany do
indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół
orzekający działający w poradni psychologiczno-pedagogicznej, pozostawiając jednocześnie
obowiązek umieszczenia takiej adnotacji w odniesieniu do arkuszy ocen.
Rezygnacja z umieszczania adnotacji na świadectwach była uzasadniona, gdyż
kształcenie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim odbywa się w oparciu o tę
72 Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458). 73 Ustawa z dnia 27 stycznia 2012 r. zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz. U. poz. 176). 74 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów
państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 23). 75 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 5 marca 2013 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. poz. 384).
str. 33
samą podstawę programową kształcenia ogólnego, jaką realizują ich pełnosprawni rówieśnicy, tj.
określoną w przepisach rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół76
.
Biorąc pod uwagę powyższe, umożliwiono także uczniom z upośledzeniem umysłowym
w stopniu lekkim – absolwentom szkół z lat szkolnych 2000/2001 – 2011/2012, otrzymanie
świadectwa ukończenia szkoły bez wspomnianej adnotacji, co zwiększy szanse absolwentów na
kontynuowanie nauki na dalszych etapach edukacyjnych oraz na dostęp do praktyk lub stażu
u pracodawców na równi z pełnosprawnymi rówieśnikami, a tym samym do zdobycia
umiejętności niezbędnych do podjęcia w przyszłości konkretnej pracy. Dlatego też
wprowadzono możliwość wymiany poprzednio wydanego świadectwa na nowe świadectwo
pozbawione takiej adnotacji, ewentualnie wydania duplikatu świadectwa bez ww. adnotacji.
Doprecyzowanie przepisów związanych ze sposobem i trybem
organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania
przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży.
W 2014 r. wydano nowe rozporządzenie77
w sprawie indywidualnego obowiązkowego
rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży,
w którym m. in. doprecyzowano przepisy związane ze sposobem i trybem organizowania
indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego
nauczania dzieci i młodzieży, w celu usunięcia występujących nieprawidłowości w tym
zakresie np. rezygnowania z realizacji w indywidualnym nauczaniu z niektórych
obowiązkowych zajęć edukacyjnych wynikających z ramowego planu nauczania danego typu
i rodzaju szkoły.
Usprawnienie procesu wydawania orzeczeń i opinii o potrzebie wczesnego
wspomagania rozwoju m.in. uczniów niepełnosprawnych.
W ub.r. kontynuowano prace nad wydaniem nowego rozporządzenia w sprawie orzeczeń
i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach
psychologiczno-pedagogicznych, które zastąpi obowiązujące rozporządzenie78
- projektowane
rozwiązania wynikają z potrzeby usprawnienia procesu wydawania orzeczeń i opinii
o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju m. in. dla uczniów niepełnosprawnych,
podnoszenia ich merytorycznej jakości oraz wyeliminowania występujących nieprawidłowości
w tym zakresie.
Realizacja zadań ustawowych,
z wyszczególnieniem rodzaju i zakresu poszczególnych zadań
oraz adresatów i środków wydatkowanych na ich realizację79
.
Przepisy ustawy o systemie oświaty, umożliwiają organizację kształcenia i wychowania
dzieci i młodzieży w zróżnicowanych formach zapewniających im realizację obowiązku
rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki.
Art. 1 ustawy, w sposób jednoznaczny wskazuje, że system oświaty zapewnia
dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów,
a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form
pracy dydaktycznej oraz możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci
i młodzież niepełnosprawną, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi
i edukacyjnymi oraz predyspozycjami.
76 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ( Dz. U. poz. 977, z późn. zm.). 77 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2014 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. poz. 1157). 78 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające
działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). 79 Informacja Ministerstwa Edukacji Narodowej o realizacji w 2014 r. zadań ustawowych.
str. 34
Przepis ten wskazuje również, że system oświaty zapewnia opiekę nad uczniami
niepełnosprawnymi przez umożliwienie zindywidualizowanego procesu kształcenia, form
i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.
Dzieckiem niepełnosprawnym w systemie oświaty jest dziecko posiadające orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający działający w publicznej
poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, z uwagi na
jeden z rodzajów niepełnosprawności określony w przepisach80
.
Diagnozy potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych
ucznia niepełnosprawnego dokonują specjaliści w poradni psychologiczno-pedagogicznej,
którzy wskazując w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego zalecane formy kształcenia,
wspierają rodziców w wyborze szkoły najbardziej odpowiedniej dla ich dziecka.
Natomiast decyzję o wyborze formy i miejsca kształcenia podejmują rodzice
(opiekunowie prawni) dziecka, którzy zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej mają
wyłączne prawo do decydowania o swoim dziecku, o ile prawo to nie zostanie im ograniczone
lub nie zostaną go pozbawieni.
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.
Możliwość organizowania w systemie oświaty działań stymulujących rozwój małego
dziecka niepełnosprawnego od chwili wykrycia niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki
w szkole wprowadzona została w 2005 roku.
Zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania jego
psychoruchowego i społecznego rozwoju mogą być tworzone81
w przedszkolach, innych
formach wychowania przedszkolnego i szkołach podstawowych, w tym specjalnych,
w ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach,
o których mowa w ustawie o systemie oświaty82
, oraz w publicznych i niepublicznych
poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych. Organizację
pracy tych zespołów określa rozporządzenie83
.
Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci organizuje się na podstawie opinii wydanej przez
zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej,
w tym publicznej poradni specjalistycznej, na podstawie przepisów rozporządzenia84
.
Opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju może być również wydana przez
zespół opiniujący powołany w niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, założonej
zgodnie z przepisami ustawy o systemie oświaty85
oraz zatrudniającej pracowników
posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-
pedagogicznych.
Na realizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci przekazywane są środki finansowe
z budżetu państwa w ramach części oświatowej subwencji ogólnej, na podstawie opinii
o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.
W 2014 roku działaniami wczesnego wspomagania rozwoju objęto 29.450 dzieci86
,
w największej liczbie – 9.774 dzieci w przedszkolach oraz poradniach psychologiczno-
pedagogicznych – 8.094 oraz w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych – 4.346.
80 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r.:
w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. z 2014 r. poz. 392);
w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).
81 Art. 71b ust. 2a ustawy o systemie oświaty. 82 Art. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty. 83 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 października 2013 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju
dzieci (Dz. U. poz. 1257). 84 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające
działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). 85 Art. 82 ustawy o systemie oświaty. 86 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 7.
str. 35
W specjalnych ośrodkach wychowawczych działaniami wczesnego wspomagania rozwoju
objęto tylko 20 dzieci.
Wychowanie przedszkolne.
Od roku 2004 zostało wprowadzone dla dzieci sześcioletnich obowiązkowe roczne
przygotowanie przedszkolne, zaś od roku szkolnego 2011/2012 obowiązkiem tym zostały objęte
dzieci pięcioletnie.
Upowszechnianie edukacji przedszkolnej, zapewnienie lepszego dostępu do edukacji
najmłodszym dzieciom oraz umożliwienie rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej szkoły
podstawowej dzieciom sześcioletnim jest priorytetowym działaniem w obszarze edukacji,
zgodnym ze Strategią Rozwoju Kraju 2007 - 2015, Strategicznym Planem Rządzenia oraz
Programem Prac Rządu.
Upowszechnianiu wychowania przedszkolnego dla dzieci z niepełnosprawnościami
służy również finansowanie kształcenia specjalnego tych dzieci ze środków budżetu państwa,
w ramach części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.
Dzięki temu gminy jako organy prowadzące lub dotujące, uzyskują środki finansowe,
pozwalające na zapewnienie dzieciom niepełnosprawnym wychowania przedszkolnego
najbliżej ich miejsca zamieszkania, pozwalającego na przygotowanie ich, zgodnie z
indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz możliwościami
psychofizycznymi do rozpoczęcia nauki w szkole. Pozwala to na zmniejszanie zjawiska
odraczania od obowiązku szkolnego dzieci z niepełnosprawnościami.
W 2014 r. wychowaniem przedszkolnym objętych było 1.236.280 dzieci, w 21.661
placówkach: przedszkolach, oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych, punktach
przedszkolnych, zespołach wychowania przedszkolnego.
Do placówek wychowania przedszkolnego uczęszczało 20.044 dzieci
z niepełnosprawnościami, w największej liczbie do przedszkoli ogólnodostępnych – 11.362
osób87
.
W przedszkolach tych największą grupę tworzyły dzieci z autyzmem, w tym z zespołem
Aspergera – 3.654, dzieci z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 2.758 oraz dzieci
z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 1.455, natomiast najmniejszą grupę - 18 osób, dzieci
niewidome.
W przedszkolach integracyjnych rozkład liczebności grup dzieci z określonymi
niepełnosprawnościami kształtował się podobnie: najwięcej z autyzmem, w tym z zespołem
Aspergera – 1.222, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 972 oraz
z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 445, najmniejszą grupę - 5 osób – stanowiły dzieci
niewidome.
Natomiast w przedszkolach specjalnych największą grupę stanowiły dzieci
z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 1.443 osób, następnie z autyzmem, w tym z zespołem
Aspergera – 1.101 oraz z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym
– 788 dzieci.
Kształcenie specjalne88
.
Kwestie związane z organizacją kształcenia specjalnego regulują przepisy ustawy
o systemie oświaty89
oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy. Wynika z nich, że
uczniowie niepełnosprawni, niezależnie od miejsca kształcenia, mają prawo do kształcenia
specjalnego dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz
możliwości psychicznych.
W zależności od rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego,
dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym, organizuje się kształcenie i wychowanie, które
stosownie do potrzeb umożliwia naukę w dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie
87
Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 8 tab.2. 88 Realizacja procesu kształcenia osób niepełnosprawnych monitorowana w ramach Systemu Informacji Oświatowej 89 Art. 71b ustawy o systemie oświaty.
str. 36
zaburzonych funkcji, rewalidację, oraz zapewnia specjalistyczną pomoc i opiekę. Uczniowie
niepełnosprawni mogą się uczyć w każdym typie i rodzaju szkoły. Wybór formy kształcenia
należy do rodziców/opiekunów prawnych dziecka.
W roku 2014 w polskim systemie oświaty funkcjonowało 29.031 szkół różnego typu
i rodzaju, w tym 26.411 szkół ogólnodostępnych, 192 szkół integracyjnych oraz 2.428 szkół
specjalnych90
.
Naukę w szkołach pobierało 145.587 uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego, w tym 132.531 uczniów niepełnosprawnych91
.
90
Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.4. 91 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 9.
str. 37
W szkołach ogólnodostępnych kształciło się 62.129 niepełnosprawnych posiadających
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego92
.
W szkołach integracyjnych kształciło się 4.763 uczniów niepełnosprawnych
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego93
.
W szkołach specjalnych kształciło się 65.639 uczniów niepełnosprawnych posiadających
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego94
.
Biorąc pod uwagę liczebność uczniów z poszczególnymi rodzajami
niepełnosprawności należy stwierdzić, że:
w szkołach ogólnodostępnych95
:
największe grupy stanowili uczniowie:
o z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – 21.956,
o z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 9.004,
o z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera – 8.291.
najmniejszą grupę stanowili uczniowie niewidomi - 117 osób.
w szkołach integracyjnych96
:
największe grupy stanowili uczniowie:
o z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera – 1.192,
o z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 1.104,
o z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 617.
najmniejszą grupę stanowili uczniowie niewidomi – 12.
w szkołach specjalnych97
:
największe grupy stanowili uczniowie:
o z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – 24.158,
o z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – 20.573,
o z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 15.861.
najmniejszą grupę stanowili uczniowie niewidomi - 236 osób.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia98
, dla dzieci i młodzieży, które z powodu
niepełnosprawności nie mogą uczęszczać do szkoły w miejscu zamieszkania prowadzone są
92 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.1. 93 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.2. 94 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.3. 95 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.1. 96 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.2. 97 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.3.
str. 38
specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, w których ci uczniowie mogą spełniać obowiązek
szkolny i obowiązek nauki, a także mają zapewnioną całodobową opiekę pedagogiczną oraz
specjalne ośrodki wychowawcze zapewniające wychowanie i opiekę uczniom99
.
Edukacja dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim.
Dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim obowiązek
rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny i obowiązek nauki spełniają
poprzez udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych100
, organizowanych na podstawie
orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, wydawanych przez zespoły
orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym
w publicznych poradniach specjalistycznych.
Zajęcia te organizowane są w formie indywidualnej lub zespołowej zgodnie
z przepisami rozporządzenia101
.
W 2014 roku zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi objętych było 10.343
uczestników, którzy uczestniczyli w zajęciach zorganizowanych w następujących jednostkach
systemu oświaty102
:
Prawo uczniów niepełnosprawnych do bezpłatnego dostępu
do podręczników i materiałów edukacyjnych.
Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych
innych ustaw103
wprowadziła przede wszystkim nowe zasady wyboru przez nauczycieli
podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych oraz zagwarantowała
uczniom szkół podstawowych i gimnazjów prawo do bezpłatnego dostępu do podręczników,
materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych, przeznaczonych do obowiązkowych
zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, określonych w ramowych planach nauczania
98 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek
publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. Nr 109, poz. 631). 99 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.4. 100 Art. 16 ust. 7 ustawy o systemie oświaty. 101 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-
wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz. U. poz. 529). 102 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 10. 103 Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811).
str. 39
dla tych szkół104
, w przypadku uczniów niepełnosprawnych uwzględniających ich potrzeby
edukacyjne i możliwości psychofizyczne.
W 2014 r. wykonano adaptację bezpłatnego, opracowywanego na zlecenie Ministerstwa
Edukacji Narodowej, podręcznika dla klasy pierwszej szkoły podstawowej
pt. „Nasz elementarz” dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych105
:
o niewidomych - adaptacja w alfabecie Braille’a,
o słabowidzących - adaptacja w druku powiększonym,
o mających trudności w uczeniu się lub komunikowaniu, w tym niesłyszących
i słabosłyszących, z upośledzeniem umysłowym, autyzmem i afazją,
o dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących – adaptacja – na płycie DVD płyta DVD
z nagraniami w polskim języku migowym.
Dostęp uczniów niepełnosprawnych do podręczników i pomocy dydaktycznych.
o Rządowy program pomocy uczniom „Wyprawka szkolna”106
.
Minister Edukacji Narodowej, działając na podstawie art. 71d ustawy o systemie oświaty,
dofinansowuje podręczniki szkolne i książki pomocnicze przeznaczone dla uczniów
niewidomych, słabowidzących, niesłyszących, słabosłyszących, z upośledzeniem umysłowym
w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym
z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Zadanie to realizowane jest w zróżnicowany, dostosowany do potrzeb uczniów z różnymi
rodzajami niepełnosprawności, sposób. Jedną z form realizacji ww. zadania jest dofinansowanie
do zakupu podręczników szkolnych dostępnych na rynku w ramach rządowego programu
realizowanego z rezerwy celowej nr 26-Narodowy Program Stypendialny, w tym Wyprawka
szkolna.
W 2014 r. dla uczniów klasy i szkoły podstawowej i klasy i ogólnokształcącej szkoły
muzycznej i stopnia od dnia 1 września 2014 r. wprowadzono odrębne zasady zaopatrzenia
w podręczniki do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej
i społecznej. Podręcznik ten bezpłatnie zapewniał minister właściwy do spraw oświaty
i wychowania, zgodnie z art. 22ad ust. 1 ustawy o systemie oświaty.
Dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla
uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności
jest upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, ze względu na
specyficzny charakter edukacji oraz indywidualny poziom rozwoju i tempa przyswajania
wiedzy, nie opracowuje się odrębnych podręczników. Nauczyciele, realizując treści nauczania
określone w odrębnej podstawie programowej kształcenia ogólnego przeznaczonej dla tych
uczniów, mogą korzystać z dowolnych podręczników oraz różnych materiałów edukacyjnych,
dostępnych na rynku. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem w pracy z uczniami jest
korzystanie z podręczników do edukacji wczesnoszkolnej oraz różnych materiałów
edukacyjnych dostępnych na rynku (materiały edukacyjne dla tych uczniów to m.in. karty pracy,
ćwiczenia rewalidacyjne, opracowania wykorzystywane w edukacji przedszkolnej). Dla tej
grupy uczniów utrzymano możliwość dofinansowania na zakup materiałów edukacyjnych
w przypadku pobierania nauki w klasie i szkoły podstawowej, o ile uczniowie ci nie
korzystają z podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej,
przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez ministra właściwego do spraw oświaty
i wychowania, o którym mowa w art. 22ad ust. 1 ustawy o systemie oświaty.
104 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz..U. poz. 204, z późn. zm.). 105 W kolejnych latach wykonywane będą adaptacje opracowywanych na zlecenie MEN podręczników do klasy II i III szkoły podstawowej do
potrzeb uczniów niepełnosprawnych. 106 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11.
str. 40
o Finansowanie zakupu podręczników do kształcenia w zawodach.
W roku szkolnym 2014/2015 dodatkowym komponentem realizowanym w ramach
Rządowego programu pomocy uczniom „Wyprawka szkolna” była możliwość dofinansowania
zakupu podręczników do kształcenia w zawodach.
Od dnia 1 września 2012 r. w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, równolegle
z nową podstawą programową kształcenia ogólnego, następuje wdrażanie nowej podstawy
programowej kształcenia w zawodach, określonej w rozporządzeniu w sprawie podstawy
programowej kształcenia w zawodach107
.
Wprawdzie corocznie w budżecie państwa przewidywana jest dotacja przedmiotowa do
podręczników szkolnych do kształcenia w zawodach, jednakże dotacja udzielana jest wydawcy,
na jego wniosek.
Nie wszyscy wydawcy podręczników do kształcenia w zawodach ubiegają się o taką dotację
(w 2013 r. dopuszczono do użytku szkolnego 90 podręczników, z czego wnioski
o dotację dotyczyły tylko 32 podręczników).
Wprowadzenie możliwości dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia
w zawodach wiązało się ze wsparciem rodzin uczniów uczęszczających do szkół prowadzących
kształcenie zawodowe (zasadnicze szkoły zawodowe i technika).
Należy podkreślić, iż liczba uczniów kształcących się w zasadniczych szkołach
zawodowych i technikach wzrasta na przestrzeni ostatnich lat i jest wyższa niż liczba uczniów
kształcących się w liceach ogólnokształcących.
Rozszerzenie zakresu przedmiotowego programu o możliwość dofinansowania zakupu
podręczników do kształcenia w zawodach stanowił element wyrównywania szans edukacyjnych
uczniów szkół prowadzących kształcenie zawodowe.
Dodatkowo należy podkreślić, że w klasie III zasadniczych szkół zawodowych
i techników zmniejsza się liczba przedmiotów ogólnokształcących natomiast wrasta ilość
przedmiotów zawodowych, w związku z czym wprowadza się dla uczniów uczęszczających
do szkół prowadzących kształcenie zawodowe możliwość dofinansowania również zakupu
podręczników do kształcenia w zawodach.
o Wysokość planowanego w programie dofinansowania.
W 2014 roku dofinansowanie zakupu podręczników dla poszczególnych grup nie mogło
przekroczyć odpowiednio kwot wskazanych108
.
o Wydatkowane środki.
Z danych dotyczących wysokości wydatków poniesionych na realizację Rządowego
programu pomocy uczniom „Wyprawka szkolna” w poszczególnych województwach, wynika że
środki przeznaczone na realizację programu i uruchomione w II transzach były wystarczające
dla wszystkich województw, w żadnych nie zachodziła konieczność uruchomienia dodatkowych
kwot, zaś zgłoszone i weryfikowane zapotrzebowanie było większe od wydatkowanych
kwot109
.
W 2014 r. z programu skorzystało 89.068 uczniów posiadających orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego, w tym największą grupą odbiorców byli uczniowie
z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – 34.089 osoby, drugą co do wielkości była
grupa uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym
– 27.000 osób (18.482 uczniów nie będących uczniami szkół przysposabiających do pracy, 7.687
uczniów szkół przysposabiających do pracy oraz 831 uczniów klasy i szkoły podstawowej nie
korzystający edukacji wczesnoszkolnej nie korzystający z podręcznika do zajęć z zakresu
edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez
ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania)110
.
107 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184). 108 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11 tab.3. 109 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11 tab.1. 110 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11 tab.2.
str. 41
o Wykonanie adaptacji i wydruk podręczników szkolnych.
Adaptacje podręcznika do klasy i szkoły podstawowej pt. „Nasz elementarz”
W roku 2014 wykonane zostały adaptacje podręcznika pt. „Nasz elementarz”
opracowanego dla klasy i szkoły podstawowej (każdej z czterech części, z wyjątkiem części IV
dla uczniów niewidomych i słabowidzących), w latach kolejnych na podstawie art. 22c
i 22ad ustawy o systemie oświaty na zlecenie Ministra Edukacji Narodowej będą wykonywane
adaptacje podręczników do klas II i III oraz IV części dla uczniów niewidomych
i słabowidzących, dostosowane do potrzeb uczniów niepełnosprawnych.
W pracach uwzględniono zarówno potrzeby uczniów z dysfunkcjami wzroku, słuchu,
z upośledzeniem umysłowym, jak i napotykających na trudności komunikacyjne
i korzystających z komunikacji alternatywnej.
Zaadaptowane podręczniki zostały wydrukowane zgodnie z indywidualnymi potrzebami
edukacyjnymi uczniów. Dodatkowo wszystkie adaptacje są na bieżąco umieszczane na stronie
internetowej pod adresem: http://naszelementarz.men.gov.pl/pobierz/.
Uczniowie niepełnosprawni klas pierwszych szkół podstawowych, począwszy od roku
szkolnego 2014/2015, otrzymują bezpłatny podręcznik, zaadaptowany do ich potrzeb
edukacyjnych wynikających z niepełnosprawności. Zaadaptowany podręcznik może być
stosowany we wszystkich rodzajach szkół, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni,
a zatem w szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych i specjalnych. Zapotrzebowanie na
ww. adaptacje składane było przez szkoły (odnośnie rodzaju adaptacji oraz liczby egzemplarzy).
Adaptacja w systemie Braille'a i w druku powiększonym oraz wydruk podręczników
szkolnych i książek pomocniczych.
Uwzględniając specyfikę funkcjonowania uczniów z dysfunkcją wzroku, którzy często
nie mogą korzystać z podręczników dostępnych na rynku, Minister Edukacji Narodowej
finansuje wykonanie adaptacji w systemie Braille’a i w druku powiększonym oraz, w miarę
posiadanych środków finansowych, dofinansowuje wydruk zaadaptowanych podręczników
szkolnych i książek pomocniczych dla tych uczniów.
Na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej wykonywane są adaptacje wskazanych
przez szkoły tytułów podręczników szkolnych i książek pomocniczych, dostosowane do
potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących.
Wersje elektroniczne podręczników wykonanych w systemie Braille'a i w druku
powiększonym zamieszczane są na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji
(www.ore.edu.pl) w specjalnie opracowanym systemie informatycznym, umożliwiającym
dyrektorom szkół i placówek bieżące ich pobieranie oraz wydrukowanie w całości lub części,
zgodnie z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi uczniów.
W miarę posiadanych środków, podręczniki te są również drukowane na zlecenie MEN
i przekazywane do szkół i placówek.
W roku 2014, w ramach zadania zleconego polegającego na wykonaniu adaptacji
i wydrukowaniu pismem Braille’a oraz w druku powiększonym podręczników szkolnych
i książek pomocniczych w zakresie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły
ponadgimnazjalnej dla potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących, na podstawie umowy
z Uniwersytetem Warszawskim przygotowano 86 adaptacji podręczników szkolnych, w tym 44
adaptacje dla dzieci niewidomych w alfabecie Braille’a oraz 42 adaptacje dla dzieci
słabowidzących w druku powiększonym.
Na koniec 2014 r. liczba wszystkich adaptacji wynosiła 722, w tym dla słabowidzących
w druku powiększonym - 352 i dla niewidomych w systemie Braille'a – 370.
Ponadto w roku 2014 na dofinansowanie zakupu i/lub wydruku podręczników szkolnych
i książek pomocniczych dla uczniów niewidomych pozyskano dodatkowe środki
str. 42
z rezerwy celowej Nr 26 - Realizacja Narodowego Programu Stypendialnego, w tym Wyprawka
szkolna, co umożliwiło podpisanie:
umów z oferentem - stowarzyszeniem lub inną jednostką niezaliczaną do sektora finansów
publicznych będącą organem prowadzącym szkołę/placówkę, wyłonionym w ramach
otwartego konkursu ofert na wsparcie realizacji zadania publicznego pt.: „Dofinansowanie
zakupu i/lub wydruku podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla uczniów
niewidomych uczęszczających do szkół lub placówek, dla których organem prowadzącym
jest oferent”,
porozumień ze zleceniobiorcami - jednostką samorządu terytorialnego prowadzącą szkoły
i placówki, do których uczęszczają uczniowie niewidomi, na podstawie zapotrzebowania.
W ramach realizacji wyżej wymienionego zadania możliwy był zakup i/lub wydruk
w całości lub części podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla ucznia niewidomego,
dostosowanych do potrzeb ucznia, jak również zakup wykonanej adaptacji podręcznika.
Podręczniki i książki pomocnicze mogły mieć dowolny, dostosowany do potrzeb ucznia format
np. druk brajlowski, format elektroniczny, format audio.
Edukacja osób dorosłych
Osoby dorosłe, które posiadają orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez
zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnoprawności uzupełniają
wykształcenie lub kontynuują naukę w ramach prowadzonego w systemie oświaty kształcenia
ustawicznego111
.
Kształcenie zawodowe.
Od 1 września 2012 r. w kształceniu zawodowym, w tym kształceniu zawodowym osób
niepełnosprawnych, obowiązują zmiany strukturalne i programowe wprowadzone przepisami
ustawy112
.
Kształcenie zawodowe może być realizowane wyłącznie w zawodach ujętych
w załączniku do rozporządzenia113
. W ramach poszczególnych zawodów ujętych w nowej
111 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 12. 112 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz.1206). 113 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. poz. 7).
str. 43
klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wyodrębniono kwalifikacje obejmujące
określony zasób wiedzy i umiejętności, potwierdzane w drodze egzaminów zewnętrznych
i dokumentowane świadectwem potwierdzającym kwalifikację w zawodzie. Potwierdzenie
wszystkich kwalifikacji w obrębie danego zawodu oraz posiadanie odpowiedniego poziomu
wykształcenia umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.
Jednakże możliwe jest także posługiwanie się świadectwem przy ubieganiu się o zatrudnienie.
Odrębne potwierdzanie kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie ułatwia
osiąganie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia
w zawodach, co przyczyni się do poprawy zdawalności egzaminów potwierdzających
kwalifikacje w zawodzie.
Podział zawodów na kwalifikacje, uelastyczniając proces kształcenia zawodowego,
umożliwia dostosowanie go do indywidualnych potrzeb i możliwości wszystkich uczących się,
w tym np. osób niepełnosprawnych.
Spośród zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego kształcenie
w kilku zawodach jest adresowane do osób niepełnosprawnych:
o technik realizacji dźwięku, technik tyfloinformatyk i technik prac biurowych
– w przypadku osób niewidomych i słabowidzących;
o pracownik pomocniczy obsługi hotelowej – w przypadku osób z upośledzeniem
umysłowym w stopniu lekkim;
o technik masażysta – w przypadku osób niewidomych i słabowidzących, kształcących się
na poziomie technikum.
Osoby niewidome i słabowidzące, absolwenci gimnazjum mogły kontynuować
kształcenie w zawodzie tyfloinformatyk lub technik masażysta w technikum i szkole
policealnej. Kształcenie w technikum w tym zawodzie jest zastrzeżone wyłącznie dla osób
z dysfunkcjami wzroku.
Osoby niepełnosprawne mogą również podjąć kształcenie w pozostałych zawodach
ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.
Na wniosek ministra do spraw zdrowia, we wszystkich zawodach, dla których minister
do spraw zdrowia jest ministrem właściwym, w rozporządzeniu w sprawie podstawy
programowej kształcenia w zawodach114
została obligatoryjnie wprowadzona, w podstawowym
zakresie, nauka języka migowego – podobnie jak od lat ma to miejsce w procesie kształcenia
w zawodach związanych z opieką społeczną.
Przepisy rozporządzenia115
nakładają na podmioty prowadzące kształcenie ustawiczne
w formach pozaszkolnych obowiązek zapewnienia warunków organizacyjnych i technicznych
umożliwiających udział w kształceniu osobom niepełnosprawnym.
Dostosowanie warunków i form przeprowadzania
sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych.
Na mocy przepisów rozporządzeń116
:
o nauczyciel jest zobowiązany dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb
rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia posiadającego
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego;
o uczniowie lub absolwenci niepełnosprawni, posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia
specjalnego, przystępują do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki
114 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184). 115 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz.
U. poz. 186). 116 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562,
z późn. zm.), oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach
i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. z 2014 r. poz. 392) oraz w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i
młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).
str. 44
w szkole podstawowej, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum,
egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie,
w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepełnosprawności.
Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej opracowuje szczegółową informację
o sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu
gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje
w zawodzie, odpowiednio do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb
rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów lub absolwentów
i podaje do publicznej wiadomości na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
w terminie do dnia 1 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany sprawdzian lub
egzamin.
Centralna Komisja Egzaminacyjna, która przygotowuje egzaminy zewnętrzne,
uwzględnia wyrównywanie szans zdających z różnymi typami niepełnosprawności
- np. specjalne arkusze dla uczniów słabowidzących; zapewnienie, w razie potrzeby, tłumacza
języka migowego w przypadku ucznia niesłyszącego lub słabosłyszącego.
Wymienione wyżej sposoby dostosowania obejmują m.in. (w przypadku np.: egzaminu
maturalnego):
◊ dla absolwentów niesłyszących - zdawanie ustnego egzaminu maturalnego z języka
polskiego w języku migowym, arkusze egzaminacyjne dostosowane do dysfunkcji oraz
zarówno w części ustnej, jak i pisemnej zapewnienie w czasie przeprowadzania egzaminu
obecności surdopedagoga lub tłumacza języka migowego, jeżeli jest to niezbędne dla
uzyskania właściwego kontaktu z absolwentem i pomocy w obsłudze specjalistycznego
sprzętu i środków dydaktycznych;
◊ dla absolwentów niewidomych – odczytanie z czarnodruku poleceń i tekstów przez członka
zespołu przedmiotowego na egzaminie ustnym z języka obcego nowożytnego, arkusz
egzaminacyjny dostosowany do dysfunkcji w piśmie Braille’a wraz z czarnodrukiem albo w
czarnodruku oraz zapewnienie w czasie przeprowadzania egzaminu obecności
tyflopedagoga, jeżeli jest to niezbędne dla uzyskania właściwego kontaktu z absolwentem
i pomocy w obsłudze specjalistycznego sprzętu i środków dydaktycznych,
◊ dla absolwentów z niepełnosprawnością ruchową – miejsce pracy dostosowane do potrzeb
zdającego, w części pisemnej dodatkowo pomoc nauczyciela wspomagającego w czytaniu
i/lub pisaniu.
Ponadto w szczególnych przypadkach, w tym nieujętych w ww. informacji dyrektora
CKE, decyzję o sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu do
potrzeb absolwenta podejmuje – po uzgodnieniu z radą pedagogiczną – przewodniczący zespołu
egzaminacyjnego na podstawie pisemnego porozumienia z dyrektorem właściwej okręgowej
komisji egzaminacyjnej.
Natomiast osobom dorosłym niewidomym, słabowidzącym, niesłyszącym,
słabosłyszącym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z upośledzeniem
umysłowym w stopniu lekkim lub z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
zagwarantowano przepisami rozporządzenia117
przystąpienie do egzaminów eksternistycznych
z zakresu obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w ramowych planach nauczania
szkół dla dorosłych (podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego) oraz z zakresu
wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla zasadniczej szkoły
zawodowej w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepełnosprawności, na
podstawie zaświadczenia potwierdzającego występowanie danej dysfunkcji wydanego przez
lekarza.
117 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz. U. poz. 188).
str. 45
Szczególne warunki organizacyjne
podczas egzaminu osób niepełnosprawnych na doradcę podatkowego.
Ministerstwo Finansów organizując egzamin na doradcę podatkowego zapewnia
kandydatom, którzy zgłoszą swoją dysfunkcję fizyczną (niepełnosprawność) szczególne warunki
organizacyjne podczas egzaminu. Wówczas egzamin przygotowywany jest dla tych osób tak,
aby w pełni mogły w nim uczestniczyć (np. na części pisemnej egzaminu - przygotowanie
stanowiska komputerowego w przypadku trudności z pisaniem ręcznym).
Środki na realizację zadań edukacyjnych przekazywane z budżetu państwa,
w części oświatowej subwencji ogólnej.
Podstawowym źródłem finansowania zadań samorządów z zakresu edukacji jest część
oświatowa subwencji ogólnej.
W algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu
terytorialnego na rok 2014, stanowiącym załącznik do rozporządzenia118
uwzględniono
w odniesieniu do uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego wagi119
Ponadto, w roku 2014 pozytywnie rozpatrzono 280 wniosków o zwiększenie części
oświatowej subwencji ogólnej z 0,4% rezerwy z tytułu wyposażenia w sprzęt szkolny i pomoce
dydaktyczne poradni psychologiczno-pedagogicznych na łączną kwotę 3.880 tys. zł. Wnioski
dotyczyły 404 placówek.
Nadzór pedagogiczny.
Wdrażanie opracowywanych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w przedszkolach,
szkołach i placówkach systemu oświaty jest kontrolowane i analizowane.
Analizowanie funkcjonowania i efektów kształcenia specjalnego w różnych formach
organizacyjnych jest prowadzone poprzez analizę:
danych gromadzonych w Systemie Informacji Oświatowej,
wyników nadzoru pedagogicznego,
wniosków i uwag, dotyczących realizacji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.
Rokrocznie minister właściwy do spraw oświaty i wychowania ustala podstawowe
kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa, w szczególności zadań
z zakresu nadzoru pedagogicznego, a następnie koordynuje jego wykonywanie na terenie kraju.
Kuratorzy oświaty opracowują i przekazują Ministrowi Edukacji Narodowej (na początku
każdego roku szkolnego), szczegółowe plany nadzoru pedagogicznego zawierające dane
ilościowe w zakresie zaplanowanych ewaluacji całościowych i problemowych oraz kontroli
planowych, w odniesieniu do poszczególnych typów szkółi rodzajów placówek.
Realizacja planów nadzoru pedagogicznego kuratorów oświaty jest systematycznie
monitorowana (w cyklu comiesięcznym), co daje bieżący obraz realizacji zadań z zakresu
nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratora oświaty. Otrzymywane od kuratorów oświaty bieżące informacje umożliwiają ewentualną ocenę
sprawności i efektywności nadzoru pedagogicznego, planowanie i wdrażanie rozwiązań
służących rozwojowi szkół i placówek.
W związku z art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty gromadzone są także
informacje dotyczące wykonywania przez kuratorów oświaty zadań nieujętych w planie nadzoru
pedagogicznego - realizacji kontroli doraźnych.
Przekazane przez kuratorów oświaty wnioski, stanowią materiał do przygotowania
informacji zbiorczej dotyczącej realizacji zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego w szkołach
i placówkach w danym roku szkolnym. Pozwalają na sformułowanie rekomendacji, które
minister właściwy do spraw oświaty i wychowania uwzględnia ustalając kierunki realizacji
polityki oświatowej państwa.
118 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla
jednostek samorządu terytorialnego w roku 2014 (Dz. U. z 2013 r., poz. 1687). 119 Szczegółowa informacja dotycząca wag została zamieszczona w załączniku 13.
str. 46
Problematyka kształcenia uczniów niepełnosprawnych jest uwzględniana w tematyce
prowadzonych kontroli w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego.
Wśród tematów kontroli planowych realizowanych przez kuratorów oświaty
występowały tematy dotyczące kształcenia specjalnego.
W roku szkolnym 2013/2014 przeprowadzone zostały kontrole w zakresie: organizacji
kształcenia uczniów niepełnosprawnych w publicznych przedszkolach i szkołach
ogólnodostępnych, w publicznych przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami
integracyjnymi oraz w publicznych przedszkolach i szkołach integracyjnych.
W roku szkolnym 2014/2015 ustalono kierunek polityki oświatowej państwa
pn. „Edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych”.
Kierunki realizacji zadań w ramach nadzoru pedagogicznego obejmują kontrole m. in.:
„Prawidłowość organizacji zajęć rewalidacyjnych, w tym liczba godzin i rodzaj tych zajęć
oraz ich zgodność z zaleceniami zawartymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego
z uwagi na niepełnosprawność w szkole ogólnodostępnej” - w publicznych przedszkolach,
szkołach podstawowych, gimnazjach, oddziałach ogólnodostępnych i/lub integracyjnych;
„Prawidłowość wydawania przez zespoły orzekające działające w poradniach
psychologiczno-pedagogicznych orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego”
w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
Nadal planowane jest sukcesywne włączanie zagadnień dotyczących kształcenia uczniów
z niepełnosprawnościami do tematów kontroli planowych, określonych przez MEN
w kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa (kontrole te są realizowane przez kuratorów
oświaty).
Projekty dotyczące systemu oświaty współfinansowane
ze środków Unii Europejskiej.
W roku 2014 nie realizowano projektów adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do
osób niepełnosprawnych, natomiast były kontynuowane projekty:
"Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez
całe życie",
"Edukacja dla pracy - etap II",
których głównymi celami jest modernizacja systemu doradztwa zawodowego, co wpływa na
poprawę sytuacji wszystkich uczestników rynku pracy, w tym osób niepełnosprawnych.
Ponadto w roku 2014 kontynuowano realizację projektów:
"Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania KRK oraz Krajowego
Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie",
„Budowa krajowego systemu kwalifikacji – wdrożenie zintegrowanego rejestru kwalifikacji
w zakresie organizacyjno-instytucjonalnym”, oraz
"Budowa krajowego systemu kwalifikacji – pilotażowe wdrożenie krajowego systemu
kwalifikacji oraz kampania informacyjna dotycząca jego funkcjonowania",
w ramach których tworzona jest Polska Rama Kwalifikacji, Krajowa Rama Kwalifikacji
i Krajowy Rejestr Kwalifikacji, co przekłada się na poprawę sytuacji uczestników rynku,
w tym osób niepełnosprawnych m. in. poprzez opisanie i zdiagnozowanie kwalifikacji
i kompetencji występujących na rynku pracy (także tych pochodzących z edukacji
pozaformalnej i nieformalnej).
Programy rządowe adresowane bezpośrednio lub pośrednio do osób
niepełnosprawnych albo mogących mieć pozytywny wpływ na poprawę
sytuacji osób niepełnosprawnych.
28 lipca 2014 roku weszła w życie uchwała Nr 130/2014 Rady Ministrów w sprawie
przyjęcia Rządowego programu na lata 2014-2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła". Program
jest kontynuacją Programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła”, który resort edukacji realizował
latach 2008- 2013.
str. 47
Program stanowi narzędzie inicjowania i koordynowania na szczeblu centralnym
i wojewódzkim działań na rzecz podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach.
Model osiągania efektów w postaci poprawy szeroko rozumianego bezpieczeństwa został oparty
na założeniach psychologii pozytywnej i pozytywnej profilaktyki koncentrującej się głównie na
rozpoznawaniu i wzmacnianiu zasobów i potencjału szkoły lub placówki i jej społeczności.
Głównym celem Programu jest: Zwiększenie skuteczności działań wychowawczych
i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach
i placówkach oświatowych. Cele operacyjne Programu obejmują: Kreowania zdrowego,
bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkoły i placówki; Zapobiegania problemom
i zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży; Promowania zdrowego stylu życia wśród
dzieci i młodzieży.
Program ma charakter ramowy i rekomenduje zadania, których realizacja przyczyni się
do osiągania założonych celów. Wskazano w nim także na konieczność diagnozowania
lokalnych problemów i ustalenia przyczyn ich powstania, a następnie wyboru efektywnych
sposobów ich rozwiązania.
Ważnym obszarem działania w Programie są projekty edukacyjne mające na celu
doskonalenie kompetencji wychowawczych nauczycieli.
W listopadzie 2014 r. została zorganizowana konferencja skierowana do nauczycieli,
przedstawicieli poradni psychologiczno-pedagogicznych, pracowników placówek doskonalenia
nauczycieli i pracowników bibliotek pedagogicznych.
Konferencja prowadzona była w 4 interaktywnych grupach panelowych, które dotyczyły:
o Panel 1: „Uczniowie z autyzmem i zespołem Aspergera”,
o Panel 2: „Uczniowie z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)”,
o Panel 3: „Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną”,
o Panel 4: „Dzieci i młodzież z zaburzeniami zachowania”.
Celem przedsięwzięcia było poznanie praktycznych rozwiązań przeciwdziałania
przemocy rówieśniczej wobec dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
w szkole ogólnodostępnej.
Ważnym aspektem dyskusji, w odniesieniu do ucznia z niepełnosprawnością, była próba
określenia zasobów jakie posiadają szkoły w zakresie tworzenia bezpiecznego i przyjaznego
środowiska. Wiele uwagi poświęcono tematowi zwiększania otwartości szkoły na współpracę
z instytucjami i podmiotami, które mogą wspierać działania profilaktyczne szkoły
w środowisku lokalnym, w szczególności do ucznia z niepełnosprawnością.
Ogólnopolskie programy profilaktyczne
pośrednio skierowane do dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Główny Inspektorat Sanitarny kontynuował w 2014 r realizację ogólnopolskich
programów profilaktycznych pośrednio skierowanych do osób niepełnosprawnych tj.:
„Trzymaj Formę” – ogólnopolski program profilaktyczny, adresowany do dzieci
i młodzieży,
Program Edukacyjny Bliżej siebie dalej od nałogów, ARS czyli jak dbać o miłość
– ogólnopolski program adresowany do młodzieży szkół ponadgimnazjalnych,
Program „Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce” na lata 2014 –
2018,
„Czyste powietrze wokół nas” – program przedszkolnej edukacji antytytoniowej,
„Nie pal przy mnie proszę” – program edukacji antytytoniowej skierowany do uczniów klas
i – III szkoły podstawowej,
„Znajdź właściwe rozwiązanie” – program profilaktyki palenia tytoniu skierowany do
uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów.
str. 48
Zobowiązanie wszystkich uczelni do określenia w regulaminie studiów
sposobu dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu dydaktycznego
do szczególnych potrzeb studentów niepełnosprawnych,
w tym dostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności.
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydał 25 września 2014 r. rozporządzenie
w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów
w uczelniach120
.
Zgodnie z rozporządzeniem121
wszystkie uczelnie zobowiązane są do określenia
w regulaminie studiów sposobu dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu
dydaktycznego do szczególnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi,
w tym dostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności122
.
Po wejściu w życie rozporządzenia123
, główna rola w zakresie dostosowania do nowych
regulacji aktów wewnątrzuczelnianych (uchwał senatu w sprawie warunków rekrutacji oraz
w sprawie regulaminu studiów) spoczywa na uczelniach. Sposób, w jaki nowe rozwiązania
zostaną przez nie wdrożone, będzie miał największy wpływ na sytuację niepełnosprawnych
kandydatów na studia oraz studentów.
Uczelnie rozpoczęły w ub.r. - w ramach wdrażania przepisów - prace w zakresie
dostosowywania regulaminu studiów do przyjętych prawnych rozwiązań. Nowe regulaminy
będą obowiązywały od 1 października 2015 r. i dopiero wówczas będzie można stwierdzić
w jakim stopniu uczelnie wprowadziły oczekiwane regulacje (regulamin studiów uchwala senat
uczelni, nie jest wymagane zatwierdzenie tego dokumentu przez ministra).
Analiza przepisów obecnie funkcjonujących w regulaminach studiów uczelni wskazuje,
iż zawierają one przepisy wskazujące na dostosowanie procesu dydaktycznego do szczególnych
potrzeb studentów niepełnosprawnych. Do najczęściej występujących w regulaminach studiów
uczelni rozwiązań, zaliczyć należy:
regulacje dotyczące powołania pełnomocników lub biur ds. studentów niepełnosprawnych,
przepisy regulujące prawa studentów niepełnosprawnych i obowiązki uczelni,
przepisy przewidujące prawo osób niepełnosprawnych do studiowania w ramach
indywidualnej organizacji studiów,
szczegółowe regulacje dotyczące organizacji zajęć, w tym przewidujące prawo studenta
niepełnosprawnego do:
szczególnych warunków uczestnictwa w zajęciach,
pierwszeństwa w zapisach na zajęcia i w wyborze grup zajęciowych,
używania na zajęciach środków wspomagających proces kształcenia np. urządzeń
rejestrujących,
indywidualnych konsultacji lub terminów zajęć,
możliwości korzystania z pomocy osób trzecich, np. tłumaczy języka migowego,
asystentów,
możliwości zmiany sal, grup ćwiczeniowych itp.,
szczegółowe regulacje odnoszące się do egzaminów i zaliczeń, przewidujące prawo do:
wydłużenia czasu trwania egzaminów,
zmiany formy egzaminu,
przesunięcia terminu egzaminu,
120 Dz. U. poz. 1302. 121 Ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz. 455 z późn. zm.) wprowadzone zostały do ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.) zmiany służące stwarzaniu osobom
niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i badaniach naukowych – jako jedno z podstawowych zadań uczelni
(art. 13 ust. 1 ustawy).Istotna zmiana związana jest z nowelizacją art. 162 ustawy, który zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego do określenia w drodze rozporządzenia warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów
w uczelniach. 122 Jest to już drugie rozporządzenie nakładające ten obowiązek – pierwsze było wydane w 2011 r. 123 1 października 2015 r.
str. 49
korzystania z pomocy osób trzecich, np. tłumaczy języka migowego, asystentów,
materiałów w indywidualnych formach zapisu (pismo brajla, zapis audio),
zaliczeń w formie niestacjonarnej,
przepisy przewidujące prawo do indywidualnej opieki wybranego nauczyciela
akademickiego/opiekuna,
przepisy przewidujące prawo do zapewnienia dostosowanych do rodzaju
niepełnosprawności, warunków korzystania z biblioteki,
przepisy przewidujące prawo do stosownej pomocy w pozyskiwaniu materiałów
dydaktycznych i sprzętu niezbędnego do studiowania,
przepisy przewidujące ułatwienia dojazdu (zezwolenie na wjazd samochodem i parkowanie
na terenie uczelni).
Dane statystyczne dotyczące studentów i doktorantów niepełnosprawnych.
Z informacji nadesłanej (na potrzeby określenia dotacji124
na 2014 r. udzielonej z części
38 „Szkolnictwo wyższe”) przez uczelnie publiczne i niepubliczne nadzorowane przez ministra
właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, uczelnie prowadzone przez kościoły i związki
wyznaniowe finansowane z budżetu państwa na podstawie odrębnych przepisów oraz uczelnie
wojskowe w zakresie kształcenia osób cywilnych, wynika wykazały, że uczelnie te kształcą
27.595 studentów oraz 778 doktorantów będących osobami niepełnosprawnymi, co łącznie
stanowi liczbę 28.373 osób niepełnosprawnych.
W roku akademickim 2014/2015 w nadzorowanych przez Ministra Zdrowia uczelniach
medycznych studiowało 977 niepełnosprawnych studentów125
.
4. pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych.
Przepisy126
ustawy o systemie oświaty zagwarantowały wszystkim uczniom możliwość
korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej, świadczonej przez poradnie
psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne, a także nauczycieli
i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem w przedszkolach, szkołach i placówkach
(pedagodzy, psycholodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i inni specjaliści).
W 2014 r. na terenie Polski funkcjonowało 839 poradni psychologiczno-pedagogicznych,
w tym 579 publicznych i 260 niepublicznych127
.
Kadra poradnictwa to specjaliści przygotowani do realizacji, określonych w aktach
prawnych128
zadań związanych z działalnością diagnostyczną, terapeutyczną, profilaktyczną
i doradczą. Są to w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi, jak
również rehabilitanci ruchowi (fizjoterapeuci) oraz lekarze różnych specjalności.129
W 2014 zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-
pedagogicznych, w tym publicznych poradniach specjalistycznych, wydały 105.538 orzeczeń130
.
124 W 2014 r. w wyniku nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadzono dodatkowy art. 106a regulujący kwestię
pozostawania w uczelniach niepublicznych niewykorzystanych z końcem roku środków z dotacji z budżetu państwa. Przepis obowiązuje do 1 stycznia 2015 r. i zgodnie z jego brzmieniem w przypadku gdy niewykorzystane środki na koniec poprzedniego roku budżetowego
przewyższają kwotę dotacji kalkulacyjnej na dofinansowanie danego zadania na dany rok budżetowy uczelnie niepubliczne będą zobowiązane do
zwrotu do budżetu państwa różnicy pomiędzy niewydatkowanymi środkami a wysokością dotacji kalkulacyjnej. Dotacja ta, na podstawie art. 94 ust. 3 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, jest udzielana z budżetu państwa z części, których dysponentami
są: minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, minister właściwy do spraw wewnętrznych, minister właściwy
do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej i minister właściwy do spraw zdrowia. 125
Szczegółowy wykaz liczby studentów w podziale na uczelnie i na rodzaje niepełnosprawności przedstawiono w załączniku 14. 126 Art. 1 pkt 4 ustawy o systemie oświaty. 127 Dane Systemu Informacji Oświatowej - stan na dzień 30 września 2014 r. 128 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni
psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. poz.199), oraz rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. Nr 173, poz.1072). 129 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 15 tab.4. 130 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 15 tab. 2 i 3.
str. 50
w statystyce znajdują się dane, w których wskazano liczbę opinii wydanych w 2014 r. przez
poradnie psychologiczno-pedagogiczne, bez wyodrębnienia liczby opinii wydanych dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych (takiego wyodrębnienia nie stosuje się w SIO).
Pomoc dzieciom i młodzieży, w tym niepełnosprawnym, a także rodzicom
i nauczycielom świadczona była przez poradnie w sposób bezpośredni m.in. w formie
warsztatów, zajęć terapeutycznych, ćwiczeń, wykładów, porad indywidualnych i grupowych.131
5. pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem
i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,
Osoby niepełnosprawne otrzymują wsparcie na rynku pracy, oferowane ustawowo przede
wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego (powiaty i województwa), Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej (m.in. Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych
i Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) oraz przez organizacje
pozarządowe132
.
Osoby niepełnosprawne na rynku pracy - wsparcie ogólne.
Ustawia z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy133
przewiduje regulacje dotyczące osób niepełnosprawnych.
Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach
usług i instrumentów rynku pracy.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, osoba niepełnosprawna
może uzyskać status bezrobotnego, o ile jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co
najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo
innej pracy zarobkowej, i spełnia pozostałe warunki określone w tym przepisie.
Ponadto, bezrobotne osoby niepełnosprawne są zaliczane do grupy osób w szczególnej
sytuacji na rynku pracy, wskazanej w art. 49 ustawy i mają pierwszeństwo w skierowaniu do
udziału w programach specjalnych.
131 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 15 tab.5. 132 Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
( Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm) oraz ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.
U. 215 r. poz. 149 i 357.). 133 Dz. U. 2015 r. poz. 149 i 357.
str. 51
Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych134
, który jest aktem podstawowym
w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych, osoba niepełnosprawna zarejestrowana
w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca
w zatrudnieniu ma prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy na zasadach
określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Ponadto, osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako
poszukująca pracy i niepozostająca w zatrudnieniu może również korzystać na zasadach takich
jak bezrobotni z następujących usług lub instrumentów określonych w ustawie
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: szkoleń, stażu, prac interwencyjnych,
przygotowania zawodowego dorosłych, badań lekarskich lub psychologicznych, zwrotu kosztów
przejazdów czy studiów podyplomowych.
W 2014 r. ten ustawowy katalog został rozszerzony, w odniesieniu do osób
niepełnosprawnych, poprzez dodanie szkoleń na podstawie trójstronnej umowy szkoleniowej,
bonu szkoleniowego, stażowego i na zasiedlenie, a także pośrednictwa pracy i poradnictwa
zawodowego.
Działanaia na rzecz poprawy jakości usług świadczonych
dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin135
.
Projekty realizowane w ramach Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013, były ukierunkowane na wsparcie m.in.
instytucji rynku pracy. Ich celem było podniesienie efektywności funkcjonowania tych instytucji
oraz poprawa jakości świadczonych przez nie usług oraz udoskonalenie istniejących
mechanizmów, które pozwolą na racjonalizację systemu aktywizacji zawodowej osób
bezrobotnych oraz osób wykluczonych społecznie, w tym osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. zrealizowano następujące działania na rzecz osób niepełnosprawnych
w obszarze rynku pracy:
wdrożono136
w Publicznych Służbach Zatrudnienia narzędzie nowoczesnej komunikacji
(wortal), które dzięki zaimplementowanym funkcjom (nakładki na stronę internetową)
zostały przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.
opracowano model137
- Standard poradnictwa specjalistycznego dla osób
z niepełnosprawnością i ich rodzin.
Standaryzacja poradnictwa specjalistycznego wpływa na podniesienie jakości świadczonych
usług poradniczych, dynamizację procesu rozwoju poradnictwa specjalistycznego
prowadzonego zarówno przez publiczne, jak i pozarządowe podmioty pomocy i integracji
społecznej, a także na poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnością i przeciwdziałanie ich
wykluczeniu społecznemu.
Wypracowany standard zawiera wytyczne dla jednostek świadczących usługi poradnicze dla
osób z niepełnosprawnością i ich rodzin, a także rekomendacje dotyczące nowych regulacji
prawnych w zakresie poradnictwa specjalistycznego dla osób z niepełnosprawnością i ich
rodzin138
.
134 Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm. 135 Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (DWF) nadzoruje realizację
projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do osób niepełnosprawnych albo mogących mieć pozytywny wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych, wdrażanych w ramach Priorytetu I Zatrudnienie
i integracja społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). 136 W ramach Działania 1.1 Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy w projekcie pt. Implementacja i rozwój systemu informacyjnego publicznych służb zatrudnienia. 137 W ramach projektu pt. Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. 138 Wypracowany w ramach projektu standard był podstawą do opracowania propozycji rozwiązań legislacyjnych w postaci projektu rozporządzenia ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego do opracowanej nowelizacji ustawy o pomocy społecznej.
str. 52
Bezrobocie rejestrowane osób niepełnosprawnych w 2014 r.139
- okres pozostawania bez pracy, wiek, staż i wykształcenie.
.
139 Podstawowe ogólne dane statystyczne dotyczące bezrobocia rejestrowanego osób niepełnosprawnych zostały zamioeszczone w części I „Informacji…”
str. 53
Oferty pracy dla zarejestrowanych osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. zgłoszono do powiatowych urzędów pracy 1.094.884 wolne miejsca pracy
i miejsca aktywizacji zawodowej, z czego 55.983 (5,11%) było skierowanych dla osób
niepełnosprawnych, w tym:
7.817 ofert dotyczyło pracy subsydiowanej,
3.193 pracy z sektora publicznego,
14 790 pracy sezonowej.
Poradnictwo zawodowe zarejestrowanych osób niepełnosprawnych.
10.036 osób niepełnosprawnych (7,94% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)
skorzystało z rozmowy wstępnej w poradnictwie zawodowym prowadzonym przez urzędy
pracy,
47.333 osoby niepełnosprawne (37,47% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)
skorzystały z wizyt poradnictwa zawodowego w ramach porady indywidualnej,
21.004 osoby niepełnosprawne (16,63% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)
skorzystały z porady indywidualnej,
6.062 osoby niepełnosprawne (4,79% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)
skorzystały z porady grupowej,
877 osób niepełnosprawnych (0,69% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)
uczestniczyło w badaniach testowych,
str. 54
8.285 osób niepełnosprawnych (6,56% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)
uczestniczyło w spotkaniach grupowych dotyczących informacji zawodowej.
Przeprowadzono 1.201 badań testowych wśród osób niepełnosprawnych.
Szkolenia zarejestrowanych osób niepełnosprawnych
W szkoleniach organizowanych przez urzędy pracy uczestniczyło 4.596 osób
niepełnosprawnych (3,64% ogółu niepełnosprawnych).
Szkolenie ukończyło, 4.489 osób niepełnosprawnych (97,67% ogółu skierowanych na
szkolenie).
1.655 osób niepełnosprawnych, które ukończyły szkolenie (36,86% ogółu osób, które
ukończyły szkolenie) podjęło pracę w trakcie bądź po ukończeniu szkolenia, z czego 1.609 osób
bezrobotnych (1,47% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych) i 43
osoby poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu (0,25% ogółu osób
niepełnosprawnych poszukujących pracy).
Indywidualny Plan Działania zarejestrowanych osób niepełnosprawnych.
W drugim półroczu sprawozdawczym 2014 r. przygotowano Indywidualny Plan
Działania dla:
94.376 bezrobotnych osób niepełnosprawnych (86,66% ogółu bezrobotnych osób
niepełnosprawnych),
2.003 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy (11,75% ogółu osób niepełnosprawnych
poszukujących pracy).
Realizację Indywidualnego Planu Działania przerwało:
22.388 bezrobotnych osób niepełnosprawnych (23,72% ogółu osób niepełnosprawnych dla
których opracowano indywidualny plan działania),w tym 6.847 w związku z podjęciem
pracy,
1.085 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy (54,16% ogółu osób niepełnosprawnych
dla których opracowano indywidualny plan działania), w tym 129 w związku z podjęciem
pracy.
Realizację Indywidualnego Planu Działania IPD zakończyło 19.521 bezrobotnych osób
niepełnosprawnych (20,63% ogółu osób niepełnosprawnych objętych indywidualnym planem
działania) i 814 osób niepełnosprawnych poszukującym pracy (40,63% ogółu osób
niepełnosprawnych objętych indywidualnym planem działania).
Natomiast w końcu 2-go półrocza 2014 roku realizację IPD zakończyło 105.121
niepełnosprawnych bezrobotnych (w tym 51.363 kobiety) oraz 3.690 niepełnosprawnych
poszukujących pracy ( w tym 1 .97 kobiet).
str. 55
Udział osób niepełnosprawnych wśród ogółu zarejestrowanych osób bezrobotnych
i poszukujących pracy wynosił 6,5% (udział osób niepełnosprawnych wśród osób bezrobotnych
wynosił 5,6% a wśród osób poszukujących pracy 47,7%)140
.
Ustawowa ochrona osób niepełnosprawnych
przed dyskryminacją na rynku pracy.
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zawiera przepisy
zapewniające ochronę przeciwko dyskryminacji z różnych przyczyn, w tym w związku
z niepełnosprawnością. Art. 2a ustawy wyraźnie określa, że przepisy ustawy chronią
przestrzeganie zasady równego traktowania w dostępie i korzystaniu z usług rynku pracy oraz
instrumentów rynku pracy bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię,
wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
Szczegółowe przepisy ustawy zawierają zakaz dyskryminacji w zakresie:
ustalania kryteriów wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców,
zasad działalności agencji zatrudnienia,
prowadzenia pośrednictwa pracy,
przyjmowania ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców,
poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej,
kierowania i korzystania ze szkoleń.
Ponadto, zgodnie z art. 2b ustawy, do postępowań o naruszenie zasady równego
traktowania stosuje się przepisy ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych
przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, a także – zgodnie z art. 121 ust.
3 i art. 123 ustawy - przepisy karne dotyczące postępowania w przypadku naruszenia zakazów
dyskryminacji.
W myśl tych przepisów kto świadcząc usługi z zakresu agencji zatrudnienia, nie
przestrzega zasady zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę,
religię, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne
i wyznanie lub ze względu na przynależność związkową albo też ze względu na płeć, wiek,
niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne,
wyznanie lub orientację seksualną odmówi zatrudnienia kandydata na wolnym miejscu
zatrudnienia lub miejscu przygotowania zawodowego, podlega karze grzywny nie niższej niż
3.000 zł.
Zwolnienia ze składek na Fundusz Pracy
oraz monitoring zwolnień pracowników niepełnosprawnych.
Zgodnie z art. 105 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
przedsiębiorcy Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku
Ociemniałych Żołnierzy Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi,
Zakład Opieki dla Niewidomych w Laskach oraz zakłady aktywności zawodowej nie opłacają
składek na Fundusz Pracy za zatrudnionych pracowników o znacznym lub umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności.
27 maja 2014 r. weszła w życie w życie nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy141
; w której wprowadzona została zmiana w art. 70 ust. 1 polegająca
na tym, że w przypadku zwolnień monitorowanych pracodawca obowiązany jest uzgodnić
z powiatowym urzędem pracy zakres formy pomocy dla swoich pracowników,
z uwzględnieniem pracowników będących osobami niepełnosprawnymi, co umożliwi
przygotowanie programu zwolnień monitorowanych z uwzględnieniem potrzeb i możliwości
osób niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne na rynku pracy - szczególne wsparcie.
Szczególne wsparcie osób niepełnosprawnych na rynku pracy zostało zawarte
w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
140Dane średnioroczne. 141 Dz.U. 2015.149. -j.t.
str. 56
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w której m.in. określono zadania i działania jednostek
samorządu terytorialnego (województw i powiatów) w zakresie aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych, w tym powiatowych urzędów pracy, a także określono zadania i działania
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Działania samorządów powiatowych i samorządów województw
w zakresie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych142
Samorządy powiatowe i samorządy województw realizowały w 2014 r. zadania
w zakresie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych143
wynikające z ustawy
o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Samorządy powiatowe144
Zwrot pracodawcom kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej145
.
Samorządy 246 powiatów (64,73%) podpisały w ub.r. z 81 pracodawcami z sektora
finansów publicznych umowę na dofinansowanie utworzenia 99 stanowisk pracy dla osób
niepełnosprawnych oraz z 859 pracodawcami nie należącymi do sektora finansów publicznych
na dofinansowanie utworzenia 987 stanowisk dla osób niepełnosprawnych.
Ogółem utworzono 1.086 stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, w tym 89
- w zakładach pracy chronionej i 139 - u pracodawców z terenów wiejskich.
Na wyposażonych stanowiskach pracy zatrudniono 1.088 osób niepełnosprawnych.
Wydatkowano na ten cel 37.032.863 zł.
Zwrot kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu
w pracy146
.
Starostowie 21 powiatów (5,52%) w ub.r. wypłacili pracodawcom dofinansowanie
z tytułu zwrotu kosztów zatrudnienia 161 pracowników pomagających 346 pracownikom
niepełnosprawnym, w tym 6 z sektora finansów publicznych, i 340 spoza sektora finansów
publicznych (267 - w zakładach pracy chronionej). 38 pracowników niepełnosprawnych było
mieszkańcami wsi. Dofinansowanie wypłacono w wysokości 381.553 zł.
Spośród 161 pracowników pomagających osobom niepełnosprawnym w pracy, których
wynagrodzenia dofinansowano ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, 6 było zatrudnionych w jednostkach sektora publicznego oraz 155 -
w jednostkach spoza sektora finansów publicznych, w tym 102 - w zakładach pracy
chronionej.
Zwrot wydatków na instrumenty i usługi rynku pracy na rzecz osób niepełnosprawnych
poszukujących pracy i niepozostających w zatrudnieniu147
- finansowanie szkoleń
organizowanych przez powiatowy urząd pracy dla osób niepełnosprawnych bezrobotnych,
poszukujących pracy i nie pozostających w zatrudnieniu148
.
2.518 osób niepełnosprawnych z 267 powiatów (70,26%) otrzymało dofinansowanie
m.in. w zakresie szkoleń, stażu, prac interwencyjnych, przygotowania zawodowego osób
dorosłych, badań lekarskich lub psychologicznych, w wysokości 10.953.464 zł., w tym 666
mieszkańców wsi. Średnia kwota dofinansowania wynosiła 4.350 zł.
142 Podział środków przypadających samorządom wojewódzkim i powiatowym został dokonany na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz. U. Nr 88, poz. 808, z późn. zm.). 143 Opracowano na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych w roku 2014”. 144 Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowało 380 samorządów powiatowych (314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu). 145Art. 26e ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 146 Art. 26d ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.,
Nr 127, poz. 721 ze zm.). 147 Art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.,
Nr 127, poz. 721 ze zm.). 148 Art. 40 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.).
str. 57
672 osoby niepełnosprawne z 13 samorządów powiatowych (29,73%) otrzymały
dofinansowanie kosztów szkoleń organizowanych przez powiatowy urząd pracy149
, w tym 109
niepełnosprawnych mieszkańców wsi.
Spośród 672 przeszkolonych osób niepełnosprawnych zatrudnienie uzyskały
92 osoby, co stanowi 13,69% osób przeszkolonych, w tym 31 kobiet i 13 mieszkańców wsi.
Zwrot kosztów szkoleń organizowanych przez pracodawców150
.
Wnioski o dofinansowanie kosztów szkoleń zatrudnionych osób niepełnosprawnych
złożyło w 2014 r. 8 pracodawców jednostek sektora finansów publicznych i niepublicznych.
Starostowie 2 powiatów (0,52%): strzelecko-drezdeneckiego i gdańskiego dokonali,
w ramach podpisanych 3 umów zwrotu kosztów za ukończone szkolenia 15 osób
w wysokości 18.241zł.
Średni koszt szkolenia wyniósł 1.216 zł. w grupie przeszkolonych było 12 osób
zatrudnionych w zakładach pracy chronionej (10 kobiet i 5 mieszkańców wsi).
Przyznawanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie
wkładu do spółdzielni socjalnej151
.
1.170 osób niepełnosprawnych z 211 samorządów powiatowych (55,52%) złożyło
wnioski o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, na łączną kwotę
48.565.252 zł.
Starostowie podpisali umowy z 715 osobami niepełnosprawnymi, przy czym umowy
zostały zrealizowane z 711 osobami niepełnosprawnymi w wysokości 23.172.995 zł.
Dofinansowanie do 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego przez osobę
niepełnosprawną prowadzącą działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione
gospodarstwo rolne na kontynuowanie tej działalności152
.
Do starostów wpłynęło 30 wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę 306.115 zł.
Zawartych zostało przez 12 starostów (3,15%) 21 umów na kwotę 95.977 zł.
Ogółem w ramach nowych umów oraz zobowiązań z tytułu umów zawartych
w okresach poprzednich wypłatę dofinansowania zrealizowano na rzecz 25 osób
niepełnosprawnych na łączną kwotę 88.958 zł. Wśród tych osób był 1 mieszkaniec wsi, który
otrzymał dofinansowanie w kwocie 5.700 zł.
Samorządy województw153
Dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej154
.
W 2014 r. utworzono 13 nowych zakładów aktywności zawodowej
w 8 województwach (dolnośląskie, lubelskie, łódzkie, mazowieckie, podkarpackie, śląskie,
warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie).
W ub.r. w 15 województwach (93,75%) funkcjonowało 87 zakładów aktywności
zawodowej, w których zatrudnionych było 3.466 osób niepełnosprawnych, w tym 1.184
mieszkańców wsi155
. Na dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności
zawodowej samorządy wojewódzkie wykorzystały środki w wysokości 73.390.886 zł.
149 O takie szkolenie ubiegało się w ub.r. 1.068 osób niepełnosprawnych. 150 Art. 41 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 151 Art. 12a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 152 Art. 13 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 153 Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowało 16 samorządów wojewódzkich. Na zadania samorządów wojewódzkich zaplanowano
kwotę 146.341.000 zł. Samorządy wykorzystały środki w łącznej kwocie 144.572.638 zł (98,8% środków wyliczonych według algorytmu), z
czego na zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej wykorzystano kwotę 73.390.886 zł (50,8%), a na zadania dotyczące rehabilitacji społecznej kwotę 71.181.752 zł (49,2%), wraz z kosztami obsługi w kwocie 3.614.193 zł i wykorzystały łącznie 148.186.831 zł 154 Art. 35 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U.
z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 155 W stosunku do 2013 r. liczba zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych wzrosła o 516 osób.
str. 58
Z ogólnej liczby 425 osób niepełnosprawnych, które w 2014 r. opuściły zakłady
aktywności zawodowej 133 osoby podjęły zatrudnienie, w tym 24 w ramach pracy
chronionej156
.
Wykorzystanie w 2014 r. środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych przez samorządy powiatowe i województw157
.
Wsparcie osób niepełnosprawnych na rynku pracy i utrzymanie w zatrudnieniu
przez Państwowy Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych158
.
Refundacja składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych wykonujących
działalność gospodarczą 159
.
W 2014 r. ok. 24.000 osób niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą
wystąpiło z wnioskiem do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
o wypłatę miesięcznej refundacji składek160
.Największą grupę ubiegającą się o refundację
składek, stanowiły osoby z umiarkowanym i lekkim stopniem niepełnosprawności.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych refunduje osobie
niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą161
obowiązkowe składki (opłacone
terminowo w całości) na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej
wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art.
18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych162
.
Podstawą wymiaru obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne emerytalne
i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność w myśl art. 18 ust. 8 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi:
156 W roku 2013 zakłady aktywności zawodowej opuściły 333 osoby, z czego 102 podjęły zatrudnienie, w tym 16 w ramach pracy chronionej. 157 Opracowanie graficzne: Luiza Klimkiewicz - Biuro Pełno mocnika Rzadu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. 158 „Sprawozdanie z realizacji planu rzeczowo-finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 roku”. Realizatorzy zadań: Centrala i Odziały Wojewódzkie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 159 Art. 25a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 160 Dane uśrednione. 161 Art. 25a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 162 Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.
str. 59
o zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego
wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy
wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy,
o w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania
działalności gospodarczej deklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 % kwoty
minimalnego wynagrodzenia.
W 2014 r. w ramach zadania wypłacono środki w wysokości 85.769.864 zł, z tego:
o 81.522.819163
zł na refundację składek na ubezpieczenia społeczne osobom
niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i pracodawcom zatrudniającym
osoby niepełnosprawne,
o 4.163.578 zł na refundację składek na ubezpieczenia społeczne niepełnosprawnym
rolnikom lub rolnikom zobowiązanym do opłacania składek za niepełnosprawnego
domownika,
o 83.466 zł na refundację składek na ubezpieczenia społeczne pracodawcom zatrudniającym
osoby niepełnosprawne.
Refundacja składek na ubezpieczenia społeczne niepełnosprawnych rolników
i niepełnosprawnych ich domowników.
W 2014 r. z tej formy wsparcia skorzystało 2.601164
niepełnosprawnych rolników
i 665 niepełnosprawnych domowników.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych refunduje
niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za
niepełnosprawnego domownika, składki na ubezpieczenia społeczne rolników –
wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe, pod warunkiem opłacenia
tych składek w całości i w terminie.
Składka zdrowotna opłacana przez niepełnosprawnego rolnika lub rolnika
zobowiązanego do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika165
nie podlega
refundacji.
Wypłaty refundacji składek na ubezpieczenia społeczne realizowane na podstawie
kwartalnych wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne składanych
przez niepełnosprawnych rolników lub rolników zobowiązanych do opłacania składek za
niepełnosprawnego domownika w 2014 r. wyniosły: 4.163.578 zł.
Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych166
.
W 2014 r. 23.309 pracodawców złożyło wnioski167
o dofinansowanie miesięcznego
wynagrodzenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych168
.
163 Wypłaty refundacji składek na ubezpieczenia społeczne realizowane na podstawie miesięcznych wniosków o wypłatę refundacji składek na
ubezpieczenia społeczne składanych przez osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą w okresie od 01.01.2014 r. do
31.12.2014 r. 164 Dane za IV kwartał 2014 r. 165 Przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
o ukończyła 16 lat,
o pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim
sąsiedztwie,
o stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. 166 Art. 26a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych . Informacja na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
w 2014 roku”. 167 Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych przysługujące pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne, które zostały ujęte w prowadzonej przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Ewidencji Zatrudnionych
Osób Niepełnosprawnych (wykorzystując numer PESEL oraz pozostałe dane z przekazywanych drogą elektroniczną
i papierową informacji). 168 W listopadzie 2014 r.
str. 60
243.348 pracujących osób niepełnosprawnych
169 zostało zgłoszonych przez
wszystkich pracodawców170
do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Na miesięczne dofinansowanie wynagrodzenia zatrudnionych osób
niepełnosprawnych171
zaplanowano w 2014 r. środki w kwocie 3.085.684.000 zł dla
jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych, z czego wydatkowano kwotę
2.956.243.571 zł, w tym:
◊ 717.860.000 zł z dotacji celowej z budżetu państwa,
◊ 2.238.383.571 zł ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych.
Wypłaty miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników
niepełnosprawnych172
, realizowanych w 2014 r. wyniosły 2.956.243.571 zł, w tym:
◊ 1.970.544.722 zł, zakładom pracy chronionej (tzw. rynek chroniony)
◊ 985.531.109 zł, zakładom innym niż zakłady pracy chronionej (tzw. rynek otwarty)
◊ 167.739 zł, zakładom mieszanym173
.
169 W przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy było to 229.472,57 etatu. 170 W grudniu 2013 r. wynosiła 252.005 osób (239.235,24 etatu). 171 Kwota dofinansowania dla zakładów pracy chronionej, za okresy sprawozdawcze 01-03/2014, wyliczana na podstawie art. 26a (ust. 1 i 1b) ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, była
następująca:
180% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
100% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
40 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Powyższe kwoty dofinansowania zwiększa się o 40% najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych, u których
orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych (zgodnie z art. 26a ust. 1b ww. ustawy o rehabilitacji).
Pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia
osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6% oraz pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników, za okresy sprawozdawcze 01-03/2014 przysługiwało dofinansowanie w wysokości:
70% kwot przysługujących zakładom pracy chronionej,
90% kwot przysługujących zakładowi pracy chronionej, w przypadku, gdy dotyczyć ono będzie osób niepełnosprawnych, u których
orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych.
Począwszy od okresu 04/2014 wysokość kwot dofinansowania, która wyliczana jest na podstawie art. 26a (ust. 1 i 1b) ustawy o rehabilitacji,
przyznawana bez względu na typ pracodawcy, jest następująca:
1.800 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
1.125 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
450 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
W przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, lub epilepsję oraz niewidomych, kwoty dofinansowania zwiększa się o 600 zł. 172 Liczba osób niepełnosprawnych zgłoszonych do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji przez Zakłady Pracy Chronionej od końca
2013 roku systematycznie spada. W grudniu 2013 r. wynosiła 166.862 osoby (158.960,44 etatu) natomiast w listopadzie 2014 r. 141.747 osób (133.864,19 etatu). Największy spadek nastąpił pomiędzy 03/2014 r. a 04/2014 r.
Liczba osób niepełnosprawnych zgłoszonych do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji przez pracodawców z rynku otwartego od końca
2013 roku systematycznie wzrasta. W grudniu 2013 r. wynosiła 85.143 osób (80.274,80 etatu) natomiast w listopadzie 2014 r. 101.601 osoby (95.608,38 etatu).
str. 61
Źródło: Sprawozdanie z realizacji planu rzeczowo-finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 2014 r.
W 2014 r. zakłady pracy chronionej złożyły więcej wniosków, w porównaniu
z rokiem poprzednim, o dofinansowanie wynagrodzenia osób z umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności bez schorzeń specjalnych (o 16.002 osoby), ze stopniem lekkim bez
schorzeń specjalnych (o 9.263 osoby) oraz ze stopniem lekkim ze schorzeniami specjalnymi (o
1.177 osób). Wzrost zgłoszonych wniosków zakładów pracy chronionej odnotowano w zakresie
dofinansowania wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym ze
schorzeniami specjalnymi (o 1.543 osoby).
Podmioty z otwartego rynku pracy złożyły w 2014 r. więcej wniosków
o dofinansowanie wynagrodzenia osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności bez
schorzeń specjalnych (o 8.686 osób), ze stopniem umiarkowanym ze schorzeniami specjalnymi
(o 3.000 osób) oraz ze stopniem lekkim bez schorzeń specjalnych (o 2.091 osób).
Zwrot kosztów budowy i rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu, transportowych
i administracyjnych174
.
Zwrot kosztów dotyczył wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających
z zatrudnienia osób niepełnosprawnych i mógł być przyznany pracodawcy prowadzącemu
zakład pracy chronionej, u którego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi
co najmniej 50%.
151 zakładów pracy chronionej (11,38%) otrzymało zwrot kosztów budowy
i rozbudowy obiektów pomieszczeń zakładu, transportowych i administracyjnych, w których
było zatrudnionych 28.861 osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu
pracy. Na realizację zadania wydatkowano 5.947.436 zł.
Dofinansowanie oprocentowania kredytów bankowych175
.
112 prowadzących zakłady pracy chronionej (8,50%) otrzymało w 2014 r.
dofinansowanie w wysokości do 50% do oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych
na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych. Na tę
formę wsparcia zakładów pracy chronionej wydatkowano 2.658.004 zł. w tych zakładach było
zatrudnionych 11.516 osób niepełnosprawnych, w tym:
o 535 osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
o 7.406 osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
o 3.573 osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.
173 Pracodawca, który w złożonych dokumentach na pracowników niepełnosprawnych wykazał część etatu pracownika u pracodawcy
prowadzącego Zakład Pracy Chronionej oraz część etatu u pracodawcy nieprowadzącego Zakładu Pracy Chronionej. 174 Art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 175 Art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.).
str. 62
Aktywizacja zawodowa absolwentów niepełnosprawnych.
W 2014 r. 571 osób skorzystało z programu „Junior - program aktywizacji zawodowej
absolwentów niepełnosprawnych”176
, którego celem było umożliwienie wejścia w życie
zawodowe (odbycie stażu177
, zdobycie zatrudnienia) młodym osobom niepełnosprawnym
(w wieku do 25 roku życia lub w przypadku osób, które ukończyły szkołę wyższą - do 27 roku
życia) przy udziale powiatowych urzędów pracy i Oddziałów Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.. Program adresowany był do osób z orzeczonym
znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności w wieku
do 25 skierowanych. Na realizację programu wydatkowano 4.004.861 z
Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach realizacji
programów prozatrudnieniowych
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
współfinansowanych ze środków pomocowych Unii Europejskiej178
.
W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013 „Zatrudnienie
i integracja społeczna”, Priorytet 1 Działanie 1.3 „Ogólnopolskie programy integracji
i aktywizacji zawodowej”, Podziałanie 1.3.6, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych pełnił w ub.r. funkcję Beneficjenta Systemowego179
.
W 2014 r.180
realizowano 8 projektów systemowych, 6 projektów zakończono i trwa ich
rozliczenie, 18 projektów było zakończonych i rozliczonych fuinansowo181
.
Wszystkie projekty realizowane były w partnerstwie z podmiotami mającymi
doświadczenie w realizacji zadań związanych z aktywizacją zawodową i społeczną osób
niepełnosprawnych.
Projekty systemowe, realizowane w ramach Poddziałania 1.3.6, kierowane były do
osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi i z rzadko występującymi. Fundamentalne zasady
podejścia do aktywizacji osób niepełnosprawnych, uczestniczących w projektach, opierały się
na kompleksowym i zindywidualizowanym wsparciu, szczegółowej diagnozie funkcjonalnej
oraz na tworzeniu odpowiednich warunków aktywności, tj. oferowaniu celowego
i dostosowanego do indywidualnych potrzeb doradztwa zawodowego, pomocy prawnej,
psychologicznej oraz umożliwieniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, praktycznej nauki
zawodu, staży rehabilitacyjnych.
Projekty realizowane w 2014 r. (i w latach poprzednich)182
wdrażały nowatorskie
podejście w zakresie zorganizowanych, kompleksowych działań na rzecz uczestników
projektów, wpływających m.in. na wzrost ich umiejętności funkcjonowania na rynku pracy oraz
zwiększenia inicjatywy, motywacji, a także przedsiębiorczości w tym zakresie.
176 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych w 2014 r.” 177 Zgodnie z warunkami określonymi w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 178 Projekty PO KL, realizowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w perspektywie programowej 2007-2013,
były ukierunkowane na bezpośrednie wsparcie osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności (np. wsparcie dla osób niesłyszących, niewidomych, z autyzmem, stwardnieniem rozsianym, etc.), bądź dotyczyły konkretnego aspektu prozatrudnieniowego (np. wsparcia dla
absolwentów, czy osób po 45 roku życia na rynku pracy, czy zatrudnienia – po odbyciu stażu – w konkretnych typach placówek).
W ramach realizowanych projektów PO KL były też takie, które w założeniach miały wypełnić istniejące luki w zakresie systemu wspierania osób niepełnosprawnych np. poprzez przeprowadzenie szczegółowych ekspertyz na temat skutecznych sposobów projektowania stanowisk pracy
dla niepełnosprawnych, czy stworzenia – nie rozpowszechnionego dotąd w Polsce - modelu zatrudnienia wspomaganego, poprzez wypracowanie
standardów pracy trenera pracy i w konsekwencji, opracowania projektu zmian do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w celu systemowego umocowania rezultatów wypracowanych w projekcie.
Planowana wielkość ustalona w ramach budżetu zadaniowego do osiągnięcia miernika w działaniu stanowiła 6.000 osób, natomiast
osiągnięta wielkość wyniosła 8.292 osób. 179 Projekty realizowane przez Fundusz w perspektywie programowej 2007-2013 skierowane zostały do osób niepełnosprawnych z różnymi
rodzajami niepełnosprawności oraz osób z ich otoczenia, zamieszkujących całą Polskę. Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu
Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej nadzorował realizację Poddziałania 1.3.6 w Działaniu 1.3 PO KL pn. Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 180 Dane na koniec grudnia 2014 r. 181 Sprawozdanie z realizacji Priorytetu I w ramach Prohramu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013 za rok 2014. 182 W mijającej perspektywie programowej (2007-2015) PFRON przystąpił do realizacji łącznie 32 projektów. W okresie od grudnia 2008 r. do
grudnia 2014 r. wsparciem objęto ponad 40 tys. osób, w tym prawie 28 tys. osób niepełnosprawnych. Staże rehabilitacyjne odbyło ponad 3,7 tys.
osób niepełnosprawnych, a ponad 3,3 tys. osób niepełnosprawnych podjęło zatrudnienie dzięki działaniom prowadzonym w ramach projektów PFRON.
str. 63
Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania
stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. projekty systemowe w ramach PO KL realizowało Biuro i Oddziały
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z uwagi na fakt, iż przyjęty do
realizacji projekt systemowy „Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów,
pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych
o specyficznych potrzebach” w swych założeniach obejmował działania, prowadzone także
przez Oddziały. Partnerem projektu był Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut
Badawczy183
.
W Polsce nigdy nie przeprowadzono szczegółowych ekspertyz na temat skutecznych
sposobów projektowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych z różnymi dysfunkcjami
oraz stopniem niepełnosprawności rozumianych zarówno jako stanowisko pracy jak również
obiekt, w którym wykonywana jest praca – zakład pracy jak i tereny przynależne. w związku
z tym niezbędne było opracowanie uniwersalnych standardów w zakresie szeroko rozumianej
dostępności obiektów i pomieszczeń łączących, często kolizyjne, potrzeby osób z różnymi
rodzajami niepełnosprawności. Opracowane w ramach projektu produkty skierowane są między
innymi do następujących odbiorców:
o osób niepełnosprawnych,
o pracodawców, inspektorów pracy, inspektorów sanitarnych, doradców zawodowych, osób
wykonujących zadania służby BHP,
o lekarzy medycyny pracy,
o architektów,
o przedstawicieli władz lokalnych,
o organizacji pozarządowych.
Skierowanie produktów projektu do tych grup wynika z faktu, że stanowią potencjalnych
użytkowników wypracowanych rozwiązań oraz mogą decydować i promować ich stosowanie
w obrębie szerszych społeczności, głównie pracodawców operujących na polskim rynku.
W ramach projektu powstały Punkty Informacyjno-Doradcze, których struktura została
oparta na strukturze Oddziałów wojewódzkich Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, w postaci 1-etatowych (w założeniu 2-osobowych), wyodrębnionych
stanowisk pracy.
Wyniki ankiet ewaluacyjnych ex-post pokazują, iż działania prowadzone przez Punkty
Informacyjno-Doradcze były pozytywnie oceniane przez odbiorców oraz w znacznym stopniu
przyczyniły się do upowszechnienia wiedzy o projektowaniu obiektów, pomieszczeń oraz
przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach184
.
Wsparcie na rynku pracy: absolwentów niepełnosprawnych, osób niepełnosprawnych
w wieku 45+ oraz osób niepełnosprawnych skierowanych na staże w administracji
publicznej.
W 2014 roku Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych skoncentrował
swoje działania na trzech „nowych” grupach odbiorców:
◊ niepełnosprawnych absolwenta do 30 roku życia,
◊ osobach niepełnosprawnych w wieku 45+ z rzadko występującymi niepełnosprawnościami
i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi,
◊ osobach niepełnosprawnych kierowanych na staże w administracji publicznej.
Dwie edycje projektów „Wsparcie absolwentów we wchodzeniu na rynek prcacy” były
odpowiedzią na szczególnie trudną sytuację w dostępie do rynku pracy absolwentów do 30 roku
życia, będących osobami niepełnosprawnymi z rzadko występującymi niepełnosprawnościami
i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi.
183
Szczegółowe informacje dotyczące tego projektu opracowane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
zostały zamieszczone w załączniku 16. 184 Dodatkowa informacja w załączniku 16.
str. 64
Celem działań prowadzonych przez cały okres realizacji projektów było opracowanie,
a następnie wdrożenie oraz promocja rozwiązań z zakresu aktywizacji zawodowej i integracji
społecznej, rozwój osobisty oraz kształcenie osób niepełnosprawnych wedle potrzeb rynku
z uwzględnieniem ich predyspozycji, możliwości, a także ograniczeń związanych z rodzajem
niepełnosprawności.
W ramach tych dwóch edycji projektu były określone dwie grupy docelowe.
Grupę docelową nr 1 stanowiły osoby niepełnosprawne z rzadko występującymi
niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi, będące absolwentami
szkół ponadgimnazjalnych, policealnych oraz uczelni wyższych, pozostające bez zatrudnienia,
dla których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, które
w momencie przystąpienia do projektu nie miały ukończonych 30 lat. Dobór grupy docelowej
wynikał z narastającego problemu wykluczenia społecznego osób niepełnosprawnych
w przedziale wieku 16-30 lat.
Absolwenci niepełnosprawni zaliczani są do grupy szczególnie zagrożonej bezrobociem oraz
wykluczeniem społecznym ze względu na specyfikę oraz charakter problemu, jakim są
obarczone. Niewłaściwe przygotowanie merytoryczne, niewystarczające umiejętności, brak
kwalifikacji, doświadczenia oraz motywacji osób niepełnosprawnych są głównymi barierami
w aktywizacji zawodowej absolwentów.
Grupę docelową nr 2 stanowiły osoby z otoczenia osób niepełnosprawnych z rzadko
występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Z przebiegu realizacji dwóch edycji projektu wynika, że absolwenci niepełnosprawni, mimo
zdobytego wykształcenia (nawet wyższego), potrzebują wsparcia w wejściu na otwarty rynek
pracy, a dodatkowe szkolenia zawodowe i staże rehabilitacyjne należą do rozwiązań, które
przyspieszają ten proces.
Realizacja projektu wykazała, że nawet tak skomplikowane zadanie, jak wsparcie osób
niepełnosprawnych o bardzo zróżnicowanej niepełnosprawności (fizycznej, intelektualnej,
psychicznej, sensorycznej wraz ze schorzeniami współistniejącymi), może być efektywne
w procesie zwiększania aktywności zawodowej tych osób.
Podstawowym narzędziem, które to umożliwia jest Indywidualny Plan Działania, który
dokładnie precyzuje indywidualne potrzeby i możliwości psychofizyczne osób
niepełnosprawnych do wykonywania pracy.
W 2014 r. działania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
w ramach realizowanych projektów PO KL, dotyczyły także osób niepełnosprawnych w wieku
45+, które napotykają na różne bariery m.in. z racji wieku, niższego wykształcenia,
niedostatecznego przygotowania technicznego i informatycznego, czy niedostatecznej
znajomość języków obcych.
Celem głównym projektu była pomoc osobom niepełnosprawnym w wieku 45+
w wyjściu z sytuacji zagrożenia wykluczeniem społecznym przez podniesienie ich kwalifikacji
i kompetencji, wyposażenie w umiejętności poruszania się po rynku pracy
i zmobilizowanie do aktywnego poszukiwania zatrudnienia.
Z danych ewaluacyjnych projektu wynika, że wśród szkoleń podnoszących kwalifikacje
podstawowe największym zainteresowaniem cieszyły się szkolenia z zakresu obsługi komputera,
internetu oraz programów komputerowych. Jeśli chodzi o szkolenia zawodowe, to
niepełnosprawni najczęściej wybierali szkolenia na stanowisko pracownika biurowego,
w dalszej kolejności w zawodzie florysty i operatora wprowadzania danych.
Budżet projektu pozwolił na indywidualne podejście do uczestników projektu,
umożliwiając im wzięcie udziału w specjalnie dostosowanych do nich formach wsparcia.
W przypadkach osób niepełnosprawnych mieszkających w małych miejscowościach, jeśli była
taka konieczność, szkolenia odbywały się w trybie indywidualnym.
str. 65
Trener pracy - wsparcie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy.
Projektem odbiegającym od bezpośrednich działań skierowanych dla osób
niepełnosprawnych był w ub.r. międzynarodowy projekt „Trener pracy jako sposób na
zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych”.
Osoby niepełnosprawne potrzebują odpowiedniej pomocy i wsparcia ze strony trenerów
pracy (zatrudnienia wspomaganego).
Pracodawcy również nie mają dostatecznej wiedzy o możliwościach zawodowych osób
niepełnosprawnych oraz obawiają się licznych problemów związanych z zatrudnianiem osób
niepełnosprawnych
Zatem celem projektu było wypracowanie wytycznych w zakresie funkcjonowania
trenera pracy, który jest istotnym elementem we wchodzeniu osób niepełnosprawnych na
otwarty rynek pracy. Jego zadaniem jest nie tylko udzielenie wsparcia osobie
z niepełnosprawnością w uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia, ale także aktywne
poszukiwanie pracy dla tej osoby, nawiązanie kontaktu z pracodawcą i udzielenie mu
niezbędnej pomocy.
Trener pracy jest kluczową osobą z punktu widzenia długoterminowego utrzymania
zatrudnienia na otwartym rynku pracy przez osoby niepełnosprawne. Jest to łącznik między
osobą niepełnosprawną a pracodawcą. Trener przygotowuje pracodawcę, przygotowuje
współpracowników oraz stanowisko pracy do danej, konkretnej osoby niepełnosprawnej.
Opracowany w ramach projektu produkt jest innowacyjnym, kompleksowym zestawem
narzędzi, pozwalającym użytkownikom zrekrutować, przeszkolić, monitorować oraz zarządzać
pracą trenerów pracy. Jest to wypracowany standard pracy trenera pracy, który ma pomagać we
wchodzeniu osób niepełnosprawnych na otwarty rynek pracy.
W projekcie „Trener pracy …”, zgodnie z założeniami, uwieńczeniem prowadzonych
działań jest opracowanie projektu zmiany do ustawy o rehabilitacji (…), w celu systemowego
umocowania usług trenera pracy, świadczonych na rzecz osób niepełnosprawnych
wymagających tego rodzaju wsparcia. Jego systemowe uregulowanie w ustawie o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przyczyni się do m.in.
wzrostu aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych na rynku pracy.
Kampanie promocyjne wspierające osoby niepełnosprawne na rynku pracy185
.
W projektach wyłonionych w ramach Działania 1.5 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
zrealizowano w 2014 r. działania o charakterze informacyjno-promocyjnym w zakresie:
projektu pn. Bogactwo rozwiązań – kapitałem firmy stworzono interaktywny portal
informacyjno – promocyjno – doradczy (również w wersji dla niedowidzących), który
informuje o możliwych do wdrożenia rozwiązaniach mających na celu godzenie ról,
wymianę informacji i doświadczeń między pracodawcami,
projektu pn. Kampania informacyjno-promocyjna wspierającą osoby głuche i niedosłyszące
w powrocie na rynek pracy i jako wartościowych pracowników przeprowadzono
doradztwo, emisję ogłoszeń internetowych, e-mailing, filmy na kanale GLUSITV,
dedykowanym kanale YouTube.
185 Informacja Departamentu Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Jednocześnie, w Działaniu 1.5 PO KL Wspieranie rozwiązań na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego w roku 2014 kontynuowano
realizację projektów mających wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych, wyłonionych w konkursach przeprowadzonych w roku
2012. Należy zaznaczyć, iż w ramach przedmiotowych konkursów wprowadzono kryterium strategiczne, które premiowało projekty obejmujące wsparciem osoby niepełnosprawne. Działania realizowane w projektach Działania 1.5 PO KL były ukierunkowane przede wszystkim na
tworzenie warunków ułatwiających osobom powrót do czynnego życia zawodowego po przerwie związanej z urodzeniem
i wychowaniem dzieci, a także upowszechnianie idei równych szans kobiet i mężczyzn w dostępie do zatrudnienia. Na dzień 31 grudnia 2014 r. wsparciem w ramach ww. konkursów objęto 7.303 osoby, w tym 173 osoby niepełnosprawne.
str. 66
Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych186
w ramach Programu „Solidarność Pokoleń.
Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+187
”.
Problem aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku 50+ został uznany
w programie za jeden z ważnych aspektów zwiększania aktywności zawodowej osób powyżej
50 roku życia, z uwagi na to, że niepełnosprawność jest jedną z podstawowych przyczyn
bierności zawodowej osób w wieku 50-64 lata, a osoby niepełnosprawne znajdują się
w znacznie gorszej sytuacji na rynku pracy niż osoby w pełni sprawne. Istotne jest aby osoby
niepełnosprawne jak najwcześniej były objęte rehabilitacją zawodową, co jest podstawowym
warunkiem dla utrzymania przez nich potencjału aktywności na rynku pracy. Dlatego też
uwzględniono w programie szereg działań niezbędnych dla zrealizowania tego zadania, w tym
działania w zakresie promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. kontynuowane były działania związane z aktywizacją i integracją osób
niepełnosprawnych w wieku 50+ na rynku pracy, a także z promocją zatrudnienia tych osób na
otwartym rynku pracy. Działania te były finansowane ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, a także
współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Zagadnienie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych 50+ zostało uwzględnione
także w odnowionym Programie „ Solidarność pokoleń”, przyjętym w grudniu 2013 r. przez
Radę Ministrów do realizacji w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2014-
2020.
Kontrole przeprowadzone
przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
W 2014 r. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnsprawnych przeprowadził
2.111 czynności kontrolnych, w tym 419 kontroli oraz 1.692 postępowania sprawdzające.
Kontrolami zostały objęte następujące podmioty:
141 zakładów pracy chronionej,
37 organizacji pozarządowych,
19 jednostek samorządu terytorialnego,
4 jednostki organizacyjne Funduszu,
218 innych jednostek prowadzących działalność gospodarczą, takich jak: spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
spółki jawne oraz spółki cywilne.
W ub.r. rozpatrzone zostały także informacje i powiadomienia o nieprawidłowościach,
interpelacje poselskie oraz 203 skargi, w tym 31 skarg wprowadzono do Centralnego Rejestru
Skarg i Wniosków. Główną przyczyną składania skarg było nieprzestrzeganie przez
pracodawców przepisów prawa pracy, w tym: nieterminowe wypłacanie wynagrodzeń przez
podmioty korzystające ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, a także niewłaściwe wykorzystywanie przez pracodawców środków
zgromadzonych na koncie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
186 Jest to cel 5 Programu. 187 Program został przyjęty przez Rząd RP w dniu 17 października 2008 r. w związku z szybko postępującym procesem starzenia się polskiego
społeczeństwa. Program jest dokumentem kierunkowym wskazującym, średniookresowe cele polityki rynku pracy, zabezpieczenia społecznego, polityki zdrowotnej oraz edukacyjnej w kontekście zachodzących zmian demograficznych.Program stanowi pakiet działań rządowych
i samorządowych obejmujący szerokie spektrum inicjatyw, które kładą szczególny nacisk na poprawę aktywności zawodowej osób w wieku
50 +. Program sam w sobie nie inicjuje zadań, ale jest zbiorem (rejestrem) zadań opracowanych i wykonywanych przez poszczególne instytucje i jednostki realizujące cele Programu Solidarność Pokoleń 50+.
str. 67
Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy
w zakładach pracy lub ich jednostkach organizacyjnych
zatrudniających osoby niepełnosprawne188
.
W 2014 r. przeprowadzono łącznie ponad 2 tys. kontroli, w trakcie których sprawdzono
warunki zatrudnienia 57,1 tys. osób niepełnosprawnych, spośród których 16,9 tys. posiadało
lekki stopień niepełnosprawności.
Wśród skontrolowanych były:
392 zakłady pracy chronionej, w których pracowało 73 tys. osób, w tym 55,6 tys.
pracowników, z których 43,8 tys. stanowili pracownicy niepełnosprawni,
24 zakłady aktywności zawodowej, w których pracowało 1.358 osób, w tym 1.328
pracowników, z których 987 było niepełnosprawnych.
W wyniku 1.371 kontroli, przeprowadzonych na wnioski starostów lub pracodawców,
inspektorzy pracy wydali 1.408 opinii, w tym odnieśli się negatywnie do 7 wniosków
dotyczących uzyskania statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej,
a także ocenili negatywnie 32 stanowiska pracy189
.
Ponadto przeprowadzono 226 kontroli w 177 zakładach pracy w związku ze skargami
złożonymi przez osoby niepełnosprawne.
Kontrole w zakresie dostosowania warunków materialnego środowiska pracy
oraz technicznego bezpieczeństwa pracy do obowiązujących przepisów bhp koncentrowały się
na spełnianiu wymagań dotyczących budynków i pomieszczeń pracy, zapleczy
higienicznosanitarnych, wentylacji, oświetlenia i ogrzewania, organizacji i wyposażania
stanowisk pracy, wyposażenia maszyn w urządzenia ochronne oraz likwidacji tzw. barier
architektonicznych.
W grupie zakładów posiadających status zakładu pracy chronionej lub zakładu
aktywności zawodowej odsetek nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy był znacznie wyższy niż w zakładach ubiegających się
o taki status lub o opinię dotyczącą stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej.
W zakresie przystosowania budynków i pomieszczeń pracy dla osób niepełnosprawnych
pracujących w zakładzie pracy odnotowywano: brak lub nieodpowiednie do występujących
w zakładzie rodzajów niepełnosprawności zabezpieczenie i oznakowanie miejsc
niebezpiecznych (58 zakładów), nie przystosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych
pomieszczenia higieniczno-sanitarnego (18 zakładów) oraz niewłaściwe oznakowanie dróg
komunikacyjnych i przejść (55 zakładów). Braki w przystosowaniu dla określonych grup
niepełnosprawności stwierdzono tylko w 6 kontrolowanych obiektach.
Znaczna część pracodawców prowadzących działalność w obszarze pracy chronionej nie
przestrzega obowiązków związanych z oceną ryzyka zawodowego. Nieprawidłowości
w zakresie dokonywania oceny wystąpiły u 96 pracodawców. Brak takiej oceny dotyczył
79 stanowisk pracy, natomiast nieprawidłowe przeprowadzenie - 291 stanowisk. o ryzyku
zawodowym nie zostało poinformowanych 199 pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych
w 34 zakładach. Ponadto w 80 zakładach pracy chronionej i 5 zakładach aktywności
zawodowej dokonano oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem pracy na
określonym stanowisku przez 2037 osób niepełnosprawnych, nie odnosząc się do ich dysfunkcji
w zakresie wyposażenia stanowiska oraz sposobu wykonywania pracy.
Kontrole w zakresie prawnej ochrony pracy osób niepełnosprawnych koncentrowały się
na zagadnieniach związanych z zawieraniem stosunku pracy, przestrzeganiem przepisów
o czasie pracy, wynagrodzeniach, urlopach wypoczynkowych, szkoleniach w zakresie bhp oraz
profilaktycznych badaniach lekarskich.
188
Informacja o wynikach działań kontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy wynikających z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 189 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 34.
str. 68
Na wciąż wysokim poziomie utrzymuje się odsetek zakładów pracy chronionej
i zakładów aktywności zawodowej, w których nie są przestrzegane przepisy dotyczące szkoleń
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
Nieprawidłowości dotyczyły głównie szkoleń okresowych (80 zakładów) oraz
instruktażu stanowiskowego przeprowadzanego w ramach szkolenia wstępnego (34 zakłady).
Zaległości w wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego w wymiarze 3.299 dni dotyczyły
263 pracowników niepełnosprawnych wystąpiły u 61 pracodawców. Jednocześnie stwierdzono,
że 9 pracodawców nie udzieliło w ogóle lub udzieliło w niepełnym wymiarze dodatkowego
urlopu wypoczynkowego 31 osobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności.
U 20 pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej wystąpiły zaległości
w wypłacie wynagrodzenia za pracę 415 pracowników niepełnosprawnych w kwocie 250.942
zł. Ponadto nie wypłacono lub zaniżono wysokość wynagrodzenia za godziny nadliczbowe
71 osobom niepełnosprawnym pracującym w 23 zakładach. Kwota do wypłaty wyniosła 18.936
Na otwartym rynku pracy mniej nieprawidłowości dotyczyło stanowisk zorganizowanych
dla osób niepełnosprawnych ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
które w latach poprzednich były opiniowane przez PIP, w związku z ubieganiem się
pracodawcy o zwrot określonych kosztów poniesionych na ich przystosowanie lub wyposażenie
(i jeszcze nie upłynął okres na jaki była zawarta umowa pracodawcy ze starostą), niż na
stanowiskach pracy dla tego rodzaju pracowników, które nie podlegały takiej ocenie.
W 2014 r. nie przesyłano do wojewodów informacji o nieprawidłowościach lub decyzji
w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotyczących zakładów pracy chronionej lub zakładów
aktywności zawodowej z powodu niespełnienia warunków określonych w art. 28 ust.1 pkt
2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
dotyczących spełniania przez obiekty i pomieszczenia zakładu wymagań przepisów bhp oraz
przystosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych i ciągów komunikacyjnych, a także dostępności do nich.
Badania dotyczące osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w latach 2013 - 2014 zrealizował projekt pt.
„Rehabilitacja zawodowa - stan aktualny i prioponowane zmiany”, ze szczególnym
uwzględnieniem rehabilitacji zawodowej w ubezpieczeniu społecznym realizowanym przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Rezultaty
tego projektu mają być wykorzystane w zmianie ustawodawstwa, w szczególności
w zakresie rent szkoleniowych i zasad kierowania ubezpieczonych na rehabilitację
zawodową,
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy rozpoczął w 2014 r.190
realizację projektów m.in. dotyczących191
:
uwarunkowania reintegracji zawodowej po nabyciu niepełnosprawności ruchowej.
Podstawowym celem projektu jest opracowanie programu reintegracji zawodowej,
w tym m.in. określenie uwarunkowań reintegracji zawodowej pracowników po nabyciu
niepełnosprawności ruchowej, ze szczególnym uwzględnieniem otoczenia społecznego
(pracowników, pracodawców),
uwarunkowania efektywnego radzenia sobie w pracy pełnosprawnych
i niepełnosprawnych młodych matek (posiadających dzieci w wieku do lat 6),
Celem głównym zadania jest określenie determinantów aktywności zawodowej młodych
pełnosprawnych i niepełnosprawnych matek.
dostępności środowiska pracy dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze
szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnością intelektualną.
190 Realizacja projektów w latach 2014-2016. 191 Szczegółowe informacje zostały zamieszczone w załączniku 16.
str. 69
Celem projektu jest opracowanie rozwiązań techniczno – organizacyjnych i metodyki
pracy z osobami niepełnosprawnymi w zakresie kompetencji komunikacyjnych ze
szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych intelektualnie dla zwiększenia
dostępności środowiska pracy tym osobom, co powinno zapewnić wzrost poziomu
zatrudnienia w tej grupie ludzi.
Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w administracji publicznej,
w służbie cywilnej192
.
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych zwrócił się – podobnie jak
w latach ubiegłych - do ministrów i kierowników urzędów centralnych oraz innych instytucji
z prośbą o nadesłanie informacji na temat stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych
w 2014 r. w podległych resortach i urzędach193.
Z nadesłanej informacji194
jedoznacznie wynika, że ministerstwa i urzędy centralne nie
osiągnęły jeszcze ustawowego 6 procentowego wskaźnika zatrudnienia osób
niepełnosprawnych195
.
Ministerstwa i urzędy centralne196
ustawowo zostały zobligowane od dnia 26 listopada
2011 r. - w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy
o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw197
- do zamieszczania informacji w ogłoszeniach
o naborze dotyczącej: wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ministerstwie
(urzędzie), konieczności złożenia dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność.
Natomiast osoby niepełnosprawne otrzymały ustawowe prawo198
pierszeństwa
w zatrudnieniu w służbie cywilnej w tych resortach i urzędach centralnych, w których
wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych199
, w miesiącu poprzedzającym datę
upublicznienia ogłoszenia o naborze, jest niższy niż 6%, pod warunkiem, że osoba
niepełnosprawna uczestnicząca w naborze znajdzie się w gronie nie więcej niż pięciu
najlepszych wyłonionych kandydatów.
Z nadesłanej informacji wynika także, że resorty i urzędy centralne są zainteresowane
zwiększeniem zatrudnienia osób niepełnosprawnych starając się dotrzeć do jak największej
liczby osób niepełnosprawnych m.in. przez nawiązanie współpracy z organizacjami
pozarządowymi zajmującymi się aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych oraz
z powiatowymi urzędami pracy.
Przyczyny niskiego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych - zdaniem m.in.
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - nie leżą tylko po stronie potencjalnych pracodawców,
jakimi są urzędy administracji państwowej, ale także po stronie osób niepełnosprawnych,
których niewielki odsetek bierze udział w procesach naboru na wolne stanowiska w służbie
cywilnej. Większość osób niepełnosprawnych, które uczestniczyło w naborach w Ministerstwie
Rolnictwa i Rozwoju Wsi i w innych ministerstwach oraz urzędach centralnych nie spełniało
wymogów formalnych zawartych w ogłoszeniu, dotyczących stażu pracy, doświadczenia czy
wykształcenia.
192 Szczegółowy wykaz zatrudnienia w 2014 r. osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej został zamieszczony w załączniku 17. 193 W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zostały określone obowiązki i uprawnienia pracodawców, związane z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych, w tym minimalny poziom zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w poszczególnych rodzajach zakładów pracy, którego osiągnięcie zwalnia pracodawcę od obowiązku dokonywania
miesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 194 Szczegółowy wykaz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ministerstwach, urzędach centralnych i innych instytucjach został zamieszczony
w załączniku 30. 195 Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 196 Tylko urzędy centralne, których dotyczy ustawa z dnia 19 sierpnia 2011r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 201, poz. 1183).. 197 Dz. U. Nr 201, poz. 1183. 198 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 201, poz. 1183). 199 W rozumieniu art. 21 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).
str. 70
Działania Szefa Służby Cywilnej na rzecz zatrudnienia
osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej.
W celu dotarcia do osób niepełnosprawnych, jako potencjalnych kandydatek
i kandydatów do pracy w służbie cywilnej, przedstawiciele Szefa Służby Cywilnej w kwietniu
2014 r. przeprowadzili jednodniowe szkolenie dla pracownic i pracowników 8 Oddziałów
Fundacji Aktywizacja200
: pośredników pracy, specjalistów ds. wejścia na rynek pracy oraz
trenerów pracy.
W trakcie szkolenia przedstawiono praktyczne aspekty związane z przystąpieniem
do naboru do służby cywilnej oraz omówiono zasadę pierwszeństwa w zatrudnieniu osób
niepełnosprawnych.
Wyjaśnienie powyższych zasad umożliwiło właściwe przygotowanie osób
niepełnosprawnych do ubiegania się o zatrudnienie w służbie cywilnej, w tym uniknięcie
najczęściej popełnianych błędów.
Natomiast w ramach podnoszenia wśród członków korpusu służby cywilnej wiedzy na
temat zasad naboru z uwzględnieniem praw osób niepełnosprawnych przedstawiciele Szefa
Służby Cywilnej w maju 2014 r. współprowadzili organizowane przez Biuro Pełnomocnika
Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej szkolenia
pn. „Zarządzanie niepełnosprawnością w miejscu pracy”.
W części szkolenia dotyczącej naboru zwracano uwagę na prawidłowe rozumienie
zasady pierwszeństwa w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Wskazywano również
przykłady nieprawidłowości w procesie naboru i wyjaśniano istoty naruszeń. Przedstawiciele
udzielali także wyjaśnień w indywidualnych przypadkach zgłaszanych przez uczestniczki
i uczestników szkolenia.
Łącznie przeszkolono ponad 700 pracownic i pracowników komórek kadrowych
urzędów administracji rządowej szczebla centralnego i wojewódzkiego.
Jednocześnie w czerwcu 2014 r. przedstawiciele Szefa Służby Cywilnej po raz kolejny
wzięli udział w targach pracy „Z Ochotą do Pracy” organizowanych przez Urząd Dzielnicy
Ochota we współpracy z Urzędem Pracy m.st. Warszawy. Oferta targów pracy skierowana była
m.in. do osób niepełnosprawnych. Goście odwiedzający stanowisko służby cywilnej mogli
uzyskać informacje na temat tej służby, a w szczególności zasad naboru.
Osobom zainteresowanym stanowiskami pracy prezentowano oferty dostępne w bazie
ogłoszeń o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej, a także udzielano wskazówek,
w jaki sposób sporządzić ofertę oraz jak przygotować się do udziału w naborze. Natomiast
osobom niepełnosprawnym dodatkowo wyjaśniano, na czym polega obowiązująca w naborze do
służby cywilnej zasada pierwszeństwa w zatrudnieniu.
W październiku 2014 r. po raz kolejny zorganizowano coroczne konsultacje dla
pracownic i pracowników urzędów pn. „Dowiedz się więcej, działaj sprawniej – dzień otwarty
dla służby cywilnej”.
W trakcie spotkania wyjaśniano kwestie związane ze stosowaniem przepisów
dotyczących służby cywilnej w formie bezpośredniej rozmowy z ekspertami z różnych dziedzin.
w ramach stanowisk konsultacyjnych przygotowane zostały również stanowiska, przy których
pracownicy odpowiedzialni za realizację polityki kadrowej w urzędach mogli uzyskać
informacje związane z prawidłowym stosowaniem przepisów dotyczących uprawnień
i obowiązków osób niepełnosprawnych, w tym również od zaproszonego do udziału
w przedsięwzięciu przedstawiciela Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
200 Fundacja Aktywizacja zajmuje się edukacją i aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych. Fundacja pomaga osobom ze wszystkimi
rodzajami i stopniami niepełnosprawności, niezależnie od ich profilu zawodowego, wykształcenia czy miejsca zamieszkania. Fundacja pomaga również pracodawcom znaleźć odpowiednich pracowników.
str. 71
Monitoring ogłoszeń o naborach zamieszczanych w bazie ogłoszeń
o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej.
Departament Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów prowadzi regularny
monitoring ogłoszeń o naborach zamieszczanych w bazie ogłoszeń o wolnych stanowiskach
pracy w służbie cywilnej.
Analizie podlega treść ogłoszeń m.in. w zakresie wymagań związanych ze stanowiskami
pracy, prawidłowego informowania kandydatów o prawach i obowiązkach związanych ze
stosowaniem pierwszeństwa w zatrudnieniu oraz opis warunków pracy, jako szczególnie istotna
informacja z punktu widzenia osób niepełnosprawnych – ważne jest, aby informacja ta
oddawała rzeczywisty charakter stanowiska pracy, umożliwiając tym osobom, po ocenie swoich
możliwości, podjęcie świadomej decyzji o przystąpieniu do naboru.
W wyniku analizy treści ogłoszeń do urzędów skierowano około 130 wystąpień,
w tym również dotyczących kwestii istotnych z punktu widzenia osób niepełnosprawnych.
Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń
oraz przystosowania stanowisk pracy
dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach 201
.
Z prowadzonych przez różne instytucje badań wynika, że niedostosowana infrastruktura
oraz nieumiejętność przystosowania stanowisk pracy do potrzeb pracowników
niepełnosprawnych stanowią w Polsce główną barierę w zatrudnieniu tych osób.
Głównym celem projektu było podniesienie wiedzy/świadomości środowiska
zawodowego osób niepełnosprawnych poprzez opracowanie i upowszechnienie ramowych
wytycznych w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk
pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach.
Opracowano m.in.:
1. Charakterystyki 200 zawodów, przeznaczonych dla pracodawców, pośredników pracy
(doradców zawodowych), lekarzy medycyny pracy, służb kontrolnych (Państwowa Inspekcja
Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna), pracowników ds. bhp, a także samych
niepełnosprawnych pracowników. Charakterystyki zawodów są źródłem wiedzy odnośnie do
aktualnych wymagań pracy w danym zawodzie, a także możliwości zatrudnienia w tym
zawodzie osób z określonym rodzajem niepełnosprawności po dokonaniu niezbędnego
dostosowania warunków i środowiska pracy do potrzeb tych osób.
2. Komputerowe narzędzie do wspomagania projektowania, oceny ergonomicznej
i dostosowania stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, na podstawie danych
antropometrycznych. Narzędzie komputerowe umożliwia m.in: wyznaczenie przestrzeni
pracy rąk i widzenia, wyznaczenie limitów zakresów kątowych dla pozycji roboczych,
wizualizację wyników z wykorzystaniem trójwymiarowej grafiki komputerowej,
eksportowanie wyników do pliku zapisywanego w formacie rozpoznawanym przez
popularne programy typu CAD (wykorzystywane przy projektowaniu stanowisk pracy).
Realizacja projektu przyczyni się do:
podniesienia świadomości pracodawców nt. korzyści płynących z projektowania obiektów,
pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych,
podniesienia wiedzy lekarzy medycyny pracy, służb kontrolnych, architektów, pracodawców
z zakresu projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla
osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach,
zwiększenia szans osób niepełnosprawnych na znalezienie pracy na otwartym rynku pracy.
Dostępność środowiska pracy dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze
szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnością intelektualną202
Celem projektu jest opracowanie rozwiązań techniczno – organizacyjnych i metodyki
pracy z osobami niepełnosprawnymi w zakresie kompetencji komunikacyjnych ze szczególnym
201 Projekt systemowy nr POKL.01.03.06-00-070/12 . Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 16. 202 Projekt I.P.20: realizowany przez Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
str. 72
uwzględnieniem osób niepełnosprawnych intelektualnie dla zwiększenia dostępności środowiska
pracy tym osobom, co powinno zapewnić wzrost poziomu zatrudnienia w tej grupie ludzi.
W ramach realizacji pierwszego etapu projektu (2014) opracowano autorskie narzędzie
do badania kompetencji komunikacyjnych pracowników z niepełnosprawnością intelektualną,
rozpoczęto badania na próbie sondażowej, przeprowadzono także badania istniejących
w zakładach pracy rozwiązań w zakresie dostosowania środowiska zawodowego do potrzeb
niepełnosprawnych intelektualnie pracowników tam zatrudnionych.
Klauzule społeczne w świetle ustawy Prawo zamówień publicznych203
.
W 2014 r. ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych204
poddana została nowelizacji. Nowe regulacje wprowadzone ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r.
o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych205
wzmocniły zapisy dotyczące klauzul
społecznych związanych z realizacją zamówienia.
Art. 29 ust. 4 ustawy uzupełniony został o pkt 4, w świetle którego zamawiający mają
możliwość określenia w opisie przedmiotu zamówienia wymagań związanych z realizacją
zamówienia w zakresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez wykonawcę lub
podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia na roboty
budowlane lub usługi.
Należy podkreślić, iż możliwość zobowiązania wykonawców i podwykonawców do
zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dotyczy sytuacji gdzie przedmiotem zamówienia są
czynności niezbędne do realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi, których
wykonywanie odpowiada warunkom wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy
określonym w przepisach kodeksu pracy206
.
W przypadku zastosowania przez zamawiającego klauzuli społecznej z art. 29 ust. 4 pkt 4
ustawy, zamawiający jest zobowiązany w świetle art. 36 ust. 2 pkt 9 lit. d207
ustawy
do wskazania w specyfikacji istotnych warunków zamówienia rodzaju czynności niezbędnych
do realizacji zamówienia, których dotyczą wymagania zatrudnienia na podstawie umowy
o pracę przez wykonawcę lub podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie
realizacji zamówienia.
Nowelizacja z 2014 r. zmodyfikowała także i rozszerzyła katalog przykładowych kryteriów
oceny ofert ujętych w art. 91 ust. 2 ustawy. w nowym brzmieniu artykułu wskazano expressis
verbis na możliwość odwołania się do aspektów społecznych w ramach kryteriów oceny ofert.
Należy przy tym podkreślić, iż katalog kryteriów ma charakter otwarty, pozwalając tym
samym zamawiającym na bardziej elastyczne dostosowanie kryteriów oceny ofert do przedmiotu
zamówienia oraz uwzględnienie w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego
również czynników i aspektów, których ustawodawca bezpośrednio nie wymienił w przepisach
ustawy.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych
wprowadziła również modyfikację regulacji dotyczących rażąco niskiej ceny (art. 90 ustawy).
Oprócz zobowiązania zamawiającego do uzyskania wyjaśnień oraz analizy przedłożonych
dowodów w zakresie elementów oferty wpływających na wysokość ceny w szczególności gdy
cena oferty jest niższa o 30% od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej cen wszystkich
203
Departamentu Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wspierając zatrudnienie osób niepełnosprawnych również poza służbą
cywilną począwszy od 2013 r. Departament Służby Cywilnej w umowach z wykonawcami, realizowanymi w ramach projektów
współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego203, stosuje zapisy, w których wymaga od wykonawców – stosownie do art. 29 ust. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych203, dotyczącego tzw. „klauzuli społecznej” – aby przy realizacji przedmiotu zamówienia zatrudnili na
podstawie umowy o pracę co najmniej 1 osobę niepełnosprawną, o której mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych203 i powierzyli tej osobie czynności związane z faktyczną realizacją zamówienia. W konsekwencji w ramach projektów zatrudnione zostały 3 osoby niepełnosprawne. 204 Dz. U. z 2013 r. poz. 907 ze zm. 205 Dz. U. z 2014 r. poz. 1232. 206 Art. 22 § 1 Kodeksu pracy. 207 Wprowadzona została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych ( Dz. U. z 2014 r.
poz. 1232). 207 Art. 22 § 1 Kodeksu pracy.
str. 73
złożonych ofert, rozszerzeniu uległ zakres przykładowych elementów warunkujących wysokość
oferty, które poddawane są wyjaśnieniom.
Zamawiający analizując czynniki kosztowe oferty uwzględnia m.in. koszty pracy,
których wartość przyjęta do ustalenia ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia
za pracę ustalonego na podstawie art. 2 ust. 3-5 ustawy z dnia 10 października 2002 r.
o minimalnym wynagrodzeniu za pracę208
.
Celem zapewnienia pewności prawnej oraz zwiększenia wiedzy z zakresu nowelizacji
ustawy wśród uczestników systemu zamówień publicznych, Urząd Zamówień Publicznych
opracował i opublikował na swojej stronie internetowej opinie prawne poświęcone ww.
zagadnieniom: (http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;405;dotyczace_ustawy_pzp.html).
Przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień
publicznych weszły w życie 19 października 2014 r.
Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych Ministerstwa Finansów.
W toku prac nad opracowaniem planu zamówień i zakupów finansowanych ze środków
publicznych, wszystkie komórki organizacyjne Ministerstwa Finansów zostały poinstruowane
w 2014 r. o konieczności przeanalizowania definiowanych przez siebie zamówień i zakupów
pod kątem możliwości zastosowania w nich klauzul społecznych.
Szczegółowo zostały zaprezentowane i scharakteryzowane poszczególne rodzaje klauzul
dopuszczonych przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych
oraz przykładowe rozwiązania, które mogą zostać wykorzystane w postępowaniach
o zamówienia publiczne w tym zakresie.
Ponadto w oparciu o zgłoszenia przedłożone do planu zamówień i zakupów
finansowanych ze środków publicznych wyselekcjonowana została grupa zamówień,
w których wydaje się możliwe zastosowanie klauzul społecznych. w uzgodnieniach
prowadzonych z komórkami merytorycznie odpowiedzialnymi za poszczególne zadania
przyjęto wstępne założenia dotyczące warunków zastosowania klauzul.
W Ministerstwie Finansów w ramach prowadzonych kluczowych zakupów
i zamówień informatycznych na dostawy sprzętu i oprogramowania standardowego w opisach
przedmiotu zamówienia, a następnie w umowach z wykonawcą stosowano klauzule społeczne.
W wyniku zastosowania powyższych działań w roku 2014, w postępowaniach
o udzielenie zamówień publicznych, w tym zamówień wyłączonych ze stosowania ustawy -
Prawo zamówień publicznych, wskaźnik wartości brutto zamówień publicznych planowanych do
udzielenia z zastosowaniem klauzul społecznych w stosunku do wartości brutto zawartych
umów wyniósł w Ministerstwie Finansów 18,44%.
W urzędach kontroli skarbowej stosowano od 2014 r. w procedurach zamówień
publicznych wymóg zatrudniania osób niepełnosprawnych przez wykonawców świadczących
usługi (z zakresu ochrony fizycznej budynku - UKS Rzeszów oraz sprzątania pomieszczeń -
UKS Kielce).
Działalność informacyjno-szkoleniowa w zakresie zamówień publicznych.
2014 r. Urząd Zamówień Publicznych kontynuował realizację zadań ujętych
w Krajowym Planie Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2013-
2016. Wśród zrealizowanych działań wymienić należy m.in.:
konferencję zorganizowaną przez Urząd Zamówień Publicznych w dniu 13 czerwca
2014 r. w Warszawie, pn. „Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych – podejście
oparte na korzyściach”, której celem było upowszechnienie rozwiązań prawnych ujętych
w art. 22 ust. 2 oraz art. 29 ust. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych, powszechnie
określanych w Polsce mianem tzw. klauzul społecznych w zamówieniach publicznych.
Zaprezentowano podejście instytucji kontrolnych (m.in. Najwyższej Izby Kontrolui) do tego
208 Dz. U. z 2002 r. Nr 200 poz. 1679 ze zm.) Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 września 2014 r. w sprawie wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2015 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1220), minimalne wynagrodzenie za pracę w 2015 r. wynosi 1750 zł.
str. 74
instrumentu oraz przedstawiono na przykładach korzyści z ich zastosowania z punktu
widzenia instytucji zamawiających oraz podmiotów ekonomii społecznej występujących
w roli wykonawców.
Konferencja skierowana była do przedstawicieli organów administracji publicznej
odpowiedzialnych za zamówienia publiczne w macierzystych jednostkach. w wydarzeniu
udział wzięło ok. 120 uczestników.
w dniach 10 i 24 października 2014 r. w siedzibie Urzędu Zamówień Publicznych
zorganizowane zostały 2 szkolenia dotyczące uwzględniania aspektów społecznych
w postępowaniach przetargowych dedykowane instytucjom wydatkującym środki publiczne
w ramach procedur udzielania zamówień publicznych oraz przedstawicielom instytucji
kontrolujących prawidłowość wydatkowania środków publicznych (w tym Najwyższa Izba
Kontroli, Regionalne Izby Obrachunkowe).
W trakcie szkoleń omówiono prawne regulacje ustawodawstwa unijnego
i krajowego zezwalające na stosowanie aspektów społecznych na poszczególnych etapach
postępowania przetargowego uwzględniając przy tym przepisy nowych dyrektyw
w zakresie zamówień publicznych oraz nowelizację ustawy - Prawo zamówień publicznych
z 2014 r.
Zaprezentowane zostały również dobre praktyki w zakresie realizacji społecznych
zamówień publicznych oraz sposoby formułowania zapisów o charakterze społecznym na
poszczególnych etapach postępowania przetargowego.
W obu szkoleniach udział wzięło około 80 uczestników.
Podręcznik pt. „Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych".
Urząd Zamówień Publicznych w ramach realizacji ,,Krajowego Planu Działań
w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2013-2016” przygotował podręcznik
pt. „Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych".
Celem Podręcznika jest udzielenie wyjaśnień w odniesieniu do najczęściej
pojawiających się pytań i wątpliwości związanych z praktycznym stosowaniem klauzul
społecznych w zamówieniach publicznych.
Podręcznik zawiera kompleksowe omówienie unijnych i polskich regulacji prawnych
dotyczących uwzględniania aspektów społecznych w postępowaniu o udzielenie zamówienia
publicznego, przykładowe zapisy w zakresie formułowania kwestii społecznych
w dokumentacji zamówienia, a także przykłady dobrych praktyk zidentyfikowane
w zamówieniach publicznych udzielanych przez polskie instytucje zamawiające.
Podręcznik w wersji papierowej dystrybuowany był w trakcie wydarzeń informacyjno-
szkoleniowych Urzędu. Wersja elektroniczna podręcznika dostępna jest na stronie internetowej
UZP w zakładce „Społeczne zamówienia publiczne”:
(http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;3091).
Zakładka „Społeczne zamówienia publiczne”
na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych.
W 2014 r. na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych, przearanżowaniu
uległa zakładka poświęcona „Społecznym zamówieniom publicznym”. Wprowadzone zostały
nowe kategorie informacji pozwalające na łatwiejszy dostęp do poszukiwanych treści.
Ponadto, w zakładce pojawiły się nowe zagadnienia, w tym m.in. dedykowane
orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej oraz przykłady dobrych praktyk w zakresie
uwzględniania aspektów społecznych w postępowaniach przetargowych.
W ramach prezentowanych dobrych praktyk z zakresu społecznych zamówień
publicznych, 4 przykłady dotyczą aktywizacji zawodowej bądź też uwzględniania potrzeb osób
niepełnosprawnych209
.
209 Zakładki:
Zamówienie na roboty budowlane – Przedmiot zamówienia: Przebudowa ulic - Dodatkowe wymagania społeczne w opisie przedmiotu zamówienia, dotyczące zatrudnienia przy realizacji zamówienia osób niepełnosprawnych;
str. 75
Zakładka „Społeczne zamówienia publiczne” uzupełniona została o opinię prawną Urzędu
Zamówień Publicznych w zakresie możliwości zobowiązania wykonawców lub
podwykonawców do zatrudniania na podstawie umowy o pracę osób wykonujących czynności
w trakcie realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi.
Zmiany w udzielaniu pomocy publicznej
pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne210
.
W związku z wejściem w życie nowych rozwiązań w zakresie pomocy publicznej211
konieczne było przygotowanie w ub.r. nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych212
oraz dokonanie odpowiednich zmian
w aktach wykonawczych.
Zgodnie z nowelizacją pracodawca może ubiegać się o zwrot kosztów:
przystosowania stanowiska pracy pracownika niepełnosprawnego, niezależnie od tego, kiedy
pracownik stał się niepełnosprawny,
pracownika, który stał się niepełnosprawny w trakcie zatrudnienia u tego pracodawcy jak
i przed tym okresem,
przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej
w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub poszukująca pracy niepozostająca
w zatrudnieniu, a nie, jak miało to miejsce uprzednio, skierowanej przez ten urząd do pracy
na przystosowywanym stanowisku213
.
Nowelizacją ustawy złagodzono również warunki ubiegania się przez pracodawców
o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. w przypadku zatrudnienia
nowego pracownika niepełnosprawnego, warunkiem uzyskania na niego dofinansowania jest
wykazanie wzrostu netto zatrudnienia ogółem, a nie jak dotychczas wzrostu netto zatrudnienia
ogółem i wzrostu netto zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych214
.
Istotną zmianą było także umożliwienie ubiegania się pracodawcom o zwrot kosztów
szkolenia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie
czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub
trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku
pracy. Zwrot obejmuje 100% kosztów szkolenia, nie więcej jednak niż równowartość kwoty
najniższego wynagrodzenia215
.
Nowelizacja ustawy wprowadziła także zmiany w zakresie zwrotu kosztów szkoleń
pracowników niepełnosprawnych. Na wniosek pracodawcy, poniesione przez niego koszty
szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych mogą być zrefundowane do wysokości
Zamówienie na usługi - Przedmiot zamówienia: Usługi wsparcia obsługi informatycznej - Dodatkowe wymagania społeczne w opisie
przedmiotu zamówienia, dotyczące zatrudnienia przy realizacji zamówienia osób bezrobotnych/niepełnosprawnych;
Zamówienie na usługi - Przedmiot zamówienia: Odbiór odpadów komunalnych - Zastrzeżenie zamówienia dla wykonawców,
u których ponad 50% osób zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy Prawo zamówień
publicznych;
Zamówienie na dostawy - Przedmiot zamówienia: Dostawa niskopodłogowych fabrycznie nowych autobusów komunikacji miejskiej -
Opis przedmiotu zamówienia – dostawa autobusów do transportu publicznego - uwzględniający dostępność przedmiotu zamówienia dla osób niepełnosprawnych.
Przykłady dostępne są pod linkiem: http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;2875. 210 W załączniku 18 została zamieszczona szczegółowa informacja dotycząca prac legislacyjnych prowadzonych w 2014 r. na rzecz osób niepełnosprawnych przez Biuro Pelnmocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej 211 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w
zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, str. 1). Rozporządzenie to zastąpiło rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu
(ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. WE L 214 z 09.08.2008, str. 3). 212 Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1873), zwana dalej nowelizacją z 2014 r. 213 Zmiany wynikające z art. 26 ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1987). 214 Zmiany wynikające z art. 26b ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1988). 215 Zmiany wynikające z art. 26d ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1987).
str. 76
70% tych kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego
wynagrodzenia na jedną osobę216
.
Oprócz tego nowelizacją ustawy umożliwiono pracodawcy prowadzącemu zakład pracy
chronionej, refundację, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, kosztów budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów
i pomieszczeń zakładu217
.
Korzystna dla pracodawców zmiana pomocy de minimis.
W związku ze zmianami w zakresie pomoc de minimis218
dokonano w ub.r. dostosowań
umożliwiających dalsze i nieprzerwane udzielanie pomocy de minimis:
osobom niepełnosprawnym bezrobotnym albo poszukującym pracy niepozostającym
w zatrudnieniu w postaci środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej
albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej, w ramach realizacji umów przez
wnioskodawcę (w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, zwrotu podatku od
towarów i usług oraz zwrotu środków w przypadku śmierci wnioskodawcy)219
;
pracodawcy, który może ubiegać się o uzyskanie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska
pracy, jeżeli przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną
zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotną albo poszukującą pracy
niepozostającą w zatrudnieniu. w tym przypadku podmiotom znajdującym się w trudnej
sytuacji ekonomicznej220
;
osobom niepełnosprawnym prowadzącym, działalność gospodarczą oraz płatnikom składek
na ubezpieczenia społeczne rolników, którzy opłacają te składki za niepełnosprawnych
rolników i domowników221
;
pracodawcom prowadzącym zakłady pracy chronionej w zakresie zakładowego funduszu
rehabilitacji osób niepełnosprawnych. w tym przypadku rozszerzono również krąg
podmiotów, które mogą ubiegać się o pomoc poprzez umożliwienie korzystania z niej także
zakładom pracy chronionej znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej222
.
Ustawowa zmiana czasu pracy osób niepełnosprawnych.
10 lipca 2014 r. weszły w życie zmiany223
w zakresie czasu pracy osób
niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Począwszy od tego dnia osoby niepełnosprawne zaliczone do znacznego lub umiarkowanego
stopnia niepełnosprawności z mocy prawa, pracują maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin
tygodniowo.
Są to normy sztywne i nieprzekraczalne, oznaczające dzienne i tygodniowe maksimum.
Zmiana powyższa oznacza powrót do korzystnych regulacji obowiązujących w zakresie czasu
pracy osób niepełnosprawnych do 1 stycznia 2012 r.
216 Zmiany wynikające z art. 41 ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie refundacji kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1970). 217 Zmiany wynikające z art. 32 ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie pomocy finansowej udzielanej pracodawcom prowadzącym zakłady pracy chronionej ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1975). 218 Zmiany wynikające z przyjęcia nowych rozporządzeń Komisji Europejskiej:
– rozporządzenia nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12. 2013, str. 1);
– rozporządzenia nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do
pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 9) oraz – rozporządzenia nr 717/2014 z dnia 27 czerwca 2014 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do
pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury (Dz. Urz. UE L 190 z 28.06.2014, str. 45). 219 Artykuł 12a ustawy o rehabilitacji (…) oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie
wkładu do spółdzielni socjalnej (Dz. U. poz. 847). 220 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej (Dz. U. poz. 824). 221 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie refundacji składek na
ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 853). 222 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakładowego funduszu
rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 820). 223 Por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2013 r. (Dz. U. poz. 791) oraz ustawa z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 877).
str. 77
Działania promocyjne: Zarządzanie niepełnosprawnością w miejscu pracy.
W maju 2014 r. Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych
przeprowadziło cykl szkoleń pn. Zarządzanie niepełnosprawnością w miejscu pracy
zorganizowany dla pracowników i kadry zarządzającej jednostek administracji publicznej,
dotyczący zagadnień związanych z zarządzaniem niepełnosprawnością w miejscu pracy.
Inicjatywa ta spotkała się z dużym zainteresowaniem ze strony przedstawicieli jednostek
administracji rządowej szczebla centralnego, wojewódzkiego, urzędów centralnych
oraz samorządów wojewódzkich.
Do uczestnictwa w szkoleniu zgłosiło się około 1200 osób. Ostatecznie
w 11 szkoleniach wzięło udział i zostało przeszkolonych 908 przedstawicieli ministerstw
i urzędów centralnych. Uczestnicy mogli zapoznać się z przepisami regulującymi kwestie
rekrutacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych a także uregulowaniami prawnymi
dotyczącymi uprawnień pracowniczych osób niepełnosprawnych. Zapoznali się z instrumentami
wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz poznali dobre praktyki wypracowane
przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w tym zakresie.
Ponadto zapoznali się z zasadami postępowania wobec osób niepełnosprawnych.
Do merytorycznego udziału w szkoleniach zaproszony został Departament Służby Cywilnej
w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, który przygotował i przedstawił część dotyczącą
rozwiązań związanych z rekrutacją osób niepełnosprawnych, zawartych w ustawie o służbie
cywilnej.
Osoby niepełnosprawne na stażu rehabilitacyjnym w Policji224
.
Komenda Główna Policji wzięła w 2014 r. udział w projekcie pt. „Staż w administracji
publicznej wsparciem aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz
budowaniem pozytywnego wizerunku osób niepełnosprawnych na rynku pracy”225
oraz
zaoferowała osobom niepełnosprawnym możliwość odbycia staży rehabilitacyjnych.
Odbyło się pięć trzymiesięcznych staży rehabilitacyjnych promujących ideę zdobywania
doświadczenia zawodowego w administracji państwowej. Jedna z osób niepełnosprawnych,
która obyła staż rehabilitacyjny w Biurze Finansów Komendy Głównej Policji została
zatrudniona na umowę zlecenie na okres 3,5 miesiąca. Druga osoba niepełnosprawna została
zatrudniona na umowę zlecenie na okres miesiąca.
Ponadto Komenda Główna Policji była organizatorem stażu dla jednej osoby
niepełnosprawnej skierowanej przez powiatowy urząd pracy.
Wyróżnienie Urzędu Transportu Kolejowego
w konkursie „Lodołamacze 2014”.
Projekt Lodołamacze to przeprowadzane corocznie (od 2006 r.) prestiżowe
przedsięwzięcie organizowane przez największe w Polsce zrzeszenie pracodawców
zatrudniających osoby niepełnosprawne. Ideą konkursu jest wyłonienie i nagradzanie
pracodawców, których działalność charakteryzuje się ponadprzeciętnym zaangażowaniem
w niesienie wsparcia osobom niepełnosprawnym oraz w rozwiązywanie ich problemów
w każdej z dziedzin życia zawodowego.
30 września 2014 r. kapituła konkursu przyznała Urzędowi Transportu Kolejowego cenne
wyróżnienie w kategorii „Instytucja” za szczególną wrażliwość społeczną
i promowanie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych albowiem - jak wynika
z uzasadnienia decyzji kapituły - „działalność Urzędu Transportu Kolejowego na polu
rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych stanowi wzór godny
naśladowania”.
224 Działania podejmowane przez jednostki organiozacyjne policji na rzecz osób niepełnosprawnych zostały zamieszczone w załączniku 27. 225 Projekt realizowany był we współpracy z Fundacją Instytut Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-
2013. Celem projektu było nabycie przez osoby niepełnosprawne umiejętności praktycznych i społecznych niezbędnych do wykonywania pracy poprzez realizację zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
str. 78
6. zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym.
Wsparcie osób niepełnosprawnych
w zakresie bezpieczeństwa socjalnego i samodzielności życiowej.
Pomoc i integracja społeczna jest elementem systemu zabezpieczenia społecznego226
,
który ze swej istoty działa na rzecz zapewnienia, także osobom niepełnosprawnym, stosownego
wsparcia umożliwiającego poprawę poziomu bezpieczeństwa socjalnego
i samodzielności życiowej. Celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom
przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Politykę w zakresie pomocy i integracji społecznej prowadzą gminne, powiatowe
i regionalne jednostki samorządu terytorialnego.
Działania podejmowane w ramach pomocy społecznej zmierzają do wsparcia osoby
i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwiają im
życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna podejmuje także
działania zmierzające do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze
środowiskiem.
W 2014 r. z powodu niepełnosprawności pomocy społecznej udzielono 408.697
rodzinom227
. Ogółem świadczenia pomocy społecznej (bez względu na ich rodzaj, formę
i liczbę) przyznano 1.873.901 osobie.
Świadczenia pieniężne.
Świadczeniami pieniężnymi pomocy społecznej, które mogą być udzielane osobom
niepełnosprawnym, m.in. w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, są:
zasiłek stały,
zasiłek okresowy,
zasiłek celowy,
specjalny zasiłek celowy.
W 2014 r. świadczenia w postaci zasiłku stałego udzielono 212.086 osobom. Kwota tych
świadczeń wynosiła 898.164.591 zł. Zasiłek stały przysługuje osobom pełnoletnim niezdolnym
do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnym do pracy.
W tym samym okresie zasiłku okresowego udzielono 52.794 osobom niepełnosprawnym.
Kwota tych świadczeń wynosiła 52.239.511 zł.
Pomocą w formie zasiłku celowego w ramach programu objęto ogółem 1.208.131 osób,
którym udzielono 2.201.730 świadczeń na łączną kwotę 339.310.123 zł. Pomoc w tej formie
kierowana była głównie do osób, które otrzymywały wsparcie na podstawie art. 7 ustawy
o pomocy społecznej – 756.760 osób, w tym na wsi 317.894 osoby.
◊ Świadczenia niepieniężne.
Świadczeniami z pomocy społecznej, których celem jest m.in. umożliwienie osobom
niepełnosprawnym dostępu do informacji są świadczenia niepieniężne, przyznawane
w ramach zadań własnych gminy, w formie pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego.
Praca socjalna ma na celu poprawę funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku
społecznym, w tym także osób i rodzin z osobami niepełnosprawnymi.
W 2014 r. pomocy w tej formie udzielono 927.779 rodzinom. z poradnictwa
specjalistycznego skorzystały 138.823 rodziny.
226 Pomoc społeczna przyznawana jest na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163). Pomoc
finansowa przyznawana jest w oparciu o kryterium dochodowe, które dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 542 zł, a dla osoby w rodzinie - 456 zł. 227 Na podkreślenie zasługuje fakt, iż do Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej nie docierają
informacje mogące świadczyć o dyskryminowaniu osób niepełnosprawnych w dostępie do świadczeń pomocy społecznej.
str. 79
Ze świadczenia rzeczowego skorzystało ogółem 99.137 osób. Łączny koszt świadczeń
rzeczowych wyniósł 10.959.622 zł. Największą liczbę osób korzystających ze świadczenia
rzeczowego stanowiły, podobnie jak w przypadku zasiłku celowego, osoby otrzymujące pomoc
na podstawie art. 7 ustawy o pomocy społecznej – 57.462 osoby, w tym na wsi 28.422 osoby.
◊ Usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne.
Osobom niepełnosprawnym wymagającym pomocy w czynnościach dnia codziennego
przysługuje pomoc w postaci usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.
W 2014 r. przyznano - w ramach zadań własnych gminy - pomoc w formie usług
opiekuńczych 88.880 osobom, natomiast ze specjalistycznych usług opiekuńczych skorzystało
4.410 osób.
Ponadto w tym okresie przyznano pomoc w formie specjalistycznych usług
opiekuńczych 12.330 osobom z zaburzeniami psychicznymi. Pomoc w tej formie udzielana jest
w ramach zadań z zakresu administracji rządowej zlecanych do realizacji gminnym jednostkom
samorządu terytorialnego.
Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być świadczone także
w ośrodkach wsparcia.
◊ Ośrodki wsparcia.
Takie jednostki mogą być tworzone i prowadzone w ramach zadań własnych gminy lub
powiatu albo w ramach zadań z zakresu administracji rządowej zleconych do realizacji gminie
lub powiatowi (ośrodki wsparcia dla osób z aburzeniami psychicznymi).
Gminy i powiaty mogą zlecać prowadzenie takich ośrodków podmiotom niepublicznym.
w ośrodku wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu.
W 2014 r. funkcjonowało 1.531 gminnych ośrodków wsparcia na 71.633 miejsca oraz 299
powiatowych ośrodków wsparcia na 11.287 miejsc.
◊ Ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
W 2014 roku dokonano podziału środków rezerwy celowej budżetu państwa na zadania
związane z rozwojem sieci ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
Wojewodowie przekazali wnioski o dofinansowanie 504 zadań (w tym uruchomienie
1797 nowych miejsc) na kwotę 89.916.588 zł. Dofinansowanie na ogólną kwotę 32 mln zł
otrzymało 357 zadań we wszystkich województwach. Środki te pozwoliły w niektórych
przypadkach na osiągnięcie przez domy standardu usług, kontynuację bądź zakończenie
procesów inwestycyjnych, realizację niezbędnych remontów, zakup wyposażenia a także
uruchomienie 1046 nowych miejsc.
Powstało 12 nowych środowiskowych domów samopomocy na 288 miejsc ogółem oraz
jeden klub samopomocy na 30 miejsc.
Dodatkowo wskutek podjętych we wrześniu 2014 r przez Ministerstwo Pracy
i Polityki Społecznej działań, została uruchomiona II transza dotacji z części 83 – Rezerwy
celowe, z poz. 34 ustawy budżetowej na rok 2014228
, na finansowanie229
ośrodków wsparcia dla
osób z zaburzeniami psychicznymi przyjmując założenie, że dodatkowe środki pozwolą na
kontynuację realizacji programów naprawczych, w tym zadań i zakupów inwestycyjnych,
służących osiągnięciu standardów określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy230
,
a także na wzrost dotacji przeznaczonej na sfinansowanie działalności bieżącej tych jednostek
w roku 2014, szczególnie w województwach o najniższych poziomach dotacji na
1 uczestnika.
228 Po uzyskaniu opinii nr 119 Komisji Finansów Publicznych do Ministra Finansów w sprawie zmiany przeznaczenia rezerw celowych,
uchwalonej na posiedzeniu w dniu 25 września 2014 r. 229 Dotacja zwiększyła budżety wojewodów (odpowiednio do zgłoszonych potrzeb) o kwotę ogółem 21.992 tys. zł. 230 Dz. U. z 2010 r. Nr 238, poz. 1586 z późn.zm.
str. 80
◊ „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi”
- program Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 7 a ustawy o pomocy społecznej minister właściwy do spraw
zabezpieczenia społecznego także podejmuje działania, które służą wsparciu osób
niepełnosprawnych. Takim działaniem jest finansowe wspieranie projektów służących realizacji
zadań określonych w programie Ministra Pracy i Polityki Społecznej „Oparcie społeczne dla
osób z zaburzeniami psychicznymi”. Corocznie na ten cel Minister Pracy
i Polityki Społecznej przeznacza środki w wysokości 3 mln zł.
◊ Domy pomocy społecznej.
Osoby niepełnosprawne wymagające całodobowej pomocy mogą ubiegać się
o miejsce w domu pomocy społecznej.
Na koniec 2014 roku w całej Polsce funkcjonowało 781 ponadgminnych domów
pomocy społecznej, na ogólną liczbę 77.908 miejsc, w tym 141 domów dla osób przewlekle
somatycznie chorych na 13.938 miejsc, 165 domów dla osób przewlekle psychicznie chorych
z liczbą 20.428 miejsc, 102 domy dla osób w podeszłym wieku na 7.438 miejsc, 128 domów
dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie na 11.411 miejsc, 55 domów dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie na 3.992 miejsca oraz 9 domów dla osób
niepełnosprawnych fizycznie na 916 miejsc.
W roku 2014 do domów pomocy społecznej przyjęto ogółem 10.740 mieszkańców,
z czego 252 osoby na podstawie skierowań wydanych przed dniem 1 stycznia 2014 roku. Gminy
prowadziły 23 domy pomocy społecznej o zasięgu lokalnym na ogólną liczbę 1.102 miejsca.
◊ „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020231
.
Działania realizowane w ramach programu dotyczą pomocy żywnościowej dla osób
wymagających takiej pomocy. Skierowane są, oprócz dzieci do czasu rozpoczęcia nauki
w szkole podstawowej, także dla uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej oraz
osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji z różnych powodów, które wymienione
zostały w art.7 ustawy o pomocy społecznej, w szczególności do osób samotnych,
w podeszłym wieku, chorych lub niepełnosprawnych.
W ramach programu osoby mogą otrzymywać posiłek, świadczenie pieniężne na zakup
posiłku lub żywności albo świadczenie rzeczowe w postaci produktów żywnościowych. Pomoc
w zakresie dożywiania jest udzielana przy podwyższonych do 150 % kryteriach dochodowych
określonych w ustawie o pomocy społecznej. Osoba samotnie gospodarująca może więc ubiegać
się o pomoc w ramach programu, jeżeli jej dochód nie przekracza kwoty 813 zł, natomiast
dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać kwoty 684 zł. w uzasadnionych przypadkach
może być zapewniony także dowóz posiłków. Organizację dowozu zapewnia gmina, na terenie
której realizowany jest program.
Poprzez działania programowe gminy uzyskują wsparcie w wypełnianiu zadań własnych
o charakterze obowiązkowym w zakresie dożywiania dzieci oraz zapewnienia posiłku osobom
jego pozbawionym, ze szczególnym uwzględnieniem osób z terenów objętych wysokim
poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich.
Program ma przyczynić się do: długofalowego działania w zakresie poprawy stanu
zdrowia dzieci i młodzieży poprzez ograniczanie zjawiska niedożywienia; upowszechniania
zdrowego stylu żywienia; poprawę poziomu życia osób i rodzin o niskich dochodach; rozwój
w gminach bazy żywieniowej, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży.
Program ma charakter wieloletni finansowany z budżetu państwa i budżetów gmin.
W roku 2014 środki finansowe przeznaczone na realizację programu i zapisane w ustawie
budżetowej wynosiły 550 mln zł.
Z danych statystycznych z realizacji programu za rok 2014 r. wynika, że łącznie pomocą
oferowaną w ramach programu objęto 1.804.848 osób, z czego 850.734 osoby otrzymały
231
Uchwała Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w
zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020 (M.P. z 2013 r. poz. 1024).
str. 81
pomoc w związku z art. 7 ustawy o pomocy społecznej, m.in. osoby niepełnosprawne. Dla tej
grupy osób wydano łącznie 15.429.648 posiłków, w tym na wsi 1.138.702 posiłki. Najwięcej
osób, z omawianej grupy korzystało z pełnego obiadu lub jednego dania gorącego –
odpowiednio 48.747 osób i 42.163 osoby. Pełen obiad był najczęściej udzielaną formą pomocy.
Liczba wydanych posiłków w tej formie wyniosła 8.531.348. Łączny koszt posiłków dla osób
otrzymujących pomoc na podstawie art. 7 ustawy o pomocy społecznej (dotacja celowa
z budżetu państwa i środki własne gmin) wyniósł 90.384.320 zł. Koszt jednego posiłku
kształtował się na poziomie 5,86 zł.
Z ogólnej liczby osób, którym udzielono pomocy w formie posiłku, do 53.093 osób
zorganizowano dowóz posiłków. Większość, bo ponad 83 % liczby osób, korzystających z tej
formy pomocy, stanowiły osoby z obszarów wiejskich. w 2014 r. środki wydatkowane na
realizację dowozu posiłków wyniosły 8.722.839 zł, z tego prawie 40 %, tj. 3.401.781 zł na wsi.
Standard pracy socjalnej z osobą niepełnosprawną i jej rodziną.
W 2014 r. zrealizowano na rzecz osób niepełnosprawnych działania w ramach Priorytetu
i Zatrudnienie i integracja społeczna232
ukierunkowane m.in. na wsparcie instytucji
działających w obszarze pomocy i integracji społecznej, w tym:
szkolenia specjalistyczne w zakresie specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik
socjalny – przygotowanie ogólne i specjalistyczne w kierunku pracy socjalnej z osobami
niepełnosprawnymi fizycznie233
. Do 2014 r. udział w ww. szkoleniu zakończyło 430 osób.
opracowano234
model Standard pracy socjalnej z osobą z niepełnosprawnością i jej rodziną,
który ma na celu kształtowanie samodzielności i pomoc w rozwiązywaniu specyficznych dla
tej grupy problemów poprzez nabycie umiejętności kierowania własnym życiem
w obszarach: społecznym, psychologicznym i rodzinnym235
.
Najważniejsze zmiany w systemie świadczeń rodzinnych w 2014 r. 236
.
Rada Ministrów w dniu 24 grudnia 2013 roku przyjęła uchwałę Nr 230/2013
w sprawie ustanowienia rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia
pielęgnacyjnego oraz rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków realizacji
rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego237
oraz
rozporządzenie z dnia z dnia 12 marca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania osób uprawnionych do
świadczenia pielęgnacyjnego.
Na podstawie powyższej uchwały i rozporządzeń osoby mające ustalone prawo do
świadczenia pielęgnacyjnego, przyznane na podstawie art. 17 ustawy z dnia 28 listopada
2003 r. o świadczeniach rodzinnych238
, otrzymały, w okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31
grudnia 2014 roku, dodatkową pomoc w wysokości 200 zł miesięcznie.
232 Projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Ich celem jest podniesienie efektywności funkcjonowania tych instytucji oraz poprawa jakości świadczonych przez nie usług oraz udoskonalenie
istniejących mechanizmów, które pozwolą na racjonalizację systemu aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych oraz osób wykluczonych
społecznie, tym osób niepełnosprawnych (m.in. poprzez rozbudowę systemu wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy jednostkami świadczącymi pomoc oraz wypracowanie jednolitych standardów świadczonych usług i zintegrowanych programów szkoleń, służących
wypracowywaniu wspólnych metod działania w ww. obszarach).
Instytucją Pośredniczącą był Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej , który nadzorował realizację projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do osób
niepełnosprawnych albo mogących mieć pozytywny wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych, wdrażanych w ramach Priorytetu I
Zatrudnienie i integracja Społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). 233 W ramach działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej w ramach projektu pt. Podnoszenie kwalifikacji
zawodowych pracowników pomocy i integracji społecznej. 234 W ramach projektu pt. Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. 235 Wypracowany w ramach projektu standard usług pomocy i integracji społecznej był podstawą do opracowania propozycji rozwiązań
legislacyjnych w postaci projektu rozporządzenia ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego do opracowanej nowelizacji ustawy
o pomocy społecznej. 236 Szczegółowe dane o strukturze rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi pobierających świadczenia rodzinne zostały zamieszczone
w załączniku 20. 237 Dz. U. z 31 grudnia 2013 r., poz. 1741. 238 Dz. U. z 2015 r., poz. 114.
str. 82
Na podstawie ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla
opiekunów239
, która weszła w życie 15 maja 2014 roku, przywrócono prawo do świadczeń
opiekuńczych osobom, którym prawo do świadczenia pielęgnacyjnego wygasło z mocy
prawa z dniem 1 lipca 2013 r., na podstawie uznanego za niekonstytucyjny art. 11
ust. 3 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz
niektórych innych ustaw.
Opiekunom osób niepełnosprawnych, którzy utracili od 1 lipca 2013 roku prawo do
świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje obecnie zasiłek dla opiekunów, o ile spełniali
warunki ustawy o świadczeniach rodzinnych na dzień 31 grudnia 2012 r.
Zasiłek dla opiekuna wypłacany jest w wysokości 520 zł miesięcznie, tj. w takiej samej
wysokości, jak świadczenie pielęgnacyjne wypłacane do czasu jego wygaśnięcia.
Zasiłek dla opiekunów przysługuje z wyrównaniem od 1 lipca 2013 roku oraz na bieżąco,
o ile osoba spełniała i nadal spełnia warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego
określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu obowiązującym w dniu
31 grudnia 2012 roku.
Za okres od 1 lipca 2013 roku do dnia wejścia w życie ustawy o ustaleniu i wypłacie
zasiłków dla opiekunów, czyli do 15 maja 2014 roku, zasiłek dla opiekuna wypłacany był
wraz z odsetkami ustawowymi.
Za osoby pobierające zasiłek dla opiekunów opłacane są składki na ubezpieczenia
emerytalne, rentowe i zdrowotne.
Zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2014 r., o zmianie ustawy o świadczeniach
rodzinnych240
od 1 maja 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. wysokość świadczenia
pielęgnacyjnego wynosiła 800 zł - co w połączeniu z realizowanym w 2014 r. rządowym
programem w wysokości 200 zł miesięcznie, dawało łączną wysokość wypłacanego
wsparcia na poziomie 1000 zł miesięcznie241
.
Od 1 listopada 2014 roku, w związku z dwuetapowym podnoszeniem kwot kryterium
dochodowego uprawniających do świadczeń rodzinnych, w ramach przeprowadzanej co trzy
lata weryfikacji kwot świadczeń rodzinnych i wysokości kryteriów dochodowych, zgodnie
z art. 18 ustawy o świadczeniach rodzinnych, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 10 sierpnia 2012 roku w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby
uczącej się stanowiących podstawę do ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości
świadczeń rodzinnych242
wzrosło kryterium dochodowe uprawniające do zasiłku rodzinnego
z kwoty 539 zł na osobę w rodzinie do kwoty 574 zł.
Natomiast kryterium dochodowe obowiązujące rodziny, w których wychowywane jest
dziecko niepełnosprawne uprawniające do zasiłku rodzinnego i specjalnego zasiłku
opiekuńczego, wzrosło z kwoty 623 zł na osobę w rodzinie do kwoty 664 zł.
Z inicjatywy Ministra Pracy i Polityki Społecznej, w ramach tzw. „okrągłego stołu”, od
kwietnia 2014 roku trwają prace, których celem jest wypracowanie nowych, systemowych
rozwiązań w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin.
Dane dotyczące rodzin z dziecmi niepełnosprawnymi pobierających świadczenia rodzinne
w podziale na243
:
typ rodziny i wysokość dochodu na osobę,
liczbę dzieci w rodzinie i wysokość dochodu na osobę
239 Dz. U. z 2014 roku, poz. 567. 240 Dz. U. z 30 kwietnia 2014 roku, poz. 559. 241 Od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1200 zł miesięcznie.
Od 1 stycznia 2016 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosić będzie 1300 zł miesięcznie (równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia netto). Od 1 stycznia 2017 roku przewidziana została coroczna waloryzacja wysokości świadczenia pielęgnacyjnego, polegającą na corocznym wzroście
wysokości tego świadczenia o procentowy wskaźnik, o jaki zwiększać się będzie minimalne wynagrodzenie za pracę. 242 Dz. U. poz. 959. 243 Opracowanie graficzne: Luiza Klimkiewicz - Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
str. 83
Broszura informacyjna „Ulga rehabilitacyjna”.
W 2014 r. przygotowano broszurę informacyjną „Ulga rehabilitacyjna” (wersja
drukowana w nakładzie 160.000 oraz elektroniczna). Broszura zawiera informacje na temat
sposobu i warunków skorzystania z ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych,
w związku z wydatkami ponoszonymi na cele rehabilitacyjne.
Broszura adresowana była do osób niepełnosprawnych lub posiadających na utrzymaniu
osoby niepełnosprawne. Broszura przygotowywana była w okresie rozliczeń rocznych
str. 84
i dostępna jest w Ministerstwie Finansów, we wszystkich izbach i urzędach skarbowych
w całej Polsce oraz w innych urzędach współpracujących podczas akcji rozliczeń rocznych,
a także na stronie internetowej www.finanse.mf.gov.pl oraz www.szybkipit.pl
Ponadto w ub.r. (podobnie jak w latach poprzednich) organizowane były, w ramach
akcji rozliczeń rocznych, dyżury telefoniczne w Ministerstwie Finansów, redakcjach gazet
i w telewizji śniadaniowej, w czasie których informowano o możliwościach związanych
z rozliczeniem podatku i skorzystania z wyżej wymienionej ulgi.
Odliczenie od dochodu lub przychodu wydatków
poniesionych przez osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu
taką osobę, na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych
z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.
W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych w 2014 r. pozostawały w mocy
przepisy244
umożliwiające odliczenie od dochodu lub przychodu wydatków poniesionych przez
osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu taką osobę, na cele
rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.
Ponadto nadal od podatku dochodowego od osób fizycznych zwolnione są:
renty przyznane na podstawie przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych
i wojskowych oraz ich rodzin245
;
odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego
w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który
utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się
jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość246
;
świadczenia otrzymywane zgodnie z odrębnymi przepisami na rehabilitację zawodową,
społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z zakładowych funduszy rehabilitacji osób
niepełnosprawnych lub zakładowych funduszy aktywności247
.
Jednocześnie pracodawcy o statusie zakładu pracy chronionej mogą zatrzymać zaliczki
na podatek dochodowy od części wynagrodzeń pracowników z przeznaczeniem ich na
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (40%) i na zakładowy fundusz
rehabilitacji osób niepełnosprawnych (60%); to samo rozwiązanie dotyczy zakładów aktywności
zawodowej, które mogą przekazywać część zaliczek na zakładowy fundusz aktywności248
.
Świadczenia na rzecz kombatantów i osób represjonowanych,
w tym niepełnosprawnych.
Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach swojej właściwości
zajmuje się sprawami kombatantów i innych osób uprawnionych głównie w oparciu o ustawę
z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego249
.
Spośród ogółu uprawnionych niektórzy beneficjenci tej ustawy posiadają jednak
dodatkowo status inwalidy wojennego, inwalidy-cywilnej ofiary represji bądź też osoby
niepełnosprawnej na podstawie odrębnych przepisów. Warto jednak podkreślić, że cecha
niepełnosprawności czy inwalidztwa nie jest czynnikiem istotnym z punktu widzenia nabycia
statusu kombatanta czy ofiary represji.
W 2014 roku, tak jak w latach poprzednich, działania na rzecz osób niepełnosprawnych
były związane przede wszystkim z realizacją zadań określonych w art. 19 ustawy
244 Art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.); art. 11 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez
osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.) 245 Art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, 246 Art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 247 Art. 21 ust. 1 pkt 27 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 248 Art. 38 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 249 Dz. U. z 2014 roku, poz. 1206.
str. 85
o kombatantach (…) i dotyczyły przyznawania pomocy pieniężnej skierowanej do znajdujących
się w trudnej sytuacji materialnej kombatantów i innych osób uprawnionych.
W tym trybie przyznawano środki na częściowe pokrycie kosztów leczenia, dostosowania
pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju niepełnosprawności, opłacenia pomocy pielęgnacyjnej,
a także zakupu wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjno – ortopedycznego oraz innego,
ułatwiającego życie, sprzętu pomocniczego.
W 2014 roku złożono 19.183 wnioski i wydano 16.861 decyzji przyznających pomoc
pieniężną.
Szef Urzędu, działając na podstawie art. 19 ustawy o kombatantach…, przekazuje na
rzecz Związku Inwalidów Wojennych RP pulę środków budżetowych, z przeznaczeniem na
pomoc pieniężną dla osób pobierających rentę inwalidy wojennego. w roku 2014 przekazano na
tę rzecz 1 500 000 zł. z uwagi na znaczenie środowiska skupionego w ZIW RP, przedstawiciel
tej organizacji pozarządowej sprawuje funkcję stałego członka Rady do Spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych, która jest organem doradczym Szefa Urzędu do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Projekt założeń do projektu ustawy
o zmianie ustawy o weteranach działań poza granicami państwa.
Ministerstwo Obrony Narodowej opracowało w 2014 r. projekt założeń do projektu
ustawy o zmianie ustawy o weteranach działań poza granicami państwa oraz niektórych innych
ustaw.
Projekt podmiotowo odnosi się do weteranów/weteranów poszkodowanych żołnierzy,
weteranów/weteranów poszkodowanych funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej
Straży Pożarnej, Biura Ochrony Rządu, weteranów/weteranów poszkodowanych
funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu. Adresatami
aktu mogą być również osoby niepełnosprawne.
Projekt przewiduje m.in. rozszerzenie zakresu świadczeń przysługujących weteranom
poszkodowanym w zakresie opłaty za pobyt w Domu Weterana (ograniczenie wysokości opłaty
za pobyt do kwoty 25% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy) oraz w zakresie
turnusów readaptacyjno-kondycyjnych (przyznanie weteranom poszkodowanym
uprawnienia do udziału wraz z najbliższym pełnoletnim członkiem rodziny raz w roku
w bezpłatnym turnusie readaptacyjno-kondycyjnym).
7. życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,
Ochrona praw osób niepełnosprawnych w zakresie budownictwa.
Przepisy prawa zwracają szczególną uwagę na kwestie związane z ochroną praw osób
niepełnosprawnych. Odzwierciedleniem tego są przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. –
Prawo budowlane250
, które między innymi normują działalność obejmującą sprawy
projektowania, budowy i utrzymywania obiektów budowlanych w sposób zapewniający
spełnienie wymagań warunkujących dostępność tych obiektów dla osób niepełnosprawnych.
Przedmiotowa ustawa respektuje prawa osób niepełnosprawnych, poprzez:
nałożenie na inwestora obowiązku projektowania i budowania obiektów budowlanych
w sposób zapewniający niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności
publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby
niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich
(art. 5 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy).
Szczegółowe regulacje w tym zakresie określone zostały w rozporządzeniu Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie251
.
250 Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm. 251 Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.
str. 86
Niedopuszczalność udzielania odstępstw od warunków technicznych, które
powodowałyby ograniczenia dostępności obiektów budowlanych dla osób
niepełnosprawnych (art. 9 ust. 1 ustawy),
rezygnację z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę dla pochylni
przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych,
nałożenie na projektanta obowiązku zamieszczenia w projekcie architektoniczno-
budowlanym opisu dostępności obiektu budowlanego dla osób niepełnosprawnych
(art. 34 ust. 3 pkt 2 ustawy),
Uznanie zmian dotyczących korzystania z obiektów budowlanych przez osoby
niepełnosprawne za istotne odstępstwo od projektu budowlanego – wymagające zmiany
decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 36a ust. 5 pkt 5 ustawy)
obowiązek przeprowadzenia kontroli przez właściwy organ, na etapie odbioru
technicznego obiektu użyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego,
pod względem spełnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez
osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich (art.
59a ust. 2 pkt 2 lit. f ustawy).
Egzekwowanie przepisów - Prawo budowlane
w zakresie realizacji praw osób niepełnosprawnych.
Właściwe organy administracji architektoniczno-budowlanej oraz nadzoru budowlanego,
a także Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego252
jako centralny organ administracji rządowej,
egzekwują przestrzeganie przepisów, zawartych w ustawie – Prawo budowlane, również
w zakresie dotyczącym osób niepełnosprawnych.
Powyższe działania mają bezpośredni wpływ na eliminowanie potencjalnych trudności
dla osób niepełnosprawnych, które wynikają m.in. z barier architektonicznych253
.
Ustawa – Prawo budowlane przewiduje generalną zasadę, polegającą na zapewnieniu
niezbędnych warunków do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego
budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się
na wózkach inwalidzkich.
Dostęp osób niepełnosprawnych do budynków instytucji publicznych254
.
Znaczna część ogólnodostępnych budynków w każdym resorcie i w Kancelarii Prezesa
Rady Ministrów - jak wynika z informacji nadesłanej przez wszystkich Ministrów i Szefa
Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - jest już dostępna dla osób niepełnosprawnych, w tym
poruszających się na wózkach inwalidzkich, osób niewidomych i niesłyszących. Otoczenie
budynków w przeważającej większości również jest już dostępne dla osób niepełnosprawnych
(m.in. miejsca parkowania). Prace w tym zakresie - jak wynika z nadesłanej informacji - będą
kontynuowane w latach następnych.
Warto podkreślić, że w ciągu ośmiu lat (od 2008 r. do 2014 r.)255
nastąpił znaczący
postęp w likwidacji barier funkcjonalnych, w szczególności architektonicznych, w resortach
i urzędach centralnych, które - w wyniku i inicjatywy w 2008 r. Pełnomocnika Rządu do Spraw
252 Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach określonych w ustawie z dnia
7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych
(Dz. U. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.). W ramach swoich kompetencji Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej, które w zakresie właściwym do dokonywania zmian w przepisach ustawy – Prawo budowlane oraz
w aktach wykonawczych, wydanych na jej podstawie, przysługuje Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju. W związku z powyższym, brak jest
podstaw prawnych dla podejmowania w GUNB prac o charakterze legislacyjnym. 253 Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego zamieścił w ub.r., w ramach aktualizacji strony internetowej i w związku z napływającymi do
Urzędu zapytaniami obywateli, w zakładce Wyjaśnienia przepisów Prawa budowlanego, interpretacje pt. ”W sprawie dostosowania lokali
użytkowych do potrzeb osób niepełnosprawnych w przypadku zmiany sposobu użytkowania”. 254 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 37 oraz w załącznikach: 21, 22 i 25. 255 W 2008 r. Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych opracował „Raport z badania na temat dostępności budynków
administracji rządowej i urzędów centralnych dla osób niepełnosprawnych”, z którego wynikała pilna potrzeba podjęcia działań w zakresie dostosowywania do potrzeb osób niepełnosprawnych budynków zajmowanych przez administrację publiczną. Raport dotyczył sytuacji w 2007 r.
z której wynikało, że ministerstwa i urzędy centralne nie były w znacznej większości dostosowane w pełni do potrzeb osób niepełnosprawnych o
zróżnicowanych rodzajach schorzeń (narządy: ruchu, wzroku i słuchu oraz upośledzenie umysłowe) i, że w tym zakresie nie prowadzono odpowiednich działań.
str. 87
Osób Niepełnosprawnych - stopniowo, rokrocznie, przystosowywały ogólnodostępne części
budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Zadania inwestycyjne dotyczące m.in. dostosowania do potrzeb osób
niepełnosprawnych budynków i obiektów budowlanych uczelni.
W 2014 roku 36 uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw
szkolnictwa wyższego uzyskało dotacje celowe z części 38 budżetu państwa oraz rezerwy
celowej budżetu państwa na sfinansowanie lub dofinansowanie 49 zadań inwestycyjnych,
polegających m. in. na dostosowaniu budynków i obiektów budowlanych do potrzeb osób
niepełnosprawnych poprzez:
montaż wind osobowych, które zapewnią dostęp z poziomu najniższej kondygnacji na
najwyższe,
przebudowy i dobudowy klatek schodowych umożliwiających sprawną ewakuację również
osób niepełnosprawnych,
budowę i montaż pochylni zewnętrznych, zapewniających wjazd do budynków,
dostosowanie sanitariatów dla osób niepełnosprawnych,
wyznaczenie dróg ewakuacyjnych w budynkach uczelnianych umożliwiających sprawną
ewakuację osób niepełnosprawnych ze strefy zagrożenia,
wykonanie na parkingach pojazdów samochodowych miejsc postojowych dla osób
niepełnosprawnych oraz dojazdów do tych miejsc,
wprowadzenie obniżenia krawężników w miejscach przejść na parkingi.
Wsparcie osób niepełnosprawnych w likwidacji barier architektonicznych,
w komunikowaniu się i technicznych256
.
17.478 osób niepełnosprawnych257
, w tym 14.344 dorosłych i 3.134 dzieci i młodzieży
otrzymało w 2014 r. dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu
się i technicznych przyznane przez 372 samorządy powiatowe ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych258
.
Dofinansowanie, spośród ogółu osób niepełnosprawnych, otrzymało:
◊ 5.905 osób - na likwidację barier architektonicznych (średnie dofinansowanie 6.133 zł),
◊ 6.673 osób - na likwidację barier w komunikowaniu się (średnie dofinansowanie 1.438 zł),
◊ 4.900 osób na likwidację barier technicznych (średnie dofinansowanie 2.249 zł).
Mieszkańcy wsi stanowili 32,18% (5.625) ogółu osób niepełnosprawnych, które otrzymały
dofinansowanie w łącznej wysokości 56.832.203 zł.
Od 2015 r. zwiększy się maksymalne dofinansowanie ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – zgodnie z nowelizacją w 2014 r.
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie
określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych·
- z 80% do 95% do likwidacji barier
funkcjonalnych.
256 Art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. d ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
( Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm) 257 W ub.r. osoby niepełnosprawne złożyły 38.158 wniosków o dofinansowanie barier funkcjonalnych na łączną kwotę 204.660.371 zł.
Podpisano 18.194 umowy o wartości 61.121.277,00 zł 258 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 r.”
str. 88
Likwidacja barier funkcjonalnych w instytucjach kultury
259.
W 2014 r. zakończył się proces oceny wniosków w ramach Programu Konserwacja
i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego współfinansowanego ze środków Mechanizmu
Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Do realizacji wybrano 21 projektów dla
których łączna kwota dofinansowania wyniosła 310 mln zł. Wskazane projekty realizowane są
w latach 2014 - 2016. Projekty dotyczą:
rewitalizacji, konserwacji, renowacji i adaptacji na cele kulturalne zabytków,
budowy, rozbudowy, remontu i przebudowy instytucji kultury,
rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie kultury.
W ramach kryteriów oceny projektów jednym z istotnych aspektów było udostępnienie
obiektów dla osób niepełnosprawnych, gdzie oceniano uwzględnienie rozwiązań
ukierunkowanych na udogodnienia dla osób niepełnosprawnych.
Wszystkie spośród 21 wybranych inwestycji przewidują tego rodzaju rozwiązania. Dla
przykładu:
przystosowanie wejść do budynków,
montaż, przystosowanie wind,
instalacja platformy schodowej,
przystosowanie toalet do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Likwidacja barier w jednostkach penitencjarnych
dla osadzonych osób niepełnosprawnych260
.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy osadzony przy przyjęciu do jednostki
penitencjarnej jest badany przez lekarza, który wydaje zalecenia odnośnie dalszego
postępowania w tym np. umieszczenia w celi przystosowanej dla osób niepełnosprawnych,
bezpłatnego zaopatrzenia w niezbędne protezy, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze
oraz wydaje inne zalecenia dotyczące np. odstępstw od rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminów organizacyjno-porządkowych
259 Przykłady likwidacji barier funkcjonalnych w zabytkowych obiektach kultury zostały zamieszczone w załączniku 21 oraz
w załączniku 22 - likwidacja barier funkcjonalnych w instytucjach kultury w ramach programu „Infrastruktura kultury”. 260 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 23.
str. 89
wykonywania kary pozbawienia wolności261
oraz tymczasowego aresztowania262
wynikające
z ewentualnych ograniczeń stwierdzonych u osadzonego niepełnosprawnego.
Corocznie zbierane są dane dotyczące niepełnosprawnych ruchowo korzystających
z kul łokciowych i poruszających się na wózku inwalidzkim w zakresie ich rozmieszczenia
i zapewnienia dostępu do innych pomieszczeń np. sali widzeń, łaźni, ambulatorium. Według
danych z dnia 17.09.2014 roku w jednostkach penitencjarnych przebywało 42 (w 2013 r. – 60)
osadzonych poruszających się na wózku inwalidzkim i 258 (301 w 2013 r.) osadzonych
korzystających na stałe z kul łokciowych. Jedynie w przypadku 20 z nich wykazano ewentualne
utrudnienia w dostępie do innych pomieszczeń, które wymagały pomocy innych osób.
Więzienna służba zdrowia udzieliła w 2014 roku – 54.702 świadczeń rehabilitacyjnych
w ramach swoich podmiotów leczniczych i 31 spoza więziennej służbie zdrowia.
W ramach więziennictwa funkcjonuje Oddział Rehabilitacji Narządu Ruchu w Zakładzie
Karnym Nr 2 w Łodzi i Oddział dla Przewlekłe Chorych w Zakładzie Karnym
w Czarnem, do których są kierowani osadzeni wymagający zabiegów w trybie szpitalnym lub
wymagający z powodu stanu ogólnego lub niepełnosprawności długotrwałej hospitalizacji.
Pomimo barier wynikających z zastarzałej sytuacji architektonicznej w jednostkach
penitencjarnych funkcjonują wyodrębnione cele dla osób niepełnosprawnych w tym
poruszających się na wózkach inwalidzkich. Każdorazowo w trakcie modernizacji podmiotów
leczniczych funkcjonujących w jednostkach penitencjarnych uwzględniane są potrzeby
dostosowania pomieszczeń szpitali, ambulatoriów i izb chorych w tym dla potrzeb osób
niepełnosprawnych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 lipca
2012 roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia
i urządzenia podmiotu leczniczego dla osób pozbawionych wolności263
.
Poza dostosowaniem więziennych podmiotów leczniczych dla potrzeb osób
niepełnosprawnych dostosowywane są cele mieszkalne.
Osadzeni niepełnosprawni są w miarę możliwości umieszczani w pomieszczeniach
dostosowanych do ich potrzeb, które nie ograniczają ich uprawnień w zakresie swobodnego
korzystania ze wszystkich przysługujących im praw.
W Zakładzie Karnym w Bydgoszczy Fordonie organizowane są kursy orientacji
przestrzennej dla osadzonych z niepełnosprawnością narządu wzroku. w 2014 r. (zorganizowano
dla 4 osadzonych 4 kursy, których koszt wyniósł 9.800 zł).
Rządowy program wsparcia budownictwa socjalnego,
m.in. lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni
i domów dla bezdomnych264
.
W zakresie programów rządowych pośrednio adresowanych do osób
niepełnosprawnych, kontynuowana była realizacja programu wsparcia budownictwa
socjalnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu
tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla
bezdomnych265
.
Zadaniem programu jest przede wszystkim pomoc samorządom w realizacji
przedsięwzięć mających na celu pozyskiwanie lokali socjalnych. Jego uzupełnienie stanowi
komponent wspierający tworzenie mieszkań chronionych (m.in. dla osób
niepełnosprawnych), noclegowni i domów dla bezdomnych.
Możliwość ubiegania się o pomoc z budżetu państwa na realizację tego typu mieszkań
i placówek socjalnych (za pośrednictwem Funduszu Dopłat zlokalizowanego
261 Dz. U. 2003 Nr 152, poz.1493. 262 Dz. U. Nr 152, poz.1494. 263 Dz. U. 2012, poz. 808. 264 W budżecie państwa na 2015 rok na realizację budownictwa socjalnego (w tym mieszkań chronionych) zaplanowana została kwota 80
mln zł. Ogółem w latach 2007-2014 w ramach programu przyznano finansowe wsparcie w ogólnej kwocie 537 mln zł. W ramach tej
kwoty do finansowania zakwalifikowano przedsięwzięcia na realizację 10.188 lokali socjalnych, 120 mieszkań chronionych, 4.116
mieszkań komunalnych, oraz 470 miejsc w noclegowniach i 648 miejsc w domach dla bezdomnych. 265 Dz. U. Nr 251, poz. 1844, z późn. zm.
str. 90
w Banku Gospodarstwa Krajowego), mają oprócz gmin także inne podmioty, do których
ustawowych lub statutowych zadań należy zapewnienie schronienia lub mieszkania
potrzebującym, w tym także organizacje pożytku publicznego.
W 2014 roku na dofinansowanie programu wsparcia budownictwa socjalnego
przeznaczono z budżetu państwa kwotę 80 mln zł. w ramach tej kwoty, jak również środków
niewykorzystanych w poprzednich edycjach, bądź stanowiących rozliczone, zwolnione
środki finansowe Funduszu Dopłat, przyznano finansowe wsparcie na kwotę około
85,1 mln zł.
W ramach przyznanego w 2014 r. finansowania powstanie 887 lokali socjalnych,
11 mieszkań chronionych, 38 miejsc w noclegowniach, 60 miejsc w domach dla bezdomnych
oraz 820 mieszkań komunalnych.
Działania na rzecz osób niepełnosprawnych
w zakresie planowania przestrzennego.
W prowadzonych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w roku 2014 pracach nad
projektem Krajowej Polityki Miejskiej problemy osób niepełnosprawnych zostały wskazane w
kilku wątkach tematycznych, w tym dotyczących kształtowania przestrzeni, demografii oraz
transportu i mobilności miejskiej.
W wątku odnoszącym się do zagadnień demografii zwracana jest m.in. uwaga na
konieczność takiego kształtowania przestrzeni miejskich, aby była zapewniona dostępność dla
osób niepełnosprawnych, co będzie sprzyjać jak najpełniejszemu uczestnictwu tych osób
w życiu zawodowym i społecznym.
W związku z tym należy dbać o takie kształtowanie przestrzeni miejskich
i projektowanie budynków, które będzie przestrzegać zasady uniwersalnego planowania (tzw.
design for all), przyjaznego i dostępnego dla wszystkich użytkowników w tym osób
niepełnosprawnych.
Oznacza to m.in. konieczność uwzględniania różnorodnych kwestii: odpowiedniego
oznakowania ciągów komunikacyjnych, odpowiedniej wysokości krawężników, dostosowania
wejść do budynków, wind, ramp, komunikacji pionowej i poziomej, antypoślizgowych
nawierzchni, miejsc odpoczynku, pomieszczeń sanitarnych itp.
W wątku dotyczącym transportu i mobilności miejskiej zwraca się uwagę na konieczność
zapewnienia wszystkim mieszkańcom miast i ich obszarów funkcjonalnych dogodnych
warunków do przesiadek, powiązań pomiędzy różnymi środkami transportu, bezpieczeństwa
w pojeździe, na przystanku i w drodze do niego.
W rozwiązaniach przestrzennych i komunikacyjnych powinny być uwzględnianie
potrzeby osób pieszych poprzez m.in. skracanie do minimum dróg dojścia, instalację udogodnień
i niwelowanie barier. Zwraca się uwagę, że rozwiązania przestrzenne w miastach, szczególnie
związane z przystankami i centrami komunikacyjnymi, powinny uwzględniać potrzeby osób
z ograniczonymi możliwościami poruszania się.
Środki transportu obsługujące obszary miejskie powinny posiadać wyposażenie
ułatwiające ich samodzielne wykorzystywanie przez osoby niepełnosprawne. Wydzielone
miejsca do parkowania samochodów osób niepełnosprawnych powinny być lokalizowane
zarówno w miejscach wzmożonego występowania takich potrzeb, jak również stanowić
integralną część infrastruktury podstawowej.
Są to warunki niezbędne dla osiągnięcia zrównoważonej mobilności, która jest jednym
z wyróżników miasta nowoczesnego i przyjaznego mieszkańcom. Oprócz tak generalnie
ukierunkowanego myślenia o zapewnieniu dostępności i usprawnianiu warunków poruszania
w obszarach zurbanizowanych, w projekcie zwraca się uwagę na potrzebę przeglądu treści
rozporządzeń w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne
i ich usytuowanie pod kątem wprowadzenia zmian umożliwiających szersze niż obecnie
stosowanie rozwiązań technicznych w kształtowaniu ulic preferujących m.in. ruch pieszy
i transport publiczny.
str. 91
Ponadto w ramach podjętych w 2014 roku prac nad Narodowym Planem Rewitalizacji
prowadzone były działania nad przygotowaniem założeń do ustawy o rewitalizacji. Zakładają
one szerokie traktowanie działań rewitalizacyjnych.
Jednym z istotnych elementów rewitalizacji ma być przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu. Powinno się one wyrażać m.in. uwzględnianiem zasad projektowania
uniwersalnego, rozumianego tak jak to zostało opisane powyżej, tj. projektowania przestrzeni i
obiektów budowlanych w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich w możliwie
największym stopniu. Takie podejście do prowadzanych prac rewitalizacyjnych przyczyni się do
zwiększenia dostępności przestrzeni m.in. dla osób niepełnosprawnych czy starszych.
Osobiste urządzenie wspomagające osoby niewidome. W 2014 r. rozpoczęto
266 w ramach VII programu ramowego współfinansowanie
międzynarodowego projektu Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, pn. BLINDPAD –
osobiste urządzenie wspomagające dla osób niewidomych i słabo widzących. Projekt
realizowany jest od 2014 do 2016 roku. Na realizację projektu ogółem przyznano środki
finansowe w wysokości 191.163 zł.
Inwestycje drogowe przyjazne osobom niepełnosprawnym.
Wszystkie inwestycje drogowe realizowane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych
i Autostrad są przygotowywane w oparciu o przepisy techniczno-budowlane267
,
uwzględniające potrzeby osób niepełnosprawnych.
Przepisy techniczno-budowlane są konsekwencją ogólnej zasady zawartej w art. 5 ust. 1
pkt 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane268
, zgodnie z którą obiekt budowlany wraz
ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres
użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-
budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając niezbędne warunki do
korzystania z obiektów użyteczności publicznej przez osoby niepełnosprawne, w szczególności
poruszające się na wózkach inwalidzkich.
Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy Prawo budowlane, odstępstwa od wspomnianych
warunków technicznych, są dopuszczalne w szczególnie uzasadnionych przypadkach, pod
warunkiem, że nie powodują ograniczenia dostępności dla osób niepełnosprawnych.
Ponadto jak stanowi art. 34 ust. 3 pkt 2 ustawy Prawo budowlane, projekt budowlany
obiektów budowlanych użyteczności publicznej, do których niewątpliwie zalicza się drogi
publiczne, powinien zawierać projekt architektoniczno-budowlany, określający oprócz funkcji,
formy i konstrukcji obiektu budowlanego, charakterystyki energetycznej i ekologicznej,
proponowanych niezbędnych rozwiązań technicznych materiałowych, ukazujących zasady
nawiązania do otoczenia, także opis dostępności dla osób niepełnosprawnych.
Pewnego rodzaju obostrzeniem przepisów w celu zapewnienia korzystnych warunków
dla osób niepełnosprawnych, jest art. 36a ust. 5 pkt 5 ustawy – Prawo budowlane, zgodnie
z którym odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków
pozwolenia na budowę jeżeli dotyczy zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania
z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, będzie zawsze wymagało uzyskania decyzji
o zmianie pozwolenia na budowę, nawet jeżeli zmiana ta ma charakter nieistotny.
Dodatkowo ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych269
zawiera:
zwolnienie oznakowanych pojazdów konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu osób
niepełnosprawnych o obniżonej sprawności ruchowej lub pojazdy zaopatrzone w kartę
parkingową od ponoszenia opłat za przeprawy promowe na drogach publicznych270
,
obowiązek wyznaczenia przez organ właściwy do zarządzania ruchem w uzgodnieniu
z zarządcą drogi, w strefie płatnego parkowania miejsc przeznaczonych na parkowanie
266 Informacja Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 267 Szczegółowe informacje zostały zawarte w załączniku 19. 268 Dz.U z 2013 r. poz. 1409. 269 Dz. U. z 2013 r. poz. 260, 843, 1446, 1543. 270 Art. 13 ust. 4 pkt 2 ). ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.
str. 92
oznakowanych pojazdów konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu osób
niepełnosprawnych o obniżonej sprawności ruchowej lub pojazdów zaopatrzonych
w kartę parkingową271
.
Realizowane działania poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym na drogach
krajowych w 2014 r. objęły szereg rozwiązań organizacyjnych i technicznych,
wychodzących naprzeciw oczekiwaniom osób niepełnosprawnych, tj.:
zamontowano 172 sygnalizatory akustyczne na przejściach dla pieszych,
wybudowano 323 przejścia dla pieszych z obniżonymi krawężnikami,
wyłożono 123 dojścia do przejść i zejść dla pieszych płytami o specjalnej strukturze
powierzchni, rozpoznawalnej stopami przez osoby niewidome (ćwieki wypukłe,
groszek),
wybudowano 18 ramp podjazdowych na mosty i kładki z przejściami dla pieszych,
wydzielono 96 miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych na parkingach
usytuowanych przy autostradach i drogach ekspresowych.
Wszystkie zadania inwestycyjne polegające na budowie i przebudowie dróg,
również współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, są realizowane
z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych.
Nowopowstała i przebudowana infrastruktura drogowa jest dostosowana do potrzeb
osób o obniżonej sprawności ruchowej. Dzięki środkom z Unii Europejskiej
przeznaczonym na współfinansowanie inwestycji drogowych nastąpił rozwój sieci
drogowej i możliwość jej dostosowywania do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Opracowanie jednolitego modelu obsługi klienta niepełnosprawnego
i udzielania mu pomocy w podróży koleją.
Urząd Transportu Kolejowego prowadzi zakrojone na szeroką skalę działania mające na
celu poprawę jakości podróżowania koleją.
Jednym z kluczowych obszarów jest nadzór nad przestrzeganiem praw pasażerów
niepełnosprawnych wynikający z Rozporządzenia (WE) Nr 1371/2007 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 roku.
Priorytetem dla Urzędu Transportu Kolejowego jest podejmowanie działań na rzecz
podróżnych o ograniczonej możliwości poruszania się w celu wypracowania jednolitego modelu
obsługi klienta niepełnosprawnego i udzielania mu pomocy w podróży.
Bardzo istotną kwestią jest sposób przyjmowania przez przewoźnika zgłoszenia potrzeby
otrzymania pomocy w podróży i jego potwierdzenia oraz sprawna realizacja zlecenia.
Intencją Urzędu Transportu Kolejowego jest ujednolicenie całego procesu obsługi osób
o ograniczonej możliwości poruszania się w przypadku wszystkich przewoźników oraz jasne
zdefiniowanie kto dokładnie może liczyć na pomoc i w jakich sytuacjach. Należy pamiętać, że
pasażerowie o ograniczonej możliwości poruszania się wymagają niezawodności całego
łańcucha transportowego. Jedno brakujące ogniwo, jak np. niedziałająca winda lub przejście
między peronami, które można pokonać tylko po schodach, mogą sprawić, iż podróż stanie się
całkowicie niemożliwa.
W 2014 roku w celu zwiększenia efektywności oddziaływania na pasażerski rynek usług
kolejowych oraz zaangażowania poszczególnych przewoźników i zarządców Prezes Urzędu
Transportu Kolejowego powołał dwa Zespoły do spraw osób o ograniczonej możliwości
poruszania się, tj. Zespół opiniodawczo-doradczy oraz Zespół zadaniowy. Wysoka specjalizacja
poszczególnych członków zespołów oraz wiedza ekspertów przyczyni się do zwiększenia
dynamiki zmian i udogodnień dla osób o ograniczonej możliwości poruszania oraz do
usprawnienia procesów decyzyjnych po stronie przewoźników i zarządców oraz zagwarantuje
przyjęcie jednolitych rozwiązań.
Głównymi zadaniami Zespołów są:
271 Art. 13b ust. 6 pkt 1).ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.
str. 93
wdrożenie uniwersalnych rozwiązań przy projektowaniu inwestycji kolejowych;
wypracowanie jednolitych zasad obsługi osób o ograniczonej możliwości poruszania się;
wyznaczenie mapy obiektów koniecznych dla zapewnienia dostępności pasażerskiego ruchu
kolejowego.
W 2014 r. opracowany został specjalny formularz kontaktowy, który pozwala pasażerom
komunikować się z Urzędem Transportu Kolejowego za pośrednictwem Internetu (formularz
dostępny na stronie www.pasazer.info.pl, w zakładce Kontakt). Wychodząc naprzeciw
oczekiwaniom podróżnych Urząd Transportu Kolejowego stworzył tym samym kolejną drogę
wymiany informacji z klientami.
Obecnie dostępne są następujące formy kontaktu z Urzędem Transportu Kolejowego:
poczta elektroniczna,
faks,
platforma e-PUAP,
usługa VoiceLink,
infolinia pasażerska,
internetowy formularz kontaktowy.
Dostrzegając zainteresowanie pasażerów, od ub.r. prowadzone są testy nowego systemu
komunikacji z podróżnym, polegające na przekazywaniu informacji za pośrednictwem krótkich
wiadomości tekstowych (SMS).
Urząd Transportu Kolejowego organizuje spotkania z przedstawicielami SISKOM, PKP
S.A., PKP PLK S.A. oraz Urzędu Miasta stołecznego Warszawy dotyczące projektu „Mapa
dostępności Warszawy”. w ramach współpracy monitorowany jest stan realizacji modernizacji
i dostosowania dworców przez PKP PLK S.A. do potrzeb osób o ograniczonej możliwości
poruszania się oraz stopień dostosowania obiektów dworcowych na terenie m.st. Warszawy.
Szczególna uwaga poświęcana jest udogodnieniom, jakie są obecnie dostępne na wybranych
warszawskich stacjach i przystankach (np. windy, platformy schodowe, informacja megafonowa
etc.). Ponadto w ramach współpracy zostały opublikowane rekomendacje SISKOM dla
drobnych remontów stacji i przystanków kolejowych położonych wzdłuż Linii Otwockiej.
Zmiany opłat za czynności jednostek dozoru technicznego
dotyczące urządzeń dla osób niepełnosprawnych.
Urządzenia służące do przemieszczania osób niepełnosprawnych w ograniczonym
zasięgu podlegają- zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r.
w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu272
- dozorowi
technicznemu. Są to w szczególności platformy podnoszące, poruszające się po torze pionowym
lub pochyłym.
Urząd Dozoru Technicznego wykonywał w 2014 r. , podobnie jak i w latach
poprzednich, czynności dozoru technicznego, a w szczególności badania odbiorcze, okresowe
i doraźne wspomnianych urządzeń technicznych, jak również sprawdzał kwalifikacje osób
konserwujących te urządzenia.
Za wykonane czynności pobierane były opłaty, zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z dnia 23 grudnia 2011 r.273
zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości
opłat za czynności jednostek dozoru technicznego. Wysokość opłaty rocznej z tytułu
wykonywania czynności dozoru technicznego dla osób fizycznych wykorzystujących urządzenia
przeznaczone do przemieszczania osób niepełnosprawnych dla potrzeb własnych wynosiła
17,7% stawki określonej w rozporządzeniu, tj. 21 zł i 49 zł, w zależności od udźwigu
urządzenia.
272 Dz. U. z 2012 r. poz. 1468. 273 Dz. U. 294 poz. 1736.
str. 94
Urząd Dozoru Technicznego brał udział w pracach legislacyjnych dotyczących
rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 listopada 2014 r. zmieniającego rozporządzenie
w sprawie wysokości opłat za czynności jednostek dozoru technicznego274
. Rozporządzenie
wprowadziło istotne zmiany dotyczące opłat za czynności jednostek dozoru technicznego
w odniesieniu do urządzeń podlegających dozorowi technicznemu dla osób niepełnosprawnych
(opłata za badanie okresowe lub doraźne kontrolne urządzeń do przemieszczania
wykorzystywanych na własne potrzeby przez niepełnosprawną osobę fizyczną, wynosi 0% tj.
0 zł).
Informacja o dostępie kąpielisk dla osób niepełnosprawnych.
W koordynowanym przez Główny Inspektorat Sanitarny – Serwisie kąpieliskowym,
który jest portalem informacyjnym o jakości wody w kąpieliskach, zawierającym dane
podstawowe kąpieliska oraz informacje o infrastrukturze kąpieliska
w postaci ikonografii, kontynuowano zamieszczanie informacji w postaci łatwo czytelnej
ikonografii dla potencjalnego użytkownika kąpieliska, czy dostęp i teren kąpieliska są
przystosowane dla osób niepełnosprawnych, w tym na wózkach inwalidzkich.
Kompleksowe zmiany w zakresie instytucji ubezwłasnowolnienia
oraz zmiany w zakresie zdolności do zawierania małżeństw
przez osoby z zburzeniami psychicznymi.
Rozwiązania prawne służące ochronie osób niepełnosprawnych zawarte zostały
w opracowanym w 2014 r. przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekcie założeń
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawy
Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz
niektórych innych ustaw275
.
Projekt ten przewiduje kompleksowe zmiany w zakresie instytucji
ubezwłasnowolnienia.
Nowelizacja zakłada rezygnację z kilku obecnie funkcjonujących instytucji prawnych
w dziedzinie pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi, tj. opieki nad osobami
ubezwłasnowolnionymi całkowicie, kurateli nad osobami ubezwłasnowolnionymi częściowo,
a także kurateli dla osoby niepełnosprawnej i zastąpienie ich jednolitą instytucją opieki.
Przewiduje się, że nowelizacja będzie miała na względzie wyłącznie stany niepełnosprawności
psychicznej (a nie fizycznej) i to określone syntetycznie – bez powoływania poszczególnych
ich rodzajów.
Proponowany projekt założeń odchodzi od modelu, w którym orzeczeniem sądowym
pozbawia się osobę zdolności do czynności prawnych w zakresie określonym w sposób
abstrakcyjny i luźno tylko powiązany ze stanem psychicznym tej osoby.
Przyjmuje ona zasadę pełnej zdolności do czynności prawnych osoby dorosłej i, jako wyjątki od
niej, ograniczenia możliwości korzystania z tej zdolności, gdy jest to konieczne ze względu na
stan konkretnej osoby z zaburzeniami psychicznymi.
Proponowana nowelizacja ma także prowadzić do zmiany funkcji opieki i relacji
pomiędzy opieką a zdolnością do czynności prawnych. Orzekając o ustanowieniu opieki sąd
określi, w sposób pozytywny, zakres zadań opiekuna, przy czym może, stosownie do potrzeb
osoby korzystającej z ochrony, powierzyć mu określoną rolę w procesie realizacji zdolności do
czynności prawnych przez podopiecznego. Możliwe to będzie w jednej lub kilku
z następujących form:
opieki asystencyjnej, pozostawiającej osobie korzystającej z ochrony pełną zdolność do
czynności prawnych, a polegającej na udzielaniu podopiecznemu wsparcia
w podejmowaniu decyzji,
274 Dz. U. z 2014 r. poz. 1675. 275 Komitet Stały Rady Ministrów na posiedzeniu w dniu 12 lutego 2015 r. przyjął i rekomendował Radzie Ministrów wspomniany projekt
założeń.
str. 95
opieki z reprezentacją „równoległą”, pozostawiającej osobie korzystającej z ochrony
zdolność do czynności prawnych, a jednocześnie nadającej opiekunowi upoważnienie do
reprezentowania podopiecznego w oznaczonym zakresie,
opieki z kompetencją do współdecydowania, polegającej na zastrzeżeniu zgody lub
potwierdzenia opiekuna dla ważności oznaczonych rodzajów czynności prawnych osoby
korzystającej z ochrony,
opieki połączonej z umocowaniem do wyłącznego zastępstwa, w której upoważnienie do
podejmowania czynności prawnych w oznaczonym w orzeczeniu zakresie miałby tylko
opiekun, a nie miałaby go osoba z zaburzeniami psychicznymi.
O ile w obecnym stanie prawnym sprawy o ubezwłasnowolnienie rozpatrywane są
przez sąd okręgowy, a o ustanowienie opieki i kurateli – przez sąd rejonowy, projekt założeń
przewiduje jednolite postępowanie przed sądem rejonowym - wydziałem rodzinnym
i opiekuńczym w wyniku którego ustalony zostanie zakres niezbędnej pomocy dla osoby
z zaburzeniami psychicznymi, w tym ewentualnie zakres koniecznej ingerencji zewnętrznej
w dokonywanie przez tę osobę czynności prawnych. Tym samym umożliwi to kompleksowe
rozpoznanie sprawy danej osoby w jednym postępowaniu.
Obecna regulacja postępowania w sprawach o ubezwłasnowolnienie zostałaby zatem
przeniesiona do postępowania opiekuńczego, z niezbędnymi modyfikacjami, ale
z zachowaniem wszystkich procesowych gwarancji ochrony interesów osoby, której ma
dotyczyć orzeczenie.
Kluczowe znaczenie ma ograniczenie w ustawie trwałości orzeczeń o ustanowieniu
opieki. Niezależnie od możliwości złożenia wniosku o uchylenie opieki, zasadność ingerencji
w sferę autonomii osoby z niepełnosprawnością psychiczną powinna być przez sąd okresowo
weryfikowana, co miałoby następować z urzędu co 5 lat.
W wyniku postępowania kontrolnego obejmującego przeprowadzenie dowodu
z opinii biegłego, mogłaby nastąpić zmiana lub uchylenie orzeczenia.
Projektowana nowelizacja utrzymuje indywidualną i następczą kontrolę czynności
prawnych osób z zaburzeniami psychicznymi, polegają na możliwości uznania przez sąd za
nieważne oświadczenia woli złożonego przez osobę, która z akichkolwiek powodów znajdowała
się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji
i wyrażenie woli (na dotychczasowych zasadach wskazanych w art. 82 k.c.).
Naturalną konsekwencją odstąpienia od instytucji ubezwłasnowolnienia oraz od
nieodpowiadającej standardom norm prawa międzynarodowego terminologii choroby
psychicznej i niedorozwoju umysłowego są zmiany w zakresie zdolności do zawierania
małżeństw przez osoby z zburzeniami psychicznymi.
Proponuje się zatem skreślenie art. 11 i art. 12 k.r.o. i wprowadzenie na ich miejsce
nowego art. 121 k.r.o., którego funkcją byłaby ochrona osoby niesprawnej psychicznie przed
dokonaniem czynności w stanie psychicznym wyłączającym świadome wyrażenie woli
niezależnie od przyczyny tego stanu. Obecnie jest to przesłanka do unieważnienia małżeństwa
zgodnie z art. 151 § 1 pkt 1 k.r.o.
W konsekwencji wprowadzenia nowego art. 121 k.r.o. przewiduje się także zmianę art.
5 k.r.o., zgodnie z którym kierownik Urzędu Stanu Cywilnego z chwilą dowiedzenia się
o istnieniu przesłanek z art. 121 k.r.o. lub powzięcia wątpliwości co do ich istnienia odmówi
przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński i zwróci się do sądu
o rozstrzygnięcie zdolności do zawarcia małżeństwa.
W projekcie założeń przewiduje się także zmiany w przepisach prawa procesowego,
polegające na uchyleniu wymogu zezwolenia sądu na zawarcie małżeństwa, wydawanego
dotychczas na wniosek.
Projektowany art. 561 § 2 i § 3 k.p.c., wprowadzałby także obowiązek zasięgania przez
sąd opinii biegłych z zakresu psychiatrii lub neurologii, a akże psychologa, na okoliczność czy
str. 96
małżeństwo może być zawarte ze względu na to, że osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo
znajduje się w stanie uniemożliwiającym świadome wyrażenie woli.
Nową, pojawiającą się już w obcych systemach prawnych, instytucją przewidzianą we
wspomnianym projekcie założeń jest tzw. pełnomocnictwo opiekuńcze. Jego sens polega na tym,
że osoba dorosła i sprawna psychicznie, w formie aktu notarialnego, mogłaby ustanowić
konkretnego pełnomocnika, który byłby upoważniony do dokonywania w imieniu mocodawcy
określonych czynności, w tym także o charakterze osobistym, gdyby mocodawca doznał
w przyszłości zaburzeń psychicznych.
Równe Traktowanie Standardem Dobrego Rządzenia w Regionach276
.
Do czerwca 2014 roku Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania
w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów realizowało projekt „Równe Traktowanie Standardem
Dobrego Rządzenia w Regionach”, który był współfinansowany przez Komisję Europejską
w ramach Programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej
PROGRESS (2007-2013).
Projekt stanowił kontynuację projektu „Równe Traktowanie Standardem Dobrego
Rządzenia”, realizowanego przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania
w latach 2011-2013. Jego celem było dalsze wzmocnienie potencjału administracji publicznej
na szczeblu regionalnym do współtworzenia polityki równego traktowania oraz do właściwego
reagowania na różne przypadki dyskryminacji – w tym dyskryminację ze względu na
niepełnosprawność.
W 2014 roku zrealizowano m.in. następujące działania:
Druk, produkcja i dystrybucja zestawu publikacji oraz materiałów promocyjnych
i informacyjnych, opracowanych w 2013 roku, dostosowanych do potrzeb urzędników,
którzy na co dzień zajmują się osobami i środowiskami doświadczającymi dyskryminacji
lub zagrożonymi dyskryminacją.
Pakiet zawiera następujące publikacje:
o Równe traktowanie w administracji publicznej. Podręcznik; kompendium podstawowych
informacji o prawie antydyskryminacyjnym, polityce równego traktowania
i instytucjach odpowiedzialnych za jej wdrażanie.
o Równe traktowanie w administracji publicznej. Wymiar regionalny i lokalny;
uzupełnienie do podręcznika Równe traktowanie w administracji publicznej, zawierające
informacje związane z polityką równego traktowania na poziomie regionalnym
i lokalnym.
o Broszura, ulotka i zakładka do książki pod wspólnym hasłem Pamiętaj! Masz Prawo do
równego traktowania!.
Szkolenia antydyskryminacyjne dla urzędników pracujących w urzędach na szczeblu
regionalnym, nieobjętych dotychczas prowadzonymi szkoleniami. Celem szkoleń było
wyposażenie ich uczestniczek i uczestników w wiedzę i umiejętności pozwalające sprawnie
tworzyć i wdrażać strategie na rzecz równego traktowania na szczeblu regionalnym oraz
właściwie reagować w przypadku wystąpienia problemów w tym zakresie w ich codziennej
pracy. Dwudniowe kursy zorganizowano w czerwcu 2014 roku w pięciu miastach
wojewódzkich: Warszawa, Gdańsk, Poznań, Kraków i Białystok.
Przeszkolone zostały 183 osoby (129 kobiet i 54 mężczyzn). Uczestniczki
i uczestnicy szkoleń (m.in. pełnomocnicy wojewodów do spraw mniejszości narodowych
i etnicznych, pracownice i pracownicy kuratoriów oświaty, pracownice i pracownicy
wydziałów do spraw obywatelskich i wydziałów do spraw społecznych urzędów
wojewódzkich, Straży Granicznej i więziennictwa) pochodzili z różnych województw.
Umożliwiło to nawiązywanie kontaktów roboczych i tworzenie sieci oraz wymianę dobrych
praktyk.
276 Informacja Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
str. 97
Zarówno podczas szkoleń, jak i w ww. publikacjach znalazły się treści związane
z dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność: analiza stereotypów i uprzedzeń
w stosunku do tej grupy oraz informacje jak reagować na przypadki nierównego traktowania
osób z niepełnosprawnością.
Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa.
8 stycznia 2014 r. Rząd przyjął Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa277
.
Dokument ten, określając cele, obszary działania i wskaźniki Programu, wskazuje, jako jedno
z kluczowych działań zintegrowanej informatyzacji, uwzględnienie międzynarodowych
wytycznych dostępności WCAG 2.0 dla wszystkich platform, baz i systemów w celu
umożliwienia korzystania z ich zasobów przez jak największą liczbę obywateli do 2015 r.
10 stycznia 2014 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o informatyzacji działalności
podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw278
.
Ustawa, której projekt opracowany został przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji,
postanowieniem art. 1 pkt. 6 uprawniła Ministra Administracji i Cyfryzacji do przeprowadzenia
co najmniej raz w roku konkursu na dofinansowanie projektów informatycznych o publicznym
zastosowaniu lub przedsięwzięć wspierających rozwój społeczeństwa informacyjnego279
.
Dostęp osób niepełnosprawnych do świadczonych usług telefonicznych.
Zgodnie z przepisem art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo
telekomunikacyjne280
, wszyscy dostawcy publicznie dostępnych usług telefonicznych powinni
zapewnić, w miarę możliwości technicznych, użytkownikom końcowym będącym osobami
niepełnosprawnymi dostęp do świadczonych przez siebie usług telefonicznych równoważny
dostępowi do usług telefonicznych, z jakiego korzysta większość użytkowników końcowych.
Dodatkowo należy też wskazać, że przepis art. 79c ust. 2 ustawy Prawo
telekomunikacyjne nakłada na Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej obowiązek
publikowania na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Komunikacji
Elektronicznej informacji o dostępnych na rynku urządzeniach końcowych przystosowanych do
używania przez użytkowników końcowych będących osobami niepełnosprawnymi.
Z uwagi na fakt, iż wejście w życie przepisów wspomnianego rozporządzenia281
zostało
podzielone na 3 okresy, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej przewiduje monitoring stanu
realizacji tego rozporządzenia przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych po
10 kwietnia 2015 r., tj. po upływie drugiego spośród trzech okresów.
Szczegółowe wymagania dotyczące świadczenia udogodnień
dla osób niepełnosprawnych
przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych282
.
9 kwietnia 2014 r., opublikowano rozporządzenie z dnia 26 marca 2014 r Ministra
Administracji i Cyfryzacji w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia
udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług
telefonicznych. Zgodnie z przepisami końcowymi rozporządzenia część obowiązków weszła
w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia (tj. 10 października 2014 r.), część natomiast
277 Informacja na temat przyjęcia Programu dostępna jest pod adresem:https://mac.gov.pl/aktualnosci/rada-ministrow-przyjela-program
zintegrowanejinformatyzacji-panstwa 278 Dz. U. poz. 183. 279 Korzystając z wyżej wspomnianego uprawnienia, w dniu 30 stycznia 2015 r., na podstawie art. 12c ustawy z dnia 17 lutego 2005 r.
o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2014 r. poz. 1114), Minister Administracji
i Cyfryzacji ogłosił konkurs na dofinansowanie projektu informatycznego, którego przedmiotem jest dofinansowanie budowy lub dostosowania
stron internetowych podmiotów realizujących zadania publiczne do potrzeb osób niepełnosprawnych. Informacje dotyczące konkursu dostępne są
pod adresami: http://mac.bip.gov.pl/otwarte-konkursy-ofert/ogloszenie-o-konkursie-nadofinansowanie-projektu-informatycznego-o-publicznym-
zastosowaniu.html,https://mac.gov.pl/aktualnosci/konkurs-mac-na-dofinansowanie-budowy-lub dostosowania-stron-www-do-potrzeb-osób. 280 Dz. U. z 2014 r. poz. 243, 827 i 1198. 281Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia
udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych (Dz. U. poz. 464). 282 Informacja Urzędu Komunikacji Elektronicznej.
str. 98
wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy (tj. 10 kwietnia 2015 r.283
), a część po 24 miesiącach
(tj. 10 kwietnia 2016 r.).
Przepisy, które zaczęły obowiązywać w 2014 r. regulują m.in. następujące kwestie:
dostawca publicznie dostępnych usług telefonicznych na żądanie osoby niewidomej lub
słabowidzącej, w terminie 30 dni od dnia złożenia żądania, udostępnia ogólne warunki
umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych oraz jej wzór,
cennik usług telekomunikacyjnych i regulamin świadczenia publicznie dostępnych usług
telekomunikacyjnych, sporządzone na nośniku elektronicznym w formacie tekstowym albo
na papierze w alfabecie Braille'a albo przy użyciu dużej czcionki, a w przypadku wysyłania
pocztą elektroniczną - w formacie tekstowym, przy czym za teksty autentyczne uznaje się
ogólne warunki, wzory umów oraz regulaminy i cenniki przygotowane przez dostawcę
publicznie dostępnych usług telefonicznych w alfabecie łacińskim.
dostawca publicznie dostępnych usług telefonicznych na każde żądanie abonenta będącego
osobą niepełnosprawną, w terminie 30 dni od dnia złożenia żądania, przekazuje abonentowi
informacje o oferowanych przez tego dostawcę usług wszystkich udogodnieniach dla osób
niepełnosprawnych, w postaci papierowej lub w postaci elektronicznej na udostępniony w
tym celu przez abonenta adres poczty elektronicznej, z zastrzeżeniem, że w przypadku osoby
niewidomej lub słabowidzącej takie informacje powinny być sporządzane na papierze w
alfabecie Braille'a lub przy użyciu dużej czcionki, a w przypadku wysyłania ich pocztą
elektroniczną - w formacie tekstowym.
w ofercie dostawców powinny być modele telefonów (i inne urządzenia końcowe)
dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych (rozporządzenie określa ich parametry).
Urządzenie powinno być dostosowane do rodzaju niepełnosprawności:
w przypadku osób niewidomych i słabowidzących.
o modele posiadające klawiaturę tzw. wybierczą (czyli tradycyjną, niedotykową) –
urządzenie końcowe powinno być wyposażone w co najmniej jeden przycisk
wyróżniony w sposób umożliwiający jego rozpoznanie przez osoby niewidome
i słabowidzące (w przypadku wyróżnienia tylko jednego przycisku powinien to być
przycisk oznaczony cyfrą pięć) lub równoważną funkcjonalność umożliwiającą
wybranie określonego numeru,
o modele dotykowe i inne urządzenia posiadające rozbudowane menu – urządzenie
powinno mieć zainstalowane co najmniej oprogramowanie asystujące,
w szczególności program odczytu ekranu, opcje powiększenia i dostosowania
obrazu do indywidualnych potrzeb, umożliwiające osobom niewidomym
i słabowidzącym obsługę menu urządzenia i jego podstawowych funkcji;
w przypadku osób słabosłyszących powinno być wyposażone w co najmniej:
o wzmacniacz słuchawkowy z możliwością regulacji głośności,
o pętlę indukcyjną w słuchawce lub na szyjną;
w przypadku osób z niepełnosprawnością narządu ruchu powinno umożliwiać co
najmniej szybkie wybieranie numeru.
dostawca usług ma obowiązek zapewniać pomoc w skonfigurowaniu urządzenia lub
uruchomieniu usługi telefonicznej w jednostce obsługującej lub na odległość - telefonicznie.
połowa ogólnej liczby aparatów publicznych ma być przystosowana do potrzeb osób
niepełnosprawnych, tzn. że aparat publiczny przystosowany do korzystania przez osoby
niepełnosprawne powinien być wyposażony:
283 10 kwietnia 2015 r. wejdą w życie obowiązki wymagające bardziej złożonych działań ze strony dostawców, które zapewnią osobom
słabosłyszącym oraz niesłyszącym skuteczną oraz samodzielną komunikację z personelem.
Zgodnie z tymi przepisami 1/6 liczby jednostek obsługi, w tym przynajmniej jedna jednostka w każdym mieście na prawach powiatu, ma być dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych: mają zapewniać możliwość porozumiewania się (w punkcie obsługi) osoby niesłyszącej w
języku migowym; mają mieć urządzenia umożliwiające powiększenie tekstu i prezentację regulaminu lub cennika; mają być dostępne dla osób
niepełnosprawnych z upośledzeniem narządu ruchu.
str. 99
w oznaczony w sposób umożliwiający identyfikację położenia przez osoby niewidome
i słabowidzące wlot i wylot karty lub monety;
we wzmacniacz słuchawkowy z możliwością regulacji głośności;
w klawiaturę wybierczą z co najmniej jednym przyciskiem wyróżnionym w sposób
umożliwiający jego rozpoznanie przez osoby niewidome i słabo widzące;
w aktywną funkcję zapowiedzi słownych informacji sygnalizowanych sygnałami
świetlnymi lub na wyświetlaczu aparatu.
Ponadto dostawca udostępnia informacje o miejscach zainstalowania aparatów publicznych
w postaci elektronicznej w formacie tekstowym na stronie internetowej, z zastrzeżeniem, że na
żądanie osoby niepełnosprawnej dostawca usług udostępnia tę informację w formie uzgodnionej
z osobą niepełnosprawną, w szczególności sporządzoną na papierze przy użyciu dużej czcionki,
na nośniku elektronicznym w formacie tekstowym lub w formacie tekstowym
z wykorzystaniem poczty elektronicznej.
Certyfikacja usług telekomunikacyjnych284
.
W celu wspierania równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia
usług telekomunikacyjnych, a także zapewnienia użytkownikom maksymalnie najlepszej
ochrony przed nadużyciami, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej podjął działania
związane z certyfikacją usług telekomunikacyjnych.
Realizując Program Certyfikat Prezesa UKE w kategorii Bez Barier w roku w 2013
i 2014 r., Prezes UKE kierował się potrzebą wyrównywania szans osób niepełnosprawnych
w dostępie do usług telekomunikacyjnych. Program miał za zadanie zwiększenie aktywności
osób niepełnosprawnych na rynku usług telekomunikacyjnych.
Głównym celem programu było stworzenie specjalnej obsługi, w tym oferty handlowej,
dla tych grup osób oraz poprawa kwalifikacji, umiejętności i efektywności funkcjonowania
osób niepełnosprawnych na rynku usług telekomunikacyjnych, dzięki czemu będą mogli
korzystać z nowych technologii oraz nowych tańszych form komunikacji.
Program zakładał promocję działań przedsiębiorców telekomunikacyjnych spełniających
określone warunki poprzez przyznanie Certyfikatu Prezesa UKE w kategorii Bez Barier.
Program miał również za zadanie zainteresowanie niepełnosprawnych ofertą kierowaną
specjalnie do nich.
Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 (PO PC)285
.
5 grudnia 2014 roku Komisja Europejska podjęła decyzję w sprawie przyjęcia
Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020 (PO PC).
Program ten ma na celu wzmocnić pełne wykorzystanie potencjału technologii
cyfrowych, czyli zapewnić powszechny dostęp do szybkiego internetu, nowoczesnych
i przyjaznych e-usług publicznych oraz rozwój cyfrowych umiejętności społeczeństwa.
W wyniku realizacji PO PC znacząco zwiększy się możliwość dostępu do szybkiego
internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s, a także liczba spraw administracyjnych
możliwych do załatwienia online. Ponadto działania szkoleniowe i promocyjne zwiększą
odsetek osób wykorzystujących internet i technologie cyfrowe w codziennym życiu.
Realizacja programu może przyczynić się do poprawy sytuacji osób
niepełnosprawnych, z uwagi na fakt, że beneficjenci projektów realizowanych w ramach
PO PC zobowiązani będą do zapewnienia dostępności dla osób niepełnosprawnych usług
i treści wytworzonych w ramach projektów, zgodnie z wymaganiami Web Content
Accessibility Guidelines (WCAG 2.0286
).
284 Certyfikat Prezesa UKE w kategorii Bez Barier został wycofany z programu certyfikacji na 2015 r. w związku z wejściem w życie przepisów Rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia
udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, które nakłada na przedsiębiorców
wymogi w zakresie, który obejmowały warunki przyznania Certyfikatu Prezesa UKE. 285 Informacja Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. 286 WCAG 2.0 to zbiór dokumentów opublikowany przez Inicjatywę dostępności do sieci zawierający zalecenia dotyczące tworzenia
dostępnych serwisów internetowych. Wymagania te mają zostać zapewnione w ramach projektów PO PC co najmniej na poziomie wskazanym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych
str. 100
W 2014 roku IZ PO PC prowadziła prace nad uruchomieniem strony internetowej
www.polskacyfrowa.gov.pl w ramach portalu funduszy europejskich. Treść, architektura
informacji oraz grafika ww. serwisu została specjalnie dostosowana do celów i potrzeb
użytkowników. Internauta ma pełny dostęp do zamieszczanych materiałów
i funkcjonalności, a serwis jest również zgodny z wymogami WCAG 2.0. Informacje
o portalu udostępniono także w polskim języku migowym.
Prace w zakresie dostosowania stron internetowych
zgodnie ze standardem WCAG 2.0. (wybrane instytucje).
Dokument WCAG zawiera wytyczne dotyczące tworzenia stron i serwisów
internetowych dostępnych dla jak najszerszego grona odbiorców, ze szczególnym
uwzględnieniem osób niepełnosprawnych287
. Ostateczny termin dostosowania publicznych
systemów teleinformatycznych do przedmiotowych wymogów upływa 30 maja 2015 r288
.
Stosowne komunikaty zamieszczone zostały na stronie podmiotowej Ministerstwa Administracji
i Cyfryzacji289
.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji przeprowadziło w 2014 r. - w ramach
realizacji zadania publicznego pn. Działania na rzecz poprawy dostępności zasobów
i serwisów internetowych dla osób niepełnosprawnych i seniorów - konkurs, którego celem
było wyłonienie projektów, których efektem będzie podniesienie świadomości i wiedzy
twórców stron www, administratorów i redaktorów treści cyfrowych na temat
przygotowywania produktów dostępnych dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym ze
względu na wiek lub niepełnosprawność.
Wyłonione i zrealizowane zostały dwa projekty:
◊ projekt Fundacji Widzialni - „Polska Akademia Dostępności”, w ramach którego powstały:
o raport z badań dostępności polskich zasobów internetowych, portal internetowy
o tematyce dostępności stron internetowych na którym znajduje się platforma
e-learningowa z 4 kursami, 180 wzorów dostępnych stron internetowych wraz z CMS,
w tym strony BIP,
o zbiór narzędzi wspomagających tworzenie dostępnych stron internetowych.
Zleceniobiorca zorganizował również konkurs promujący i nagradzający dobre praktyki
z zakresu dostępności oraz konferencję,
◊ projekt Fundacji Szansa dla Niewidomych - „Postaw na dostępność”, w ramach którego
przeprowadzono szkolenie 19 audytorów, dokonano audytu stron internetowych podmiotów
publicznych, po 5 z każdego województwa, przeprowadzono szkolenia nt. dostępności stron
internetowych oraz ich tworzenia. Wydano również samouczek dla webmasterów
i redaktorów treści cyfrowych oraz specjalny numer kwartalnika HELP poświęconego
tematyce dostępności.
◊ Dodatkowo w innym, również przeprowadzonym w 2014 r., konkursie na realizację zadania
publicznego pn. Działania na rzecz poprawy poczucia bezpieczeństwa
w środowisku cyfrowym poprzez rozwijanie świadomości zagrożeń, kształtowanie
odpowiednich postaw oraz rozwijanie umiejętności wykorzystywania dostępnych narzędzi,
wyłoniony został projekt Polskiego Związku Głuchych, Oddział Łódzki „Internet
wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych. 287
Zgodnie z §19 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych
wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 526 oraz z 2014 r. poz. 1671) w systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania
publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines
(WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA, określonych w załączniku nr 4 do tego rozporządzenia. 288 Zgodnie z §22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych
wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów
teleinformatycznych systemy teleinformatyczne podmiotów realizujących zadania publiczne, funkcjonujące w dniu wejścia w życie rozporządzenia, należy dostosować do wymagań określonych w § 19, nie później niż w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszego
rozporządzenia. 289https://mac.gov.pl/aktualnosci/uwaga-przypominamy-tylko-rok-pozostal-nadostosowanie-publicznych-serwisow-internetowych https://mac.gov.pl/aktualnosci/uwaga-przypominamy-zostalo-niespelna-6-miesiecyna-dostosowanie-publicznych-serwisow
str. 101
– uwaga niebezpiecznie”, podnoszący świadomość głuchych dzieci i młodzieży
w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu.
W ramach projektu powstał portal internetowy o charakterze informacyjno-edukacyjnym
w języku migowym oraz spot promujący tematykę bezpieczeństwa w internecie.
W ub.r. Urząd Komunikacji Elektronicznej kontynuował realizację projektu
pn.: „Budowa platformy e-usług Urzędu Komunikacji Elektronicznej”290
, który w istotny sposób
wpłynie na usprawnienie, elektronizację i zautomatyzowanie usług, jakie Urząd Komunikacji
Elektroniczne świadczy wielomilionowej grupie swoich klientów.
Projekt ma zapewnić obywatelom, w tym niepełnosprawnym (przedsiębiorcom
i konsumentom) na terenie całego kraju kompleksową, zdalną obsługę administracyjną
obejmującą składanie wniosków i sprawozdań, otrzymywanie zwrotnych informacji
i śledzenie biegu sprawy, jak również zwrotne otrzymywanie dokumentów (w tym decyzji
administracyjnych) bez konieczności wizyty w Urzędzie.
Elektroniczna obsługa interesanta to kluczowy sposób rozwiązania problemów osób
niepełnosprawnych, którzy dzięki nowoczesnym technologiom teleinformatycznym, nie będą
podlegać wykluczeniu informacyjnemu. Osoby będą miały dostęp, za pośrednictwem internetu,
do wszelkich informacji niezbędnych do zapoczątkowania działalności, czy też dostaną
możliwość zgłaszania swoich potrzeb istotnych dla poprawy warunków życia,
oraz możliwości rozwiązywania problemów w najważniejszych, codziennych sprawach
konsumenckich (poczta, telefon, Internet, telewizja kablowa).
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Przez cały 2014 rok trwały prace nad
nowym serwisem Funduszy Europejskich (FunduszeEuropejskie.gov.pl), który został
zaprojektowany z myślą o zastosowaniu międzynarodowych wytycznych WCAG. Tym
samym uruchomiony w styczniu 2015 r. nowy portal FE jest dostosowany do potrzeb osób
z niepełnosprawnościami.
W ub.r. kontynuowano dostosowywanie portalu Ministerstwa Finansów (witryny:
www.mf.gov.pl oraz www.finanse.mf.gov.pl) do potrzeb osób niepełnosprawnych przy pomocy
rozwiązań zgodnych z kryteriami dostępności treści internetowych Web Content Accessibility
Guidelines (WCAG 2.0).
Prowadzono również działania o charakterze informacyjno-szkoleniowym dla
pracowników, którzy odpowiadają za administrowanie i redagowanie serwisów internetowych
funkcjonujących w ramach ministerstwa i resortu finansów w zakresie propagowania zasad
dostępności.
Zorganizowano szkolenia dla redaktorów portalu urzędu oraz redaktorów stron izb
skarbowych, izb celnych i urzędów kontroli skarbowej z zakresu standardu WCAG 2.0.
W Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów funkcjonuje zakładka
„Ministerstwo Finansów / Jak załatwić sprawę/ Sprawa do załatwienia / Informacja dla osób
niepełnosprawnych”, zawierająca niezbędne informacje dla osób niepełnosprawnych ruchowo
oraz niesłyszących, w związku z przystosowaniem gmachu ministerstwa do obsługi osób
mających trudności w poruszaniu się oraz mających trwałe lub okresowe trudności
w komunikowaniu się. Informacje z ww. zakresu zawarto również na stronach BIP UKS
Białystok, Bydgoszcz, Szczecin, Warszawa.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych udostępnia usługę publiczną na platformie
ePUAP, która daje możliwość wszczęcia i realizacji spraw z jednostkami administracji
publicznej, drogą elektroniczną.
Na stronie BIP MSZ została zamieszczona informacja - link przekierowujący na
platformę ePUAP, w celu sprawniejszego, nie wymagającego fizycznej obecności osoby
zainteresowanej skomunikowania się z urzędem.
290 Platforma budowana jest w ramach projektu z 7. osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Zgodnie
z Porozumieniem o dofinansowane projektu, podpisanym w dniu 27 kwietnia 2012 r. czas realizacji projektu obejmuje okres od dnia 7 października 2010 r. do dnia 30 września 2015 r.
str. 102
W 2014 r. do MSZ wpłynęło 5 listów napisanych alfabetem Braille'a, które zostały
zarejestrowane przez kancelarię i wprowadzone do obowiązującego w MSZ systemu
elektronicznego obiegu dokumentów (EOD). Pisma zostały przekazane do Departamentu
Postępowań przed Międzynarodowymi Organami Ochrony Praw Człowieka (DPOPC),
w którego kompetencjach jest m.in. prowadzenie spraw związanych z problematyką praw
człowieka. Odpowiedź została udzielona również w języku Braille'a przez DPOPC.
Strona internetowa Ministerstwa Skarbu Państwa wyposażona jest między innymi
w zakładkę „pomoc”, w której uzyskać można informację o miejscach parkingowych dla osób
niepełnosprawnych na terenie budynku ministerstwa oraz o usłudze bezpłatnego tłumacza języka
PJM, SJM i SKOGN. Dodatkowo serwis jest w pełni rozpoznawalny przez programy czytające
dla osób niewidomych Window-Eyes, JAWS czy NVDA, a obsługa serwisu możliwa jest
zarówno przy pomocy klawiatury jak i myszki. Strona wyposażona jest również
w mechanizmy ułatwiające przeglądanie treści przez osoby niedowidzące w tym zmianę
wielkości czcionki oraz kontrastu.
W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych rozpoczęto działania mające na celu
dostosowanie stron internetowych Ministerstwa dla potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie
komunikowania, zgodnie z międzynarodowym standardem dostępności WCAG 2.0 .
Ministerstwo Zdrowia podjęło w ub.r. współpracę ze specjalistami w dziedzinie
dostępności przy wdrażaniu nowego serwisu internetowego Ministerstwa Zdrowia. w celu
spełnienia wymagań dostępności dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych
na wykluczenie cyfrowe dokonano dwóch audytów weryfikujących dostępność serwisu oraz
prowadzono usługi doradcze wspierające wdrożenie dostępności i jej utrzymanie.
W efekcie nowy serwis Ministerstwa Zdrowia spełnia większość wytycznych WCAG
(trwają prace nad dostosowaniem ostatniego elementu). Między innymi wprowadzono
alternatywne opisy dla zdjęć i grafik, a także umożliwiono obsługę serwisu z poziomu
klawiatury. Ponadto treści redagowane są językiem prostym, z wykorzystaniem zaleceń
specjalistów z dziedziny dostępności i przedstawiane w sposób umożliwiający odczytanie
tekstów przez programy służące do audiodeskrypcji.
Serwisy Urzędu Transportu Kolejowego (www.utk.gov.pl oraz www.pasazer.info.pl)
zostały stworzone zgodnie ze standardami W3C oraz WCAG2.0 w oparciu o mechanizmy
ułatwiające osobom niepełnosprawnym dostęp do publikowanych treści. Serwis jest zgodny ze
standardami W3C: HTML5, WCAG 2.0 (Podwójne A) oraz Section 508.
Witryna jest w pełni rozpoznawalna przez programy czytające dla osób niewidomych
Window-Eyes, JAWS czy NVDA. Obsługa serwisu możliwa jest zarówno przy pomocy
klawiatury jak i myszki. Ponadto Serwis jest wyposażony w mechanizmy ułatwiające
przeglądanie treści przez osoby niedowidzące. Zmiana wielkości czcionki, zmiana kontrastu.
Całość serwisu oparta jest na stylach CSS.
Strona internetowa Urzędu Transportu Kolejowego nie jest wyposażona w skróty
klawiaturowe, które mogłyby wchodzić w konflikt z technologiami asystującymi (np. programy
czytające), systemem lub aplikacjami użytkowników.
W ramach działań na rzecz dostępności usług kolejowych dla osób o ograniczonej
możliwości poruszania się Urzędu Transportu Kolejowego podjął współpracę z organizacjami
pozarządowymi m.in. Stowarzyszeniem Przyjaciół Integracji, Fundacją Widzialni oraz
Stowarzyszeniem Integracji Stołecznej Komunikacji SISKOM.
Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wraz z Fundacją po raz kolejny przeprowadził
w 2014 r. audyty stron internetowych pasażerskich przewoźników kolejowych. Badanie zostało
przeprowadzone pod kątem dostosowania ich do potrzeb osób niepełnosprawnych i narażonych
na wykluczenie cyfrowe. w przyszłości planowane są kolejne badania serwisów pasażerskich.
Ponadto w ramach współpracy z Fundacją Widzialni zostały zorganizowane szkolenia
i konsultacje z zakresu dostępności stron internetowych.
str. 103
Urząd Transportu Kolejowego otrzymał w ub.r. wyróżnienie za serwis, www.utk.gov.pl
w kategorii serwisów administracji publicznej. Organizatorem konkursu ,,Strona Internetowa
bez Barier" jest Fundacja Widzialni. Celem tego przedsięwzięcia jest zainicjowanie
ogólnopolskiej akcji promującej umożliwienie osobom niepełnosprawnym swobodnego dostępu
do informacji w Internecie oraz promocja dobrych praktyk poprzez wyróżnienie tych stron,
które są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz osób narażonych na wykluczenie
cyfrowe
Główny Geodeta Kraju w celu ułatwienia osobom niepełnosprawnym korzystania
z oferowanych usług kontynuował w 2014 r. następujące działania:
o forma publikowania informacji na nowej stronie internetowej Urzędu oraz profilach
serwisów społecznościowych była dostosowana do zróżnicowanych potrzeb osób
niepełnosprawnych. w serwisach zastosowano rozwiązania skierowane do osób
słabowidzących, polegające na użyciu kontrastowej kolorystyki ułatwiającej czytanie oraz
możliwości zmiany wielkości czcionki (tzw. trzy A),
o udostępnienie infokiosku internetowego przystosowanego do używania przez osoby
poruszające się na wózkach inwalidzkich. Infokiosk jest wykorzystywany w siedzibie
Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej jak dodatkowy punkt
informacyjny prowadzony na zlecenie Urzędu,
o prowadzenie prac nad pełnym przystosowaniem serwisów informacyjnych do standardu
WCAG 2.0. Modernizacja strony www.gugik.gov.pl zakończy się na przełomie kwietnia
i maja br.,
o prowadzenie strony portalu www.geoportal.gov.pl opracowanej z uwzględnieniem zaleceń
zawartych w Wytycznych dotyczących dostępności treści internetowych dla osób
niedowidzących (WCAG) – zarówno w części informacyjnej serwisu geoportal.gov.pl, jak
też części mapowej. Strony posiadają możliwość przełączenia na „wysoki kontrast”, a na
stronie informacyjnej, użytkownicy mają dodatkowo możliwość powiększenia rozmiaru
czcionki.
Podjęto prace nad przygotowaniem serwisu internetowego dotyczącego udostępniania danych
państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego z uwzględnieniem wymagań odnośnie
do dostosowania witryny dla potrzeb osób słabowidzących.
Narodowy Fundusz Zdrowia jest beneficjentem programu Akademia NFZ, którego
głównym celem jest poprawa jakości zarządzania w systemie ochrony zdrowia poprzez poprawę
polityki informacyjnej prowadzonej przez NFZ w stosunku do świadczeniodawców
i świadczeniobiorców.
W ramach podjętych działań edukacyjnych i informacyjnych portal akademia.nfz.gov.pl
dostosowano do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących zgodnie z wytycznymi WCAG
2.0. Oznacza to, że np.: stronę można znacząco powiększyć (minimum o 200%) przy
zachowaniu treści oraz rozmiaru ekranu. Wprowadzono także kontrast czarno-żółty
z dostosowaniem grafik umieszczonych w witrynie.
Wszystkie te udogodnienia dostępne są na poziomie przeglądarki internetowej.
Dodatkowo szkolenia e-learningowe umieszczane na portalu dostępne są dla pracowników
świadczeniodawców niezależnie od ich poziomu sprawności, a przy organizacji szkoleń
stacjonarnych jednym z kryteriów wyboru sali szkoleniowej jest występowanie udogodnień dla
jak najszerszej liczby osób z różnymi dysfunkcjami.
W celu ułatwienia komunikacji ze Świadczeniobiorcami wydane zostało zarządzenie
Nr 36/2014/DSS Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 27 czerwca 2014 r. zmieniające
zarządzenie w sprawie rozpatrywania skarg i wniosków w Narodowym Funduszu Zdrowia,
które znosi konieczność opatrywania skarg przekazanych pocztą elektroniczną podpisem
elektronicznym. Zarządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. Skargi mogą być
wnoszone pisemnie pocztą tradycyjną, za pomocą telefaksu, poprzez Elektroniczną Skrzynkę
Podawczą w ramach Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP), pocztą
str. 104
elektroniczną oraz ustnie do protokołu. Zapytania można składać tak jak skargi i dodatkowo
również telefonicznie, przez sms, mms i za pomocą komunikatora Skype.
Rozwój szerokopasmowego dostępu do Internetu
m.in. dla osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji kontynuowało realizację projektu
systemowego – działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu, którego
elementem jest przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia cyfrowego wśród osób 50 +, także osób
niepełnosprawnych.
W ramach projektu działają Latarnicy Polski Cyfrowej – lokalni wolontariusze, którzy
uczą jak korzystać z Internetu i nowoczesnych technologii, a przede wszystkim pokazują
korzyści z wykorzystania tych mediów w codziennym życiu. Uczestnicy warsztatów
z latarnikami dowiadują się, między innymi jak korzystać z bankowości elektronicznej, mediów
społecznościowych, e-usług czy zarejestrować wizytę u lekarza. Dzięki spotkaniom
z latarnikami ich uczestnicy stają się bardziej samodzielni i chętniej włączają się w działania
lokalne.
Od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. Latarnicy Polski Cyfrowej przeprowadzili ponad 13
tysięcy zajęć, w których uczestniczyło ponad 93 tysiące osób, w tym osoby niepełnosprawne.
Platforma Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
m.in. dla osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontynuował działania mające na celu
utrzymanie usług i urządzeń wdrożonych w ramach projektu „Platforma Usług Elektronicznych
dla Klientów ZUS (PUE)” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, do których należą: System Kierowania Ruchem, Samoobsługowe Urządzenia
Informacyjne tzw. Urzędomaty, Portal Informacyjny, Centrum Obsługi Telefonicznej.
Powyższe komponenty Platformy Usług Elektronicznych ułatwiają obsługę osób
niepełnosprawnych w placówkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz umożliwiają
korzystanie z alternatywnej formy załatwiania spraw – elektronicznie oraz telefonicznie.
Są to przedsięwzięcia wspierające ideę przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu osób
niepełnosprawnych, a zatem przyczyniają się do wyrównywania ich szans społecznych.
Wdrożony w terenowych jednostkach organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, System Kierowania Ruchem, pozwala na sprawne zarządzanie ruchem
użytkowników i czasem ich oczekiwania na załatwienie sprawy w Salach Obsługi Klientów.
Ze względu na funkcję wizualno-fonicznego przywoływania do poszczególnych stanowisk
obsługi, jest przyjazny dla osób z niepełnosprawnością słuchu i wzroku. Funkcjonalność
Systemu Kierowania Ruchem umożliwia również klientom rezerwację (za pośrednictwem
Internetu, telefonu i urzędomatów) terminu, godziny oraz tematu spotkania w wybranej
jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych291
.
Wdrożony w placówkach terenowych Samoobsługowych Urządzeń Informacyjnych, tzw.
urzędomatów, pozwala na składanie dokumentów ubezpieczeniowych, wniosków i pism
w formie papierowej oraz otrzymanie potwierdzenia ich złożenia292
, a także na korzystanie
w serwisów internetowych ZUS, ze szczególnym uwzględnieniem dostępu do PUE i jego
funkcjonalności (pue.zus.pl, www.zus.pl, mojaskladka.zus.pl, einspektorat.zus.pl,
mojaemereytura.zus.pl) lub na bezpłatny kontakt z konsultantem COT.
291 System Kierowania Ruchem Klientów ze względu na funkcję wizualno-fonicznego przywoływania Klientów do poszczególnych stanowisk został wdrożony w terenowych jednostkach organizacyjnych ZUS i jest szczególnie przyjazny dla osób z niepełnosprawnością słuchu i wzroku. 292 Urzędomaty posiadają elementy przystosowane do obsługi osób niepełnosprawnych: 2 monitory dotykowe (w tym w monitor dedykowany
osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich), klawiaturę z układem QWERTY z oznaczeniem w alfabecie Braille’a, funkcjonalność odczytu tekstu na głos z ekranu, pętlę indukcyjną generującą pole elektromagnetyczne, które może być odbierane przez większość aparatów
słuchowych, gniazdo słuchawek telefonu, możliwość zmiany poziomu głośności dźwięków transmitowanych przez słuchawkę urzędomatu,
słuchawki podłączone do gniazda słuchawkowego, jak również głośnik urzędomatu, regulacja głośności jest dostępna z poziomu urządzenia oraz z poziomu aplikacji, zastosowanie dobrego kontrastu grafiki i odpowiedniej kombinacji kolorów dla niedowidzących i daltonistów.
str. 105
Aktualnie powyższe urządzenia funkcjonują w 152 jednostkach terenowych. Są one
dedykowane również osobom nie posiadającym dostępu do Internetu poprzez możliwość
sprawdzenia swoich danych na Platformie Usług Elektronicznych. w większości placówek
urzędomaty są dostępne przez 7 dni w tygodniu/ 24 godziny na dobę. Urządzenie jest
przystosowane do obsługi przez osoby niewidome, niedowidzące, niesłyszące, z zaburzeniami
motorycznymi, z zaburzeniami funkcji poznawczych, z zaburzeniami rozpoznawania barw293
.
W ramach Platformy Usług Elektronicznych wdrożono także Portal Informacyjny
umożliwiający m.in. składanie wniosków i dokumentów oraz zadawanie pytań przez Internet,
jak również zapewniający klientom dostęp do danych zapisanych na ich indywidualnych kontach
w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Portal Informacyjny Zakładu Ubezpieczeń Społecznych został zaimplementowany
zgodnie z zaleceniami WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) oraz wytycznymi
WAI-ARIA (Accessible Rich Internet Applications), opisanymi przez World Wide Web
Consortium.
Kolejnym przedsięwzięciem wdrożonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
w ramach Platformy Usług Elektronicznych jest Centrum Obsługi Telefonicznej - serwis
informacyjno-usługowy, umożliwiający dostęp do ogólnej informacji z zakresu ubezpieczeń
społecznych, a także do informacji spersonalizowanych, np. danych z zakresu ubezpieczeń
społecznych zgromadzonych na indywidualnym koncie ubezpieczonego, ubezpieczenia
zdrowotnego oraz świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (emerytur,
rent, zasiłków)294
.
Klienci ZUS korzystający z Platformy Usług Elektronicznych za pośrednictwem Centrum
Obsługi Telefonicznej mają możliwość:
uzyskania informacji ogólnych z zakresu ubezpieczeń społecznych,
dostępu do spersonalizowanych informacji np. danych zgromadzonych na indywidualnym
koncie ubezpieczonego. Przekazanie informacji spersonalizowanych jest poprzedzone
uwierzytelnieniem osoby telefonującej poprzez podanie identyfikatora i nr PIN,
uzyskiwanych podczas rejestracji na platformie pue.zus.pl ).
złożenia wniosku nie wymagającego podpisu elektronicznego,
ustalenia terminu spotkania w terenowej jednostce organizacyjnej.
Klienci ZUS mogą korzystać także z Automatycznego Systemu Informacyjnego
dostępnego 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu.
Ponadto dla wszystkich klientów ZUS w ramach Centrum Obsługi Telefonicznej
udostępniono formularz kontaktowy zapytania ogólnego oraz adres e-mail do zapytań ogólnych:
293 Monitory dotykowe (w tym w monitor dedykowany osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich), klawiaturę z układem QWERTY z
oznaczeniem w języku Braille’a, funkcjonalność odczytu tekstu na głos z ekranu, pętlę indukcyjną generującą pole elektromagnetyczne, które
może być odbierane przez większość aparatów słuchowych, gniazdo słuchawek telefonu, możliwość zmiany poziomu głośności dźwięków transmitowanych przez słuchawkę urzędomatu, słuchawki podłączone do gniazda słuchawkowego, jak również głośnik urzędomatu, regulacja
głośności jest dostępna z poziomu urządzenia oraz z poziomu aplikacji, zastosowanie dobrego kontrastu grafiki i odpowiedniej kombinacji
kolorów dla niedowidzących i daltonistów. 294 Klienci ZUS korzystający z Platformy Usług Elektronicznych za pośrednictwem Centrum Obsługi Telefonicznej mają możliwość: uzyskania
informacji ogólnych z zakresu ubezpieczeń społecznych, dostępu do spersonalizowanych informacji np. danych zgromadzonych
na indywidualnym koncie ubezpieczonego. Przekazanie informacji spersonalizowanych jest poprzedzone uwierzytelnieniem osoby telefonującej poprzez podanie identyfikatora i nr PIN, uzyskiwanych podczas rejestracji na platformie pue.zus.pl ). złożenia wniosku nie wymagającego
podpisu elektronicznego, ustalenia terminu spotkania w terenowej jednostce organizacyjnej. Ponadto dla wszystkich klientów ZUS w ramach
Centrum Obsługi Telefonicznej udostępniono: Formularz kontaktowy zapytania ogólnego, Adres e-mail do zapytań ogólnych: [email protected]., Samoobsługowe Urządzenie Informacyjne, tzw. urzędomat umożliwia: złożenie w formie papierowej dokumentów ubezpieczeniowych,
wniosków i pism oraz otrzymanie potwierdzenia ich złożenia, korzystanie w serwisów internetowych ZUS, ze szczególnym uwzględnieniem
dostępu do PUE i jego funkcjonalności (pue.zus.pl, www.zus.pl, mojaskladka.zus.pl, einspektorat.zus.pl, mojaemereytura.zus.pl),bezpłatny kontakt z konsultantem COT.
str. 106
Dzień Otwarty dla Osób Niepełnosprawnych
w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych295
.
W 2014 r., po raz kolejny, zorganizowany został Dzień Otwarty dla Osób
Niepełnosprawnych, którego celem było udostępnienie wszystkim zainteresowanym
kompleksowej informacji dotyczącej ubezpieczeń społecznych oraz możliwości aktywizacji
zawodowej osób niepełnosprawnych.
We wszystkich oddziałach dyżurowali eksperci Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
przedstawiciele, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
i Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji oraz innych organizacji pozarządowych realizujących
zadania na rzecz osób niepełnosprawnych. Eksperci udzielali informacji dotyczących świadczeń
z zakresu ubezpieczeń społecznych, orzecznictwa lekarskiego, rehabilitacji leczniczej w ramach
prewencji rentowej. Doradzali również jak aktywnie poszukiwać pracy, przygotować dokumenty
aplikacyjne oraz jak się przygotować do procesu rekrutacyjnego, w tym rozmowy
kwalifikacyjnej.
Zainteresowani mogli dowiedzieć się także jak rozpocząć własną działalność
gospodarczą, zapoznać się z aktualnymi ofertami pracy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych
oraz uzyskać informację o planowanych w przyszłym roku projektach
i możliwości otrzymania dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych.
Zadania poczty na rzecz osób niepełnosprawnych.
Zadania w dziedzinie poczty na rzecz osób niepełnosprawnych realizowane w 2014 r.
dotyczyły przede wszystkim:
wprowadzenia przepisami rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia
3 kwietnia 2014 r. w sprawie oddawczych skrzynek pocztowych296
:
ułatwień dla osób niepełnosprawnych w dostępie do pocztowych skrzynek oddawczych,
dla osób niewidomych i ociemniałych poprzez odpowiednie oznakowanie pocztowych
skrzynek oddawczych (zgodnie z § 4 ust. 2 tegoż rozporządzenia),
dla osób poruszających się na wózku inwalidzkim, poprzez nałożenie obowiązku
przydzielania im skrzynek umieszczonych najniżej w zestawie instalowanym
w budynkach wielorodzinnych (zgodnie z § 6 ust. 5 tegoż rozporządzenia),
ułatwienia udziału osób niepełnosprawnych w wyborach poprzez umożliwienie im
głosowania korespondencyjnego i zwolnienie ich z opłat pocztowych za usługi
świadczone przez operatora wyznaczonego w tym zakresie297
.
Liczba przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym w 2014 r. wyniosła 1.221 szt.
zwolnienia od opłaty za usługę pocztową przesyłek dla ociemniałych (zgodnie z art. 26 ust.
1 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe298
)..
W 2014 r. operator wyznaczony dostarczył 101.214 przesyłek.
Dostęp osób niepełnosprawnych
do świadczonych powszechnych usług pocztowych299
.
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej sprawuje kontrolę w zakresie zapewnienia
przez operatora świadczącego usługi powszechne osobom niepełnosprawnym dostępu do
świadczonych powszechnych usług pocztowych300
. Kontrola przeprowadzona w październiku
2014 roku przez pracowników delegatur potwierdziła, że większość skontrolowanych placówek
pocztowych Poczty Polskiej S.A. spełnia zapisane w Prawie pocztowym kryteria.
295 W ub.r. z inicjatywy ZUS zaktualizowany został i wydany w nakładzie 30.000 egzemplarzy „Informator dla Osób Niepełnosprawnych”, który
zawiera kompleksową wiedzę na temat m.in. orzekania o niezdolności do pracy, renty z tytułu niezdolności do pracy i renty socjalnej oraz uprawnień pracowniczych osób niepełnosprawnych, a także informacje o działalności i programach Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych. 296 Dz. U. 2014 r., poz. 506. 297 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. 2011 Nr 21 poz. 112. z późn. zm.). 298 Dz. U. poz. 1529 z późn. zm. 299 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 24. 300 Stosownie do treści art. 122 ust. 2 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2012 r. 1529).
str. 107
Celem przeprowadzanej corocznie przez Urząd Komunikacji Elektronicznej kontroli jest
uzyskanie informacji czy operator świadczący powszechne usługi pocztowe (operator
wyznaczony) zapewnia osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczonych przez siebie usług
powszechnych zgodnie z art. 62 ustawy Prawo pocztowe.
Zgodnie bowiem z tym przepisem operator wyznaczony zapewnia osobom
niepełnosprawnym dostęp do usług powszechnych przez:
organizację pracy placówek pocztowych umożliwiającą osobom poruszającym się
za pomocą wózka inwalidzkiego korzystanie z usług świadczonych przez te
placówki;
tworzenie w placówkach pocztowych odpowiednio oznakowanych stanowisk do
obsługi osób niepełnosprawnych;
umieszczanie nadawczych skrzynek pocztowych w sposób i w miejscu
umożliwiającym korzystanie z nich osobie niepełnosprawnej, poruszającej się za
pomocą wózka inwalidzkiego, w szczególności nadawczych skrzynek pocztowych
instalowanych w placówce pocztowej lub na nieruchomości użytkowanej przez tę
placówkę;
doręczanie osobom:
o z uszkodzeniem narządu ruchu powodującym konieczność korzystania z wózka
inwalidzkiego,
o niewidomym lub ociemniałym - na ich wniosek i bez pobierania dodatkowych opłat -
przesyłek listowych, przesyłek rejestrowanych, w tym przesyłek z zadeklarowaną
wartością oraz kwot pieniężnych określonych w przekazach pocztowych,
z pominięciem oddawczej skrzynki pocztowej oraz bez konieczności odbierania przesyłki
w placówce pocztowej;
przyjmowanie od osoby niepełnosprawnej w miejscu jej zamieszkania prawidłowo
opłaconej przesyłki pocztowej niebędącej przesyłką rejestrowaną.
Kontrola Urzędu Komunikacji Elektronicznej została przeprowadzona w 2014 r.
w wybranych placówkach pocztowych. w trakcie czynności kontrolnych zebrano informacje
dotyczące:
możliwości samodzielnego wjazdu do placówki pocztowej osób poruszających się
na wózkach inwalidzkich, natomiast w przypadku braku możliwości samodzielnego wjazdu
przez osoby poruszające się na wózkach sprawdzono czy przed wejściem do placówki
pocztowej są zamontowane sprawne urządzenia umożliwiające przywołanie personelu
placówki pocztowej w celu obsługi;
oznaczenia specjalnym piktogramem okienek, w których obsługiwane są osoby
niepełnosprawne;
usytuowania okienek przeznaczonych do obsługi osób niepełnosprawnych (sprawdzeniu
podlegała wysokość usytuowania okienka ułatwiająca osobom poruszającym się
za pomocą wózka inwalidzkiego możliwość korzystania z usług pocztowych);
usytuowania nadawczych skrzynek pocztowych w sposób umożliwiający osobom
niepełnosprawnym poruszającym się na wózku inwalidzkim swobodny do nich dostęp;
prowadzenia ewidencji osób niepełnosprawnych w celu umożliwienia im korzystania
z usług pocztowych;
możliwości przyjmowania przesyłek od osób niepełnosprawnych w miejscu ich
zamieszkania.
W październiku 2014 roku pracownicy delegatur Urzędu Komunikacji Elektronicznej
przeprowadzili kontrolę w 481 wybranych urzędach pocztowych, co stanowiło ok. 6,1% liczby
wszystkich placówek Poczty Polskiej S.A.301
301
Według danych uzyskanych od operatora na dzień 31 grudnia 2013 r. na terenie kraju funkcjonowało 7.884 placówki pocztowe, w tym 4.842
placówki na obszarach miejskich oraz 3.042 na terenach wiejskich.
str. 108
Na obszarach miejskich kontroli poddano 320 urzędów operatora wyznaczonego, czyli
ok. 6,6% wszystkich placówek miejskich, natomiast na obszarach wiejskich skontrolowano 161
urzędów, co stanowiło ok. 5,3% wszystkich placówek wiejskich Poczty Polskiej S.A.
Spośród skontrolowanych placówek Poczty Polskiej S.A. możliwość samodzielnego
wjazdu przez osoby poruszające się za pomocą wózka inwalidzkiego, posiadało 55,9%,
skontrolowanych placówek pocztowych, tj. 269 spośród 481 poddanych czynnościom
kontrolnym. z informacji, jakie uzyskano w trakcie kontroli wynika, że w części przypadków
brak możliwości samodzielnego wjazdu do placówki przez osoby niepełnosprawne wynika
z niepełnego prawa do nieruchomości (wykonywanie zmian dostosowujących budynek do
potrzeb osób niepełnosprawnych wymaga zgody właściciela nieruchomości lub
np. konserwatora zabytków), braku funduszy na ten cel, czy też z braku technicznych
możliwości budowy podjazdu.
Jednakże ustalono, że w 205 skontrolowanych placówkach, do których osoba
niepełnosprawna nie mogła samodzielnie wjechać na wózku inwalidzkim, zamontowano
dzwonek przywołujący pracownika placówki. Zaznaczyć jednak należy, że w 20 przypadkach
stwierdzono, że dzwonek był niesprawny, a w 3 odnotowano brak reakcji na podjętą przez
kontrolerów próbę przywołania pracowników placówki.
Reasumując,
◊ 451 placówek Poczty Polskiej S. A. (tj. 93,8%) z 481 poddanych kontroli umożliwiło
osobom niepełnosprawnym poruszającym się za pomocą wózka inwalidzkiego korzystanie
z usług świadczonych przez te placówki poprzez możliwość samodzielnego wjazdu do
placówki bądź skuteczne przywołanie pracownika.
◊ W 94,0% kontrolowanych placówek znajdowało się odpowiednie oznakowanie okienka
przystosowanego do obsługi osób niepełnosprawnych, natomiast odpowiednio usytuowane
okienka (tj. obniżone) stwierdzono w 95% skontrolowanych placówkach operatora
wyznaczonego.
◊ Kryterium dostępu do nadawczej skrzynki pocztowej nie było spełnione jedynie
w 14 placówkach, co oznacza, że 97,1% skontrolowanych placówek pocztowych posiadało
nadawczą skrzynkę pocztową umożliwiającą korzystanie z niej osobom niepełnosprawnym.
Kontrola wykazała, iż 190 placówek pocztowych z terenów miejskich (59,4%) oraz
79 placówek pocztowych z terenów wiejskich (49,1%) zapewniało odpowiednie warunki
techniczne umożliwiające osobom niepełnosprawnym, poruszającym się za pomocą wózka
inwalidzkiego wjazd do środka placówki.
W 123 skontrolowanych placówkach z terenu miejskiego (38,4%) oraz w 82
skontrolowanych placówkach z terenu wiejskiego (50,9%), osobom o ograniczonej sprawności
ruchowej zapewniono dostęp do usług pocztowych poprzez montaż dzwonka przywołującego
pracownika danej placówki pocztowej.
Ponadto 304 skontrolowane placówki miejskie (95%) oraz 148 skontrolowanych
placówek wiejskich (91,9%) operatora wyznaczonego do świadczenia usług powszechnych
posiadało oznakowane właściwym piktogramem okienka do obsługi osób niepełnosprawnych.
Natomiast w 314 skontrolowanych placówkach miejskich (98,1%) oraz 143
w skontrolowanych placówek wiejskich (88,8%) okienko do obsługi klientów
niepełnosprawnych było odpowiednio obniżone.
W 311 skontrolowanych placówkach miejskich (97,2%) Poczty Polskiej S. A. oraz
w 156 skontrolowanych placówkach wiejskich (96,9%), zapewniony był dostęp osób
poruszających się na wózkach inwalidzkich do nadawczych skrzynek pocztowych – otwór
wrzutowy znajdował się na odpowiedniej wysokości.
138 skontrolowanych placówek miejskich (43,1%) oraz 64 skontrolowane placówki
wiejskie (39,8%) operatora wyznaczonego prowadziły ewidencję osób niepełnosprawnych
w celu umożliwienia im korzystania z usług pocztowych.
str. 109
W 141 skontrolowanych placówkach na terenach miejskich (44,1%) oraz w 65
skontrolowanych placówkach z terenów wiejskich (40,4%) operatora wyznaczonego była
możliwość przyjmowania przesyłek od osób niepełnosprawnych w miejscu ich zamieszkania.
Różnice w liczbie placówek spełniających poszczególne kryteria w zakresie
przystosowania do obsługi osób niepełnosprawnych (spośród wszystkich skontrolowanych)
w miastach i na wsi są niewielkie i sięgają od 0,3 punktu procentowego (w przypadku dostępu
do nadawczej skrzynki pocztowej) do 12,5 punktu procentowego (w przypadku możliwości
skorzystania z urządzeń przywołujących personel w placówkach bez możliwości samodzielnego
wjazdu).
Poczta Polska Usługi Cyfrowe.
Dzięki platformie Envelo należącej do Grupy Poczty Polskiej, klienci
z niepełnosprawnościami mogą korzystać z takich usług, jak wysłanie listu, kartki czy faktury
przez Internet. To produkty które łączą rzeczywistość wirtualną z tradycyjnymi usługami
pocztowymi (np.: neoznaczek, neolist, neolist masowy, neokartka, neofaktura), jak i produkty
w pełni cyfrowe, tj.: neofaktura elektroniczna, neolist elektroniczny, neorachunki. Ważnymi
elementami innowacyjnej platformy komunikacyjnej Envelo są też: Skrzynka Envelo, Konto
Zaufane, Cyfrowy Stempel Pocztowy.
Poczta Polska Usługi Cyfrowe jest uczestnikiem projektu finansowanego przez
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) pod nazwą Demonstrator+, w ramach którego
realizuje umowę w zakresie opracowania i przetestowania zintegrowanej, innowacyjnej
platformy eUsług pocztowych. W ramach projektu rozwijanych jest siedem zaawansowanych
technologicznie i innowacyjnych w skali międzynarodowej elektronicznych i hybrydowych
usług pocztowych, wykazujących interoperacyjność ze standardami Universal Postal Union
(Światowego Związku Pocztowego).
Celem ogólnym projektu jest stymulowanie rozwoju rynku usług elektronicznych
i przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu poprzez wdrożenie najnowszych technologii
ICT (Information and Communications Technologies) i tym samym podnoszenie
konkurencyjności polskiej gospodarki. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez transfer do
gospodarki wyników prac badawczo-rozwojowych w zakresie innowacyjnych rozwiązań
w obszarze świadczenia elektronicznych usług pocztowychi przetestowanie nowych rozwiązań
w postaci demonstratora (pilotażowej platformy eUsług) o wysokim potencjale
komercjalizacyjnym.
Działania na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie transportu.
Transport kolejowy
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym302
pasażer niepełnosprawny, jak każdy
korzystający z transportu kolejowego może ubiegać się o odszkodowanie za opóźnienie pociągu,
uzyskanie pomocy przy opóźnieniu przyjazdu lub odjazdu pociągu oraz ma prawo uzyskać
dodatkowe informacje udzielane przez przewoźników kolejowych (m.in. o usługach
świadczonych w pociągu, możliwościach przesiadek a także kwestiach bezpieczeństwa
i ochrony). Dodatkowo, w przypadku śmierci lub zranienia pasażera, przewoźnik niezwłocznie,
a w każdym razie nie później niż w ciągu 15 dni od ustalenia tożsamości osoby uprawnionej
do wypłaty odszkodowania, dokonuje wypłaty zaliczki niezbędnej do zaspokojenia bieżących
potrzeb finansowych.
W przypadku śmierci pasażera zaliczka nie może być niższa niż 21.000 euro.
W 2014 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budowle kolejowe i ich usytuowanie303
. Rozporządzenie zmieniające uwzględnia kwestie
302 Wśród nałożonych na przewoźników kolejowych uruchamiających pociągi dalekobieżne nowych obowiązków znajdują się przepisy
rozporządzenia (WE) 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r, dotyczącego praw i obowiązków pasażerów
w ruchu kolejowym (Dz. Urz. L 315 z 3.12.2007, str. 14, z późn. zm.), które były dotąd wyłączone ze stosowania. 303 Dz. U. z 2014 r,. poz. 867.
str. 110
dotyczące zapewnienia pełnej dostępności obiektów obsługi podróżnych, co znalazło wyraz
w obowiązku zapewnienia strefy zagrożenia i trasy wolnej od przeszkód. Określone zostały
również uregulowania określające szczegółowe parametry techniczne strefy zagrożenia, jak
również dotykowego pasa ostrzegawczego. Wprowadzony został obowiązek dotykowego
oznakowania dojścia do schodów oraz wizualnego oznaczenia krawędzi stopni schodów.
Rozporządzenie wskazuje ponadto wymagania dotyczące trasy wolnej od przeszkód.
Transport lotniczy.
Osoby o ograniczonej sprawności ruchowej mają takie same prawo, jak wszyscy inni
obywatele,
do swobodnego przemieszczania się środkami transportu lotniczego, wolności ich wyboru
i niedyskryminacji, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1107/2006 Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej
sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą304
, zwane dalej „rozporządzeniem
nr 1107/2006/WE”.
W roku 2014 prawa osób niepełnosprawnych w obszarze lotnictwa cywilnego
realizowano w oparciu o postanowienia rozporządzenia nr 1107/2006/WE oraz w oparciu o
postanowienia rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia
3 kwietnia 2013 r. w sprawie regulaminów przewozu lotniczego. Przepis § 2 ust. 1 pkt 1 i 2
stanowi odpowiednio, iż w regulaminach określających typowe warunki przewozu lotniczego
pasażerów i bagażu oraz towarów zamieszcza się postanowienia dotyczące systemu rezerwacji
oraz informacje na temat wyposażenia statków powietrznych, umożliwiające pasażerowi
niepełnosprawnemu podjęcie decyzji co do wyboru lub rezygnacji z danego lotu. Ponadto,
przewoźnik lotniczy ma obowiązek wskazania miejsca udostępnienia informacji dotyczących
zasad bezpieczeństwa przewozu osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności
ruchowej, jak również ograniczeń ich przewozu lub przewozu sprzętu do poruszania się.
o Działania Urzędu Lotnictwa Cywilnego na rzecz osób niepełnosprawnych.
Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC) podejmuje działania na rzecz ochrony praw osób
niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą
także na podstawie ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze305
.
Zgodnie z art. 205a ust.1 ustawy - Prawo lotnicze, Prezes ULC kontroluje przestrzeganie
przepisów m.in. rozporządzenia nr 1107/2006/WE, a w szczególności rozpatruje skargi,
o których mowa w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 1107/2006/WE.
Zgodnie z art. 209 b ust.1 ustawy Prawo lotnicze, kto działa z naruszeniem obowiązków
lub warunków wynikających z przepisów rozporządzeń, o których mowa w art. 205 a ust.1
ustawy, lub nie wykonuje albo nienależycie wykonuje zobowiązania wynikające z przepisów
wyżej wymienionych rozporządzeń, podlega karze pieniężnej w wysokości określonej
w załączniku nr 2 do ustawy (od 200 zł do 8.000 zł).
Działania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowane były w 2014 r. w ramach
kompetencji dwóch komórek organizacyjnych Urzędu Lotnictwa Cywilnego, tj.:
Komisji Ochrony Praw Pasażerów, w tym m.in. sprawy z obszaru ułatwień w lotnictwie
cywilnym,
Departamentu Ochrony w Lotnictwie Cywilnym (dawniej: Departamentu Ochrony
i Ułatwień w Lotnictwie Cywilnym, zwanego „LOB”).
Komisja Ochrony Praw Pasażerów podejmuje działania na rzecz ochrony praw osób
niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą
lotniczą. W roku 2014 były to działania na płaszczyźnie wykonawczej i informacyjno-
konsultacyjnej.
304 Dz. Urz. UE L 204 z 05.07.2006, str. 1. Rozporządzenie nr 1107/2006/WE weszło w życie dnia 26 lipca 2008 r.,
z wyjątkiem art. 3 i 4, które stosuje się od dnia 26 lipca 2007 r. 305 Dz. U. z 2013 r., poz. 1393 z późn. zm.
str. 111
Do wspomnianych działań zaliczyć można:
prowadzenie korespondencji z przewoźnikami lotniczymi oraz zarządzającymi portami
lotniczymi, dotyczącej głównie przestrzegania przez nich przepisów rozporządzenia
1107/2006/WE;
udzielanie informacji indywidualnym pasażerom oraz mediom w zakresie praw osób
niepełnosprawnych;
uaktualnianie zawartości strony internetowej ULC (www.ulc.gov.pl) w zakresie praw osób
niepełnosprawnych, w tym poprzez umieszczanie tam krajowych, unijnych,
jak i międzynarodowych aktów prawnych oraz specjalnego przewodnika, który jest pomocną
lekturą przed wybraniem się w podróż drogą lotniczą (zainteresowany może ściągnąć
materiały po kliknięciu w zakładkę „Dla pasażerów” na głównej stronie ULC, a następnie
zakładkę „osoby niepełnosprawne”);
udział w grupach roboczych w ramach Dyrekcji Generalnej ds. Mobilności i Transportu
Komisji Europejskiej (MOVE) poświęconych zagadnieniom związanym ze stosowaniem
przepisów rozporządzenia nr 1107/2006/WE (ostatnie spotkanie dotyczące zagadnień
szeroko pojętej tematyki praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej możliwości
poruszania się podróżujących drogą lotniczą odbyło się w Brukseli w dniu 18 lutego
2014 r.).
Komisja Ochrony Praw Pasażerów w 2014 r.:
prowadziła postępowania wyjaśniające w sprawach dotyczących możliwego naruszenia
przepisów rozporządzenia nr 1107/2006/WE306
;
realizowała, we współpracy z Departamentem Ochrony w Lotnictwie Cywilnym, szereg
zadań mających na celu podniesienie świadomości społecznej (przede wszystkim świadomości
pasażerów, przewoźników lotniczych oraz zarządzających portami lotniczymi) w zakresie
praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących
drogą lotniczą, jak również pogłębienie wiedzy na temat tego zagadnienia mającego
skutkować ciągłym udoskonalaniem rozwiązań legislacyjnych w powyższym zakresie;
od II półrocza 2014 r. kontynuuje wykonywanie obowiązków prowadzenia czynności
audytorskich w odniesieniu do lotnisk, przewoźników lotniczych oraz podmiotów
prowadzących lotniczą działalność gospodarczą307
;
zwróciła się do przewoźników lotniczych o przedstawienie sposobu realizacji zapisów
art. 6 rozporządzenia nr 1107/2006/WE, dotyczącego procedury informowania pasażerów
niepełnosprawnych lub o ograniczonej sprawności ruchowej o możliwości zgłoszenia
potrzeby pomocy w podróży lotniczej.
Departament Ochrony w Lotnictwie Cywilnym308
pozostawał w kontakcie z zarządzającymi
portami lotniczymi oraz przewoźnikami lotniczymi w zakresie merytorycznej pracy nad
prawidłowym wypełnianiem wymogów prawa UE oraz dokonywał przeglądu stosowania
rozporządzenia nr 1107/2006/WE na zasadzie wizyt we wszystkich portach lotniczych na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej z udziałem przedstawicieli zarządzających portami lotniczymi oraz
polskich przewoźników lotniczych. W przypadku stwierdzenia niezgodności stanu faktycznego
z wymogami rozporządzenia nr 1107/2006/WE formułowane były zalecenia Prezesa Urzędu
306 W 2014 roku do Komisji Ochrony Praw Pasażerów, zwanej dalej „KOPP” wpłynęła tylko jedna skarga; była to skarga pasażerów, którzy mieli
zaplanowany lot z portu w Warszawie-Modlinie do Brukseli, a następnie do Malagi. Z pisma skarżących wynikało,
że operator kontroli bezpieczeństwa odmówił niepełnosprawnej pasażerce pomocy w umieszczeniu ciężkiej walizki na taśmie. Skarga pasażerów zawierała braki formalne i w konsekwencji ich nieusunięcia przez skarżących, organ administracji nie mógł wszcząć postępowania,
pozostawiając opisywaną skargę bez rozpoznania. Na marginesie warto nadmienić, że pasażerowie w rozmowie telefonicznej z jednym z
pracowników KOPP zadeklarowali, ze skompletują wymagane prawem dokumenty i wyślą je ponownie. Jeżeli wspomniana skarga zostanie złożona do organu i będzie poprawna pod względem formalnym, zostanie wszczęte postępowanie administracyjne mające na celu wyjaśnienie
czy podmiot odpowiedzialny, tj. zarządzający portem lotniczym w Warszawie-Modlinie naruszył względem skarżących przepisy rozporządzenia
nr1107/2006/WE. 307 W związku z potrzebą zatrudnienia i wdrożenia nowego pracownika KOPP w 2014 roku nie przeprowadziło audytów w zakresie spełnienia
wymogów rozporządzenia nr 1107/2006/WE przez porty lotnicze. Pierwsze sześć zaplanowanych i zatwierdzonych
w grudniu 2014 roku audytów odbędzie się w 2015 roku. 308 Dawny Departament Ochrony i Ułatwień w Lotnictwie Cywilnym.
str. 112
Lotnictwa Cywilnego mające na celu zwrócenie uwagi na istniejące uchybienia
oraz konieczność ich usunięcie309
Transport morski.
19 września 2013 roku weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw
dotyczących praw pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową,
nowelizująca m.in. ustawę Kodeks morski oraz ustawę o żegludze śródlądowej. Ustawa ta
wdraża postanowienia rozporządzenia Parlamentu i Rady nr 1177/2010 z dnia 24 listopada
2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową oraz
zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2006/2004.
Rozporządzenie nr 1177/2010 przewiduje, iż osoby niepełnosprawne powinny mieć
możliwości korzystania z usług przewozu pasażerskiego i rejsów wycieczkowych
porównywalne z możliwościami, jakimi dysponują inni obywatele i posiadać takie same
prawa jak wszyscy inni obywatele w zakresie swobodnego przemieszczania się, wolności
wyboru oraz niedyskryminacji. Ponadto, przy podejmowaniu decyzji dotyczących
projektowania nowych portów i terminali oraz w ramach poważnych remontów organy
odpowiedzialne za te obiekty powinny uwzględniać potrzeby osób, w szczególności
w zakresie dostępu, zwracając szczególną uwagę na wymogi dotyczące dostosowania
projektu do potrzeb wszystkich użytkowników. Również przewoźnicy powinni uwzględniać
potrzeby takich osób przy podejmowaniu decyzji dotyczących projektowania lub
modernizowania statków pasażerskich.
Rozporządzenie nr 1177/2010 przewiduje możliwość złożenia przez obywateli skargi
na ewentualne naruszenia jego postanowień i nakazuje państwom członkowskim wskazanie
organów rozpatrujących takie skargi. Organami takimi są: w zakresie żeglugi morskiej –
Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni oraz Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie,
w zakresie żeglugi śródlądowej – Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie.
Z informacji przekazanych przez ww. urzędy wynika, że w 2014 roku nie otrzymano skarg
dotyczących nieprzestrzegania praw osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. zakończono prace legislacyjne nad rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury i Rozwoju z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków
bezpiecznego uprawiania żeglugi przez statki morskie (Dz. U. z 2015 r. poz. 48).
Rozporządzenie to zawiera przepisy wdrażające dyrektywę 2009/45/WE w sprawie reguł
i norm bezpieczeństwa statków pasażerskich, zgodnie z którymi armatorzy uprawiający
żeglugę krajową powinni umożliwić osobom o ograniczonych możliwościach poruszania
się bezpieczny dostęp do wszystkich statków pasażerskich oraz do szybkich statków
pasażerskich, wykorzystywanych w transporcie publicznym, zbudowanych w dniu
1 października 2004 r. lub później
Zmniejszenie barier ograniczających uczestnictwo osób niepełnosprawnych
w życiu społecznym, zawodowym i w dostępie do edukacji.
380 samorządów powiatowych realizowało w 2014 r. pilotażowy program Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pn. „Aktywny samorząd”, którego celem było
wyeliminowanie lub zmniejszenie barier ograniczających uczestnictwo osób niepełnosprawnych
w życiu społecznym, zawodowym i w dostępie do edukacji.
Program w 2014 roku obejmował następujące formy wsparcia:
Moduł i - likwidacja barier utrudniających aktywizację społeczną i zawodową, w tym:
bariery transportowej: pomoc w zakupie i montażu oprzyrządowania do posiadanego
samochodu oraz pomoc w uzyskaniu prawa jazdy kategorii B,
309 W 2014 r. do chwili, w której wskutek zmian struktury organizacyjnej Urzędu nastąpiło przekazanie przez LOB obowiązków wynikających z
pełnienia przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego funkcji organu nadzorującego wdrażanie przepisów rozporządzenia nr 1107/2006/WE do KOPP, pracownicy LOB dokonali przeglądu stosowania przepisów ww. aktu prawnego w trzech portach lotniczych. W wyniku stwierdzonych
nieprawidłowości wszczęto postępowania administracyjne i nałożono kary pieniężne. Liczba kontroli spowodowana była koniecznością
wszczęcia, a następnie prowadzenia przedłużających się postępowań administracyjnych, mających na celu nałożenie kar administracyjnych na zarządzających tymi portami za nieprawidłowe wdrożenie obowiązków wynikających z rozporządzenia nr 1107/2006/WE.
str. 113
barier w dostępie do uczestniczenia w społeczeństwie informacyjnym: pomoc w zakupie
sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania oraz dofinansowanie
szkoleń w zakresie obsługi nabytego w ramach programu sprzętu elektronicznego
i oprogramowania,
barier w poruszaniu się: pomoc w zakupie wózka inwalidzkiego o napędzie
elektrycznym oraz w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego wózka
inwalidzkiego o napędzie elektrycznym, a także pomoc w zakupie protezy kończyny,
w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne oraz w utrzymaniu
sprawności technicznej posiadanej protezy kończyny,
pomoc w utrzymaniu aktywności zawodowej poprzez zapewnienie opieki dla osoby
zależnej.
Moduł II - pomoc w uzyskaniu wykształcenia na poziomie wyższym.
Z programu skorzystały 29.464 osoby niepełnosprawne. Na realizację programu
wydatkowano w ub.r. 139.204.738 zł..
Wyrównanie szans osób niepełnosprawnych,
zamieszkujących regiony słabo rozwinięte gospodarczo i społecznie
w dostępie do rehabilitacji zawodowej i społecznej.
Organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego, państwowe uczelnie
medyczne, zakłady opieki zdrowotnej, podmioty, które prowadzą placówki edukacyjne, gminy
i powiaty, z regionów słabo rozwiniętych gospodarczo i społecznie były w 2014 r.
beneficjentami program Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pn.
Program wyrównywania różnic między regionami II, którego celem było wyrównanie szans osób
niepełnosprawnych, zamieszkujących regiony słabo rozwinięte gospodarczo i społecznie,
w dostępie do rehabilitacji zawodowej i społecznej.
W 2014 r. - w ramach realizacji programu m.in.:
wyposażono w sprzęt rehabilitacyjny 174 obiekty służące rehabilitacji osób
niepełnosprawnych,
zlikwidowano bariery funkcjonalne (głównie architektoniczne) w:
87 zakładach opieki zdrowotnej,
142 placówkach edukacyjnych,
21 urzędach.
w ramach likwidacji barier transportowych dofinansowano zakup przystosowanych dla osób
niepełnosprawnych:
str. 114
207 mikrobusów,
53 autobusów,
8 samochodów osobowych (oprzyrządowano).
utworzono 1 spółdzielnię socjalną osób prawnych,
utworzono 2 warsztaty terapii zajęciowej.
Na realizację programu w 2014 r. wydatkowano środki w kwocie 58.117.637 zł.
z tego na dofinasowanie realizowanych przez jednostki:
sektora finansów publicznych zadań bieżących - 1.024.465 zł. oraz inwestycyjnych -
56.961.589 zł,
nie zaliczane do sektora finansów publicznych zadań bieżących - 10.828,66 zł. oraz
inwestycyjnych - 120.754 zł.
W 2014 roku przeprowadzone zostało badanie ewaluacyjne „Programu wyrównywania
różnic między regionami II”. Celem była ocena dotychczasowych wyników oraz przebiegu
i uwarunkowań realizacji programu, a także wypracowanie rekomendacji dotyczących
ewentualnej modyfikacji celów, form wsparcia i procedur programu.
Badanie objęło wszystkie powiaty uczestniczące w programie w latach 2012 – 2013 r.
w badaniu zastosowane zostały zarówno ilościowe, jak i jakościowe techniki gromadzenia
i analizy danych. Badaniem ilościowym objęto 542 beneficjentów programu (61% ogółu) oraz
172 realizatorów (53% ogółu).
Przeprowadzono wywiady pogłębione z przedstawicielami osób zarządzających
programem, beneficjentów wszystkich obszarów programu, realizatorów i powiatów, które
nie przystąpiły do programu, a także z przedstawicielami samorządów powiatowych nie
uprawnionych do udziału w programie. Ponadto przeprowadzono 6 wywiadów grupowych
(FGI) wśród beneficjentów.
W wyniku badania program został wysoko oceniony ze względu na użyteczność,
efektywność i trwałość310
.
10,34%; 10%
25,58%; 26%
0,09%; 0%
41,84%; 42%
3,65%; 4%
0,79%; 1%17,52%; 17%
0,19%; 0%
Struktura wydatków
"Programu wyrównywania różnic między regionami II"
w 2014 r.
Wyposażenie w sprzęt rehabilitacyjny placówek rehabilitacji.
Likwidacja barier w zakładach opieki zdrowotnej, w urzędach lub placówkach edukacyjnych.
Tworzenie spółdzielni socjalnych.
Likwidacja barier transportowych.
Dofinansowanie własnego wkładu (gmin, powiatów, organizacji pozarządowych) w projektach aktywizacji i integracji.Tworzenie warsztatów terapii zajęciowej.
Dodatkowe środki PFRON dla powiatów (poza algorytmem)
310 Z uwagi na wygaśnięcie programu w 2014 r., firma przeprowadzająca badanie rekomendowała opracowanie nowego programu, bazującego na doświadczeniach dotychczasowego. Ponadto wskazała na potrzebę dokonania zmian w zakresie m.in. bardziej adekwatnego zdefiniowania na
użytek programu pojęcia „regionu” i odstąpienie od stosowanych kryteriów stopy bezrobocia i wielkości PKB na poziomie podregionów oraz
powierzenia Oddziałom Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pełnego zakresu zadań związanych z obsługą programu z pominięciem samorządu.
str. 115
Równoważny dostęp osób niepełnosprawnych do służb ratunkowych.
Z uwagi na konieczność wdrożenia równoważnego dostępu do służb ratunkowych dla
osób niepełnosprawnych zdecydowano się na wyodrębnienie w polskim prawodawstwie, oprócz
połączeń głosowych, również połączeń w postaci krótkich wiadomości tekstowych.
W celu realizacji tego uprawnienia w 2014 roku, prowadzone były z udziałem
przedstawicieli UKE, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji oraz przedsiębiorców
telekomunikacyjnych, uzgodnienia co do zakresu obowiązku, o którym mowa w art. 20 ustawy
o systemie powiadamiania ratunkowego (możliwość wysłania wiadomości SMS na numer
alarmowy 112) oraz jego wpływie na przekazywanie danych i informacji dotyczących
lokalizacji wzywającego pomocy.
W wyniku tych prac ustalono, że operatorzy publicznych sieci telekomunikacji ruchomej
będą oznaczali informacje i dane dotyczące lokalizacji zakończenia sieci, z którego została
nadana krótka wiadomość tekstowa (sms) znacznikiem wyróżniającym je od informacji
i danych dotyczących lokalizacji zakończenia sieci, z którego zostało wykonane połączenie
telefoniczne do numeru alarmowego.
W ramach prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej projektu
rozbudowy Platformy Lokalizacyjno-Informacyjnej z Centralną Bazą Danych (PLI CBD)
dokonane zostanie rozszerzenie funkcjonalności systemu PLI CBD również w powyższym
zakresie i całość funkcjonować będzie w momencie, gdy systemy przedsiębiorców
telekomunikacyjnych zostaną do tego rozwiązania dostosowane.
Głosowanie korespondencyjne w kraju.
W 2014 r. opracowano projekt rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji
w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym w kraju. Rozporządzenie weszło
w życie z dniem 24 stycznia 2015 r.311
. Określa ono m. in. tryb odbioru koperty zwrotnej przez
przedstawiciela operatora wyznaczonego od wyborcy niepełnosprawnego o znacznym lub
umiarkowanym stopniu niepełnosprawności312
, jeśli wyborca ten w momencie doręczenia albo
odbierania pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru.
Realizacja w 2014 r. prawa osób niepełnosprawnych do głosowania313
.
Osoby niepełnosprawne posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu
niepełnosprawności314
mają prawo korzystać – zgodnie z ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r.
Kodeks wyborczy315
– z głosowania korespondencyjnego oraz głosowania przez pełnomocnika.
Osoby niewidome lub niedowidzące mogą głosować przy użyciu nakładek na karty do
głosowania sporządzonych w alfabecie Braille'a.
Osobie niepełnosprawnej, na jej prośbę, może pomagać w głosowaniu inna osoba, jeżeli
pomoc ta będzie miała tylko charakter techniczny.
W 2014 r. Państwowa Komisja Wyborcza przeprowadziła wybory do Parlamentu
Europejskiego oraz sprawowała nadzór nad przeprowadzeniem wyborów samorządowych.
W związku z tym m. in.:
aktywnie uczestniczyła w pracach związanych z owelizacją Kodeksu wyborczego, w tym
także w zakresie ułatwień w głosowaniu dla osób niepełnosprawnych (np.: wydłużenie
terminu na dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania),
m.in. poprzez udział w posiedzeniach komisji parlamentarnych,
311 Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 53j § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112,
z późn. zm.), i podpisane w dniu 21 stycznia 2015 r., a następnie ogłoszone w dniu 23 stycznia 2015 r. w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej pod pozycją 131. 312 W rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.) 313 Informacje dotyczące wyborów, w tym o tworzeniu komitetów wyborczych, zgłaszaniu kandydatów, warunkach udziału w głosowaniu osób
niepełnosprawnych oraz o siedzibach obwodowych komisji wyborczych, dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej
Państwowej Komisji Wyborczej www.pkw.gov.pl. 314 W rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 315 Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.
str. 116
przygotowała i podjęła uchwały w sprawie:
wzoru kart do głosowania oraz nakładek na karty do głosowania sporządzonych
w alfabecie Braille’a,
trybu przekazywania kart do głosowania oraz wraz z nakładkami na karty do głosowania
sporządzonymi w alfabecie Braille'a, m. in. zapewniając przeznaczenie dla każdego
lokalu wyborczego dwóch egzemplarzy nakładek na karty sporządzonych w alfabecie
Braille’a,
zmiany uchwały w sprawie określenia wzoru i rozmiaru koperty na pakiet wyborczy,
koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia o osobistym i tajnym
oddaniu głosu oraz instrukcji głosowania, stosowanych w głosowaniu
korespondencyjnym w obwodach głosowania utworzonych w kraju;
sporządziła i podała do wiadomości na stronie internetowej informacje o:
uprawnieniach wyborców niepełnosprawnych ze wskazaniem poszczególnych form
i ułatwień w udziale w głosowaniu wyborców niepełnosprawnych,
upływie terminów związanych z uprawnieniami wyborców niepełnosprawnych;
przygotowała do emisji multimedialne spoty, w tym również w języku migowym, które
zostały wyemitowane kilkaset razy w TVP1, TVP2, TVP Polonia, TVP Info, TVP
Regionalna, TVP Historia oraz ośrodkach regionalnych Telewizji Polskiej, dotyczące:
w wyborach do Parlamentu Europejskiego:
zgłaszania zamiaru głosowania korespondencyjnego w kraju, w tym przy pomocy
nakładki na kartę sporządzonej w alfabecie Braille’a,
informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą
wraz informacją o głosowaniu za granicą,
sposobu głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego,
składania wniosków o dopisanie do spisu wyborców przez wyborców
przebywających tymczasowo na obszarze gminy lub nigdzie niezamieszkałych,
zaświadczeń o prawie do głosowania;
w wyborach samorządowych:
głosowania osób niepełnosprawnych,
w sprawie uprawnionych do głosowania,
w sprawie terminu głosowania,
w sprawie techniki głosowania.
Spoty te zamieszczone były na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej,
a także na kanale Komisji na portalu YouTube. Nadto, w wyborach do Parlamentu
Europejskiego udostępniona została infolinia Państwowej Komisji Wyborczej, gdzie wyborcy
mogli uzyskać niezbędne informacje dotyczące wyborów.
Poza tym Państwowa Komisja Wyborcza, w ramach swoich ustawowych kompetencji,
sprawowała nadzór nad przeprowadzanymi w 2014 r. wyborami w toku kadencji
(uzupełniającymi i przedterminowymi) oraz referendami lokalnymi w sprawie odwołania
organu gminy przed upływem kadencji, a także wyborami uzupełniającymi do Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej w okręgach wyborczych Nr 47, 73 i 82.
Nadzór ten dotyczył m. in. realizacji uprawnień dla wyborców niepełnosprawnych
określonych w przepisach prawa wyborczego, tj. m. in. sporządzenia pełnomocnictw do
głosowania dla wyborców niepełnosprawnych, a w przypadku wyborów uzupełniających do
Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendów lokalnych, zapewnienia głosowania przy
użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille'a, a także
zapewnienia w gminach informacji dla wyborców niepełnosprawnych.
Państwowa Komisja Wyborcza ponadto opracowywała i ogłaszała na bieżąco na swojej
stronie internetowej www.pkw.gov.pl informacje o zarządzonych i przeprowadzonych w toku
kadencji wyborach i referendach.
str. 117
Serwis internetowy Państwowej Komisji Wyborczej www.pkw.gov.pl dostosowany jest
do potrzeb osób niepełnosprawnych.
W związku z wyborami do Parlamentu Europejskiego i wyborami samorządowymi na
stronach Komisji udostępniony był także serwis informacyjny dla wyborców
http://info.pkw.gov.pl, gdzie umieszczane były także informacje dotyczące uprawnień dla
wyborców niepełnosprawnych.
Kontrola dostępu osób z dysfunkcją wzroku i słuchu
do programów telewizyjnych.
Z inicjatywy i przy wsparciu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji główni nadawcy
telewizyjni, obecni na naziemnych multipleksach cyfrowych podpisali 5 czerwca 2013 r.
porozumienie w sprawie realizacji art. 18a ustawy o radiofonii i telewizji o obowiązku
zapewniania osobom z dysfunkcją wzroku i słuchu dostępu do programów telewizyjnych.
W dokumencie tym określono zasady poszczególnych rodzajów udogodnień (napisy dla
niesłyszących, audiodeskrypcja, tłumaczenie na język migowy), które powinny być realizowane
w ramach obowiązków ustawy.
Po roku obowiązywania porozumienia, latem 2014 roku, po skompletowaniu sprawozdań
od poszczególnych nadawców w omawianej sprawie, Departament Monitoringu Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji sporządził raport, z którego wynika, że nadawcy – sygnatariusze
pozumienia, w okresie od III kwartału 2013 r. do końca II kwartału 2014 r.,
w pełni realizowali zapisy dotyczące czasu emisji audycji z audiodeskrypcją, a nawet
w niektórych przypadkach znacznie je przekraczali.
Z raportu wynika również, że realizacja art. 18a ustawy o radiofonii
i telewizji dotyczących łącznego 10% udziału audycji z udogodnieniami dla osób
niepełnosprawnych nie stwarza żadnych trudności nadawcom. Tendencja ta utrzymywała się
również w trzecim kwartale 2014 r.
W roku 2014 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji prowadziła ponadto kontrolę udziału
we wszystkich programach telewizyjnych audycji z udogodnieniami dla osób z dysfunkcją
narządu wzroku lub słuchu, do których zamieszczania zobowiązuje nadawców
art. 18a ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji. Kontrola wypełniania obowiązku polega na
analizie kwartalnych sprawozdań nadawcy publicznego i nadawców koncesjonowanych,
zawierających dane o czasie audycji z napisami dla niedosłyszących, tłumaczeniami na język
migowy lub wyposażonych w audiodeskrypcję dla osób niewidomych.
Analizą objęto 91 programów telewizyjnych, które były emitowane od początku
2014 r. przez 28 nadawców.
W 83 programach objętych szczegółowym badaniem we wszystkich kwartałach
2014 r. obowiązki dostarczania audycji z udogodnieniami (w wymiarze określonym
wymaganiem ustawy) wypełniano w 77 programach, z czego 37 to ogólnodostępne programy
telewizyjne rozpowszechniane naziemnie (ogólnopolskie i lokalne). Udział czasu audycji z
najczęściej stosowanym udogodnieniem w formie napisów dla osób niesłyszących,
przypadających na jeden program wyniósł 10,36%. w przypadku audycji dłuższych (o czasie
trwania powyżej 1 godziny), udogodnienie to w i kwartale 2014 r. zastosowano w 56
programach, w II kwartale w 61 programach, w III kwartale w 77 programach i w IV
kwartale w 79 programach. Udogodnienie w formie tłumaczenia na język migowy dla osób
niesłyszących lub niedosłyszących stosowano w kolejnych kwartałach 2014 r. w 38, 40, 42, 46
programach, a średni udział czasu takich audycji wyniósł 1,98%.
Problem dostępności mediów, w szczególności telewizji, znajduje się od lat w centrum
zainteresowania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, która zawarła stosowne postulaty
w tym zakresie w swoich Strategiach Regulacyjnych na lata 2011- 2013 oraz na lata 2014-
2016.
Jednakże prawdziwy postęp w zakresie liczby programów telewizyjnych dostępnych dla
osób z dysfunkcją wzroku i słuchu będzie mógł nastąpić po znowelizowaniu art. 18a ustawy
str. 118
o radiofonii i telewizji i zwiększeniu ustawowych kwot audycji z udogodnieniami. Ponieważ
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie posiada inicjatywy legislacyjnej, odnośne propozycje
zostały przekazane Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Opracowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego projekt zmian
w ustawie o radiofonii i telewizji zakłada systematyczny wzrost obowiązkowego udziału audycji
z udogodnieniami dla niepełnosprawnych316
.
Certyfikaty psów asystujących osobom niepełnosprawnym317
. Certyfikaty wydawane są przez podmioty uprawnione do szkolenia psów asystujących
a ich koszt jest refundowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych.
Na realizację tego zadania w 2014 r. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych przeznaczył kwotę 2.000 zł . W ub.r. złożony został wniosek o refundację
kosztów wydania certyfikatu dla 1 psa w wysokości 630 zł.
Przewidywano, iż rocznie będzie finansowane wydanie 30 certyfikatów dla nowo
szkolonych psów na kwotę 18.900 zł. w pierwszym roku realizacji ustawowego zadania
sfinansowano koszt wydania 101 certyfikatów, w kolejnych latach liczba certyfikatów objętych
refundacją nie przekraczała rocznie dwóch, w związku z powyższym od początku realizacji
zadania (od 2010 r.) zrefundowano koszty wydania 107 certyfikatów na kwotę 13.504 zł.
Strategia komunikacji polityki spójności na lata 2014-2020.
Od końca 2012 r. trwają prace nad opracowaniem horyzontalnej Strategii komunikacji
polityki spójności na lata 2014-2020. Jeden z rozdziałów projektu strategii został
poświęcony kwestiom komunikacji na temat Funduszy Europejskich z osobami
z niepełnosprawnościami. Analogiczne rozdziały będą także w strategiach komunikacji
poszczególnych programów operacyjnych (zgodnie z sekcją 4 załącznika XII Rozporządzenia
ogólnego, która wymaga, aby każda strategia komunikacji zawierała przynajmniej opis
materiałów w formatach dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami).
Ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami będą także uwzględnione w rocznych
planach działań informacyjnych i promocyjnych opracowywanych przez Instytucję
Koordynującą oraz instytucje zarządzające.
Projekt Wytycznych w zakresie informacji i promocji programów operacyjnych
polityki spójności na lata 2014-2020 obliguje instytucje do działania zgodnie z Wytycznymi w
zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób
z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy
unijnych na lata 2014-2020 oraz projektem Agendy działań na rzecz równości szans
i niedyskryminacji w ramach funduszy unijnych 2014-2020.
Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach projektów
współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz programów pomocowych.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 (PO KL) oraz Program Operacyjny Wiedza
Edukacja Rozwój 2014-2020 (PO WER)
Wsparcie dla osób niepełnosprawnych, w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego, zostało przewidziane zarówno w ramach perspektywy finansowej 2007-2013,
jak i w nowym okresie programowania 2014-2020.
316 W 2014 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadziło - we współpracy z Krajową Rada Radiofonii i Telewizji
całościowy przegląd ustawy o radiofonii i telewizji pod kątem planowanej nowelizacji jej przepisów. Elementem tego przeglądu były
również przepisy dotyczące osób niepełnosprawnych. W projekcie zmiany ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji,
przygotowanym w ub.r. (projekt został skierowany do uzgodnień środowiskowych oraz międzyresortowych w lutym 2015 r.) znalazł się punkt dotyczący zwiększenia obowiązkowej procentowej kwoty udziału audycji z udogodnieniami dla osób niepełnosprawnych do 50%.
Dochodzenie do tej kwoty – od obecnie istniejących 10% - ma być rozłożone na trzy lata. Jest to propozycja wychodząca naprzeciw
oczekiwaniom i postulatom środowiska osób niepełnosprawnych. 317 Art. 20 b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).
str. 119
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) jest realizowany zgodnie z horyzontalną
zasadą równych szans. Osoby niepełnosprawne, jako jedna z grup defaworyzowanych na rynku
pracy, mogą korzystać ze wszystkich Działań i Poddziałań PO KL. Jednocześnie na rzecz
wsparcia osób niepełnosprawnych wyodrębniono dedykowane Poddziałanie 1.3.6 (wdrażane od
początku realizacji PO KL) i Działanie 7.4, które zostało uruchomione od początku 2012 r..
W ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL realizowane są projekty systemowe Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Projekty te są adresowane do osób
niepełnosprawnych z niepełnosprawnościami sprzężonymi i rzadko występującymi. Do końca
2014 roku udział w projektach Poddziałania 1.3.6 zakończyło ponad 17 tys. osób
niepełnosprawnych.
Z kolei w ramach Działania 7.4, którego celem jest aktywizacja społeczno-zawodowa
osób niepełnosprawnych i poprawa dostępu do zatrudnienia, wsparciem objęto blisko 4,8 tys.
osób.
W 2014 roku Instytucja Zarządzająca PO KL, chcąc zagwarantować udział osób
niepełnosprawnych w projektach, kontynuowała rekomendowanie instytucjom pośredniczącym
na poziomie regionalnym stosowanie kryteriów wyboru projektów, gwarantujących udział osób
niepełnosprawnych w projektach oraz określających minimalny poziom efektywności
zatrudnieniowej.
Wyniki badań ewaluacyjnych wskazują, iż osoby niepełnosprawne, mimo wsparcia,
nadal napotykają wiele barier w integracji społecznej i zawodowej, wynikających ze
stereotypowego nastawienia, jak również ograniczonej dostępności infrastrukturalnej, cyfrowej
itd. Dla poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych konieczne są zatem kompleksowe
i zintegrowane działania, umożliwiające rehabilitację osób niepełnosprawnych, rozumianą
szeroko jako poprawa jakości życia, wyjście z izolacji społecznej.
Programowanie wsparcia z funduszy strukturalnych na lata 2014-2020 opiera się przede
wszystkim na doświadczeniach uzyskanych podczas realizacji programów operacyjnych
w poprzednich perspektywach finansowych. Tym samym w nowym okresie programowania,
wsparcie osób niepełnosprawnych jest dla Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju jednym
z priorytetowych obszarów interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego, a równość
osób niepełnosprawnych jest jedną z podstawowych zasad, którą Ministerstwo Infrastruktury
i Rozwoju uwzględniło w procesie programowania wsparcia, mając na uwadze m.in. zapisy
Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Zgodnie z przyjętą logiką podziału
interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2014-2020, wsparcie jest
realizowane w ramach komponentu krajowego i regionalnego.
W 2014 roku w wyniku pogłębionej dyskusji z licznymi interesariuszami na temat
właściwego ujęcia zagadnień związanych z dostępnością i niedyskryminacją osób
niepełnosprawnych w programach operacyjnych na lata 2014-2020, Komisja Europejska
podjęła decyzję o przyjęciu programu krajowego Programu Operacyjny Wiedza Edukacja
Rozwój 2014-2020. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych będą realizowane
w Priorytecie Inwestycyjnym 9i Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych
szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie.
Celem działań będzie poprawa zdolności podmiotów publicznych do wdrażania
postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jednocześnie realizowane
będą działania na rzecz tworzenia ram dla efektywnych polityk publicznych
w tym na rzecz aktywizacji zawodowej i włączenia społecznego osób niepełnosprawnych
poprzez wypracowanie i wdrożenie instrumentów wspierających zatrudnienie.
Bezpośrednie wsparcie osób, w tym osób niepełnosprawnych, realizowane będzie
w regionalnych programach operacyjnych, finansowanych z Europejskiego Funduszu
Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
str. 120
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 oraz 2014-2020 (PO IiŚ).
Działania zrealizowane i kontynuowane przez IZ PO IiŚ w ramach perspektywy
finansowej na lata 2007-2013.
Instytucja Zarządzająca PO IiŚ ma obowiązek zapewnić realizację zasady równości szans
oraz niedyskryminacji na poszczególnych etapach wdrażania PO IiŚ. Wiąże się to również
z zapobieganiem wszelkim przejawom dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.
Ze względu na charakter Programu, który wspiera przede wszystkim projekty
infrastrukturalne, priorytetowo traktowane są inwestycje, których elementem są zmiany
techniczne istniejącej infrastruktury lub tworzenie nowej, z uwzględnieniem dostępności m.in.
dla osób niepełnosprawnych. Stosowanie tej zasady ma szczególne znaczenie podczas wdrażania
priorytetów w zakresie transportu publicznego oraz infrastruktury społecznej.
Zasada równości szans jest przestrzegana również w przypadku równego dostępu do
informacji na temat realizacji PO IiŚ – między innymi poprzez umieszczanie informacji na
stronach internetowych administrowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
(www.mir.gov.pl, www.pois.gov.pl). Strona internetowa www.pois.gov.pl jest dostosowana do
potrzeb osób niedowidzących.
◊ Przykłady dobrych praktyk stosowanych w poszczególnych sektorach:
Beneficjenci realizując projekty w sektorze środowiska, związane z ograniczaniem
negatywnych skutków antropopresji na ekosystemy uwzględniają rozwiązania dostosowane do
wymogów osób z ograniczoną możliwością poruszania się.
W sektorze transportu wszystkie złożone projekty zakładają realizację inwestycji przy
jednoczesnym zastosowaniu rozwiązań technicznych skutecznie spełniających założenia polityki
równości szans. Poniżej przykłady stosowanych praktyk:
o podczas realizacji projektów transportowych powstają elementy poprawiające dostępność
drogi dla osób niepełnosprawnych, takie jak: obniżone krawężniki, chodniki czy obniżone
nawierzchnie wysepek środkowych w rejonie przejść dla pieszych. Przystanki i stacje
(metra) zaopatrzone w windy przystosowane do potrzeb osób z ograniczoną możliwością
poruszania się.
Powstają również kładki dla pieszych w ciągu dróg krajowych, które poprawiają
bezpieczeństwo pieszych i rowerzystów, a także stanowią ułatwienie dla osób
niepełnosprawnych.
Łatwiejszy jest również dostęp do informacji na przystankach, węzłach przesiadkowych oraz
w taborze dzięki zastosowanym systemom audiowizualnym oraz informacji głosowej,
o warto również wskazać na zakup niskopodłogowych taborów tramwajowych, które znacznie
ułatwią korzystanie z komunikacji miejskiej osobom niepełnosprawnym. w tramwaju
w rejonie drzwi wyposażonych w platformę dla wózków inwalidzkich, znajduje się wolna
powierzchnia przeznaczona dla wózków inwalidzkich, z jednym stanowiskiem do
mocowania wózka inwalidzkiego wyposażonym w pas bezpieczeństwa. Przy drzwiach
dwuskrzydłowych tramwaj posiada wysuwaną przy pomocy własnego napędu platformę dla
osoby niepełnosprawnej. Platforma umożliwia wsiadanie i wysiadanie osoby
niepełnosprawnej na wózku inwalidzkim z poziomu platformy przystankowej. Drzwi części
pasażerskiej tramwaju są tak rozmieszczone, aby szerokość szczeliny występująca między
krawędzią wejścia, a krawędzią peronu przystankowego była możliwie mała. Poręcze,
uchwyty i kolumny swoją ilością i rozmieszczeniem zapewniają wszystkim pasażerom (w
tym niepełnosprawnym) utrzymanie równowagi w czasie jazdy.
W tramwajach są wyznaczone dwa miejsca siedzące dla niepełnosprawnych, zlokalizowanie
w sąsiedztwie drugich drzwi, dla których zapewniono dostateczną liczbę uchwytów dla
dojścia z przytrzymywaniem się, przycisk do informowania o zamiarze wsiadania osoby
niepełnosprawnej jest umieszczony na płacie pierwszych drzwi dwuskrzydłowych, na
zewnątrz tramwaju.
str. 121
Przyciski do informowania motorniczego o zamiarze wsiadania i wysiadania osoby
niepełnosprawnej wyraźnie różnią się w dotyku od pozostałych przycisków związanych
z obsługą drzwi. Przyciski wewnętrzne związane z obsługą drzwi i informowaniem
o zamiarze wysiadania osoby niepełnosprawnej posiadają dodatkowe oznaczenie funkcji na
przycisku w alfabecie Braille'a oraz sygnalizację dźwiękową potwierdzającą ich użycie.
Tramwaje są wyposażone w system wizualnej i głosowej informacji pasażerskiej oraz
dodatkowe tablice informacji pasażerskiej, przystosowane dla potrzeb osób słabo widzących;
o terminale portów lotniczych projektowane są z myślą o zapewnieniu komfortu wszystkim
grupom społecznym, posiadają one odpowiednie wejścia do budynku, pomieszczenia
sanitarne przystosowane dla niepełnosprawnych, szerokie korytarze bez przewężeń
zapewniające swobodne poruszanie się,
o usuwanie wszelkich barier architektonicznych na przystankach i peronach. w celu
ułatwienia korzystania z komunikacji osobom z niepełnosprawnością wzrokową
(niedowidzący) przystanki wyposażane są w informację głosową. Zapewniane jest również
wygłaszanie komunikatów dla pasażerów w językach obcych. w toaletach dla
niepełnosprawnych stosowane są m.in.: przyciski alarmowe, sygnalizatory optyczno-
akustyczne,
o podczas procesu oceny wniosku o dofinansowanie w przypadku projektów taborowych
oraz projektów dotyczących budowy/modernizacji dworców kolejowych, stosowane jest
dodatkowe kryterium „dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych”.
o W sektorze kultury na etapie oceny wniosków priorytetowo traktowane są inwestycje,
których elementem są zmiany techniczne istniejącej infrastruktury oraz inwestycje
polegające na tworzeniu nowej infrastruktury, które sprzyjają poprawie dostępności dla osób
niepełnosprawnych.
o Projekty wdrażane w ramach sektora ochrony zdrowia zapewniają brak dyskryminacji na
poszczególnych etapach wdrażania. Podczas oceny wniosków o dofinansowanie premiowane
były projekty, w których elementem inwestycji są zmiany techniczne istniejącej lub
tworzenie nowej infrastruktury, korzystnie wpływające na poprawę dostępności dla osób
niepełnosprawnych. Podczas przeprowadzanej oceny merytorycznej II stopnia, jednym
z weryfikowanych elementów była ocena projektu w zakresie zastosowania rozwiązań
technicznych pod kątem dostosowania obiektów do potrzeb pacjentów, w szczególności
osób niepełnosprawnych (np. oznaczenia dla niedowidzących, inne dostosowania dla
niewidomych, niedosłyszących, głuchoniemych, upośledzonych a także wszelkie dodatkowe
rozwiązania architektoniczno-budowlane, korzystnie wpływające na poprawę warunków
osób niepełnosprawnych).
o We wszystkich realizowanych projektach w sektorze szkolnictwa wyższego przewidziane
są rozwiązania sprzyjające zapewnieniu równości szans w dostępie do instytucji szkolnictwa
wyższego.
W rozwiązaniach architektoniczno-budowlanych korzystnie wpływających na poprawę
warunków funkcjonowania osób niepełnosprawnych lub osób z ograniczoną możliwością
poruszania się zastosowano takie rozwiązania jak: specjalne podjazdy, przejścia i windy
umożliwiające dojazd wózkom inwalidzkim, oznaczenia dla niedowidzących, dostosowane
sanitariaty, ułatwienia komunikacyjne, specjalne miejsca w audytoriach oraz inne
udogodnienia dla osób niewidomych, niesłyszących i głuchoniemych.
Przewidziano także stanowiska laboratoryjne przeznaczone dla osób niepełnosprawnych,
w tym dla osób niedowidzących, niedosłyszących lub z ograniczeniami ruchowymi.
Działania podjęte przez IZ PO IiŚ w roku 2014 w ramach perspektywy finansowej na lata
2014-2020.
Podczas prac nad Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014-2020,
stworzono kierunkowe zasady wyboru projektów, które uwzględniają następujące kryterium
str. 122
merytoryczne II stopnia: Zasada zapobiegania dyskryminacji i równość szans kobiet
i mężczyzn.
Sprawdzana jest zgodność projektu z horyzontalnymi zasadami niedyskryminacji
i równości szans płci. w szczególności przedmiotem sprawdzenia jest to, czy projekt nie
ogranicza równego dostępu do zasobów (towarów, usług, infrastruktury) ze względu na płeć,
pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek
lub orientację seksualną.
W przypadku osób z niepełnosprawnościami, niedyskryminacyjny charakter projektu
oznacza konieczność stosowania zasady uniwersalnego projektowania i racjonalnych
usprawnień zapewniających dostępność oraz możliwości korzystania ze wspieranej
infrastruktury.
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 (PO IG).
W 2014 roku, w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka,
kontynuowano rozpoczęte w latach ubiegłych finansowanie lub rozliczanie projektów
realizowanych w zakresie działań związanych z rozwojem niektórych aspektów
innowacyjnej gospodarki, z efektów których korzystać mogą m.in. osoby niepełnosprawne:
6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym
i 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu – eInclusion oraz 7. osi priorytetowej
Społeczeństwo informacyjne – budowa elektronicznej administracji.
W ramach powyższych działań do dnia 31 grudnia 2014 r. zrealizowano:
o działanie 6.4 – podpisanych zostało 21 umów o dofinansowanie na kwotę wsparcia
ponad 579,5 mln zł. w ramach zawartych umów zostało zakończonych
11 projektów na kwotę dofinansowania 212,5 mln zł,
o działanie 8.3 – podpisane zostały 754 umowy o dofinansowanie na kwotę wsparcia
ponad 1,3 mld zł. w ramach zawartych umów dostęp do Internetu uzyskało ponad
175 tys. osób, w tym osoby niepełnosprawne,
o działanie 7. osi priorytetowej – podpisanych zostało 41 umów o dofinansowanie na
kwotę wsparcia wynoszącą ponad 4,1 mld zł. w ramach zawartych umów, do końca
2014 r. zostało zakończonych 10 projektów na kwotę dofinansowania ponad 666 mln
zł, w tym projekt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pn. Platforma Usług
Elektronicznych dla klientów ZUS (PUE), w którym zostały rozbudowane funkcje
portalu dla osób słabowidzących.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 (PO RPW).
Projekty realizowane w ramach PO RPW uwzględniają elementy mające pozytywny
wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych i ich funkcjonowanie w życiu społecznym. To
wynika z monitorowania stosowania zasady równości szans.
Zbieranie informacji o sposobie realizacji zasady w projektach PO RPW odbywa się na
podstawie ankiet wypełnianych jednorazowo przez beneficjentów, którzy złożyli
w danym półroczu wnioski o płatność końcową. w 2014 roku badaniem objęto
28 projektów.
Do podstawowych badanych zagadnień należały:
o spełnianie wymagań wynikających z Prawa budowlanego i rozporządzenia
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie.
o wymogi badane w zakresie projektów infrastrukturalnych kubaturowych (np. budowa,
przebudowa budynków m.in. uczelni wyższych oraz parków przemysłowych i nauko-
technologicznych) odnośnie udogodnień dotyczących zarówno przemieszczania się na
terenie otaczającym budynek (np. widoczność dojścia, dojazdu i wejścia do budynku,
lokalizacja parkingu), jak i w jego wnętrzu (np. oznaczenie i informacje ułatwiająca
orientację w obiekcie, rozmieszczenie wind, wielkość pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych),
str. 123
o spełnianie wymagań wynikających z rozporządzenia w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie,
o wymogi badane w zakresie projektów infrastruktury transportowej (np. budowa,
przebudowa dróg w mieście, budowa ścieżek rowerowych) odnośnie ułatwień
w przemieszczaniu się (np. pochylnie, miejsca postojowe dla osób niepełnosprawnych,
bezkolizyjne przejścia),
o spełnianie wymagań wynikających z Kodeksu pracy.
o wymogi badane w zakresie projektów nieinfrastrukturalnych (np. opracowanie wspólnej
strategii rozwoju, produktu turystycznego, szkoleń) odnośnie równego traktowania przy
zatrudnieniu, a także przeciwdziałaniu dyskryminacji,
o spełnianie wymagań wynikających z rozporządzenia w sprawie krajowych ram
interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany
informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów
teleinformatycznych,
o wymogi badane w zakresie projektów nieinfrastrukturalnych (np. tworzenie stron
internetowych wypracowywanie wspólnych dokumentów, rozpowszechnianie
materiałów informacyjno-promocyjnych) odnośnie ułatwień w zrozumieniu
i przekazywaniu informacji (np. napisy w nagraniach wideo, tłumaczenia na język
migowy w nagraniach multimedialnych, możliwość wyłączenia migających elementów
lub dźwięków, stosowania alfabetu Braille’a).
Szwajcarsko-Polski Program Współpracy (SPPW).
W 2014 roku w ramach SPPW Instytucje Realizujące kontynuowały wdrażanie
4 programów w ramach priorytetu nadzorowanego przez Instytucję Pośredniczącą
– Ministerstwo Zdrowia: Rozwój społeczny i zasobów ludzkich, obszaru tematycznego
Ochrona zdrowia celu 2 Poprawa usług podstawowej opieki zdrowotnej i usług opieki
społecznej na peryferyjnych i zmarginalizowanych terenach obszarów objętych
koncentracją geograficzną, z preferencją dla wielosektorowego podejścia programowego:
o poprawa jakości usług świadczonych w domach pomocy społecznej i placówkach
opiekuńczo – wychowawczych, program realizowany przez Regionalny Ośrodek Polityki
Społecznej w Lublinie,
o poprawa infrastruktury domów pomocy społecznej i/lub placówek opiekuńczo-
wychowawczych oraz podnoszenie kwalifikacji personelu w tym również pielęgniarek
i pielęgniarzy ww. instytucji, program realizowany przez Regionalny Ośrodek Polityki
Społecznej w Rzeszowie,
o podniesienie jakości usług świadczonych w Jednostkach Organizacyjnych Pomocy
Społecznej w celu wzmacniania podmiotowości i aktywności życiowej podopiecznych,
program realizowany przez Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach,
o pomocna dłoń pod bezpiecznym dachem, program realizowany przez Regionalny
Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie.
Cztery Instytucje Realizujące przyznały dotychczas dofinansowanie 38 projektom,
z tego w 2014 roku zakończono realizację 12 projektów. Główny zakres zadań związanych
z modernizacją Domów Pomocy Społecznej (DPS), w których mieszkają osoby
niepełnosprawne ruchowo i intelektualnie jak i osoby starsze oraz z modernizacją
Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych (POW), został zrealizowany w 2014 roku.
W rezultacie w roku 2014 Instytucjom Realizującym i beneficjentom udało się m.in.
wybudować lub zmodernizować 14.882 metry budynków DPS i POW oraz 130.162 metry
infrastruktury towarzyszącej DPS i POW (np. ogrody, parki, czy boiska do zajęć
sportowych).
Do końca okresu sprawozdawczego osiągnięto następujące miękkie rezultaty
z wdrażanych przedsięwzięć:
str. 124
o w ramach komponentu II przeszkolono 1.679 pracowników merytorycznych pracujących
w jednostkach, w których przeprowadzane są działania inwestycyjne finansowane
z SPPW;
o jednocześnie w ramach komponentu III przeszkolono 449 pracowników medycznych
tj. pielęgniarek i położnych.
W ramach planowanych zakupów drobnego sprzętu medycznego zakupiono 497 sztuk
zestawów doposażających pielęgniarzy i pielęgniarki DPS. w ramach przedmiotowych
zakupów nabyto m.in. ciśnieniomierze, glukometry, sprzęt do pomiaru ciśnienia, torby do
pomocy medycznej.
Szczegóły na temat programu są dostępne na stronie Ministerstwa Zdrowia
www.zdrowie.gov.pl .
W 2014 roku zakończono również realizację projektu pt. Poprawa jakości życia osób
niepełnosprawnych poprzez modernizację Zespołu Szkół Specjalnych oraz budowę Centrum
Integracji Kulturalnej w Łodygowicach. w ramach projektu wykonano gruntowny remont
pomieszczeń na parterze istniejącego budynku, wymianę instalacji c.o. oraz przebudowę
kotłowni, zamontowano windę, wymieniono wszystkie okna i część drzwi, wybudowano
i wyposażono nowy budynek Centrum Integracji Kulturalnej. Ponadto w wyniku
zagospodarowania oszczędności wybudowano infrastrukturę rekreacyjną na działce należącej
do szkoły318
.
W 2014 roku zakończyła się realizacja projektów wspartych w ramach Funduszu dla
Organizacji Pozarządowych Grantu Blokowego SPPW, którego Operatorem jest firma
ECORYS Polska Sp. z o.o. działająca w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Gmin RP
Euroregion Bałtyk. Jednym z obszarów tematycznych tego instrumentu była
Partycypacja w polityce publicznej.
Obszar ten obejmował m.in. działania wspierające budowanie mechanizmów
partycypacji i rzecznictwa na rzecz grup pomijanych lub w niewielkim stopniu
reprezentowanych w publicznej debacie (np. osoby niepełnosprawne).
W ramach przedmiotowego obszaru realizowane były również 2 projekty dotyczące
wzmacniania partycypacji obywatelskiej osób niepełnosprawnych i obywatelskiego
monitoringu realizacji praw osób niepełnosprawnych, tj. projekt Wzmocnić głos niemocnych.
Wypracowanie, wdrożenie i upowszechnienie trwałego mechanizmu modyfikowania usług
opiekuńczych m.in. przez ich odbiorców, czyli osoby niepełnosprawne mieszkające
w domach pomocy typu rodzinnego realizowany przez Fundację L'ARCHE oraz projekt Od
wykluczenia do integracji – w obronie podstawowych praw osób z autyzmem realizowany
przez Fundację SYNAPSIS. w 2014 r. projekty ukierunkowane na poprawę sytuacji osób
niepełnosprawnych realizowane były także w obszarze Edukacja obywatelska. Wymienić tu
należy m.in. projekty:
o Szkolne Grupy Wolontariatu na rzecz uczniów niewidomych i Świadomi Niewidomi,
realizowane przez Mazowieckie Stowarzyszenie Pracy dla Niepełnosprawnych "De
Facto",
o Tourette de Pologne - Program aktywizujący chorych na zespół Tourette'a i ich bliskich,
realizowany przez Polskie Stowarzyszenie Syndrom Tourette'a,
o ZA - profesjonalnie, skutecznie! realizowany przez Polskie Towarzystwo Zespołu
Aspergera,
o Pogranicze równych szans, realizowany przez Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom
Niepełnosprawnym "Krok za Krokiem" w Zamościu,
318 Alokacja (grant) przyznana na ww. projekt wyniosła 500 000 CHF, zaś całość wydatków kwalifikowalnych wyniosła 623 129 CHF.
W zakresie rezultatów osiągniętych do końca realizacji projektu w całości odrestaurowano istniejący budynek oraz wybudowano nowy,
w tym: naprawiono drewniane schody, zainstalowano 59 sztuk nowych okien, położono 233 metry kwadratowe podłóg wewnętrznych, wymieniono 740 metrów instalacji elektrycznej, wymieniono instalację przeciwpożarową, zamontowano 1 windę dla niepełnosprawnych
w istniejącym budynku, wybudowano i wyposażono budynek Centrum Integracji Kulturalnej, wybudowano infrastrukturę rekreacyjną.
str. 125
o glusi.tv.malopolskie, realizowany przez Polski Związek Głuchych Oddział Małopolski.
Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 (MF EOG)
i Norweski Mechanizm Finansowy 2009-2014 (NMF)
W ramach NMF oraz MF EOG trwa wdrażanie dwóch programów w zakresie ochrony zdrowia:
o PL 07 Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demograficzno-
epidemiologicznych;
o PL13 Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu.
Ministerstwo Zdrowia, jako Operator Programów, odpowiada za bezpośrednie wdrożenie
działań i realizację projektów w ramach programów.
Pierwszy z programów wspiera projekty inwestycyjne dotyczące poprawy zdrowia
publicznego w 3 obszarach:
o Poprawa opieki perinatalnej;
o Dostosowanie opieki zdrowotnej w celu sprostania potrzebom szybko rosnącej populacji
osób przewlekle chorych i niesamodzielnych oraz osób starszych;
o Profilaktyka chorób nowotworowych.
W 2014 roku zakończono proces oceny formalnej i merytorycznej złożonych wniosków.
Do końca roku podpisano 33 umowy z beneficjentami, w tym Zakładami Opieki
Zdrowotnej, Domami Pomocy Społecznej czy szpitalami. Beneficjenci rozpoczęli wdrażanie
zaplanowanych działań.
Co do zasady wszystkie przedsięwzięcia realizowane w ramach ww. programów
pośrednio lub bezpośrednio będą stanowiły wsparcie dla osób niepełnosprawnych. Jednakże
projekty wdrażane w ramach powyżej wymienionego obszaru 2. w najwyższym stopniu
przyczynią się do wsparcia osób niepełnosprawnych. w ramach tego obszaru zostanie
wdrożonych 20 projektów o łącznej wartości 108 625 679 mln PLN, co stanowi 61% dostępnej
alokacji środków”, należy zmienić wartość procentową z dotychczasowej 61% na 51%.
Celem drugiego z programów pn.: Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu PL13,
jest poprawa funkcjonowania służby zdrowia i zmniejszenie nierówności społecznych
w zdrowiu w wyniku przeprowadzenia następujących zadań:
o opracowania międzysektorowej strategii mającej na celu zmniejszenie społecznych
nierówności w zdrowiu;
o wypracowania odpowiednich modeli w celu poprawy funkcjonowania służby zdrowia;
o wdrożenia na poziomie lokalnym (powiatów) projektów promujących zdrowy styl życia
i przyczyniających się do zapobiegania lub zmniejszania zachorowalności na choroby
związane ze stylem życia.
W ramach programu, we współpracy z Norweskim Dyrektoriatem ds. Zdrowia
opracowano dwa modele dotyczące potrzeb zdrowotnych oraz promocji i profilaktyki zdrowia,
które jako instrumenty oceny pozwoliły na uruchomienie naboru wniosków na projekty
pilotażowe.
Wyłoniono 24 projekty do dofinansowania z 98 aplikacji złożonych przez powiaty
uprawnione do wzięcia udziału w naborze wniosków. Uprawnione powiaty charakteryzują się
najwyższym standaryzowanym wskaźnikiem umieralności (SMR) w trzyletnim okresie 2009-
2011319
. Szczegóły na temat obu programów są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa
Zdrowia: www.zdrowie.gov.pl.
Ponadto, w 2014 roku kontynuowano realizację programu Rozwój miast poprzez
wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę
z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego.
Program przewiduje szereg działań priorytetowych, podejmowanych poprzez współpracę
jednostek samorządu terytorialnego w obszarach miejskich, które będą służyć m.in.
bezpośrednio bądź pośrednio osobom niepełnosprawnym. Powyższe działanie to przede
319 Umowy z wyłonionymi beneficjentami zostaną zawarte w I kwartale 2015 r. Celem projektów jest zapobieganie lub zmniejszanie zachorowalności na choroby związane ze stylem życia.
str. 126
wszystkim przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, polityka mieszkaniowa czy
kształtowanie przestrzeni publicznej.
Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2007-2013 (PO PT).
W Programie Operacyjnym Pomoc Techniczna zasada zgodności z polityką równych
szans, w tym osób z niepełnosprawnościami, przestrzegana jest we wszystkich realizowanych
projektach. Każdy projekt realizowany w ramach PO PT co do zasady powinien mieć neutralny
lub pozytywny wpływ na powyższą politykę. Neutralny wpływ na politykę równych szans
oznacza, że projekt nie prowadzi do dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie
etniczne, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, religię lub światopogląd. Podczas
realizacji projektów w ramach działania 1.1 Wsparcie zatrudnienia, kontrolerzy IZ zwracają
szczególną uwagę na zapisy znajdujące się w regulaminach pracy beneficjentów, które
weryfikują pod kątem zgodności z opisywaną zasadą.
Europejska Wspólnota Terytorialna 2007-2013 (EWT)
Projekty inwestycyjne realizowane w ramach EWT urzeczywistniają prawa i potrzeby
osób niepełnosprawnych głównie poprzez: wyrównywanie szans, integrację
i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu w środowisku szkolnym, zacieśnienie współpracy
międzynarodowej i poznanie metod pracy z osobami niepełnosprawnymi oraz rozbudowę
infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej320
.
Działania o charakterze systemowym i horyzontalnym realizowane w zakresie polityki
spójności
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju uczestniczy w realizacji zadań, które
w sposób systemowy mogą pośrednio wpływać na realizację Karty Praw Osób
Niepełnosprawnych, co jest następstwem obowiązywania przy realizacji polityki spójności
horyzontalnej zasady dotyczącej równości szans i zakazu dyskryminacji, w tym ze względu
na niepełnosprawność.
o W związku z tym Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju jako instytucja odpowiedzialna
za monitorowanie realizacji programów operacyjnych na poziomie horyzontalnym,
kontynuuje współpracę z instytucjami zarządzającymi poszczególnymi programami
operacyjnymi (PO), które zobowiązała do włączenia kwestii wsparcia
udzielanegoosobom niepełnosprawnym do corocznie przedkładanych sprawozdań
z realizacji PO. Powinno to skutkować większą koncentracją uwagi na kwestiach
związanych z potrzebami osób niepełnosprawnych, m.in. odpowiednim profilowaniem
konkursów oraz ukierunkowaniem środków na wspomaganie tej grupy beneficjentów.
o Innym przykładem działania o charakterze systemowym i horyzontalnym są opracowane
przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Wytyczne w zakresie komitetów
monitorujących (KM) na lata 2014-2020, w których wskazano, iż do składu każdego
Komitetu Monitorujacego zapraszany jest przedstawiciel Pełnomocnika Rządu do Spraw
Osób Niepełnosprawnych, a materiały dotyczące działalności Komitetów
Monitorujacych oraz ich funkcjonowanie muszą uwzględniać potrzeby osób
z niepełnosprawnościami.
o Wyrazem zaangażowania MIiR w działanie na rzecz realizacji Karty Praw Osób
Niepełnosprawnych może być również uczestnictwo, obok instytucji zarządzających
i koordynujących, w tworzeniu właściwych podstaw programowych i otoczenia
instytucjonalnego do wdrożenia zasady równych szans i dostępności dla osób
z niepełnosprawnościami wszystkich produktów i usług oraz infrastruktury objętej
finansowaniem z funduszy europejskich, co będzie się odbywać na podstawie Agendy
działań na rzecz równości szans i niedyskryminacji osób z niepełnosprawnościami
w ramach funduszy unijnych 2014-2020.
320 Szczegółowy opis 20 projektów nakierowanych w działaniu na osoby niepełnosprawne, zrealizowanych w 2014 r. w ramach programów EWT przedstawiono w załączniku 36.
str. 127
o Jednocześnie MIR dążąc do uzyskania jakościowej zmiany w podejściu do osób
niepełnosprawnych oraz skoordynowania wsparcia dla uzyskania satysfakcjonujących
efektów interwencji we wszystkich programach operacyjnych 2014-2020, w 2014 roku
rozpoczął opracowywanie Wytycznych horyzontalnych w zakresie realizacji zasady równości
szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób niepełnosprawnych oraz zasady
równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020321
.
Dokument zawiera najważniejsze informacje na temat tego, jak uwzględniać kwestie
związane z niepełnosprawnością w ramach systemu wdrażania programów operacyjnych na
wszystkich jego etapach – od wyboru projektów aż do ich ewaluacji.
Ponadto zoperacjonalizowano w Wytycznych szereg rozwiązań (m.in. racjonalne
usprawnienia, uniwersalne projektowanie), zdefiniowanych w Konwencji ONZ o prawach
osób niepełnosprawnych, celem zapewnienia klientom funduszy europejskich – osobom
niepełnosprawnym – równego dostępu do wsparcia.
Punkty Informacyjne Funduszy Europejskich
dostępne dla osób niepełnosprawnych.
Od 2008 roku Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju odpowiada za koordynację sieci
Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich (PIFE), w tym Centralnego Punktu
Informacyjnego (CPI) funkcjonującego przy Ministerstwie. Za funkcjonowanie Głównych
i Lokalnych Punktów Informacyjnych odpowiadają Urzędy Marszałkowskie, z którymi
Ministerstwo podpisało odpowiednie umowy.
Standardy funkcjonowania sieci punktów informacyjnych funduszy europejskich przewidują,
że lokal, w którym udzielane są konsultacje oraz sala konferencyjna na spotkania informacyjne
powinny być przystosowane do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami, w
szczególności poruszających się na wózkach inwalidzkich. Dodatkowo, każdy punkt
informacyjny musi być wyposażony w sprzęt ułatwiający słyszenie osobom niedosłyszącym, np.
pętle indukcyjne.
Ponadto, przy organizacji szkoleń i spotkań informacyjnych powinny być uwzględniane
potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami (np. potrzeba zatrudnienia tłumacza języka
migowego lub udostępnienia sprzętu niezbędnego dla osób niedosłyszących), wynikające
z formularzy zgłoszeniowych zawierających zapytanie o specjalne potrzeby dla osób
niepełnosprawnych.
Tam, gdzie dostęp do punktu jest utrudniony, osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć na
spotkanie z konsultantem w miejscu dla nich dostępnym. Przykładem dobrej praktyki jest strona
łódzkiego GPI zawierająca informacje na temat działalności punktu przetłumaczone na język
migowy:http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/punkty_informacyj
ne. W w punkcie tym, w przypadku wizyty osoby niesłyszącej, możliwe jest skorzystanie z usług
tłumacza języka migowego za pośrednictwem komunikatora SKYPE.
W 2014 roku Ministerstwo zorganizowało również spotkania w ramach Krajowej Sieci
Tematycznej ds. Partnerstwa. Podczas wyboru wykonawcy zastosowano dodatkowe kryterium,
wpływające na ocenę ofert składanych przez potencjalnych wykonawców, za które można było
uzyskać dodatkowe punkty. Było to kryterium przystosowania ośrodków konferencyjnych do
potrzeb osób z niepełnosprawnościami
Udogodnienia w zakresie wydania dowodu osobistego.
W 2014 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych przygotowano projekt rozporządzenia
Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz sposobu i trybu
postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich utraty, uszkodzenia,
unieważnienia i zwrotu na podstawie art. 54 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r.
o dowodach osobistych322
.
Projekt ten zawiera uregulowania dotyczące:
321Planowany termin podpisania Wytycznych przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju to 2015 r. 322 Dz. U. Nr 167, poz. 1131 z późn. zm.
str. 128
możliwości złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego w formie dokumentu
elektronicznego,
przyjęcia wniosku o wydanie dowodu osobistego w miejscu pobytu osoby
niepełnosprawnej,
możliwości załączenia do wniosku o wydanie dowodu osobistego przez osoby z wrodzonymi
lub nabytymi wadami narządu wzroku fotografii przedstawiających je w okularach
z ciemnymi szkłami,
zgłaszania utraty lub uszkodzenia dowodu osobistego w formie dokumentu elektronicznego.
8. posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,
Osoby niepełnosprawne323
mają ustawowo zagwarantowaną możliwość posiadania
samorządnej reprezentacji swojego środowiska m.in. w formie tworzonych organizacji
pozarządowych o charakterze lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim (np. stowarzyszeń,
fundacji).
Organizacje pozarządowe osób niepełnosprawnych lub działające na rzecz tych osób
świadczą im różnorodnego rodzaju usługi, np. w zakresie ochrony zdrowia, rehabilitacji
leczniczej, zawodowej i społecznej. Organizacje pozarządowe prowadzą m.in. przychodnie
rehabilitacyjne, zakłady aktywności zawodowej, warsztaty terapii zajęciowej, niepubliczne
zakłady opieki zdrowotnej, organizują imprezy: sportowe, turystyczne, rekreacyjne oraz
w zakresie kultury. Ważną sferą działalności organizacji pozarządowych jest wsparcie osób
niepełnosprawnych na rynku pracy.
Administracja publiczna w 2014 r. powierzała (zlecała) - z mocy prawa - organizacjom
pozarządowym324
realizację zadań publicznych i wspierała je w takiej działalności w większości
w formie konkursowej, m.in. ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO), Funduszu
Rozwoju Kultury Fizycznej, Narodowego Funduszu Zdrowia, Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Organizacje pozarządowe325
oraz podmioty wymienione w art.3 ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie, mogą realizować zadania z zakresu rehabilitacji
zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, na zlecenie Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz na zlecenie samorządu województwa lub samorządu
powiatowego.326
Zadania zlecane organizacjom pozarządowym327
.
Fundacje oraz organizacje pozarządowe, w tym kościelne osoby prawne, stowarzyszenia
jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne oraz spełniające szczególne warunki
spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kluby sportowe będące spółkami,
realizowały328
w 2014 r. ustawowe zadania na zlecenie329
:
323 W tym rodziny i najbliższe otoczenie osób niepełnosprawnych. 324 M.in. na podstawie art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. poz. 885, z późn. zm.) oraz art. 11 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. Nr 234, poz. 1118,
z późn. zm.). 325 Zgodnie z postanowieniami art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 326 Ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów powiatowych
i samorządów województw. Rodzaje zadań, które mogą być zlecane organizacjom pozarządowym wskazane zostały w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej
i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym (Dz. U. Nr 29, poz. 172). 327 Art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.) 328 Zgodnie z postanowieniami art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 329 Lista zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, które mogą być realizowana ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest określona w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 lutego 2008 r. w
sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym (Dz. U. Nr 29, poz. 172).
str. 129
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
W 2014 roku wykorzystało środki w wysokości 210.718.264 zł w tym na zlecenie zadań
jednostkom:
sektora finansów publicznych - 171.875 zł,
niezaliczanych do sektora finansów publicznych - 210.546.389 zł.
Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań w zakresie rehabilitacji zawodowej
i społecznej odbywało się w formie otwartych konkursów na podstawie przepisów ustawy
z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie330
w obszarach:
wejście osób niepełnosprawnych na otwarty rynek pracy,
zwiększenie samodzielności osób niepełnosprawnych,
wzrost aktywności osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia,
zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do informacji i specjalistycznych usług,
poprawa jakości funkcjonowania otoczenia osób niepełnosprawnych,
upowszechnianie pozytywnych postaw społecznych wobec osób niepełnosprawnych
i wiedzy dotyczącej niepełnosprawności.
samorządu powiatowego.
330 Dz. U. z 2014 r., poz. 1118, z późn. zm. Zlecanie zadań organizacjom pozarządowym ma na celu pełniejsze wsparcie osób
niepełnosprawnych. Fundacje i organizacje pozarządowe mają bliższy kontakt z osobami niepełnosprawnymi i są lepiej zorientowane
w aktualnych potrzebach poszczególnych grup osób niepełnosprawnych. Dodatkowo za ich pośrednictwem można dotrzeć do większej liczby osób niepełnosprawnych, rozeznać ich potrzeby i udzielić potrzebnego wsparcia.
str. 130
W 2014 r. starostowie 55 powiatów podpisali 292 umowy na dofinansowanie
prowadzonej przez organizacje pozarządowe rehabilitacji osób niepełnosprawnych o charakterze
lokalnym331
, w tym na:
prowadzenie grupowych i indywidualnych zajęć usprawniających – 28%,
organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów, warsztatów, grup środowiskowego wsparcia
oraz zespołów aktywności społecznej – 22%,
prowadzenie rehabilitacji osób niepełnosprawnych w różnych typach placówek – 13,7%,
organizowanie lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich imprez kulturalnych, sportowych,
turystycznych i rekreacyjnych - 13,2%.
samorządu województwa
W ub.r. 15 marszałków województw podpisało 906 umów z organizacjami
pozarządowymi na dofinansowanie rehabilitacji osób niepełnosprawnych o charakterze
regionalnym332
,w zakresie 12 rodzajów zadań przewidzianych do zlecania.
Wsparcie organizacji pozarządowych
ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.
Celem Programu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich stanowiącego ofertę programowa
skierowaną do sektora organizacji pozarządowych jest m.in. zwiększenie zaangażowania tego
331 Udzielono dofinansowania w wysokości 4.207.847 zł. 332 Udzielono dofinansowania w wysokości 16.961.811 zł.
str. 131
sektora na rzecz usług społecznych w zakresie integracji i aktywizacji społecznej oraz
zabezpieczenia społecznego, w tym osób niepełnosprawnych.
W Programie Funduszu Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 - 2020 wsparcie inicjatyw
na rzecz osób niepełnosprawnych udzielane jest w ramach Priorytetu 2 - Aktywne
społeczeństwo, Kierunek działania - Wspieranie aktywnych form integracji społecznej, Działanie:
Pomoc osobom niepełnosprawnym przez ograniczanie wykluczenia społecznego osób
niepełnosprawnych. W 2014 r. dofinansowano 45 ofert organizacji pozarządowych333
na kwotę
2.718.701 zł.
Osoby niepełnosprawne
w zespołach i organach doradczych administracji publicznej.
Przedstawiciele organizacji pozarządowych osób niepełnosprawnych lub działających na
ich rzecz uczestniczyli w 2014 r. – z mocy prawa lub na zaproszenie – w zespołach
i organach doradczych administracji publicznej, w tym w:
Krajowej Radzie Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych334
będącej organem
doradczym Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Jest to forum
współdziałania organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego i organizacji
pozarządowych na rzecz osób niepełnosprawnych.
Przedstawiciele osób niepełnosprawnych mogą przedstawiać Pełnomocnikowi Rządu do
Spraw Osób Niepełnosprawnych m.in. propozycje: przedsięwzięć zmierzających do
integracji osób niepełnosprawnych, rozwiązań w zakresie zaspokajania potrzeb osób
niepełnosprawnych wynikających z niepełnosprawności, wydania przez odpowiednie organy
lub zmiany przepisów dotyczących sytuacji osób niepełnosprawnych.
Polskiej Radzie Języka Migowego335
, która jest organem doradczym Ministra Pracy
i Polityki Społecznej. Jest to forum współpracy przedstawicieli organów administracji
rządowej, samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych, na rzecz osób
niesłyszących i niedosłyszących m.in. w zakresie:
ustalenia rekomendacji w celu prawidłowego stosowania komunikacji migowej,
upowszechniania i promowania wiedzy o języku migowym poprzez wspieranie
inicjatyw promujących rozwiązania na rzecz osób uprawnionych
i upowszechniających rozwiązania wspierające komunikowanie się,
sporządzenia opinii o funkcjonowaniu przepisów ustawy,
opiniowania projektów dokumentów rządowych w zakresie dotyczącym funkcjonowania
osób uprawnionych,
wskazywania propozycji rozwiązań wpływających na funkcjonowanie osób
uprawnionych, w tym związanych ze stosowaniem PJM,SJM i SKOGN336
.
Radzie Sportu Osób Niepełnosprawnych funkcjonującej przy Ministrze Sportu
i Turystyki337
w skład której wchodzą przedstawiciele środowiska sportu osób
niepełnosprawnych, sportowcy, działacze, trenerzy, osoby będące ekspertami
w poszczególnych dziedzinach sportu. Zadaniem Rady Sportu Osób Niepełnosprawnych,
jest m.in.:
opracowywanie propozycji kierunków rozwoju sportu osób niepełnosprawnych,
inicjowanie działań.
wspieranie i promowanie propozycji nowych zadań w sporcie osób niepełnosprawnych,
333 Ze względu na horyzontalny charakter priorytetów i kierunków działania FIO w 2014 r. nie można dokładnie okreslić liczby ofert dotyczących osób niepełnosprawnych. 334 Art. 42 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 335 Rada powołana została na podstawie art. 19 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz.
U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243 z późn. zm.). 336 PJM – polski język migowy, SJM – system językowo-migowy, SKOGN – sposób komunikowania się osób głuchoniewidomych. 337 Decyzja Ministra Sportu i Turystyki z dnia 16 kwietnia 2008 r.
str. 132
Radzie Organizacji Pozarządowych powołanej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego, która zajmuje się m.in. zagadnieniem dostępu osób z różnymi typami
dysfunkcji lub niepełnosprawnością do kultury,
Zespole do spraw ustalenia zasad udostępniania materiałów drukowanych osobom
niewidomym i niedowidzącym powołanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego338
.
Zespole Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz osób niepełnosprawnych, który inicjuje
i monitoruje zadania w następujących w zakresie:
o popularyzacji wiedzy dotyczącej praw osób niepełnosprawnych,
o zatrudniania i aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych,
o usuwania barier architektonicznych.
Społecznych Radach do Spraw Osób Niepełnosprawnych funkcjonujących z mocy prawa339
w każdym samorządzie województwa i w samorządzie powiatowym, jako organ
opiniodawczo- doradczy każdego marszałka i starosty.
W skład rady wchodzą m.in. przedstawiciele organizacji pozarządowych działających na
terenie danego województwa i powiatu.
Społeczne Rady do Spraw Osób Niepełnosprawnych m.in. opiniują - w zakresie potrzeb
osób niepełnosprawnych - projekty uchwał i programów przyjmowanych przez sejmik
województwa i powiatową radę. Przedstawiciele osób niepełnosprawnych m.in.
współdecydują o ostatecznej treści corocznej uchwały samorządu województwa
i samorządu powiatowego określającej zadania dofinansowywane ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Warto nadmienić, że osoby niepełnosprawne, w szczególności za pośrednictwem
organizacji pozarządowych, biorą aktywny udział w pracach legislacyjnych dotyczących
bezpośrednio lub pośrednio osób niepełnosprawnych korzystając z ustawowego prawa do
konsultowania wszelkich projektów aktów prawnych ich dotyczących - w myśl przepisów art.
19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz art. 16 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o organizacjach pracodawców, przeprowadzano konsultacje projektów aktów prawnych.
Osoby niepełnosprawne uczestniczą także w różnych przedsięwzięciach organizowanych
przez organizacje pozarządowe, organizacje pracodawców i związków zawodowych,
administrację publiczną i inne instytucje (m.in. w seminariach, konferencjach, spotkaniach
roboczych ukierunkowanych tematycznie na rozwiązywanie konkretnych problemów).
Zatem osoby niepełnosprawne, w większości za pośrednictwem organizacji
pozarządowych, które współtworzą lub które statutowo zajmują się problematyką
niepełnosprawności, spełniają ważną rolę w kreowaniu polityki na rzecz osób
niepełnosprawnych na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym.
Istotne jest również to, że urzędy i instytucje publiczne współpracują
z organizacjami pozarządowymi m.in. w obszarze rynku pracy osób niepełnosprawnych,
wypoczynku, sportu, kultury, turystyki, ochrony zdrowia, upowszechniania dobrych praktyk
w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu tej grupy osób340
.
338 Powołany 13 grudnia 2012 r. zarządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Dz. Urz. MKiDN z 2012 r. poz. 81). 339 Art. 44a i art. 44b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 340 Szczegółowy opis współpracy resortów i urzędów centralnych z organizacjami pozarządowymi zamieszczono w załączniku 28.
str. 133
Dialog społeczny z organizacjami pozarządowymi
reprezentującymi poszczególne środowiska pacjentów341
.
Ministerstwo Zdrowia prowadzi współpracę z organizacjami pozarządowymi
na podstawie art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych342
oraz
art. 11 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie343
.
Zgodnie z przepisami wyżej wymienionych ustaw, organy administracji publicznej mogą
wspierać lub powierzać jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych realizację
zadań publicznych.
Działania podejmowane przez organizacje pozarządowe, w ramach realizacji zadań
publicznych zlecanych przez Ministerstwo Zdrowia, są skierowane do ogółu społeczeństwa,
w tym także do osób niepełnosprawnych.
Ponadto, Ministerstwo Zdrowia prowadzi systematyczny dialog społeczny
z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi poszczególne środowiska pacjentów.
Współpraca ta od 2012 r. realizowana jest na bazie cyklicznych debat w ramach stworzonej
przez stronę społeczną platformy „Dialog dla Zdrowia”, przy czym grono organizacji
pacjenckich biorących stały udział w tej inicjatywie ulega stałemu poszerzaniu.
Krąg partnerów społecznych zainteresowanych stałą współpracą z Ministerstwem tworzą
organizacje zarówno o charakterze ogólnopacjenckich federacji jak i podmioty dedykowane
poszczególnym schorzeniom (stowarzyszenia, fundacje, w tym organizacje pożytku
publicznego). Należy podkreślić, że we wspomnianych debatach może brać udział każda
zainteresowana organizacja pozarządowa, a zgłoszone przez nią zagadnienie jest włączane do
harmonogramu obrad na zasadzie konsensu po stronie społecznej.
W ramach organizowanych w Ministerstwie Zdrowia spotkań w ub.r. dyskutowane były
m.in. projekty aktów prawnych budzące największe zainteresowanie środowisk pacjenckich,
również w aspekcie zapewniania realizacji potrzeb zdrowotnych poszczególnych grup
społecznych, jak i analizy i opracowania przygotowywane przez stronę społeczną.
Partnerzy społeczni zgłaszali również sprawy w ich przekonaniu świadczące
o nierównym traktowaniu pacjentów w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych (np. dostęp do leków refundowanych przeznaczonych dla pacjentów
z określonymi jednostkami chorobowymi).
9. pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb. 1. Sport Wyczynowy
Zadania w obszarze sportu wyczynowego osób niepełnosprawnych w 2014 r.
dofinansowywane były z budżetu państwa344
i Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej345
.
W 2013 r. opracowane zostały poniższe programy dofinansowania zadań na 2014 r.
z zakresu sportu wyczynowego osób niepełnosprawnych, mające na celu zabezpieczenie
realizacji cyklu szkoleniowego zawodników oraz udział w imprezach mistrzowskich rangi
krajowej i międzynarodowej:
341 W ramach omawianej współpracy Ministerstwo Zdrowia reprezentowane jest przez Członka Kierownictwa resortu nadzorującego
Departament Dialogu Społecznego, dyrektorów i pracowników poszczególnych departamentów (w zależności od tematów umieszczonych w agendzie spotkania), jednostek podległych i nadzorowanych przez Ministra Zdrowia, przedstawicieli Narodowego Funduszu Zdrowia.
W spotkaniach z przedstawicielami inicjatywy „Dialog dla Zdrowia” od kilku miesięcy uczestniczy również przedstawiciel Biura Rzecznika
Praw Pacjenta. 342 Dz. U. z 2013 r., poz. 885, z późn. zm. 343 Dz. U. z 2014 r., poz. 1118, z późn. zm. 344 Na podstawie art. 29 ust. 1 i 7 oraz art. 32 ust. 7 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.), art. 47 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Sportu
i Turystyki z dnia 15 października 2012 r. w sprawie stypendiów sportowych dla członków kadry narodowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1130). 345 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie dofinansowania zadań ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (Dz. U. Nr 156, poz. 1051).
str. 134
„Program dofinansowania zadań ze środków budżetu państwa związanych
z przygotowywaniem zawodników kadry narodowej do udziału w igrzyskach olimpijskich,
igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach świata i Europy
w sportach olimpijskich lub nieolimpijskich w 2014 roku” wprowadzony decyzją Ministra
Sportu i Turystyki nr 15 z dnia 12 listopada 2013 roku
„Program dofinansowania zadań ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej
związanych z przygotowaniem i udziałem zawodników kadry narodowej osób
niepełnosprawnych w igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach
świata i Europy w roku 2014” wprowadzony decyzją nr 10 Ministra Sportu i Turystyki
z dnia 12 listopada 2013 roku.
Zadania realizowane były przez polskie związki sportowe oraz organizacje pozarządowe,
których celem statutowym jest prowadzenie działalności w zakresie sportu wyczynowego osób
niepełnosprawnych.
Ze środków budżetu państwa zrealizowano zadanie „Przygotowywanie zawodników
kadry narodowej do udziału w igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach
głuchych, mistrzostwach świata i Europy”.
W 2014 r. zadanie to było realizowane poprzez szkolenia sportowe obejmujące członków
kadry narodowej, biorących udział w przygotowaniach do startu w igrzyskach paraolimpijskich,
mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy i innych imprezach o randze międzynarodowej.
Odbyły się zgrupowania i konsultacje w letnich i zimowych sportach. Głównym
celem szkoleniowym było skoncentrowanie pracy treningowej nad przygotowaniem najwyższej
formy sportowej zawodników niepełnosprawnych oraz zapewnienie odpowiednich warunków
treningowych podczas zgrupowań sportowych.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 15 października 2012 r.
w sprawie stypendiów sportowych dla członków kadry narodowej346
zawodnicy
niepełnosprawni otrzymywali z budżetu państwa stypendia sportowe.
W 2014 r. stypendia przyznano 181 zawodnikom kadry narodowej osób
niepełnosprawnych.
Ze środków budżetu państwa finansowane są poza stypendiami dla zawodników
niepełnosprawnych, także:
świadczenia dla medalistów igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych, zgodnie z art. 36
ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie347
. Świadczenia wypłacane są medalistom
igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych, po zakończeniu przez nich kariery sportowej
i spełnieniu pozostałych kryteriów określonych w ustawie.
W 2014 r. świadczenia wypłacone zostały 232 osobom niepełnosprawnym.
nagrody dla zawodników niepełnosprawnych, na podstawie rozporządzenia Ministra Sportu
i Turystyki z dnia z 2 października 2012 r. w sprawie określenia rodzajów wyróżnień
i wysokości nagród pieniężnych za wybitne osiągnięcia sportowe348
. Nagrody przyznawane
są sportowcom niepełnosprawnym, którzy zdobyli medale w igrzyskach paraolimpijskich,
igrzyskach głuchych oraz imprezach rangi mistrzostw świata i mistrzostw Europy.
W 2014 r. wypłacono nagrody 60 zawodnikom.
nagrody dla trenerów kadry narodowej, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sportu
i Turystyki z dnia 10 października 2012 r. w sprawie odznak, wyróżnień oraz nagród
pieniężnych za osiągnięcia w działalności w zakresie sportu349
.
Nagrodami objęci są m.in. trenerzy i instruktorzy za osiągnięcie przez szkolonych przez nich
zawodników niepełnosprawnych wysokich wyników sportowych we współzawodnictwie
346 Dz. U. z 2012 r., poz. 1130. 347 Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm. 348 Dz. U. z 2012 r. poz. 1107. 349 Dz. U. z 2012 r. poz. 1126.
str. 135
międzynarodowym. W 2014 r. wypłacono nagrody 84 trenerom zawodników
niepełnosprawnych.
W ub.r. ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej dofinansowywane były:
przygotowania i udział w igrzyskach paraolimpijskich.
Na realizację programu zawarto 16 umów z polskimi związkami sportowymi oraz
organizacjami realizującymi zadania z zakresu sportu wyczynowego osób
niepełnosprawnych. Głównym celem programu było zdobycie jak największej liczby
medali w sportach paraolimpijskich, efektywne włączanie polskich zawodników
do współzawodnictwa międzynarodowego, awans Polski w światowym rankingu.
Zawodnicy wzięli udział w imprezach rangi międzynarodowej oraz w zgrupowaniach
i konsultacjach oraz konsultacjach stacjonarnych. Na realizację tego zadania
wydatkowano 8.950 tys. zł.
W 2014 r. sportowcy niepełnosprawni zdobyli w sportach paraolimpijskich 151 medali
(49 złotych, 57 srebrnych, 45 brązowych). Członkowie kadry narodowej objęci byli
ubezpieczeniem oraz systematycznymi badaniami lekarskimi. Zakupiony został
niezbędny sprzęt sportowy do prawidłowej realizacji zadań.
W programie uczestniczyło 526 członków kadry narodowej (125 kobiet i 401
mężczyzn).
Priorytetowo traktowany był udział zawodników w Zimowych Igrzyskach
Paraolimpijskich Soczi’2014. Program realizowany był przez Polski Związek Sportu
Niepełnosprawnych „Start” oraz Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu
i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „Cross”.
Przygotowaniami do Igrzysk objęta była kadra narodowa w narciarstwie alpejskim,
narciarstwie biegowym i biathlonie, oraz hokeju na „sledgach”. Realizacja przygotowań
obejmowała starty zawodników w imprezach międzynarodowych oraz udział
zawodników w zgrupowaniach i konsultacjach szkoleniowych.
XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Soczi 2014 odbyły się w Rosji w dniach 7-16
marca 2014 r. pod patronatem Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego (IPC).
w Igrzyskach wzięło udział 45 reprezentacji narodowych. w 72 konkurencjach
rywalizowało 547 zawodników niepełnosprawnych. Program Igrzysk obejmował
5 sportów: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, biathlon, curling na wózkach
i hokej na sledgach.
W Igrzyskach Paraolimpijskich (IP) w Soczi 2014 startowało 8 polskich zawodników
w narciarstwie biegowym, biathlonie i narciarstwie alpejskim. w klasyfikacji
medalowej IP w Soczi pierwsze miejsce zajęła reprezentacja Rosji, zdobywając 80
medali, na drugim miejscu uplasowała się reprezentacja Niemiec, z dorobkiem 15
medali. Trzecie miejsce zajęła Kanada, z wynikiem 16 medali. Polska pozostała
w grupie państw bez medali. Dorobek w postaci miejsc finałowych obejmuje dwa piąte
miejsca oraz jedno szóste miejsce.
Ponadto, w 2014 r. zawodnicy niepełnosprawni realizowali program przygotowań do XV
Letnich Igrzysk Paraolimpijskich Rio de Janeiro’ 2016. w Igrzyskach, które odbędą się
w dniach od 7 do 18 września 2016 r. planowany jest udział ok. 174 reprezentacji
narodowych oraz ok. 4 200 zawodników. Zawodnicy będą rywalizować w 22 sportach:
bocci, goalballu, jeździectwie, judo, parakajakarstwie, kolarstwie, koszykówce na
wózkach, lekkoatletyce, łucznictwie, piłce nożnej 5-osobowej, piłce nożnej 7-osobowej,
piłce siatkowej na siedząco, pływaniu, podnoszeniu ciężarów, rugby na wózkach,
strzelectwie, szermierce na wózkach, tenisie na wózkach, tenisie stołowym, triathlonie,
wioślarstwie i żeglarstwie. Po raz pierwszy w historii igrzysk paraolimpijskich zostaną
rozegrane parakajakarstwo i triathlon.
str. 136
przygotowania do igrzysk głuchych
Zadanie to w 2014 r. było realizowane poprzez szkolenie sportowe (zgrupowania
i konsultacje) obejmujące członków kadry narodowej sportowców głuchych, biorących
udział w przygotowaniach do startu w letnich i zimowych igrzyskach głuchych,
mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy i innych imprezach o randze
międzynarodowej. Na realizację zadania wydatkowano 2.478 tys, zł.
W ramach programu zawarto umowę z Polskim Związkiem Sportu Niesłyszących na:
o przygotowania do letnich igrzysk głuchych,
o przygotowania do zimowych igrzysk głuchych.
Niesłyszący sportowcy wzięli udział w imprezach międzynarodowych najwyższej rangi.
Odbyły się zgrupowania w różnych letnich i zimowych sportach. Członkowie kadry
narodowej objęci byli ubezpieczeniem oraz systematycznymi badaniami lekarskimi.
Zakupiony został niezbędny sprzęt sportowy do prawidłowej realizacji zadań.
W zadaniu uczestniczyło 327 członków kadry narodowej (126 kobiet i 201 mężczyzn).
Priorytetowo traktowane było przygotowanie zawodników do udziału w XVII
Zimowych Igrzyskach Głuchych Chanty Mansyjsk’2015. Planowany termin i miejsce
Igrzysk: 24 marca – 5 kwietnia 2015 r., Chanty Mansyjsk w Rosji. Rywalizacja odbędzie
się w następujących sportach: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, snowboard,
curling i hokej na lodzie.
Polski Związek Sportu Niesłyszących do udziału w Zimowych Igrzyskach zgłosił
5 zawodników w tym 1 kobietę i 4 mężczyzn. Zawodnicy będą rywalizowali
w konkurencjach narciarstwa alpejskiego.
Ponadto, w 2014 r. niesłyszący zawodnicy wzięli udział w programie przygotowań
do udziału w XXIII Letnich Igrzyskach Głuchych’2017. Niesłyszący zawodnicy
startować będą w lekkiej atletyce, pływaniu, tenisie stołowym, judo, bowlingu, piłce
siatkowej i piłce nożnej.
przygotowania do MŚ i ME w sportach nie objętych programem igrzysk paraolimpijskich
i igrzysk głuchych.
Głównym celem programu było zdobycie jak największej liczby medali
oraz skoncentrowanie pracy treningowej nad przygotowaniem najwyższej formy
sportowej zawodników. Program dofinansowano w wysokości 1.404 tys. zł.
W ramach programu zawarto 10 umów z następującymi organizacjami
pozarządowymi350
:
W 2014 r. zadanie realizowane było w formie szkolenia sportowego (zgrupowania
i konsultacje) polegającego na przygotowaniu członków kadry narodowej do startu
w mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy i innych imprezach o randze
międzynarodowej w sportach nieobjętych programem igrzysk paraolimpijskich
i igrzysk głuchych. Odbyły się zgrupowania i konsultacje. Ponadto, zawodnicy
niepełnosprawni wzięli udział w imprezach najwyższej rangi. w ramach programu
zakupiony został także sprzęt sportowy niezbędny do prawidłowej realizacji zadań.
W programie uczestniczyło 251 członków kadry narodowej (55 kobiet i 196
mężczyzn).
W 2014 r. sportowcy niepełnosprawni zdobyli w sportach nieobjętych programem
igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych 43 medale (16 złotych, 16 srebrnych,
11 brązowych).
350 Polskim Związkiem Sportu Niepełnosprawnych „Start”: taniec na wózkach, siatkówka na stojąco, Związkiem Kultury Fizycznej „Olimp”:
strzelectwo niewidomych, Związkiem Stowarzyszeń Sportowych „Sprawni-Razem”: kolarstwo, piłka nożna, tenis, koszykówka, narciarstwo biegowe osób niepełnosprawnych intelektualnie, Stowarzyszeniem Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących
„CROSS”: warcaby, szachy, showndown, Stowarzyszeniem Piłki Nożnej Osób Niepełnosprawnych „Amp-Futbol”: piłka nożna osób
amputowanych, Polskim Związkiem Kręglarskim, Polskim Związkiem Sportu Niesłyszących: szachy, Polskim Związkiem Taekwondo Olimpijskiego, Polskim Związkiem Bilardowym, Podlaskim Okręgowym Związkiem Badmintona.
str. 137
Program Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w zakresie
wsparcia międzynarodowych imprez sportowych organizowanych na terenie Polski.
Celem programu realizowanego w 2014 r. na terenie całego kraju było wsparcie dla
organizowania w Polsce imprez sportowych o randze: igrzysk olimpijskich
i europejskich, mistrzostw świata lub mistrzostw Europy, promujących aktywność
sportową i integrację społeczną osób niepełnosprawnych351
.
Wydatkowano 200.000 zł: na realizację projektu „Mistrzostwa Świata w siatkówce na
siedząco kobiet i mężczyzn" – 179.820 zł (organizator: Integracyjny Klub Sportowy
ATAK) oraz na realizację projektu „Organizacja i Mistrzostw Świata w siłowaniu na ręce
dla osób niepełnosprawnych w dniach 07-12 październik 2014 w Pucku”
– 20.180 zł (organizator: Federacja Armwrestling Polska).
2. Sport powszechny
Celem sportu powszechnego jest tworzenie warunków do uczestnictwa w różnych
formach aktywności jak najszerszego kręgu podmiotów oraz wyrabianie nawyku stałej dbałości
o utrzymanie poziomu sprawności i tym samym zdrowia. Celami szczegółowymi są:
rozbudzanie zainteresowań sportowych w zależności od potrzeb, możliwości
i zainteresowań uczestnika,
zwiększenie aktywności fizycznej wśród osób niepełnosprawnych – każdy bez względu na
status społeczny, czy stopień sprawności ma prawo do udziału w sporcie,
tworzenie alternatywnej formy spędzania wolnego czasu,
promocja zdrowego stylu życia i aktywności ruchowej wśród osób niepełnosprawnych,
kształcenie zdrowej rywalizacji, szczególnie u osób niepełnosprawnych poprzez umiejętność
współzawodnictwa i chęci podjęcia wysiłku,
zwiększenie świadomości opinii publicznej na temat sportu osób z niepełnosprawnością,
podnoszenie poziomu wiedzy i świadomości o sporcie osób z niepełnosprawnością,
kreowanie pozytywnych postaw wobec uprawiania sportu.
Program upowszechniania sportu osób niepełnosprawnych w 2014 r. był propozycją
Ministerstwa Sportu i Turystyki adresowaną do ogółu osób niepełnosprawnych mogących
uprawiać sport.
Sport powszechny osób niepełnosprawnych dofinansowywany był ze środków Funduszu
Rozwoju Kultury Fizycznej będących w dyspozycji Ministra Sportu i Turystyki zgodnie
z rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie
dofinansowania zadań ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej352
).
Zadania z tego zakresu, mogą być realizowane przez organizacje pozarządowe, których
celem statutowym jest prowadzenie działalności w zakresie sportu osób niepełnosprawnych353
.
Zadania wraz z kwotami dofinansowania (Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej – łącznie
wykonanie12.997 tys. zł):
Wspieranie organizacji zajęć sportowych osób niepełnosprawnych - wykonanie 4.993 tys. zł..
W ramach realizacji działania współfinansowane były zajęcia sportowe dla osób
niepełnosprawnych. Zajęcia prowadzone były zarówno przez organizacje ogólnopolskie, ich
oddziały regionalne, jak i organizacje lokalne. Zajęcia odbywały się w wielu dyscyplinach
351 Wysokość maksymalnego dofinansowania ze środków PFRON dla jednego wnioskodawcy nie mogła przekroczyć 20% kosztów realizacji
zadania, jednak nie więcej niż 2 mln zł. 352 Dz. U. Nr 156, poz. 1051. 353 Wśród organizacji aplikujących o środki z Ministerstwa Sportu i Turystyki ( w zakresie sportu wyczynowego i powszechnego), są zarówno
organizacje ogólnopolskie, posiadające swoje struktury regionalne, oddziały lub zrzeszone w centralnej strukturze kluby (np. Polski Związek
Sportu Osób Niepełnosprawnych „Start” (dalej: PZSN „Start”), Stowarzyszenie Olimpiady Specjalne Polska, Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „CROSS” (dalej: Stowarzyszenie „Cross”), Polska Federacja Sportu Niesłyszących (PFSN),
Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR), Szkolny Związek Sportowy (SZS), Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF), jak również
lokalne, czy też uczniowskie kluby sportowe. W sporcie osób niepełnosprawnych następuje rozróżnienie z uwagi na rodzaje niepełnosprawności, stąd ww. organizacje prowadzą działalność w podziale na sporty osób z:dysfunkcją aparatu ruchu, narządu wzroku, słuchu, czy też osób z
niepełnosprawnością intelektualną.
str. 138
sportu i obejmują swoim zakresem osoby z różnymi grupami schorzeń. Prowadzone w sekcjach
systematycznie przez cały rok w wymiarze 2-3 razy tygodniowo po 2-3 godziny.
W 2014 r. adresatem tego zadania był 20 590 uczestników. Podobnie jak w latach
poprzednich, systemem objęci zostali animatorzy sportu osób niepełnosprawnych, dla których
w ramach programu przeznaczone zostaną środki finansowe na umowy zlecenia. Działanie było
w 50% dofinansowane przez kluby sportowe, jednostki samorządu terytorialnego i sponsorów.
Zajęcia prowadzono z osobami o różnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności.
Celem działania było przede wszystkim:
wspomaganie działalności klubów poprzez wdrożenie systemu motywacyjnego dla
wyróżniających się animatorów sportu osób niepełnosprawnych,
aktywizacja lokalnych struktur samorządu terytorialnego do współpracy i współfinansowania
działalności animatorów.
Wspieranie organizacji imprez sportowych dla osób niepełnosprawnych, w tym imprez
integracyjnych - wykonanie 5.165 tys. zł..
Organizacja imprez sportowych dotyczy zarówno upowszechniania sportu wśród osób
niepełnosprawnych, jak i ich integracji ze środowiskiem osób zdrowych. w ramach działania
organizowano zarówno imprezy ogólnopolskie, regionalne, jak i lokalne. Imprezy adresowane
były do osób w różnych grupach wiekowych oraz o różnym poziomie sprawności fizycznej
i różnym rodzaju niepełnosprawności. w 2014 r. uczestniczyło w nich 24.370 osób.
Wspieranie organizacja obozów sportowych dla osób niepełnosprawnych - wykonanie
2.444 tys. zł..
Organizatorami obozów sportowych dla osób niepełnosprawnych, w tym obozów
integracyjnych były przede wszystkim stowarzyszenia kultury fizycznej o zasięgu
ogólnokrajowym, prowadzące działalność w obszarze sportu osób niepełnosprawnych, a także
stowarzyszenia mniejsze, o regionalnym i lokalnym zasięgu działania. Obozy mogły być
organizowane w ciągu całego roku. Zgodnie z Programem liczba uczestników obozu nie mogła
być mniejsza niż 40 osób, w tym co najmniej 30 osób niepełnosprawnych. Długość trwania
każdego obozu sportowego musiała zawierać się w przedziale 10-14 dni.
W 2014 r. brało w nich udział 2.606 osób.
Zakup sprzętu sportowego dla osób niepełnosprawnych - wykonanie 395 tys. zł..
Zadanie miało na celu zapewnienie właściwego sprzętu sportowego dla prawidłowej
realizacji zadań z obszaru sportu osób niepełnosprawnych. Dzięki środkom Funduszu,
stowarzyszenia realizujące zadania z zakresu sportu osób niepełnosprawnych, miały możliwość
zakupu sprzętu sportowego niezbędnego do uprawiania różnych sportów.
Ponadto w 2014 r. zadanie – promocja aktywności fizycznej i rozwoju sportu osób
niepełnosprawnych było dofinansowane ze środków budżetu państwa w wysokości
240.000 zł.
Najważniejsze imprezy sportowe z zakresu sportu powszechnego w 2014 r.:
VI Europejskie Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych - 13 - 21 września 2014 r.,
Antwerpia. Podczas Igrzysk rozegrane zostały zawody w następujących sportach:
pływanie, gimnastyka, lekkoatletyka, badminton, tenis stołowy, bocce, piłka nożna,
koszykówka zunifikowana, judo, kolarstwo, MATP (tylko dla zawodników z Belgii).
Polska reprezentacja zdobyła 70 medali, w tym 25 złotych, 24 srebrnych i 21
brązowych.
Misją Igrzysk było, aby poprzez radość i przekształcającą siłę sportu, pokazać
społeczności europejskiej potencjał zawodników z niepełnosprawnością intelektualną,
przełamując tym bariery i zawiązując nowe przyjaźnie, które pomogą zbudować bardziej
świadome i otwarte społeczeństwo dla nas wszystkich.
W Igrzyskach wzięło udział 58 Programów Narodowych, 2.000 zawodników i 1.000
trenerów oraz innych osób towarzyszących ekipom, 7 000 wolontariuszy. Polska ekipa
str. 139
liczyła 63 zawodników, 18 trenerów i 4 osoby obsługi technicznej. Otwarcia Igrzysk
dokonała królowa Matylda.
Ponadto, miały miejsce programy pozasportowe: Zdrowi Sportowcy, Torch Run,
Sympozjum Naukowe, Dołącz do Nas, ALPs, Program Europejski, Program Rodzinny,
Festiwal Sztuki, Wioska Olimpiad Specjalnych.
8 Europejskie Igrzyska dla Osób po Transplantacji i Dializowanych - 16 – 23 sierpnia
2014 r. Kraków, odbyły się pod hasłem Nie zabieraj swoich narządów do nieba.
Ceremonia otwarcia odbyła się na Rynku Głównym w Krakowie.
W Igrzyskach wzięło udział 464 sportowców z 22 krajów (Austrii, Belgii, Cypru, Danii,
Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii,
Republiki Czeskiej, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii,
Węgier, Włoch), którym pomagało 40 wolontariuszy, studentów krakowskiej AWF
z Wydziału Rehabilitacji Ruchowej oraz Wydziału Turystyki i Rekreacji.
Kampanię Promującą 8. Mistrzostwa Europy wspierali m.in.: Przemysław Saleta,
Grzegorz Sudoł, Anna Dymna, Jarosław Jakimowicz, Paweł Kukiz. Patronat honorowy
nad 8. ME dla Osób po Transplantacji i Dializowanych objęli: Minister Sportu
i Turystyki – Andrzej Biernat, Minister Pracy i Polityki Społecznej – Władysław
Kosiniak-Kamysz, Polski Komitet Olimpijski oraz Prezydent Miasta Krakowa - Jacek
Majchrowski. Patronat medialny nad imprezą sprawowały TVP Kraków, Radio Kraków,
portal kraków.pl oraz Agencja reklamowa AMF.
Celem projektu była popularyzacja idei transplantacji poprzez aktywność fizyczną
i sport. Jest to wyjątkowa, szlachetna i urozmaicona propozycja połączenia sportowej
rywalizacji i promocji świadomego dawstwa narządów.
Rozegrane dyscypliny: tenis stołowy, golf, kręgle, tenis ziemny, lekkoatletyka, darts,
pływanie, badminton, mini maraton, biathlon, kolarstwo, petanque’a (single i deble)
i siatkówka plażowa na obiektach Akademii Wychowania Fizycznego (boiska wysypane
zostały piaskiem). w klasyfikacji końcowej Polska uplasowała się na
2 miejscu za Węgrami.
X Ogólnopolskie Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych, 23-26 sierpnia 2014 r.
Bydgoszcz/Osielsko. Odbyły się pod honorowym patronatem Pani Anny Komorowskiej.
Celem Igrzysk było rozpowszechnienie idei Olimpiad Specjalnych w Polsce,
podsumowanie efektów szkoleniowych, popularyzacja nowych dyscyplin sportowych
wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną trenujących w Stowarzyszeniu oraz
wytypowanie reprezentacji na XIV Światowe Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych
w Los Angeles w 2015 r.
Podczas Igrzysk rywalizowało 1000 zawodników w 10 dyscyplinach sportowych:
gimnastyka, piłka nożna, trójbój siłowy, tenis stołowy i ziemny, kolarstwo, pływanie,
bowling, badminton i lekka atletyka. Ponadto po raz pierwszy zaplanowano pokazowe
dyscypliny takie jak: judo i golf. Sportowcy wspomagani będą przez 340 trenerów
i opiekunów, 30 osób obsługi medycznej, 70 osób obsługi technicznej oraz 500
wolontariuszy. Ceremonia otwarcia odbyła się na hali sportowej „Łuczniczka”
w Bydgoszczy.
Kibice Razem - Kluby Kibiców Niepełnosprawnych.
Działania na rzecz środowiska kibiców niepełnosprawnych stanowią jeden z głównych
celów realizacji projektu Kibice Razem354
. W 2014 r. Ministerstwo Sportu i Turystyki
odnotowało znaczący sukces na tym polu. W ramach projektu nawiązano współpracę
354 Ministerstwo Sportu i Turystyki wdraża od 2010 r. projekt Kibice Razem, którego celem jest zbudowanie trwałych struktur współpracy z lokalnymi środowiskami kibiców i systematyczne wspieranie ich pozytywnych inicjatyw, w szczególności działań zmierzających do
demokratyzacji środowiska kibiców i włączania ich w działania na rzecz społeczności lokalnej. W latach 2010 – 2014 projekt
implementowano w sześciu miastach: Warszawie, Gdyni, Gdańsku, Wrocławiu, Legnicy i Tychach poprzez utworzenie miejsc spotkań dla kibiców (lokalnych ośrodków projektu), prowadzonych przez wykwalifikowanych koordynatorów.
str. 140
z koordynatorem ds. kibiców niepełnosprawnych oraz utworzono Kluby Kibiców
Niepełnosprawnych (KKN) w Szczecinie, Katowicach, Gdyni i Głogowie.
Podjęto ponadto działania na rzecz utworzenia kolejnych stowarzyszeń kibiców
niepełnosprawnych: w Krakowie, Legnicy, Poznaniu, Przasnyszu, Mielcu, Białymstoku,
Warszawie i Zabrzu. Koordynator ds. kibiców niepełnosprawnych projektu Kibice Razem
stworzył opracowanie dotyczące zasad dystrybucji biletów dla kibiców niepełnosprawnych,
prezentację o dostępności stadionów w Polsce oraz projekt statutu Ogólnopolskiego Związku
Stowarzyszeń Kibiców Niepełnosprawnych355
.
3. Infrastruktura sportowa.
Dofinansowywanie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki zadań inwestycyjnych, w tym
rozbudowy i modernizacji istniejących obiektów, zapewnia społeczeństwu dostęp
do nowoczesnej infrastruktury sportowej, przystosowanej również do potrzeb osób
niepełnosprawnych.
W roku 2014 realizowanych było 985 umów o dofinansowanie zadań inwestycyjnych.
Wśród realizowanych zadań znajdowało się:
470 inwestycji noworozpoczynanych, w tym:
327 inwestycji terenowych,
20 inwestycji o szczególnym znaczeniu dla sportu,
117 inwestycji w ramach Programu rozwoju inwestycji sportowych,
4 inwestycje w ramach Programu budowy hal tenisowych,
2 inwestycje odtworzeniowe.
515 inwestycji kontynuowanych z lat poprzednich, w tym:
289 inwestycji terenowych,
31 inwestycji o szczególnym znaczeniu dla sportu,
70 inwestycji w ramach Programu rozwoju inwestycji sportowych,
125 inwestycji w ramach Programu rozwoju szkolnej infrastruktury sportowej.
W roku 2014 rozliczono 440 umów o dofinansowanie inwestycji sportowych.
4. Turystyka
Ministerstwo Sportu i Turystyki upowszechnia wśród przedsiębiorców potrzebę działań
na rzecz szerszego dostosowania sektora turystyki dla osób niepełnosprawnych, między innymi
poprzez:
szeroko pojęte uniwersalne projektowanie nie tylko związane z dostępnością obiektów
architektonicznych, ale także szlaków,
podniesienie umiejętności oraz kwalifikacji zawodowych kadr biur turystycznych, hoteli
i restauracji w obsłudze klienta niepełnosprawnego,
podniesienie świadomości pracowników branży hotelowo – gastronomicznej na temat osób
niepełnosprawnych i traktowania ich na równi z pełnosprawnymi.
Realizacja polityki w zakresie rozwoju turystyki obejmuje bardzo różnorodne obszary
działalności kierowane do całej populacji, bez względu na wiek, pochodzenie, płeć, rodzaj
sprawności itp. w dokumentach i programach przygotowywanych i wdrażanych uwzględnia
się od lat potrzeby różnych grup społecznych i zagadnienie związane z dostępnością do usług
turystycznych jak największej liczby osób, w tym osób niepełnosprawnych.
„Niepełnosprawni goście – obsługa gości ze specyficznymi potrzebami w turystyce
i w hotelarstwie” jest we współczesnych czasach możliwa dzięki rozwijaniu i poszerzaniu
kompetencji zawodowych uczniów szkół hotelarskich i gastronomicznych w zakresie obsługi
specyficznych grup gości, ze szczególnym uwzględnieniem gości niepełnosprawnych ruchowo
i wzrokowo, w branży turystyczno-hotelarskiej.
355 W 2015 r. Ministerstwo Sportu i Turystyki planuje kontynuację działań mających na celu wsparcie procesu samoorganizacji tego środowiska
kibiców oraz przekazanie ww. opracowań podmiotom zarządzającym rozgrywkami piłki nożnej i klubom piłkarskim.
str. 141
Przyszli pracownicy branży hotelowo – gastronomicznej poznają specyficzne potrzeby
niepełnosprawnych gości, techniczne wymagania związane z przystosowaniem do nich obiektów
oraz specyficzne wymagania wobec personelu w związku z obsługą gości niepełnosprawnych.
Ich umiejętności są poszerzone o kompetencje znacznie wykraczające poza program kształcenia
oraz wymagające ponad przedmiotowego spojrzenia na ten aspekt zawodu, bo łączące aspekt
psychologiczny, prawny i zawodowy.
Większość hoteli jest dobrze przygotowana do obsługi gości niepełnosprawnych –
zarówno pod względem warunków do korzystania z nich – rozwiązania architektoniczne
i wyposażenie wnętrz, jak i pod względem odpowiednio przeszkolonej obsługi gości. Pozwala to
na wygodny i bezproblemowy pobyt osób niepełnosprawnych.
Wybrane hotele specjalizują się w przystosowaniu do wybranych dysfunkcji gości,
a standardem jest przystosowanie hoteli dla osób z dysfunkcją narządu ruchu (obiekty
pozbawione barier architektonicznych).
5. Dofinansowanie przez samorządy powiatowe356
sportu, kultury, rekreacji i turystyki
osób niepełnosprawnych357
.
192.622 osoby niepełnosprawne skorzystały w 2014 r. z imprez w zakresie sportu,
kultury, rekreacji i turystyki zorganizowanych przez jednostki sektora finansów publicznych
(37.028 osób niepełnosprawnych) oraz jednostki spoza sektora finansów publicznych,
w szczególności organizacje pozarządowe (155.594 osoby niepełnosprawne)
i dofinansowanych przez 304 samorządy powiatowe ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Na organizacje wspomnianych imprez wydatkowano
9.539.557 zł.
356 Ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów powiatowych. 357 -Art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).
str. 142
W imprezach uczestniczyło 154.430 dorosłych osób niepełnosprawnych i 38.192 dzieci
i młodzieży niepełnosprawnej. Mieszkańcy wsi stanowili 29,21% (56.269 osób) ogółu
uczestników imprez sportowych, w zakresie kultury, rekreacyjnych i turystycznych.
Ochotnicze Hufce Pracy na rzecz osób niepełnosprawnych.
W obszarze objęcia młodzieży niepełnosprawnej wsparciem w zakresie ustawowych
zadań realizowanych przez Ochotnicze Hufce Pracy, służących przeciwdziałaniu wykluczeniu
społecznemu i marginalizacji młodzieży w 2014 r. jednostki opiekuńczo – wychowawcze OHP
zrealizowały na terenie większości województw szereg różnorodnych działań i projektów358
.
Wzięło w nich udział łącznie ok. 1000 osób niepełnosprawnych359
.
Projekty, działania i zrealizowane w ub.r. zadania, dzięki swej różnorodności, odnoszą
się do wielu sfer życia osób niepełnosprawnych w formie integracji ze sprawnymi
rówieśnikami. Mają także korzystny wpływ na poprawę jakości funkcjonowania osób
niepełnosprawnych w środowisku, sprzyjają usamodzielnianiu się i prowadzeniu aktywnego
trybu życia. Poprzez pracę, wypoczynek i zabawę osoby niepełnosprawne efektywnie
uczestniczą w życiu społecznym, na równi z młodzieżą pełnosprawną.
Punkt Dostępu Osób Niepełnosprawnych do Zbiorów Biblioteki Narodowej.
W Bibliotece Narodowej funkcjonuje Punkt Dostępu Osób Niepełnosprawnych do Zbiorów
Biblioteki Narodowej. W roku 2014 zbiory biblioteczne były stale udostępniane
w dostępnych formatach cyfrowych z wykorzystaniem stanowisk komputerowych
przystosowanych do potrzeb czytelniczych osób z dysfunkcjami sensorycznymi i motorycznymi,
a także powiększalników telewizyjnych i urządzenia wzmacniającego komunikowanie z osobami
z dysfunkcjami słuchu.
Osoby niepełnosprawne miały możliwość uzyskania dostępu do zbiorów przetworzonych
w ogólnodostępnym systemie reprografii i digitalizacji do formatów publikacji użytkowanych
przez osoby niepełnosprawne. Na rozmieszczonych w czytelniach i w informatorium
stanowiskach wyposażonych w sprzęt i oprogramowanie dedykowane osobom
niepełnosprawnym w godzinach otwarcia Biblioteki Narodowej, osoby niepełnosprawne mogły
również samodzielnie przetwarzać zbiory i odczytywać w dostępnych formatach.
Biblioteka Narodowa łączy funkcje tradycyjnego udostępniania zbiorów
z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. w roku 2014
zwracano uwagę na znaczenie optymalizacji warunków technologicznych, w których osoby
niepełnosprawne mogą w pełni korzystać z informacji, publikacji Biblioteki Narodowej
i zbiorów dostępnych on-line. Konstrukcja witryn internetowych Biblioteki Narodowej
umożliwia osobom niepełnosprawnym posługującym się oprogramowaniem specjalistycznym
sprawne dotarcie do poszukiwanych informacji.
W roku 2014 podejmowano działania na rzecz realizacji szczególnego prawa osób
niepełnosprawnych do życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych poprzez
udogodnienie dostępu do Biblioteki Narodowej a co za tym idzie poszerzenie dostępu do
informacji i stworzenie możliwości komunikacji międzyludzkiej.
Służyły temu przede wszystkim szkolenia pracownicze dotyczące znajomości
predyspozycji, funkcjonowania i komunikowania z osobami niepełnosprawnymi, np. szkolenie
„Osoby niepełnosprawne w Bibliotece Narodowej. Predyspozycje, funkcjonowanie, relacje”
zorganizowane przez Zakład Edukacji Bibliotekarskiej Informacyjnej
358 Szczegółową informację zamieszczono w załącznikach 28 i 29. 359 W zakresie działań OHP trudno jest określić dokładną liczbę osób niepełnosprawnych korzystających z tych usług (w informacji
zamieszczono szacunkowe liczby uczestników), ponieważ wiele przedsięwzięć i inicjatyw realizowanych przez jednostki OHP, zazwyczaj
we współpracy z partnerskimi instytucjami lokalnymi ma charakter otwarty. Ponadto w ramach programu „Gwarancje dla młodzieży”
w projektach: „Pomysł na siebie YEI i EFS” wzięło udział łącznie 48 osób niepełnosprawnych, oraz „Równi na rynku pracy YEI i EFS” wzięło
udział łącznie 243 osoby niepełnosprawne.
str. 143
i Dokumentacyjnej. Program szkolenia obejmował m.in. teoretyczne i praktyczne podstawy
komunikowania się z osobami o zróżnicowanym stopniu i rodzaju niepełnosprawności. Ponadto
pracownicy Oddziału Służby Ochrony BN zostali przeszkoleni w zakresie komunikowania się
z osobami niepełnosprawnymi oraz rozwiązywania konfliktów i sytuacji trudnych związanych
z niepełnosprawnością.
Upowszechniania czytelnictwa wśród osób niewidomych i słabowidzących.
Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego360
rozszerzyła z dniem
1 stycznia 2013 roku swoją działalność w zakresie upowszechniania czytelnictwa wśród osób
niewidomych i słabowidzących361
.
Dział Zbiorów dla Niewidomych zapewnia osobom niewidomym i słabowidzącym dostęp
do literatury w formie:
publikacji drukowanych pismem Braille’a,
książek mówionych – nagranych na kasetach magnetofonowych, na płytach CD, w zapisie
cyfrowym (standard DAISY, format Czytak),
tekstu cyfrowego (literatura zapisana jest w sposób umożliwiający jej odczyt na monitorze
brajlowskim lub mową syntetyczną).
Wypożyczanie książek możliwe jest w siedzibie Działu, wysyłkowo – za pośrednictwem
poczty oraz elektronicznie – w autoryzowanym dostępie zdalnym do cyfrowych zasobów
serwisu wypożyczeń on-line.362
Dział Zbiorów dla Niewidomych, wychodząc naprzeciw potrzebom czytelników,
umożliwia im zapisanie się do Biblioteki drogą elektroniczną po uprzednim wypełnieniu
niezbędnych formularzy, które są dostępne na stronie internetowej Działu: www.dzdn.pl.
Dział Zbiorów dla Niewidomych Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego
współpracuje z Departamentem Własności Intelektualnej i Mediów Ministerstwa Kultury
i Dziedzictwa Narodowego, uczestnicząc w pracach Zespołu do spraw ustalenia zasad
udostępniania materiałów drukowanych osobom niewidomym i niedowidzącym.
W 2014 r. z inicjatywy Departamentu Własności Intelektualnej i Mediów Ministerstwa
Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbył się cykl spotkań z wydawcami, mających na celu
wypracowanie rozwiązań, które umożliwią osobom niewidomym korzystanie z wersji
elektronicznych nowo ukazujących się książek.
Dział Zbiorów dla Niewidomych stwarza osobom niewidomym i słabowidzącym
systemowe rozwiązania dostępu do literatury. w 2014 roku zakupiono na potrzeby Działu
Zbiorów dla Niewidomych drukarkę brajlowską i oprogramowanie, które będzie umożliwiało
drukowanie – w pierwszym etapie krótkich tekstów brajlowskich a w następnym – książek.
Biblioteka współpracuje również z Ministerstwem Edukacji Narodowej. w 2014 r.
otrzymała z Ministerstwa Edukacji Narodowej 16 tytułów podręczników w brajlu do nowej
podstawy edukacyjnej, tj. 286 tomów. Ponieważ mimo rozwiązań systemowych zdarzają się
jednak sytuacje, że niewidomy uczeń nie posiada podręczników, tak istotne jest, aby znajdowały
się one w zbiorach Działu Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki.
W związku z tym, że duża część czytelników Działu Zbiorów dla Niewidomych korzysta
z księgozbioru za pośrednictwem poczty, Biblioteka, mając na uwadze zminimalizowanie
trudności, z jakimi wiąże się to dla osób niewidomych i słabowidzących, złożyła w Biurze
Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych propozycję wprowadzenia zmian
w regulaminie poczty dotyczącym przesyłek dla ww. grupy osób oraz w przepisach związanych
z dostarczaniem i odbieraniem przesyłek:
wprowadzenie możliwości zgłoszenia na poczcie zapotrzebowania na odebranie przesyłki
z książkami (w przypadku książek brajlowskich, odznaczających się dużą objętością
360 Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego jest nadzorowana przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. 361 Zarządzeniem Nr 31 Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2012 r. 362 Szczegółowe dane dotyczące wypożyczeń publikacji w Dziale Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki w 2014 r. zostały zamieszczone
w załączniku 33.
str. 144
i wagą, odniesienie na pocztę paczek, aby je odesłać do Biblioteki, stanowi problem dla osób
niewidomych i słabowidzących, wśród których jest wiele osób starszych lub dotkniętych
niesprawnością intelektualną, jak również dzieci i młodzież w wieku szkolnym);
umożliwienie pakowania zbiorów przeznaczonych do wysłania w dostosowanych do tego
celu walizkach, co od wielu już lat jest praktykowane w całej Europie. Taki sposób
pakowania –w odróżnieniu od dotychczasowego w płócienne worki – nie tylko zabezpiecza
wysyłane książki przed zgnieceniem czy zalaniem, ale także jest wygodny
z punktu widzenia adresatów przesyłek: osoba niewidoma, odsyłając książki do Biblioteki,
musiałaby jedynie odwrócić na drugą stronę wypełniony przez Bibliotekę druk, który
umieszczony by był w specjalnej kieszonce przeznaczonej na adres.
Dział Zbiorów dla Niewidomych:
o kontynuował w ub.r. usługę skanowania zbiorów na życzenie czytelników. w ten sposób
stara się wspierać niewidomych studentów i doktorantów, którzy nie mają dostępu do
takiej usługi na swoich macierzystych uczelniach.
o świadczył także usługę dla Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej), polegającą na
transkrypcji na brajla lub z brajla na zwykły tekst pism urzędowych, jak również pism od
klientów w okresie od 01 stycznia do 31 grudnia 2014 r. wykonano na podstawie
otrzymanych próśb 30 transkrypcji.
Strona internetowa Działu Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki (www.dzdn.pl) jest
obsługiwana przez programy odczytu ekranu i całkowicie jest dostępna dla osób niewidomych
oraz słabowidzących.
Wśród czytelników Działu Zbiorów dla Niewidomych są także osoby głucho-niewidome;
korzystają one ze zbiorów brajlowskich. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom mogą kontaktować
się z Działem Zbiorów dla Niewidomych np. drogą e-mailową.
W 2014 r. w Dziale Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki została wdrożona nowa
aplikacja biblioteczna przygotowana przez niewidomego tyfloinformatyka, w pełni
obsługiwalna przez niewidomych bibliotekarzy. Aplikacja ta została dostosowana do potrzeb
Działu i stale jest rozwijana w oparciu o sugestie niewidomych bibliotekarzy, którzy z niej
korzystają.
Również ze zbiorów zgromadzonych w głównej siedzibie Biblioteki, tj. przy ul.
Limanowskiego 23 w Warszawie, mogą korzystać osoby niepełnosprawne – zwłaszcza
z dysfunkcją wzroku. w tym celu zakupiono ClearReader+ – urządzenie lektorskie ułatwiające
odczytywanie tekstów czarnodrukowych przez czytelników niewidomych
i słabowidzących, umożliwiające dostęp do licznie gromadzonych publikacji naukowych.
Pozwala ono na odczyt tekstów w czterech językach: polskim, angielskim, niemieckim
i francuskim. Personel Biblioteki został przeszkolony w zakresie obsługi tego urządzenia.
Osoby niepełnosprawne mogą korzystać ze zbiorów Biblioteki m.in. za pomocą zdalnego
zamawiania publikacji. Wykwalifikowany personel Ośrodka Informacji Naukowej
i Działu Udostępniania pomaga w wyszukiwaniu potrzebnych publikacji. Informacja może być
przekazana w formie skanu lub kserokopii poprzez fax lub pocztę elektroniczną.
Biblioteka z siedzibą przy ul. Limanowskiego 23 w Warszawie do tej pory nie
digitalizowała swoich zbiorów, ale w 2014 r. rozpoczęto prace nad projektem digitalizacji. Na
internetowej stronie są dostępne skany niektórych publikacji własnych Biblioteki (bibliografie,
zestawienia literatury, wykazy nabytków, informacja tygodniowa), z których mogą korzystać
użytkownicy. Zamieszczone są także skany wybranych układów zbiorowych pracy (zasób ten
jest stale poszerzany).
str. 145
Dostęp osób niewidomych do utworów opublikowanych.
Podpisanie przez Polskę traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do
opublikowanych utworów osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom
z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego kontynuowało w 2014 r. prace
związane z przyjęciem traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów
osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi
zapoznawanie się z drukiem Traktat został podpisany przez Polskę 24 czerwca 2014 r.363
Obecnie trwają przygotowania do ratyfikacji traktatu przez Unię Europejską. w Radzie Unii
Europejskiej trwa dyskusja na temat formuły umożliwiającej jednoczesną ratyfikację Traktatu
przez państwa członkowskie UE.
Państwa, strony Traktatu zobowiązały się wprowadzić do krajowych regulacji przepisy
o dozwolonym użytku na rzecz jego beneficjentów w taki sposób, aby beneficjenci mogli
w ułatwiony sposób korzystać z krajowych i zagranicznych książek i prasy.
Zgodnie z zaproponowanym w traktacie modelem przepisy o dozwolonym użytku mają
umożliwić uprawnionym podmiotom (np. organizacjom non – profit lub instytucjom rządowym
działającym na rzecz beneficjentów) dystrybuowanie i publiczne udostępnianie kopii utworów
w formatach dostępnych dla osób niewidomych lub z dysfunkcjami utrudniającymi zapoznanie
się z materiałami drukowanymi.
Wskazane podmioty będą mogły takim osobom udostępniać kopie utworów w danym
kraju oraz za granicą. Zgodnie z traktatem beneficjenci będą mogli również sporządzić kopię
utworu przeznaczoną do prywatnego użytku.
Przepisy krajowe nie będą mogły jednak naruszać normalnego korzystania z utworu
i godzić w interesy twórcy. Aby zaangażować wydawców w tworzenie formatów dostępnych
dla osób niewidomych państwa będą mogły na własnych terytoriach stosować zasadę tzw.
dostępności handlowej. Polega ona na tym, że korzystanie z utworów w ramach dozwolonego
użytku w danym kraju będzie możliwe, jeśli na jego terytorium nie będzie można komercyjnie
nabyć utworu w formacie dostępnym dla niewidomych. Traktat zawiera również postanowienia
dotyczące ochrony zabezpieczeń technicznych utworów i gwarantuje ochronę prywatności
beneficjentów.
Pomysł utworzenia platformy elektronicznej udostępniającej osobom
niepełnosprawnym formaty elektroniczne książek. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego kontynuowało w ub.r. działania
mające na celu ułatwianie dostępu do twórczości osobom niepełnosprawnym poprzez
stymulowanie dialogu pomiędzy środowiskami osób niewidomych i niedowidzących,
a wydawcami książek i prasy.
Celem dialogu jest osiągnięcie satysfakcjonującego poziomu wydań utworów
drukowanych w formatach dostępnych dla osób niewidomych i niedowidzących,
udostępnianych przez wydawców na zasadach licencyjnych lub w ramach dozwolonego użytku .
Zarządzeniem z dnia 13 grudnia 2012 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
powołał Zespół ds. ustalenia zasad udostępniania materiałów drukowanych osobom
niewidomym i niedowidzącym.
Zespół pełni funkcję platformy zajmującej się omawianiem i proponowaniem sposobów
ułatwiania osobom niewidomym i niedowidzącym korzystania w największym możliwym
stopniu z oferty wydawnictw książkowych i prasowych dostępnych na rynku polskim.
W ramach prac Zespołu została powołana grupa robocza składająca się
z przedstawicieli środowisk wydawców i osób niewidomych pracująca przy udziale
reprezentanta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Finalizowane są prace nad
ofertą wydawców dotyczącą zbudowania platformy elektronicznej udostępniającej osobom
363 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego angażowało się aktywnie w promocję postanowień traktatu organizując konferencję prasową na ten temat (3 lipca 2014 r.) oraz biorąc udział w konferencjach i wydarzeniach związanych ze środowiskiem osób niewidomych.
str. 146
niepełnosprawnym formaty elektroniczne książek. Kwestią otwartą pozostaje forma
finansowania wdrożenia i utrzymania platformy. Należy oszacować w jakim stopniu możliwe
będzie angażowanie środków publicznych w dofinansowanie projektów związanych ze
zwiększeniem udostępniania materiałów drukowanych osobom niepełnosprawnym.
Udostępnianie polskiego dziedzictwa audiowizualnego
dla osób niepełnosprawnych.
Narodowy Instytut Audiowizualny zlecił w 2014 r. - w ramach przeciwdziałania
wykluczeniu cyfrowemu osób niepełnosprawnych i udostępniania polskiego dziedzictwa
audiowizualnego dla osób niepełnosprawnych - opracowanie materiałów audiowizualnych
w formie transkrypcji, audiodeskrypcji i tłumaczeń migowych.
W efekcie Narodowy Instytut Audiowizualny opublikował w Internecie na portalu
NINATEKA 204 transkrypcje i 25 audiodeskrypcji.
Dla osób głuchych Narodowy Instytut Audiowizualny udostępnił 25 materiałów
audiowizualnych opatrzonych tłumaczeniem migowym. Tłumaczenia migowe do wybranych
materiałów powstały w wyniku konsultacji z nauczycielami dzieci i młodzieży głuchej,
w odpowiedzi na ich największe zapotrzebowanie.
Udostępnienie portalu NINATEKA364
osobom niepełnosprawnym zostało docenione
przez zainteresowane środowisko. Wszystkie zasoby portalu (baza ponad 4500 materiałów
w formie opisowej) są dostępne dla osób niewidomych i niedowidzących, strona prezentuje się
prawidłowo przy użyciu programów czytających, a wszystkie informacje są dostrzegalne
i zrozumiałe. w 2014 r. serwis został również dostosowany do wyświetlania w trybie wysokiego
kontrastu oraz wyposażony w specjalną wersję z podwyższonym kontrastem,
z której skorzystają osoby słabowidzące. Stowarzyszenie Integracja przyznało w 2014 r.
Narodowemu Instytutowi Audiowizualnemu nagrodę „Serwis www bez barier” za najbardziej
dostępny serwis internetowy w kategorii „Serwis akcji/wydarzenia kulturalnego”.365
Portal NINATEKA.pl jest także zwycięzca konkursu „The best of accessibility project
2014” organizowanego przez Polską Akademię Dostępności – projekt realizowany przez
Fundację Widzialni we współpracy z Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji.
Dostępność muzeów dla osób niepełnosprawnych366
.
Polskie muzea przechodzą etap dynamicznej transformacji od instytucji elitarnych
do centrów edukacji, ośrodków dialogu społecznego, w których odbiorca, także niepełnosprawny
jest zapraszany do współpracy.
Projekty realizowane przez instytucje muzealne w 2014 r. były w dużej mierze
kontynuacją wcześniej podjętych działań na rzecz osób niepełnosprawnych.
Współcześnie jednym z wyzwań przed jakim stają muzea jest zapewnienie dostępu do
kultury jak najszerszemu gronu społeczeństwa. Wiele muzeów, także samorządowych
zadeklarowało chęć współpracy przy realizacji projektu Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego - Kultura dostępna. w ten nurt działań wpisuje się także zagadnienie dostępności
muzeów dla osób niepełnosprawnych.
Każdy rodzaj upośledzenia zwiedzających wymaga od personelu muzealnego innego
przygotowania do zaprezentowania zbiorów. w wielu muzeach, obok sukcesywnie
likwidowanych barier architektonicznych utrudniających osobom niepełnosprawnym kontakt ze
sztuką, podejmowane są działania wymagające od kadry muzeów nie tylko odpowiedniej
wiedzy, ale też wrażliwości, a niekiedy diametralnej zmiany podejścia do tej grupy
zwiedzających.
364 Portal NINATEKA.pl wraz z kolekcjami specjalnymi: Witold Lutosławski, Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki, Andrzej
Panufnik, Kolekcja Sztuki Współczesnej oraz Kolekcja Archiwa transformacji ’89. 365 W 2014 r. rozpoczęto także prace nad udostępnieniem następnych serwisów internetowych wydawanych przez Instytut: opracowano projekty
dostępnej strony Instytutu a także projekt serwisu Dwutygodnik.com w wersji dostępnej dla osób niepełnosprawnych. Wdrożenie projektów
będzie miało miejsce w 2015 r. 366 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 26.
str. 147
Podstawowym narzędziem wykorzystywanym do kształcenia kadr muzealnych w tym
zakresie są szkolenia prowadzone miedzy innymi przez Narodowy Instytut Muzealnictwa
i Ochrony Zbiorów. Instytut w roku 2014 przeprowadził we współpracy z Fundacją Kultury bez
Barier oraz przy współudziale Fundacji Polska bez Barier kolejną edycję szkolenia „Gość
niepełnosprawny w muzeum - muzeum bez barier”, w którym wzięło udział 14 osób z 11
instytucji muzealnych. Celem szkolenia było podniesienie kwalifikacji pracowników
muzealnych w obsłudze gości z niepełnosprawnością.
Natomiast podczas dwóch szkoleń z serii „Edukacja w muzeum”, które odbyły się 2014
r. we współpracy Instytutu z Muzeum Sztuki w Łodzi oraz „Edukacja w muzeum - rezydencji”
przeprowadzone przy współudziale Muzeum Zamku w Łańcucie, odbyły się półtoragodzinne
zajęcia dotyczące przyjmowania gości niepełnosprawnych w muzeum. Większość uczestników
szkoleń przekazuje zdobytą wiedzę i umiejętności innym pracownikom, niejednokrotnie stając
się w muzeach przewodnikami dla osób niepełnosprawnych.
Ważnym narzędziem ułatwiającym dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym jest
Internet. Wiele muzeów przeprowadziło prace przystosowujące swoje strony internetowe do
standardu WCAG 2.0.
Obok szkoleń Internet jest podstawową bazą wiedzy na temat przystosowania instytucji
do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na stronach www publikowane są materiały
z przeprowadzonych szkoleń, a edukatorzy dzielą się profesjonalną wiedzą i doświadczeniami
w tym zakresie. Łatwo można dotrzeć do publikacji wielu muzealników specjalizujących się
w tym obszarze zagadnień, między innymi do publikacji dr Marcina Szeląga z Muzeum
Narodowego w Poznaniu. Budowane są także bazy z wykazem „muzeów bez barier”
przystosowanych do odwiedzin osób z dysfunkcjami. Zakres wiedzy, którą można zdobyć na
podstawie informacji umieszczonych w Internecie jest obecnie naprawdę imponująca.
Osoby niewidome mogą wejść do coraz większej liczby muzeów na ekspozycję z psem
przewodnikiem, a po wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym, pod opieką przewodnika,
poznawać wybrane elementy wnętrz za pomocą dotyku (Zamek Królewski w Warszawie).
Coraz częściej też muzea oferują pomoc osobom niepełnosprawnym w dotarciu na wystawę
(Muzeum Narodowe w Warszawie).
Muzea są też organizatorami cyklicznych wydarzeń takich jak np. Dzień Walki
z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych, Muzealne Projekty Edukacyjne Wyrównywania
Szans, Tydzień Kultury Bez Barier. Muzea osobom głuchym i słabosłyszącym zapewniają
tłumaczenie na język migowy, napisy i pętlę indukcyjną, osobom niewidomym
- audiodeskrypcję i tyflografiki, osobom niepełnosprawnym ruchowo - miejsca dostępne dla
wózków inwalidzkich lub wsparcie asystentów.
Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów w 2014 r. wziął udział w II
Warszawskim Tygodniu Kultury Bez Barier, wspierając akcję medialnie i informacyjnie poprzez
szerokie propagowanie idei dostępności instytucji kultury i samej kultury dla osób
niepełnosprawnych.
Zdecydowana większość muzeów opracowuje specjalną ofertę dla osób
niepełnosprawnych, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości fizycznych i psychicznych.
Zwiedzanie muzeów, lekcje muzealne i programy często przygotowywane są na prośbę
i zlecenie różnych placówek współpracujących w tym zakresie z muzeami. Pracownicy działów
edukacyjnych są w kontaktach z przedstawicielami tych placówek, z pedagogami, osobami
zajmującymi się profesjonalnie niepełnosprawnymi, z rodzicami i opiekunami dzieci. Z ich
pomocą i fachową radą opracowują zajęcia dydaktyczne dla tej grupy odbiorców.
Instytucje muzealne przystosowują w coraz większym stopniu ekspozycje do odwiedzin
osób z dysfunkcją wzroku. Niewidomi i niedowidzący odbierają sztukę głównie poprzez dotyk,
muzea muszą więc być do tego przygotowane. Rozwiązaniem są zmniejszone kopie i odlewy
eksponatów, a do ich objaśniania – wypukłe makiety.
str. 148
Muzea zatrudniają pracowników posługujących się polskim językiem migowym (PJM)
na poziomie A1 i B2, a edukatorzy muzealni przechodzą kursy z audiodeskrypcji. Muzea
przygotowują specjalnie oznakowane „ścieżki zwiedzania”, opisy wystaw w wersji dźwiękowej,
podpisy pod eksponatami i katalogi w alfabecie Breille’a, dla niedowidzących
– duże litery, kontrastowe tło.
Nowo powstające muzea lub ich oddziały są w pełni przystosowane do potrzeb osób
niepełnosprawnych.
Niedawno otwarte w Warszawie Muzeum Historii Żydów Polskich jest przykładem
dobrej praktyki tworzenia miejsc użyteczności publicznej, uwzględniającej potrzeby osób
niepełnosprawnych i w pełni dostosowane do ich potrzeb. Muzeum realizuje dwie funkcje:
tradycyjnego muzeum i centrum kulturalno-edukacyjnego. w obu tych funkcjach muzeum
uwzględnia udział osób z różnymi niepełnosprawnościami. Brak barier architektonicznych,
dostępny sprzęt ułatwiający zwiedzanie oraz przeszkolony personel to standardy tego miejsca.
Muzeum udostępnia audio przewodniki z wgraną ścieżką zwiedzania wystawy stałej dla osób
z dysfunkcjami słuchu i wzroku, wyposażone w ekran, na którym widoczny jest tłumacz
Polskiego Języka Migowego, a także wgrany jest opis audiodeskrypcji wystawy stałej.
Muzeum udostępnia także 14 tyflografik przedstawiających wybrane obiekty znajdujące
się na wystawie stałej, natomiast w przygotowaniu do udostępnienia dotykowego jest model
budynku Muzeum Historii Żydów Polskich dla osób z dysfunkcją wzroku.
Natomiast podstawową trudnością wielu muzeów jest przeprowadzanie przedsięwzięć
modernizacyjnych siedzib instytucji, w związku z zabytkowym charakterem obiektu, brakiem
prawa własności bądź ograniczeniami finansowymi.
Dostęp osób niepełnosprawnych do dóbr kultury
w ramach realizacji w 2014 r.
programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego367
.
W 2014 r. w ramach Programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na
zadania związane ze wspieraniem działań na rzecz dostępu do dóbr kultury osób
niepełnosprawnych, przekazane zostały środki w łącznej kwocie 2.727.360 zł.
W ramach 47 projektów, których realizatorami były m.in. organizacje pozarządowe
(fundacje, stowarzyszenia), teatry, muzea, biblioteki publiczne, ośrodki kultury, zorganizowano
różnego rodzaju imprezy kulturalne dla osób niepełnosprawnych, w szczególności niewidomych
i niesłyszących w ramach: promocji literatury i czytelnictwa czy edukacji kulturalnej, muzyki,
teatru i tańca. Zrealizowano także projekty poprawiające infrastrukturę do potrzeb osób
niepełnosprawnych w placówkach kultury.
Z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: Rozwój Infrastruktury Kultury
– priorytet 3 – Infrastruktura domów kultury skorzystały w ub.r. gminne i miejskie domy kultury
w zakresie likwidacji barier funkcjonalnych, głównie architektonicznych utrudniających lub
uniemożliwiających osobom niepełnosprawnym udział w imprezach kulturalnych.
Warto nadmienić, że działania w ramach programu dotacyjnego Narodowego Centrum
Kultury368
adresowane były w 2014 r. do dzieci niepełnosprawnych, w szczególności
niewidomych, niesłyszących, z upośledzeniem umysłowym, narządu ruchu i ich rodziców,
młodzieży niepełnosprawnej, dorosłych osób niepełnosprawnych, w tym seniorów.
Zorganizowano m.in. warsztaty dla rodziców dzieci niepełnosprawnych, warsztaty jezyka
migowego, imprezy dla osób niepełnosprawnych w zakresie m.in. edukacji muzycznej,
warsztatów teatralnych, sztuki fotografii i kulinariów regionalnych.
Narodowe Centrum Kultury w wyniku przeprowadzenia konwersji książek do formatu
ePub stworzyło dostęp osobom niewidomym do swoich publikacji. Serwisy internetowe
367 Szczegółowe działania w zakresie dostępu osób niepełnosprawnych do dóbr kultury w ramach programów Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego zostały zamieszczone w załączniku 30. 368 Programy dotacyjny Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne 2014, Ojczysty – dodaj do ulubionych oraz Śpiewająca Polska.
str. 149
Narodowego Centrum Kultury są dostępne dla osób niepełnosprawnych (WCAG 2.O), natomiast
archiwalne serwisy są systematycznie dostosowywane do wymogów dostępności dla osób
niepełnosprawnych.
Program „Edukacja kulturalna” dla osób niepełnosprawnych.
Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu kulturalnym należy do priorytetów
prowadzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego polityki kulturalnej.
Osoby niepełnosprawne poprzez aktywny udział w działaniach kulturalnych
i artystycznych zyskują możliwość harmonijnego rozwoju zarówno intelektualnego jak
i psychicznego. Sztuka ponadto organizuje obszar, na którym proces integracji i zrozumienia
dla inności przebiega w warunkach bezpiecznych, często z użyciem symboliki kultury.
Na płaszczyźnie sztuki możliwe jest także przełamanie społecznych uprzedzeń.
Wydarzenia i działania twórcze stanowią jedną z najlepszych ajbardziej efektywnych form
edukacji i budowania spójności społecznej.
Organizatorzy przedsięwzięć umożliwiają osobom pełniejsze i aktywne uczestnictwo
w życiu kulturalnym. Chcąc wspomagać proces integracji społecznej poprzez kulturę oraz
zwiększać udział osób niepełnosprawnych w działaniach twórczych, eksperci zewnętrzni
oceniający aplikacje jakie wpływają do priorytetu „Edukacja kulturalna” uznali, że warto
wspierać finansowo przede wszystkim interaktywne warsztaty, także integracyjne,
wspomagające rozwój potencjału twórczego oraz działania o charakterze arteterapeutycznym,
wspomagające ekspresję artystyczną oraz rozwój psychospołeczny.
Przedsięwzięcia dofinansowane w ramach programu „Edukacja kulturalna” w roku
2014 były różnorodne i dotyczyły m. in. warsztatów artystycznych z różnych dziedzin sztuki,
działań animacyjnych zachęcających do aktywności twórczej, często połączonych z pokazami
i wystawami twórczości artystycznej369
.
W ramach priorytetu wsparcie uzyskały projekty, adresatami których są osoby z
dysfunkcją słuchu. Działania te miały na celu umożliwienie pełnego uczestnictwa tej grupy
odbiorców w projektach edukacyjnych. Do takich należy wspomniany powyżej projekt
Centrum Turystyki Kulturowej „Trakt”, ale także „TR bez barier” Fundacji Generacja TR
w Warszawie, Migiem na Majka - warsztaty muzyczne dla osób niesłyszących Trafostacji sztuki
w Szczecinie.
Ogółem w 2014 r. na 26 dofinansowanych zadań skierowanych do osób
niepełnosprawnych wydano w priorytecie „Edukacja kulturalna” – 1.445.000 zł.
369 Szczegółowy wykaz projektów zrealizowanych w ub.r. w ramach programu „Edukacja kulturalna” został zamieszczony w załączniku 35.
str. 150
III. Informacja o funkcjonowaniu w 2014 r.
ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się370.
Uprawnienia osób doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się.
1 kwietnia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym
i innych środkach komunikowania się371
, która m.in. określa zasady obsługi osób
doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się (osoby uprawnione).
Zgodnie z przepisami ustawy osoba uprawniona ma prawo do skorzystania z pomocy
osoby przybranej (osoba, która ukończyła 16 lat i została wybrana przez osobę uprawnioną
celu ułatwienia porozumienia z osobą uprawnioną i udzielenia jej pomocy w załatwieniu spraw
w podmiotach zobowiązanych) w kontaktach z podmiotami zobowiązanymi, tj. organami
administracji publicznej, jednostkami systemu, podmiotami leczniczymi, jednostkami Policji,
Państwowej Straży Pożarnej, straży gminnej oraz jednostkami ochotniczymi działającymi w tych
obszarach.
Organ administracji publicznej jest zobowiązany do udostępnienia usługi pozwalającej na
komunikowanie się, w szczególności poprzez:
a) korzystanie z poczty elektronicznej,
b) przesyłanie wiadomości tekstowych, w tym z wykorzystaniem wiadomości SMS, MMS
lub komunikatorów internetowych,
c) komunikację audiowizualną, w tym z wykorzystaniem komunikatorów internetowych,
d) przesyłanie faksów,
e) strony internetowe spełniające standardy dostępności dla osób niepełnosprawnych;
oraz upowszechniania informacji o ww. usługach w szczególności w Biuletynie
Informacji Publicznej, na stronach internetowych organu i w miejscach publicznie dostępnych
w tym organie.
Ponadto organ administracji publicznej zapewnia m.in. dostęp do świadczenia usług
tłumacza polskiego języka migowego (PJM), systemu językowo-migowego (SJM) i sposobów
komunikowania się osób głuchoniewidomych (SKOGN). Świadczenie to może być realizowane
również przez pracownika organu administracji publicznej posługującego się PJM lub SJM lub
z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się. Świadczenie jest bezpłatne dla
osoby niepełnosprawnej372
.
Organ administracji publicznej zamieszcza wszystkie niezbędne informacje o organie
i sposobach realizacji ustawy w miejscach dostępnych dla osób uprawnionych.
Informacja z realizacji w 2014 r. uprawnień osób
doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się.
Informację sporządzono na podstawie danych przekazanych z 52 resortów, urzędów
centralnych i innych instytucji.
Zgodnie z tymi danymi osoby niepełnosprawne w niewielkim stopniu korzystały
z ustawowych. uprawnień.
Informację na temat liczby osób uprawnionych korzystających z pomocy osoby
przybranej, lub ze świadczenia usług tłumacza języka migowego, przekazało 31 organów
administracji publicznej, za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. w tym okresie
370Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243 z późn. zm. 371 Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243, z późn. zm. 372 W rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).
str. 151
w 25 urzędach nie było konieczności obsługi osoby uprawnionej. Najwięcej osób korzystało
z pomocy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Salach Obsługi Klienta, m.in. około:
3.538 osób doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się
skorzystało z pomocy pracownika ZUS, posługującego się SJM lub PJM,
15 osób skorzystało z pomocy tłumacza języka migowego zatrudnionego w terenowych
jednostkach organizacyjnych ZUS,
25 osób skorzystało z urządzenia video tłumacza,
1.184 osób skorzystało z pomocy osoby przybranej.
Ponadto:
w Głównym Urzędzie Statystycznym z usług tłumacza języka migowego skorzystało 5 osób,
z pomocy osoby przybranej skorzystało 6 osób,
w Narodowym Funduszu Zdrowia z usług tłumacza języka migowego (realizowanych przez
pracownika Funduszu) skorzystało 411 osób, z pomocy osoby przybranej 434 osoby,
w jednostkach Służby Więziennej przebywał jeden osadzony doświadczający trwale
trudności w komunikowaniu się, w związku z czym w jednostce tej zatrudniono tłumacza
języka migowego.
Dodatkowo Kancelaria Prezesa Rady Ministrów korzysta z usług tłumacza języka
migowego podczas organizowanych konferencji i spotkań. Tłumaczone są również transmisje
on-line posiedzeń rządu, oraz zapisy video konferencji, umieszczane na kanale KPRM
w serwisie Youtube.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zatrudnia tłumacza języka migowego podczas
organizowanych spotkań i konferencji, w których uczestniczą osoby uprawnione.
Informację o udostępnianych środkach wspierających komunikowanie się przekazały
34 organy administracji publicznej.
Wszystkie organy udostępniają adresy e-mail oraz numery faksów.
W 8 organach dodatkowo uruchomiono usługę sms/mms, zaś 7 organów uruchomiło
dodatkowo konta na różnych komunikatorach internetowych.
Ponadto 11 organów poinformowało o możliwości komunikowania się poprzez
elektroniczną platformę usług administracji publicznej (ePUAP).
Specjalne formularze kontaktowe na swoich stronach internetowych uruchomiło 10
organów.
28 organów administracji publicznej przekazało informację na temat udostępnienia usługi
pozwalającej na komunikowanie się, upowszechniania informacji o ww. usługach
w szczególności w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronach internetowych organu i
w miejscach publicznie dostępnych w tym organie oraz o zamieszczeniu wszystkich
niezbędnych informacji o organie i sposobach realizacji ustawy w miejscach dostępnych dla
osób uprawnionych.
Organy te umieszczają informację na stronach internetowych organu, w BIP, oraz na
tablicach informacyjnych.
Z informacji przekazanych przez 39 organów administracji publicznej wynika, że 18
z nich zapewnia usługi tłumacza języka migowego świadczone przez pracownika organu.
w większości przypadków pracownicy ukończyli 60 godzinny kurs.
Świadczenie usługi tłumacza języka migowego realizowanej przez tłumacza języka
migowego zapewnia 21 organów.
Z usługi tłumacza języka migowego on-line korzysta Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej.
Działalność Polskiej Rady Języka Migowego w 2014 r.
Ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania się reguluje także kwestię
utworzenia Polskiej Rady Języka Migowego. Rada jest organem doradczym ministra właściwego
do spraw zabezpieczenia społecznego.
Do zakresu działania Rady należy:
str. 152
1) ustalanie rekomendacji w celu prawidłowego stosowania komunikacji migowej;
2) upowszechnianie i promowanie wiedzy o języku migowym poprzez wspieranie inicjatyw
promujących rozwiązania na rzecz osób uprawnionych i upowszechniających rozwiązania
wspierające komunikowanie się;
3) sporządzanie opinii o funkcjonowaniu przepisów ustawy, opiniowanie projektów
dokumentów rządowych w zakresie dotyczącym funkcjonowania osób uprawnionych;
4) wskazywanie propozycji rozwiązań wpływających na funkcjonowanie osób uprawnionych,
w tym związanych ze stosowaniem PJM, SJM i SKOGN.
Rada składa się z 17 członków, w tym z Pełnomocnika Rządu do spraw Osób
Niepełnosprawnych. Członkiem Rady może zostać osoba znająca PJM, SJM lub SKOGN lub
zajmująca się zawodowo tą problematyką.
W skład Rady powołuje się:
1) po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw: oświaty i wychowania, nauki
i szkolnictwa wyższego, kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, wewnętrznych oraz
informatyzacji;
2) przedstawiciela:
a) Ministra Sprawiedliwości,
b) Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
oraz przedstawicieli zainteresowanych środowisk, organizacji, stowarzyszeń lub instytucji, które
zgłaszają swoich kandydatów na członków Rady.
Obecny skład Rady został powołany z dniem 29 listopada 2012 r. w okresie od 1 stycznia
do 31 grudnia 2014 r. odbyło się 8 posiedzeń Rady.
Rada podjęła uchwały m.in.:
o w sprawie sposobu przeprowadzania egzaminu na prawo jazdy osób niesłyszących (dotyczy
uczestnictwa tłumaczy języka migowego podczas części teoretycznej egzaminu na prawo
jazdy),
o w sprawie powołania zespołu problemowego ds. promocji języka migowego,
o w sprawie powołania zespołu problemowego ds. dostępności służby zdrowia dla osób
niesłyszących,
o w sprawie rekomendacji zmian § 7 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 listopada
2008 r. w sprawie reklamy produktów leczniczych (Dz.U. Nr 210, poz. 1327,
o w sprawie rekomendacji utworzenia publicznego systemu tłumaczy języka migowego on-
line.
W strukturach Rady działają ponadto dwa zespoły problemowe (powołane w 2013 roku):
ds. certyfikacji tłumaczy i wykładowców języka migowego oraz ds. edukacji dzieci
niesłyszących.
W ramach zespołów prowadzone są prace nad przygotowaniem systemu certyfikacji
tłumaczy języka migowego, m.in. określenie zakresu umiejętności tłumaczy, sposobów
weryfikacji tych umiejętności, ewentualne wprowadzenie różnych rodzajów certyfikatów.
Omawiane są także problemy w edukacji dzieci głuchych i niedosłyszących, m.in. brak
nauczania języka polskiego jako języka obcego.
Zespół problemowy ds. dostępności służby zdrowia współpracuje z Ministerstwem
Zdrowia w zakresie dostosowania do potrzeb osób niesłyszących i głuchoniewidomych
ostrzeżeń zawartych w audiowizualnych reklamach produktów leczniczych, dostosowania
opakowań i ulotek produktów leczniczych do potrzeb osób niesłyszących i głuchoniewidomych
oraz udostępnienia usług zdrowotnych dla osób niesłyszących i głuchoniewidomych.
W ramach promocji języka migowego Rada przygotowała plakat/infografikę, dotyczącą
stosowania polskiego języka migowego.
str. 153
Dofinansowanie kosztów szkolenia języka migowego lub tłumacza przewodnika373
.
Osoby uprawnione (osoby doświadczające trwale lub okresowo trudności
w komunikowaniu się), członkowie ich rodzin oraz osoby mające stały lub bezpośredni kontakt
z osobami uprawnionymi, mogły złożyć w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych wniosek o dofinansowanie kosztów szkolenia języka migowego lub
tłumacza przewodnika.
Wysokość przyznanego dofinansowania nie mogła być wyższa niż 20% przeciętnego
wynagrodzenia.
Dofinansowanie kosztów szkolenia było uzależnione od rodzaju wnioskodawcy
i wynosiło:
dla osoby uprawnionej – nie więcej niż 95% kosztów szkolenia,
dla członka rodziny osoby uprawnionej oraz osoby mającej z nią stały lub bezpośredni
kontakt – nie więcej niż 90% kosztów szkolenia.
Kwota przekazanego dofinansowania nie mogła być wyższa od faktycznego kosztu
uczestnictwa wnioskodawcy w szkoleniu.
Na dofinansowanie kosztów szkolenia języka migowego wydatkowano w ub.r.
1.366.697 zł374
(bez zobowiązań z 2013 r.).
W 2014 r. 49 osób niepełnosprawnych skorzystało z usług tłumacza jezyka migowego
dofinansowanych przez starostów z 12 powiatów w wysokości 169.125 zł 375
.
373Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2012 r. w sprawie dofinansowania kosztów szkolenia polskiego języka
migowego, systemu językowo-migowego, sposobu komunikowania się osób głuchoniewidomych oraz tłumacza-przewodnika (Dz. U. z 2012 r., poz. 687). 374 Szczegółowa informacja zoatała zamieszczona w załaązniku 32. 375 Art. 35a ust.1 pkt 7 lit. d ustawy o rehabilitacji zz dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ( Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm)
str. 154
IV.
Podsumowanie.
Z zadań zrealizowanych, kontynuowanych lub zapoczątkowanych w 2014 r. przez
ministerstwa i urzędy centralne wybrano niektóre istotne działania o charakterze systemowym,
innowacyjnym i szczególnego znaczenia dzięki, którym osoby niepełnosprawne będą mogły
korzystać z przysługującego im prawa.
Dane statystyczne (podsumowanie)
W 2014 r. było 3 mln 272 tys. osób niepełnosprawnych w wieku16 lat i wiecej, w tym 1 mln 162
tys. w wieku 65 lat i więcej (35,5%),
Osoby niepełnosprawne w wieku równym lub powyżej 55 lat stanowiły 68,2% ogółu osób
niepełnosprawnych prawnie,
Osoby niepełnosprawne w wieku od 16 do 54 lat stanowiły 31,8% ogółu osób
niepełnosprawnych.
W 2014 r. było 1 mln 901 tys. osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, tj. 58,1%
ogółu osób niepełnosprawnych w wieku powyżej 16 roku życia.
W gronie osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym było:
418 tys. ze znacznym stopniem niepełnosprawności (22,0%),
855 tys. z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (45,0%)
628 tys. z lekkim stopniem niepełnosprawności (33,0%).
Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym z wykształceniem:
co najwyżej gimnazjalnym stanowiły 25,1 %,
zasadniczym zawodowym - 40,1%,
policealnym i średnim zawodowym - 18,3%,
wyższym - 9,8%,
średnim ogólnokształcącym 6,7%.
Najważniejsze działania podjęte w 2014 r. w obszarze:
1. ochrony zdrowia.
1) Opracowano nowelizacje ustaw i rozporządzeń wchodzących w skład pakietów
kolejkowego i onkologicznego i przygotowano wdrożenie pakietów od 1 stycznia 2015 r.
w celu zwiększenia dostępności pacjentów, w tym niepełnosprawnych i ich opiekunów do
świadczeń zdrowotnych udzielanych przez lekarzy specjalistów, do diagnostyki i leczenia.
Dzięki zmianom osoby niepełnosprawne, jak i ich opiekunowie, zyskali m.in.:
łatwy dostęp do aktualnych informacji o terminach oczekiwania na świadczenia. Listy
oczekujących są prowadzone elektronicznie. Pacjent może sprawdzić na stronie
internetowej,
łatwiejszy dostęp do większej liczby badań, może zlecić lekarz podstawowej opieki
zdrowotnej,
możliwość otrzymania recepty na kontynuację leczenia bez osobistej wizyty
u lekarza oraz odebrania recepty przez osoby upoważnione przez pacjenta,
możliwość przypisywania przez pielęgniarki i położne leków zawierających określone
substancje czynne, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego,
wyrobów medycznych oraz wystawianie na nie zlecenia i recepty.
2) Minister Zdrowia wystąpił do wszystkich podmiotów leczniczych z prośbą o dokonanie
oceny warunków udzielania świadczeń osobom niepełnosprawnym oraz podjęcie działań
umożliwiających osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczeń w każdym zakresie,
sugerując, że dostęp ten poprawić mogą zmiany organizacyjne oraz uwzględnienie przy
udzielaniu świadczeń zdobyczy najnowszych technologii.
str. 155
Zwrócono uwagę na potrzeby kobiet niepełnosprawnych ruchowo, w tym poruszających
się na wózkach, które zgłaszają trudności w uzyskaniu świadczeń w zakresie ginekologii,
czy też badań mammograficznych.
Zasugerowano też, aby przy zakupie sprzętu i aparatury medycznej określano wymagania
tak, by co najmniej jedno stanowisko umożliwiało korzystanie z opieki zdrowotnej osobom
z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
2. rehabilitacji społecznej.
1) Podwyższono od 2015 r. dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusie
rehabilitacyjnym.
Zgodnie z nowelizacją w 2014 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, wysokość dofinansowania
uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym została zwiększona z:
27% do 30 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym
stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16. roku życia oraz
osoby niepełnosprawnej w wieku 16-24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na
stopień niepełnosprawności,
25 % do 27 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej
z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,
23 % do 25 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z lekkim
stopniem niepełnosprawności,
18 % do 20 % przeciętnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz
dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od
posiadanego stopnia niepełnosprawności.
35% d0 40% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej lub dla opiekuna
osoby niepełnosprawnej, w przypadku uzasadnionym szczególnie trudną sytuacją
życiową osoby niepełnosprawnej.
2) Podwyższono od 2015 r. dofinansowanie dla osób niepełniosprawnych do likwidacji barier
funkcjonalnych.
Zgodnie z nowelizacją w 2014 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być
finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych· Od
2015 r. zwiększy się maksymalne dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wysokość dofinansowania do likwidacji barier
funkcjonalnych została zwiekszona z 80% do 95% ogółu kosztów przedsięwzięcia.
3. edukacji.
1) 28 lipca 2014 roku weszła w życie uchwała Rady Ministrów w sprawie przyjęcia
Rządowego programu na lata 2014-2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła". Program jest
kontynuacją Programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła”, który resort edukacji realizował
w latach 2008- 2013.
Głównym celem Programu jest zwiększenie skuteczności działań wychowawczych
i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach
i placówkach oświatowych wśród dzieci i młodzieży, w tym niepełnosprawnej.
2) 25 września 2014 r. wydane zostało rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego
w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów
w uczelniach.
Zgodnie z rozporządzeniem wszystkie uczelnie zobowiązane są do określenia
w regulaminie studiów sposobu dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu
dydaktycznego do szczególnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi,
w tym dostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności. Jest to
już drugie rozporządzenie nakładające ten obowiązek – pierwsze było wydane w 2011 r.
str. 156
Sposób, w jaki nowe rozwiązania zostaną przez nie wdrożone, będzie miał największy
wpływ na sytuację niepełnosprawnych kandydatów na studia oraz studentów.
Uczelnie rozpoczęły w ub.r. - w ramach wdrażania przepisów - prace w zakresie
dostosowywania regulaminu studiów do przyjętych prawnych rozwiązań. Nowe regulaminy
będą obowiązywały od 1 października 2015 r.
3) Dane statystyczne dotyczące studentów i doktorantów niepełnosprawnych.
Uczelnie kształcą 27.595 studentów oraz 778 doktorantów będących osobami
niepełnosprawnymi, co łącznie stanowi liczbę 28.373 osób niepełnosprawnych (informacja
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa wyższego - rok 2013/2014).
Na uczelniach medycznych studiowało 977 niepełnosprawnych studentów (informacja
Ministerstwa Zdrowia - rok 2013/2014).
4. rynku pracy.
1) W 2014 r. współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat
i więcej wyniósł 17,4%, wskaźnik zatrudnienia 14,8%, a stopa bezrobocia 14,8%.
Dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym współczynnik aktywności
zawodowej wynosił 27,1%, wskaźnik zatrudnienia 22,8%, a stopa bezrobocia osiągnęła
poziom 16,1%.
2) Zmiany w udzielaniu pomocy publicznej pracodawcom zatrudniającym osoby
niepełnosprawne. W związku z wejściem w życie nowych unijnych rozwiązań (przepisów)
w zakresie pomocy publicznej, konieczne było przygotowanie nowelizacji ustawy
o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych376
oraz
dokonanie odpowiednich zmian w aktach wykonawczych.
a) Pracodawca otrzymał nowe ustawowe uprawienie w zakresie zwrotu kosztów:
przystosowania stanowiska pracy pracownika niepełnosprawnego, niezależnie od
tego, kiedy pracownik stał się niepełnosprawny,
pracownika, który stał się niepełnosprawny w trakcie zatrudnienia u tego
pracodawcy jak i przed tym okresem,
przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej
w powiatowym urzędzie pracy, a nie, jak miało to miejsce uprzednio, skierowanej
przez ten urząd do pracy na przystosowywanym stanowisku,
szkolenia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy
w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także
czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez
pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy,
kosztów budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów
i pomieszczeń zakładu (dotyczy tylko zakładów pracy chronionej).
b) Złagodzono warunki ubiegania się przez pracodawców o dofinansowanie do
wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. w przypadku zatrudnienia nowego
pracownika niepełnosprawnego, warunkiem uzyskania na niego dofinansowania jest
wykazanie wzrostu netto zatrudnienia ogółem, a nie jak dotychczas wzrostu netto
zatrudnienia ogółem i wzrostu netto zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych377
.
3) Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. 23.309 pracodawców złożyło wnioski o dofinansowanie miesięcznego wynagrodzenia
zatrudnionych osób niepełnosprawnych378
.
376 Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
(Dz. U. poz. 1873), zwana dalej nowelizacją z 2014 r. 377 Zmiany wynikające z art. 26b ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych
(Dz. U. poz. 1988). 378 W listopadzie 2014 r.
str. 157
243.348 pracujących osób niepełnosprawnych379
zostało zgłoszonych przez wszystkich
pracodawców do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
2.956.243.571 zł wydatkowano na miesięczne dofinansowanie wynagrodzenia osób
niepełnosprawnych w zakładach:.
pracy chronionej - tzw. rynek chroniony (1.970.544.722 zł),
innych niż zakłady pracy chronionej - tzw. rynek otwarty ( 985.531.109 zł),
mieszanych380
(167.739 zł).
4) Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach realizacji programów prozatrudnieniowych
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych współfinansowanych ze
środków pomocowych Unii Europejskiej.
Zrealizowano 18 projektów, z których 17 stanowiło kontynuację z lat poprzednich i 1 -
nowy. Wszystkie projekty realizowane były w partnerstwie z podmiotami mającymi
doświadczenie w realizacji zadań związanych z aktywizacją zawodową i społeczną osób
niepełnosprawnych.
Projekty wdrożyły nowatorskie podejście w zakresie zorganizowanych, kompleksowych
działań na rzecz uczestników projektów, wpływających m.in. na wzrost ich umiejętności
funkcjonowania na rynku pracy oraz zwiększenia inicjatywy, motywacji, a także
przedsiębiorczości w tym zakresie.
Zrealizowane projekty skierowane były do:
niepełnosprawnych absolwentów do 30 roku życia,
osób niepełnosprawnych w wieku 45+ z rzadko występującymi niepełnosprawnościami
i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi,
osób niepełnosprawnych skierowanych na staże w administracji publicznej.
Ponadto zrealizowano projekty o charakterze systemowym wpierającym osoby
niepełnosprawne na rynku pracy , w tym projekt:
a) Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych -
integracyjny projekt realizowany we współpracy ponadnarodowej.
Celem projektu było wypracowanie wytycznych w zakresie funkcjonowania trenera
pracy, który będzie wspierał osoby niepełnosprawne w uzyskaniu i utrzymaniu
zatrudnienia na otwartym rynku pracy, aktywnie poszukiwał pracy dla tej osoby
i utrzymywał kontakt z pracodawcą udzielając mu niezbędnej pomocy.
b) Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania
stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach.
Z prowadzonych przez różne instytucje badań wynika, że niedostosowana infrastruktura
oraz nieumiejętność przystosowania stanowisk pracy do potrzeb pracowników
niepełnosprawnych stanowią w Polsce główną barierę w zatrudnieniu tych osób.
Głównym celem projektu było podniesienie wiedzy/świadomości środowiska
zawodowego osób niepełnosprawnych poprzez opracowanie i upowszechnienie
ramowych wytycznych w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz
przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych
potrzebach.
5. infrastruktury (likwidacji barier funkcjonalnych).
1) Z informacji nadesłanej przez wszystkich Ministrów i Szefa Kancelarii Prezesa Rady
Ministrów jednoznacznie wynika, że znaczna część ogólnodostępnych budynków
w każdym resorcie i w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów jest już dostępna dla osób
niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózkach inwalidzkich. Otoczenie
379 W przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy było to 229.472,57 etatu. 380 Pracodawca, który w złożonych dokumentach na pracowników niepełnosprawnych wykazał część etatu pracownika u pracodawcy prowadzącego Zakład Pracy Chronionej oraz część etatu u pracodawcy nieprowadzącego Zakładu Pracy Chronionej.
str. 158
budynków w przeważającej większości również jest już dostępne dla osób
niepełnosprawnych (m.in. miejsca parkowania).
2) W projekcie Krajowej Polityki Miejskiej zwrócono uwagę na konieczność takiego
kształtowania przestrzeni miejskich, aby była zapewniona dostępność dla osób
niepełnosprawnych, co będzie sprzyjać jak najpełniejszemu uczestnictwu tych osób
w życiu zawodowym i społecznym.
Oznacza to m.in. konieczność uwzględniania różnorodnych kwestii: odpowiedniego
oznakowania ciągów komunikacyjnych, odpowiedniej wysokości krawężników,
dostosowania wejść do budynków, wind, ramp, komunikacji pionowej i poziomej,
antypoślizgowych nawierzchni, miejsc odpoczynku, pomieszczeń sanitarnych itp.
W wątku dotyczącym transportu i mobilności miejskiej zwraca się uwagę na konieczność
zapewnienia wszystkim mieszkańcom miast i ich obszarów funkcjonalnych dogodnych
warunków do przesiadek, powiązań pomiędzy różnymi środkami transportu,
bezpieczeństwa w pojeździe, na przystanku i w drodze do niego.
Zwraca się uwagę, że rozwiązania przestrzenne w miastach, szczególnie związane
z przystankami i centrami komunikacyjnymi, powinny uwzględniać potrzeby osób
z ograniczonymi możliwościami poruszania się.
Środki transportu obsługujące obszary miejskie powinny posiadać wyposażenie
ułatwiające ich samodzielne wykorzystywanie przez osoby niepełnosprawne.
Wydzielone miejsca do parkowania samochodów osób niepełnosprawnych powinny być
lokalizowane zarówno w miejscach wzmożonego występowania takich potrzeb, jak
również stanowić integralną część infrastruktury podstawowej.
3) W ramach podjętych prac nad Narodowym Planem Rewitalizacji prowadzone były
działania nad przygotowaniem założeń do ustawy o rewitalizacji. Zakładają one szerokie
traktowanie działań rewitalizacyjnych.
Jednym z istotnych elementów rewitalizacji mają być działania przeciwdziałające
wykluczeniu społecznemu. Powinny się one wyrażać m.in. uwzględnianiem zasad
projektowania uniwersalnego, tj. projektowania przestrzeni i obiektów budowlanych
w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich w możliwie największym stopniu.
Takie podejście do prowadzanych prac rewitalizacyjnych przyczyni się do zwiększenia
dostępności przestrzeni m.in. dla osób niepełnosprawnych czy starszych.
4) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych budynków i obiektów budowlanych
uczelni.
36 uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego
uzyskało dotacje celowe na dostosowanie budynków i obiektów budowlanych do potrzeb
osób niepełnosprawnych.
6. kultury.
1) Projekty realizowane przez instytucje muzealne były w dużej mierze kontynuacją
wcześniej podjętych działań na rzecz osób niepełnosprawnych.
Zdecydowana większość muzeów opracowuje specjalną ofertę dla osób
niepełnosprawnych, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości fizycznych
i psychicznych. Zwiedzanie muzeów, lekcje muzealne i programy często
przygotowywane są na prośbę i zlecenie różnych placówek współpracujących w tym
zakresie z muzeami. Pracownicy działów edukacyjnych są w kontaktach
z przedstawicielami tych placówek, z pedagogami, osobami zajmującymi się
profesjonalnie niepełnosprawnymi, z rodzicami i opiekunami dzieci. Z ich pomocą
i fachową radą opracowują zajęcia dydaktyczne dla tej grupy odbiorców.
Każdy rodzaj niepełnosprawności zwiedzających wymaga od personelu muzealnego
innego przygotowania do zaprezentowania zbiorów. W wielu muzeach, obok
sukcesywnie likwidowanych barier architektonicznych utrudniających osobom
niepełnosprawnym kontakt ze sztuką, podejmowane są działania wymagające od kadry
str. 159
muzeów nie tylko odpowiedniej wiedzy, ale też wrażliwości, a niekiedy diametralnej
zmiany podejścia do tej grupy zwiedzających.
Osoby niewidome mogą wejść do muzeów na ekspozycję z psem przewodnikiem, a po
wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym, pod opieką przewodnika, poznawać wybrane
elementy wnętrz za pomocą dotyku.
Instytucje muzealne przystosowują w coraz większym stopniu ekspozycje do odwiedzin
osób z dysfunkcją wzroku. Niewidomi i niedowidzący odbierają sztukę głównie poprzez
dotyk, muzea muszą więc być do tego przygotowane. Rozwiązaniem są zmniejszone
kopie i odlewy eksponatów, a do ich objaśniania - wypukłe makiety.
Muzea zatrudniają pracowników posługujących się polskim językiem migowym
a edukatorzy muzealni przechodzą kursy z audiodeskrypcji.
Muzea przygotowują specjalnie oznakowane „ścieżki zwiedzania”, opisy wystaw
w wersji dźwiękowej, podpisy pod eksponatami i katalogi w alfabecie Braille’a, dla
niedowidzących – duże litery, kontrastowe tło.
Nowo powstające muzea lub ich oddziały są w pełni przystosowane do potrzeb osób
niepełnosprawnych.
7. kompleksowych zmian w zakresie instytucji ubezwłasnowolnienia i zdolności do
zawierania małżeństw przez osoby z zaburzeniami psychicznymi.
Rozwiązania prawne służące ochronie osób niepełnosprawnych zawarte zostały
w opracowanym w 2014 r. przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekcie
założeń ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks rodzinny
i opiekuńczy, ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw.
Projekt ten przewiduje kompleksowe zmiany w zakresie instytucji
ubezwłasnowolnienia m.in. rezygnację z kilku obecnie funkcjonujących instytucji
prawnych w dziedzinie pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi, tj. opieki nad
osobami ubezwłasnowolnionymi całkowicie, kurateli nad osobami
ubezwłasnowolnionymi częściowo, a także kurateli dla osoby niepełnosprawnej
i zastąpienie ich jednolitą instytucją opieki. Przewiduje się, że nowelizacja będzie miała
na względzie wyłącznie stany niepełnosprawności psychicznej (a nie fizycznej) i to
określone syntetycznie – bez powoływania poszczególnych ich rodzajów.
Proponowany projekt założeń odchodzi od modelu, w którym orzeczeniem sądowym
pozbawia się osobę zdolności do czynności prawnych w zakresie określonym w sposób
abstrakcyjny i luźno tylko powiązany ze stanem psychicznym tej osoby.
Przyjmuje ona zasadę pełnej zdolności do czynności prawnych osoby dorosłej i, jako
wyjątki od niej, ograniczenia możliwości korzystania z tej zdolności, gdy jest to
konieczne ze względu na stan konkretnej osoby z zaburzeniami psychicznymi.
Proponowana nowelizacja ma także prowadzić do zmiany funkcji opieki i relacji
pomiędzy opieką a zdolnością do czynności prawnych. Orzekając o ustanowieniu opieki
sąd określi, w sposób pozytywny, zakres zadań opiekuna, przy czym może, stosownie do
potrzeb osoby korzystającej z ochrony, powierzyć mu określoną rolę w procesie
realizacji zdolności do czynności prawnych przez podopiecznego.
O ile w obecnym stanie prawnym sprawy o ubezwłasnowolnienie rozpatrywane są przez
sąd okręgowy, a o ustanowienie opieki i kurateli – przez sąd rejonowy, projekt założeń
przewiduje jednolite postępowanie przed sądem rejonowym – wydziałem rodzinnym
i opiekuńczym, w wyniku którego ustalony zostanie zakres niezbędnej pomocy dla osoby
z zaburzeniami psychicznymi, w tym ewentualnie zakres koniecznej ingerencji
zewnętrznej w dokonywanie przez tę osobę czynności prawnych. Tym samym umożliwi
to kompleksowe rozpoznanie sprawy danej osoby w jednym postępowaniu.
str. 160
W projekcie założeń przewiduje się także zmiany w przepisach prawa
procesowego, polegające na uchyleniu wymogu zezwolenia sądu na zawarcie
małżeństwa, wydawanego dotychczas na wniosek.
Projektowane jest wprowadzenie także obowiązku zasięgania przez sąd opinii biegłych
z zakresu psychiatrii lub neurologii, a także psychologa, na okoliczność czy małżeństwo
może być zawarte ze względu na to, że osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo znajduje
się w stanie uniemożliwiającym świadome wyrażenie woli.
Nową, pojawiającą się już w obcych systemach prawnych, instytucją przewidzianą we
wspomnianym projekcie założeń jest tzw. pełnomocnictwo opiekuńcze. Jego sens polega
na tym, że osoba dorosła i sprawna psychicznie, w formie aktu notarialnego, mogłaby
ustanowić konkretnego pełnomocnika, który byłby upoważniony do dokonywania
w imieniu mocodawcy określonych czynności, w tym także o charakterze osobistym,
gdyby mocodawca doznał w przyszłości zaburzeń psychicznych.
8. przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu.
1) 9 kwietnia 2014 r opublikowano rozporządzenie z dnia 26 marca 2014 r.Ministra
Administracji i Cyfryzacji w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia
udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług
telefonicznych. Zgodnie z przepisami muszą być, m.in. na stronie internetowej w formacie
tekstowym, dostępne:
◊ regulaminy i cenniki przygotowywane w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi
przez osoby niepełnosprawne,
◊ informacje o wszystkich udogodnieniach dla niepełnosprawnych oferowanych przez
danego dostawcę,
◊ ogólne warunki umowy o świadczenie usług, cenniki i regulaminy.
Dostawca usług ma obowiązek udostępnienia ogólnych warunków umowy
o świadczenie usług, cenników i regulaminów sporządzonych w alfabecie Braille'a.
Urządzenie powinno być dostosowane do rodzaju niepełnosprawności.
2) W 2014 r. kontynuowało realizację projektu systemowego – działania na rzecz rozwoju
szerokopasmowego dostępu do Internetu, którego elementem jest przeciwdziałanie zjawisku
wykluczenia cyfrowego wśród osób 50 +, także osób niepełnosprawnych.
W ramach projektu działają Latarnicy Polski Cyfrowej – lokalni wolontariusze, którzy uczą
jak korzystać z Internetu i nowoczesnych technologii, a przede wszystkim pokazują korzyści
z wykorzystania tych mediów w codziennym życiu. Uczestnicy warsztatów z latarnikami
dowiadują się, między innymi jak korzystać z bankowości elektronicznej, mediów
społecznościowych, e-usług czy zarejestrować wizytę u lekarza.
Od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. Latarnicy Polski Cyfrowej przeprowadzili ponad
13 tysięcy zajęć, w których uczestniczyło ponad 93 tysiące osób, w tym osoby
niepełnosprawne.
3) Narodowy Instytut Audiowizualny zlecił w 2014 r. – w ramach przeciwdziałania
wykluczeniu cyfrowemu osób niepełnosprawnych i udostępniania polskiego dziedzictwa
audiowizualnego dla osób niepełnosprawnych - opracowanie materiałów audiowizualnych
w formie transkrypcji, audiodeskrypcji i tłumaczeń migowych.
Dla osób głuchych Narodowy Instytut Audiowizualny udostępnił 25 materiałów
audiowizualnych opatrzonych tłumaczeniem migowym.
9. równoważnego dostępu osób niepełnosprawnych do służb ratunkowych.
Z uwagi na konieczność wdrożenia równoważnego dostępu do służb ratunkowych dla osób
niepełnosprawnych w 2014 r. zdecydowano się na wyodrębnienie w polskim prawodawstwie,
oprócz połączeń głosowych, również połączeń w postaci krótkich wiadomości tekstowych.
str. 161
10. wykorzystania funduszy europejskich na rzecz osób niepełnosprawnych.
W 2014 r. Komisja Europejska podjęła decyzję o przyjęciu polskiego Programu
Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. Działaniem na rzecz osób
niepełnosprawnych będzie poprawa zdolności podmiotów publicznych do wdrażania
postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jednocześnie realizowane
będą działania na rzecz tworzenia ram dla efektywnych polityk publicznych.
w tym na rzecz aktywizacji zawodowej i włączenia społecznego osób niepełnosprawnych
poprzez wypracowanie i wdrożenie instrumentów wspierających zatrudnienie.
Bezpośrednie wsparcie osób niepełnosprawnych, realizowane będzie w regionalnych
programach operacyjnych, finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego
i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
11. Traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów osobom
niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami
uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem.
Traktat został podpisany przez Polskę 24 czerwca 2014 r.381
Obecnie trwają
przygotowania do ratyfikacji traktatu przez Unię Europejską. W Radzie Unii Europejskiej trwa
dyskusja na temat formuły umożliwiającej jednoczesną ratyfikację Traktatu przez państwa
członkowskie UE. w związku z tym kontynuowało w 2014 r. prace związane z przyjęciem
traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) w sprawie ułatwienia dostępu
do utworów opublikowanych osobom niewidomym i niedowidzącym oraz osobom
z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi im zapoznawanie się z drukiem.
Państwa, strony Traktatu zobowiązały się wprowadzić do krajowych regulacji przepisy
o dozwolonym użytku na rzecz jego beneficjentów w taki sposób, aby beneficjenci mogli
w ułatwiony sposób korzystać z krajowych i zagranicznych książek i prasy.
Niepokojące tendencje w obszarze: 1. rynku pracy.
1) Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym wciąż pozostają w większości poza
rynkiem pracy, mimo znaczącego subsydiowanego wsparcia ze środków Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i budżetu państwa, 2) Instytucje publiczne (m.in. ministerstwa i urzędy centralne) w przeważającej większości
nie osiągnęły jeszcze ustawowego 6 procentowego wskaźnika zatrudnienia osób
niepełnosprawnych,
3) Niezadawalające jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej, mimo
wprowadzenia w 2011 r. korzystnych dla osób niepełnosprawnych zmian w przepisach
o służbie cywilnej, w tym wprowadzonej zasady pierwszeństwa w zatrudnieniu w służbie
cywilnej w tych resortach i urzędach centralnych, w których wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia o naborze,
jest niższy niż 6%, pod warunkiem, że osoba niepełnosprawna uczestnicząca w naborze
znajdzie się w gronie nie więcej niż pięciu najlepszych wyłonionych kandydatów.
Z nadesłanej informacji wynika także, że resorty i urzędy centralne są zainteresowane
zwiększeniem zatrudnienia osób niepełnosprawnych starając się dotrzeć do jak największej
liczby osób niepełnosprawnych m.in. przez nawiązanie współpracy z organizacjami
pozarządowymi zajmującymi się aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych.
2) edukacji.
Osoby niepełnosprawne są gorzej wykształcone w porównaniu z osobami sprawnymi, co
niekorzystnie wpływa na ich mobilność zawodową i konkurencyjność na rynku pracy pod
względem umiejętności zawodowych.
Z danych statystycznych wynika, że wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest tym
wyższy im wyższe wykształcenie posiadają te osoby.
381 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego angażowało się aktywnie w promocję postanowień traktatu organizując konferencję prasową na ten temat (3 lipca 2014 r.) oraz biorąc udział w konferencjach i wydarzeniach związanych ze środowiskiem osób niewidomych.
str. 162
Projektowane działania (inicjatywy) w obszarze:
1. zatrudnienia.
1) Długofalowym priorytetowym działaniem będzie sukcesywne zwiększanie zatrudnienia
osób niepełnosprawnych, w szczególności biernych zawodowo w wieku produkcyjnym,
głównie w kontekście zachodzących w kraju zmian demograficznych. Projektowane są prace zmierzające wprowadzenia do przepisów zasad i metod
wypracowanych w ramach projektu Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia
osób niepełnosprawnych, a dotyczących funkcjonowania trenera pracy, który będzie wspierał
osoby niepełnosprawne w uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia na otwartym rynku pracy,
aktywnie poszukiwał pracy dla tych osób i utrzymywał kontakt z pracodawcą udzielając mu
niezbędnej pomocy.
2) Kontynuowana będzie promocja zatrudnienia osób niepełnosprawnych w służbie
cywilnej m.in. w formie szkoleń kadry służby cywilnej, spotkań konferencyjnych
i seminaryjnych, a także zostaną podjęte działania zachęcające ministerstwa i urzędy
centralne do nawiązania ściślejszej współpracy z organizacjami pozarządowymi
zajmującymi się wsparciem osób niepełnosprawnych na rynku pracy. 2. edukacji.
Kontynuowane będą działania zachęcające osoby niepełnosprawne do:
uzupełniania wykształcenia lub kontynuowania nauki w ramach prowadzonego
kształcenia ustawicznego m.in. w celu zdobycia, zmiany lub podwyższenia kwalifikacji
zawodowych, zgodnych z zapotrzebowaniem rynku pracy.
Warto nadmienić, że podmioty prowadzące kształcenie ustawiczne w formach
pozaszkolnych zobowiązane są prawnie do zapewnienia warunków organizacyjnych
i technicznych umożliwiających osobom niepełnosprawnym udział w kształceniu.
kształcenia zawodowego odpowiadającego zapotrzebowaniu lokalnego rynku pracy
oraz w zawodach zastrzeżonych tylko dla osób niepełnosprawnych: niewidomych (np.
technik masażysta, technik tyfloinformatyk)), z upośledzeniem umysłowym w stopniu
lekkim (pracownik pomocniczy obsługi hotelowej).
podejmowania nauki na wyższych uczelniach oraz rozpoczynania pracy naukowo-
dydaktycznej.