Zingeving in ICT

Zingeving  in  projectbesluitvorming  

Het  rapport  Elias  vanuit  zingevend  perspec8ef  

 Zonder  zingeving  geen  geslaagde  ICT  

Inhoud  

1.  Inleiding  

2.  Zingeving  in  de  Noord-­‐Zuidlijn      3.  Theore8sch  kader    4.  Zingeving  in  ICT  projecten  

Dialoog  

1.  Inleiding  

•  Rapport  Elias  als  bron  voor  reflec8e  

•  Weloverwogen  toepassen  van  inzichten  – Waarvoor  wel  en  waarvoor  niet?  

•  Enkele  handreikingen  vanuit  zingevend  perspec8ef  

2.  Zingeving  in  de    Noord-­‐Zuidlijn  

•  De  belangrijkste  conclusies  

•  De  casus  

•  Essen8es  

Conclusies  1.  In  het  proces  van  besluitvorming  is  vaak  onvoldoende  aandacht  voor  zingeving.    2.  Onduidelijkheden  die  hieruit  voortvloeien  komen  in  de  uitvoeringsfase  alsnog  op  tafel  met  als  gevolg  (eindeloze)  discussie,  en  stagna8e.      3.  Door  het  proces  van  besluitvorming  te  zien  als  zingeving    en  dit  expliciet  te  maken,  is  het  voor  betrokkenen  beter    mogelijk  zich  te  verbinden.  Dat  is  nodig  om  tot  geaccepteerde    resultaten  te  komen.    

Mijlpalen  

•  1955            Idee:  ondergronds  spoorwegstelsel  •  ’70-­‐’78  Aanleg  Oostlijn  Bijlmer  •  1975    Nieuwmarktrellen  •  1976            Nooit  meer  een  metro..  •  1988    Idee:  Tunnelboor  •  1991    Principebesluit  •  1997            Referendum  •  2002    Besluit  tot  aanleg  •  ‘02-­‐’09      Worstelingen,  incidenten,  kostens8jgingen,      

     uitloop,  klachten,  verzakkingen  •  2009    Raadsenquête  –  onderzoek  •  2009    Besluit  tot  herstart  •  2011    10  Lessen  uit  de  Noord-­‐Zuidlijn  

Beeldvorming  

Ra8onele  oplossing  

Een  probleem  

Essen8es  

•  In  het  proces  van  besluitvorming  (2002)  zien  we  de  zingevingsvraag  niet  of  nauwelijks  op  tafel  komen.  In  de  woordelijke  verslagen  komen  we  deze  vragen  niet  tegen.  

•  Deze  vragen  komen  alsnog  op  de  agenda  8jdens  de  uitvoering  in  de  vorm  van  discussies,  onderzoeken  en  adviezen.  Uiteindelijk  expliciet  in  besluitvorming  in  tweede  (2009)  en  derde  instan8e  (2011).  

3.  Theore8sch  kader  

 Wat  is  zingeving?    Cynefin    Weick    Giddens    

Wat  is  ‘Zingeving’?  

•  Zweverig  •  Spiritueel  •  Niet  grijpbaar  •  “De  zin  van  het  leven”  •  “Waartoe  zijn  wij  op  aarde”  •  Diepere  bedoeling  •  De  reden  waarom  mensen  iets  doen  

Concre8sering  

Zingeving:    -­‐  karakteris8eken  waaraan  mensen  zich  kunnen  

verbinden  -­‐  duidelijkheid  op  essen8ële  punten  -­‐  rich8nggevend  voor  ons  handelen    Aangrijpingspunt:    -­‐  besluitvorming:  in  publieke  organisa8es  bij  meer  

complexe  vraagstukken  -­‐  evidente  rol  voor  bestuurders  en  leiders  in  brede  zin    

Onduidelijkheid    over  doelen   Onzekerheid  

over  effecten  

Onduidelijke  beelden  

Inconsistente  visie  

Verschillende  waardeoriëntatie  

Wisselende  bevoegdheden  

Het  probleem  is  niet  helder  

Onvoldoende  Capaciteit/competenties  

 Vage  verdeling  van  verantwoordelijkheid  

Conflict  over  posities  

Onduidelijke  informatie  

Onduidelijke  meetinstrumenten  1  

2  

3

4  

5  6  7  

8  

9  

10  

11  12  

Karakteris8eken  en  aanleidingen  

Herkennen  –  beoordelen  -­‐  reageren  

Herkennen  –  analyseren  -­‐  reageren  Proberen  –  herkennen  -­‐  reageren  

Handelen  –  herkennen  -­‐  reageren  

Cynefin  –  Snowden  1999  

Gebeurtenis                              Nu                                        Toekomst  

Betekenis  toekennen  

Besluit  

Sensemaking  –  Weick  1995  

Bron:  Weick  (1995)  

Verleden                            Heden                            Toekomst  

Zingeving  

Besluit  

Betekenis  toekennen  Reflec8ef    Zin  toekennen  

Verwach8ngen  Pro  ac8ef  Zin  geven  

Zingeving  in  besluitvorming  -­‐  Verleg  2012  

Interpreta8ef    schema   Faciliteit   Norm  

Zingeving   Dominan8e   Legi8ma8e  

Communica8e   Macht   Sanc8e  

Structuur  

Interac8e  

Modaliteit  

Bron:  Giddens  (1984)  

Structura8etheorie  –  Giddens  1984  

Essen8es  

•  Aandacht  voor  zingeving  is  sleutel  voor  ‘peak  performance’.  

•  Opdracht  voor  leiding  en  alle  betrokkenen  om    zingevingsvragen  in  de  besluitvormingsfase      expliciet  te  maken.  

4.  Zingeving  in  ICT-­‐projecten  

1.   Cynefin  en  ICT  

2.   Analyse  rapport  Elias  

3.   In  gesprek  

Herkennen  –  beoordelen  -­‐  reageren  

Herkennen  –  analyseren  -­‐  reageren  Proberen  –  herkennen  -­‐  reageren  

Handelen  –  herkennen  -­‐  reageren  

Doel: “De oorspronkelijke businesscase is achterhaald” “Gemeenschappelijk doel ontbreekt”

Effecten: “De businesscase van de I-strategie zelf is nu niet transparant” “Burger uit het oog verloren”

Beeld: “Geen rijksbrede prioritering van ICT-projecten”

Visie: “Ambities hoger dan wat wordt waargemaakt”

Waardeoriëntatie: “CIO-stelsel niet gericht op beheersing” “De commissie hoopt dat het zelfreinigend vermogen toeneemt”

Verantwoordelijkheid: Gebrekkige beheersstructuur, “spaghetti”

Probleem: “De ontwikkeling van een interdepartementale onderzoeksagenda is onduidelijk”

Competenties: “De vraag is of er niet meer personeel van buiten moet worden aangetrokken” “Kennis laat te wensen over” Bevoegdheden: ”Onduidelijke

bevoegdheden van de Nationaal Commissaris Digitale Overheid”

Posities: geen sturing “Pupillenvoetbal”

Informatie: “Onduidelijk is of maatregelen zijn uitgevoerd”

Dashbord: “Het Rijk weet niet welke besparingen met het beleid zijn bereikt”   1  

2  3

4  

5  

6  7  

8  

9  

10  

11  12  

Voorbeelden  uit  het  rapport  Elias  

Doel: “Stel een zakelijke rechtvaardiging op” Effecten: “Toon de meerwaarde aan

voor de eindgebruiker”

Beeld:

Visie: “Zorg voor een heldere aanbestedingsstrategie”

Waardeoriëntatie: Verantwoordelijkheid: ”Zorg voor draagvlak”; “Verantwoordelijkheid in 1 hand.”

Probleem: “Reorganiseer en standaardiseer werkprocessen”; “Breng risico’s in kaart”; “Faseer de ontwikkeling”;

Competenties: “Toon haalbaarheid aan” Bevoegdheden:

Posities: “Organiseer tegenspraak”

Informatie:

Dashbord:  

1  2  

3

4  

5  6  7  

8  

9  

10  

11  12  

Posi8onering  BIT-­‐regels    “boerenverstand”  

Doel: Effecten:

Beeld:

Visie: Prioritering

Waardeoriëntatie: Doorlopende toetsing

Verantwoordelijkheid: Duidelijke sturing

Probleem:

Competenties: Versterk kennis in de organisatie en opleidingen

Bevoegdheden: Meer doorzettingsmacht CIO’s

Posities:

Informatie: Verbeter kwaliteit informatie + gegevens

Dashbord: Rijks ICT dashbord  

1  2  

3

4  

5  6  7  

8  

9  

10  

11  12  

Posi8onering  aanbevelingen    besluitvorming    

Doel: “Stel een zakelijke rechtvaardiging op” Effecten: “Toon de meerwaarde aan

voor de eindgebruiker”

Beeld:

Visie: “Zorg voor een heldere aanbestedingsstrategie” Prioritering

Waardeoriëntatie: Doorlopende toetsing

Verantwoordelijkheid: ”Zorg voor draagvlak”; “Verantwoordelijkheid in 1 hand.” Duidelijke sturing

Probleem: “Reorganiseer en standaardiseer werkprocessen”; “Breng risico’s in kaart”; “Faseer de ontwikkeling”;

Competenties: “Toon haalbaarheid aan” Versterk kennis in de organisatie en opleidingen

Bevoegdheden: Meer doorzettingsmacht CIO’s

Posities: “Organiseer tegenspraak”

Informatie: Verbeter kwaliteit informatie + gegevens

Dashbord: Rijks ICT dashbord  

1  2  

3

4  

5  6  7  

8  

9  

10  

11  12  

Integraal  overzicht  

Opmerkingen  (1)  

•  ICT-­‐debacles  zijn  meestal  meer  dan  ICT-­‐debacles:  is  de  oorzaak  gelegen  in  ICT  of  ergens  anders?  

•  Technische  en  instrumentele  maatregelen  werken  bij  (technisch)  ingewikkelde  projecten,  maar  volstaan  niet  bij  (sociaal)  complexe  projecten  

Opmerkingen  (2)  

•  Complexiteit  wordt  niet  veroorzaakt  doordat  we  consequen8es  van  besluiten  niet  kunnen  overzien;  dat  is  juist  een  kenmerk  van  complexiteit.  

•  Sturen  op  onzekerheid  is  een  illusie.  Een  eigenschap  van  onzekerheid  is  dat  je  er  niet  op  kan  sturen.    

•  Zonder  zingeving  geen  geslaagde  ICT  

Dialoog  

•  Hebben  we  het  over  hetzelfde  vraagstuk?    •  Zijn  deze  antwoorden  kristalhelder?  

– Wat  is  het  inspirerend  beeld?  – Wat  is  de  diepere  bedoeling?  

•  Zonder  zingeving  geen  geslaagde  ICT  

 Meer  weten  

[email protected]  www.ivzb.nl