-
NSZ
.......................................................................................................................................
6 A. bn Kayym El-Cevziyye'nin Yaad Dnem:
............................................................ 6 B.
bn Kayyim'in Hayat, Yetimesi Ve Hocalar:
............................................................. 7 C.
limlerin ve rencilerinin Dilinden bn Kayym:
...................................................... 8 D.
rencileri:
....................................................................................................................
8 E. Eserleri:
..........................................................................................................................
9
BRNC KTAP GR
...........................................................................................................
11 BRNC BLM
....................................................................................................................
11 HZ. PEYGAMBERN (S.A.) SELMES
.............................................................................
11 A) ALLAH TEL'NIN SEMES
.......................................................................................
11 B) YARATIKLARINDAN SEMES
....................................................................................
15
1 Gklerden Semesi:
...................................................................................................
15 2 Cennetlerden Semesi:
.............................................................................................
15 3 Meleklerden Semesi:
..............................................................................................
15 4 Peygamberlerden Semesi:
.......................................................................................
15 5 demoullanndan Semesi:
......................................................................................
16 6 Ashabtan Semesi:
....................................................................................................
16 7 mmetlerden
Semesi:..............................................................................................
16 8 Beldelerden Semesi:
................................................................................................
17 9 Gnlerden ve Aylardan Semesi:
..............................................................................
19
C) PEYGAMBERLERE OLAN HTYA
..........................................................................
25 KNC BLM RNEK NSAN HZ. PEYGAMBER (S.A.)
.............................................. 25 A) HZ.
PEYGAMBER'N (S.A.) NESEB
..............................................................................
25
1 Doumu ve Yetimesi:
..............................................................................................
27 2 Snnet Olmas:
..........................................................................................................
29 3 St Anneleri:
.............................................................................................................
29 4 Dadlar:
....................................................................................................................
30 5 Peygamber Oluu ve lk Vahiy:
................................................................................
30 6- simleri:
.......................................................................................................................
31 7__ simlerinin Aklanmas:
...........................................................................................
32 8 Birinci ve kinci Hicret:
.............................................................................................
35 9 ocuklar:
..................................................................................................................
37 10 Amcalar:
................................................................................................................
38 11 Halalar:
..................................................................................................................
38
B) HZ. PEYGAMBER N (S.A.) HUSUS VE RESM EVRES
...................................... 38 1 Hanmlar:
..................................................................................................................
38 2 Cariyeleri:
..................................................................................................................
42 3 Kleleri:
.....................................................................................................................
42 4 Hizmetileri:
..............................................................................................................
42 5 Ktipleri:
....................................................................................................................
43 6 slm Hukuku Konularndaki Mektuplar
.................................................................
43 7 Hkmdarlara Gnderdii Mektuplar ve Elileri:
................................................... 43 8
Mezzinleri:
..............................................................................................................
45 9 Komutanlar ve Valileri:
............................................................................................
45 II airleri ve Hatipleri:
................................................................................................
46 12 Gazalar ve Seriyeleri:
.............................................................................................
46 13 Silahlan ve Eyalar:
................................................................................................
46 14 Hayvanlar:
..............................................................................................................
47
C) HZ. PEYGAMBERN (S.A) BEER TAVIRLARI
........................................................ 48 1)
Giyinii:
........................................................................................................................
48
-
2 Yemek Yeyi:
..........................................................................................................
52 3 Ailesiyle Ho Geimi:
...............................................................................................
53 4 Uyumas ve Uyan:
.................................................................................................
55 5 Hayvana Binii:
.........................................................................................................
56 6 Ali-verii ve Baz Muameleleri:
..............................................................................
56 7 Muamelelerin deki Tutumu:
......................................................................................
59 8 Yalnz Bana ve Arkadalaryla Birlikte Yry:
................................................ 60 9 Oturuu ve
Yaslami:
................................................................................................
60 10 Tuvalet Adab:
.........................................................................................................
61 11- Ftrat ve lgili Konulardaki Tutumlar:
......................................................................
62 12 Byklan Ksaltmadaki Tutumlar:
...........................................................................
63 13 Konumas, Susmas, Gl, Alay:
.................................................................
65 14 Hutbelerindeki Tavrlar:
.........................................................................................
66
KNC KTAP
.........................................................................................................................
68 HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) BADETLER
...........................................................................
68 TUTUMLARI
..........................................................................................................................
68 BRNC BLM NAMAZ
....................................................................................................
68 A) ABDEST ALII
..................................................................................................................
68
I Abdest Al:
..............................................................................................................
68 2 Mestler zerine Meshedii:
......................................................................................
71 3 Teyemmm Konusundaki Tutumu:
..........................................................................
71
B) NAMAZ KILII
..................................................................................................................
72 1 Namaza Balamas:
...................................................................................................
72 2--Kraati:
.........................................................................................................................
74 3 Zamm Sre Kraati:
..................................................................................................
75 4 Namaz Uzatmas veya Ksa Tutmas:
......................................................................
77 5 Rk Edii:
................................................................................................................
78 6 Secde Edii:
...............................................................................................................
80 7 Kyam m Secde mi Daha Faziletlidir:
......................................................................
84 8 Teehhde Oturuu:
...................................................................................................
84 9 - Son Teehhddeki Teverrk ekli:
.............................................................................
89 10 Namazda Dua Ettii Yerler:
....................................................................................
90 11 Namazdan k Selm:
.........................................................................................
91 12 Namaz indeki Dualar:
.........................................................................................
92 13 Namaz indeki Baz Tutumlar:
.............................................................................
93
C) KUNUT OKUMASI
...........................................................................................................
95 1 Sabah Namaznda Kunut Okumas:
..........................................................................
95 2 Felket Zamanlarnda Kunut Okumas:
....................................................................
96 3 Kunut Hadisi zerindeki Tartma:
..........................................................................
97 4 Tartmann zm:
................................................................................................
98 5 Vitir Namaznda ki Kunut:
......................................................................................
100 6 Sahabenin Kunutu:
..................................................................................................
101
D) YANILMA < = SEHV) SECDES
..................................................................................
101 1 Hz. Peygamber'in (s.a.) Yapt Sehiv Secdeleri:
................................................... 102 2 Namazda
phe:
......................................................................................................
103 3 Namazda Gzleri Kapama:
.....................................................................................
103
E) NAMAZDAN SONRAK TUTUMLARI'
........................................................................
104 1 Namazdan Sonra Okuduu Dualar:
.........................................................................
104 2 Farz Namazlarn Sonunda yet el-Krs Okumas:
................................................ 106 3 Stre Yapmas:
........................................................................................................
107
-
F) KTBE SNNETLER
...................................................................................................
108 1 Vitir mi, Sabahn Snneti mi Daha stndr?
........................................................ 111 2
Sabahn Snnetinden Sonra Yatmas;
.....................................................................
112
G) Z. PEYGAMBER'IN (S.A.) GECE NAMAZI
............................................................... 113
1 Hz. Peygamber'in (S.A.) Gece Namaz le Vitir Namaz:
....................................... 115 2 Hz. Peygamber'in
(s.a.) Vitirde Kunut Okumas:
.................................................... 117 3
Hz.Peygamber'in (s.a.) Kur'an Okuyuu:
................................................................
118 4 Hayvan zerinde Nafile Namaz Klmas:
...............................................................
120
H) KULUK NAMAZI KONUSUNDAK TUTUMU
......................................................... 120 1
Alimlerin htilf:
....................................................................................................
122 2 Bu Konudaki Uydurma Hadisler:
............................................................................
125
I) KR SECDES
.............................................................................................................
126 1-Hz. Peygamber'in (s.a.) kr Secdesi:
......................................................................
126 2 Kur'an Secdeleri:
.....................................................................................................
127
) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) CUMA KONUSUNDAK TUTUMLARI
......................... 128 1 Cuma Gnnn stnl:
.....................................................................................
128 2 lk Cuma Namaz:
...................................................................................................
131 3 Hz. Peygamber'in (s.a.) lk Hutbesi:
.......................................................................
131 4 Cumann zellikleri :
..............................................................................................
132 1. Cuma Gnleri Sabah Namaznda Secde ve Dehr Srelerini Okun
............................ 132 2- Hz. Peygamber'e (s.a.) oka
Salavat Getirmek:
..................................................... 132 3- Cuma
Namaz ve Mslmanlarn Toplanmas:
......................................................... 133 4.
Cuma Gn Gusletmek:
.............................................................................................
133 5. Gzel Koku Srnmek:
............................................................................................
133 6. Misvak Kullanmak:
...................................................................................................
133 7. Namaza Erken Gitmek:
.............................................................................................
133 8. Hutbeye Kadar badtle Megul Olmak:
....................................................................
133 9. Hutbe Okunurken Susmak:
......................................................................................
133 10. Cuma Gn Kehf Sresini Okumak:
......................................................................
133 11. Zeval Vaktinde Namaz:
............................................................................................
134 12. Cuma Namaznda Okunan Sureler:
..........................................................................
135 13- Cuma Bayram Gndr;
..........................................................................................
135 14. Cuma Gn Gzel Giyinmek:
.................................................................................
135 15- Camiyi Tislemek:
.................................................................................................
135 16- Cuma gn Yolculua kmak:
...............................................................................
135 17- Namaza Yryerek Gitmek:
....................................................................................
136 18. Cuma Gn Gnahlara Keffarettir:
..........................................................................
137 19. Dier Gnlerde Cehennem Kztrlr:
....................................................................
137 20. cabet Saati:
..............................................................................................................
137 21- Cuma Namaz:
.........................................................................................................
141 22. Hutbe:
......................................................................................................................
141 23. Cuma Gnn badete Ayrmak:
...........................................................................
141 24. Cuma Gn Erkenden Camiye Gitmek:
.................................................................
142 25. Cuma Gn Sadaka Vermek:
..................................................................................
145 26. Meztd Gn:
.............................................................................................................
145 27. "ahid" Cuma Gndr:
.........................................................................................
146 28. Kyametin Kopaca Gn:
........................................................................................
147 29. Allah'n Bu mmete Saklad Gn:
........................................................................
147 30. Allah'n Setii Gn;
................................................................................................
148 31. Ruhlarn Bedenlerle Bulutuu Gn:
.......................................................................
148
-
32. Cuma Orucu:
...........................................................................................................
149 33. insanlarn Bir Araya Geldii Gn:
...........................................................................
151 5 Hz. Peygamber'in (s.a.) Hutbelerinin zellikleri:
................................................... 152 6 Hz.
Peygamber'in (s.a.) Hutbe Esnasndaki Tavrlar:
........................................... 153 7 Cuma Namazndan
nce Snnet Namaz Yoktur:
................................................... 155 Cumadan nce
Snnet Namazn Varln Syleyenlerin Delilleri ve Mnakaas:...... 155 8
Cumadan Sonraki Snnet Namaz:
...........................................................................
158
J) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) BAYRAM NAMAZLARI
................................................. 158 1 Bayram
Namazlarn Musallada Kldrmas:
........................................................... 158 2
Bayram Namazna k:
.......................................................................................
158 3 Bayram Namazn Kldr:
....................................................................................
159 4 Bayram Hutbesi:
......................................................................................................
160 5 Namaza Deiik Yollardan Gidip Gelmesi:
............................................................ 161 6
Terik Tekbirleri:
.....................................................................................................
161
K) HZ.PEYGAMBER'IN GNE TUTULMASINDA
KILDII........................................ 162 1 Hz.
Peygamber'in (s.a.) Ksuf Namaz Klmas:
.................................................... 162 2 Ksuf
Namazndaki Hutbesi:
..................................................................................
162 3 Dier Rivayetler:
.....................................................................................................
163
L) HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) YAMUR DUASINDAK TUTUMLARI
...................... 164 I Hz. Peygamber'in (s.a.) Yamur Dualar:
................................................................
164
M) HZ. PEYGAMBER'IN (S.A.) YOLCULUKLARI VE YOLCULUK ESNASINDAK
BADETLER
........................................................................................................................
166
1- Hz. Peygamber'n (s.a.) Yolculuklar:
........................................................................
166 2 Yolculuk Dualar:
....................................................................................................
166 3 Yolculukta Namaz Ksaltmas:
.............................................................................
167 4 Yolculukta Nafile Namaz Klmas:
.........................................................................
170 5 Hayvan stnde Namaz Klmas:
...........................................................................
171 6 ki Namaz Birletirmesi:
........................................................................................
172
N) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) KUR'AN OKUYUU VE DNLEY
............................ 174 1 Hz. Peygamber'!n Kur'an Okuyuu
ve Dinleyii:....................................................
174 2 Kur'an' Nameli Okuma Konusundaki Gr Ayrlklar:
..................................... 174 3 Caiz Grenlerin
Delilleri:
........................................................................................
175 4 Kar kanlarn Delilleri:
.......................................................................................
177 5 Tartmann zm:
..............................................................................................
178
O) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) HASTA ZYARETLER
.................................................. 178 1 Hz.
Peygamber'in (s.a.) Hasta ile lgili Tavrlar:
................................................... 178 2 Okuyarak
Tedavi Yapmas:
.....................................................................................
179
) HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) CENAZE KONUSUNDAK TUTUMLARI
................... 180 1 Hz. Peygamber'in (s.a.) Cenazeyle lgili
Tavrlar: ................................................ 180 2
Cenazenin Hazrlanmas:
........................................................................................
181 3 Cenaze Namaznn Mescidde Klnmas:
............................................................... 181
4 Cenazenin Ykanmas ve Kefenlenmesi:
.................................................................
182 5_ Cenaze Namazn Kl:
............................................................................................
182 6 Cenaze Dualar:
.......................................................................................................
183 7 Cenaze Tekbirleri:
...................................................................................................
183 8 Selm Vermesi:
.......................................................................................................
184 9 Kabir zerinde Namaz:
...........................................................................................
185 10 ocuun Cenaze Namazn Klmas:
....................................................................
185 11 Cenaze Namaz Klnanlar ve Klnmayanlar:
...................................................... 186 12
Namazdan Sonra Cenazeyi Takibi:
.......................................................................
187
-
13 Gyab Cenaze Namaz:
.........................................................................................
188 14 Cenaze in Ayaa Kalkmak:
................................................................................
189 15 Gmme Vakti ve Telkin:
.......................................................................................
189 16 Mezarlarla lgili Yasaklar:
...................................................................................
190 17 Hz. Peygamber'in (s.a.) Mezar Ziyareti:
............................................................... 190
18 Yas ve Taziye:
.......................................................................................................
191 19 lnn Ailesine Ziyafet:
......................................................................................
191 20 lm ln:
...........................................................................................................
191
P) HZ PEYGAMBERN (S.A.) KORKU NAMAZINDAK TUTUMLARI
........................ 191 1 Korku Namaznn eitli Kln ekilleri:
.............................................................
192
-
NSZ
Hamd, Allah'a... O'na hamdeder* O'ndan yardm ve balanma dileriz.
Nefislerimizin erlerinden ve kt amellerimizden Allah'a snrz.
Allah'n doru yola ilettiini saptracak, saptrdn da doru yola
iletecek yoktur. ehadet ederim ki, Allah'tan baka tanr yoktur ve
O'nun hibir orta yoktur. Yine ehadet ederim ki, Hz. Muhammed (s.a.)
O'nun kulu ve rasldr. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.)
peygamberlerin sonuncusu, ra-sullerin nderi ve Allah'n btn
insanlara kar hccetidir. Allah Tel, onu en mkemmel bir din ve
dosdoru bir yolla gndermi ve kyamete kadar btn insanlara peygamber
klmtr. Allah, onunla eri yolu dorulttu; onun getirdii hidayetle kr
gzleri, sar kulaklar ve paslanm kalpleri at. Onunla, yolunu arm
insanl en doru, en berrak ve en gzel yola iletti. Allah Tel,
kullara, ona itaati, ona sayg ve sevgiyi, onun hareket tarzn takip
etmeyi ve snnetine uymay farz kld. zzet, kuvvet, zafer, hkmranlk ve
yeryznde otorite kurmay, onun hidayetine uyanlara ve onun admlarn
takip edenlere; zillet, kklk, perianlk, bedbahtlk, zayflk ve aal da
ona kar gelip isyan edenlere verdi. Allah Tel'ya nasl ibadet
edileceini bilmek ve O'nun dnya ve ahi-rette kullarn iyi halde
olmalar iin indirdii dinle amel etmenin gereklemesi, ancak Allah
Rasl'nn (s.a.) kendisine gelen ilk vahiyden Allah Tel'nn bu dini
tamama erdirinceye kadar geen sre iinde Allah'n eriatn pratik
olarak aklay tarzn ve onun tutumlarn bilmeye baldr. Hadis, mezi,
tarih ve email kitaplar Hz. Peygamber'in (s.a.) ocukluk andan
Allah'n onu kendi yanna tercih edip almasna kadar geen srede
zellikle peygamberlik grevini srdrd dnemde syledii szleri, yapt
fiilleri ve onun ahsi zelliklerini toplam; onun kk-byk demeden
hibir iini ve hibir durumunu brakmakszn derleyip toplamtr. yle ki,
bu kitaplarda Hz. Peygamber'in (s.a.) oturup kalkmasn, uyuyup
uyanmasn, glme ve tebessm tarzm, gece ve gndz yapt ibadetlerini,
nasl banyo yaptn, nasl yiyip itiini, ne giydiini, insanlarla
karlatnda onlara nasl davrandn, hangi renkleri sevdiini, d grnmnn
ve vcut yapsnn nasl olduunu ve ne gibi huylara sahip olduunu bulmak
mmkndr. Tarih, peygamberlerin sonuncusu Hz. Muhammed (s.a.)'in
hayatnn ayrntlarndan szettii kadar, dnyada yaam hibir byk kiinin
hayatndan bahsetmemitir dersek, gerei sylemi oluruz. Bu konudaki en
geni kitaplardan biri, feyizli kalem, geni bilgi ve doru gr sahibi,
slm ilimlerinin gerek usul, gerekse furuunun bynde-knde derin
bilgisi bulunan mam emsuddin Ebu Abdil-lah Muhammed b. Ebi Bekr b.
Eyyb b. Sa'd ez-Zer' ed-Dmek'nin Zdu'l-Med F Hedyi Hayri'l-bd adl
eseridir. bn Kayym, bu kitabnda Hz. Peygamber'in (s.a.) genel ve
zel ilerindeki tutumlarn bir araya getirdi. O'nun, her mslmanm
bilmesi ve aratrmas gereken tavrlarndan, karlat olaylardan ve ele
ald ilerden ayrntl bir ekilde szetti. Merhum btn eserlerinde
gzellik ve salamlk bakmndan bir tek stilde ve konuyu, kendisinden
sonra gelen bir aratrcya syleyecek herhangi bir ey brakmayacak
kadar epeevre btn boyutlaryla kuatarak ele alr. bn Kayyim'in
eserlerini dikkat ve titizlikle okuyan herkes, merhumun gerek
ezber, gerekse anlay ynnden kendisinden nce yahut sonra yaam pek ok
limde benzerini gremeyeceimiz lde Kur'art ve snnet ilimlerini
ahsnda toplam; selefin szlerini, mezheplerin sz ve grlerini ihata
etmi bir lim olduunu hakkyla anlar. bn Kayym el-Cevziyye, Hz.
Peygamber'den (s.a.) salam jyolla gelen hadislere son derece nem
veren, onlar alp gerekleriyle amel etmeye ve bunlar dnda kalanlar
brakmaya ok zen gsteren ve ayn zamanda hadislere muhalefet eden
yahut onlar olmayacak ekilde yorumlayan kim olursa olsun onun szne
deer vermeyen bir limdi. Her ne kadar stad eyhlislm bn Teymiye'nin
(r.h.) yolunda yrm ve onun pek ok ferfil ictihadlarn kabul etmise
de stadna gre muhaliflere kar daha yumuak, daha mutedildir.
Mellifin, bu kymetli eseri yolculuk esnasnda yazm olmas, gerekten
hayreti mucibdir. Daha da artc olan yan, bu eserde yer alan
binlerce kavl ve fiil snnet ve hadis, sahabe szleri ve sair
rivayetlerin kayna olan hibir eserin onun yannda bulunmamasdr. Oysa
bu rivayetler, Sahih, Snen, Msned, Mu'cem ve Siyer adlarn tayan
eserlerde yer almaktadr. Bu durum, bn Kayyim'in hadisleri
mfzetmedeki maharet ve derecesini gsterir. O'nun, Ahmed b. Hanbe'in
otuz binin stnde hadisi ihtiva eden Msned'm ezbere bildiini de ilve
etmeliyiz. 1
A. bn Kayym El-Cevziyye'nin Yaad Dnem:
bn Kayyim 7. hicri asrn sonlan ile 8. hicri asrn ilk yarsnda
yaamtr. O dnemde slm lkelerinin siyas durumu iler ayd. slm devleti
parampara idi, hepsi de Acem ve Memlk hkmdarlarnn hkm
1 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/13-15.
-
srdkleri kk memleketler halinde idi. O devirde slm hilfetinin
yalnz ismi ve ekli kalmt. Pratikteki liderlik Acem ve Memlk
sultanlarna aitti. Dilediklerini grevden alyorlar, dilediklerini
grevlendiriyorlard. el-Bidaye ve'n-Nihaye adl eserin sahibi bn
Kesr, 737 h./1336 m. senesinin nemli olaylarm anlatrken u olay
kaydediyor: Sultan Nasr Muhammed b. Kalavun, Halife
el-Mstekfibillah' tevkif ettirip, insanlarla bulumasn engelledi.
Sonra onu serbest brakt. Ancak ok gemeden Sultan onu, ailesi ve
oluk-ocuu ile birlikte Msr'daki Said eyaletinin bir ehri olan Kus'a
srgn etti. Halife vefatna kadar orada kald. Kral Nasr, lmne kadar
bu ekilde tek otorite olarak istibdadn srdrd. Sonra 742 h./1341 m.
senesinde olu Seyfeddin Mansur'a biat edildi. te bu sultan,
el-Mstekfibillah'n olu Halife Ebu'l-Kasm Ah-med'e babasnn hilfet
veliaht olarak biat etti ve halife, sultanla birlikte bir tahta
oturdu. O dnemde slm devletinin zayflay Bat'nn gzn slm lemine
evirdi. Pusu kurup slm dnyasn avlamak iin harekete getiler.
Birbirini takip eden basknlar dzenlediler. Bunlara ortaada "Hal
seferleri" ad verildi. te yandan slm lemi kuzeyden Moollarn
istillarna maruz kald. Moollar Badat' drp ktphaneleri yktlar,
kitaplar Dicle nehrine attlar. Ayn ekilde Beyt'l-Makdis'e girip
oray da harabeye evirdiler. Bylece bir taraftan hallarla, dier
taraftan da Moollarla savalar alevlendi. Sosyal hayat da pek iyi
deildi. yle ki, 695 h./1295 m. senesinde Msr ktla maruz kald. ldrc
bir pahallk dalgas slm lkelerinin hepsini kasp kavurdu. nsanlar
kpeklen, eekleri, atlar ve katrlar yemek zorunda kaldlar. Bu
skntlar ve felketler hkm srerken akllar boald, anlaylar ktlati ve
zihinler donup kald. Bir insann fkh hkmlerde ictihad etmesi zorlat
ve insanlar inan konularnda gemileri taklidle yetindiler. nan
esaslarnda Ebu'l-Hasan el-E'ar'nin mezhebine sarldlar. Fkhta drt
mezhepten bakasna uymak haram sayld. Bu asrda limler selef-i salihe
uyup eser vermede onlarn metoduyla hareket etmeye yneldiler. te
byle bir ortamda, bir ilim ve fazilet adam olarak bn Kayym ortaya
kt. 2
B. bn Kayyim'in Hayat, Yetimesi Ve Hocalar:
Ad: Muhammed b. Ebu Bekr b.Eyyb b. Sa'd b. Harz ez-Zer' ed-Dmek.
Lkab: emsuddin. Knyesi: Ebu Abdillah. Mehur olduu ad: bn Kayyim
el-Cevziyye ( = Cevziye Medresesi kayymnn olu). nk babas, Muhyiddin
Ebu'I-Mehasin Yusuf b. Abdurrahrnan'in (v.656 h./1258 m.) ina
ettirdii Cevziye Medresesinde kayymlk grevi yapmtr. Bu ismi daha da
ksaltlarak bn Kayyim eklinde yaygn kullanm kazanmtr. bn Kayyim
tefsir, usul, kelm, fkh ve nahiv ilimlerinde derin bilgisi olan
aratrmac, tetkiki ve bol eser veren, keskin zekl mutlak mctehid byk
bir slm limidir. 751 h. senesinde vefat etmitir. bn Kayyim, 691 h.
senesi Safer aynn yedinci gn ( = 29 Ocak 1292 m. Pazartesi gn) am'a
55 mil uzaklkta ve bu ehrin gneydousunda bulunan Havran kasabasnn
Zer' kynde bir ilim ve irfan ocanda dnyaya geldi. am'a gitti. Orada
bir grup lime rencilik yapt. Babasndan feraiz ilmini okudu. Babas
bu ilimde ileri gelen ahsiyetlerdendi. Hafz bn Hacer,
ed-Drer'I-Kmine'e (1/472) onu ok ibadet eden ve pek tekellf
gstermeyen biri olarak nitelemi ve 723 h./1323 m. senesinde vefat
ettiini yazmtr. ihab en-Nbulus, Kad Takyddin b. Sleyman, Ebu Bekr
b. Abdddaim, sa el-Mut'im, smail b. Mektum, Fatma bt. Cevher ve
baka muhaddislerden hadis tahsil etti. Arapay bn Ebu'l-Feth
el-Ba'l'den tahsil etti. Ondan Ebu'l-Beka'nn el-Mlahhas'm,
el-Crcaniyye''yi, bn Mlik'in Elfiye'sini, el-Kfiyet'-ftye'nin byk
blmn ve et-TeshV'm. bir ksmn okudu. Ayrca eyh Mecdddin et-Tunus'den
bn Usfur'un el-Mukarrab'ndan bir blm okudu. Fkh ve usul-i fkh eyh
Safiyddin el-Hind, eyhlislm bn Tey-miye ve eyh ismail b. Muhammed
el-Harran'den tahsil etti. Onlardan, bn Kudame el-Makdis'nin
er-Ravza'sm, el-Amid'nin el-hkm'm, Fah-reddin er-Raz'nin
el-Muhassal> el-Mahsul, el-Erban adl eserlerini ve Mec-dddn bn
Teymiye'nin el-Muharraf'm okudu. eyhlislm bn Teymiye'nin 712
h./1312 m. senesinde Msr'dan dnnden 728 h./1327 m. senesinde lmne
kadar bn Kayyim, bu hocasnn derslerine tam bir devamllk gsterdi. O
zamanlar imammz gen-liinin baharnda, kuvvetinin zirvesinde ve
anlaynn en yksek noktasnda idi. Onun geni ilminin feyzinden kana
kana iti. Olgun ve doru fikirlerine kulak verdi. Hocasnn sevgisi
onu sard. Hocasnn ictihadlarmn ounluunu kabullenip onlar savundu.
Bu ictihadlarn doruluklarnn ve aykr olanlarn zayflklarnn delillerim
geni geni anlatt. Hocasnn kitaplarn dzenleyip onun ilmini neretti.
Ondan en ok yararland konularn bahcalar: Allah Tel'nm kitabna ve
Peygamberinin sahih snnetine uymaya ve balanmaya, onlar selef-i
salihin anlad ekilde anlamaya, Kitap ve snnete aykr olanlar
brak-maya, doru dinin retilerinden kaybolup gidenleri yenilemeye;
msl-manlarn geen asrlarda, gerileme, donukluk ve kr taklid
devirlerinde kendi kendilerine kardklar rk metodlar ayklamaya ve
mslmanla-r, islm dncesine sinen tasavvuf hurafelerden, Yunan
mantndan ve Hind zhdnden sakmdrmaya ar. eitli konulardaki pek ok
eserinde, srarla Allah Tel'nn kitabna eilmi, devaml surette onu
aratrp
2 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/15-16.
-
incelemi, yetlerini ve manalarn dnme suretiyle bu yce kitabn
hakkn vermitir. Sahih snnetin ky-metini aklayp onu ykseltmi, Kur'n-
beyn ile mcmelini tafsil eden, manlarn vuzuha kavuturan, O'nun
hakikatlerini destekleyen, insanlar ellerinden tutup, taklid ve
donukluk aibelerinden arnm sahh ilme ula-tran dosdoru yolun
retilerini kendilerine aklayan snnete gerekli nemi vermitir. Btn
bunlar, hocas bn Teymiye'nin, onun zerindeki byk tesirini gsterir.
bn Kayyim, eserlerine dalm fikirleriyle, adalarmin ve onlardan
sonra gnmze kadar gelenlerin akllarn aydnlatan ve kalblerini
nurlandran; kalblerine bulaan phe ve donukluk pasn aan,
zihinlerindeki sapklk ve phe dmlerini zen slahat dnrler
zm-resindendir. 3
C. limlerin ve rencilerinin Dilinden bn Kayym:
rencisi Hafz bn Receb anlatyor: "stadmz 691 h. senesinde dnyaya
geldi. ihab en-Nbulus vs. mu-haddislerden hadis dinledi. Hanbel
mezhebi fkhn rendi ve bu sahada uzmanlat. Fetva verdi. eyh
Takiyddn'in derslerine devam etti, ondan tahsil grd. slm ilimlerin
her brannda bilgi sahibi oldu. Bildii ilimler: 1- Tefsir: Bu konuda
onunla yar edilemezdi. 2- Akaid: Doruk noktasndayd. 3- Hadis:
Hadisin anlamlar ondan kacak fkh hkmler ve ha-disten hkm elde etme
incelikleri konularnda ona ulalamazd. 4, 5, 6- Fkh, usul-i fkh ve
arapa sahasnda geni bilgisi vard. 7- Kelm ilmi, 8- lm-i Slk'de lim
bir zat olup tasavvuf ehlinin szlerini, iaretlerini, metinlerini ve
baz byklerini iyi bilir, tanrd." Yine ayn rencisi diyor ki: "Allah
rahmet etsin, stadmz ibadete dkn, gece namazlarna kalkan, namaz
olduka uzun klan bir zatt. Kendini ibadete verdi. Zikre ok dknd.
Gnl Allah akyla yanp tutumaktayd. Srekli tevbe eder, Allah'a
yalvarp yakarr, O'na boyun bker ve O'nun nnde kulluunu sergilerdi.
Bu hususta onun gibisini grmedim. Ondan daha geni bilgisi olan,
Kur'an'n ve Snnet'in manalarn, iman hakikatlerini ondan daha iyi
bilen birini grmedim. O, masum deil; ama bu manada onun gibisini
grmedim. Bandan pek ok imtihan geti, defalarca eziyet grd. Son
defasnda eyh Takiyyddin ile birlikte ondan ayr olarak kaleye
hapsedildi. Hapisten ancak eyh'in lmnden sonra kurtuldu. Hapis
mdde-tince Kur'an okumakla, tefekkrle, dnmekle megul oldu." rencisi
ve arkada bn Kesir de yle anlatyor: "Hadis dinledi ve ilimle megul
oldu. Pek ok limde bilhassa tefsir, hadis, usul-i fkh ve akaid
ilimlerinde uzmanlat. eyh Takiyyddin bn Teymiye 712 h. senesinde
Msr'dan dnnce onun derslerine stadn l-mne kadar devam etti. Daha
nce rendikleri yannda bn Teymiye'den ok ilim rendi. Gece-gndz oka
aratrmas ve ok ibadetle megul olmas yannda pek ok branta sahasnda
tek adam oldu. Gzel Kur'an okurdu. Gzel ahlklyd. Bakalarn ok
severdi. Hi kimseye haset etmez, eziyet vermezdi. Hi kimsenin
kusurunu aratrmaz ve hi kimseye kin duymazd. Onunla en ok dp kalkan
ve onun en ok sevdii insan bendim. Zamanmzda bu dnyada ondan daha
ok ibadet eden birini tanmyorum. Kendine has bir namaz kl vard;
namaz olduka uzatrd. Namazda secde ve rku uzatr ve (bu yzden) baz
zamanlar ok arkada onu knar; ama o, bundan vazgemezdi. Allah rahmet
eylesin. Cenazesinde tklm tklm dolu bir kalabalk vard. Kadlar,
ileri gelenler, sarihler ve halk cenazeye katlm nan tamak iin
insanlar izdiham oluturmulard. Vefat ettiinde 60 yandayd. Allah
rahmet eylesin." Hafz Zeheb diyor ki: "Hadis ilmine, hadis
metinlerine ve baz rvile-rine zen gsterdi. Fkhla urar ve fkh iyi
aklard. Nahivle urar, retirdi. Usul-i Fkh ve akaidle de megul
olurdu. limle megul olmay her iin nne geirdi ve ilim neretti." bn
Nasr ed-Dmek anlatyor: "lmin pek ok brannda bilhassa tefsirde ve
usuln mantk ve mefhumunda bilgi sahibiydi. Ebu Bekr Mu-hammed b.
el-Muhib diyor ki: stadmz el-Mizz'nin huzurunda, bn Kay-yim, bn
Huzeyme derecesinde midir? diye sordum. O bu zamanda, kendi
zamannda bn Huzeyme neyse odur, cevabn verdi." Kad Burhaneddin
ez-Zer' diyor ki: "Gkkubbe altnda ondan daha geni bilgi sahibi
kimse yoktur. Sadriye Medresesinde ders verdi, Cevziye'-de imamlk
yapt. Kendi el yazsyla, anlatlamayacak derecede ok ey yazd.
Gerekten muhtelif ilimlerde pek ok eserler verdi. lmi yazmay,
okumay, kitap haline getirmeyi ve ilim kitaplar edinmeyi ok
severdi. Bakalarnn elde edemeyecei kadar ok kitap elde etmiti."
Fehu 'I-Br adh eserinde, ismini gerek zikrederek, gerek atlayarak
bn Kayyim'in Zdu'l-Med vs. eserlerinden oka alntlar yapan Hafz bn
Hacer, onu u kelimelerle anlatyor: "Cesur kalpli, geni bilgi
sahibi, hilaf ilmini ve selefin grlerini bilen bir zatt." mam evkn,
bn Kayyim'in u zelliklerine dikkat eker: "Sahih delillere bal,
onlarla amel etmekten holanr, ahsi gre dayanmaz, hakk aikre syler
ve bu konuda hi kimseden ekinmezdi." 4
D. rencileri:
3 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/16-18.
4 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/18-19.
-
Daha hocas hayatta iken pek ok byk lim bn KayyinJ'den vefatna
kadar tahsil grd ve ondan yararland. Baz rencilerini sayacak
olursak: 1- Hafz Zeynddn Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ahmed b. Receb
el-Badad ed-Dmek el-Hanbel: lim, zahid, rnek, sika bir ahstr.
Hadis, fkh ve tarih konularnda pek ok faydal eser vermitir. Hocas
bn Kayyim lnceye kadar derslerine devam etmitir. bn Receb el-Hanbel
diye mehur olan bu lim 795 h./1392 m. senesinde vefat etmitir. 2-
Hafz madddin smail b. mer b. Kesir el-Basr ed-Dmek: am'da yetiti ve
am'n ileri gelen limlerinden ders ald. zellikle hadis ilmine yneldi
ve hadis metinleri ile rvileri hakknda pek ok ey okudu. Pek ok
eseri olan bu limin, bn Kesir Tefsiri diye hret yapan tefsiri ve
bir tarih kitab olan e-Bidaye ve'n-Nihaye'si olduka mehur iki
eseridir. Zeheb, Mu'cem'mde onu mam, mfti, muhaddis, mahir, fakih,
ok dalda uzman ve iini iyi yapan, mfessir biri olarak
nitelemektedir. 774 h./I372 m. senesinde vefat etmitir. 3- Hafz
emsddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Makdis el-Cemal es-Salih:
Hadis ve hadis trlerine, rvilere ve hadislerin illetlerine zen
gsterdi. Fkh rendi, fetva verdi, ders okuttu, bilgi devirdi, kitap
yazd. lmin-eitli dallaryla urat ve eitli branlarda eserler verdi.
Zeheb: "Onunla her bulumamda mutlaka ondan bir ey renmiim-dir."
diyor. 744 h./1343 m. senesinde vefat etmitir. 4- emsddin Ebu
Abdillah Muhammed b. Abdlkadir en-Nbulus el-Hanbel: Nbulus'da dodu
ve orada Abdullah b. Muhammed b. Yusuf dan ders grd. Hafz el-Al,
eyh brahim gibi saylamayacak kadar ok limden okudu. bn Kayyim'le
arkadalk kurdu, ondan fkh rendi ve eserlerinin ekserisini
kendisinden okudu. Pek ok ilim bildii iin kendine "Cennet11
denirdi. nk cennette herkesin istedii vardr. Onda da her talebenin
istedii bulunmaktayd. 797 h./1394 m. vefat etmitir. 5- Olu brahim:
Zeheb, Mu'cem'inde: "Babasndan fkh rendi, Arapayla megul oldu,
hadis dinledi, ilim okudu ve ilimle megul oldu." diyor. bn Kesir
ise "Nahiv ve fkhda babasnn metodu zere ileri derecede bilgi sahibi
bir zatt." diyor. 767 h./1365 m. senesinde vefat etmitir. 6- Olu
erefddin Abdullah: Babasnn yerine geip Sadriye Medresesinde ders
verdi. 5
E. Eserleri:
bn Kayyim byk bir ilm servet brakmtr. 'Hocasndan elde ettii
bilgileri kendi grlerini de ekleyerek ustalkla ve byk bir hogr
iinde kitaplatrmtr. Eserlerine baktmzda hocas bn Teymiye'nin
eserle-rinde grlen cedel ve mnakaa slubu pek grlmez. nceledii
konulan iki zt kutup asndan ele alr ve mutedil bir gre varmaya alr.
O eserlerini sakin ve mutmain bir tavrla yazar. Eserleri derin
dncenin, geni ufkun ve salam bir himmetin rndr. Tertipleri ve
blmlere ayrllar son derece gzeldir. Fikirler bir uyum iinde
birbirini takip etmekte ve tatl bir slubla okuyuculara
sunulmaktadr. Onun eserlerinde selefin nuru ve gemi byklerin
hikmeti gze arpar. Kur'an ve snnet altnda ele ald tasavvuf grlerini
selef-i slihin Sahabe ve tabinin szlerini aktararak zenginletirir.
ou baslm olan eserlerinin balcalan unlardr: Tefsir: 1- erhu
Esmi'I-Kitabi'l-Azz. 2- Emslu'l-Kur'an. 3- et-Tibyn fi
Aksami'l-Kur'an (Eyman'l-Kur'an). Hadis ve Siyer: 4- Zdu'1-Med fi
Hedyi Hayri'1-bd. (Tercmesini sunduu eseridir). 5- Tehzbu Snen-i Eb
Davud (zahu lelihi ve Mkiltih 6- Zdu'l-Msafirin ila Menzili's-Sada
fi Hedyi Hatemi'I-I Fkh ve Usl: 7- 'lamu'l-Muvakkn an
Rabbi'l-Iemin. 8- et-Turuku'1-Hkmiyye fi's-Siyseti'-er'iyye. 9-
Tuhfetu'l-Mevdd fi Ahkmi'l-Mevld. 10- set'l-Lehfn fi Talk'I-Gadbn.
11- Beynu'd-Dell al stini'l-Msabaka ani't-Tahll. 12- Ahkmu
Ehli'z-Zimme. 13- el-Fursiyye. 14- Hkm Triki's-Salt. 15-
Nikhu'l-Muhrim. 16- Ref'ul-Yedeyn fi's-Salt. 17- Hkm mmi Hilali
Ramazan. 18- et-Tahrr fim Yehillu ve Yahrimu min Libasi'l-Harr.
5 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/19-20.
-
Kelm ve Akid: 19- e-fiyet'1-Kfiye fi'1-ntisar
U'l-Frkati'n-Nciye. 20- es-Savku'l-Mrsele ale'l-Cehmiyye
ve'I-Muattala. 21- ifu'1-All fi Mesili'1-Kaz ve'1-Kader
ve'I-Hikmeti ve't-Ta'll. 22- Hidyet'l-Hayr mine'l-Yehudi ve'n-Nasr.
23- Hdi'l-Ervh ila Bildi'l-Efrh ( = Kitabu Sfati'I-Cennet). 24-
Kitabu'r-Rh. 25- ctimau'l-Cuyi'l-slmiyye al
Gazvi'l-Frkati'l-Cehmiyye. 26- Cevbatu bidi's-Suiban ve inne Mhm
Aleyhi Din'-eytn. 27- Kitabu'l-Kebir. Ahlk, Tasavvuf, rad ve Dier
limler: 28- Medric's-Slikn. 29- Uddet's-Sabirn ve Zahret'-kirn. 30-
Seferu'l-Hicreteyn ve Bbu's-Saadeteyn. 31- Merhil's-Sirn Beyne
Menzili yyke Na'bd ve yyke Nestan 32- Akd Muhkemi'I-Ahkd
Beyne'l-Kelimi't-Tayyib ve'I-Ameli's Salihi'l-Merf ile 's-Sem. 33-
Tarku'l-Hicreteyn ve Bb's-Seadeteyn. 34- Mifth Dri's-Saade. 35-
Nuru'l-M'min ve Hayath. 36- set'I-Lehfn min Mekyidi's-eytan. 37-
Nzhet'I-Mtkn ve Ravzatu'l-Muhibbn. 38- ed-Du ve'd-Dev. 39-
Mesyid'-eytan. 40- Tafdlu Mekke al Medine. 41- Fazlu'1-lmi. 42-
el-Fark Beyne'l-Hulleti ve'I-Mahabbeti ve Mnazarat'l-Halil
li-Kavmihi. 43- el-Fethu'I-Kudsi -ve't-Tuhfet'1-Mekkiyye. 44- erhu
Esmi'l-Hsn. 45- Kitabu't-Tun. 46- es-Srat'I-Mstakm fi Ahkm
Ehli'l-Cahm. 47- el-Mesilu't-Trablsiyye. 48- Bediu'l-Fevid. 49-
el-Fevid. 50- Cilu'l-Efhm fi's-Salt ve's-Selm ala Hayri'I-Enm. 51-
Butlnu'l-Kimya min Erbane Vehen. 52- el-Kelmu't-Tayyib
ve'I-Ameli's-Salih. 53- Nakdu'l-Menkl ve'1-Mihakku'l-Mmeyyiz
beyne'l-Merdd vj'l-Makbl. 54- el-Cevb'1-Kfi li-men Seele
ani'd-Devi'-f. slm'n, dnya gndeminin gerek entellektel, gerek
siyasi, gerekse daha baka ynlerden nemli bir blmn oluturduu gnmzde
elbet bu dinin peygamberinin etraflca tannmas, O'nun gerekletirdii
m-kemmel toplum yapsn anlamann en kestirme yoludur. slm O'nun
ahsnda temsil edilmi ve O'nun nderliinde kendini insanla sunmu bir
sistemdir. O'nun hayat ve yaay tarz incelendiinde grlecektir ki,
hayata yaklam tek boyutlu deildir. Hayatn her ynn kuatr.
Peygamberdir, devlet bakandr, ordu komutandr, hkimdir, klcn ekip
Allah dmanlaryla savaan bir mcahiddir, tccardr. Namaz klan, oru
tutan, hac yapan, gece namazlarna kalkan, devaml zikir ve tefekkrle
megul olan bir biddir. Hayat iman, ak ve cihaddr. Evlenir, al-veri
yapar, hastalar tedavi eder, elbisesinin skn diker, ayakkabsn tamir
eder, ocuklarla akalar, pehlivanlarla greir, hanmyla kou yar yapar.
Hayat dolu mkemmel bir insandr O. Ksacas Allah'n btn insanlara
sunduu en gzel rnektir, O. Hz. Peygamber'in (s.a.) hayatnn her ynn
ele alan ve kendisine has tatl bir slupla anlatan bn Kayyim'in,
sahasnda ilk ve en orijinal eseri Zdu'l-Med1 in Trkeye kazandrlmas,
bu rnek insan izlemek durumunda olan mslmanlar ve O'nu en doru, en
gvenilir kaynaklardan renmek isteyenler iin kanlmaz bir zaruretti.
Okuyanlara yeni ufuklar aacana inandftnz bu eserin tercmesinde esas
aldmz Arapa asl, uayb el-Arnad ve Abdlkadir el-Arnad adl iki deerli
aratrcnn tahkikiyle 1985'de ikinci basksn yapan be ciltlik basksdr.
Bu iki aratrcnn dipnotlarndan yararlanmakla birlikte biz de bir
takm dipnotlar ekledik. Ayrca Buhar hadislerinin kitap ve bab
numaralar tarafmzdan tes-bit edilmitir. Hadislerin senedleri
arasndaki tahdis sigalar rivayet teknii saylabilecei iin
zikredilmemi, onlar yerine (-) iareti konmutur. Konular arasna
uygun yerlerde zaman zaman tarafmzdan balklar konulmutur. lm
almalarmda bana yol gsteren sayn hocam Do.Dr. Hayred-din Karaman'a
sayg ve kranlarm sunar, eseri yaynlamay stlenen klim Yaynlarna
teekkrlerimi arzederim. Hatalarmza muttali olan kardelerimizin bizi
haberdar etmesini eder, Cenab- Hak'dan okuyanlara fayda
-
vermesini temenni ederi; Gayret bizden, baar Aah'dan. kr zej
skdar, 19886
KAYNAKLAR:
uayb el-Arnad ve Abdlkadir el-Arnad, Zdu'l-Med nerine yazdklar
mukaddime, Beyrut, 1985. bn Kesr, el-Bidye ve'n-Nihye, C. 14, s.
234-35, Beyrut, 1982. Muhammed Ebu Zehra, tbn Teymiye Hayatuhu ve
Asrhu, Kahire, 1977. Dr. Seyyid el-Ceml, bn'l-Kayyim'in er-Rh adl
eserine yazd tantm yazs, Beyrut, 1986. lbnu'1-md el-hanbel,
ezertu'z-Zeheb fi Ahbari Men Ze-feb, Dru hyi'-Trsi'l-Arabiyye,
Beyrut, ts. 7
BRNC KTAP GR BRNC BLM
HZ. PEYGAMBERN (S.A.) SELMES
A) ALLAH TEL'NIN SEMES
Hamd, lemlerin Rabbi Allah'a.... Sonu inananlarn. Dmanlk, yalnz
zalimlere... Allah'tan baka taplacak yoktur. O, ncekilerin ve
sonrakilerin tanrs, gklerin ve yerlerin idarecisi, din gnnn
sahibidir. Kurtulu, O'na itaattedir. stnlk O'nun azametine boyun
emek; zenginlik, O'-nun rahmetine ihtiya duymaktr. Doru yol, ancak
O'nun nuruyla aranrsa bulunur. Hayat, O'nun honutluunu elde etmekle
mmkndr. Cennet nimetleri ancak O'na yaknlkla salanr. Kalbin
olgunlamas ve kurtulua ermesi yalnzca O'na kar ihlasl olmak ve O'nu
sevgide birlemekle elde edilir. O, kendisine itaat edildiinde karln
verir; isyan edildiinde tev-bekrn tevbesini kabul eder, balar; dua
edildiinde dualar kabul kendisi iin bir davranta bulunulduunda
mkfatlandrr. Hamd, Allah'a... Btn yaratklar O'nun'Rab olduuna
tanklk et? mi, btn sanatsal yaptlar tanrln kabullenmi onlara
nakettii hayranlk uyandran sanatlar ve harika eserleriyle O'nun,
kendisinden baka tanr bulunmayan Allah olduuna tanklk etmilerdir.
Allah her trl eksik ve noksandan mnezzehtir. Yaratklar saysnca,
kendi honutluunca, -Ar* inin arlnca ve kelimelerinin mrekkebi
okiuunca O'na hamd... Tanr yalnzca Allah'tr. Rabliinde orta
bulunmad gibi tanrlnda da orta yoktur. O'nun ne zatnda (z varlnda)
ne fiillerinde, ne de sfatlarnda bir benzeri vardr. Allah yceler
ycesidir. Allah'a oka hamd senalar... Sabah-akam Allah' her trl
eksiklikten tenzih ederim. Gkg ler ile gkteki melekler; yldzlar ile
yrngeleri; yeryz ve sakinleri; di nizler ile iindeki balklar;
yldzlar, dalar, aalar, hayvanlar, tepelei ovalar; her ya ve kuru;
her l ve diri O'nu tebih eder. "Yedi gk, yer ve bunlarn iinde
bulunanlar O'nu tebih eder. O'na hamdederek tesbin etmeyen hibir ey
yoktur. Fakat siz onlarn tebihlerini anlamazsnz. Dorusu o halimdir,
balayandr.'8 ''Tanklk ederim ki, tanr yalnz Allah'tr. O'nun orta
yoktur. " szyle yer ve gkler ayakta durmaktadr. Btn yaratklar bunun
iin yaratlmlardr. Bunun iin Allah Tel peygamberlerini gnderdi,
kitaplarn indirdi ve kanunlarn koydu. Bundan dolay mizanlar
kurulur, divanlar tertiplenir; cennet ve cehennem pazar kurulur. Bu
sz ile insanlar m'min-kfir, iyi-kt ayrmna tbi tutulur, bu sz,
yaratma ve emrin, sevap ve azabn kaynadr. nsanlarn yaratlma sebebi
olan hak ite budur. Sorgu ve hesap ondan ve onun hukukundan
olacaktr. Sevap ve azap ona gre verilecektir. Kble, onun zerine
kurulmu, dinin temeli yine onun zerine atlmtr. Allah'n btn kullar
zerindeki hukuku olan cihadn kllar bu sz iin knndan syrlmtr. slm sz
ve kurtulu yurdunun anahtar ite bu szdr; ncekiler ve sonrakiler
ondan sorguya ekilecektir. u iki soru sorulmadan kulun ayaklar
Allah'n huzurundan ayrlmayacak: 1) Neye kulluk ediyordunuz? 2)
Peygamberlere ne cevap verdiniz? Birincinin cevab; bilgi,
kabullenme ve davran asndan "Allah'tan baka tanr yoktur" gereini
tasdik etmek, kincinin cevab; bilgi, kabullenme, boyun eme ve itaat
asndan "Hz. Muhammed phesiz Allah'n rasldr" gereini tasdik
etmektir. Tanklk ederim ki, Hz. Muhammed phesiz O'nun kulu ve
rasldr; vahyini gvenip teslim ettii, yaratklar arasndan setii,
kendisi ile kullan arasnda elisidir; salam bir din ve dosdoru bir
yol ile gnderilmitir. Allah onu lemlere bir rahmet, Allah'tan
korkanlara bir lider ve btn insanlara bir hccet olarak gndermitir.
Peygamberlerin ard arkas kesildii bir vakitte (fetret devrinde) onu
peygamber olarak gndermi ve en doru yolu, en aydnlk caddeyi ona
gstermi; insanlara ona itaat ve yardm etmelerini, sayg
gstermelerini, onu sevmelerini, onun haklarn gzetmelerini farz klm;
cennetinin nndeki yollar kapam ve artk onun yolundan gelmeyen hi
kimseye yollarn almayacan belirtmitir. Allah, onun gnln am, ann
6 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/20-24.
7 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/24.
8 sr, 17/44.
-
ykseltmi ve (belini bken) ykn zerinden indirmi, klme ve alalmay
onun emrine kar gelenlere yklemitir. Msned'de Ebu Mnb el-Cura
yoluyla Abdullah b. mer'den (r.a.) rivayet edilen bir hadise gre
Allah Rasl (s.a.) yle buyurmaktadr: "Kyamet ncesinde yalnzca orta
bulunmayan tek Allah'a ibadet edilinceye kadar klla (mcadele vermek
iin) gnderildim. Rzkm mzramn glgesi altna konulmutur. Klme ve
alalma ise benim emrime kar gelenlere yklenmitir. Kim bir kavme
benzerse o da onlardandr.9. Alalma onun emrine kar gelenlere
yklenmise de eref ve stnlk ona itaat edip uyanlarndr. Allah Tel
buyuruyor ki: "Gevemeyin, zlmeyin; inanmsamz mutlaka en stn olan
sizler-siniz.10 "eref ve stnlk Allah'n, Peygamberinin ve
inananlarndr."11 "Sizler daha stn olduunuz halde (dman karsnda)
geveyip de bar istemek durumunda kalmayn. Allah sizinle
beraberdir.12 "Ey Peygamber! Allah sana ve sana uyan m'minlere
yeter. "13 Yani Allah tek bana hem sana hern de sana uyanlara
yeter. Artk P'nun yannda baka hi kimseye ihtiya duymazsnz. Bu son
yette iki olaslk vardr: 1- balacnn kelimesini mecrr kef harfine
balam olmas. Tercih edilen gre gre mecrur zamire, harf-i cer iade
edilmeksizin atf yaplmas caizdir. Bunun rnekleri oktur. Olamayaca
yolundaki pheler rktr. 2- balacnn "yannda" anlamna gelen olmas ve
kelimesinin, mahal zerine atfedilerek nasb mahallinde bulunmas da
mmkndr. nsana kfidir" anlamndadr. Yani Allah sana yeter ve sana
uyanlara yeter. Nitekim Araplar der ki: "Sana ve Zeyd'e bir dirhem
yeter." ir diyor ki:j"Harb kp birlik bozulduunda artk sana ve
Dahhk'e bir keskin Hind klc yeter." Bu ikisi, en doru olaslklardr.
3- nc bir olaslk daha vardr: kelimesinin mbteda olmak zere merf
bulunmas. O zaman mana yle olur: "Sana uyan m'-minlere de Allah
yeter." 4- Drdnc bir olaslk daha vardr ki, anlam ynnden hataldr:
kelimesinin merf mahalde olup "Allah" ismine atfedilmi olmas. O
zaman ise mana yle olur: "Sana, Allah ile sana uyanlar yeter." Her
ne kadar baz insanlar yetin bu anlamda olduunu sylemilerse de bu,
apak bir hatadr; yeti bu anlama almak caiz deildir. nk "yeterlilik"
ve "kifayet" tevekkl, takva ve ibadette olduu gibi yalnzca Allah'a
ait kavramlardr. Allah Tel buyuruyor ki: "Seni aldatmak isterlerse
bil ki, phesiz Allah sana yeter. Seni yardmyla ve inananlarla
destekleyen O*dur.14 Grld gibi Allah, yeterlilik ile destekleme
arasn ayrmakta; ye-terii olmay yalnz kendisine ait bir husus,
desteklemeyi ise hem kendi yardmna, hem de kullarna ait bir husus
olarak kullanmaktadr. Allah Tel, yalnz kendisinin yeterli olduunu
syleyen tevhid ve tevekkl sahibi kullarn mektedir. Buyuruyor ki:
"insanlar onlara: '(Dmannz olan) nsanlar size kar bir ordu
topladlar; onlardan korkun' dediklerinde bu onlarn imann artrd da:
'Allah bize yeter; O ne gzel vekildir' dediler.'15 "Allah ve Rasl
bize yeter" demediler. yleyse onlar bu sz sylemiler ve Rab Tel bu
szlerinden dolay onlar mse Allah nasl peygamberine: "Sana, Allah ve
sana uyanlar yeter" demi olabilir? Hz. Peygamber'e uyanlar, yalnz
Rab Tel'nn yeterli olduunu sylemis ve bu konuda O'nunla
Peygamberini ortak tutmamlarsa nasl olur da Allah onlarla kendisini
Peygamberine yeterli olmada ortak tutmu oia-bilir? Bu en imknsz ve
en olmaz eydir. Bu konuda bir baka rnek de u yettir: "ayet onlar,
Allah ve Peygamberinin kendilerine verdii eylere raz olsalar ve:
'Allah bize yeter. O ve Peygamberi bol nimetinden bize verecektir.
Biz gerekten Allah'a gnl balayanlardanz' deselerdi...16 "Peygamber
size ne verirse onu aln."17 yetinde de grld gibi Allah (rnek olarak
aldmz bu yette) nasl verme iini Allah ve Rasl-ne, yeterli olmay ise
yalnzca kendisine ait saym, dnn. "Allah ve Rasl bize yeter,
deselerdi..." demeyip bunu yalnzca kendi hakk saymtr. Nitekim "Biz
gerekten Allah'a gnl balayanlardanz." demi, "Ve peygamberine"
dememi; gnl balamay yalnzca kendine ait bir hak saymtr. Nitekim bir
yette: "yleyse bir ii bitirdiinde dierine giri. Ve yalnzca Rabbine
gnl bala.18 u halde gnl balama, tevekkl, inbe (tvbe), yeterlilik
kavramlar tpk ibadet, takva ve secde gibi yalnz Allah'a ait
kavramlardr. Adak ve yemin yalnz Allah Tel adna yaplr.
9 Ahmed, 2/50, 92. Senedi hasendir. bn Teymiye, el-fktiz'da.
{s.39), hadisin senedinin ceyyid; Hafz el-Irk, hya'da sahih
olduunu
sylemi ve Hafz bn Hacer ise senedi .Fethu'l-Brt'de (10/230)
hasen saymtr. Hadisin son cmlesini Ebu Davud (4031) rivayet etmi ve
Buhar, Sahih'inde bir blmn muallak olarak kaydetmitir. Ayrca bu
konuda hasen br senedle mrsel bir hadis de bn Eb eybe tarafndan
rivayet edilmitir. 10
l-i mrn, 3/139. 11
Mnfikn, 63/8. 12
Muhammed, 47/35. 13
Enfl, 8/64. 14
Enfl, 8/62. 15
I-i mrn, 3/173. 16
Tevbe, 9/59. 17
Har, 59/7. 18
nirah, 94/7-S
-
Bir dier rnek olarak da u yeti verebiliriz: "Allah, kuluna
yeterli deil mi?'19 kfi, yeterli anlamndadr. Allah Tel, tek basna
kendisinin kuluna yeterli olduunu haber vermektedir. u halde bu
yeterlilik iinde "Ona uyanlar" nasl Allah'la beraber saylabilir!?
Bu sakat yorumun aslszln gsteren deliller burada anlatlamayacak
kadar oktur. Szn z; hidayet, felah ve kurtulu nasl ki Peygambere
uyma derecesine gre elde edilir; tpk bunun gibi izzet ve eref,
kifayet (imdada yetimek) ve zafer de ona uyma derecesine gre
kazanlr. Allah Tel iki cihan saadetini ona uymaya ve iki cihan
bedbahtln da ona kar gelmeye balad. Artk hidayet-emniyet, felah ve
izzet; kifayet ve zafer, yaknlk ve destek, dnya ve ahirette iyi
yaam onun yolundan gidenlerin; zillet ve alaklk, korku ve sapklk,
hem dnyada hem ahirette rsvyhk ve bedbahtlk ona kar gelenlerindir.
Hz. Peygamber (s.a.) yemin ederek: "Herhangi biriniz beni ocuundan,
babasndan ve btn insanlardan daha ok sevmedike iman etmi olmaz."
buyurmutur."20 Allah Tei da onu, bakasyla aralarnda ekitikleri her
konuda hakem tutup, sonra onun verdii hkm ilerinde bir sknt
duymadan tamamen kabul etmedike ve onun hkmne boyun emedike bir
kimsenin inanm olmayacan yeminle sylemektedir .21 Bir yette de
buyuruyor ki: "Allah ve Peygamberi bir eye hkmettii zaman, inanan
erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz.'22 Grld gibi
Allah Tel, kendisinin ve Peygamberinin verdii hkmden sonra artk
seenein kalmadn kesin oiarak belirtmektedir. Artk Hz. Peygamber'in
(s.a.) hkmnden sonra herhangi bir inanm kimsenin bir tercihte
bulunmas szkonusu deildir. O emir verince, emir kesindir. Seenek
yalnzca O'ndan bakasnn sznde szkonusudur. Tabi ki, bu durumda O'nun
emri gizli kalacak ve bu baka kimse O'nun emrini ve snnetini bilen
ilim adamlarndan olacaktr. te bu artlarla O'ndan bakasnn sz
uyulabilir uyulmas zorunlu deil olmaktadr. Hi kimsenin O'ndan baka
herhangi bir kimsenin szne uymas vacib (farz, zo-runlu) deildir;
olsa olsa uymas caiz olur. O'ndan bakasnn szne uymasa ne Allah'a ne
de Peygamberine si olmu olur. Btn mkelleflerin kendisine uymalar
vacib, kar gelmeleri haram ve herkesin szn O'nun sznden dolay
terketmeleri vacib olan kii nerde, u nerde?! O'nun hkm yannda hi
kimsenin hkm, O'nun sz yannda hi kimsenin sz geerli deildir.
Nitekim O'nun kanun koyuculuu yannda da hi kimsenin kanun koyucu
olmas dnlemez .O'nun dndaki herkesin O'nun emir ve yasaklarna
uymas, emrettii eyleri yapp yasaklad eylerden kanmas vacibtir. Dier
kimseler ylnzca teblici ve haberci olabilirler; yeniden hkm icad
edici ve kanun koyucu olamazlar. u halde bir kimse kendi anlay ve
yorumlay erevesinde grler ileri srer, kaideler ortaya koyarsa
mmetin bunlara uymas ve davalarn bunlar erevesinde halletmeye almas
vacib olmaz, ne zaman ki bunlar Peygamber'in getirdikleriyle
karlatrlr, aralarnda mutabakat ve uyum bulunur ve Peygamberin
getirdii esaslar bu grlerin doruluuna tanklk ederlerse o zaman
kabul grrler; aralarnda eliki bulunursa bu grlerin reddedilmeleri
ve bir kenara braklmalar vacib olur. Bunlar hakknda bu iki durumdan
biri belirginlemezse, ekimser kalnr. En iyisi ise bunlarla hkm ve
fetva verip vermemenin caiz olmasdr. Vacip olmas ve kesinlemesi
mmkn deil, olamaz. phesiz Allah Tel, yaratma ve yaratklar arasndan
beenip seme ( = ihtiyar) konularnda tektir. O yle buyurmaktadr:
"Rabbin dilediini yaratr ve seer.>23 Buradaki "seme" sz ile
anlatlmak istenen, keamclarn "Allah, ftl-i muhtardr" szlerinde
iaret ettikleri "irade" deildir. Evet, Allah Subhanehu yledir.
Ancak buradaki "seme" sz ile anlatlmak istenen bu anlam deildir. Bu
anlamdaki "seme", yetin "dilediini yaratr" ksmnda vardr. nk Allah,
ancak seerek ki bu "dilediini" sznde vardr yaratr. Zira dilemek,
seme demektir. Buradaki "seme" kelimesi ile anlatlmak istenen halis
ve sekin olan seme, tercih etmedir. u halde bu, yaratmadan sonraki
bir seimdir, semedir. Genel anlamdaki seim yaratmadan nceki seim
olup, en genel anlaml ve en ncedir. Buradaki ise daha zel anlaml ve
sonra olup yaratklar arasndan yaplan se-medir. Birincisi yaratma
iin seimdir. ki grn en dorusu "ve seer" sznde tam vakf yapmaktr
(durmaktr). Bu durumda yetin devamndaki u ksm:olumsuzluk ifade
eder. O zaman mana u olur: "Onlar iin bu seim hakk yoktur." Bu
yalnzca yaratana has bir itir. Yalnz yaratan O olduu gib yaratklar
arasndan seimde bulunan da yalnzca O'dur. O'ndan bak hi kimsenin
yaratma ve seme hakk yoktur. nk Allah Tel yapaca tercihin lyk olduu
yerleri, rzasnn bulunduu mahalleri ve neyin seilmeye lyk olduunu,
neyin olmadm en iyi bilendir. Bu konuda bakalar hibir ynden O'na
ortak olamaz.
19 Zmer, 39/36.
20 Buhar", 2/8; Mslim, 44; Nes, 8/114, 115; bn Mce, 67; Ahmed,
Msned, 3/207. tbn Battal, Kad Iyaz gibi baz limler diyorlar ki:
Sevgi (muhabbet) trldr: 1- Sayg gsterme ve byk sayma sevgisi.
Mesel, baba sevgisi. 2- efkat ve merhamet sevgisi Mesel, evlat
sevgisi. 3- Ho ve uygun bulma sevgisi. Mesel, dier nsanlar sevmek
gibi. Hz. Peygamber (s.a.) kendi sevgisi konusunda btn bu sevgi
snflarn bir arada kasdetmitir. Hadiste geen "iman etmi olmaz- " sz,
kmil ( = olgun) bir imana ulam olmaz anlamndadr. Yoksa imann asl bu
sfat elde etmemi kimsede de mevcut olur. 21
Yazarn dikkat ektii yet udur: "Hayr, Rabbine yemin olsun ki,
aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem tutup sonra senin verdiin
hkm ilerinde bir sknt duymadan tamamen kabul etmedike inanm
olmazlar," (Nisa, 4/64). 22
Ahzb, 33/36. 23
Kasas, 28/68.
-
in gereini bilmeyen tahsilsiz kimseler yetin ksmndaki nn ism-i
mevsl olup "seer" fiilinin tmleci olduunu savunmulardr ki, o zaman
anlam u olur: "Allah onlar iin seme hakk bulunan seer." Bu birka
ynden btldr: 1- Bu durumda sla cmlesi, id zamiri iermez. nk
kelimesi, naks fiilinin ismi olup merf ve de haberdir. O zaman
anlam yle olur: "Onlar iin seme olan eyi seer." Byle bir cmle
kuruluu sylemek imknszdr. Soru: id zamirini mahzuf kabul ederek
cmlenin tashihi mmkndr. Cmle u ekilde dnlebilir: Bu durumda anlam u
olur: "Seiminde onlar iin seme nan eyi seer.' Cevap: Bu 3a bir baka
ynden bozuktur .nk bu id zamirinin hazfi caiz olan yerlerden
deildir. Zira id zamiri, ancak anlam ayn kalmak artyla, misliyle
ism-i mevsln mecrur olduu bir harf-i cer ile mec-rur olduu zaman
mecrur ekliyle hazfedilir. Mesel u yet ve benzerlerinde bu artlar
var olduu iin hazfedilmitir:24 Arapa gramer asndan yle demek caiz
olmaz: 2- ayet bu anlam kastedilseydi kelimesi mansub klnr, sla
cmlesindeki fiil, ism-i mevsle dnen bir zamirle itigal edilirdi ve
sanki yle demi olurdu: "Onlar iin seim hakk olan eyin aynn seer".
Ancak byle okuyan hibir kraat imam yoktur. Bu ekli varsayarak szn
tevcih edildii de unutulmamal. 3- Allah Tel kfirlerin seim
nerilerini ve kendileri iin seim hakknn bulunmasn istemelerini
hikaye ediyor, kendisinin tek olduunu aklyor. Nitekim baka bir
yerde byle buyuruyor: "Bu Kur'an, iki ehrin birindeki bir byk adama
indirilmeli deil iniydi? dediler. Rabbinin rahmetini onlar m taksim
ediyorlar? Dnya hayatnda onlarn geimliklerini aralarnda Biz taksim
ettik. Birbirlerine i grdrmeleri iin kimini kimine derecelerle stn
kldk, Rabbinin rahmeti, onlarn biriktirdikleri eylerden daha
iyidir.25 Grld zere Allah Tel, onlarn kendisine kar seimde
bulunmalarn tanmam ve haber vermitir ki, onlar iin byle bir hak
yoktur. Bu hak yalnzca onlarn aralarnda nzik ve ecel mddetlerini de
kapsayan geimlerini taksim edene aittir. Yine ayn ekilde O, yapaca
seimin (uygun) yerlerini ve kimin buna lyk olup olmadn da kendi
bilgisine gre ayarlayarak ltuf ve ihsann fazilet ehli arasnda
taksim edecektir. nsan-lar birbirine gre dereceler bakmndan stn
klan, aralarnda geimliklerini ve tercih derecelerini taksim eden de
O'dur. Bunlar taksim eden bakas deil, yalnzca O'dur. te bu ayet de
ayn ekilde yaratan ve tercihte bulunann yalnzca Allah olduunu ve
O'nun yapaca tercihin (uygun) yerlerini en iyi bildiini aklamtr.
Nitekim bir yette buyuruyor ki: "Onlara bir yet geldii zaman:
'Allah'n peygamberlerine verilen bize de veril-medike inanmayz'
derler. Allah, elilik grevini nereye (kime) vereceini daha iyi
bilir. '26 Yani Allah, peygamberlik ve elilik vazifesi iin hangi
mahallin seilmesi, ykseltilmesi ve tahsis edilmesinin dierlerine
gre daha uygun olacan en iyi bilir. 4- Allah Tel, onlarn ortak
olmalarndan doacak teklif ve tercih etme haklarndan kendisini uzak
tutmu ve: "Onlar iin seim hakk yoktur. Allah, onlarn kotuklar
ortaklardan mnezzehtir ve ycedir. "27 buyurmutur. Onlarn ortak
komalar, O'ndan baka bir yaratc kabullenmeyi gerektirmeli ki, Allah
kendisini bundan uzak tutsun. Bunu iyi dn. nk son derece ince bir
mesele. 5- Bu yetin benzerleri: a) Allah Tel "Sizlerin Allah' brakp
taptklarnz gelseler, bir sinek bile yaratamayacaklardr. Sinek
onlardan bir ey kapsa o eyi ondan kurtaramazlar. steyen de, istenen
de ciz! Allah' gerei gibi takdir edemediler. phesiz Allah, kuvvetli
ve gldr." buyuruyor; ardndan da: "Allah, meleklerden ve insanlardan
eliler seer. Dorusu, Allah iitir ve grr. O, gemilerini ve
geleceklerini bilir. Btn iler sonunda yalnz Allah'a dnecektir.28
diyor. b) "Rabbin gnllerinin gizlediklerini de, aa vurduklarn
bilir.'29 c) "Allah, elilik grevini nereye (kime) vereceini daha
iyi bilir. "30 Btn bu yetlerde Allah Tel, kendisinin tercih ettii
mahalleri {ah-sis etmesi anlamn tayan bilgisi ile o yerleri tahsis
ettiini, nk yalnzca o yerlerin tahsise uygunluunu bildiini haber
vermektedir. Bu yetlerde szn akn dnrsen bu anlam kendi anlamna ek
olarak ihtiva ettiini greceksin. En iyi bilen Allah'tr. 6- Bu yet
(Kasas: 28/68), u yetin peinde verilmitir: "O gn Allah onlara
(mriklere) seslenir: Peygamberlere ne cevap verdiniz? der. O gn,
haberler onlara grnmez olur, verilecek cevaplar kalmaz; artk
birbirlerine de soramazlar. Fakat kim tevbe eder, inanr, yararl
iler yaparsa, kurtulua erenler arasnda olmas umulur, Rabbin
dilediini yaratr ve seer. 31 Onlar yaratan yalnzca Allah Tel olduu
gibi, onlar arasndan tevbe eden, inanan ve yararl i yapanlar da O
seer. Bylece onlar, Allah'n ho kullan, hayrl yaratklar olurlar. Bu
seim lyk olanlar iin olup, Allah Tel'nn ilim ve hikmetine dayanr;
yoksa o mriklerin seim
24 M'minn, 23/33.
25 Zuhruf, 43/31-32.
26 ETm, 6/124.
27 Kasas, 28/68.
28 Hac, 22/73-76.
29 Kasas, 28/69.
30 En'm, 6/124.
31 Kasas, 28/65-68.
-
ve nerilerine deil. Allah, mriklerin ortak tuttuklarndan
mnezzehtir, ycedir. 32
B) YARATIKLARINDAN SEMES
u yaratklarn hallerini dnrsen, onlar arasndaki bu seim ve
tahsisin Allah Tel'nn Rabhn, birliini, hikmet, ilim ve kudretinin
sonsuzluunu, O'nun yalnzca kendisinden baka bir tanr bulunmayan
Allah olduunu, O'nun orta bulunmadn, istedii gibi yarattn, istedii
gibi setiini, istedii gibi idare ettiini gsteren bir delil olduunu
grrsn. Eseri u lemde grlen bu seim, bu idare ve tahsis O'nun Rab
olduunun en muazzam delillerinden; birliini, kemal sfatlarn ve
peygamberlerinin doruluunu gsteren en byk ahitlerdendir. imdi
ateine kar daha uyarc ve daha bakalarna gtrc olmas iin bunlarn
birazna iaret etmeye alacaz: 33
1 Gklerden Semesi:
Allah, g yedi kat yaratt. Bunlar arasndan en ycesini seti/ Orasn
mukarrab meleklerinin karargh yapt. Krs'sine ve Ar'na yakn seti ve
yaratklarndan dilediini oraya yerletirdi. u halde bu gk katnn dier
gklere gre bir meziyet ve stnl vardr. Hibir ey olmasa Allah Tel'ya
yaknl yeter. Gklerin maddesinin eitlii yannda bu stn klma ve
tahsis, O'nun kudret ve hikmetinin sonsuzluunu, dilediini yaratp
setiini gsjeren en ak delillerdendir. 34
2 Cennetlerden Semesi:
Allah Tel'nin Firdevs Cennetini dier cennetlerden stn klmas ve
onu Ar'nn tavan yaparak tahsis etmesi de bunlardan biridir.35 sr'-n
birinde denilmektedir ki: "Firdevs cennetinin fidanlarn Allah Tel
kendi eliyle dikti ve orasn hayrl halk iin seti." 36
3 Meleklerden Semesi:
Cebrail, Mikil ve srafil gibi sekin melekleri dierleri arasndan
semesi de bu kabildendir. Hz. Peygamber (s.a.) yle dua ederdi:
"Cebrail, Mik ve srafil'in Rabbi, gklerin ve yerin yaratcs,
gizliyi, aikr bilen Allah'm! Ayrla dtkleri konularda kullarn
arasnda Sen hkmedersin. zninle hak yolunda ayrla dldnde beni doruya
ulatr. phesiz Sen dilediini doru yola eritirensin. 37 Melekler
arasndan bu n, onlarn kamilen sekin zel yerleri ve Allah'a
yaknlklar bulunduu iin anmtr. Oysa gklerde onlardan baka nice
melekler vardr; ama bu ten bakasnn adn anmamtr. Cebrail, kalblerin
ve ruhlarn sayesinde hayat bulduu vahyi getiren melektir. Mikil,
yeryznn, hayvanlarn ve bitkilerin hayat olan yamuru yadran
melektir. srafil, Sr'a fleyecek melektir; Sr'a fleyince onun
flemesi Allah'n izniyle lleri diriltecek ve onlar kabirlerinden
kartacaktr. 38
4 Peygamberlerden Semesi:
Ahmed'in, Msned'de ve bn Hibbn'in Sahih'dc Ebu Zer'den
aktardklar bir hadise gre Hz. dem'in (a.s.) soyundan saylar yz
yirmi drt bin olan nebleri ve onlar arasndan da saylar yz on olan
raslleri semesi de bu kabildendir. 39Ayrca bu rasller arasndan
lulazm diye adlandrlan, Ahzb ve ra srelerinde
32 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/29-38.
33 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/39.
34 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/39.
35 Buhar'de (97/22) Ebu Hureyre'den rivayet edilen bir hadiste
Hz. Peygamber (s.a.) buyuruyor ki: "Cennette yz derece (kat) vardr.
Allah,
onlar kendi yolunda cihad edenler iin hazrlad. Her iki derecenin
aras gk ile yer aras kadardr. Allah'tan dilekte bulunduunuz vakit,
O'ndan Frdevs'i dileyin. nk o, cennetin ortasdr ve cennetin en stn
yeridir. Onun stnde Rahman'n Ar' vardr. Cennetin rmaklar oradan
fkrr." 36
bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/40. 37
Mslim, Sahih, 770. Hz. Peygamber (s.a.) bu duay teheccd namaznn
balangcnda okurdu. 38
bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/40. 39
Ahmed, Msned, 5/178, 179, 265, 266; bn Hibbn, 94. Hadisin senedi
ok zayftr. Hkim, Mstedrek'te (2/262) Ebu mame'den rivayet eder ki,
bir adamla Hz. Peygamber (s.a.) arasnda u konuma gemitir. Adam
sordu: Ey Allah'n Rasl! Hz. dem bir peygamber mi idi? Evet, o,
kendisine bilgi verilmi ve konuturulmu biridir. Onunla Hz. Nh
arasnda ne kadar zaman gemitir? On asr. Hz. Nh ile Hz. brahim
arasnda ne kadar zaman gemitir? On asr. Sordular: Ey Allah'n Rasl!
Ne kadar rasl gemitir?
-
geen u be peygamberi semesi de byledir: "Hani peygamberlerden sz
almtk. Ey Muhammedi Senden, Nuh'-dan, brahim'den, Musa'dan ve
Meryem olu sa'dan salam bir sz almzdr. 40 "Allah, Nuh'a buyurduu
eyleri size de din olarak buyurmutur. Sana vahyetk; brahim'e,
Musa'ya ve sa'ya da buyurduk ki: 'Dini ayakta tutun, onda ayrla
dmeyin'.41 Allah bu lulazm peygamberlerden de iki dostu brahim ve
Muham-med'i seti. Allah onlara ve ailelerine salat ve selm eylesin.
42
5 demoullanndan Semesi:
demoullar soyundan smail soyunu semitir. Onlar arasndan da
Huzeyme'den olan Kinane oullarndan Kurey'i. Kurey'ten Hijnoullarn,
HimouHarndan da demoullannn efendisi Hz. Muhammed'i (s.a.)
seti.43
6 Ashabtan Semesi:
Yine Allah, lemler iinde Hz. Muhammed'in (s.a.) arkadalarm
(ashabn), onlar iinden ilk nce iman edenleri, onlar arasndan Bedir
savana katlanlar ve Rdvan bey'atnda bulunanlar semitir. Onlar iin
en mkemmel dini, en stn eriat ve en temiz en ho en pak huylan
semitir. 44
7 mmetlerden Semesi:
Hz.Muhammed'in (s.a.) mmetini dier mmetlere tercih etmitir.
Nitekim mam Ahmed'in Msned'm ve dier hadis kitaplarnda Behz b.
Hakim b. Muaviye b. Hayde babas dedesi yoluyla aktarld zere, Allah
Rasl (s.a.) buyurdular ki: "Siz yetmi mmete bedelsiniz. Siz, Allah
katnda onlarn en hayrl ve en deerlisisiniz".45 Ali b. el-Medin ve
Ahmed: "Behz b. Hakim'in babas ve dedesi araclyla aktard hadis
sahihtir." demilerdir. Bu seimin eseri, onlarn davranlarnda,
ahlklarnda, tevhid inanlarnda, cennetteki konak yerlerinde ve
kalacaklar makamlarnda ortaya kmaktadr. Zira bu mmet dier
insanlardan daha yukarda, daha stte bir tepe zerinde olacak ve
onlara o tepeden bakacaktr. Tirmiz'de Brey-de b. Husayb
el-Eslem'den rivayet edildiine gre Allah Rasl (s.a.): "Cennet halk,
yz yirmi sradr. Sekseni bu mmetten, krk da dier m-metlerdendir."
buyurdu.46Tirmiz: "Bu hadis hasendir." diyor. Sahih-i Mslim'de
Cehenneme gnderilenler konusunda Ebu Sad el-Hudr'den gelen bir
hadiste Hz.Peygamber (s.a.): "Canm elinde olan Allah'a yemin
ederim, gerekten ben sizin cennet halknn yars olmanz ok mit
ediyorum." buyurdu47 ve bundan fazlasn sylemedi. Ya bu hadis daha
sahihtir demeli, ya da Hz. Peygamber (s.a.) mmetinin cennet halknn
yars olmasn istedi, bunun zerine Rabbi ona mmetinin yz yirmi saflk
cennet halknn seksen safn oluturacan bildirdi .48 u halde iki hadis
arasnda bir eliki yoktur. Dorusunu en iyi bilen Allah'dr. Allah'n
bu mmete, baka mmetlere balamad ilim ve hilimi (yumuak huyluluk)
balam olmas da bu mmeti, Cenab- Hakk'n stn ve sekin kldn gsterir.
Bezzar'n Msned'ind ve dier baz hadis kitaplarnda rivayet edildiine
gre Ebu'd-Derda diyor ki: Ebu'l-Kasim'n (s.a.) u hdiseyi anlattn
iittim: "Allah Tel, Meryem olu sa'ya: Ben, senden sonra bir mmet
gndereceim. Onlar balarna sevdikleri bir-ey gelse hamdedip
krederler. Balarna holanmadklar birey gelse hilim ve ilim bulunmad
halde sevabn benden bekleyip sabrederler, buyurdu. sa: Rabbim!
Hilim ve ilim bulunmad halde bu nasl mmkn olabilir? diye sordu.
Allah Tel; Ben onlara kendi hilim ve ilmimden vereceim,
buyurdu.49
yz on be kiilik bir grup. Hkim, bu hadisin senedini Mslim'in
artlarna gre sahih saym, ZehfcHKfe ona katlmtr. 40
Ahzb 33/7. 41
ra, 42/ia. 42
bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/41. 43
Mslim, Sahih, 2276. Vasile b. el-Esk (r.a.) anlatyor: Allah
Rasl'nn (s.a) yle buyurduunu ittim: "Allah, smail soyundan
Kinane'yi szp seti. Kinane'den Ku-rey'i szp seti. Kurey'ten
Himoullarm szp seti. Himoullarndan da beni szp seti." Kinane, birka
kabilenin toplu addr. Atalar, Kinne b. Huzeyme adnda biridir.
Tirmiz, bu hadisi benzer bir metinle (3612 ve 2609) rivayet
ettikten sonra diyor ki: "Bu hadis, hasen-sahihtir". bn Kayyim
el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/41-42. 44
bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/42. 45
Ahmed, Msned, 5/5; bn Mce, 4288; Tirmiz, 3004. Senedi hasendir.
Tirmiz: "Bu hadis hasendir" demi; Hkim ise sahih olduunu sylemi ve
Zeheb de ona katlmtr. 46
Tirmiz, 2549; Ahmed, 5/347; bn Mce, 4289. Senedi sahihtir. bn
Hibbn ve Hkim (1/82) sahih olduunu sylemilerdir. Bu konuda
Taberan'de bn Abbs, bn Mes'd ve Ebu Musa'dan hads rivayet
edilmektedir. 47
Mslim, Sahih, 222. Ayrca bu konuda Buhar ve Mslim'de (221) bn
Mes'd'dan hadis rivayet edilmektedir. 48
Hafz bn Hacer, Fethu'l-Bar'de (11/336) diyor ki: Herhalde Hz.
Peygamber (s.a.), Rabbinin merhametini dnerek mmetinin, cennet
halknn yans olmasn mit edince Allah ona hem umduunu verdi, hem de
buna ilve yapt. 49
Ahmed, Msnedt 6/450. tsnd hasendir. Heysem, bu hadisi
Mecma'uz-Zevid'ds kaydettikten sonra diyor ki: Hadisi, Ahmed, Bezzr
ve
-
8 Beldelerden Semesi:
Meknlarn, beldelerin en hayrls ve en ereflisi Haram ke)'yi
tercih edip semesi de bu cmledendir. a) Zira Allah Tel, bu ehri
Peygamber'i (s.a.) iin semi ve kullan iin ibadet yeri yapm,
uzak-yakn her yandan oraya gelmelerini farz klm ve oraya ancak
mtevaz alak gnll, niyaz ederek, yalvarp yakara-rak, balarn aarak ve
dnya ehlinin elbiselerinden soyunarak (kefeni andran ihrama
brnerek-..) girebilirler. Allah bu beldeyi gvenli ve kutlu (=Harem)
bir blge klmtr. Orada kan dklmez, aa kesilmez, av kovalanmaz, yeil
ot kopanlmaz ve bulunan bir mal mlk edinmek iin alnmaz; alnrsa
yalnz ve yalnz ilan etmek iin alnr. b) Oraya gitmeye niyetlenmek,
gemi gnahlar rtbas eden, sulan silen ve hatalar gideren bir sebep
klnmtr. Nitekim Sahihayn'da. Ebu Hureyre'den rivayet edilen bir
hadiste Allah Rasl (s.a.): "Bir kimse Bey-tullah 'a gelir ve hac
esnasnda fena szler sylemez, gnah ilemezse gnahlarndan arnarak
annesinden doduu gibi hacdan dner." buyurmutur.50 Allah oraya
niyetlenen kimse iin cennetten te bir eye raz olma-mtr. Snen'de
Abdullah b. Mes'd'dan (r.a.) rivayet edilen bir hadiste Allah Rasl
{s.a.): "Hac ve umreyi ardarda yapn (yani haccettiinizde umre yapn;
umre yaptnzda hac da yapn). nk hac ve umre fakirlii ve gnahlar tpk
krn demir, altn ve gmn crufunu temizledii gibi temizler. Kusursuz
if edilen makbul (=mebrr) bir haccn cennetten te bir sevab yoktur."
buyurmutur.51 Sahihayn'a Ebu Hureyre'den nakledilen bir hadiste ise
Allah Rasl (s.a.) buyuruyor ki: "Bir umreden dier umreye kadar bu
arada ilenen gnahlara (son umre) keffarettir. Kusursuz if edilen
makbul bir haccn mkfat ise ancak cennettir.)52 ayet Emin Belde
(Mekke), Allah'n en hayrl beldesi onun en sevdii ehri ve beldeler
arasndan setii belde olmasayd orann arazisini kullar iin ibadetgh
yapmazd. Oysa oraya niyetlenmeyi kullarna farz klm, bu ibadeti
slm'n en gl farzlarndan saym ve yce Kitabnn iki yerinde bu belde
adna yemin etmitir: 1- "Ve u Emin Belde'ye yemin olsun ki..."53 2-
"Hayr, hayr. u beldeye yemin ederim ki...'54 Yeryznde, her gc
yetenin kendisinde bulunan bir eve komas ve orasn tavaf etmesi farz
olan bir mntka daha yoktur. Yine yeryznde, Hacer-i Esved ve Rkn-i
Yemani dnda plmesi ve selmlanmas meru olan, gnahlarn ve hatalarn
silindii baka bir yer yoktur. c) Hz.Peygamber'den (s.a.) gelen
salam bir rivayete gre Mescid-i Haram'da klnan bir namaz, dier
yerlerde klman yz bin namaza bedeldir. Snen-i Nes i!e Msned'de
sahih isndla Abdullah b. Zbeyr'den rivayet edildiine gre Hz.
Peygamber (s.a.): "u mescidimde klman bir namaz, Mescid-i Haram
dnda dier mescidlerde klnan bin namazdan daha faziletlidir.
Mescid-i Haram'da klnan bir namaz ise u mescidimde klnan namazdan
yz kat daha faziletlidir. " buyurmutur55. Hadisi bn Hibbn da
Sahihimde rivayet etmitir. Bu hadis de aka gsteriyor ki, Mescid-i
Haram genel olarak btn yeryznn en stn blgesidir. Bu yzden hazrlk
yapp ona doru yola kmak farz olduu haide, dierleri iin yola kmak
mstehabtr, farz deildir. Msned, Tirmiz ve Nes'de rivayet edildiine
gre Abdullah b. Adiy b. el-Hamra, Allah Ra-sl'nn (s.a.) Mekke'nin
Hazvera semtinde devesi zerinde: "Vallahi, phesiz sen (ey Mekke),
Allah'n arznn en hayrlssn ve Allah'n arznn, Allah katnda en
sevimlisisin. Senden kartlmasaydm gerekten kmazdm." dediini
iitmitir. Tirmiz: "Bu hadis, hasen, sahihtir." diyor.56 d) Hatta
btn yeryz halknn kblesi olmas da onun hususiyetle-rindendir.
Yeryznde ondan baka bir kble yoktur. e) Yine tuvalet yaparken oraya
doru arkay ve n evirmenin haram olmas da onun zelliklerinden
biridir; yeryznn dier blgeleri iin byle bir ey szkonusu deildir. Bu
meseledeki en doru gre gre, baka yerde zikredilen on ksur delilden
dolay ak olanla bina iinde olma arasnda bu konuda bir fark yoktur.
0 Mescid-i Haram'm yeryznde ilk ina edilen mescid olmas da
Mekke'nin bir dier hususiyetidir. Nitekim Sahihayn (Buhar ve
Mslim'in Sahih adl hadis kitaplarn)'da rivayet edildiine gre Ebu
Zer diyor ki: "Allah Rasl'ne (s.a.) yeryznde ilk ina edilen mescidi
sordum: 'Mescid-i Haram'dr', cevabm verdi. 'Sonra hangisi?'diye
sordum; 'Mescid-i Aksa'dr' karln verdi. 'Aralarnda ne kadar vardr?'
eklindeki sorumu da: 'Krk sene' diye cevaplad.57
Taberan (Kebr ve Evsafta) rivayet etmitir. Ahmed'in rvileri
Hasen b. Sevvr ile Ebu'l-Halbes Yezd b. Mey-sere dnda Sahih-i Buhar
rvileridir. Bu iki rvi de sikadr. bn Kayyim el-Cevziyye,
Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/42-43. 50
Buhar, 25/4, 27/9, 27/10; Mslim, 1350. Metin Mslim'e aittir.
51
Tirmiz, 810; Nes, (5/115); Ahmed, 3669. Senedi hasendir. Ayrca
bu konuda Ah-med (167) ve Ibn Mce'de (2887) Hz. mer'den; Nes'de
(5/115) bn Abbas'tan ahid hadis vardr. Bu iki hadisle buradaki
hadis sahih mertebesine kar. 52
Buhar, 26/1; Mslim, 1349. 53
Tn, 95/3. 54
Beled, 90/1. 55
Matbu Snen-i Nesfdt yoktur. Herhalde Nes'nin Snen-i Kbr'smda.
olacaktr. Hadis, Ahmed'in MsnecTinde (4/5) rivayet edilmektedir,
tsnd sahihtir. bn Hibbn (1027), sahih olduunu sylemitir. 56
Ahmed, 4/305; Tirmiz, 3921; bn Mce, 3108. snad sahihtir. bn
Hibbn (1025), sahih olduunu sylemitir. 57
Buhar, 60/8; Mslim, 520. Hafz bn Hacer, Fethu'I-Br'e diyor ki:
Bu hadis, "nsanlar iin kurulan ilk ev, phesiz Mekke'dekidir. "
yetinden ne kastedilidiini aklamaktadr. Buradaki "ev"den maksadn
geliigzel evler olmadn, aksine "ibadet evi" anlamna geldiini
-
Ne kastedildiini anlamayanlara bu hadis bir mesele oldu. Dediler
ki: "Malum, Mescid-i Aks'y yapan Hz. Davud'un olu Hz. Sleyman'ndr.
Onunla Hz. brahim arasnda ise bin seneden daha fazla zaman fark
vardr." Bu szler, syleyenin cehaletini gsteriyor. Zira Hz. Sleyman,
Mescid-i Aksa'y yalnzca yenilemitir, batan kurmu deildir. Hz.
brahim'in Kabe'yi yapmasndan bu kadar zaman getikten sonra onu
kuran, tesis eden Hz. shak'n olu Hz. Yakub'tur. Allah her ikisine
ve ailelerine salt selm eylesin. g) Mekke'nin stnln gsteren
delillerden birisi de udur: Allah bu ehrin, mm'l-kur- ehirlerin
anas olduunu haber vermitir58. Btn ehirler ona tbi ve onun bir
uzantsdr. O, ehirlerin kkenidir. Bu yzden ehirler iinde ona denk
bulunmamas gerekir. Nasl ki Hz. Peygamber (s.a.), Fatiha'nm
mtn'l-Kur'an^Kur'an'n anas olduunu haber vermitir' 59bu yzden dier
ilh kitaplarda ona denk olacak bir sre yoktur. h) htiyalar srekli
yenilenenler dndaki kimselerin oraya ihramsz girmelerinin caiz
olmamas da bir dier hususiyetidir. Hibir ehir bu meziyette ona
ortak olamaz. Bu meseleyi insanlar bn Abbas'tan (r.a.) almlardr.
Merf hadis olmaya elverili olmayan bir senedle bn Abbas'tan rivayet
edildiine gre: "Hi kimse Mekke'ye ister ora halkndan olsun, isler
olmasn ihramsz giremez." Bu rivayeti Ebu Ahmed b. Adiy kaydetmitir.
Ancak seneddeki Haccac b. Ertt ve ondan nceki dier bir rvi zayf
rvilerdendir. Bu konuda fakihlerin gr vardr: 1. Olumsuz (hi kimse
ihramsz Mekke'ye giremez), 2. Olumlu (hramsz Mekke'ye girilebilir),
3. Mkatlar60 iinde olanlarla, mkatlar gerisinde kalanlar arasnda
fark gzetilir: Mkatlar tesinde kalanlar oralar ihramsz geemezler;
taraflarda olanlar ise, Mekke halk hkmndedirler. Bu gr Ebu Han-J
fe'nindir. lk iki gr ise afi ve Ahmed'e aittir. i) Mekke'de gnah
ilemeyi kafada tasarlayp kuran kimse, tasarlad-! n yapmasa da
cezalandrlr. Allah Tel buyuruyor ki: "Kim orada (Mescid-i Haram'da)
hak yoldan saparak zulmetmek -l terse (yani tasarlarsa) can yakan
bir azabdan ona tattrrz.61 Burada! isteme (irade) fiili nasl b edat
ile geili yapld, bir dn. 1 "yle yapmak istedim." dendiinde bu cmle
mutlaka "tasarlajj di, kafasnda kurdu' fiilinin anlamn tadndan "yle
yapj may tasarladm" denilir. Grld gibi Allah Tel, orada zulmetmeyi
tasarlayan kimseyi, can yakan azab tattrmakla tehdit etmektedir.
Orada ilenen gnahlarn niceliklerinin deil de miktarlarnn kat kal
artrlmas da bundandr. Zira ilenen bir ktln karl bir gnahi ancak byk
bir gnahtr. Cezas da ona denktir. Kk gnahn cezasjj da kendisine
denktir. O halde Allah'n Harem'inde, beldesinde ve arz zejjj rinde
ilenen bir gnah, yeryznn dier taraflarndan birinde ilenen gj nahtan
daha kuvvetli ve daha byktr. Bu yzdendir ki, hkmdara, hat] kim
olduu lkede isyan eden kimse, ona yurdundan ve lkesinden uzak; bir
yerde isyan eden kimse gibi deildir. te gnahlarn katlanmas konu|
sundaki tartmann zm budur. En iyi bilen Allah'tr. Bu stn klma ve
seimin srr, gnllerin bu Emin Belde'nin cazib sine kaplmasnda,
kalblerin onu arzulamasnda, ona meyletmesinde ve mu| habbet
gstermesinde ortaya kmaktadr. Bu beldenin kalbleri ekimi, mk| natsn
demiri ekiminden daha muazzamdr. airin u beytine en uygui den odur:
"Onun gzellikleri, her trl gzelliin ilk maddesi ve erkeklerin g
nllerinin mknatsdr." Bundan dolay Allah Tel onun insanlar iin bir
toplanma yeri o unu haber vermitir. Yani ard arkas kesilmeksizin
her sene her lkeden gelen insan, orada toplanr, ama bir daha
arzulamayacak ekilde gnllerinin susuzluunu gidermi olmazlar. Aksine
ne kadar ok ziyaret etseler, o kadar ok itiyaklar artar. "Grnce gz
onu, bakmaktan vazgemez. Yeniden dner ona mtak olarak gz." Onun
yolunda ldrlen, lgna dnen, yaralanan niceleri vardr. Onun sevgisi
urunda nice mallar, nice canlar feda edilmitir. k, nndeki trl trl
korkulu yerleri, tehlikeleri, sarp engelleri ve zorluklar karsna
alarak cierparelerinden, ailesinden, dostlarndan, vatanndan
ayrlmaya raz olmu; bunlarn hepsinden zevk alyor; lezzet duyuyor;
kalblerinde muhabbet sultan taht kursa btn bunlar tatl, lks ve
lezzetli nimetlerden daha ho buluyor. "Sevgilisi honut olduu halde,
onun verdii sknty azap sayan k deildir." te btn bunlar, "evimi
temiz tut" yetinde62 Allah Tel'nn onu kendisine izafe etmesinin
srrdr. Bu zel
gsterir. Bu durum Hz. Ali'den, tshak b. Rhuyeh ve bn Eb Htim'in
sahih isndla aktardklar bir rivayette ak olarak u ekilde fade
edil-mitir: Kabe'den nce de evler vard. Ancak Allah'a ibadet iin
ilk kurulan ev odur. 58
En'm, 6/92; ra 42/7. 59
Mslim'in (395) Ebu Hureyre'den rivayetine gre, Hz. Peygamber
(s.a.), "Kim kld bir namazda mm'l-Kur'n' okumazsa o namaz noksandr,
tam deildir." szn kere tekrarlamtr. Ahmed {5/114), Trmiz (3124) ve
Nes (2/139), bey b. K'-b'den naklen Allah RashVnn yle buyurduunu
rivayet ederler: "Allah (c.c.J ne Tevrat'ta, ne de incil'de
mm'l-Kur'an gibisini indirmitir. Seb'-i Mesan (tekrar tekrar okunan
yedi yet) odur. Allah: Bu sre benimle kulum arasnda paylatrlmtr;
kuluma istedii vardr, buyurdu. " Hadisin isnad sahihtir. bn Hbbn
sahih olduunu sylemitir. 60
Mkat: Haclarn ihram kuandklar yere denir. Medineliler
Zulhuleyfe'de, Irakllar Ztu IrVta, amllar Cuhfe'de, Necidliler
Karn'da, Yemenliler Yelemlem'de ve deniz yoluyla Kzldeniz'den
gelenler Rbg'de ihrama girerler. 61
Hac, 22/25. 62
Hac, 22/26.
-
izafet, u tazim, sayg ve muhabbetten icap ettii kadarn icap
ettirmitir. Nitekim kulunu ve Rasln de kendisine izafe etmesi de
bunlardan icap ettirdii kadarn icap ettirmitir. Yine ayn ekilde
m'min kullarn kendisine nisbet etmesi de onlara hamet, muhabbet ve
arballktan giydireceini giydirmitir. Rab Tel'nn kendisine izafe
ettii hereyin bakalarna kar seip ayrmay icap ettiren bir stnl ve
ayrcal vardr. Sonra Allah, ona bu izafet sayesinde baka bir stnlk
ve izafetten nce var olana ilave olarak bir tahsis ve bir azamet
giydirir. Asl maddeler, davranlar, zamanlar ve meknlar arasnda
eitlik grenler bu manay anlamaya muvaffak olamadlar ve hibir eyin
dier bireyden stn -olamayacan ve bunun tercih edici bulunmakszn
yaplan kuru bir tercih olacan iddia etmilerdir. Bu gr, burann dnda
baka bir yerde kaydettiim krk akn sebepten dolay btldr. Bu btl gr
yle bir zihinde dnmek bile onun samal-n anlamaya yeter. Bu gr ki,
zorunlu neticesi udur: Peygamberlerin zatlar hakikaten dmanlarnn
zatlar gibidir. stnlk olsa olsa bakasnda bulunmayan meziyet ve
sfatlara bakarak zatlarn seimini ilgilendirmeyen bir durumdan
dolaydr. Ayn ekilde mevkilerin kendileri de zat itibariyle birdir;
birinin dierine asla stnl yoktur. stnlk yalnzca orada yaplan salih
amellerden dolaydr. O halde Beytullah'm Mescid-i Harm'n, Min'nn,
Arafat'n ve Me'ar- Haram'n mevkilerinin yeryznn adm saydmz herhangi
bir blgesine stnl yoktur. stn tutmada yalnzca blge dnda ve ne ona,
ne de orada bulunan bir vasfa ait olmayan bir durum gznne alnr...
Allah Tel, bu btl gr u yetle reddetmitir: "Onlara bir yet geldii
zaman: Allah'n peygamberlerine verilen bize de verilmedike
inanmayz, derler. Allah, elilik grevini nereye (kime) vereceini
daha iyi bi-lir. 63 Yani herkes, O'nun eliliini yklenmeye ehil ve
uygun deildir. Aksine bu iin zel mahalleri vard.r, ancak oralara
lyk olur ve ancak oralara uygun der. Allah bu mahalleri sizden daha
iyi bilir... ayet bunlarn dedii gibi varlklarn zatlar birbirine eit
olsalard burada onlara bir reddiye szkonusu olmazd. Ayn ekilde u
yetle de Allah Tel bu gr reddetmektedir: "te bylece: Allah aramzdan
bunlara m iyilikte bulundu? demeleri iin onlar birbiriyle snadk.
Allah kredenleri en iyi bilen deil midir?64Yani Allah Tel verdii
nimete kredeni daha iyi bilir ve onu kretmeyenden ayrarak ona
hassaten ihsanda bulunur ve iyilik eder. Her mahal, O'nun krn karln
vermesine, yapaca ihsan yklenmeye ve hsseten ikramda bulunmasna
uygun deildir. Allah'n seip ayrd asl maddeler, meknlar, ahslar
vs.'nin zatlar kendileriyle var olan ve bakalarnda bulunmayan
birtakm sfatlara ve durumlara sahiptirler; Allah onlar bunlardan
dolay szp ayrmtr. Bu s-fatlarla onlar stn klan ve seim yapmakla
onlara zel bir kymet veren Allah Tel'nn kendisidir. te yaratmas ve
ite seim! "Rabbin dilediini yaratr ve seer.65 Bir gr ki;
Beytullah,'n yerinin dier meknlara, Hacer-i Esved'in zatnn dier
talara, Allah Resulnn (s.a.) zatnn dier insanlarn zatlarna eit
olduunu, bu eylerdeki stnln yalnzca zatlar dndaki birtakm
durumlarda ve onlarla var olan sfatlarda bulunduunu ileri sryor...
Btl olduuna bundan daha ak delil mi olur! Bu ve benzeri grler
kelmcilarn eriata kar iledikleri ve eriat bundan masum iken ona
nisbet ettikleri cinayetlerdendir. Zatlarn genel bir durumda mterek
olmalarndan daha fazla tutunabilecekleri bir delilleri yoktur. Bu
da z itibariyle ( = hakikat'te) eit olmalarn gerektirmez. nk
muhtelif eyler, zlerine ait sfatlarda ayrlmakla birlikte genel bir
durumda birlee-bilirler. Allah Tel asla, misk'in zat ile idrarn
zatn, suyun zat ile atein zatn birbirine eit yaratmamtr. erefli
meknlarla ztlar ve stn zatlarla ztlar arasndaki bu ak fark,
buradaki farktan ok daha muazzamdr. Hz. Musa'nn (a.s.) zat ile
Firavun'un zat