1 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011
Haitian Creole, Summer 2011
Benjamin Hebblethwaite, University of Florida at Gainesville
Lesson Plan ~ week 1 day 1
1. Present syllabus in English
Fill in information cards [6:15 - 6:35; ~ 20 minutes]
Byenvini nan klas kreyòl!
1) Name:
2) Age:
3) Year in school:
4) Major:
5) Language(s) spoken at home growing up:
6) Language(s) spoken at this time:
7) Interests:
8) In your opinion, what makes a language class fun and
interesting?
9) What are your reasons for taking Haitian Creole?
10) How much Haitian Creole do you understand? 1 – 10
where 1 = none and 10 = fluently
None Fluently
Speaking 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Reading 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Writing 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Listening 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11) Do you listen to Haitian music?
2. TPR [notecards]
2 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Fè sa!
kanpe chita mache
souri leve bra ou desann bra ou
danse chante danse
manyen pale gouye
1 2 3
4 5 6
Ki jan ou rele?
Ki jan ou rele?
Mwen rele Benn
b) ask individuals in the class
c) chain drill [-6:47; 6 minutes]
Ki jan li rele?
d) rhetorical with picture (show 1 photo)
3 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki jan li rele?
Li rele Maten Litè King, Jinyò
4 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Mande patnè w ki jan li rele:
5 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
A. Ki jan yo rele, zanmi mwen?
B. Enben, zanmi mwen, yo rele...
e) show ss several pictures, ask individual ss: Ki jan li rele?
f) put up 5 pictures, ss mingle asking, ki jan li rele [-6:53; 6 minutes]
6 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
A. Mande patnè ou, ki jan yo rele, zanmi mwen?
B. Enben, zanmi mwen, yo rele...
1 2
3 4
7 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
5
Ki jan ou ye? 1
M byen > e ou menm?
M kontan > e ou menm?
M ap boule > e ou menm?
M pa pi mal > e ou menm?
M la > e ou menm?
M ap kenbe > e ou menm?
M pa byen > e ou menm?
Mande patnè w ki jan li ye.
Ki jan yo ye?
1
b) show ss the above responses. [1]
c) choral & individual repetitions [2]
d) ask individual ss [1]
e) chain drill [2]
f) ss mingle around the class asking each other [2] [-7:01; 8 minutes]
9 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
--- 44 minutes ---
5) Dyalòg a) read the dialogue [1]
b) read the dialogue w/ choral repetition [3]
c) select 2 students to read the dialogue... select 2 more [3]
d) read dialogue in pairs / switch roles [3]
[7:11; 10 minutes]
6) Presentation of pronouns: mwen, ou, li, nou, yo & related vocabulary
a) rhetorical: pointing at ss
10 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
b) show ss list of pronouns and personal names, ask them ki moun sa a?
Sèvi ak pwonon li ak yo pou ranplase non yo:
A. Ki moun sa a?
B. Enben, se li menm, se Flò.
1. Flò
2. Michèl
3. Nikola
4. Sara
5. Jan ak Mari
6. Mari ak Jòj
7. Sadrak ak Jan
8. Mwen, Bouki ak Timalis
9. Mari ak Jak
10. Liknè, Ti Blan ak Lolo
11. Tig ak Liyon
Continue activity with pictures, ask individual ss:
11 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki moun li ye? Ki moun yo ye?
Monchè/Machè, se yo, se Simpsons yo... ou pa wè?
[7:19; 8 minutes]
12 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
7) New vocabulary
a) rhetorical w/ pictures ~
Ki moun sa a?
Ki msye sa a?
Ki timoun sa a?
Ki ti dam sa a?
Ki madanm sa a?
Ki gason sa a?
Ki fi sa a?
13 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
b) choral & individual reps w/ new vocabulary
moun nan
msye a
timoun nan
ti dam nan
madanm nan
gason an
fi a
prezidan an
pwofesè a
elèv la
c) show ss photos, ask ss to ask partner who is in the picture,
Example,
14 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
A: Ki moun li ye?
B: Se prezidan an, monchè/machè.
moun nan | msye a | timoun nan | ti dam nan |
madanm nan | gason an | fi a | prezidan an |
pwofesè a | elèv la | zonbi a | ti sourit la
1 2 3 4
5 6
7 8
15 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
[7:25; 6 minutes]
------------------------------------------------------------------------------------------
Lesson Plan ~ week 1 day 2
1. Review
a) Rhetorical ~ Ki jan ou rele?
Ask individual ss. Ss ask classmates. [3]
b) Rhetorical ~ Ki jan ou ye? Provide a reminder on document camera:
Ki jan ou ye?
M byen > e ou menm?
M kontan > e ou menm?
M ap boule > e ou menm?
M pa pi mal > e ou menm?
M la > e ou menm?
M ap kenbe > e ou menm?
M pa byen > e ou menm?
c) Choral & individual reps.
d) Ask individual ss. Ss ask each other. [4]
e) Review vocab. & display pictures of various people
Ki moun sa a?
Ki msye sa a?
Ki timoun sa a?
Ki ti dam sa a?
Ki madanm sa a? [4]
[6:15-25; 10 minutes]
2. Dyalòg, p. 5 APK
16 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
a) Read the dialogue slowly [2]
b) Choral rep. [3]
c) Read dialogue, select ss to repeat after me [correct pronun.] [2]
d) Select 2 ss to read the dialogue to the class [correct pronun.] [2]
e) Read dialogue w/ partner. [3]
[-6:37; 12 minutes]
3. New vocabulary from the dialogue
a) choral & individual reps.
A. Bonjou, monchè.
B. Bonjou, machè.
A. Sa k pase?
B. M la/M ap kenbe...
b) rhetorical, show ss a picture of a man & woman, greet picture:
“Bonjou, machè!”
c) ask various ss to do the same.
[-6:42; 5 minutes]
4. Grammar note working out from the dialogue.
f) ask ss to repeat the following excerpts from the dialogue after me: [3]
17 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
PWONON MWEN AK OU
Ban m nouvèl ou? Mwen/M …after a VOWEL = ok
Ban mwen nouvèl ou?
M byen Mwen/M …before a CONSONANT = ok
Mwen byen
M ap boule M …before a VOWEL = ok
*Mwen ap boule Mwen …before VOWEL = not ok
Li pale ak mwen Mwen …after CONSONANT = ok
*Li pale ak m M … after CONSONANT = not ok
----------------------------------------------------------
M pa pi mal, ou byen tou?
Ou manje yon anbègè
M wè ou → M wè w
M ap gade ou → M ap gade w
Ou ap danse → W ap danse
18 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Mwen oubyen m ? 1. Ban ____ nouvèl ou?
2. ______ byen.
3. ______ pa pi mal.
4. ______ ap boule.
5. Ou pale ak ________.
Ou oubyen w 6. ______ wè gason an.
7. M wè ______.
8. ______ ap ekri li yon lèt.
9. ______ ap gouye nan nayklèb la.
10. Li vann _____ radyo a.
Pwonon li ak nou
L ap boule …L before VOWEL = ok
*Li ap boule …li before VOWEL = not ok
Li byen tou? ... Li before CONSONANT = ok
*L byen tou ... l before CONSONANT = not ok
Li wè l. …Li or li after VOWEL = ok
Li wè li
N a wè, tande? …N before a VOWEL = ok
*Nou a wè, tande? …NO nou before VOWEL
Nou byen tou? …Nou/n before CONSONANT
N byen tou ?
Ou wè n …N/nou after VOWEL
Ou wè nou
19 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Li oubyen l 1. ___ ap boule.
2. ___ byen tou.
3. Yo wè ____.
4. _____ ap aprann kreyòl.
5. ______ pale kreyòl.
Nou oubyen n ? 6. ___ a wè, tande?
7. ___ byen wi.
8. Yo wè ___.
9. ____ aprann kreyòl.
10. _____ koute mizik konpa.
Pwonon yo
Yo byen tou? …Only yo before CONSONANT
*Y byen tou
Y al lekòl …Y before VOWEL
Yo al lekòl OK, but y prefered
Li wè yo Only yo after VOWEL
*Li wè y
Y oubyen Yo? 1. ___ byen.
2. ___ ap kenbe.
3. Li wè ___.
4. _____ap aprann kreyòl
5. ________pale kreyòl ak ti gason an.
6. _______ ap vini nan klas kreyòl la.
20 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ranplase non yo ak pwonon yo:
Egzanp, ___ ap boule. (Bòb)
> L ap boule.
1. ____________ byen. (Mwen)
2. ____________ ap kenbe. (Ou)
3. ____________ pa pi mal. (Nou)
4. ____________ la. (Mwen, Ti Malis ak Bouki)
5. ____________ ap boule. (Bòb Mali ak Pitè Toch)
6. ____________ al lekòl. (Prezidan ak Vis Prezidan)
7. ____________ kontan. (Mari, Àn, Sara)
8. ____________ a wè w pita. (Jòj)
9. ____________ rele Jan. (Mwen, ou ak Gari)
10. ____________ ale. (Jan ak Jòj)
21 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
AP = Makè vèbal!
M ap danse
W ap danse
L ap danse
N ap danse
Y ap danse
M ap mache
W ap mache
L ap mache
22 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Y ap mache
~ M ap mache ANPIL!
~ M ap pale ANPIL ANPIL!
~ M ap danse ANPIL ANPIL ANPIL!
ap = yon aktivite ki kontinye
ap = yon aktivite ki pwogrese
ap = yon aktivite ki pa fini
23 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Fè kontraksyon ak pwonon yo ak makè vèbal ap la Egzanp:
Mwen ___ kenbe
= M ap kenbe
1. Li ______ boule.
2. Yo ______ kenbe.
3. Nou _____ pale.
4. Ou _____ boule
5. Li _____ kenbe.
6. Mwen _____ pale.
7. Nou _____ boule.
8. Mwen _____ kontre.
9. Li _____ wè.
10. Yo _____ pale.
Di patnè w ki sa y ap fè nan foto yo:
1. 2. 3.
4. 5. 6.
24 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
[7:13; 11 minutes]
[Extra, use to bring up differences between null verb (past tense) versus ap-verb
(present tense]
Show ss a time line on the doc-cam:
27 29 4....
jodi a lòt senmenn
a) Ask ss where to situate: mwen mache vs. m ap mache and m pale vs. m ap pale; and Ss
practice the use of the short/long pronouns w/ ap. Call on individual ss.
[2]
Li pwovèb kreyòl yo pou patnè w: Gwo chen tonbe, ti chen tonbe. [Big dogs fall, little dogs fall.
(Large or small, we all get sick.)] Kò se zèb: l a pouse ankò.
[The body is like the grasses: it will grow again.] Lasante se pi gwo richès.
25 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
[Health is the greatest wealth.]
26 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Revize rapid ak twa moun
Ki jan li rele?
Li rele…
Ki jan ou ye? ~ E ou menm?
Kèk bagay ki nan klas la
Ki sa sa ye?
Se yon liv
Se yon kaye
Se yon kreyon
Se yon plim
Se yon règ
Se yon chifon
Se yon biwo
Se yon tablo
Se yon tab
27 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Mande patnè w,
A. Ki sa sa ye?
B. Enben patnè mwen, se yon ...!
1 2 3 4
5 6
7 8
28 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki kote bagay/bèt la? Eske li sou tab la oubyen anba tab la/chèz la?
29 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Lòt vokabilè lekòl ki enpòtan Se yon lekòl > Gen yon lekòl / Gen lekòl
Se yon klas.
Se yon elèv
Se yon ban / se yon chèz
Se yon pòt
Se yon fenèt
Se yon drapo
Se yon chifon
Se yon televizyon / pwojektè
Se yon mi
30 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
FORMAL / AK RESPÈ Good morning, madam / sir! Bonjou, madanm / msye! Good afternoon / evening! Bonswa! INFORMAL / ANT ZANMI Good morning, little brother Bonjou, ti frè! [to a young man]! Good morning, old brother [to an Bonjou, vye frè! old man]! Good afternoon, my sister [to a Bonswa, sò mwen! woman of any age]! Good afternoon, my child [to a Bonswa, pitit mwen! boy or girl up to the teens]! You remember me? Ou chonje m? I remember you. M chonje ou. How are you? Kijan ou ye? Fine, thanks. Byen / Pa pi mal non, mèsi.
And your family? E moun yo?
31 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
I am Dr . . . Mwen se dòktè . . . And what is your name? E kijan ou rele? My name is . . . M rele . . . What’s the problem? Ki pwoblèm ou? Show me where it hurts you. Montre m kote l fè ou mal. Stand up./Sit down./ Lie down. Kanpe./Chita. / Kouche. Do what I’m doing, like this. Fè menm jan ak mwen, kon sa. Do you feel better now/ Ou santi ou pi byen kounye a / today? jodi a? Tell me what I just told you. Di m sa m fèk di ou la. You’re in great shape! Ou anfòm! You don’t need to be afraid. Ou pa bezwen pè.
32 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Sickness spares no one. Maladi pa konn vanyan. It’s unchanged. Li ret menm jan. It’s the same thing. Se menm bagay. Really? Se vre? Courage! Kouraj! Hang in there! Kenbe, pa lage! I’m really sorry. Sa byen fè m lapenn. Yes, doc. Wi, dòk.
33 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Transfòme fraz yo ak ap 1. Mwen mache > m ap mache…
2. Yo pale >
3. Nou danse >
4. Li wè yo >
5. Mwen kenbe li >
6. Ou boule >
7. Nou kontre yo >
8. Li pale ak mwen >
9. Gason an jwe gita a
10. Kote gason an ki jwe gita a? >
34 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Teyat kreyòl. ~ itilize ap
manje, bwè, gade, danse, chante, pale, jwe gita...
Atik endefini sengilyè ak pliriyèl
Gen yon chèz Gen chèz
Se yon chèz Se chèz
Gen yon plim Gen plim
Se yon plim Se plim
Gen yon elèv Gen elèv
Se yon elèv Se elèv... kreyon, tab, liv, etc.
35 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kèk pwepozisyon
Kote... chèz la? > Chèz la nan klas la.
> Bibliyotèk la deyò klas la
> Règ la anndan liv la
> Liv la sou tab la
> Liv la anba tab la
> Liv la
devan tab la
> Liv la dèyè tab la
Kote elèv la ?
Kote règ la ?
Kote pwofesè kreyòl la?
Kote tablo a?
Kote pwojektè a ?
Kote kafe a?
Kominike. Mande patnè ou kote bagay yo ye.
Kote liv la? > Liv la anba tab la
Sou/anndan/dèyè/devan/anba/anwo/nan
liv règ klas fenèt
chèz pòt elèv pwofesè
36 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Lòd ak vèb. Pran liv la
Ekri nan liv la
Fèmen liv la
Montre liv la
Louvri liv la
Mache rive devan pòt la
Depoze liv la
Kanpe sou liv la
Manyen liv la
Ekri nan liv la
Bay patnè w yon lòd! (Itilize vokabilè ki nan klas la!)
Montre liv la!
37 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Al sou chèz la...pran chèz la Al sou biwo a...louvri liv la
Al sou tab la...
Al sou pòt la...
Al sou tablo a...
Al sou chèz la...
Al sou biwo a...
Al sou pòt la...
Al sou tàb la
Atik endefini Endefini pliriyèl Defini sengilye Ti fraz
Se yon chèz Se chèz Se chèz la Chèz la bon
Se yon elèv Se elèv Se elèv la Elèv la bèl
Se yon kaye Se kaye Se kaye a Kaye a bon
Se yon tablo Se tablo Se tablo a Tablo a bèl [3]
Ki diferans yo genyen?
Se chèz la
Se elèv la
Se kaye a
Se tablo a
Se elèv __
Se drapo__
Se fenèt ___
Se pòt ___
Se klas___
Se lekòl___
Se kaye___
Se règ___
Se biwo___
Se tablo___
38 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Se tab___
Se zonbi _____
Se pastè ______
Se liv ______
Pliriyèl
Se elèv la > se elèv yo
Se drapo a > se drapo yo
Se fenèt la, se fenèt yo
Se pòt la > se pòt yo [2]
Aktivite dwèt. Sengliyè oubyen pliriyèl
Se elèv ___la/yo Se drapo__
Se fenèt ___ Se pòt ___
Se klas___ Se lekòl___
Se kaye___ Se règ___
Se biwo___ Se tablo___
Se tab___
Pwofesè a lonje dwèt li sou bagay ki nan klas la…
Kisa sa ye?
Se pòt la! ~ Se kaye a! [2; 6:42]
chita kanpe vire mache
rete danse souke kò yaya
39 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Mete ap nan fraz sa yo:
Mwen pale ak elèv yo
Mwen pale ak chèf la
Mwen mache anpil jodi a
M pale kreyòl...
Se ti dam nan k ap chante nan klas la.
M li liv la
M kenbe yon kreyon
M pran yon chèz
M kenbe yon bèl flè
M bo madanm mwen
[2]
[2]
Kisa ou ap fè? Kisa m ap...
M ap montre liv la M ap kenbe yon plim
M ap pale ak Gabi M ap pran yon règ
1. Kisa w ap kenbe?
2. Kisa w ap montre?
3. Kisa w ap pran?
4. Kisa w ap kenbe?... epi kisa ou ap depoze?
5. Kisa w ap fè?
6. Kisa w ap aprann?
7. Kisa w ap fè aswè a?
8. Kisa w ap manje?
9. Ki kote w ap danse?
40 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pratike pale ak vèb sa yo:
A. Kisa ou ap achte?
B. M ap achte yon kreyon.
1. achte
2. fèmen
3. manyen
4. depoze
5. louvri
6. aprann
7. etidye
8. manje aswè a
Di patnè ki sa moun sa yo ap fè epi ki kote y ap fè l?
1 2 3
4 5 6
41 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Aprann pral / prale
Mwen prale nan klas la
Ou prale nan jaden li
Li prale lapòs
Nou prale lekòl
Yo prale legliz
Ki diferans genyen ant de fraz sa yo?
M ale nan
dispansè a.
M prale nan dispansè a.
Kisa prale vle di?
ap + ale = prale
Yon lòt diferans: M prale ...nan yon magazen
…nan yon izin
…nan dispansè a
…nan yon jaden [2]
M prale ...lapòs
…lavil
…lekòl
…legliz
Kote ou prale?
Ki diferans genyen ant A ak B? A. B
M prale... nan yon magazen M prale... lapòs
nan yon izin lavil
nan dispansè a lekòl
42 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
nan yon jaden legliz
A. = GEN PWEPOZISYON
B. = PA GEN PWEPOZISYON.
= MO KOUMANSE AVÈK LA- AK LE-
Pratike ak prale
Egzanp, Li > A. Ki kote… prale? B. Li prale nan magazen
1. Ou (legliz) 6. Jan-Jak (lavil)
2. Sadrak (magazen) 7. Larak (izin)
3. Mari ak Gabi (lekòl) 8. Ti Blan ak Lolo (lapòs)
4. Lik (jaden) 9. Nou (dispansè)
5. Bobo (lapòs) 10. Mwen (tanp/peristil Vodou)
Ki kote ou prale jodi a? Mwen prale…
1 2 3
43 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
4 5
Revizyon atik defini an:
Sijè Vèb Objè
gade | ...liv ___ ...silabis ___
louvri | ...radyo ______ ...tab ______
achte | ...flè ______ ...tablo______
M | fè | ...devwa ______ ...esè______
Ou | fèmen | ...aktivite______ ...djòb ______
Li | salye |
Nou | tcheke | ...msye ______ ...odinatè ______
Yo | mete | ...fi________ ...sidi________
44 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
koute | ...mèt ______ ...pwofesè______
depoze | ...mizik______ ...kasèt______
Pran | ...règ______ ...fig______
...papye______ ...chemiz______
45 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki kote ou prale ? > M prale nan yon magazen
magazen lekòl lapòs jaden
dispansè lavil izin legliz
Konbine [Sijè + [Vèb + [Objè ]]]
Egzanp : M ap pale ak elèv yo / Elèv la pale ak lapolis
Sijè : elèv msye Ti dam
mwen yo li
Vèb yo :
pale ak achte
fèmen manyen
pran louvri
chita nan kanpe sou
depoze li
Objè yo :
kaye liv fenèt tab
elèv pòt chèz lapolis
46 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Aktivite maryaj mo (HEMP)
1. I don’t speak Haitian Creole. a. Tanpri, pale pi fò.
2. I speak only a little b. Souple, pale dousman.
3. Please speak slowly. c. M bezwen entèprèt la.
4. Please speak louder. d. M pa pale kreyòl.
5. I need the interpreter. e. M pale sèlman yon ti kras
6. I don’t understand. f. Koute, wi.
7. What did you say? g. Repete, souple.
8. Repeat, please. h. Ou tande?
9. Again, please. i. Ou konprann?
10. You understand? j. Ankò, souple.
11. You hear? k. Di mwen, non, . . .
12. Listen. l. M pa konprann.
13. Tell me . . . m. Ki sa ou di?
Posesif la ~ Prezantasyon
Se kreyon mwen? Wi, se kreyon w.
Se lajan ou? Wi, se lajan mwen.
Se plim li? Wi, se plim li.
Se klas kreyòl nou? Wi, se klas kreyòl nou.
Se liv yo? Wi, se liv yo
Konpare gramè kreyòl ak gramè anglè
Se klas ou? Wi, se klas mwen.
47 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Is it your class? Yes, it is my class. [2]
Gade senk (5) bagay patnè ou genyen. Mande li si se pou li:
Se kaye ou? Wi, se kaye mwen.
Se klas yo? Wi, se klas yo. [3]
Ranplase non yo ak pwonon posesif yo
Egzanp: Se kay Jak? Wi, se kay li.
1. Se plim Iv?
2. Se kay Mari ak Ti Jan?
3. Se chifon pwofesè a?
4. Se chèz elèv yo?
5. Se kafe Lwi ak Anita?
6. Se kreyon mwen, Jòj ak Lik?
7. Se lapòs Gènzvil? Yes, it’s its…
8. Se legliz ou?
9. Se sidi Benn?
48 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Vokabilè rad
chemiz oubyen wòb?
ba yo oubyen chosèt?
kòsaj oubyen vès?
pantalon oubyen kravat?
mayo oubyen tenis?
49 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
soulye oubyen bòt?
50 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
sapat oubyen bat lenbe?
jip oubyen mini jip?
51 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pratike pi plis!
Egzanp, Kisa w vle achte, monchè/machè? M vle achte yon chemiz!
1 2 3 4 5
6 7 8
9 10
53 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Rad + Posesif
Se chemiz Wayklèf? Wi, se chemiz li
oubyen
Se chemiz Mari? Non, se pa chemiz Mari, se
chemiz Wayklèf
1 2 3 4
Wayklèf Mari Àn Benn
5 6 7
Beyatris Jan-Lik Gari
54 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
8 9
Bouki Ti Malis
10 11
Jan Loran
12 13
Mari-Wòz Leyoni
55 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
14 15 16
Jilbè Souzi Ti Bebe
Kanpe, mande lòt elèv yo…
Example: Se mayo ou?
Wi se mayo mwen
Vèb ak vokabilè rad
Mwen mete mayo a
Fi a ap wete minijip li pou l benyen
M boutonnen kòsaj la
M deboutonnen chemiz la
M zipe pantalon mwen
M dezipe pantalon mwen pou m pipi
M lave pantalon mwen nan dlo
M siye soulye mwen
Mwen eseye mayo a nan yon magazen
56 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kisa ou fè ak mayo a?
Ou mete mayo a.
mete\ wete\ boutonnen\ deboutonnen\ zipe\ dezipe\lave\siye\ eseye\
1. Kisa ou fè ak pantalon an?
2. Kisa ou fè ak soulye?
3. Kisa ou fè ak chemiz la?
4. Kisa ou fè ak kòsaj la?
5. Kisa ou fè ak jip la?
6. Kisa ou fè ak pantalon nan magazen an?
7. Kisa ou fè ak ba yo?
8. Kisa ou fè ak chosèt yo?
9. Kisa ou fè ak wòb la?
10. Kisa ou fè ak pantalon (ou vle dòmi)?
Ou gen yon randevou. Ou prese! Fè vit. Bay patnè a kèk lòd.
Boutonnen chemiz la vit!
Nimewo yo en onz
de douz
twa trèz
kat katòz
senk kenz
sis sèz
sèt disèt
uit / wit dizuit / dizwit
nèf diznèf
dis ven
1-5; 5-10; 10-15; 15-20; 1-10; 10-20
57 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
1 5 11 6 3 17 13 4 7 8
12 14 18 20 18 19 15 12 19 13
6. Dyalòg (paj 15 chapter 4)
a. Read the dialogue slowly [2]
b. Choral rep. (divide class in 2 groups) [1]
c. Select indiv. ss to read for class after me [correct pronun.] [1]
d. Rhetorically present new vocab. from dyalòg (set 1):
~ Ki jan ou ye?
~ M byen
~ E moun yo?
~ Tout moun anfòm, papa.
~ Ki kote ou prale la a? [1]
g. Choral & individ. reps [1]
h. Introduce closely related constructions:
Ki jan ou ye? Ki jan moun yo ye?
Mwen anfòm! Se sa papa!
Ki kote ou mache la a? [1]
58 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
i. Choral & individ. reps [1]
j. Rhetorically present new vocab. from dyalòg (set 2)
M pral fè yon ti vire... Ou ap mache
M pral... achte yon ti kafe... Ou ap bwè kafe pita
N a wè pita... Ou ap dòmi pita [1]
k. Choral & individ. reps [1]
l. Introduce closely related constructions: [1]
M ap mache, m ap fè yon ti vire
Kafe a bon!
L a wè pita. Klas la pita.
m. Choral & individ. reps [1; 7:30]
--------------------------------------------------------------------------
Devwa Go to Listening lab or Class Website (see syllabus),
“Sou wout petyonvil”
listen to page 18 (Text of listening is on page 19 in APK, Koute byen
section)
Do Annou tcheke C page 24
Read 27-31
Do C page 28, Annou pratike A & B page 29-30
59 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Revizyon aktivite rad + pozesyon
Egzanp: Se mayo Lik? (Jòj)
Non, se pa mayo Lik, mayo Jòj.
Se jip mwen? (Sizàn)
Se chosèt ou? (mwen)
Se kravat mwen? (Bòb)
Se soulye m? (Anita)
Se jip Mari? (Àn)
Se chapo Makati? (Jan-Klòd)
Se mayo Ti Lolo? (Jid)
Se vès Gari? (Nikola)
Se pantalon Jak (mwen)
Se sapat Wòz (ou)
Revizyon nimewo yo
1. 11
2. 14
3. 18
4. 12
5. 15
6. 13
7. 20
8. 19
9. 17
10. 16
Ti Dikte
onz nèf
katòz senk
dizuit ven
60 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pratike ak vèb yo. Bay patnè ou yon lòd.
Vèb + Rad + Atik Defini
Egzanp : Mete chemiz la!
Vèb yo :
mete ~ wete | boutonnen ~ deboutonnen | zipe ~ dezipe | eseye | lave | siye
| pran | achte
Rad :
1 2 3 4 5
6 7
61 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Endefini, Defini, Demonstratif…
a. b. c. d.
Se yon tab > Tab la > Tab sa a > Manyen tab sa a
Se tab > Tab yo > Tab sa yo > Manyen tab sa yo
Se yon elèv > Elèv la > Elèv sa a > Pale ak elèv sa a
Se elèv > Se elèv yo > Elèv sa yo > Pale ak elèv sa yo
Estrikti :
Pale ak elèv sa a
Speak with that student
Pale ak elèv sa yo
Speak with those students
62 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pratike sa a and sa yo
Egzanp: ~ Ki tab? ~ Tab sa a!
~ Ki tab yo? ~ Tab sa yo!
Ale nan yon magazen
Elèv 1: Kisa l ap achte?
Elèv 2: L ap achte chemiz sa a.
or L ap achte chosèt sa yo.
1 2 3 4 5
6 7
63 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
18 Me rive! Jou drapo a la!
http://www.youtube.com/watch?v=Tz5TWwPJ9t4
64 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
[358]
Pou Ayiti peyi Zansèt yo | country
Se pou n mache men nan lamen | hand
Nan mitan n pa fèt pou gen trèt | traiter
Nou fèt pou n sèl mèt tèt nou | indepen...
Annou mache men nan lamen
Pou Ayiti ka vin pi bèl | can become more
Annou, annou, met tèt ansanm
Pou Ayiti onon tout Zansèt yo.|in the name of
Pou Ayiti ak pou Zansèt yo
Fo/Fòk nou kapab vanyan gason
Moun pa fèt pou ret avèk moun
Se sa k fè tout Manman ak tout Papa
Dwe pou voye Timoun lekòl
Pou yo aprann, pou yo konnen
Sa Tousen, Desalin, Kristòf, Petyon
Te fè pou wet Ayisyen anba bòt blan.
Pou Ayiti onon Zansèt yo
Se pou n sekle se pou n plante
Se nan tè tout fòs nou chita
Se li k ba nou manje
Ann bite tè, ann voye wou
Ak kè kontan, fòk tè a bay.
Sekle,wouze, fanm kou gason
Pou n rive viv ak sèl fòs ponyèt nou.
Pou Ayiti onon Zansèt yo
Ann leve tèt nou gad anlè
Pou tout moun, mande Granmèt la
Pou l ba nou pwoteksyon
Pou move zanj pa detounen n
Pou n ka mache nan bon chimen
Pou libète ka libète
Fòk lajistis blayi sou peyi a.
Nou gon drapo tankou tout Pèp.
Se pou n renmen l, mouri pou li.
Se pa kado, blan te fè nou
Se san Zansèt nou yo ki te koule
Pou nou kenbe drapo nou wo
Se pou n travay met tèt ansanm.
65 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pou lòt, peyi, ka respekte l
Drapo sila a se nanm tout Ayisyen.
66 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Lafanmi / Pa + ap / Vokabilè figi Vèb bay / HEMP 33-35 – Open-ended conversation
activity
Lafanmi Jan
Orilya, Similyen, Chal, Lamèsi, || Lik Gari Mari Jòj Patrisya Sizàn
Ivòn ak Tidjo
Chal se pitit Orilya ak Similyen || Sizàn se pitit Mari ak Jòj
Lik se frè Chal
1. Kisa _blablabla__ ye pou __blablabla_
Kategori pitit-pitit / nyès / neve / kouzin / kouzen / bopè / bèlmè / matant /
monnonk
manman / papa / granpapa / grann / mari~madanm
Similyen: Orilya:
mari madanm
papa manman
granpapa grann
bopè bèlmè
Lamèsi: Chal:
pitit pitit
sè frè
matant monnonk
manman papa
Ivòn: Tidjo:
pitit-pitit pitit-pitit
nyès neve
kouzin kouzen
67 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
pitit-fi pitit-gason
Jak: Anita:
bòfis bèlfi
Eske Orilya se madanm Similyen oubyen grann li?
Se madanm li / Se madanm Similyen. Mande lòt elèv yo…
Gason ouyben fi ?
1. fi fi oubyen gason ?
2. papa fi oubyen gason?
3. grann fi oubyen gason ?
4. granpapa fi oubyen gason ?
5. matant fi oubyen gason ?
6. monnonk fi oubyen gason ?
7. frè fi oubyen gason ?
8. sè fi oubyen gason ?
9. kouzen fi oubyen gason ?
10. bèlfi fi oubyen gason ?
11. kouzin fi oubyen gason ?
12. pitit-pitit fi oubyen gason ?
13. bòfis fi oubyen gason ?
14. gason fi oubyen gason ?
15. pitit fi oubyen gason ?
Kisa Lamèsi ye pou Tidjo?
Lamèsi se matant li
68 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
69 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kisa Orilya ye pou Sovè? / Orliya se grann li.
Ivòn ~ bebe Jak ~ Tidjo
Chal ~ Anita Jan ~ Similyen
Orilya ~ Jak Similyen ~ Ivòn
Pale kreyòl. Konnen patnè ou.
1. Konben sè ou genyen Mwen gen...
2. Konben frè ou genyen Mwen gen...
3. Ou gen kouzen? kouzin? Konben? Mwen
gen...
4. Konben pitit papa ou genyen? Li gen...
5. Ki jan manman ou rele? Li rele...
6. Ki jan papa ou rele?
Li rele...
Revizyon sou posesif la
Egzanp: Se lakay ________ (mwen)
Se plim ________(Similyen)
Se zouti ________(Toma ak Mari)
Se kreyon ________(Gari, Gabi ak Pyè)
Se chifon ________(ou)
Se bra ________(Tidjo)
Se bòpè ________(msye Jak)
Se monnonk ________(madanm Sen-Lwi)
Se grann ________ (Jan ak Lwi)
Se matant ________(konpè Jòj)
Se kouzin ________(konmè Mari)
Se sè ________(Mari ak Orilya) [3; 7:26]
70 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Dikte : Jodi a se jou mache.
De moun kontre sou wout Petyonvil.
Youn rele Lwi, lòt la rele Mari.
Mari pral nan mache ak pitit li.
Pitit la rele Ajenò.
Aktivite fanmi an. Ki moun li ye?
kache
1. Se frè manman ou? Se monnonk mwen
2. Se pitit-fi sè ou? Se nyès mwen
3. Se manman manman ou? Se grann mwen
4. Se pitit-pitit-fi granpapa ou? Se sè/kouzin mwen
5. Se pitit-gason monnonk ak matant ou? Se kouzen mwen
6. Se pitit-fi monnonk ak matant ou? Se kouzin mwen
7. Se pitit-gason frè ou? Se neve mwen
8. Ou fè gason ak li (se yon gason)? Se papa
9. Ou fè pitit ak li (se yon fi)? Se manman
10. Se manman madanm ou ? Se bèlmè mwen
11. Se mari/madanm pitit ou? Se bòfis/bèlfi mwen
12. Paran yo divòse. Se nouvo frè ou ? Se bòfrè ou/demi-frè
Nyès/neve…
Nimewo yo!
Ki nimewo sa a ye? 1 5 10 15 20
Ki nimewo sa a ye? 2 3 4 6 7 8 9
11 12 13 14 16 17 18
71 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
19
72 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Negasyon
Li pa la? She/he isn’t there ?
Non, li pa la. No, she/he isn’t there.
Li pa janti. She/he isn’t nice.
Ou pa konn kote y ale? You don’t know where they went
M pa konnen, non... I don’t know, really
Ou pa sanble li You don’t look like him/her
Egzanp: ~ Eske ou gen yon timoun?
~ Non, m pa gen yon timoun.
1. Ou gen senk timoun?
2. Ou gen twa granpè?
3. Ou gen 1000 (mil) kouzen?
4. Yo gen 10 timoun?
5. Li renmen travay nan yon izin?
6. Nou kapab achte yon timoun nan yon magazen?
7. Li prale lapòs apre klas la?
8. Yo wete soulye yo nan klas la?
9. N ap lave rad nou nan klas la?
10. W ap gouye nan klas la?
11. Ou bay pitit ou byè?
73 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pa + ap
Mwen pa + ap danse ak ou = ...p ap danse
Li pa + ap achte nan magazen li = ...p ap achte
Yo pa + ap dezipe pantalon yo = ...p ap dezipe
Nou pa + ap deboutonnen chemiz nou = ...p ap deboutonnen
74 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Bay negatif la : Egzanp: 1. Eske ou ap achte kravat la.
= Non, m p ap achte kravat la.
2. Eske y ap kenbe bagay la?
3. Eske n ap wete chosèt nou?
4. Eske l ap mache nan klas la?
5. Eske m ap pran règ la?
6. Eske y ap montre liv yo?
7. Eske n ap mete rad yo?
8. Eske y ap siye soulye yo? [3]
Egzanp, ~ N ap wete mayo a?
~ Nou p ap wete mayo a!
1. L ap manje liv la?
2. Y ap mache ak tig la?
3. M ap wete chemiz la?
4. N ap li règ la?
5. N ap ekri avèk yon chifon?
6. N ap dòmi nan klas kreyòl la?
7. Eske n ap bwè byè nan klas kreyòl la?
8. Eske n ap bay pwofesè a yon kout pye?
9. Eske n ap bo manman nou konsa?
75 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
10. Eske n ap bwè dlo ak chen yo?
Ki rad ou p ap mete?
Mande patnè w yon kesyon ki gen yon repons negatif. Egzanp:
Eske ou gen senk timoun?
= Non, mwen pa gen senk timoun!
76 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Vokabilè figi = Kisa sa ye?
sousi / popyè / je / plim je
twou nen / dan / bouch
cheve grenn / cheve swa / manton [kout/long]
linèt / vè kontak
nen / bab / zòrèy / je / moustach / po bouch / eskanp figi
Bay patnè w yon lòd: A. Manyen tèt ou! B. Oke, m ap manyen tèt mwen
Montre / Kenbe... / Frape / Manyen / Rale / tire / grate
Aktivite B, paj 35, Dekri ou menm. “Mwen gen…”
77 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Vèb bay, ba, ban
(ak pwonon long yo)
Mwen ba yo kaye a (bay)
Mwen ba w kaye a
Mwen ba li kaye a (bay)
Ou ban mwen kaye a
Yo ban nou manje a
(ak pwonon kout yo)
M ba yo kaye a (bay)
M ba w kaye a
M ba l kaye a
M ban m kaye a
M ban n kaye a
KONSIDERE KÈK BAGAY OU KAPAB BAY MOUN:
yon kado / bag / yon flè
78 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
yon chen / yon òdinatè / yon byè
leson / anpil manje / dlo
yon kout pye / bo
79 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Sa w kapab bay: yon kado / bag / yon flè / yon chen / yon òdinatè / yon
byè / anpil manje / dlo / leson / yon kout pye / bo /
1. Mwen vle (bay) (mwen)________________
2. Mwen vle (bay) (yo)_________________
3. Mwen vle (bay) (nou) ________________
4. Mwen vle (bay) (li) ________________
5. Mwen vle (bay) (l) ________________
6. Mwen vle (bay) (n) ________________
7. Mwen vle (bay) (ou) ________________
8. Mwen vle (bay) (m) ________________
9. Mwen vle (bay) (nou) ________________
10. Mwen vle (bay) (l) ________________
Kounyeya, di patnè w kisa moun nan ap bay lòt moun nan
Egzanp, A. Gade patnè mwen, gason sa a ap bay fi sa a yon kado!
B. O patnè m, mwen jalou anpil, se yon bèl kado!
yon kado / bag / yon flè
80 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
yon chen / yon òdinatè / yon byè
A. Gade patnè mwen, gason sa a ap bay fi sa a yon kado!
B. O patnè m, mwen jalou anpil, se yon bèl kado!
leson / anpil manje / dlo
yon kout pye / bo
b. Vocab:
81 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Bòs
Bòs menizye
Mwen voye yon kado
Mwen voye rele yon bòs / Mwen voye rele lapolis [2]
c. Before listening to the text, ss read questions for [1]
d. Explain that the answer can be VRE / PA VRE; ss listen to text 2 times [4]
Vre / Pa vre
e. Check answers. Ss read Q, provide answer [3; 7:30]
Devwa yo
Li paj 39 – 46; Fè aktivite B paj 42,
Fè B paj 43-44; B paj 45 (on top of page)
82 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kwiz I
Idantifye bagay sa yo. Mete mo a nan yon ti fraz: [5 fraz]
Egzanp, Se yon tablo ki nan klas la.
1 2 3 4
5 6
7 8
Part 2
Write a full sentence explaining where I can go to do the following activities [2 pts
each]. Example: (I need to learn how to speak Creole)
Ou prale lekòl.
(I need to send a letter)
Ou _________________________________________.
(I want to buy a toy)
Ou _________________________________________.
(I want to pray)
Ou _________________________________________.
(I’m going to farm)
Ou _________________________________________
83 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Revize figi a Sa yo se sousi.
Sa se cheve swa.
84 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
[here]
HEMP 33-35 – Open-ended conversation activity
Yon ti pale sou ou menm
1. Ki kote ou fèt? 2. Ou sòti lwen? 3. Ki kote ou sòti? 4. Ki kote ou rete? 5. Ki travay ou ap fè? 6. Èske ou te vini isit la deja? 7. Kijan ou ye? 8. Ki pwoblèm ou? 9. Kisa ou vle m fè pou ou? 10. Kisa li genyen? 11. Kijan ou santi ou? 12. Poukisa ou vini lopital? 13. Kisa ou soufri? 14. Ki pwoblèm ou gen ankò? 15. Se toutan konsa? 16. Ki laj ou?
85 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
86 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Egzanp, Mwen p ap mete yon kravat
Vokabilè:
ap keyi fin sakle pran mennen
voye kwit
1. Nou _______ plante lontan [a long time ago].
2. M ______ travay.
3. Jak _______, mwen menm m kase flèch mayi.
4. Lè fini, m ________ pwa...
5. M ________ Sovè nan dlo. Ivòn _______ manje.
6. Jan ________bèf yo manje.
7. L al ________ leson kay Polemi . [3; 6:43]
[here]
87 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kisa l ap fè? Kisa y ap fè?
1. L ap plante kafe.
2. Y ap keyi kafe.
3. Y ap kwit manje.
4. L ap mennen chwal la ak yon kòd
88 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
5. Y ap pran leson nan yon klas.
6. L ap manje manje l.
89 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
7. Y ap pote dlo nan bokit ak boutèy
8. Y ap pote bikini epi y ap lave machin nan
90 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
9. L ap taye flè ak yon sizo
10. L ap pentire baryè a ak yon penso
11. Y ap rache zèb nan yon jaden
91 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
12. L ap wouze jaden ak yon awozwa
13. Gade, l ap sakle ak yon wou epi yon sèpèt
92 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
14. Y ap mennen yon bèf nan dlo
Bèf la ap begle... gade lang li!
93 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
.
94 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
95 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kisa moun sa yo ap fè? kout pye / bo / bwè / plante /
keyi / kwit
Lik Benn Jòj Mari Bouki
\\\
Li Yo Yo
Kisa moun sa yo ap fè? mennen / pran leson / bay leson
/ manje / pote / lave
96 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Kisa moun sa yo ap fè? taye / pentire / rache / wouze /
sakle / begle / mennen ... nan dlo...
97 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
98 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Tcheke mo nouvo sa yo: [here]
penso a wou a ak sèpèt la awozwa a ak bokit la
dlo a kalbas la pye kalbas la
yon mayo ak de manchèt kwaze kòd la
99 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Se zèb ak yon sèl flè
100 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
ISTWA AYITI:
“KOUPE TÈT, BOULE KAY”
101 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki zouti ou bezwen ?
Awozwa/kwi/kòd/sèpèt/sizo/kòd/manchè/zam/wou
1. M ap pote dlo pou manman mwen.
Enben monchè, ou bezwen yon bokit.
2. Y ap wouze jaden ak sa.
3. M ap manje nan bagay sa a.
4. L ap mare bèt ak bagay sa a.
5. N ap taye flè ak sa.
6. N ap kenbe dlo nan bagay sa a.
7. L ap sakle jaden ak li.
8. Y ap kenbe bèt ak sa.
9. Nou pral detwui koloni franse a! Koupe tèt boule kay!
102 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Pale kreyòl: fè fraz kreyatif ak vèb plis non sa yo:
pentire / travay / manje / bwè / kenbe / genyen / chita / rache /
mare (to tie) / keyi / mennen / pote
A. Kisa l ap fè ak zouti sa a, machè/monchè?
B. Enben, l ap pentire baryè a ak penso a!
penso a wou a ak sèpèt la awozwa a ak bokit la
pentire / travay / manje / bwè / kenbe / genyen / chita / rache /
mare (to tie) / keyi / mennen / pote
dlo a kalbas la pye kalbas la
yon mayo ak de manchèt kwaze kòd la
zèb ak yon sèl flè
103 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
[here]
Kominike:
Egzanp, penso.
A. Ki sa w ap fè kounye a? (kwit)
B. Ou pa wè? M ap kwit manje.
A. E yè? ki sa ou fè yè?
B. Enben, m te kwit manje tou.
Egzanp
1. keyi kafe.
Kounye a, m ap keyi kafe.
Yè, m keyi kafe.
2. lave rad.
3. mete chemiz.
4. pentire kay la.
5. mennen bèt nan dlo.
6. plante mayi.
7. keyi kafe.
8. taye flè.
9. kenbe liv yo.
10. wouze jaden.
104 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Egzanp: Jaden gen anpil zèb. > YO
= Y ap taye zèb yo. Y ap pran yon manchèt
1. Jaden bezwen dlo > NOU
2. Bèt yo bezwen manje / bwè. > YO
3. Kay la vye [old] > LI
4. Jaden bezwen kiltivasyon. > MWEN
5. Machin nan sal [dirty] > OU
6. Timoun bezwen manje! > LI
7. Elèv bezwen aprann > YO
8. Pye kafe gen anpil grenn kafe > NOU
Kalite koulè cheve ak je yo:
ble
mawon
nwa / nwè
vèt
kannèl ~ rust-colored
blan / gri
jòn
jòn abriko / oranj
105 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki koulè flè a ye?
Ki koulè kalbas la ye?
Ki koulè manch wou a ye?
Ki koulè baryè a ye?
Ki koulè machin nan ye?
106 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki koulè chwal la ye?
Ki koulè chapo a ye?
Ki koulè rad yo ye? E sentiwon an?
Ki koulè kouchèt la ye? Ki koulè cheve li ye?
107 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki koulè gan yo ye
Tout moun ap travay jodi a.
Gabi ap kwit manje nan kay la.
Chal ap mennen bèt yo nan dlo.
Jòj ap sakle nan jaden.
Yè, tout moun nan kay la plante pwa.
Apre yon fin plante, yo pentire kay la.
VERBS ~ VÈB YÈ,... KOUNYE A,...
mennen ap wouze
mache ap sakle
ekri ap rache
pale ap pentire
keyi ap plante
THINGS ~ BAGAY BAGAY YO
108 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
tablo a baryè
jaden papa mwen bèf
kafe kaye a
awozwa kalbas
move zèb manchèt
EGZANP:
Kounye a, n ap wouze avèk yon awozwa.
Yè, nou wouze avèk yon awozwa
ATIK DEFINI AN v. nazal → v. nazal konsonn/semi-konsonn → konsonn
chemen an liv la
gason an chèz la
ban an kay la
vwayèl → vwayèl konsonn nazal → konsonn nazal
bo a bann nan
pipi a laplenn nan
kafe a plim nan
te a fim nan
***Eksepsyon: konsonn nazal + i → vwayèl nazal
bikini an
atik defini an
Egzanp:
Kay _________ gwo.
Fi ______ chita nan klas la.
1. Gade kreyon _________ (3)
2. Pran kaye ________.
109 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
3. M vle kaye______.
4. Bokit ________gwo.
5. Timoun _________ pale anpil (Tidjo, Jan, ak Nikola).
6. Grann _________ trè bèl.
7. Granpè ________ gen anpil timoun.
8. Plim _________ bon.
9. Jip ______ kout.
10. Wòb ______ long (3) [7; 7:15]
9. Numbers review:
Ekri nimewo sa yo an kreyòl:
1. 2 ______________________
2. 9 ______________________
3. 13 _____________________
4. 16 _____________________
5. 19 _____________________ [5; 7:20]
10. Review of classroom vocab & verbs
Ask ss to use verbs in order to describe what they do with the following things:
110 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Konstwi fraz yo pou pratike atik defini an:
Nou efase tablo a avèk chifon an
Nou chita sou chèz la
Nou li liv la
Sijè yo Vèb yo Bagay (Non yo)
Mwen | aprann | chèz chifon
ou | li | tablo kaye
li | chita sou | lekòl liv
nou | ekri sou | tab pòt
yo | ekri ak | ban drapo
| montre | biwo kreyon
| louvri | plim
| fèmen |
111 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
NIMEWO YO
en onz vent e en [venteyen] trant e en [tranteyen]
de douz venn de trann de
twa trèz ven twa tran twa
kat katòz ven kat tran kat
senk kenz ven senk tran senk
sis sèz ven sis tran sis
sèt disèt ven sèt tran sèt
uit / wit dizuit/dizwit vent uit trant uit
nèf diznèf ven nèf tran nèf
dis ven trant karant
112 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki lè mwen fè bagay mwen bezwen fè yo?
A sèt è Mwen leve
A nev è eka Mwen lave
A nev è edmi Mwen manje
A diz è mwennka Mwen nan klas mwen
A midi Mwen manje
A dez è vennsenk Mwen etidye
A wit è mwen ven Mwen etidye
A diz è Mwen etidye toujou!
A onz è mwen trèz Mwen gade televizyon
A minwi M dòmi
113 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki lè li ye, zanmi m?
Enben frè mwen/sè mwen, Li dizè katòz...
1 2 3 4
5 6
7 8 9
114 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
10 11
12 13
14
10:14 10:15 10:30
10:45 12:00 noon
3:15 3:25 3:30
3:45 9:01 7:25 12:00 minwi
115 COPYRIGHT © HEBBLETHWAITE 2011, May be used with permission: [email protected]
Ki lè mwen fè bagay ou konn fè chak jou?
A sèt è Mwen leve
A nev è eka Mwen lave
A nev è edmi Mwen manje
A diz è mwennka Mwen nan klas mwen
A midi Mwen manje
A dez è vennsenk Mwen etidye
A wit è mwen ven Mwen etidye
A diz è Mwen etidye toujou!
A onz è mwen trèz Mwen gade televizyon
A minwi M dòmi