ตลาดน้ำ��ามัน้ำโลก:การวิ�เคราะห์�บทบาท
ของ OPEC
1
เอกสารอ�างอ�งPeirce, W.S., Economics of the Energy Industries. บทท�� 9
Dahl, C. International Energy Markets: Understanding Pricing, Policies and Profits. บทท�� 6
2
เอกสารอ�างอ�งPindyck R.S. and Rubinfeld D.L. Microeconomics, Fifth Edition. บทท�� 2 10,และ 12 (Cartels)
3
เค�าโครงการบรรยาย พัฒน้ำาการอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก
OPEC กบวิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลก
วิ�เคราะห์�ทางเศรษฐศาสตร�เก��ยวิกบอ�าน้ำาจและบทบาทของ OPEC
4
พัฒน้ำาการของอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก ห์ล"มัน้ำ��ามัน้ำแรกของโลก 1859( ใน้ำสห์รฐฯ โดย Edwin Drake ท�าน้ำ��ามัน้ำจ"ดตะเก�ยง)
พับและผล�ตน้ำ��ามัน้ำมัากข,�น้ำใน้ำสห์รฐฯ และส-วิน้ำอ.�น้ำของโลก (มัากใน้ำตะวิน้ำออกกลาง ) เพั.�อใช้�ใน้ำรถยน้ำต�
ใน้ำสห์รฐฯ ผ1กขาดโดย Standard Oil (SO) ของ John D. Rockefeller 5
พัฒน้ำาการของอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก ราคาผน้ำผวิน้ำใน้ำช้-วิงแรก และมั�แน้ำวิโน้ำ�มัลดต��าจน้ำส��น้ำสงครามัโลกคร�งท��สอง
ก-อน้ำ OPEC บร�ษทน้ำ��ามัน้ำขน้ำาดให์ญ่- 7แห์-ง มั�อ�ทธิ�พัลต-อก�จการน้ำ��ามัน้ำโลก (Seven sisters: Exxon, Gulf, Mobil, Standard Oil of California, Texaco, British Petroleum และ Shell) ท�งส�ารวิจ ผล�ต กล�น้ำ และขาย
6
พัฒน้ำาการของอ"ตสาห์กรรมัน้ำ��ามัน้ำโลก สห์รฐฯ เปล��ยน้ำจาก net oil exporter เป5น้ำ net oil importer ห์ลง WW2
ราคาน้ำ��ามัน้ำยงตกต��า ท�าให์�รฐบาลของประเทศผล�ตน้ำ��ามัน้ำรายให์ญ่-เร�ยกร�องเพั��มัส-วิน้ำแบ-งจากบร�ษทน้ำ��ามัน้ำ
Venezuela, Saudi Arabia, Iran, Iraq, Kuwait ร-วิมักน้ำจดต�ง OPEC ใน้ำป6
1960 และต-อมัาเพั��มัเป5น้ำ 13 ประเทศ7
OPEC
Organization of Petroleum Exporting Countries มั� 13
ประเทศสมัาช้�ก ได�แก- Algeria, Angola, Indonesia, Iran, Iraq, Kuwait, Libya, Nigeria, Qatar, Saudi Arabia, United Arab Emirates, Venezuela และ Ecuador
8
องค�กรผ1กขาดขาย (cartel) วิตถ"ประสงค�เพั.�อพัย"งราคาน้ำ��ามัน้ำ
เมั.�อรวิมักน้ำ มั�อ�าน้ำาจผ1กขาด โดยมั�ปร�มัาณ์การผล�ตประมัาณ์ 30% - 55% ของโลก มั�ปร�มัาณ์การส-งออกกวิ-า 50% ของท�งห์มัด และมั� 23/ของปร�มัาณ์ส�ารองท�งห์มัดของโลก (ซาอ"ฯ มั�มัากท��ส"ด) 9
OPEC
10
At end 1986 At end 1996 At end 2005 At end 2006Thousand Thousand Thousand Thousand
million million million million Share R/Pbarrels barrels barrels barrels of total ratio
1 Saudi Arabia 169.7 261.4 264.2 264.3 21.9% 66.72 Iran 92.9 92.6 137.5 137.5 11.4% 86.73 Iraq 72.0 112.0 115.0 115.0 9.5% *4 Kuwait 94.5 96.5 101.5 101.5 8.4% *5 United Arab Emirates 97.2 97.8 97.8 97.8 8.1% 90.26 Venezuela 55.5 72.7 80.0 80.0 6.6% 77.67 Russian Federation n/a n/a 79.1 79.5 6.6% 22.38 Libya 22.8 29.5 41.5 41.5 3.4% 61.99 Kazakhstan n/a n/a 39.8 39.8 3.3% 76.5
10 Nigeria 16.1 20.8 36.2 36.2 3.0% 40.3TOTAL WORLD 877.4 1049.0 1209.5 1208.2 100.0% 40.5Canadian oil sands n/a n/a 163.5 163.5Proved reserves and oil sands n/a n/a 1373.0 1371.7OPEC 643.0 802.8 905.5 905.5 74.9% 72.5
* More than 100 years.Source: BP Statistical Review of World Energy June 2007
Proved reserves of Oil
11
Oil Production* Change 2006
Thousand barrels daily
2006 over share
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2005 of total
1 Saudi Arabia 9,299 9,482 9,502 8,853 9,491 9,209 8,928 10,164 10,638 11,114 10,859 –2.3% 13.1%
2 Russian Federation 6,114 6,227 6,169 6,178 6,536 7,056 7,698 8,544 9,287 9,552 9,769 2.2% 12.3%
3 USA 8,295 8,269 8,011 7,731 7,733 7,669 7,626 7,400 7,228 6,895 6,871 –0.5% 8.0%
4 Iran 3,759 3,776 3,855 3,603 3,818 3,794 3,543 4,183 4,248 4,268 4,343 1.2% 5.4%
5 China 3,170 3,211 3,212 3,213 3,252 3,306 3,346 3,401 3,481 3,627 3,684 1.6% 4.7%
6 Mexico 3,277 3,410 3,499 3,343 3,450 3,560 3,585 3,789 3,824 3,760 3,683 –2.1% 4.7%
7 Canada 2,480 2,588 2,672 2,604 2,721 2,677 2,858 3,004 3,085 3,041 3,147 4.4% 3.9%
8 United Arab Emirates 2,438 2,567 2,643 2,511 2,626 2,534 2,324 2,611 2,656 2,751 2,969 7.3% 3.5%
9 Venezuela 3,137 3,321 3,480 3,126 3,239 3,142 2,895 2,554 2,907 2,937 2,824 –3.9% 3.7%
10 Norway 3,232 3,280 3,138 3,139 3,346 3,418 3,333 3,264 3,188 2,969 2,778 –6.9% 3.3%
TOTAL WORLD 69,931 72,251 73,626 72,439 75,033 74,932 74,496 77,056 80,244 81,250 81,663 0.4% 100.0%
OECD 21,355 21,660 21,492 21,095 21,514 21,297 21,422 21,156 20,716 19,825 19,398 –2.2% 23.3%
OPEC 28,472 29,953 31,207 29,999 31,512 30,857 29,031 30,884 33,175 34,068 34,202 0.2% 41.7%
Non-OPEC‡ 34,288 34,925 35,028 34,887 35,507 35,415 35,933 35,673 35,661 35,343 35,162 –0.5% 43.0%
Former Soviet Union 7,171 7,374 7,391 7,552 8,014 8,660 9,533 10,499 11,407 11,840 12,299 3.9% 15.3%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
55%
1965 1975 1985 1995 2005
Production Share of OPEC
วิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลกคร�งท�� 1 ราคาน้ำ��ามัน้ำโลกเร��มัแพังข,�น้ำมัากใน้ำป6
1973 เมั.�อกล"-มัประเทศอาห์รบใน้ำ OPEC ลดการส-งออกน้ำ��ามัน้ำเพั.�อประท�วิงประเทศตะวิน้ำตกท��เข�าข�างอ�สราเอลใน้ำสงครามัตะวิน้ำออกกลาง ท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำพั" -งจาก $ 3 ต-อบาเรล เป5น้ำ $12 ต-อบาเรล
OPEC ตระห์น้ำกถ,งอ�าน้ำาจเห์น้ำ.อตลาดของตน้ำ 13
วิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลกคร�งท�� 2 ใน้ำป6 1979 การปฏิ�วิต�ใน้ำอ�ห์ร-าน้ำ
ท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำเพั��มัเป5น้ำ $35 ต-อบาเรล และสงครามัอ�รค-อ�ห์ร-าน้ำ ป6 1981 ดน้ำราคาส1งข,�น้ำไปอ�ก
14
ภายห์ลงวิ�กฤตการณ์�น้ำ��ามัน้ำโลกคร�งท�� 2ต-อมัาสงครามัและควิามัไมั-สงบใน้ำ
ตะวิน้ำออกกลาง + การใช้�อ�าน้ำาจผ1กขาดของ OPEC ได�กลายเป5น้ำสาเห์ต"ส�าคญ่ท��ท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำเพั��มัข,�น้ำ เช้-น้ำ สงครามัอ-าวิ และสงครามัสห์รฐฯ บ"กอ�รค ( ท�าให์�เก�ดควิามัผน้ำผวิน้ำด�าน้ำการผล�ต ห์ร.อ supply disruptions)
15
0.00
10.00
20.00
30.00
40.00
50.00
60.00
70.00
80.00
90.00
100.00
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005
Nominal Price
Real Price
บทบาทของ OPEC ลดลงใน้ำ - 1985
2002
ต�งแต-กลางทศวิรรษ 1980
OPEC มั�ผลต-อราคาน้ำ��ามัน้ำน้ำ�อยลง เพัราะเศรษฐก�จโลกห์น้ำไปใช้�พัลงงาน้ำอ.�น้ำๆ มัากข,�น้ำ
เช้-น้ำ ถ-าน้ำห์�น้ำ ก=าซธิรรมัช้าต�มั�แห์ล-งผล�ตน้ำ��ามัน้ำรายให์ญ่-อ.�น้ำ เช้-น้ำ รสเซ�ย
เมั>กซ�โก และทะเลเห์น้ำ.อท�าให์�ราคาน้ำ��ามัน้ำอ-อน้ำตวิมัาโดยตลอดช้-วิง
-19852002
19
ทบทวิน้ำแน้ำวิค�ดการผ1กขาด (monopoly)
เน้ำ.�องจากใน้ำตลาดผ1กขาดมั�ห์น้ำ-วิยผล�ตเพั�ยงรายเด�ยวิ ดงน้ำ�น้ำ อ"ปสงค�ท��มั�ต-อส�น้ำค�าและบร�การของตลาดเป5น้ำเช้-น้ำไรอ"ปสงค�ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่ย-อมัเป5น้ำเช้-น้ำน้ำ�น้ำด�วิยอ"ปสงค�ท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่ ก>ค.อ อ"ปสงค�ตลาด
ตวิอย-างเช้-น้ำ ถ�าฟั@งก�ช้น้ำของอ"ปสงค�ตลาด ค.อ
Q = 1600 – 100Pอ"ปสงค�ท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่ย-อมัมั�ฟั@งก�ช้น้ำเป5น้ำแบบเด�ยวิกบอ"ปสงค�ของตลาดน้ำ��
ด�วิย
ทบทวิน้ำแน้ำวิค�ดการผ1กขาด (monopoly)
เส�น้ำอ"ปสงค�และรายรบท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่
D
0 1,200200400 800 1,600
2
4
6 8
10
12
14
16
ราคา ( บาท/ก�โลกรมั)
ปริ�มาณ(Q)(พั�นกิ�โลกิริ�ม/
วั�น)
MR
Q = 1600 - 100P
600
ระดบผลผล�ตท��ท�าให์�มั�ก�าไรส1งส"ด
0 Q
รายรบ, ต�น้ำท"น้ำ (บาท)
B
A
C
TC
Q*Q0
TR
TCTR )(กิ�าไริ
เง.�อน้ำไขจ�าเป5น้ำของการมั�ก�าไรส1งส"ด
ท��ระดบผลผล�ตท��ท�าให์�มั�ก�าไร (TR - TC) ส1งส"ด ห์ร.อท��ระดบ
Q*
จะได�วิ-าควิามัช้น้ำของเส�น้ำ TR = ควิามัช้น้ำของเส�น้ำ TC
=TRQ
TCQ
MR = MC
เง.�อน้ำไขของการมั�ก�าไรส1งส"ด (เช้�งคณ์�ตศาสตร�)-=TR(Q)TC(Q)
- First Order Condition ค.อ
= dTRdQ -dTC
dQ
= MR
MR = MC
- Second Order Condition ค.อ< 0
น้ำ�น้ำค.อdMRdQ -dMC
dQ < 0
ห์ร.อdMRdQ
dMCdQ<
Slope ของ MC > Slope ของ MR
-MC = 0
= 0
)Q(
dQ
d
dd
2
2
ก>ค.อ ห์น้ำ-วิยผล�ตจะต�องผล�ตและขายส�น้ำค�า จน้ำถ,งระดบปร�มัาณ์ผลผล�ตท��ท�าให์�
MR = MC
และ
Slope ของ MC > Slope ของ MR
เง.�อน้ำไขท��ท�าให์�ห์น้ำ-วิยผล�ตผ1กขาดมั�ก�าไรส1งส"ด
ด"ลยภาพัของตลาดผ1กขาด (Monopoly Equilibrium)
D
0 1,200200400500 800 1,600
2
4
6
8
10
12
14
16
ราคา ( บาท/ก�โลกรมั)
ปริ�มาณ(Q)(พั�นกิ�โลกิริ�ม/
วั�น)
ATC
MR
E
A MC11
F
C
B
Q* = 500
P* = $11
การห์าด"ลยภาพัของห์น้ำ-วิยผล�ต (ใน้ำเช้�งคณ์�ตศาสตร�)
ก�าห์น้ำดให์�ฟั@งก�ช้น้ำอ"ปสงค�และต�น้ำท"น้ำการผล�ตท��ผ1�ผ1กขาดเผช้�ญ่เป5น้ำดงน้ำ��อ"ปสงค� : P = 16 - 0.01 Q ------------- (1)ต�น้ำท"น้ำ : C = 1,000 + 6Q ------------- (2)
จาก 1( ) ห์า TR เอา Q ค1ณ์ตลอด
MR =dTRdQ= 16 – 0.02Q
จาก (2 ) ห์า MCMC =dC
dQ = 6
ให์� MR = MC16 - 0.02Q = 6Q = 500
TR = P x Q = 16Q – 0.01Q2
max
แทน้ำค-า Q ใน้ำ 1( )P = 16 - 5 = 11ราคา 11= บาท/ห์น้ำ-วิย
ห์าก�าไร
= 5,500 - 4,000 = 1,500
ก�าไรรวิมั = 1,500 บาท
TCTR )3000100()500(01.050016(
2
การต�งราคาของผ1�ผ1กขาด: กรณ์�ไมั-ทราบ AR, MR (Rule of Thumb for pricing) : Markup Pricing
MR = dTRdQ = d(P x Q)
dQ
= + Q dPdQ
= P +P x Q dPPdQ
=MR=P(1 + 1 ) EP
P =
P dQdQ.
MC=P(1 + 1 ) EP
MC1 + ( )1
EP
การวิดอ�าน้ำาจใน้ำการผ1กขาด (Measuring Monopoly Power)
ดช้น้ำ�ท��ใช้�วิดอ�าน้ำาจการผ1กขาด เร�ยกวิ-า Lerner’s Degree of Monopoly Power ห์ร.อ Lerner Index L =(P - MC)
P
ห์ร.อ = 1-EP
ควิามัย.ดห์ย"-น้ำย��งต��า อ�าน้ำาจการผ1กขาดย��งส1ง
MR =
ท��ก�าไรส1ง MR = MC
...=
MC=
P - MC=
=P - MC P
P (1 + )1EP
P (1 + )1EP
P + PEP
P-EP
1-EP
พั�ส1จน้ำ�
Elasticity of Demand and Price Markup
P
MC
0 QA Q
D = AR
MR
MC
P - MC
P
MC
0 QB Q
D = AR
MR
MC
P - MC
กรณ์�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำต��า กรณ์�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำส1ง
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก OPEC รวิมักน้ำเป5น้ำกล"-มัผ1�ผล�ตราย
ให์ญ่- ต�น้ำท"น้ำต��า และร-วิมักน้ำจ�ากดปร�มัาณ์การผล�ตและส-งออก (โควิต�า) เพั.�อผลกดน้ำราคาให์�ส1งข,�น้ำ
35
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก อ�าน้ำาจผ1กขาดของ OPEC + ควิามั
ย.ดห์ย"-น้ำระยะส�น้ำทางราคาท��ต��าท�งด�าน้ำอ"ปสงค�และอ"ปทาน้ำ (low short-run price elasticity of demand and supply)
ท�าให์�ราคาเปล��ยน้ำแปลงได�มัากและเร>วิ แต-เปล��ยน้ำแปลงน้ำ�อยลง เมั.�อควิามัย.ดห์ย"-น้ำส1งข,�น้ำใน้ำระยะยาวิ
36
ใน้ำระยะส�น้ำ ควิามัย.ดห์ย"-น้ำด�าน้ำอ"ปสงค�มั�ค-าต��า (low short-run price elasticity of demand) เพัราะการปรบปร�มัาณ์การใช้�น้ำ��ามัน้ำต�องใช้�เวิลา เช้-น้ำ ต�องเปล��ยน้ำรถยน้ำต� เคร.�องจกร
ใน้ำระยะส�น้ำ ควิามัย.ดห์ย"-น้ำด�าน้ำอ"ปทาน้ำมั�ค-าต��า (low short-run price elasticity of supply) เพัราะการเพั��มัปร�มัาณ์การผล�ตท�าไมั-ได�ใน้ำระยะส�น้ำ (โดยเฉพัาะแห์ล-งผล�ตท��ไมั-ใช้- OPEC)
37
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก
ใน้ำป6 2522 ราคาน้ำ��ามัน้ำด�บใน้ำตลาดโลก = $18 ต-อบาเรลควิามัต�องการ (demand) = อ"ปทาน้ำ (supply) = 23 พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6
OPEC supply = 10 พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6Non-OPEC supply = 13 พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6
38
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก
ค-าควิามัย.ดห์ย"-น้ำต-อราคา (Price Elasticity)
World Demand: -0.05 -0.40
non-OPEC Supply: 0.10 0.40
Short-Run Long-Run(ระยะส�น้ำ) (ระยะยาวิ)
39
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก
ใน้ำระยะส�น้ำ การลดการผล�ต (และส-งออก ) ของ OPEC จะมั�ผลกระทบอย-างมัากต-อราคาตลาดโลก เพัราะ
OPEC มั�ส-วิน้ำแบ-งส1งใน้ำตลาด (ประมัาณ์ 40%)
ท�ง demand และ supply มั�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำต-อราคา (price elasticity) ค-อน้ำข�างต��า
40
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก
ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)
ราคา($ ต-อบาเรล)
5 D
0 5 15 20 25 30 3510
10
15
20
25
30
35
40
45
23
18
STDSC
ผลกระทบใน้ำระยะส�น้ำ
41
ST
5 D
0 5 15 20 25 30 3510
10
15
20
25
30
35
40
45
23
18
ถ�า OPEC ลดการผล�ต ท�าให์�เส�น้ำ supply เล.�อน้ำไปทางซ�าย
โดยปร�มัาณ์ 3 bb ต-อป6จะท�าให์�ราคาท��ด"ลยภาพั
พั" -งส1งข,�น้ำจาก 18 $ ต-อบาเรลเป5น้ำถ,ง 41 $ ต-อบาเรล
D S’T
41
SC
ราคา($ ต-อบาเรล)
ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)
42
ใน้ำระยะยาวิ การลดการผล�ต (และส-งออก ) ของ OPEC จะมั�ผลกระทบต-อราคาตลาดโลกค-อน้ำข�างน้ำ�อย เพัราะ
ท�ง demand และ supply มั�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำต-อราคา (price elasticity) ส1งข,�น้ำ เช้-น้ำ การประห์ยดพัลงงาน้ำ และการใช้�พัลงงาน้ำอ.�น้ำทดแทน้ำน้ำ��ามัน้ำ
43
วิ�เคราะห์�อ�าน้ำาจ OPEC กบราคาน้ำ��ามัน้ำโลก
5 D
0 5 15 20 25 30 3510
10
15
20
25
30
35
40
45
23
18
STD SCราคา($ ต-อบาเรล)
ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)
ผลกระทบใน้ำระยะยาวิ
(เส�น้ำ D และ Sมั�ควิามัช้น้ำน้ำ�อยลง)
44
5 D
0 5 15 20 25 30 3510
10
15
20
25
30
35
40
45
23
18
STD SC
ใน้ำระยะยาวิการลดการผล�ตของ OPEC มั�ผลกระทบต-อราคาไมั-มัาก
เพัราะ supply และ demandมั�ควิามัย.ดห์ย"-น้ำมัากข,�น้ำ
S’Tราคา($ ต-อบาเรล)
ปร�มัาณ์(พัน้ำล�าน้ำบาเรลต-อป6)
45