ราง พ.ร.บ.ขาว : ควรปรบปรงแกไขอะไร
นพนธ พวพงศกร
สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 11 กมภาพนธ 2562
1
ประเดนอภปราย
เหตผลทตองม พ.ร.บ.ขาว
สาระส าคญของ พ.ร.บ.ขาว หลงผานวาระ 1 (30 มค. 62)
ประเดนหลกทมการแกไข/ปรบปรงใหดขนในชนกรรมาธการ
มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/วงการขาวไทย หรอเปนจดออนดานการพฒนาหวงโซมลคาขาวไทย
ขอเสนอแนะ
2
1. เหตผลทตองม พ.ร.บ.ขาว : ด แต...... เหตผลด • อาชพชาวนาเสยงขาดทนสง คนรนใหม ไมมแรงจงใจจะท านา • จงตองการปรบปรงพฒนากระบวนการผลตตลอดหวงโซการผลต
และการพฒนาอาชพท านาใหมนคง ยงยน อยางบรณาการและเปนเอกภาพ
แตสาระส าคญกลบเนนการควบคมและลงโทษเสมอนหนงประเทศตกอยในภาวะสงคราม...และจะเกดผลเสยหายตอวงการขาวไทย
สวนมาตราดานการพฒนากมจดออนทไมนาจะสมฤทธผล
3
2. สรปสาระส าคญ : กรณาอานเองครบ ม 5 หมวด + บทเฉพาะกาล :
• (หมวด 1) คณะกรรมการนโยบายและคณะอนกรรมการ 2 ชด คอ การผลตและการตลาด (หมวด 3) พนกงานเจาหนาท (หมวด 4) การจดท าฐานขอมล และออกใบรบซอขาวเปลอก (หมวด 5) การก ากบดแลการผลตขาว (หมวด 6) บทก าหนดโทษ และ (7) บทเฉพาะกาล
หมวดส าคญตอการพฒนา คอ หมวด 1 และมาตรา 27/2 เรองผตรวจสอบคณภาพเมลดพนธ • แตจดออน คอ การตงคณะอนกรรมการตามมาตรา 13 (หมวด 1) • การจดท าฐานขอมล (มาตรา 19 หมวด 4) กลบเนนการควบคมแทน
การใชขอมลเพอการพฒนา หมวดทจะเกดผลเสยหายตอวงการขาว คอ หมวด 3-6 โดยเฉพาะ
มาตรา 20 มาตรา 27 (หมวด 5) และบทลงโทษอาญา (หมวด 6) 4
3. ประเดนหลกทไดรบการปรบปรงใหดขนในชนกรรมาธการหลงวาระ 1
ลดความขดแยงดานอ านาจระหวางกระทรวงพาณชยกบกรมการขาว • ตดหมวด 2 เรองหนาทและอ านาจของกรมการขาวออกหมด
ลดบทลงโทษการออกใบรบซอขาวเปลอก (ม.20) จากเดมจ าคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 5 หมนบาท เปนปรบไมเกน 2 หมนบาท
ลดโทษการไมอ านวยความสะดวกแกเจาหนาทจากเดมปรบไมเกน 2 หมนบาทเปนปรบไมเกน 1 หมนบาท • แตกลบใหอ านาจหนาทในการเขาไปในนาขาวเคหสถาน
ยานพาหนะ สถานทเกบขาวมากขน (มาตรา 16/2) 5
3. ประเดนหลกทไดรบการปรบปรงใหดขนในชนกรรมาธการหลงวาระ 1
แตมการเพมโทษกรณตางๆ ตามมาตรา 33 โดยแยกเปน 6 อนมาตรา : บางขออาจจ าเปน แตบางขอจะท าลายกระบวนการพฒนาพนธขาว • มาตรา 33/1 ออกใบรบซอขาวเปลอกเปนเทจ จ าคก 1 ป ปรบไมเกน 1
แสนบาท • มาตรา 33/2 จ าหนายเมลดพนธทไมไดรบการรบรองจ าคกไมเกน 1 ป หรอ
ปรบไมเกน 1 แสนบาท • มาตรา 33/3 ผตรวจสอบคณภาพเมลดพนธท ารายงานเทจ จ าคกไมเกน 3
ป ปรบไมเกน 3 แสนบาท • มาตรา 33/4 จายสนบนใหผตรวจสอบคณภาพขาวหรอผตรวจสอบคณภาพ
ขาวทจรต จ าคกไมเกน 5 ป ปรบไมเกน 5 แสนบาท • มาตรา 33/5 จดท ารายงานผลตรวจสอบเปนเทจ จ าคกไมเกน 3 ป ปรบไม
เกน 3 แสนบาท • มาตรา 33/6 ความผดพลาดของนตบคคลทเกดจากรรมการหรอผจดการ
หรอเจาหนาทของนตบคคล 6
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
4.1 การจ าหนายเมลดพนธขาวทยงไมไดรบการรบรองพนธ มโทษจ าคกไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน 1 แสนบาท หรอทงจ าทงปรบ (มาตรา 27/1 และ ม. 33/2) • มาตรานจะปดกนขดขวางการพฒนาพนธขาวใหมๆของไทย
ในอดตขาวพนธพนเมองหลายพนธทกลายเปนพนธยอดนยม ไดแพรหลายไปในหมชาวนากอนทหนวยราชการจะใหการรบรองพนธ
7
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
มาตรา 27จะปดกนขดขวางการพฒนาพนธขาวใหมๆ (ตอ) • ความส าเรจนท าใหขาวไทยเปนขาวมคณภาพสง มการ
สงออกขาวคณภาพทมราคาสงกวาขาวเกรดต าถง 50% ขาวสงออกทมคณภาพ คอ หอมมะล ขาวนง
• หาก พ.ร.บ. ฉบบนออกมาใชกอน พ.ศ. 2500 คนไทยคงอดมพนธขาวดอกมะล 105 ขาวตาแหง 17 ขาวไรซเบอรร ขาวสงหยด ขาวทบทมชมแพ
8
0
2
4
6
8
10
1219
72
1974
1976
1978
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
Mill
ions t
on
ปรมาณสงออกขาวจ าแนกตามชนดขาว
KDML W.R. 100% W.R. 5% Parboiled Rice Other
ทมา: สมาคมผสงออกขาวไทย.
26% 24% 28%
7% 15%
เรมมขอมลการสงออกขาวหอมมะลป 1987
Share 1990 2000 2010 2018 KDML 18% 18% 26% 15%
W.R. 100% 24% 18% 10% 7% W.R. 5% 8% 11% 16% 28% Parboiled 17% 28% 35% 24%
Other 33% 25% 14% 26%
ขาวดอกมะล 105 41%
กข.6 24%
ราชการไมไวตอแสง 19%
พนธพนเมอง 4%
กข.15 3%
ราชการไวตอแสง 3%
สพรรณบร 1 3% ปทมธาน 1
2%
ชยนาท 1 1%
สพรรณบร 60,90 0%
หอมสพรรณบร
0%
คลองหลวง 1
0%
นาป กข. 10
4%
กข.ไมไวแสง 59%
สพรรณบร 60, 90 1%
ราชการไมไวแสง 15%
พษณโลก 2, 60-2 8%
ชยนาท 1, 2 3%
หอมสพรรณบร 0%
ปทมธาน 1 6%
สพรรณบร 1 4%
นาปรง
ทมา: สศก.
พนทเพาะปลกจ าแนกตามพนธ
ความส าเรจในการพฒนาคณภาพขาว เกดจากอะไร : ระบบควบคมคณภาพแบบกระจายอ านาจ (decentralized quality control system) (บทความของศ.เบญจวรรณ ฤกษเกษม Science Asia 2007)
เกดจากวรบรษ/วรสตรนรนาม (unsung heroes) ตงแตเกษตรกร พอคา โรงส ผสงออก และขาราชการ หรอแมแตเครองเกบเกยวขาวของโรงงานเครองจกรกลเกษตร
เกษตรกรทปลกขาวกนเอง จะคดไวแตพนธทกนอรอยพนธไมอรอยถกตดทง เชน กข2 กข4 ในชวงแรกของปฏวตเขยว
พอคา และโรงสสงสญญาณใหขาวนารวาอยางไรปลกพนธไหน แหลงพนธทด/ไมด เพราะสแลวมปญหา
พนธสมยใหมทราชการแนะน า บางพนธกไดรบความนยมบางพนธกลมหายตายจากไป (เชน หอมสพรรณ หอมคลองหลวง 1) ทงๆทใหผลผลตตอไรสง
• ทนาดๆทเหมาะกบพนธสมยใหมมแค 25% แมแตในลมเจาพระยากมดนเปรยวขาดธาตอาหาร แตไทยประสบความส าเรจในการพฒนากลมลกคาเฉพาะ (niches) เพราะไทยมขาว
พนเมองหลากหลายสายพนธ เพราะพนทปลกขาวแตละภาคแตละจงหวดมสภาพแวดลอมตางกน...ชาวนาเปนผคดเลอกพนธทมคณภาพแบบลองผดลองถก 11
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
ระบบควบคมคณภาพแบบกระจายอ านาจ (ตอ) • ทนาดๆทเหมาะกบพนธสมยใหมมแค 25% แมแตในลมเจาพระยาก
มดนเปรยว ขาดธาตอาหาร แตไทยประสบความส าเรจในการพฒนากลมลกคาเฉพาะ (niches)
เพราะไทยมขาวพนเมองหลากหลายสายพนธ เพราะพนทปลกขาวแตละภาคแตละจงหวดมสภาพแวดลอมตางกน...ชาวนาเปนผคดเลอกพนธทมคณภาพแบบลองผดลองถก
ตวอยางการคดเลอกพนธ ขาวนง ในพนทน าทวมภาคกลาง ทดนมก ามะถนสง จนท าใหผลผลตตอไรเพมจาก 80 กก/ไร เมอ 40 ปกอน มาเปน 320-660 กก/ไร ในป 2550
ขาวนงกลายเปนขาวสงออกทมราคาสงกวาขาวขาว • ความส าเรจของการพฒนาพนธสนปาตอง 1 และ กข6 ในภาคเหนอ
ท าใหผลผลตสงขน กมาจากการมพนธเหนยวพนธพนเมอง (เหมยนอง moey nawng)
12
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
13
….
การคดเมลดพนธชองชาวนา
ทมา: Benjawan, ScienceAsia, 33, 2007
ระบบควบคมคณภาพแบบกระจายอ านาจ (ตอ) • ผรางกฎหมายไมมความรเรองกระบวนการพฒนาปรบปรง
คณภาพพนธขาวของไทยดงกลาว กรรมาธการคงมไดเชญผเชยวชาญดานพฒนาพนธขาวมาให
ความร
คดวากรมการขาวเปนผพฒนาพนธเปนหลก
14
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
4.2 Conflict of interests : หมวด 5 เปนการรวบอ านาจดานตางๆ มาทกรมการขาว : วจย รบรองพนธใหม รบรองพนธจ าหนาย ก ากบควบคมการจ าหนายพนธขาว เมลดพนธขาว • เกดปญหาผลประโยชนสวนตว (ของกรม) ขดแยงกบผลประโยชนสวนรวม
....ดร.อภชาต พด กรมการขาวเปนทงผวจย ใหทนวจย รบรองพนธ ก ากบควบคมการคาเมลดพนธ
ขาว และขอมลการคาขาวเปลอก • กระทบเอกชน/นกวชาการทตองการพฒนาพนธใหมๆทเดม ทกคน
(รวมทงกรมการขาว) ตองไปขอการรบรองพนธใหมจากกรมวชาการ • ตองขยายบคคลากร และงบประมาณของกรมการขาวมหาศาล • การใหอ านาจพนกงานเจาหนาทยงกวาต ารวจ (หมวด 3) เสยงตอการ
ทจรตฉอฉล
15
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
4.3 การจดท าฐานขอมลและออกใบรบซอขาวเปลอก : ขชางจบตกแตน (หมวด 4 และมาตรา 33) • ไมคมทจะเกบขอมลมาเพอใชลงโทษผรบซอขาวเปลอก
ควรใช social media คมคากวา • การท าฐานขอมลควรเนนน ามาวเคราะหเพอศกษา
ปญหา และแนวทางการพฒนาหวงโซการผลต-การคาขาวมากกวา
16
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
4.4 การตงคณะกรรมการดานการผลตและการตลาด (มาตรา 13) • ยงเปนแนวคดทอยบนสมมตฐานวา “ขาราชการชนผใหญ เปนผรดทสด” • ควรเปลยนกรรมการจากอธบด เปนผเชยวชาญดานตางๆ จากภาครฐ
ชาวนา ผคาเมลดพนธ โรงส ผสงออก และนกวชาการสาขาตางๆ • ควรผกโยงนโยบายขาว/แผนงานกบงบประมาณ • มกลไกตดตามการปฏบตงานของหนวยราชการ (มาตรา 12 และ 13) • การประเมนผลควรท าโดยหนวยงานอสระ • คณะอนกรรมการผลตควรมผเชยวชาญจากกระทรวงวทยาศาสตร (วจย)
และสาธารณสข (สขภาพ) • คณะอนกรรมการดานตลาดควรมตวแทนดานตลาดตางประเทศ • โครงสรางใหมทมคณะกรรมการนโยบายและบรหารจดการขาวเปนองคกร
การเมอง สวนคณะอนกรรมการเปนองคกรดานเทคนค จะท าใหการตดสนนโยบายและด าเนนงานของฝายการเมองตงอยบนฐานความร และมทงการตดตาม และประเมนผล
17
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
4.5 โดยสรป • ราง พ.ร.บ.ขาว ขดกบมาตรา 77 ของรฐธรรมนญ
เกดความเสยหายและสรางภาระตอสงคม สญเสยงบประมาณแผนดนมหาศาล เสยงตอการทจรต มาตรา 77: รฐพงจดใหมกฎหมายเพยงเทาทจ าเปน และยกเลกหรอปรบปรงกฎหมายท
หมดความจ าเปนหรอไมสอดคลองกบสภาพการณ หรอทเปนอปสรรคตอการด ารงชวต หรอการประกอบอาชพโดยไมชกชาเพอไมใหเปนภาระแกประชาชน รวมทงกอนตรากฎหมายรฐพงจดใหมการรบฟงความคดเหนของผเกยวของ วเคราะหผลกระทบทอาจเกดขนจากกฎหมายอยางรอบดานและเปนระบบ....และพงก าหนดโทษอาญาเฉพาะความผดรายแรง
• โครงสรางคณะกรรมการ/อนกรรมการทครอบง าดวยระบบราชการ จะไมสามารถกอใหเกดการพฒนากระบวนการผลต การสรางรายไดใหชาวนา การสรางแรงจงใจคนรนใหมสอาชพชาวนา
18
4. มาตราทจะเปนผลเสยหายตอชาวนา/การพฒนาพนธขาว/วงการคาขาว
5. ขอเสนอแนะ ขอให สนช. ยดเวลาการน าราง พ.ร.บ.ขาว เขาสวาระ 2 อก 2-3 สปดาห
• เปดกระบวนการรบฟงความเหนจากผเชยวชาญทกดาน และทกสมาคม
• แกไขมาตราส าคญทจะกอใหเกดความเสยหายตอวงการขาว
• ปรบปรงบทบาทกรมการขาวใหชดเจน : ระหวางการเปนกรมวจย หรอกรมก ากบดแล
• ปรบปรงองคประกอบของคณะอนกรรมการทง 2 ชด ใหเปนผเชยวชาญ
ถาไมทน กรอรฐบาลใหมจะดกวา
19