YEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAMEKOIQ/ MAYIS 2010 1 Bafllarken Dünyay› Kurtarmak ‹çin Paraya ‹htiyaç Yok ki! Yüzüme s›k› bir tokat yemifl gibi oldum. ‹stanbul’un

EKOY E fi ‹ L ‹ fi // Y E fi ‹ L Y A fi A M IQ

MAYIS-HAZ‹RAN 2010 SAYI:37

TL

(K

DV

da

hil

)

Türkiye’nin Karbon Taahhüdü Ne Olmal›?

Yeflil Canavar: Greenwash

w w w . e k o i q . c o m y a y › n d a

E-Okuyucu Bas›l› Kitaba Karfl›!

Yeflil Dönüflüm KOB‹’lerden miBafllayacak?‹mkânlar, F›rsatlar ve Zorluklar

Yeflil Ürün Pazar› Krizden Nas›l Etkilendi?

10 Y›l›n 10 Büyük

Çevre Olay›

Taba¤›m›zlaGezegenimiz

Aras›nda: Slow Food

UzmanlarTart›fl›yor: Nükleer,Yenilenebilir Bir Enerji midir?

AB ÇEVRE ÖDÜLLER‹ 2010 TÜRK‹YE’N‹N YEfi‹L fiAMP‹YONLARI

Project1 5/10/10 10:12 AM Page 1


1EKOIQ / MAYIS 2010

Bafllarken

Dünyay›Kurtarmak ‹çinParaya ‹htiyaç Yok ki!

Yüzüme s›k› bir tokat yemifl gibi oldum. ‹stanbul’ungerçekten “farkl›” ilkö¤retim kurumlar›ndan biri olanTafl Mektep’in ça¤r›s› üzerine, çocuklara küresel ›s›n-ma ve çevre sorunlar› ile ilgili k›sa bir konuflma yapar-ken yedim bu “ideolojik” tokad›. Dünyada silahlaraharcanan paran›n, dünyay› tehdit eden çevresel sorun-lar› bertaraf etmek için gereken paradan kat be kat(yaklafl›k 10 kat) daha çok oldu¤unu anlat›rken, minikbir parmak kalkt› ve dersimi verdi. O minik parma¤›nsahibi, cin gibi ak›ll› küçük k›z ekledi: “Dünyay› kurtar-mak için sadece kendimize ihtiyac›m›z var; baflka birfleye de¤il.”Gerçekten de net ve keskin bir bak›fl aç›s›. Bu soruniçin para ay›rmak, sonuçta bir d›flsall›¤› ifade ediyor.Yani o parayla silah, elmas, devasa motorlu arabalar,hayvan kürkü mantolar, Amazonlar› yak›p yok edenkirli yak›tlar alacakt›k ama biz bu paray› bir seferli¤inedünyan›n esenli¤ine ay›r›yor ve içimizi huzurla doldu-ruyoruz.Bu bak›fl aç›s›, asl›nda y›llard›r dönüp durdu¤umuz k›-s›r döngünün normal bir parças›. Evet, küresel çevre-sel krizin maddi bir bilançosu var. Yeflil dönüflüm, fir-malar›n, devletlerin, ulusüstü organizasyonlar›n elle-rini ceplerine atmas›n› gerektiriyor ama burada “para”ba¤›ml› de¤iflken; her fleyi de¤ifltirecek ba¤›ms›z de-¤iflken ise “zihniyet de¤ifliminden” baflka bir fley de¤il.

O da para ile elde edilebilecek bir fley de¤il. Ayn›, TaflMektep’in o ak›ll› k›z›n›n yan›t›ndaki gibi…Bu zihniyet de¤iflti¤inde, bu bir hayat biçimi haline degeliyor; bir ifl modeli haline de... O zaman bir yerleregereksiz baz› paralar harcam›fl gibi hissetmiyor, tamtersine “normal” ve “mant›kl›” bir sürece yat›r›m yap-m›fl oluyorsunuz. Yeflil dönüflümü, bir hayat ve ifl mo-deli haline getirdi¤imizde, çok önemli bir engeli de afl-m›fl olaca¤›z. O zaman hayat önümüze yeni olanaklar,yeni yollar açacak; onlarca y›ld›r, bir hamster gibi kirlibir k›s›r döngünün peflinde nas›l koflturup durdu¤u-muza flafl›raca¤›z.EKOIQ, böyle bir dönüflümün yayg›nlaflmas›, bilinceç›kmas›, giderek reflekse dönüflmesi için ortaya ç›kaninisiyatiflerden biri. Yeflil Bilgi ‹fllemden Yavafl YemekHareketine, AB Çevre Ödüllerinden ‹klim Platformuna,KOB‹’ler ve Yeflil Dönüflümden E-Okuyucu tart›flmas›-na kadar sayfalar›m›zda sizlerle paylaflt›¤›m›z her bil-gi, görüfl ve bak›fl aç›s› hep bu noktaya iflaret ediyor:Zihniyet de¤iflirse dünya da de¤iflir. Ve dünyay› de¤ifltirmek isteyenlerin kendilerinden vekurumlar›ndan bafllamas›nda fayda var çünkü uzunzamand›r unutsak bile, hepimiz dünyan›n zaten birparças›y›z.

Bar›fl DO⁄RU

editor 03 4/30/10 11:41 AM Page 1

15 10 Y›l›n En Önemli 10 Çevre Olay›Son 10 y›lda yaflanan dönüflümün yap›tafllar› film fleridi gibi gözlerimizin önünden geçiverdi.

20 Türkiye’nin Çevre fiampiyonlar› Belli OlduAB Çevre Ödülleri Program› Türkiye ödüllerini bu y›l Arçelik A.fi, Siemens, Coca-Cola, Eczac›bafl› Vitra ve EnerjiSA kazand›. fiimdi gözler Brüksel’de yap›lacak AB finallerinde.

26 Taba¤›m›z ve Gezegenimiz: Slow FoodTaba¤›m›zla gezegenimiz aras›ndaki mesafenin asl›ndaçok k›sa oldu¤unu bilen bir grup insan taraf›ndan kurulan Slow Food, y›llar içinde nas›l bir dünya hareketine dönüfltü?

36 KOB‹’ler ve Yeflil DönüflümKOB‹’ler yeflil dönüflüme önemli katk› sa¤layabilir ama bunun için ciddi bir kamu deste¤ine ihtiyaçlar› var.

44 Yedi Renkli Göle Yedi Renkli Hayatwwf-Türkiye ve Siemens Ev Aletleri taraf›ndan yürütülen Proje’de, E¤irdir Gölü’nün kurtar›lmas› için önemli bir çaba harcan›yor.

48 Eco Market 2009: Yeflil Pazar BüyüyecekABD ve Kanada’da tedarikçiler ve sat›n almac›lar aras›nda yürütülen Ecomarket araflt›rmas›na göre küresel krize ra¤men Yeflil Pazar büyümeye devam edecek.

56 Doç. Dr. Etem Karakaya: “Türkiye NAMA Stratejisini Benimsemeli”Türkiye’nin 2012 sonras› hedefleri ba¤lam›nda NAMA stratejisini benimsemesini ilk öneren bilim adam› olan Karakaya “Geç kalmamal›y›z” diyor.

62 Bilgisayarlar ve Yeflil Bilgi ‹fllemUzmanlar, toplam karbon emisyonlar›m›z›n yüzde 2’sinden sorumlu olan bilgisayarlar›m›z›n nas›l yeflillenebilece¤ini araflt›r›yor. Ç›kan sonuçlar umut verici.

67 Yeflil Canavar: Greenwashfiirketlerin yeflil badana günahlar› bir y›l içinde alt›dan yediye yükseldi. Ecologo’nun Greenwashing Raporu badanac›lara kanmamam›z için bir k›lavuz niteli¤i tafl›yor.

70 Henkel’den Temiz Da¤ ProjesiHenkel çal›flan› Özgür Konya, Türkiye’nin da¤lar›n› temiz tutmak için bir proje gelifltirdi. fiimdi Henkel çal›flanlar› hem do¤a gezileri yap›yor hem de parkurlar› temiz tutmaya çal›fl›yor.

BZD Yay›nc›l›k ve ‹letiflim ad›na sahibiZülfü Dicleli

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüZeynep [email protected]

Genel Yay›n YönetmeniBar›fl Do¤[email protected]

Art DirektörÖzlem Sarar D.

EditörBalkan Talu

Dan›flma KuruluUral Aküzüm - TEDMER ve Ar› Hareketi Baflkan›Coflkun Aral - ‹Z TV Genel KoordinatörüBanu Aydo¤an - Koç Bilgi GrubuKurumsal ‹letiflim Direktörü, KoçHolding Çevre Koordinasyon KuruluÜyesi, Yeflil Bilgi Platformu YöneticisiF. Fatma Çelenk - Soyak HoldingKurumsal ‹letiflim KoordinatörüBehçet Envarl› - Türkiye Biliflim Vakf›Genel SekreteriSibel Sezer Eralp – REC, BölgeselÇevre Merkezi Türkiye DirektörüÇa¤la Balc› Erifl - Demirer HoldingKarbon Gelifltirme MüdürüCavit Vardarl›lar - MESS Entegre GeriKazan›m ve Enerji, Çevre Projesi GenelMüdürüNecla Zarakol - Zarakol ‹letiflim YönetimKurulu Baflkan›

Yaz› KuruluEdip Emil Öymen, Bar›fl Gencer BaykanSerpil Ata

RedaksiyonFevzi Gölo¤lu

Katk›da bulunanlarÖzgür Çak›r, Nermin Uçar, Selim Talay, Mutlu Dinçer

Abone ‹liflkileriNeslihan Öztürk

Yay›n AdresiBZD Yay›nc›l›k ve ‹letiflimAlemda¤ Caddesi, Yanyol Sokak, No: 5SBK ‹fl Merkezi, B Blok Kat: 3K›s›kl› – Üsküdar 34692 / ‹stanbulTel: (90) 216 – 412 72 13Faks: (90) 216 – 521 10 64

Bas›m Yeri:Tor Ofset San. Tic. Ltd. fiti.‹mam Çeflme Caddesi NO: 26/2Ayaza¤a/fiiflli-‹STANBUL Tel: (90) 212 -332 08 38 pbxFaks: (90) 212 -332 08 39

Da¤›t›mTurkuvaz Da¤›t›m Pazarlama A.fi.

‹ki ayda bir yay›nlan›r.Yerel Süreli Yay›nISSN 1309-441-6

‹çindekiler 15

26

48

62

67

icindekiler 03 4/30/10 11:38 AM Page 1

74 Ya¤mac›dan Kurtar›c›ya: Ray Anderson14 y›l boyunca çeflitli flirketlerde çal›flan, sonra da kendi flirketini kuran Amerikal› ifladam› Ray Anderson bir kitap okudu ve bütün hayat› de¤iflti.

80 Günefl Enerjisinde Dünya Beflincisi: Ezinç MetalKayseri merkezli Ezinç Metal bu y›l günefl kolektörlerinin 3 milyonuncu metrekaresini üretti ve sektördeki dev rakiplerini geçerek dünya beflincili¤ini elde etti.

84 Kamuda “‹klim ‹flleri”Bar›fl Gençer Baykan son araflt›rmas›nda kamu sektöründe çal›flan Yeflil Yakal›lar›n durumunu ele al›yor.

90 Prof. Dr. Hayrettin K›l›ç: “Kurulacak Santrallerin Sertifikalar› Bile Yok”“Nükleer Destan” kitab›n›n yazar› Hayrettin K›l›ç uyar›yor: “Akkuyu ve Sinop’a kurulmas› düflünülen santraller henüz simülasyon aflamas›nda.”

96 Prof. Dr. Osman Kemal Kadiro¤lu: Nükleer Santraller Aras› Güzellik Yar›flmas› Olur mu?”Nükleer enerjinin yenilenebilir bir kaynak oldu¤unu savunan Osman Kemal Kadiro¤lu gene de uyar›yor: “Nükleer santral araba sat›n al›r gibi al›nmaz. Ülkemize büyük bir kaz›k at›l›yor.”

‹klim Platformu Yola Ç›kt›REC -Türkiye ve TÜS‹AD taraf›ndan kurulan ‹klim Platformu iklim de¤iflikli¤i ile mücadelede özel sektörün çözüm orta¤› olmaya haz›rlan›yor.

Bir Enerji Mimar›: Çelik Erengezgin2008 y›l›nda Eurosolar Mimarl›k Ödülünü Kazanan Çelik Erengezgin, ilk defa Diyarbak›r Belediyesi için tasarlad›¤› Günefl Evi ile tan›nmaya bafllad›.

112 ‹negöl’de Bir EKO-OKULBilge Dicleli Türkiye’deki örnek EKO Okul’lardan ‹shakpafla ‹lkö¤retim Okulu ile ilgili izlenimlerini anlat›yor.

116 E-Okuyucu Bas›l› Kitaba Karfl›!Daniel Goleman ve Gregory Norris’in New York Times’daki makalesi yepyeni bir tart›flma bafllat›yor: E-Kitaplar m› çevre dostu, yoksa bas›l› kitaplar m›?

120 Kerim Sak›zl›’dan Dünyaya A¤›tlarKerim Sak›zl›’n›n çift dilli fliir kitab› Gör-dü¤üm çevreci bir anlat› olarak fliiri yeniden yarat›yor.

124 Dön Dön Dön Durmadan: Kamile KuzuOn parma¤›nda on marifet bir yarat›c› olan Kamile Kuzu, 2010 Kültür Baflkenti Projeleri içinde yer alanAtölyesinin hikayesini anlat›yor.

4 Arka Plan Coflkun Aral’›n objektifinden Batur Yanarda¤›

6 Haberler Çevre dostu laptoplar, günefl enerjisiyle çal›flan uçaklar ve di¤erleri

41 Zülfü Dicleli Paradigma De¤iflimi ve “Yeflil ifl ve Yeflil Yaflam Perspektifi”

54 Emil Edip Öymen Ayaktaki sebze ve Natalie Portman

107 Talat Ulusoy Dünyan›n ‹ki Vakti

115 Bilge Dicleli Ekolojik okuryazarlardan m›s›n›z?

128 Kitap “Yeflil Tatil”, “Çevre mi Ekoloji mi?” ve “Guerrilla Marketing Goes Green”

Her say›da...

102

102

108

icindekiler 03 4/30/10 11:38 AM Page 2

4 MAYIS 2010 / EKOIQ

Arka Plan

Bu ay, biraz da Avrupa’da hayat› felç eden Eyfyallayöküllyanarda¤›ndan da ilham al›p Endonezya’daki BaturYanarda¤›n›n muhteflem manzaras›yla bafl bafla b›rak›yoruzsizleri. Batur Yanarda¤› 1800 y›l›ndan beri toplam 24 kerepatlam›fl. Bali adas›n›n en büyük gölü ve hayat kayna¤›olan Batur gölü de yanarda¤›n kraterini doldurmufl. BaturDa¤›’n›n en temel özelli¤i de bu zaten. Ada üzerindekibütün Kintamani bölgesinin yaflam tarzlar› gelenekgörenekleri iki as›rd›r Batur Da¤› taraf›ndan flekillendirilmifl.Dünyan›n dört yan›ndan gelen turistlere de bu do¤al tarihinizlerini keflfetmek kalm›fl.

Foto¤raf: Coflkun Aral

Eyfyallayöküll’dan Batur’a

yakin plan 03 4/29/10 1:21 PM Page 4

5EKOIQ / MAYIS 2010

yakin plan 03 4/29/10 1:21 PM Page 5

“Yenilenebilir Enerji ve EnerjiVerimlili¤i” temal› EIF’2010Uluslararas› Enerji Kongresinin21-22 Ekim 2010 tarihlerinde, T.CEnerji ve Tabii KaynaklarBakanl›¤›n›n destekleriyle AnkaraSheraton Hotel & ConventionCenter’da düzenlenece¤iduyuruldu. Global Enerji Derne¤itaraf›ndan düzenlenen kongrede;yenilenebilir enerji ve enerjiverimlili¤i konular›nda bundanönceki y›llar›n analizi yap›larakgelece¤in politikalar›n›noluflturulmas› hedefleniyor.

British Council bünyesinde, 2008y›l›ndan bu yana bir araya gelen‹klim Savunucular› grubu, iklimde¤iflikli¤ine dikkat çekmek içinbir foto¤raf yar›flmas›düzenliyorlar. British CouncilBilim ve ‹klim De¤iflikli¤i ProjeleriMüdürü Özlem Gökalp, foto¤rafyar›flmas›n›n en büyük amac›n›nfark›ndal›k yaratmak oldu¤unusöyledi. “Foto¤raf yar›flmas›kat›l›m flartlar›, May›s ay› ile birlikteBritish Council’›n websayfas›ndan ve British CouncilTürkiye Facebook grubundanduyurulacak. A¤ustos ay›nakadar baflvurulabilecekyar›flmaya gönderilen foto¤raflar,Beyaz›t Öztürk, Faz›l Say, HalukBilginer, O¤uz Sa¤d›ç, OsmanTan Erk›r gibi ünlü isimler vefoto¤rafç›lardan oluflan jüri üyeleritaraf›ndan de¤erlendirilecek.

EnerjiGelece¤imizdir


Haberler

Enerji yönetiminde küresel bir flirket olanSchneider Electric, Türkiye’deki yeni fabrika-s›n› 8 Nisan’da, Manisa Organize Sanayi Böl-gesi’nde düzenlenen resmi törenle açt›.Schneider Electric’in Türkiye’de ilk kez düzen-lenen “yeflil etkinlik”le aç›lan yeni fabrikas›tamamen “çevre dostu” olarak tasarland›.Faaliyet gösterdi¤i 100’den fazla ülkede,enerji ve altyap›, endüstri, bina otomasyonu

ve veri merkezleri alanlar›nda hizmet verenve dünyada tüketilen enerjinin yüzde 72’siiçin verimlilik çözümleri sa¤layan SchneiderElectric’in fabrikas›, Türkiye’nin önemli sa-nayi bölgelerinden Manisa Organize SanayiBölgesi’nde hizmete aç›ld›. Temelleri 2009y›l›nda at›lan ve 73 bin metrekare alan üzeri-ne kurulan fabrika, benzerlerine oranlayüzde 30 daha az enerji tüketecek.

SchneiderElectric’tenÇevre DostuYeni Fabrika

‹klimi Savunmak ‹çin Foto¤raf Çekin

Çaykur, bu y›l ilk defa üretti¤i ve k›sa bir sü-re sonra piyasaya sunaca¤› organik çay›, An-kara’da düzenlenen “Rize Tan›t›m Günlerin-de” vatandafllar›n be¤enisine sundu. ‘‘Hem-flin, Muratl› ve Borçka’y› pilot bölge olarakseçen Çaykur, uygulamalara Hemflin’de bafl-lad›. Hemflin’de 2008 y›l›nda yap›m›na baflla-nan organik çay fabrikas›n›n geçen y›l faali-yete geçti¤ini ifade eden Çaykur Genel Mü-dürü Ekrem Yüce,” Bugün dünyada organikçay üreten ülkeler ve üretilen miktar çok s›-n›rl›. Dünyada 3 milyon 600 bin ton civar›ndakuru çay üretilmesine ra¤men sadece 5-10bin ton civar›nda organik çay üretiliyor” de-di.Organik çaya talebin artt›¤›n› vurgulayanYüce, Türkiye’nin iklim ve toprak yap›s› bak›-m›ndan da avantajl› oldu¤unu vurgulad›.

TÜB‹TAK Marmara Araflt›rma Merkezi(MAM) flarj edilebilir hibrid elektrikli otobüsgelifltirdi. Ayn› tür konvansiyonel araca göreçok daha h›zl› kalk›fl yapabilen otobüs, saatte100 kilometre h›za ulaflabiliyor, lityum ba-taryalar› sayesinde 40 kilometre flarj olma-dan yol gidebiliyor.Otobüsün bataryalar› elektrik flebekesinden6-7 saatte flarj edilebiliyor. fiarj süresi, özelolarak tasarlanm›fl flarj sistemleri sayesinde30 dakikaya düflebiliyor. TÜB‹TAK MAM uz-manlar›ndan Murat Demirci, “fiarj EdilebilirSeri Hibrid Elektrikli Otobüsü” TÜB‹TAK TA-RAL 1007 program› kapsam›nda desteklenenve Ulaflt›rma Bakanl›¤›n›n müflterisi oldu¤u“Ulaflt›rma Sektöründe Sera Gaz› Azalt›m›Projesi” kapsam›nda gelifltirdiklerini belirtti.

Bas Gaza, Hibrid Otobüsler Geliyor!

Hem Tavflan Kan›, Hem Organik

haberler 03 s 4/29/10 1:23 PM Page 6

Yön Temizlik, at›kyönetimi hizmetisundu¤ukurumlardan biri olan‹stanbul TürkTelekomünikasyonA.fi Anadolu Yakas› ilTelekomMüdürlü¤ünde, 2008Nisan ay›ndan beri S›f›r At›kProjesini yürütüyor. S›f›r At›k Projesikapsam›nda tüm at›klar ayr›konteyn›rlar içerisinde biriktirilerek,uygun zamanlarda toplan›yor.At›klar› mümkün oldu¤uncayeniden kullanarak do¤aya sal›nanat›klar› minimuma indirmek,toplanan at›klar› ikincil hammaddeolarak ekonomiye kazand›rmak,çal›flma alan›nda temizlik kalitesinisürekli ve en üst seviyede tutmakprojenin amaçlar› aras›nda say›l›yor.

7EKOIQ / MAYIS 2010

Dünya genelinde lise, teknik lise ve üniversiteö¤rencilerinin “en az yak›tla en fazla yol alan”araçlar› tasarlay›p üreterek yar›flt›klar›, ShellEco-Marathon’a bu y›l Türkiye’den 10 ayr› ekipkat›l›yor. 6-7 May›s tarihlerinde Almanya’n›nBerlin flehrindeki Euro Speedway Lausitz pistin-de yap›lacak olan ve 24 ülkeden 200 okul ve 221ö¤renci tak›m›n›n yar›flaca¤› Shell Eco-Marat-hon 2010, bu y›l da ö¤rencilerin teknik tasar›m-da ortaya koyduklar› yarat›c›l›¤a tan›k olacak.Geçti¤imiz y›l Sakarya Üniversitesinin Hidrojenotomobilinin 1 litre yak›tla 568 km yol kat ede-rek flehir arabalar› kategorisinde 3. oldu¤u veSak›p Sabanc› Anadolu Lisesinin de “‹letiflimÖdülü”ne lay›k görüldü¤ü yar›flta, bu y›l araçla-r›n lastik tedarikini Michelin; malzeme deste¤i-ni 3M sa¤larken Türkiye-Almanya transferleriKar›nca Lojistik taraf›ndan üstleniliyor. Shell Eco-Marathon’da ekipler yar›fla “Prototip-ler” ve “fiehir Konsepti” kategorileri alt›nda kat›-l›yor. Müsabakada geleneksel yak›tlarla yeni ya-

Dünya Sa¤l›k Örgütünün yapt›¤› araflt›r-malara göre, dünyadaki hastal›klar›n yüzde9,1’i su ve hijyen sorunlar› yüzünden ortayaç›k›yor. Ac›ms›, klorlu tad› ve mineral ek-sikli¤i nedeniyle içilemeyen flebeke sular›minerallefltirici cihazlar ile mineral oran›art›r›larak hem sa¤l›kl› hale dönüflüyorhem de içimi yumuflat›l›yor. Böylece mus-luklar›m›zdan akan suyu gönül rahatl›¤› ileiçebiliyoruz. Tordes Su Minerallefltirme Cihazlar›, suda-ki zararl› maddeleri ar›t›rken, faydal› mi-

neral ve elementleri koruyor.fiebeke sular›n›n ço¤u mineralbak›m›ndan fakir ya¤mur su-lar› ile dolan barajlardan gel-di¤i için Tordes, suyu sadecear›tmakla kalm›yor, ayn› za-manda do¤al mineral tafllar›ile sa¤l›¤a faydal› minerallerbak›m›ndan zenginleflmesinisa¤l›yor.

Musluk Suyunu ‹çebilirsiniz

Eco-Marathon Bafll›yor

k›tlar›n denendi¤i araçlar rekabet ediyor. Proto-tipler, gelece¤e dönük futuristik tasar›mlara sa-hipken, fiehir Konsepti (UrbanConcept) arabala-r› ise geleneksel tafl›tlardan ilham al›narak ta-sarlan›yor ve bilindik otomobil modellerine ben-ziyor. Yar›fllarda son y›llarda, “fiehir Konsepti”kategorisinin popülaritesi gittikçe art›yor. Ge-çen y›l yar›fla fiehir Konsepti kategorisinde 58ekip kat›l›rken bu y›l kat›lan tak›m say›s› 67’yeç›kt›. Yar›fllarda bu y›l; dizel, etanol, gazdan s›v›-ya dönüfltürülmüfl yak›tlar (GTL), hidrojen, LPG,benzin ve günefl enerjisi kullanacak olan tak›m-lar›n, pisti geçen y›ldan tan›d›klar› için, daha iyisonuçlar elde edece¤i tahmin ediliyor.

Finansbank ve wwf-Türkiye, iklimde¤iflikli¤inin etkilerine dikkatçekmek ve bireylere kendisorumluluklar›n› hat›rlatmak içinyepyeni bir proje bafllatt›. Bankaolarak çevreye olan duyarl›l›¤›n›genifl kitlelerle paylaflmay›hedefleyen Finansbank,ekolojikayakizim.org isimli internetsitesiyle insanla do¤an›n uyumiçinde oldu¤u bir gelecek içinfark›ndal›k yaratmay› amaçl›yor.Ekolojikayakizim.org sitesinde,kullan›c›lar›n tüketim al›flkanl›klar›ve etkilerini hesaplayabilmesi içinev, seyahat, g›da ve di¤eralanlardaki tüketim al›flkanl›klar›nailiflkin sorular yer al›yor.Kullan›c›lar, sorular› yan›tlayarak,kendilerinin do¤al kaynaklarayönelik etkilerini gösteren ekolojikayak izlerini ö¤renebiliyor.

Yön Temizlik veTürk Telekom’danS›f›r At›k Projesi

Finansbank: EkolojikAyak ‹ziniz Kaç?

DünyaHalklar›n›n‹klimZirvesinde‹klim Adaleti‹stendi

Bolivya’n›n Cochabamba kentinde 22 Ni-san Dünya Yeryüzü Günü vesilesiyle düzen-lenen Dünya Halklar›n›n ‹klim ve ToprakAna Zirvesinde “iklim adaleti” ça¤r›s› yap›l-d›. Befl k›tadan yaklafl›k 20 bin kiflinin biraraya geldi¤i toplant›larda emisyon indiri-mine s›cak bakmayan ülkelerin yöneticilerielefltirildi. Bu y›l Meksika’da gerçeklefltiri-lecek olan Dünya ‹klim Zirvesinin Kopen-hag’a benzememesi talep edildi.Zirvenin aç›l›fl›nda konuflan Bolivya DevletBaflkan› Eva Morales, flu anda yaklafl›k 50milyon olan iklim göçmenlerinin say›s›n›n,hiçbir önlem al›nmazsa, 50 y›l içinde 200milyonu afla¤›n› söyledi.


ABD merkezli Duyarl› Bilim ‹nsanlar› Derne-¤inden (UCS-Union of Concerned Scientist)daha önceki say›lar›m›zda bahsetmifltik. Ha-ni flu MIT’de hibridleri mercek alt›na alan buçevre dostu araflt›rmac›lar, flimdi de NewYork Otomobil Fuar›nda inceleme yapm›fllarve dernek üyelerinden Jim Kliesch Fuar›n y›l-d›z› olarak 2011 Chevrolet Cruze Eco’yu seç-mifl. Sebebi Eco’nun di¤er hibrid olmayanmodellere nazaran 41 mpg daha az yak›t tü-ketmesi. Asl›nda Eco’nun bütün esprisi, dahahafif parçalara sahip olmas› ve daha iyi biraerodinami¤e sahip olmas›. Gelin görün ki UCS BMW’nin X6 serisininhibrid modeline s›k› bir flerh düflmeyi de ih-mal etmemifller. Derne¤in araba analistle-

rinden Don Anair, BMW Active Hybrid X6’n›nhibrid olmayan modellerle k›yasland›¤›ndakarbon sal›m›n› sadece yüzde 17 oran›ndaazaltabildi¤ini ve zaten fazlas›yla güçlü V8motorlar›n›n gücünü daha da art›rd›¤›n› be-lirtiyor. UCS’nin de¤erlendirme skalas›ndaen yüksek puan› Toyota Prius ve Honda Civickapm›fl. BMW X6 ise 10 üzerinden sadece 4,4puan alabilmifl. Zira “hibrid araba, lüks arabaanlam›na gelmez” demekten duyarl› bilim in-sanlar›n›n dilinde tüy bitmifl durumda.

EKOIQ’nun ocak say›s›ndaduyurdu¤umuz Desertecprojesiyle ilgili ilk ad›mlar at›lmayabaflland›. Almanya merkezli SolarMillenium flirketi taraf›ndan yap›lanaç›klamada 250 milyon Avrode¤erindeki Kuraymat, Desertecprojesinin örnek uygulamalar›ndanbiri olarak kabul ediliyor. Kuraymatpilot projesi kapsam›ndaKahire’nin güneyinde 150megawattl›k 2000 günefl aynas›kurulacak. 400 milyar dolarde¤erindeki Desertec Projesikapsam›nda Avrupa Ortado¤u veKuzey Afrika’ya günefl, rüzgâr vejeotermal enerjisi da¤›t›m›yap›lmas› hedefleniyor.

Haberler

wwf-Türkiye’ye göre, Abant Gölü Tabiat Par-k›n›n biyoçeflitlili¤i tehlike alt›nda. 1988 y›-l›ndan beri Tabiat Park› ilan edilen gölün ko-runmas› için haz›rlanan Uzun Devreli Geli-flim Plan›, 2007 y›l›nda tamamlanm›fl, 2009y›l›nda revize edilmiflti. Uzun Devreli GeliflimPlan›n›n yasal ba¤lay›c›l›¤› olmas›na ra¤mengirifl kontrolü ve rekreasyon alanlar›n›n yö-netimi Bolu Valili¤ine devredildi. Yap›lan de-vir iflleminden sonra planda yer almayan uy-gulamalar yüzünden göl çevresindeki do¤alormanlarda tahribat bafllad›. Planda, göl çev-resindeki yolun motorlu araç trafi¤ine kapa-t›lmas›, yaln›zca yürüyüfl ve atl› araba gezin-ti yolu olarak kullan›lmas› yer al›yor. Ayn› bi-çimde, plan yol geniflletme, yükseltme ve ye-ni yol açma faaliyetlerini yasakl›yor. Buna

karfl›n, wwf Türkiye’nin aç›klamas›na göre,Valilik yolu araç trafi¤ine yönelik olarak 7metreden 11 metreye geniflletti. Gölün sevi-yesini yükseltmek ve yüzeyini geniflletmekamac›yla Valilik taraf›ndan yap›lan set; yüz-lerce bitki türünün, piknik alanlar›n›n, orma-n›n, çay›rl›k ve meran›n sular alt›nda kalma-s›na neden oluyor. Kökleri su alt›nda kalana¤açlar da zarar görüyor. wwf-Türkiye Genel Müdürü Tolga Bafltak,“Farkl› koruma statülerine sahip korunanalanlar›m›z›n yönetiminin, belli ölçülerdeyerel yönetimlere devredilmesi çeflitli so-runlar› da beraberinde getiriyor. Bu yaklafl›-m›n olumsuz sonuçlar›n›n ve a¤›r tahribat›ngörüldü¤ü son örnek Abant Gölü Tabiat Par-k›’d›r”diyor. wwf-Türkiye; Abant Gölü çev-resindeki yol yap›m çal›flmalar›n›n durdu-rulmas› ve yaflanan tahribat›n giderilmesiiçin gerekli ad›mlar›n at›lmas›n› talep edi-yor. Abant Gölü ve çevresi, görsel peyzajaç›s›ndan çok önemli bir alan olmas›n›n ya-n› s›ra, bitki çeflitlili¤i aç›s›ndan içinde bu-lundu¤u Abant Da¤lar›’yla birlikte Türki-ye’deki 122 Önemli Bitki Alanlar›ndan biriolarak an›l›yor.


Abant Gölüne K›ymay›n Efendiler

Hibrid Var; Hibrid Var!

Hitachi’den DizüstüneYeflil Sabit Disk

Desertec’in ‹lk Ad›mlar›M›s›r’da At›l›yor

Hitachi, dünyan›n en yeflil 500GBkapasiteli dizüstü sabitsürücüsünü üretti¤ini kamuoyunaduyurdu. Kendi s›n›f›nda en azenerji sarf eden tafl›nabilir sabitdisk sürücüsü olma özelli¤initafl›yan Travelstar 5K500.Bmodelini, s›n›f›n›n en yeflili olmas›n›sa¤layan ayr›nt› ise okuma veyazma ifllemi s›ras›nda sadece1,4W enerji tüketmesi. Bu rakam,piyasada bulunan 2.5 inç boyutlu,500GB kapasiteli tüm disksürücüler aras›nda en düflük enerjitüketimi seçene¤ini sunuyor.Ürünün 24 saat çal›flmas› gerekensistemler için üretilen farkl› birmodeli daha bulunuyor.




Haberler

Sony’nin yeni çevre dostu W se-risi notebooklar› bu y›l vitrineç›kt›. Vaio W serisi notebooklar›-n›n flasi malzemelerinin yüzde20’si geri dönüflümlü malzemedenimal ediliyor. Vaio W serisinin ta-n›t›m›nda, basit ifllemleri gerçek-lefltirmek, internette sörf yapmakve online sosyal iletiflimler için çokideal oldu¤u belirtildi. W serisi Note-booklar yüksek çözünürlük özelli¤ine sa-hip. Hard disk kapasitesi 250 gigabyte olanbilgisayarlar›n10.1-inç ekran› bulunuyor.

Dünya Günü ayn›zamanda Sevgili-ler Günü müdür?Timberland diyorki “Evet öyledir”Dünya Gününün40. y›l›n› kutlad›-¤›m›z bu mutlugünlerin flerefine düzenledi¤i Eco–Aflk anke-tine göre Amerikan erkekleri art›k “do¤adostu sevgili” ar›yorlar. Ankete kat›lan er-keklerin yüzde 54’ü, hayat›nda çöplerini sa¤asola atan “pasakl› kad›n” istemiyormufl. Ka-t›l›mc›lar›n dörtte biri geri dönüflüme önemveren bilinçli bir sevgili ar›yor; yüzde 23’ü deevden ›fl›klar› kapatmadan ç›kan kad›ndanpek hofllanm›yor. Lakin anketin sonunda Amerikan erkeklerinihayet baklay› a¤z›ndan ç›kar›yor ve kad›n-lar›n örnek almas› gereken eko-flöhretlerolarak Kate Hudson ve Cameron Diaz’› göste-riyorlar! Bir de bu araflt›rman›n tersini oku-mak do¤rusu hofl olurdu: Bakal›m kad›nlarerkeklerden nas›l çevre dostu davran›fllarbekliyorlarm›fl?

Yenilenebilir enerji konusunda birçok bafla-r›l› projeye imza atan Form Temiz Enerji ileuluslararas› elektronik malzeme üreticisiTyco Electronics Solarlok® Türkiye pazar›n-da iflbirli¤i yapmak için anlaflt›. Form Genel Müdürü Enis Behar, bu ifl birlik-teli¤i sonucunda Türkiye yenilebilir enerjipazar› için ihtiyaç olan yüksek verimli kablove konektörlere ulaflman›n art›k daha kolayolaca¤›n› belirtti. Tyco Electronics Türkiyeve ‹srail Bölge Sat›fl Müdürü Biran Y›lmaz iseTürkiye pazar›nda Form Temiz Enerji ile bir-likte h›zla büyümeyi planlad›klar›n› söyledi.Tyco Electronics, 50 y›ld›r 150’den fazla ül-keye endüstriyel, beyaz eflya, tüketicielektroni¤i vb. sektörlere yönelik çözümlerüretiyor. Form Temiz Enerji ise y›llard›r en-düstriyel binalarda günefl enerji sistemlerikurulumu, entegre çat› sistemleri ve ekolojikbina uygulamalar›, telekomünikasyon sek-törüne yönelik çözümler ile yenilenebilirenerji alan›nda faaliyet gösteriyor.

Yaln›z Benim ‹çinBak Yeflil Yeflil

Tyco Electronics Solarlok veForm Temiz Enerji ‹flbirli¤i

Sony’den ÇevreDostu Laptop

Ülkemizin tek Yeflil ‹fl ve YeflilYaflam dergisi EKOIQ ancakokurlar›n›n deste¤iyle yay›n›n›sürdürülebilir. Bizi desteklemek isteyenokurlar›m›za afla¤›daki yollar›öneriyoruz: • Dergimize abone olabilir vebaflkalar›n› abone olmaya teflvikedebilirsiniz.• Çal›flanlar›n›z› aboneedebilirsiniz; böylece Yeflil ‹flyeriamac›n›za daha çok katk›dabulunabilirler.• Müflterilerinizi, tedarikçileriniziabone edebilirsiniz. 50’ninüzerinde kifli/kuruluflu aboneetti¤iniz takdirde, dergimizi onlarabunun sizin arma¤an›n›zoldu¤unu gösteren bir sticker ilebirlikte postalar›z, böylece bir y›lboyunca iki ayda bir sizihat›rlayacaklard›r. • 500 adetten az olmamakkofluluyla dergimizin herhangi birsay›s›ndan sat›n almay› kabulederseniz, bu dergileri firman›ziçin özel haz›rlanm›fl ve logonuzutafl›yan ilave bir ön ve arka kapakile bas›p size teslim edebiliriz.‹sterseniz verece¤iniz adreslereiletiriz. • Dergimize reklam verebilirsiniz.Reklam›n›z insert ya da özeladvertorial fleklinde olabilir. Biziararsan›z reklam fiyatlar›konusunda sizi bilgilendirebiliriz.• ‹lan›n›z Yeflil Sayfalardayay›nlanacak flekilde daha küçük,8,5 cm x 5,5 cm boyutlar›ndaolabilir, dolay›s›yla size maliyetisembolik hale gelebilir.Ve her zaman, her yerdedergimizi dostlar›n›za,yak›nlar›n›za, do¤a dostlar›naönerebilirsiniz.

Okurlar›n›nDeste¤ini Bekliyor !




Haberler

Diyelim ki organik manav›n›zagittiniz. Kararl›s›n›z organikavokado alacaks›n›z amamanav›n›z tanesi befl liradan fiyatçekti. Oysa organik olmayanavokadoyu süpermarketinizdenyar› fiyat›na alabilirsiniz. Kimyasalilaçlar kabuklar›n üstündekald›¤›na göre, sizin de meyveninkabuklar›n› yiyecek halinizolmad›¤›na göre flimdikaz›klanman›n ne alemi var de¤ilmi? De¤il. Böylesi bir mant›kyürütme her zaman do¤ruolmayabiliyor. Washingtonmerkezli kâr amac› gütmeyen“Çevre Çal›flma Grubu,” sadecekabuklar› de¤il içleri de tehlikelikimyasal yüklü 47 sebze vemeyvenin listesini ç›karm›fl.ABD’nin sayg›n haber sitesiMotherjones ise kamuoyunabirinci düzineyi aç›kl›yor. ‹fltemuhteflem 12:1. fieftali2. Elma3. Dolmal›k biber4. Kereviz5. Nektarin6. Çilek7. Kiraz8. Lahana9. Marul10. Üzüm11. Havuç12. Armut

Malumunuz uzun zamand›r ünlüler de çevre-ye duyarl› mesajlar veriyor. Treehugger.comsitesi, yedi ünlüden, yedi yeflil ipucu topla-m›fl. Öneriler biraz uçuk kaç›k olabilir amaolsun sanatç› dedi¤imiz insanlar da biraz ç›l-g›nd›r ne de olsa… ‹flte birbirinden ç›lg›n sa-natç›lardan beflinin önerisi:

Alicia Silverstone Gaz›m›z› Al›yorUzun süredir vegan beslenen Alicia Silvers-tone böylece daha sürdürülebilir bir yaflam›-n›n oldu¤unu iddia ediyor. Mercimek çorba-s›nda, humusta ve fasulyede ihtiyac›m›z olanbütün proteinler var. Var ama, nas›l desek,gaz s›k›nt›s› da var. Gübrelerin havaya sald›-¤› metan sal›m› da küresel ›s›nman›n bafl se-bepleri aras›nda say›ld›¤› için konu geyiktenciddiyete dönebiliyor. Silverstone’un reçete-si ise flöyle: Fasulyeleri bir gece önceden ›sla-t›n. Piflirirken içine küçük bir parça kombu(bir tür Japon deniz yosunu) koyun. Fasulye-niz kaynarken tencerede biriken beyaz köpü-¤ü al›n, metan emisyonunu düflürün.

Adrian Grenier: Eldiven Kardeflli¤iDizimax’te Entourage dizisinin hayranlar›Adrian Grenier’i alter egosu Vincent Chaseolarak tan›yabilirler ama yeflil dünyada ken-dileri “Green Planet” kanal›nda yay›nlananAlter Eco rolüyle ve çevreci hay›r kurumlar›-na verdi¤i destekle biliniyor. Grenier’in öne-risi eldiven, atk› gibi k›fll›k aksesuarlar› ortakkullan›ma açmak. Garnier, bu aksesuarlar›nkay›p kutular›ndan al›n›p, giyilip daha sonratekrar kaybedilebilece¤ini savunuyor. Ge-

rekçesini sorana da flöyle diyor. “Ma¤azalar-daki aksesuarlar da üzerinde fiyat etiketikondurulmufl kay›p eflyalara benziyorlar” Eh,do¤ru söze ne denir?

Daryl Hannah: Sadece Bitkisel Ya¤Arabad›r deyip de hor görmeyin. Onlar›n dahisleri, damak tatlar› var. Daryl Hannah’›nChevrolet El Camino’su gibi. El Camino’nunhassasiyet ve prensipleri aras›nda bitkiselya¤ d›fl›nda yak›t tüketmemek bulunuyor.Bitkisel ya¤› nereden bulaca¤›z derseniz okolay, restoranlardan toplanan art›k ya¤larbu ifl için kullan›labiliyor.

Ludacris: Duflunuzu Paylafl›n2008 seçimlerinde Cumhuriyetçi senatörJohn McCain için “E¤er felçli de¤ilse ona uy-gun herhangi bir sandalye yok” fleklinde flar-k› sözü yazan Grammy ödüllü rapçi ve oyun-cu Ludacris’den çevreyi korumak konusundapek normal öneriler beklenemezdi herhalde.Ludacris, su tasarrufu için önce bildi¤imizklasik önerilerle bafll›yor. Difllerinizi f›rçalar-ken suyu kapat›n›z, k›sa dufllar al›n›z diyenormal normal konuflurken su tasarrufu içinsevgi dolu marjinal önerinizi söyleyiveriyor:“Duflunuzu sevdice¤inizle paylafl›n›z, ama ifliuzatacaks›n›z da yatak odan›za buyrun.”

Jared Leto: Art›k Keçi Kurban EtmiyoruzBir zamanlar sahne öncesi ritüelleri aras›ndakeçi kurban etmek de olan Jared Leto’dan gö-rüfl almak biraz tuhaf kaçm›fl olabilir. Ancakflimdiki Jared Leto art›k keçi kurban etmekyerine flov öncesi sa¤l›kl› beslenip tofu (birtür soya peyniri) yiyormufl.

Ç›lg›n Sanatç›lardan Ç›lg›n Öneriler

AAddrriiaann GGrreenniieerr

DDaarryyll HHaannnnaahh

‹flte Huzurlar›n›zdaZehirli Düzine



Bayer’in sürdürülebilir geliflme için yenilikçimateryaller sunan alt grubu Bayer Materi-alScience, yak›ts›z uçarak dünyan›n çevresi-ni dolaflmay› amaçlayan ilk insanl› hava ara-c› Solar Impulse’›n teknoloji orta¤› oldu. Ba-yer MaterialScience, teknik uzmanl›k, ileriteknoloji polimer materyaller ve enerji tasar-rufu sa¤layan hafif ürünler konusunda ‹sviç-re menfleli Solar Impulse giriflimine destek

verecek. Bayer MaterialScience’›n projedekullan›lmas› düflünülen inovasyonlar›n›n ba-fl›nda, günefl pillerinin etkinli¤ini art›ran veuça¤›n yap›sal bileflenlerinin hem daha hafifhem daha güçlü olmas›n› sa¤layan karbonnanotüpler (Baytubes) geliyor. Solar Impul-se’›n dünyan›n etraf›nda yapaca¤› befl etapl›uçuflun, saatte ortalama 70-80 kilometreh›zla, 25 günde tamamlanmas› planlan›yor.Uçufl, iki pilot taraf›ndan dönüflümlü olarakgerçeklefltirilecek. Büyük bir yolcu uça¤›n›nkanat geniflli¤ine (63,4 metre) ve orta büyük-lükteki bir otomobilin a¤›rl›¤›na (1.600 kilog-ram) sahip olan Solar Impulse’›n üzerini yak-lafl›k 12.000 solar hücre kapl›yor. Bu hücrelersayesinde, uça¤›n gece boyunca uçabilmesiiçin gerekli enerji pillerde depolanabiliyor.

Günefl Enerjisiyle Çal›flan Uçaklar Hayal De¤il

Promosyon ürünleri ticari markalar›n bütçelerinde genifl birkalem tutuyor. Do¤aya karfl› duyarl› olan firmalar da art›kgiderek daha fazla sürdürülebilir, geri dönüflümlü ve çevredostu ürünleri tercih ediyorlar. “Eski Camlar Bardak Oldu”markas› o eski deyimden serbest ça¤r›fl›m yaparak müflteri-lerine geri dönüfltürülmüfl camdan bardak ve kadehseçenekleri, sunuyor. Kullan›lm›fl, ömrünü tamamlam›fl camflifleler geri dönüfltürülerek oluflturulan fl›k tasar›mlar çevre-ye duyarl› müflterileriniz için biçilmifl kaftan.Detayl› bilgi için: http://eskicamlarbardakoldu.blogspot.com/http://www.eskicamlarbardakoldu.com

Eski Camlar Bardak Oluyor


Haberler

‹stinyePark ve ‹stanbul TeknikÜniversitesi (‹TÜ) iflbirli¤iylebireyleri ekoloji ve çevrekonusunda bilgilendirmek veçevre dostu giriflimlere destekolmak için gerçeklefltirilen“Ekopavyon Proje Yar›flmas›”nakat›lan eserler May›s ay›nda‹stinyePark’ta sergilenecek. Buproje ile do¤ayla uyumlu yaflam,bilinçli tüketim ve çevrekonular›nda duyarl›l›k yaratman›nyan› s›ra, benzer merkezler için birörnek model oluflturulmas›amaçlan›yor. Ekoloji temal›etkinliklerin yap›laca¤› çok amaçl›esnek bir mekân tasarlanmas›amac›yla düzenlenen “EkopavyonProje Yar›flmas›”na 65 ‹TÜö¤rencisi kat›ld›. Yar›flmada biriuygulama alan›nda, di¤eriyarat›c›l›k alan›nda olmak üzere ikibirinci seçildi. Yunus Emre Kara“Re-enkarne” projesiyle, Atilla AliTaflan ve Zuhal Kol “Yeflil Alt›”projesiyle birincili¤e hak kazand›.

Ekopavyon May›sAy›nda ‹stinyePark’ta

‹stanbul Büyükflehir Belediyesi(‹BB) Gençlik Meclisi, üniversiteö¤rencilerine yönelik çevre konulubir tasar›m yar›flmas› düzenliyor. ‹çMimarl›k, Grafik Tasar›m, Mimarl›k,Mühendislik Bölümü ö¤rencilerineve tasar›ma ilgi duyan bireylereyönelik afifl tasar›m yar›flmas›çevre sorununa dikkat çekmeyi veekolojik tahribata farkl› bak›fl aç›lar›getirmeyi amaçl›yor. Yar›flmada ilküçe girenler Baflar›Soft’tan ücretsize¤itim alabilecek. Dördüncü vebeflinci s›raya girebilenler iseArkitera’dan ücretsiz e¤itim almahakk› kazanacak. Son baflvuru tarihi: 30 May›s 2010 Detayl› bilgi için:www.yesilistan.com

Çevre AfiflleriTasar›m Yar›flmas›

haberler 03 s 4/30/10 11:23 AM Page 14

15EKOIQ / MAYIS 2010

Bak›fl

20002010

En Önemli 10 Çevre Olay›Takvimler biny›l› dönerken, çevre konular› dayavafl yavafl baflköfleye oturmaya bafllad›. ‹klimde¤iflikli¤i art›k sadece bir grup biliminsan› ya daçevrecinin sorunu de¤il, çevre ile ilgili konulargündelik hayat›m›z› ve yaflam biçimimizi deetkiliyor, de¤ifltiriyor. Peki, politikadan teknolojiye,pazarlamadan üretime kadar her yere sirayeteden bu yeflil dönüflümün son ony›ldakiköfletafllar› neydi?

10 cevre olayi 4/29/10 1:24 PM Page 15


Oyun Kuran: Toyota PriusOyunbozan çoktur ama oyunun ku-rallar›n› yeniden kurmak ayr› bir ye-tenektir. 2001 y›l›nda dünya çap›ndakitlesel üretime sokulan ilk hibridotomobil olma unvan›n› kazanan To-yota Prius bu anlamda, otomotiv en-düstrisi duayenleri taraf›ndan “ga-me-changer” olarak nitelendirildi.Bu olay asl›nda ticari olarak baflar›l›yeflil ürünlerin de müjdecisiydi. Pri-us, görece yüksek fiyat›na karfl›n tü-keticilerin ilgisini cezp etmeyi ba-flarm›flt›. Zaten Prius sat›n alma dav-ran›fl›n›n, basitçe yak›t verimlili¤i ileilgili olmad›¤› kesin; bu noktada tü-keticinin seçimi, çevre ile ilgili birtutum. Bu arada 2010 y›l› itibariyledünya çap›nda 1 milyondan fazla To-yota Prius sat›lm›fl. Oyun zaten de-¤iflti; di¤er otomotiv üreticileri deh›zla bu sürece ayak uyduruyor. Ama“s›radaki game-changer kim?” der-seniz, bunun elektrikli araçlar› kitle-sel tüketime sunmay› baflaran mar-ka olaca¤›n› görmek için kahin olma-ya gerek yok.

Birleflmifl Milletler ‹klim Zirvesi:COP 15 Toplumun artan bask›s›, art›k inkârve gözard› edilemeyecek gerçeklerkarfl›s›nda politikac›lar›n ve hükü-metlerin çevre sorunlar› karfl›s›ndasuskun kalmas› mümkün de¤ildi. Herülke kendi s›n›rlar› içinde baz› çözüm-ler üretmeye çal›fl›yordu ancak konuküresel bir boyut kazand›¤› için ortakeylem kaç›n›lmazd›. Fakat ülkelerin

farkl› ekonomik yap›lar› ve dolay›-s›yla çeliflen ç›karlar› nedeniyle ortakhareket etmek pek mümkün de¤ildi.‹flte bu yüzden, Kas›m ay›nda Birlefl-mifl Milletler taraf›ndan Danimar-ka’n›n Kopenhag kentinde düzenle-nen ‹klim Zirvesi dünya için büyükönem tafl›yordu. Kyoto Protokolününyerini alacak yeni bir anlaflma ortayaç›karmay› hedefleyen COP 15 toplan-t›s›n›n amaçlar›ndan biri de gelecekteseragaz› emisyonunun azalt›lmas›n›sa¤layacak nihai bir belge ortaya ko-yabilmekti. Ancak daha Zirve baflla-madan, toplant›ya kat›lacak olan dün-ya liderleri kesin hedefler belirleme-nin “pek de mümkün olmayaca¤›n›”söyleyerek beklentileri afla¤› çekmeyeçal›fl›yorlard›. Gerçekten de, toplant›sonunda üzerinde uzlafl›lan metin Ko-penhag’a gelen kat›l›mc› gruplar›n he-men hiç birini tatmin etmedi. BM ge-nel sekreteri Ban Ki-Moon ise “lider-lerin flu anda eylemde olmasa da he-defler konusunda hemfikir olduklar›-n›” söyleyerek durumu kurtarmayaçal›fl›yordu.

Bak›fl



Karbon Ticareti: Faydas› m›Büyük; Zarar› m›?Karbon ticareti ile ilgili yap›lacak dü-zenlemelerin iklim de¤iflikli¤ininönüne geçmesi bekleniyor. Karbon ti-careti ile u¤raflanlar serbest piyasa-n›n kurallar›n› ve devlet müdahalesinikullanarak karbondioksit emisyonu-na izin veren lisanslar› al›p satabili-yorlar. Hükümetler emisyon miktar›-na s›n›rlar getiriyor ve bu s›n›rlar›aflanlara yüklü cezalar uyguluyorlar.Verilen izinlerin say›s›n›n azalmas›ayn› zamanda kirlili¤in de azalmas›nasebep olacak. AB, emisyon pazar›n›nen büyük oldu¤u bölge. Bu pazar 2005y›l›nda kuruldu ve 30’dan fazla ülkebenzer bir modeli uygulamaya geçir-di. Ancak, karbon ticareti ile ilgili kü-resel bir pazar›n olmad›¤› gerçe¤ineve böyle bir düzenlemenin karbon ti-caretinin daha etkin bir flekilde yap›l-mas›na imkân verece¤ine dikkat çe-kenler de var. Ayr›ca, bu alanda dü-zenlemeler ile ilgili baz› ciddi soru ifla-retleri de var. Birçok kifli karbon tica-reti ile ilgili oluflturulan “dengeleyici”düzenlemelerin birçok flirket için ka-ç›fl yolu oldu¤unu, flirketlerin bu dü-zenlemeler sayesinde çevreye zarar

veren faaliyetlerinde gerçek bir azalt-maya gitmekten kurtuldu¤unu söylü-yor. Karbon ticareti önümüzdeki y›l-larda iklim de¤iflikli¤i sorunu tart›fl›-l›rken dikkate al›nacak temel nokta-lardan biri olacak.

Al Gore’un Y›ld›z› Parl›yor:Uygunsuz Gerçek ve Nobel Bar›flÖdülüYi¤idi öldür; hakk›n› ver: Birçok kifliküresel ›s›nma sorunundan Al Gore’un2006 y›l›ndaki Uygunsuz Gerçek (Un-convenient Truth) filmiyle haberdaroldu. Tüm zamanlar›n en çok seyredi-len belgesellerinden biri olan film, ik-lim de¤iflimi mesajlar›n›n çok daha ge-nifl kitlelere yay›lmas›nda önemli birrol oynad›. 100 dakikal›k bu belgeselfilm asl›nda basit bir powerpoint su-numundan yola ç›km›flt›. Ancak insan-lar› etkileyen fley biçim de¤il içerikti.

Belgeselin gösterime girmesindensonra, filmi be¤enmeyenler, belgeseli“felaket tellall›¤›” yapmakla elefltirdi.Filmin en tart›flmal› bölümlerinden bi-rinde deniz seviyesinin k›sa bir zamansüreci içinde alt› metre yükselece¤isöyleniyordu ki bu iddia Birleflmifl Mil-letlerin yapt›¤› çal›flmalar ile pek deörtüflmüyordu. Ancak içindeki k›ya-met ve felaket senaryolar›na ra¤men,belgesel daha önce bu konuda pek faz-la bilgiye sahip olmayan izleyici kesi-mine iklim de¤iflikli¤i ile ilgili en temelbilgileri vermeyi baflar›yordu. Film sa-yesinde Al Gore da sürpriz, hiç beklen-medik bir mükâfatla taltif edildi: 2007Nobel Bar›fl Ödülü. Nobel Komitesi“insanl›¤›n kendi elleri ile yaratt›¤› ik-lim de¤iflikli¤i konusunda kitleleri ay-d›nlatma yolunda sarf etti¤i çabalar-dan dolay›” eski Baflkan Yard›mc›s›n›alk›fll›yordu.

Stern Raporu: ‹klimDe¤iflikli¤inin MaliyetiHesaplanabilir mi?Ekolojik sorunlar›n tabii ki bir de eko-nomik boyutu var. Sanayileflme, bü-yüme, tüketme/tükettirme kültürü…Bunlar ekonominin, kapitalizmin do-¤al ve ayr›lmaz bir parças›. Ancak diz-ginlenmemifl ekonomik faaliyetlerinbir noktadan sonra dünyay› ve insan-l›¤› tehdit eden bir noktaya ulaflmas›da, ekonomik faaliyetlerin bir ekolo-jik ve fiziki s›n›ra dayanmas› da kaç›-n›lmaz. fiirketlerin faaliyetleri negatifd›flsall›klar yarat›yor; yani flirketlerinyaratt›¤› tahribat›n maliyetini üçüncükifliler ya da daha genel bir ifade ile

Sir Nicholas Stern



toplum ödüyor. Mesela bir kimya fab-rikas›n›n at›klar›n› yak›ndaki bir göleatmas› oradaki ekosistemi y›k›yor,bal›klar›n yok olmas›na neden oluyor,sular zehirleniyor. Yak›n çevrede ya-flayanlar bu ekonomik faaliyetten fay-da de¤il zarar görüyor. Peki, iklim de-¤iflikli¤inin maliyeti hesaplanabilirmi? ‹ngiliz iktisatç› Sir NicholasStern’e göre bu sorunun cevab›; evet.Dünya Bankas› eski baflkan yard›mc›-s› Stern, 2006 y›l›nda, iklim de¤iflikli-¤inin dünya ekonomisine maliyetinihesaplad›¤› 700 sayfal›k bir rapor ha-z›rlad›. Çevreci gruplara göre, ilk keziklim de¤iflikli¤inin mali boyutunu so-mut bir flekilde önlerine koyan bu ra-por hükümetler için ciddi bir uyar› ni-teli¤indeydi. Rapor, iklim de¤iflikli¤i-nin maliyetinin dünya GSY‹H’s›n›n enaz yüzde befli mertebesinde oldu¤ude¤erlendirmesini yap›yordu. En kötüsenaryoda maliyet GSY‹H’n›n yüzde20’sine kadar (7 trilyon dolar) ç›k›yor-du. Stern Raporu, iklim de¤iflikli¤iniekonomik bir perspektif içine yerlefl-tirmeye çal›flan çok say›daki çal›flma-n›n ilkiydi. Birleflmifl Milletler ‹k-lim De¤iflikli¤i Konvansiyonu-na göre iklim de¤iflikli¤ininmaliyeti 2030’a kadar 70 ile100 milyar dolara ulaflabi-lir. Bu mebla¤ Pekin Olimpi-yatlar› için harcanan para-n›n üç kat›na eflit.

Kompakt FloresanLambalar›n ÖnlenemezYükselifliKompakt Floresan Lambalar(KFL) sayesinde çevrecilik,çevre duyarl›l›¤› evlere kadargirdi. Bafllang›çta bu lambala-r›n maliyeti ve düflük perfor-manslar› ile ilgili birtak›m elefl-tiriler yap›ld›ysa da, flirketler buproblemleri aflmas›n› bildi ve 2007y›l›nda dünyada KFL sat›fllar› rekor

düzeye ulaflt›. Avustralya klasik akkorfilamanl› lambalar›n kullan›m›n› ya-saklam›fl durumda. AB ve Kanada iseeski tür lamba ve ampullerin kullan›-m›n› aflamal› olarak azalt›yor. ABDÇevre Koruma Kurumu, KFL’lerin kla-sik lambalara k›yasla yüzde 75 daha azenerji harcad›¤›n› belirtiyor. Bu, 30dolar civar›nda bir paran›n cepte kal-

mas› ya da KFL’lerin kendile-rini 6 ayda amorti et-

mesi anlam›na geli-yor. KFL’ler çevre-nin korunmas› aç›-s›ndan dönümnoktalar›ndan biriolarak kabul görü-

yor ancak bu kadarfaydas›na ra¤menendifle kayna¤› olanbir konu var; bulambalar›n geri dö-nüflümü. KFL içingeri dönüflüm prog-

ramlar›n›n uygulan-mas› gerekti¤i, aksi

takdirde at›k mezarl›k-lar›n›n bu lambalarla do-

laca¤› gibi kayg›lar dillen-diriliyor.

Bir Kavruluyor, Bir Donuyoruz:Tuhaf Meteorolojik OlaylarEtraf›m›zdaki hemen herkes iklimlerinde¤iflti¤inden, garip fleylerin oldu¤un-dan bahsediyor; erken gelen yaz, kavu-ran s›caklar, donduran so¤uklar, seller,f›rt›nalar, hatta depremler… Bunlar birsezgi düzeyinde kal›yor görünse de in-sanlar gerçekten de dünyan›n ve iklim-lerin de¤iflti¤ine inan›yor. 2005’tekiKatrina kas›rgas›, 2008’de Haiti’yi vu-ran bir dizi kas›rga, 2003’te Avrupa’y›kas›p kavuran s›cak dalgas›. Bütünbunlar ard›m›zda b›rakt›¤›m›z on y›ladamgas›n› vuran, efline daha önce pekrastlanmam›fl meteorolojik olaylardansadece birkaç›. Biliminsanlar› yaflad›-¤›m›z bu olaylar ve iklim de¤iflikli¤iaras›nda do¤rudan bir ba¤lant› kurma-n›n zor oldu¤unu söylese de, ABD Çev-re Koruma Kurumu “iklim de¤iflikli¤i-nin baz› s›radan meteorolojik olaylar›nbeklenenden çok fliddetli yaflanmas› vebaz› güçlü hava olaylar›n›n ise daha y›-k›c› bir hal almas› ihtimalini art›rabile-ce¤ini” söylüyor. Birleflmifl Milletlerinmeteorolojik olaylar› takip eden birimide son on y›l›n dünyada bugüne kadarkaydedilen en s›cak zaman dilimi oldu-¤unu aç›klam›fl bulunuyor.

Bak›fl

Katrina Kas›rgas›n›n vurdu¤u New Orleans



fieytan Ayr›nt›daSakl›d›r:Hükümetleraras›Panelin ‹klim De¤iflikli¤i Raporu2007 y›l›nda dünyan›n dörtbir yan›ndan çevre bilimcilerParis’te iklim de¤iflikli¤i hak-k›nda bildi¤imiz, sahip oldu-¤umuz her bilgiyi paylaflmakve masaya yat›rmak üzere biraraya geldiler. Bu, y›llar boyun-ca dünyadaki iklim flartlar› veçevre ile ilgili toplanan verilerinbir araya getirilmeye çal›fl›ld›¤›önemli bir toplant›yd›. Hükümetlera-ras› ‹klim De¤iflikli¤i Paneli (IPCC) ik-lim de¤iflikli¤i üzerine ilk bilimsel or-tak aç›klamay› bu toplant›da yapt›.Aç›klamada o güne kadar pek de aç›k-ça söylenmemifl bir gerçek dile getiri-liyor ve iklim de¤iflikli¤inin insan fa-aliyetlerinin bir sonucu olma ihtimali-nin “çok yüksek” oldu¤u ifade edili-yordu. Raporda, 21. yüzy›l›n sonundas›cakl›¤›n 1,8 ile 4 selsiyus derece vedeniz seviyesinin 28 ila 43 santimetrearas›nda yükselece¤i öngörülüyordu.

Çevrenin Dili: “Karbon Ayakizi”Çevre flartlar›n›n de¤iflmesi ile gün-delik hayat›m›z da de¤ifliyor; sohbetkonular›m›z, al›flkanl›klar›m›z hatta

kulland›¤›m›z kelimeler ve kavramlarda. Son on y›lda, çevre jargonunungünlük konuflma dilimize soktu¤uçok say›da kelime oldu. Çevre bilinci-nin giderek artmas› ile birlikte “kar-bon izleri,” “karbon dostu,” “yeflil ba-danalama” (Greenwashing) gibi kav-ramlar art›k sohbetlerimizde kullan-d›¤›m›z kavramlar oldu. Çevre ile ilgi-li konular›n konuflma dilini nas›l etki-ledi¤inin en çarp›c› örne¤i yukar›daand›¤›m›z terimlerin 2007 y›l›ndaOxford ‹ngilizce Sözlü¤üne girmesi.Sözlükte “karbon ayakizinin” tan›m›

flöyle veriliyor:Kifli ya da grupla-r›n belirli faaliyet-

leri, özellikle de fosilyak›t tüketimleri neti-

cesinde ortaya ç›kankarbon dioksit miktar›.

On Y›ll›k Bir Geliflme:Yenilenebilir Enerji

Çevrenin y›k›m› ve klasik enerjikaynaklar›n›n yak›n zamanda tü-

kenece¤i gerçe¤i insanl›¤› yeni,alternatif ve daha temiz kaynak-lar aray›fl›na itti. Bu noktada da

aray›fllar yenilenebilir enerji üzerindeyo¤unlaflt›. Biliminsanlar›n›n ço¤u ik-lim de¤iflikli¤i sorununa karfl› sihirlibir çözüm olmad›¤› konusunda hemfi-kir ama flu anda var olan teknolojilerinyenilenebilir enerji alan›nda sa¤l›kl›bir flekilde kullan›m›n›n seragazlar›nsal›m›n› önemli oranda azaltabilece¤ide ifade ediliyor. Geçti¤imiz on y›liçinde rüzgâr, günefl ve su enerjisi ya-t›r›mlar›n›n ciddi ölçüde desteklendi-¤ini gördük. Uluslararas› Enerji Ajan-s›na göre 2008’de dünyadaki yenile-nebilir enerji üretim kapasitesi 280bin megawatta ulaflt›. Bu, flu andaABD’deki nükleer santrallerde üreti-len enerjinin üç kat›. Sektöre yenioyuncular da dahil oldu: Hindistan veÇin yenilenebilir enerji alan›nda kuru-lum ve üretim faaliyetlerinde lider ül-keler aras›nda. 2008’de Çin’in rüzgârenerjisi üretim kapasitesi, dördüncükez üst üste, bir önceki y›la göre ikiyekatland›. Bu alanda teknoloji de h›zlageliflti; günefl enerjisi teknolojisindebaz› önemli ad›mlar at›ld›, enerji dahaverimli bir biçimde üretiliyor. Bununyan› s›ra çok ince günefl panelleri degelifltirilmifl durumda. m



Gündem

Türkiye’nin Yeflil fiampiyonlar› Belli Oldu

AB çevre Ödülleri Program› Türkiye’nin bu y›lki kazananlar›Nisan ay›nda belli oldu. REC Türkiye ve TÜS‹AD’›n organize

etti¤i görkemli bir törenle aç›klanan ödülleri Arçelik A.fi.,Siemens, Coca Cola, Eczac›bafl› Vitra ve EnerjiSA kazand›.

fiimdi gözler 2 Haziran’da Brüksel’de yap›lacak AB finallerinde.Bakal›m Türk flirketleri Avrupa’da nas›l bir baflar›ya imza atacak!

AB Çevre Ödülleri Türkiye Program› 2010

ab cevre 4/29/10 2:56 PM Page 20

TÜS‹AD Baflkan› ÜmitBoyner, düflük karbonlu

ekonomiye geçiflkonusunda ulusal bir

vizyon, politika vestrateji gelifltirmede ve

uygulamada ifldünyas›n›n kritik birrol ve öneme sahip

oldu¤unu söyledi


ünya ekonomisinin yeflil dö-nüflümü gerçekten bafl dön-dürücü bir h›zla ilerliyor. fiir-

ketler de (en az›ndan öncü firmalar)bu sürece büyük bir maharetle uyumsa¤l›yor. Yönetim, ürün ve süreçlerüzerinde gerçekleflen bu büyük dönü-flümün ayn› zamanda önemli bir reka-bet alan› yaratt›¤›n› da gözden kaç›r-mamak laz›m. Erken kalkan, planl›programl› giden yol al›yor; rakiplerinifersah fersah geride b›rak›yor.

Bahis konusu olan bu dönüflümü,özellikle Avrupa Birli¤i gibi güçlü ku-rumsal yap›lar çeflitli teflvik ve ödül-lerle de beslemeye çal›fl›yor. Bu alan›nOskarlar› say›labilecek AB ÇevreÖdülleri Program›, çevre dostu politi-ka ve ürünlere öncülük eden flirketle-rin baflar›lar›n› takdir etmek için Av-rupa Komisyonu taraf›ndan AvrupaBirli¤i’ne üye olan 27 ülkede ve üyelikmüzakerelerini yürüten Türkiye’dedüzenleniyor. 2005 y›l›ndan beri ikiy›lda bir Türkiye’de düzenlenen ÇevreÖdülleri Program› taraf›ndan ödülelay›k görülen flirketler Brüksel’de ger-çeklefltirilen Avrupa Birli¤i ÇevreÖdülleri’nde Türkiye’yi ilgili kategori-de temsil etme hakk›n› kazan›yor.

Bu y›l, Bölgesel Çev-re Merkezi-REC Türki-ye ve TÜS‹AD’›n iflbir-li¤iyle düzenlenenödüller üç ayr› daldasahiplerini buldu. Yö-netim dal›nda birinci-li¤i Arçelik A.fi. kaza-n›rken, Siemens Sa-nayi ve Ticaret A.fi. veCoca Cola ‹çecek fina-le kalmay› baflararak, Türkiye’yiHaziran ay›nda düzenlenecek AvrupaBirli¤i Çevre Ödülleri finalinde temsiletmeye hak kazand›lar. Yönetim ka-tegorisinde finale kalamayan ama ABÖdüllerine baflvurmaya lay›k görülenbir di¤er firma ise BOSCH Sanayi veTicaret A.fi. oldu.

Ödüllerin bir di¤er aya¤› ise Üründal›nda gerçeklefltirildi. Bu alanda bi-rincili¤i Arçelik Çamafl›r Makinesi ‹fl-letmesi, “Ekonomist Serisi Çamafl›rMakinesi” ile kazand›. Finale kalandi¤er iki firma ise “Yeni Nesil Su Ta-sarruflu Klozet”le Eczac›bafl› VitrA ve“Barbaros Ankastre F›r›n Projesi”yleArçelik A.fi. Piflirici Cihazlar ‹flletmesioldu.

Üçüncü ve son ödül kategorisi ise,

D



Gündem

Arçelik A.fi.

Proje: ARÇEL‹K A.fi. ÇevreYönetim Sistemi Gerekçe: “Ürün ve üretimsüreçlerindeki yenilikçi, çevreyeduyarl› ve ileri teknolojisiyle,sürdürülebilir kalk›nmaya bütüncül biryönetim anlay›fl› ile yaklaflarak tüm iflsüreçlerinde çevrenin ve do¤alkaynaklar›n korunmas›na yönelikçal›flmalar› önemli görülmüfltür.Performans›n sürekli geliflimi, çevreyeduyarl› yaklafl›m› ve çevre dostuürünleriyle Arçelik, ilgili tümuluslararas› ürün ve yönetimstandartlar›n› uygulamas› ilegöstermifl oldu¤u olumlu çal›flmalarödül almaya hak kazanmas›n›sa¤lam›flt›r.”

Yönetim KategorisiBirincilik Ödülü

Siemens Sanayi ve Ticaret A.fi.

Proje: Kurumsal Sürdürülebilirlikiçin Çevre ve Sosyal SorumlulukYaklafl›m› Gerekçe: “Kurumsalsürdürülebilirli¤in sa¤lanabilmesi içinçevresel faaliyetlerin ve sosyalsorumluluk uygulamalar›n›n temelgerekler aras›nda yer ald›¤› tespitedilmifl, üretimden sat›n almaya, projeyönetiminden müflteri iliflkilerinekadar tüm faaliyetlerde ekonomi ileekolojinin uyumu esas al›nm›fl,yap›lan çal›flmalar›n performans›incelenmifl, uygulamalar›n politikalarlave hedeflerle olan uyumununde¤erlendirilmesi sonucu tüm buolumlu çal›flmalar ödül almaya hakkazanmas›n› sa¤lam›flt›r.”

Yönetim Kategorisi Finalisti

Coca-Cola ‹çecek

Proje: SürdürülebilirlikPerformans›nda Paydafl Kat›l›m›ve HesapverebilirlikGerekçe: “Coca-Cola ‹çecekTürkiye’de ilk kez sera gaz›sal›mlar›n› kamuya aç›k biçimdepaydafllar›na aç›klam›flt›r. fieffafl›kpolitikas›yla su kullan›moranlar›ndan, enerji verimlili¤i ileilgili yapt›¤› çal›flmalara ve ilgiliverilere kadar tüm etki alanlar›n›ele alarak hedefler belirlemifl,öncelikli alanlar›yla ilgili de k›sa,orta ve uzun vadeli taahhütlerdebulunmufltur. fiirket ekonomik,çevresel, çal›flan haklar› ve çal›flmaortam›, insan haklar›, ürün vetoplum kategorilerindeki tüm anaalanlarda yönetim yaklafl›m›,politika ve ilkeleri ile orta ve uzunvadedeki hedefleri paydafllar›narapor kapsam›nda ulaflt›rmas› gibibirçok olumlu çal›flma sonucubaflar›l› bulunmufltur.”

Yönetim Kategorisi Finalisti

REC Türkiye Direktörü Dr. Sibel Sezer Eralp,Avrupa Birli¤i Çevre Ödülleri’nin tam üyelikhedefi do¤rultusunda yürüyen ülkemiz içinbüyük önem tafl›d›¤›n› vurgulad›.

Bosch Sanayi ve Ticaret A.fi.

Proje: “‹fl Sa¤l›¤› ve Güvenli¤i ileÇevre Korumada Mükemmellik”Gerekçe: “Çevre koruma ile iflgüvenli¤inin entegre halde ifllendi¤i veyang›n güvenli¤i konusunun daorganizasyonel olarak yer ald›¤› HSEYönetim sisteminin, 2003 y›l›ndanitibaren ISO14001 Çevre YönetimSistemi Standard›na göresertifikaland›r›ld›¤› tespit edilmifl, 2009y›l›n›n Mart ay›nda al›nan OHSAS18001 ‹fl Sa¤l›¤› ve Güvenli¤i Yönetim

Sistemi Sertifikas› al›nmas› gibiflirketin bu alandaki baflar›l›çal›flmalar› ödüle lay›k görülmesindebelirleyici olmufltur. (...) fiirketin üst yönetiminin imzalayaraktaahhüt etti¤i prensiplerinde, ürünlerin“güvenli – çevreye duyarl› –tasarruflu” temel ilkesine göregelifltirildi¤i ve üretildi¤i, kaynaklar›ntasarruflu kullan›lmas›n›n, çevrekoruman›n ve ifl güvenli¤ininiflletmenin temel ilkelerinden birioldu¤u belirtilmifl ve tüm bu olumluçal›flmalar flirketin Avrupa Birli¤iÇevre Ödülleri Avrupa elemelerinegitmeye hak kazanmas›n› sa¤lam›flt›r.

Yönetim Kategorisi Avrupa Finalisti

üretim proseslerinde gerçeklefltirileniyilefltirmeler için verilen Süreç ödü-lüydü. Bu dalda finale kalmay› tek birfirma elde etti: Enerjisa, birinciliködülünü “Gaz Türbini ‘By-pass’ Baca-lar›na Yatay Giyotin Tesis EdilmesiEnerji Verimlili¤i Projesi”yle kazand›.

Finaller 2 Haziran’da Brüksel’deOldukça renkli geçen ödül törenindebir konuflma yapan TÜS‹AD YönetimKurulu Baflkan› Ümit Boyner çevreile dost teknolojilerin gelifltirilmesi

ab cevre 4/30/10 11:24 AM Page 22


ve düflük karbonlu ekonomiye geçiflkonusunda ulusal bir vizyon, politikave strateji gelifltirmede ve uygulama-da ifl dünyas›n›n kritik bir rol ve öne-me sahip oldu¤unu vurgulad›¤› ko-nuflmas›nda flunlar› söyledi: “Sürdü-rülebilir ve çevreyle uyumlu bir gelifl-me modeli yani düflük karbon ekono-misine geçifl süreci toplumu olufltu-ran tüm kesimlerin üzerine ciddi so-rumluluklar yüklüyor. Bu hedefe an-

Arçelik Çamafl›r Makinesi‹flletmesi

Proje: Ekonomist Serisi Çamafl›r MakinesiGerekçe: “fiirketin “Sürdürülebilirlik”yaklafl›m› ile gelifltirdi¤i Ekonomistserisi ürünler, düflük enerji ve sutüketimi ile do¤al kaynaklar›korumakta ve yüksek oranda gerikazan›m sa¤layarak sürdürülebilirkalk›nmaya önemli katk›dabulunmaktad›r. Ekonomist serisiürünlerin sundu¤u temel faydalararas›nda; düflük su tüketimi ile hery›kamada yaklafl›k 3 lt tasarrufsa¤lamas›, yüzde 97 oran›ndaki gerikazan›m oran› ile çevre-dostu olmas›,s›cak su seçene¤i ile enerji tasarrufuolana¤› sa¤lanmas› bulunmaktad›r.Tüm bu olumlu çal›flmalar ödülalmaya hak kazanmas›n› sa¤lam›flt›r.”

Ürün Kategorisi Birincisi

Eczac›bafl› VitrA

Proje: Yeni NesilSu Tasarruflu Klozet

Gerekçe: “VitrA’n›n çevredostu klozet sistemini içerenürün inovasyonu, sukullan›m›n› karfl›laflt›r›labiliralternatiflere oranla yüzde63 oran›nda azalt›rken, normalifllevsel performans› ise ayn› seviyedetutmaktad›r. Ürünün sa¤lad›¤› temelfayda su ve elektrik tasarrufu ilekarbon sal›m›nda azalmad›r. VitrA, Ar-Ge çal›flmalar› sonucunda, sukullan›m›n› yüzde 63 oran›nda azaltan

eko-verimli bir klozet sistemigelifltirmifltir: VitrA’n›n inovasyonu,

sadece su kullan›m›n› azaltan buklozeti tasarlay›p üretmesi de¤il,ayn› zamanda klozet iç haznetasar›m›na yönelik bilgisayarsimülasyon programlar› ileçal›flarak, bu teknolojinin Avrupave Kuzey Amerika’daki her türlüklozete uygulanabilmesi içingerekli seramik tasar›m

uzmanl›¤›n› da gelifltirmesidir. VitrA,“2,5/4 lt’lik klozet” ürünündekiteknoloji inovasyonu ile ekolojik,ekonomik ve sosyal faydalar sunmas›bu projenin en önemli kazan›mlar›olarak de¤erlendirilmifl veödüllendirilmifltir.”

Ürün Kategorisi Finalisti

T.C Çevre veOrman Bakanl›¤›,Çevre YönetimiGenel MüdürüProf Dr. LütfiAkça da, ödültöreninde bir

konuflma yapt›.

Arçelik A.fi. PifliriciCihazlar ‹flletmesi

Proje: Barbaros Ankastre F›r›n ProjesiGerekçe: “fiirket, yeniAnkastre Serisi F›r›nprojesinde; çevre dostu,yenilikçi ve kaliteli ürünyaklafl›m›n› benimsemifltir.fiirket yürüttü¤ü proje

kapsam›nda, düflük enerji ve sesgücü düzeyine sahip, piflirmeperformansl› ve kolay temizlenebilirürün tasar›m› hedeflemifl, bu

özellikleri ile ürünleri,müflteri ve ülkeekonomisine faydasa¤lamas› ve küresel›s›nmaya olan etkilerininen aza indirgenmesininamaçlanmas› ile ödülalmaya hak kazanm›flt›r.”

Ürün Kategorisi Finalisti

ab cevre 4/30/10 11:24 AM Page 23


cak bireylerin ve kurumlar›n sorum-luluk ald›¤› aktif kat›l›mc›k kültürüile ulafl›lacakt›r. Çevre dostu ürün veüretim tekniklerini benimseyen tü-ketici e¤ilimleri ile ödül sistemi üreti-cilerin yönlendirilmesinde önem ta-fl›maktad›r. Bu süreçte, sivil toplumörgütlerine de önemli bir sorumlulukve görev düfltü¤ünü belirten Boyner,TÜS‹AD olarak Türkiye’nin önümüz-deki y›llarda düflük karbonlu ekono-miye geçifl konusunda daha çok çal›fl-mas› ve kapsaml›, gerçekçi ve ifllevselbir strateji izlemesi gerekti¤ini dü-flündü¤ünü söyledi. Bu hedefe ulafl-mada çevre ve ifl dünyas› örgütlerininortak bir hedef, vizyon ve sorumluluketraf›nda çal›flmas›n› önemsedi¤inibelirten TÜS‹AD Baflkan›, “Bu flekil-de, ülkemizin çevre konusunda gerekulusal gerek uluslararas› yükümlü-lüklerinin belirlenmesi ve yerine ge-tirilmesi süreci daha etkin bir flekildeyönetilebilecektir. Özellikle, 2012sonras› yeni iklim rejiminde ülkemi-zin pozisyonunun güçlenmesi ve ulu-sal gerçeklere dayal› sorumluluklar

almas› aç›s›ndan kamu, özel sektörve sivil toplum aras›ndaki iflbirli¤i vedayan›flman›n önemine inan›yoruz.TÜS‹AD olarak bu süreçte üzerimizedüflen görev ve sorumluluklar› yerinegetirmeye çal›fl›yoruz” dedi.

Törende bir konuflma yapan RECTürkiye ve Karadeniz Ülkeleri BölgeDirektörü Dr. Sibel Sezer Eralp ise,Avrupa Birli¤i Çevre Ödülleri’nin tamüyelik hedefi do¤rultusunda yürüyenülkemiz ve flirketlerimiz için büyükönem tafl›d›¤›n› vurgulad›. Eralp, ifl-letmelerin sadece çevresel de¤il ayn›zamanda kurumsal vatandafll›k çer-çevesinde sosyal de¤erleri nas›l yö-netti¤ini, sürdürülebilir kalk›nma he-defi do¤rultusunda çevresel de¤erle-rin ancak sosyal ve ekonomik kaza-n›mlar ile beraber de¤erlendirildi¤in-de bir anlam ifade etti¤ini belirtti.

EKOIQ olarak, Türkiye’nin en yeflilflirketleri aras›na girmek için k›ran k›ra-na bir rekabete giren ve ödüllere lay›kgörülen tüm firmalar› kutluyor, 2 Hazi-ran’da Brüksel düzenlenecek AB ÇevreÖdüllerinde baflar›lar diyoruz. m

Gündem

Enerjisa

Proje: Gaz Türbini “By-pass”Bacalar›na Yatay Giyotin TesisEdilmesi Enerji Verimlili¤i ProjesiGerekçe: “Proje, kombine çevrimsantrallerinde, Gaz Türbinleri (GTG)ve At›k Is› Kazanlar› (HRSG) aras›ndabulunan “by-pass” bacalar›ndankaçan at›k gazlar›n sistemde tekrarkullan›lmak üzere geri kazan›m› için,“by-pass” bacalar›na yataygiyotinlerin tesis edilmesidir. Giyotinimalatç›lar›ndan al›nan bilgileredayanarak, yatay giyotinin, Dünya’dave Türkiye’de ilk defa “by-pass”bacalar›ndaki gaz kaça¤›n› önlemekamac›yla bu Proje kapsam›ndakullan›ld›¤› tespit edilmifltir. Proje’nintemel faydalar› aras›nda birimzamanda do¤al kaynak tüketiminiazaltmas›, birim üretim bas›nakombine çevrim verimini artt›rmas›,birim zamanda do¤al kaynaktüketiminin ve atmosfere sal›nan at›kgaz sal›m miktar›n›n azalt›larakküresel ›s›nman›n düflürülmesinekatk›da bulunmas› ile çevresel, verimve üretim miktar›n›n artt›r›lmas› buprojenin en önemli kazan›mlar›olarak de¤erlendirilmifl veödüllendirilmifltir.”

Süreç Kategorisi Birincisi

EKOIQ olarak, Türkiye’nin en yeflil flirketleri aras›nagirmek için k›ran k›rana bir rekabete giren ve ödüllere

lay›k görülen tüm firmalar› kutluyoruz

ab cevre 4/30/10 11:24 AM Page 24



G›da

Taba¤›m›zla Gezegenimiz Aras›nda:

slowfood 4/29/10 2:17 PM Page 26

sl›nda her fley, “Yavafllama”fikriyle bafllad›: “Hayat› ya-vafllatal›m!” H›z›n hayat›m›z›

s›k›ca saran, tüm duyusal hazlar›m›z›durmadan törpüleyen bir norm halinegelifline toplu bir isyand› bu. ‹lk ses ve-ren ise Slow Food (Yavafl Yemek) Ha-reketi oldu. Yer ‹talya, tarih 1986’yd›.Ülkede ikinci McDonalds restoran›n›nRoma’da aç›laca¤› duyuruldu¤unda,ARCI örgütüne üye bir grup insan SlowFood protestosunu bafllatt›.

Küresel yemek anlay›fl› ve yeme¤inendüstriyelleflmesine karfl› yerel g›daüretiminin korunmas›n› savunan SlowFood, ad›n›n aksine kendini dünyayabüyük bir h›zla tan›tt› ve 1989’da, 15ülkeden delegelerin Paris’te Yavafl Ye-mek Manifestosunu imzalamas›ylauluslararas› boyuta ulaflt›.

Neden yavafl yemek? Manifestonunverdi¤i cevap, birço¤umuzun hissinetercüman oldu: “Hayat›n kofluflturmatelafl› bizi kölelefltirdi, sinsi bir virüseyenik düfltük. Al›flkanl›klar›m›zla ara-m›za giriyor, evimize, özelimize yay›l›-yor ve bizi ‘H›zl› Yemek’e zorluyor. Butelafl›n, türünün neslini tüketme tehli-kesine karfl› ve insan olman›n hakk›n›vermek ad›na, Homo Sapiens kendini

kurtarmal›. H›zl› hayat›n evrensel ç›l-g›nl›¤›na karfl› direnmenin tek yolu sa-kin ve inatç› bir usulde bedensel keyifunsurlar›m›z› s›k› s›k›ya savunmak-t›r… Bizim bu düzene karfl› koyuflu-muz, ‘Yavafl Yemek’le sofrada baflla-mal›. Bölgesel yemeklerimizin lezzet-lerini, kokular›n› yeniden keflfedelimve ‘H›zl› Yemek’in ezici etkisini kendi-mizden uzak tutal›m... Gerçek kültür;lezzeti yok saymak yerine onu gelifltir-mektir.”

O gün dillendirilen felsefe, hayat›npek çok baflka alan›ndaki yavafllamataleplerini bir araya getiren Yavafl Ha-reketine de yol verdi. Slow Food bugünkâr amac› gütmeyen, gerçek yerel lez-zetlerle biyolojik çeflitlili¤i korumakve gelifltirmek için deneyim ve strate-jilerin uluslararas› ölçekte paylafl›ld›-¤›, say›s›z proje al›flveriflinin sürdü¤übir uluslararas› eko-gastronomi hare-keti. 132 ülkede varl›k gösteriyor, dün-ya üzerinde toplam 100 bini aflk›n üye-ye sahip.

Hazz› Duy, Sorumlulu¤u DüflünYavafl Yemek savunucular› asla “Haz-dan vazgeçin” demiyor. Çabalar› bizle-re hazlar›m›zla sorumluluklar›m›z, bir

A


Taba¤›m›zla gezegenimizaras›ndaki yol ne kadaruzun acaba? Bu yolunçok k›sa oldu¤unubilenlerin bir araya geldi¤iSlow Food (YavaflYemek) Hareketi,‹talya’da do¤du ama 24y›lda tüm dünyal› oldu.

Yaz›: Yonca C‹NGÖZ



baflka deyiflle taba¤›m›zla gezegeni-miz aras›ndaki ba¤› göstermek. SlowFood yemekle ilgili dertlerini dünyayaduyururken üç temel kavram› sofrayagetiriyor: ‹yi, temiz ve adil. Yedi¤imizyemekler yerel kültürümüze uygun, iyibir tat ve aromaya sahip olmal›; üreti-minde çevreye, hayvan ve insan sa¤l›-¤›na zarar getirmeyen temiz teknoloji-ler kullan›lmal›; g›da üreticileri adilkoflullarda çal›fl›p yeterince kazanma-l›; tüketiciler de bu ürünleri makul fi-yatlara alabilmeli.

Bu üç tafl›y›c› kural, Slow Food’untemel etkinlik alanlar›n› belirliyor.Bunlardan biri biyoçeflitlilik. Masa-

m›zdaki yiyecek ve içeceklerin kalite-si, üreticilerin yan› s›ra biyolojik çeflit-lili¤in korunmas›yla da yak›ndan ilifl-kili. Bu yüzden hareketin bir misyonudaha iyi g›da üreten, bunun için gerek-li teknikleri kullanan birey ve toplu-luklar› desteklemek.

Endüstriyel g›dalar ve üretim süreç-leri yüzünden yok olmaya yüz tutansay›s›z tah›l, sebze, meyve, hayvan veg›da türünü kurtarmaya yönelik mü-cadele zaruri. Zira yemek miras›m›zyaln›zca yaflam kalitemiz için de¤il,dünya üzerinde yaflam›n da teminat›oldu¤u için paha biçilmez. Hareketinbir parças› olarak Floransa’da 2003 y›-

l›nda kurulan Slow Food BiyoçeflitlilikVakf›, kamusal ve özel desteklerle bir-çok proje yürütüyor. Yine Ark of Taste(Lezzet Kanal›) organizasyonuyla unu-tulmufl veya risk alt›ndaki hayvansalg›da, meyve ve sebze çeflitleri ile ye-mek tarifleri arflivleniyor. PresediaProjesinin amac› ise, geleneksel üre-tim yöntemlerini korumak için yerelüreticileri desteklemek ve onlara yenipazarlar kazand›rmak. Bunun için dü-flünülen küçük ölçekli projelerin say›s›bugün 270’e ulaflm›fl durumda.

Slow Food Biyoçeflitlilik Kuruluflu-nun destekledi¤i bir giriflim de TerraMadre (Toprak Ana) Günü. ‹ki y›lda

G›da

Slow Food Biyoçeflitlilik Kuruluflunun destekledi¤i bir giriflim de Terra Madre (Toprak Ana) Günü. ‹ki y›lda bir düzenlenen Toprak Ana toplant›lar›,

dünyadaki tüm g›da topluluklar›n› ayn› çat› alt›na topluyor



bir düzenlenen Toprak Ana toplant›-lar›, dünyadaki tüm g›da toplulukla-r›n› ayn› çat› alt›na topluyor. SlowFood’la iliflkilenmifl ülkelerden bin-lerce delegenin akt›¤› toplant›da,çiftçilerden hayvan yetifltiricilerine,bal›kç›lardan g›dalar› iflleyenlere,da¤›t›c›lardan aflç›lara ve tar›m uz-manlar›na kadar konuyla ilgili her-kes tart›flarak ortak sorunlar›n› kefl-fediyor ve küresel Terra Madre a¤›nabir halka olarak ekleniyor.

7’den 70’e Tat E¤itimiSlow Food Hareketinin en önemliaraçlar›ndan biri çocuklara, büyükle-re, üyelere ve olmayanlara açt›¤›, du-yular› yeniden uyand›rmay› ve gelifl-tirmeyi sa¤layan “tat e¤itimi.” Buradakat›l›mc›lar yeme zevkini yeniden kefl-federken, yemeklerinin yetiflti¤i yer,üreticisi ve yap›l›fl biçimine dair far-k›ndal›k ve hassasiyete erifliyor. Ye-mek uzmanlar›n›n rehberli¤inde tatdeneyimleri yaflatan tat atölyelerine,

Slow Food’unTürkiye’deki Meyveleri Yavafl Yemek fikri Türkiye’de de iriliufakl› birçok hareketin ç›k›fl noktas›oldu. Bugün Slow Food’un buco¤rafyada 17 konvivyumu var: Kars,Alaçat› Çeflme, Ankara, I¤d›r, Didim,Ayval›k, Bodrum, Bozcaada, Gaziantep,Gökçeada, Fikir Sahibi Damaklar(‹stanbul), Ya¤mur Böre¤i (‹stanbul),Adapazar›, ‹zmir Bardac›k, Tire, Urla,Samsun.Yavafl Yemek savunucular› interneti birbuluflma, bilgi paylaflma ve sesyükseltme mecras› olarak yo¤unluklakullan›yor. Türkiye’de Slow Foodhareketlili¤ini takip için faydal› birkaçadres flöyle: b Slow Food Gençlik G›da Hareketi:http://slowfoodgenclik.wordpress.com/b Slow Food Anadolu:www.slowfoodanadolu.comb Fikir Sahibi Damaklar:http://fikirsahibidamaklar.blogspot.com/b Ya¤mur Böre¤i:http://yagmurboreg.blogspot.com/b Slow Food Samsun:http://slowfoodsamsun.blogspot.com/Slow Food’un 2008’deki kongresinekat›lan g›da üreticilerinden CemBirder’in Toprak Ana projesi Türkiye’deSlow Food ad›na de¤erli giriflimlerdenbiri. Birder, www.toprakana.com.tradresinde tüketici ile Anadolu’da kaliteliüretim yapan çiftçileri do¤rudanbuluflturuyor; online sat›fl sistemiyletekelleflen g›da sektörüne alternatifgetiriyor.

“Cips mi yemek istiyorsunuz? Gidin en güzel patatesi,arzu etti¤iniz k›zartma ya¤›n› bulun. Arkas›ndan siz

temizleyin mutfa¤›. Her gün yemeyece¤iniz, yedi¤inizzaman da keyfini ç›kartaca¤›n›z garanti”



konvivyumlarca düzenlenen buluflma-lara veya okullarda düzenlenen proje-lere kat›larak bu e¤itimden pay almakmümkün.

Eko-gastronomi yaklafl›m›n› akade-mide zenginlefltiren ufuk aç›c› bir giri-flim de Slow Food’un kurdu¤u Gastro-nomik Bilimler Üniversitesi. Buras›ö¤rencilerine multidisipliner bir aka-demik programla yeme¤in bilimini vekültürünü sunuyor. Bu da Slow Foodiçin çiftçilerle yemek üreticilerinin ge-

leneksel bilgilerini akademi ve bilimdünyas›n›n inovasyonlar›yla harman-laman›n bir baflka yolu. Yemek hak-k›nda bilgi sahibi insanlar›, özelliklede üreticiyle tüketiciyi bir araya getir-mek, üretici-tüketici kavramlar›naelefltirel yaklaflan Slow Food üyeleriiçin çok önemli. Zira yeme¤inin nas›lüretildi¤ini bilen ve do¤ru üretim ya-panlar› destekleyen insan, bilinçli se-çimleriyle üretim sürecinin bir parça-s›d›r ve bir “yan üreticidir.”

Çoksesli Bir Örgüt ModeliSlow Food’un önemli küresel ifllevle-rinden biri de yerel ve uluslararas› öl-çekte fuarlar, pazarlar ve etkinliklerdüzenleyerek mükemmel gastrono-mik kaliteye sahip yemekleri vitrineç›karmak ve üreticilerle Yavafl Yemekfikrini benimseyen tüketicileri bulufl-turmak, iliflkilendirmek. Yerel toplu-

luklar anlam›na gelen konvivyumlararac›l›¤›yla bir araya gelen üyeler,böylece bilinmeyen tatlar› hep birliktefark ediyor, üretimlerin sürdürülebi-lirli¤ini desteklemek için daha büyükbir motivasyona kavufluyor.

Yavafl Yemek Hareketi 20. yafl›n› de-virirken, “konvivyum” ad›n› verdi¤itemel birimleriyle parçal›, esnek veço¤ulcu bir örgütlenme biçimini sür-dürüyor. ‹lgililer en yak›nlar›ndakikonvivyuma üye olarak Slow Food fel-sefesini gelifltirip yaymak için ilk ad›-m› atabiliyor. Bulundu¤u toplumunözelliklerini yans›tan konvivyumlar›nüyeleri, Slow Food a¤› içinde bütün yi-yecek üreticileriyle iletiflime geçmeflans›na sahip. “‹yi, temiz, adil” yemekiçin kendi co¤rafyalar›nda etkinliklerve bilinç yükseltme çal›flmalar› yapanSlow Food konvivyumlar›n›n say›s› bi-ni aflt› ve her y›l “yavaflça” art›yor. m

G›da

“‹yi, temiz, adil” yemek içinkendi co¤rafyalar›nda

etkinlikler ve bilinçyükseltme çal›flmalar› yapanSlow Food konvivyumlar›n›n

say›s› bini aflt› ve her y›l“yavaflça” art›yor.



FFiikkiirr SSaahhiibbii DDaammaakkllaarr nnaass››ll bbiirr aarraayyaaggeellddii?? SSllooww FFoooodd HHaarreekkeettiiyyllee bbuulluuflfl--mmaann››zz›› aannllaatt››rr mm››ss››nn››zz??Aflç›y›m; 2003’e kadar Refika diye biriflletmem vard›. Krizin göbe¤indeykensektör çal›flanlar›n›n birbirleriyle ko-nuflamad›¤›, fazla tecrübe al›flverifli-nin olmad›¤› gerçe¤inden yola ç›karakmasa toplant›lar› olarak bafllatt›k.2006’da Gastronomi Üniversitesinemaster e¤itimi için giden eski bir ele-man›m›n referans›yla Slow Food’unTerra Madre toplant›s›na Fikir SahibiDamaklar› temsilen davet edildim.Orada Türkiye’de dokunmak istedi¤i-miz konular›n zaten dünyan›n mesele-leri oldu¤unu, topra¤a, üretime uzakkalm›fll›¤›m›z›n, sürdürülebilir bir tü-ketimin ortas›nda olmaman›n rahat-

s›zl›¤›n›n dünyan›n bütün büyük fle-hirlerinde bulundu¤unu fark ettik.Carlo Petrini 2007’ye do¤ru Türkiye’yiziyaret etti ve onun önerisiyle, FikirSahibi Damaklar ismi etraf›ndakileribir Slow Food Konvivyumu olarak ha-rekete geçirmeye karar verdik.2008’de Google grubumuzu kurduk;daha h›zl› hareket etmeye bafllad›k.Google grubunda 680 kifli, 140’›n üze-rinde Slow Food üyesiyle Fikir SahibiDamaklar san›yorum bugün Türki-ye’deki en kalabal›k ve aktif Slow Foodteflkilat›na dönüfltü. Legal bir yap›m›zyok. Türkiye’de en büyük problem birfleyleri sorgulamak ve bir fikriniz olufl-tu¤unda onu telaffuz etmek. Elimiz-den geldi¤i kadar yap›y› mu¤lak ve ka-t›l›mc› tutal›m, insanlar›n sorgulama

kabiliyetlerini destekleyelim, ses birli-¤i edip çözüm sunal›m istiyoruz.

SSllooww FFoooodd üüsslluupp vvee eeyylleemm ççeeflfliittlliillii¤¤iinneeiizziinn vveerreecceekk flfleekkiillddee öörrggüüttlleenniiyyoorr.. SSiizzTTüürrkkiiyyee’’ddeekkii YYaavvaaflfl YYeemmeekk HHaarreekkee--ttiinniinn nneerreessiinnddee dduurruuyyoorrssuunnuuzz?? Anadolu, üretim ve gelenekler mer-kezli bakarken biz Slow Food’u çok da-ha büyük flehir çerçevesinde de¤erlen-diriyoruz, tüketici odakl› gidiyoruz. ‹s-tanbul’daki en büyük mesele sürdürü-lebilir tüketime insanlar› yönlendire-bilmek.

TTüürrkkiiyyee’’ddee gg››ddaayyllaa iillggiillii hhaannggii kkoonnuullaa--rraa ooddaakkllaanndd››nn››zz??15 milyonluk bir flehirde insanlar ciddioranda süpermarketlerden al›flverifl

Fikir Sahibi DamaklarDefne Koryürek:

“Sürdürülebilir Hazlar da Var”Slow Food ‹stanbul’dakikonvivyumlar›ndan Fikir SahibiDamaklar›n kurucusu DefneKoryürek’le hayatta ve yemekteyavafll›¤›n anlamlar›n›, SlowFood ailesi içindeki özgünüsluplar› konufltuk.

Söylefli: Yonca C‹NGÖZ Foto¤raflar: Volkan MERT



yap›yor ve girdi¤iniz zaman etraf›n›zpaketlemeyle dolu. Bunlar›n aras›ndag›dayla g›da olmayan› ay›rma flans›nerdeyse hiç yok. Vaktimizin büyükk›sm›n› gerçek g›da ile “g›daym›fl” gibigörünen aras›ndaki fark› konuflmayave tüketici al›flkanl›klar›n› sorgulama-ya harc›yoruz. Örne¤in anaokullar›n-da befl-alt› yafl çocuk grubuna un, su,tuz ve mayayla ekmek yap›labildi¤iniö¤retiyoruz. “Annenizle beraber budört malzemenin içinde oldu¤u ek-mekleri bulun. Evinizdeki ekmek pa-kette mi geliyor? Siyah m›, kepekli mi,ham bu¤day m›? Bakkaldan m› geli-yor, f›r›ndan m›?” gibi sorular sorarak,g›dan›n de¤iflik yerlerden gelmesi du-rumunda farkl› özellikler tafl›d›¤›nadair bir idrak yaratmaya, yapt›¤› se-çimlerle asl›nda vücudunu besledi¤iniö¤retmeye çal›fl›yoruz. G›dalar› ay›rt

edememek özellikle yeni kufla¤›n 20yafl alt›n›n en büyük derdi. Benim ku-fla¤›m gerçek g›day› iyi biliyor. Oysa 15yafl›ndaki k›z›ma anlatt›¤›mda, “Ta-mam, baflka bir fley konuflal›m” diyor.K›z›m benimle beraber büyüdü¤ü hal-de buna gözünü deviriyorsa di¤er ço-cuklar›n sahiden uyand›r›lmaya çokciddi ihtiyaçlar› var.

KKaattkk›› mmaaddddeelleerriiyyllee iillggiillii EEttiikkeett HHaaffiiyyee--llii¤¤ii kkaammppaannyyaann››zz vvaarr......Her fley katk›d›r; tuz koydu¤unuzda dag›daya katk›da bulunuyorsunuz amabaz› katk›lar var ki 10 bin y›ll›k geç-miflleri var; bir k›sm› da var ki son 30-40 y›lda girdiler hayat›m›za. G›daym›flgibi görünen fleylerin altyap›s›nda oson y›llarda giren maddeler var; “do-¤ala özdefl lezzetler” gibi. Büyüteçlebuna bak›lmas›n› istiyoruz.

EEttiikkeettlleerr üüzzeerriinnddee eenn ççookk nneelleerree ddiikk--kkaatt eettmmeelliiyyiizz??Öncelikle m›s›r ve soyadan kaçmak ta-raftar›y›m. Ketçapta m›s›r olmas› ge-rekiyor mu? Niçin her yerde soya lesi-tini var? Düflündü¤ünüzde g›dan›n nekadar endüstriyelleflti¤ini, sanayi üre-timine dönüfltü¤ünü görmeye bafll›-yorsunuz. Art›k g›da tarladan, bahçe-lerden gelmiyor, fabrikalardan geli-yor. Öyleyse bunlar gerçekten bizimdaha önceden bildi¤imiz g›dalar m›?Bugün Türkiye’nin en çok sevdi¤i bira-n›n içerisinde m›s›r flurubu var ve pi-rinçten yap›l›yor. Gerçekten arpa suyumu içilen, yoksa baflka bir fleyin oymuflgibi görünen versiyonu mu? Bunlarabakabilmeniz laz›m.

TTüürrkkiiyyee’’ddee eevvlleerrddee yyeemmeekk ppiiflflmmeeyyee,, eess--nnaaff llookkaannttaallaarr›› iiflfllleemmeeyyee ddeevvaamm eeddii--

G›da

“Öncelikle m›s›r ve soyadan kaçmak taraftar›y›m. Ketçapta m›s›r olmas› gerekiyor mu? Niçin her yerde soya lesitini var?”




G›da

yyoorr.. YYeemmee¤¤ee bbeellllii bbiirr vvaakkiitt aayy››rrmmaakk aann--llaamm››nnddaa aall››nndd››¤¤››nnddaa,, yyaavvaaflfl yyeemmeekk kküüll--ttüürrüü ssüürrüüyyoorr ddiiyyee ddüüflflüünnüülleebbiilliirr.. SSiizzccee‘‘ffaasstt ffoooodd’’aa nnee kkaaddaarr aall››flfltt››kk?? Fast food illa ki gidip Mc Donalds’danyemek de¤ildir. E¤er daha ucuz diye,içinde ne oldu¤unu bilmedi¤iniz birya¤ kar›fl›m›n› al›p salatan›za koyu-yorsan›z bu da çok s›k› anlamda fastfood demektir. H›zla piflirilmifl bir fley,k›zarm›fl bir ekmek ve üzerine meradaotlam›fl bir hayvan›n ya¤›ysa diyeceklaf›m yok. Ama bahsetti¤imiz, “Amanh›zl› olsun” diye buzdolab›nda tuttu-¤unuz, an›nda makinede k›zart›p yedi-¤iniz, mideniz yat›fls›n diye üzerine so-da içti¤iniz bir yiyecekse zaten vücutreaksiyonunu veriyor.

GGDDOO’’yyaa kkaarrflfl›› çç››kk››yyoorrssuunnuuzz.. BBuunnuunn ççeerr--ççeevveessii nneeddiirr??‹nsan›n zekâs› vicdan›n› bir kenarakoydu¤u zaman vahim sonuçlar do¤u-rabiliyor. Biz kazanma h›rs›yla bu tek-nolojinin vicdandan ari bir biçimdekullan›lmas›na karfl›y›z. GDO’nundünyan›n gündemine, hayat›na, prati-¤ine çok kolayca girdi¤ini düflünüyo-ruz ve bundan endifle duyuyoruz. Bu-

gün Türkiye’nin soya üretimi 60-70milyon tonsa, bunun çok daha fazlas›-n› Arjantin, Brezilya ve Amerika’danal›yor. Üçü de GDO’lu soyay› üretenle-rin bafl›nda gelen ülkeler. Bu soyalar›biz hayvanlar›m›za yediriyoruz, bütünpaketli g›dalarda kullan›yoruz. Mar-kette yerli bir ürünün üzerinde“GDO’suz soyadan lesitindir” diyor.Demek ki bunun GDO’lusu da var sis-temde ve bütün bunlar›n yaratt›¤›komplikasyonlar çok net biliniyor. Buflekilde gidersek, benim torunum ben-den en az 10 yafl daha az yaflayacak.Burada bir yanl›fll›k var; bunun alt›ndada yeme içme al›flkanl›klar›m›z var.

YYeemmee aall››flflkkaannll››kkllaarr››mm››zz›› ggöözzddeenn ggeeççiirr--mmeekk yyeetteerrllii mmii??Her türlü tüketim al›flkanl›klar›m›z›toptan sorgulamam›z laz›m. Tabii g›daçok önemli çünkü türümüzü devam et-tirmek için bir ürüyoruz, bir de yemekyiyoruz. Farklar› ay›rt etmeyi ö¤rendi-¤imizde bize eriflkin diyorlar. O za-man, verdi¤imiz kararlar›n neticeleri-ni biliyoruz. G›dayla ilgili tercihlerimizne kadar h›zl› eriflkin olursa, o kadariyi. Bu illa ki e¤lenceden uzaklaflmak

da de¤il. Michael Pollan diyor ki, “Aburcubur yemeyin demiyorum. Yeter kisiz üretin o abur cuburu. Cips mi ye-mek istiyorsunuz? Gidin en güzel pa-tatesi, arzu etti¤iniz k›zartma ya¤›n›bulun. Arkas›ndan siz temizleyin mut-fa¤›. Her gün yemeyece¤iniz, yedi¤inizzaman da keyfini ç›kartaca¤›n›z ga-ranti.”

SSllooww FFoooodd yyaavvaaflfl yyeemmeekkllee bbiirrlliikkttee yyaa--vvaaflfl bbiirr yyaaflflaamm›› ddaa ssaavvuunnuuyyoorr.. BBiirr SSlloowwFFoooodd ddeesstteekkççiissii oollaarraakk ““hh››zz”” ssiizziinn iiççiinnnnee aannllaammaa ggeelliiyyoorr?? SSiizz ggüünnllüükk hhaayyaatt››--nn››zz›› hhaannggii ssttrraatteejjiilleerrllee yyaavvaaflflllaatt››yyoorrssuu--nnuuzz??Asl›na bakarsan›z ben çok h›zl› yafla-yan biriyim. Günde 4,5-5 saat uyuyo-rum ve ayn› anda bir sürü fley var ha-yat›mda ama zihninizin h›z›yla g›da-n›n h›z›n› efl tutman›z gerekmiyor. G›-da bir süre istiyor, hiçbir yemek z›p di-ye piflmiyor, hiçbir ürün z›p diye tarla-da yetiflmiyor. Bunlar›n her birinin sü-resi var ve o süreyi ve dikkati verdi¤i-nizde, vücudunuza yarayan bir fleyedönüflüyor. Günlük hayat›n ritmini de-¤ifltirmek flart de¤il. “Vaktim yok, ek-me¤i süpermarketten al›yorum” diyebir fley yok. Ben de çok meflgul bir ka-d›n›m, ben de bir anneyim, flehirde ya-fl›yorum. Araba da kullanmayan biri-yim. Akflam eve geldi¤imde kendi ek-me¤imi piflirebilmeyi, iki de¤iflik fleyinlezzetine bakmay› çok seviyorum. Ek-mek olmaz da bitkilerinizle u¤rafl›rs›-n›z. Herkes TV seyrediyor flimdi, onavakit buluyorsa kendisi için de yavafl-lama f›rsat› bulabilir. m

“Farklar› ay›rt etmeyiö¤rendi¤imizde bize

eriflkin diyorlar. O zaman, verdi¤imizkararlar›n neticelerini

biliyoruz”




Ekonomi

KOB‹LER ve YEfi‹L DÖNÜfiÜM‹mkânlar, F›rsatlar ve Zorluklar

KOB‹’lerin yeflil dönüflümdeki yerine iki noktadan bakmaktafayda var: Birincisi, çevre tahribat›/çevre korunmas›nda

oynad›klar›/oynayabilecekleri rol, ikincisi ise yat›r›mc› olarak yeflil ekonomide ald›klar› yer. Ama her koflulda

ciddi bir kamu deste¤ine ihtiyaçlar› var.

Yaz›: K›vanç DÜNDAR

kobi 4/29/10 1:27 PM Page 36


ünya ekonomisi ve flirketleruzunca bir süredir büyük birdönüflüm geçiriyor. Bilgi tek-

nolojisinde benzeri görülmedik gelifl-melerin yan› s›ra, ekonominin çevrecive yeflil bir nitelik kazand›¤›na tan›koluyoruz. fiirketler bir yandan alterna-tif enerji alanlar›na yat›r›m yaparakyeni kâr alanlar› keflfederken, öte yan-dan da tüketicilerin tercihleri do¤rul-tusunda çevre dostu ve enerjiden ta-sarruf eden ürünleri piyasada kullan›-ma sokuyor. Elbette bu dönüflüm bü-yük ve çokuluslu flirketlerden bafll›yorama yeflil ekonomi devrimi tabana, ya-ni ekonominin belkemi¤ini oluflturanküçük ve orta ölçekli iflletmelere do¤-ru da h›zla yay›l›yor. Bu, yap›s› itiba-riyle, “yukar›dan afla¤›ya” do¤ru birdevrim. Yönetim teknikleri, finansalzorluklar, organizasyon yap›s›, kamu-nun getirdi¤i düzenlemeler, tüketici-lerin ve sivil toplum örgütlerinin bas-k›s› gibi nedenlerle yeflil dönüflüm ön-ce -daha fazla göz önünde olan- büyükflirketlerde flekilleniyor ve giderek kü-çük iflletmelere sirayet ediyor. Gele-cekte bütün iflletmeler, boyutlar› vefaaliyet alanlar› ne olursa olsun, bu ye-

flil dönüflüme (hem organizasyon veüretim prosesi anlam›nda, hem de biryat›r›m alan› olarak) ayak uydurmakzorunda kalacak. fiunun da alt›n› çize-lim; artan çevre duyarl›l›¤›, yasal dü-zenlemeler ve toplumsal bask› nede-niyle büyük flirketler, ifl ortakl›¤› yap-t›klar› küçük iflletmelerden üretim sü-recinde çevrenin korunmas› ile ilgilikonulara karfl› daha duyarl› olmalar›n›talep ediyorlar.

Tercih De¤il, ZorunlulukYeflil dönüflüm bir noktadan sonra ar-t›k KOB‹’ler için bir tercih de¤il zorun-luluk haline gelecek. KOB‹’lerin yeflildönüflümdeki yerine iki noktadanbakmakta fayda var. Birincisi, çevretahribat›/çevre korunmas›nda oyna-d›klar›/oynayabilecekleri rol, ikincisiise yat›r›mc› olarak yeflil ekonomideald›klar› yer.

KOB‹’lerin ekonomik hayat içindekiyeri ve a¤›rl›¤› tart›flma götürmez;

dünyada iflletmelerin yüzde 90’› küçükve orta ölçekli iflletmelerden olufluyorve toplam istihdam›n yüzde 50-60’›n›sa¤l›yor. Bir TÜ‹K araflt›rmas›na göreise KOB‹’ler Türkiye’de imalat sana-yinde toplam istihdam›n yüzde76,7’sini, toplam yat›r›mlar›n yüzde26,5’ini ve yarat›lan katma de¤erinyüzde 38’ini oluflturuyor. Ne var ki,ekonomik hayatta bu kadar büyük biryer tutan KOB‹’lerin faaliyetleri sebe-biyle çevreye verdikleri zarar büyükflirketlerinki kadar göze batm›yor. Fa-kat çevre üzerindeki etkileri az›msan-mayacak düzeyde; meselâ Hindis-tan’da küçük ve orta ölçekli flirketlertoplam sanayi at›¤›n›n yüzde 65’indenfazlas›n› üretiyor. KOB‹’ler genellikleyo¤un biçimde do¤al kaynaklar›n kul-lan›ld›¤› ve zararl› gaz emisyon sal›m›-n›n yüksek düzeyde oldu¤u sektörler-de (metal, dericilik, boyama, tekstil,g›da iflleme, kimya gibi) faaliyet göste-riyorlar.

D

KOB‹’lerin ekonomik hayatiçindeki yeri ve a¤›rl›¤›

tart›flma götürmez; dünyadaiflletmelerin yüzde 90’›

küçük ve orta ölçekliiflletmelerden olufluyor

ve toplam istihdam›nyüzde 50-60’›n›

sa¤l›yor.

kobi 4/29/10 1:27 PM Page 37


Yasal düzenlemeler, bask› gruplar›-n›n etkisi gibi d›flsal faktörler yan›nda,flirketleri yeflil dönüflüme adapte ol-maya zorlayan içsel sebepler, ekono-mik rasyoneller de var ve bu rasyonel-ler büyük flirketler için oldu¤u kadarKOB‹’ler için de geçerlidir. Bunlar›nbafl›nda yenilenebilir enerji kaynakla-r›n›n klasik enerji girdilerine göre da-ha ucuz olmas›, yeflil dönüflümün ve-rimlili¤i art›rmas›, girdi maliyetlerinive dolay›s› ile masraflar› azaltmas›,firmay› daha kârl› k›lmas› geliyor.

Küçük Olman›n Avantajlar› veDezavantajlar›Her ticari iflletme elbette kâr amac› ilekurulur ve faaliyet gösterir. Kâr› mak-simize etmek, maliyetleri minimumaindirerek g›rtlak g›rtla¤a, ac›mas›z birrekabetin yafland›¤› küresel ekonomi-de varl›¤›n› sürdürmek, ölçe¤i ne olur-sa olsun her flirketin veri ald›¤› bir du-rumdur. ‹flte böylesi bir dünyada yeflildönüflüm, maliyetlerin düflürülmesi,üretim prosesinin daha verimli bir ha-

le getirilmesi noktas›nda flirketlerebüyük f›rsatlar sunuyor. Ellerindeki fi-nansal kaynaklar, modern iflletme veyönetim anlay›fllar›, araflt›rma depart-manlar›n›n sa¤lad›¤› avantajlar nede-ni ile büyük flirketler bu de¤iflime ön-cülük ediyor. Fakat KOB‹’lerin yap›lar›itibari ile -geçmiflte dünya ve ülke eko-nomisindeki radikal de¤iflimlere nas›luyum gösterdi iseler- bu dönüflüme deayak uyduraca¤›n› söyleyebiliriz. Butezi temellendiren argümanlar flunlarolabilir; küçük, çal›flan› az bir flirketire-organize etmek çok daha kolay vedaha az masrafl›d›r. Birimler aras›n-daki iliflki daha yak›nd›r, de¤iflimeuyum daha az sanc›l› bir süreçtir. Birde bunun yan›na KOB‹’lerin do¤alar›itibari ile rekabetçi olmalar›n›, giri-flimci ruhu ve cesareti yüksek insanlartaraf›ndan kurulduklar› ve iflletildikle-ri gerçe¤ini koyun, ortaya baflar› içinmükemmel bir formül ç›kar.

Ancak ilk bak›flta böyle görünse bile,yine tam da bu yap›sal özelliklerin, pa-radoksal bir flekilde, yeflil dönüflümü

zorlaflt›ran, geciktiren faktörler ola-rak karfl›m›za ç›kaca¤› gerçe¤ini degöz ard› edemeyiz. Yukar›da da de¤in-di¤imiz gibi KOB‹’ler bir araflt›rma de-partman›na, de¤iflimleri takip edecekaraflt›rmac› ve uzman kadrolara sahipde¤iller. Üstelik finansal kaynaklaraulaflmakta güçlük çekerler. ‹lk bafltaYeflil Ekonomi için yat›r›m› gereksiz vemasrafl› görerek uzak durmalar› ihti-mal dahilindedir. Ancak bilmedikleriama ö¤renmek zorunda olduklar› fleykendi bünyelerinde gerçeklefltirecek-leri bu dönüflümün orta vadede mali-yet bask›lar›n› azaltaca¤› ve piyasada-ki itibarlar›n›n da yükselece¤i gerçe¤i-dir. Yeflil dönüflümün yarataca¤› ikilibir etki olacakt›r. Çevre düzenlemele-rine uyum, flirket ölçe¤inde daha iyiorganizasyon, çal›flma koflullar›n›niyileflmesi, daha sa¤l›kl› bir bir çal›flmaortam› demektir. Daha düzgün ve sa¤-l›kl› bir ortamda çal›flan personelinflirkete katk›s› ve verimlili¤i artacak-t›r. Sosyal ve çevre sorumlulu¤unudikkate alan flirket daha iyi bir imaja

Ekonomi

Sosyal ve çevresorumlulu¤unu dikkate alanflirket daha iyi bir imaja sahipolacak, rakiplerinden bir ad›möne geçecektir.

kobi 4/29/10 1:28 PM Page 38


sahip olacak, rakiplerinden bir ad›möne geçecektir.

KOB‹’lerin müflteriler ile birebir ilifl-ki içinde olmalar›, büyük flirketlerinsahip olmad›¤› bir avantajd›r. Ancakbir bütün olarak ifl yap›lan piyasa yada ekonominin geneli mevzu bahis ol-du¤unda durum de¤iflir; piyasa ve eko-nomi ile ilgili verilerin takibi, de¤er-lendirilmesi, ifllenmesi KOB‹’ler içinzordur. Uzman istihdam etmek genel-de söz konusu bile olmad›¤›ndan flir-ketin yolu karanl›kta, el yordam› ile çi-zilir. Ekonomi ve sektörde yaflanan ge-liflmelerin iflletmeye ne kazand›raca¤›sa¤l›kl› ve profesyonelce bir süzgeçtengeçirilerek uzun vadeli bir planlamayap›lamaz. Kalifiye eleman çal›flt›r-

InfoDEV’in “Climate TechnologyInnovator Success Stories”yar›flmas› yeflil ekonomi alan›ndaglobal ölçekte baflar› öyküleriyazan küçük ve orta ölçekli

iflletmeleri mercek alt›na al›yor.Baflar› öykülerinden baz›lar› flöyle; Hindistan’daki, altgelir gruplar›n›n ayd›nlatma, ›s›tma maliyetlerini azaltan çevreciürünler sunan Serval Automationfirmas›. Enerji faturalar›n› yüzde 25’e varan oranda düflürenürünler imal eden KML GridSolutions. Firma pazarlamastratejisini ürünlerini yerelyönetimler ve belediyelere satmaküzerine kurmufl.

AvrupaAB, yeflil, çevre dostu projelere 105milyar Avro ay›rm›fl. Bu miktar›nbüyük bir k›sm› üye ülkelerin AB’ninçevre müktesebat›na uyumlar›n›gerçeklefltirmelerini sa¤lamakmaksad› ile kullan›l›yor. AB, 2020’yekadar toplam enerji tüketiminin yüzde20’sini yenilenebilir kaynaklardankarfl›lamay› hedefliyor. AB, aktifolarak küçük ve orta ölçekliiflletmelerde eko-inovasyon ve yeflilistihdam programlar›n› da destekliyor.Küçük ve orta ölçekli iflletmelerdeçevreye duyarl› ürünlerin imalat›n›özendirmek ve teflvik etmek için 3milyar Avro ay›rm›fl. Yeflil araflt›rmagelifltirme faaliyetleri için de 3,9milyar avro harcanacak.

BrezilyaLatin Amerika’n›n en büyükekonomisi Brezilya’da da, BirleflmiflMilletler ile ortak yürütülen birprogram çerçevesinde KOB‹’lerdedaha temiz üretim süreçlerini teflvikçal›flmalar› sürüyor. 1999-2002 y›llar›aras›nda program için 3,3 milyonReal harcanm›fl ve 79 flirketçal›flmalara dahil olmufl. Programakat›lan flirketlerin enerjiharcamalar›nda y›lda toplam 18milyon Real tasarruf ettikleri raporedilmifl.

HindistanBirçok Amerika ve Avrupa flirketiHindistan’da yeflil ekonomi alan›nda(biyolojik tar›m ilac›, çevre-dostu klimaüretimi, düflük maliyetli otomasyonsistemleri ve organik ürünler) faaliyetgösteren iflletmeye yat›r›m yap›yor.Birçok Hintli küçük ve orta ölçekliflirket enerji tasarrufu sa¤lad›¤› içinçevreye duyarl› teknolojilerikullanmaya h›zl› bir flekilde bafllad›.

YEfi‹L KOB‹LER BAfiARIYOR!

Piyasa ve ekonomi ile ilgili verilerin takibi,

de¤erlendirilmesi, ifllenmesiKOB‹’ler için zordur. Uzmanistihdam etmek genelde söz

konusu bile olmad›¤›ndanflirketin yolu karanl›kta,

el yordam› ile çizilir.

makta zorlan›rlar ve yeflil dönüflümnoktas›nda yetkin ve konuya hâkimpersonel eksikli¤i can yak›c› bir sorunhaline gelir. KOB‹’ler, büyük flirketleregöre, profesyonellikten ve modern ifl-letme tekniklerinden genelde dahauzakt›rlar. Kararlar, planlamalar pro-fesyonel birim ya da uzmanlar taraf›n-dan de¤il, flirketin sahibi ve/veya or-taklar› taraf›ndan al›n›r ve uygulan›r.

Kamu Deste¤i fiart!Bütün bu befleri, yönetsel, finansalzorluklar KOB‹’leri yeflil dönüflümeuyum konusunda zorlar. ‹flte bu nok-tada devreye kamu deste¤i/teflviki gi-rer/girmelidir. KOB‹’lerin sahiplerininbüyük bir ço¤unlu¤u yeflil dönüflümü

kobi 4/29/10 1:28 PM Page 39


flu anda bir lüks, belki de gereksiz birduyarl›l›k olarak görüyor olabilirler.Ancak bu dönüflümün asl›nda flirketle-rinin faaliyetlerini ve dolay›s› ile kârl›-l›klar›n› nas›l olumlu yönde etkileye-ceklerinin fark›na varsalar sahip ol-duklar› dinamizmi bu yönde mobilizeetmekten bir an bile olsa kaç›nmaya-caklard›r. KOB‹’ler genelde vizyon sa-hibi, dinamik yap›lard›r ancak bu po-tansiyeli harekete geçirmek için bazend›flar›dan devlet deste¤i ve teflviki gibibir müdahaleye ihtiyaçlar› vard›r. An-cak sorun dedi¤imiz üzere birinci ola-rak fark›ndal›k yaratmak, ikinci ola-rak da finansal destektir. Bugün dün-yada birçok devlet yeflil ve çevreci tek-nolojiler kullanan her ölçekte flirketefarkl› düzey ve flekillerde teflvikler su-nuyor. Ancak, bilgi eksikli¤i nedeniyleKOB‹’ler kendilerine sunulan teflvik-lerden, imkânlardan ve düzenlemeler-

den habersiz durumdad›r.‹flin ikinci k›sm›na, yani

KOB‹’lerin yeflil ekonomi-nin üreten taraf›nda olma-lar›na gelince. Burada dadevreye, KOB‹’lerin ifl ortak-lar› olan büyük flirketler ve dev-let, yönlendirici olarak girer. Yenienerji alanlar›na, yeflil ekonomiye ya-t›r›m yapan flirketler tedarikçisi duru-munda olan KOB‹’leri kolayl›kla bualanda çal›flmaya ikna edebilir ve yön-lendirebilirler. Fakat dedi¤imiz gibiKOB‹’lerde dönüflüm bir mentalite vevizyon sorunu oldu¤u kadar finansalbir sorundur da. KOB‹’ler tek bafllar›naprofesyonel dan›flmanl›k hizmeti ala-mazlar; kendi bafllar›na ARGE faaliyetiyürütemezler; personellerine dönü-flüm için gerekli teknik e¤itimi suna-mazlar. Burada planlay›c›, destekleyi-ci olarak kamunun oyuna dahil olmas›,

personele e¤itim, flirketlerekredi sa¤lamas›; örne¤inorganize sanayi bölgele-rinde gerekli altyap›y›

oluflturmas› gerekiyor.Türkiye’de de bu yönde bir

uyan›fl söz konusu. Örne¤in,Birleflmifl Milletlerin Global Impactprojesine dahil olan çok say›da firmavar. Global Impact’in amac› flirketlerinuygulamalar›n› insan haklar›na, çev-reye duyarl› hale getirmelerinde onla-ra yard›mc› olmak, stratejiler ve politi-kalar belirlemek. En son verilere göreTürkiye’den Global Impact program›-na kat›lan toplam 173 flirket var vebunlar›n çok büyük bir k›sm› küçük veorta büyüklükte iflletmeler. Devlet,büyük sanayi flirketleri ve KOB‹’lerinbu türden iflbirli¤inden hem dünyahem de ekonominin kazanaca¤› çokfley olacak. m

Ekonomi

Yeni enerji alanlar›na, yeflilekonomiye yat›r›m yapan

flirketler tedarikçisidurumunda olan KOB‹’leri

kolayl›kla bu alandaçal›flmaya ikna edebilir ve

yönlendirebilirler.

kobi 4/29/10 1:28 PM Page 40


Geçti¤imiz Aral›k ay›nda toplananKopenhag Zirvesinden küresel ›s›n-man›n önüne geçilmesi konusundainsanl›¤a umut verecek bir sonuç ç›k-mamas› bir ölçüde karamsarl›k kay-na¤› oldu. fiimdi gözler Meksika Zir-vesinde. Ama bunun da ötesinde ge-lece¤e yönelik olarak iyimser olmakiçin nedenler art›yor. Bugün bir geçifl aflamas›nda yafl›yo-ruz. ‹nsanl›k ulusal s›n›rlar içinde ör-gütlenmifl sanayi toplumundan kü-resel bilgi toplumuna geçiyor. Buaflaman›n tamamlanmas› daha bir-kaç ony›l› alacak gibi görünüyor. Herça¤ dönüflümü bak›fl ve düflünüfltarzlar›nda da köklü dönüflümler ge-tirir, bir paradigma de¤iflimini zo-runlu k›lar.fiimdilerde de böyle temel bir para-digma de¤iflimi yafl›yoruz. Yaflama veçal›flma tarzlar› de¤ifltikçe, düflünmetarzlar› da de¤ifliyor; dünyay›, evreni,toplumu, örgütleri eskisinden farkl›görmeye bafll›yoruz. Eskiden, ulusalsanayi toplumlar›n›n yap›s›na benzerflekilde, her fleyi hiyerarflik, merkezi,piramit benzeri yap›lar olarak görür-dük. Her fleyi, yukar›dan afla¤› yöne-tebilece¤imizi, istedi¤imiz gibi biçim-lendirebilece¤imizi san›rd›k. New-ton’›n mekanik iliflkiler dünyas›ndaher fley bilim temelinde aç›klanabilirve önceden hesaplanabilirdi. Her fleyyönetilebilirdi. Hiyerarflik, merkezi, piramit benzeriyap›lar, s›n›rlar› belli yap›lard› ve bus›n›rlar geçirgen de¤ildi; ba¤›ms›z,kapal› yap›lar söz konusuydu ve tüminsan faaliyetinin amac› bu belli s›-n›rlar içinde mümkün olan en fazlay›biriktirmek olarak belirlenmifl gibiy-di. Rekabet esast› ve her koyun kendibaca¤›ndan as›l›rd›.

fiimdi, geri döndürülemez bir süreçolarak küresel bilgi toplumuna geçifl-le birlikte piramit benzeri hiyerarflikyap›lar›n yerini yatay a¤ yap›lar› al›-yor; iliflki ve ba¤lant›lar üzerinden ifl-leyen küresel bir a¤ toplumuna do¤rugidiyoruz. Bütün örgütlenmeler gide-rek a¤ örgütlenmelerine dönüflüyor;âdemi merkezi, karfl›l›kl› ba¤›ml›l›ktemelinde iflleyen a¤lar. S›n›rlar ge-çirgenlefliyor. Aç›k topluma gidiyo-ruz. ‹nternet bu iliflki ve ba¤lant› a¤-lar› için iyi bir metafordur.

Ak›fllar› Kapatmay›nA¤ toplumuna geçiflle birlikte insanbeyninin de nöron a¤lar›ndan oluflan,merkezsiz, kendi kendini örgütleyen,sürekli uyarlanan bir sistem oldu¤u-nu keflfediyoruz. ‹nternet sayesindebeynimiz küresel kolektif akl›n ba¤-lant›l› bir parças› haline geliyor. Vebunun da ötesinde do¤an›n varolufltarz›n›n da t›pk› öyle oldu¤unu görü-yoruz. Do¤al ekosistemlerin, tüm bi-yosferin, kendi kendine örgütlenenve sürekli uyarlanan a¤ sistemlerin-den olufltu¤unu anlamaya bafll›yoruz. Hayat›n birikmelerden de¤il ak›fllar-dan olufltu¤unu, enerji, enformasyonve iliflki ak›fllar›ndan ibaret oldu¤unuve bu ak›fllar›n önünün kapat›ld›¤›yerde ölümün, yok oluflun, çürüme-nin boy att›¤›n› ö¤reniyoruz. Sanayi toplumunun do¤aya her mü-dahalesinin do¤ay› kendi ç›karlar›do¤rultusunda kontrol alt›na almayayönelik oldu¤unu ve bunun da do¤alekosistemlerin karfl›l›kl› ba¤›ml›l›ktemelindeki iflleyiflinde ak›fllar›nönünü kesmeyi, ak›fllar› kapatmay›getirdi¤ini anl›yoruz –dolay›s›yla çü-rümenin, ölümün, yok oluflun boy at-mas›n›. Çevre kirlili¤i, türlerin yok

oluflu, ekolojik problem, do¤al denge-nin bozulmas›, iklim de¤iflikli¤i, kü-resel ›s›nma hepsi de insan›n do¤ayabencil müdahalesinin dolays›z sonuç-lar›, ayn› olgunun farkl› görünüfl bi-çimleri.

Do¤a Biriktirmez, Paylafl›rDo¤an›n iflleyiflinde at›k yok, bir türünat›¤›, ç›kt›s›, baflka türlerin girdisi, var-l›k temeli oluyor. Do¤ada biriktirmeyok, paylaflma var. Do¤ada ba¤›ms›zl›kyok, karfl›l›kl› ba¤›ml›l›k var. fiimdi, insan toplumlar›n›n varolufltarz›n›n do¤an›n varolufl tarz›na ben-zemeye bafllamas› bir umut kayna¤›-d›r. Paradigma de¤iflimi, giderek da-ha çok say›da insan›n do¤ayla uyumiçinde bir yaflam ve do¤al dengeleribozmayacak sürdürülebilir bir gelifl-me fikrine, Yeflil ‹fl/Yeflil Yaflam felse-fesine ulaflmas›n› kolaylaflt›racakt›r.Yar›n internet ak›fllar›n›n sekteye u¤-rad›¤› yerde beynimizin kesinlikle ça-l›flamayaca¤›n› kolayl›kla öngörebili-riz, öyleyse ayn› flekilde do¤al ekosis-temlerdeki ak›fllar›n sekteye u¤rad›¤›yerde nefes alamayaca¤›m›z› da kav-ramal›y›z.Ve ne mutlu ki küresel a¤ toplumuna,dijital ba¤lant›l› mobil topluma do¤rugidifl, ayn› zamanda devletlerden,partilerden, flirketlerden ve merkezimedyadan ba¤›ms›z olarak, her insa-na, yerkürenin herhangi bir yerindenher fleyi ve her yeri ve her insan› etki-leme olana¤› kazand›r›yor.Küresel ›s›nmadan, do¤al ekosistem-lerin t›kanmas›ndan hepimiz, her bi-rimiz sorumluyuz, ama bu durumutersine çevirebilecek köklü dönü-flümleri gerçeklefltirmeye de hepi-miz, her birimiz aktif katk›larda bu-lunabiliriz.

Zülfü D‹CLEL‹Paradigma De¤iflimi ve “Yeflil ‹fl ve Yaflam Perspektifi”

zulfu bey s3 4/29/10 1:31 PM Page 1

5 Haziran Dünya Çevre Günü’ndeÇal›flanlar›n›za ve Çocuklar›na Kitap Hediye Edin!Tarih boyunca yaflanan en büyük çevresel krizlekarfl› karfl›yay›z. Dünyada ve Türkiye’de halk›nço¤unlu¤u, küresel ›s›nmay› dünyan›n bafl›na gelenen ciddi sorun olarak görüyor. fiirketler vesanayinin iklim de¤iflikli¤i ile mücadele için yeterliönlem almad›¤› düflünülüyor. Dünyan›n tek bir gelece¤i var ve insanlar bu ortakgelece¤i birbirleriyle paylaflacaklar. Çal›flma veüretim biçimleri, tüketim kal›plar› ve yaflamakültürü de¤iflmek zorunda.Birikimimizi yeni bir uygarl›k yönünde kullanmakzorunday›z. Peki, bu de¤iflimi nas›l yarataca¤›z?EKOIQ Kitapl›¤›, bu sorunun yan›t›n› arayanlaraçevre konusunda dünyada en çok ilgi görenkitaplar› sunuyor. 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde flirketinizinyöneticilerine, tüm çal›flanlar›na ve onlar›nçocuklar›na “kal›c›, faydal› ve de¤erli” bir hediyesunun, sürdürülebilir bir dünyaya katk›da bulunun. ‹flte Dünya Çevre Günü için EKOIQ Kitapl›¤›’ndanseçebilece¤iniz eserler

Bilgi için: 0216 412 72 13 ya da [email protected]

flfl

5 haziran ilan 4/29/10 1:36 PM Page 1

Tüm çal›flanlar için:Ekolojik Zekâ – Daniel GolemanSosyal Zekâ ve DuygusalZekâ’n›n kitlelere mal olmas›n›sa¤layan Daniel Goleman, budefa bizleri Ekolojik Zekâ iletan›flt›r›yor. ‹fl ilkelerinide¤ifltiren Ekolojik Zekâ,üretti¤imiz ve sat›n ald›¤›m›zfleylerin gizli çevresel etkilerinigözler önüne seriyor.

Çocuklar için: Dikkat, Eriyorum! Küresel Is›nmay›So¤utma Önerileri – Laurie David,Cambria GordonDünyam›z bizden kahramanl›klarbekliyor. Küresel ›s›nmay›durdurabilir, soyu tükenmek üzereolan bir milyon canl›n›n ço¤unu hâlâkurtarabiliriz! Bu kitapta çocuklar›nkendi bafl›na yapabilece¤i öyle çokfley var ki! Üstelik bunlar› belkibüyüklere de ö¤retebilirler...

Gençler için:Tercih Sizin – Al Gore

Kitap, genç okurlar› özellikle enerjitasarrufu ve temiz enerji kaynaklar›konusunda ayd›nlatmay› amaçl›yor.Herkesi sorumlulu¤a davet eden Al

Gore, birçok mühendis ve iklimuzman›yla yapt›¤› görüflmelere

dayanarak oldukça ayd›nlat›c› birkitap ortaya koyuyor.

Toplu al›mlarda, EKOIQ okurlar›na indirim yap›lacakt›r.

5 haziran ilan 4/29/10 1:36 PM Page 2


Kurumsal

Akl›m›za Gelen En Güzel Fikir:

wwf-Türkiye ile Siemens Ev Aletleri’ninortaklafla yürüttü¤ü Yedi Renkli GöleYedi Renkli Hayat Projesi, Türkiye’ninen büyük ikinci büyük tatl› su kayna¤›olan E¤irdir Gölünün kirlenmesine durdemeyi amaçl›yor. Yak›n bir zamandakamuoyuna aç›klanan E¤irdir GölüKirlilik Raporu ile ilgili sorular›m›z›Siemens Ev Aletleri Pazarlama MüdürüAyfle Özkaya yan›tlad›.

Yedi Renkli Göle Yedi Renkli Hayat

siemens 4/29/10 1:33 PM Page 44


““YYeeddii RReennkkllii GGööllee YYeeddii RReennkkllii HHaayyaattPPrroojjeessii”” nnee zzaammaann bbaaflflllaadd››?? VVee ggeenneelloollaarraakk nnee aammaaççllaann››yyoorr??WWF-Türkiye iflbirli¤i ile yürüttü¤ü-müz Yedi Renkli Göle Yedi Renkli Ha-yat projesinin çal›flmalar›na 2008 y›-l›nda bafllad›k. Projemiz, Türkiye’ninen büyük ikinci büyük tatl› su kayna¤›olan E¤irdir Gölünü kaps›yor. Göl, baz›gün ve saatlerde de¤iflik renklere bü-ründü¤ü için halk aras›nda “yedi renk-li göl” olarak biliniyor.

Yedi Renkli Göle Yedi Renkli Hayatprojesi kirlilik tespiti, bal›kç›l›k arafl-t›rmas›, yöre halk›n›n çevre bilinci ka-zanmas› için e¤itimler, eko-turizmidestekleyici çal›flmalar gibi çok ayakl›olarak sürdürülüyor. Projede ilk ola-rak E¤irdir, Gelendost, Gençali, Barla,Büyük Kabaca ve T›rtar yerleflimlerin-de faaliyet gösteren 12 bal›kç›l›k ko-operatifine üye yaklafl›k 180 bal›kç›yayönelik “Sürdürülebilir Bal›kç›l›k E¤i-timleri” düzenlendi. E¤itimlerle bal›k-ç›lara E¤irdir Gölünde bal›k faunas›,ötrofikasyon, av araçlar›, kerevit biyo-lojisi ve avc›l›¤›, stoklama, sirküler uy-gulamalar› ve Avrupa Birli¤i Ortak Ba-l›kç›l›k Politikalar› konular›nda bilgiverildi

Daha sonra E¤irdir Gölü Havza-s›’ndaki tar›m sektörü temsilcileri ilebirlikte Kufladas›’ndaki organik tar›malanlar›na bir bilgilendirme gezisi dü-zenledik. Kufladas›, organik tar›m uy-gulamalar› aç›s›ndan ülkemizdekiönemli örnekler aras›nda yer al›yor.Düzenledi¤imiz gezi ve etkinliklerdekat›l›mc›lar›, organik tar›m uygula-malar›, organik ürünlerin sertifika-land›r›lmas›, pazarlanmas› ve tar›m-turizm ba¤lant›s› hakk›nda bilgilen-dirdik.

2010 fiubat ay›n›n sonlar›na do¤ruIsparta’da “Küresel ‹klim De¤iflikli¤iPaneli” düzenledik. Panelde iklim de-¤iflikli¤i ve etkilerine iliflkin bilimselgerçekler, küresel ve ulusal senaryolar

ortaya konuldu. ‹klim de¤iflikli¤i ilemücadelede sorumluluklar ve at›lmas›gereken ad›mlar tart›fl›ld›.

Proje kapsam›nda en son E¤irdirGölünde yaflanan kirlenmeye dair so-mut verilerin yer ald›¤› “E¤irdir GölüKirlilik Raporu” yay›nland›.

E¤irdir Gölünün gelecekte sa¤l›kl›bir flekilde var olabilmesi, sürdürüle-bilir tar›m ve bal›kç›l›k faaliyetleri,bölgedeki kirlilik unsurlar›n›n berta-raf› ve yöre halk›na alternatif geçimkayna¤› sunacak faaliyetlere ba¤l›.WWF-Türkiye ile hayata geçirdi¤imizYedi Renkli Göre Yedi Renkli HayatProjesi ile Türkiye’nin ikinci büyüktatl› su kayna¤› olan bu önemli göldekirlili¤e “dur” demeyi hedefliyoruz.Projemiz E¤irdir Gölünde kirlili¤inazalt›lmas›, sürdürülebilir bal›kç›l›¤›nsa¤lanmas›, eko-turizmin gelifltiril-mesi, do¤a dostu tar›m›n yayg›nlaflt›-r›lmas›, sorunlar›n çözümünde yerel

ortakl›klar oluflturulmas›, suyu kulla-nanlar ve yönetenler için e¤itimler ve-rilmesi ve ak›lc› do¤al kaynak kullan›-m›n›n sa¤lanmas› aç›s›ndan önemlibir ad›m oluflturuyor.

EE¤¤iirrddiirr GGööllüü KKiirrlliilliikk RRaappoorruu iillee iillggiillii bbii--rraazz ddaahhaa aayyrr››nntt›› vveerreebbiilliirr mmiissiinniizz??E¤irdir Gölü Kirlilik Raporu, gölün sukalitesi üzerine bugüne kadar yap›l-m›fl araflt›rmalardaki bulgularla haz›r-land›. E¤irdir Gölü bugüne kadar bir-çok araflt›rma ve incelemeye konu ol-du. Son 25 y›lda baflta TÜB‹TAK, çeflit-li üniversiteler ve kamu ad›na yap›l-m›fl muhtelif kirlilik araflt›rmalar› bu-lunuyor. E¤irdir Gölü Raporu gerekkirlilikte gelinen düzeyin somut veri-lerle tan›mlanmas›, gerek içerdi¤i ön-lem önerileri ile gölün gelece¤i aç›s›n-dan önem tafl›yor.

Raporda ayr›ca E¤irdir Gölü ve hav-zas›n›n çevrenin ve do¤an›n sürdürü-

“wwf-Türkiye ile hayata geçirdi¤imiz Yedi Renkli Göle YediRenkli Hayat Projesi ile Türkiye’ninikinci büyük tatl› su kayna¤› olan buönemli gölde kirlili¤e “dur” demeyi

hedefliyoruz”



lebilirli¤i aç›s›ndan tafl›d›¤› de¤er, bi-limsel rakamlarla desteklenerek ta-n›mlan›yor, bölge ile ilgili bilgilere yerveriliyor.

E¤irdir Gölü Kirlilik Raporunda çoközet olarak baflta içme ve sulama suyutemini, bal›kç›l›k ve turizm gibi faali-yetlerini uzun y›llar sürdürebilmesiiçin gölün korunmas›na yönelik çaba-lar›n mutlaka bilimsel bir çerçevedeele al›nmas› gerekti¤i dile getiriliyor.Ayr›ca di¤er sulak alanlar gibi E¤irdirGölünün de çevresi ile beraber, havzaölçe¤inde ele al›nmas›n›n kaç›n›lmazoldu¤u raporda yer alan bir di¤erönemli nokta.

GGeerreekkllii öönnlleemmlleerriinn aall››nnmmaammaass›› hhaalliinn--ddee nnee oollaaccaakk??Rapora göre önlem al›nmamas› halin-de E¤irdir Gölü ve havzas›nda kirliliketkisi ile daha ciddi sorunlar ortaya ç›-

kabilecek. Önümüzdeki dönemde böl-gede yo¤un olarak kullan›lan sentetikgübrelerden azot, fosfor ve pestisitle-rin göle ulaflmas› önlenmezse, içmesuyu kalitesinin düflmesi ve ar›tmamaliyetlerinin artmas› gibi s›k›nt›larortaya ç›kabilecek. Ayr›ca gölün eko-lojik dengesinin bozulmas›, su ürünle-rinde verimin azalmas›, zehirli ya dazehirsiz çeflitli alg türlerinin göl yüze-yini kaplamas› gibi sorunlarla karfl›la-fl›lacak. Göl suyunun sulama suyuözelli¤ini yitirmesi durumunda, bölgeiçin sosyal ve ekonomik anlamda bir

y›k›m yaflanmas› olas›. Gelecekte böl-ge halk›nda çeflitli sa¤l›k sorunlar›n›nortaya ç›kma ihtimali ise düflündürü-cü.

Biz tüm bu tehditleri bir bütün ola-rak, çarp›c› bir flekilde ortaya koymay›hedefledik. Gelece¤imize hepimiz sa-hip ç›kmal›y›z ve E¤irdir Gölü havzas›gelece¤imiz için kaybedemeyece¤imizbir de¤ere sahip.

Siemens Ev Aletleri olarak tüm dün-yada sadece son teknoloji ürünleri-mizle de¤il, ayn› zamanda sosyal so-rumluluk projelerimiz, sponsorlukla-r›m›z ve çeflitli platformlara verdi¤i-miz desteklerle de insanlar›n do¤aylauyum içinde yaflayaca¤› bir gelecekiçin çal›flmalar›m›z› sürdürüyoruz. Ye-di Renkli Göle Yedi Renkli Hayat pro-jesine de bu anlay›fl ile destek veriyo-ruz. WWF-Türkiye ile birlikte bafllatt›-¤›m›z projeyi sonuna kadar sürdürece-

Kurumsal

“Sentetik gübrelerden azot,fosfor ve pestisitlerin göle

ulaflmas› önlenmezse, içmesuyu kalitesi düflecek ve

ar›tma maliyetleriyükselecek”



¤iz. Isparta Valili¤i ve ‹l Çevre ve Or-man Müdürlü¤ünün öncülü¤ünde ha-z›rlanarak, 2008 y›l›nda yürürlü¤e gi-ren ve gölün sürdürülebilir kullan›m›aç›s›ndan hayati önem tafl›yan E¤irdirGölü Yönetim Plan›na destek sa¤l›yo-ruz. ‹ki y›lda tamamlamay› planlad›¤›-m›z proje sonunda bölge için somutad›mlar›n at›lmas›n› sa¤lam›fl olmay›hedefliyoruz.

WWWWFF--TTüürrkkiiyyee iillee SSiieemmeennss EEvv AAlleettlleerriinnaass››ll bbiirr aarraayyaa ggeellddii bbuu pprroojjee bbaa¤¤llaa--mm››nnddaa??Çevrenin korunmas› konusunda 164y›ld›r teknolojiler üreten Siemens EvAletleri olarak, do¤ay› ve gelece¤imizikorumak için, karmafl›k sorunlara ya-rat›c› çözümler üretebilmeyi, sosyalsorumluluklar›m›z›n bafl›nda görüyo-ruz ve bu alanda kuraca¤›m›z güçlü ifl-birliklerinin bizi sonuca daha h›zl›ulaflt›raca¤›na inan›yoruz. Bu nedenleWWF-Türkiye ile ortak çal›flmay› ter-cih ettik. WWF-Türkiye, dünyada100’ün üzerinde ülkede çal›flmalar yü-rüten uluslararas› do¤a kuruluflununbir parças›. Bir baflka deyiflle sadeceülkemizde de¤il, dünya çap›nda yafla-nan çevre sorunlar›na çözümler bul-maya çal›fl›yor, Do¤a koruma konu-sunda önemli bir bilgi birikimi var veçal›flmalar›nda ortakl›klara inan›yor.

Siemens Ev Aletleri olarak WWF-Türkiye ile gerek konuya profesyonelyaklafl›m›m›z, gerekse farkl› aç›lardansahip oldu¤umuz deneyimlerle verimlibir sinerji yakalad›k. Benzer çal›flma-

lar› kuflkusuz gelecekte de sürdürmeyihedefliyoruz.

WWWWFF,, ççeevvrreesseell kkoorruummaa üüzzeerriinnee ççaall››flflaanneenn bbüüyyüükk uulluussllaarraarraass›› SSTTKK’’llaarrddaann bbiirrii..PPeekkii,, SSiieemmeennss’’iinn bbuu kkoonnuuyyaa iillggiissii nneerree--ddeenn kkaayynnaakkllaann››yyoorr?? BBiirr ssoossyyaall ssoorruumm--lluulluukk pprroojjeessii oollaarraakk mm›› ggöörrüüyyoorrssuunnuuzz??Sürdürülebilir bir çevre ve do¤aya kar-fl› sorumluluklar›m›z sadece do¤alkaynaklar› en az düzeyde kullanan,çevre dostu ürünlerimizle s›n›rl› de¤il.Gerçeklefltirdi¤imiz, içinde yer ald›¤›-m›z ya da sponsorluklar yolu ile destekverdi¤imiz projelerle sorumluluk an-lay›fl›m›z› bir ad›m ileri tafl›yoruz. Kü-resel ›s›nma ve iklim de¤iflikli¤inin et-kilerini her geçen y›l daha fazla hisset-ti¤imiz bir dönemde, herkesin üzerinedüflen görevleri yerine getirmesi ge-rekti¤ine olan inanc›m›zla biz de flimdiharekete geçme zaman› diyoruz. YediRenkli Göle Yedi Renkli Hayat projesi-nin de bu ça¤r›m›z, anlay›fl›m›z içindeözel ve önemli bir yeri var.

SSiieemmeennss EEvv AAlleettlleerrii,, üürreettiimm ssüürreeççllee--rriinnddee ddee ssüürrddüürreebbiilliirrlliikk kkoonnuussuunnddaa ççaa--ll››flflmmaallaarr yyaapp››yyoorr mmuu?? BBuu kkoonnuuddaakkii ççaa--

ll››flflmmaallaarr››nn›› vvee bbaakk››flfl aaçç››ss››nn›› bbiirraazz aannllaa--ttaabbiilliirr mmiissiinniizz?? Siemens Ev Aletleri olarak çevreyeolan sayg›m›z› çevreyle dost, yüksekverimli, son teknoloji ürünlerimizleortaya koyuyoruz. “Ne kadar ihtiyaç, okadar tüketim” mant›¤›yla ortaya koy-du¤umuz ecoPlus yaklafl›m›m›z, ürüngelifltirme çal›flmalar› sonucunda so-¤utma, y›kama, durulama ve piflirmealanlar›n›n tümünde tüketim de¤erle-rini mümkün olan en az seviyeye çeki-yor ve maksimum tasarruf sa¤l›yor.Çevrenin korunmas› ve tüketiminazalt›lmas›yla aile ekonomisine katk›mant›¤›yla hareket ediyor, “Gelecekevinizde” vizyonumuzla üstün ve çev-reci teknolojiyi evlere götürüyoruz.

Yerinde kullan›lan yenilikçi tekno-lojilerin ve gelece¤e yönelik tutarl›materyal-iflleme tekniklerinin devre-ye al›nmas›, Siemens Ev Aletlerininkarakteristik özelli¤ini oluflturuyor.“Çevreyi korumak akl›m›za gelen engüzel fikir” slogan›yla gelece¤in tek-nolojisini bugünden kullan›yoruz.Ürün gelifltirme faaliyetlerimizi ecoP-lus yaklafl›m›yla gelifltirmeye devamedece¤iz. m

“E¤irdir Gölü YönetimPlan›na destek sa¤l›yoruz.

‹ki y›lda tamamlamay›planlad›¤›m›z proje sonundabölge için somut ad›mlar›nat›lmas›n› sa¤lam›fl olmay›

hedefliyoruz”



Araflt›rma

ecomarket 4/29/10 1:37 PM Page 48


Yeflil Pazar BüyüyecekMarket raflar›nda yeflil ürünlerin art›fl› ennihayetinde sat›n almac›lar›n kararlar›naba¤l›. Amerika ve Kanada’da çevrecipazarlama konusunda dan›flmanl›khizmeti veren Terrachoice üç y›ld›r sat›nalmac›lara yönelik, Ecomarket isimli biraraflt›rma haz›rl›yor. 2009 araflt›rmas›nagöre küresel krize ra¤men yeflil tüketimtalebi h›z kesmiyor. Peki Türkiye? Neyaz›k ki bu konuda hiçbir ciddi vegüvenilir veriye sahip de¤iliz…



nce iyi haber: Ekonomik krizeve piyasalardaki daralmayara¤men yeflil yat›r›mlar h›z

kesmemifl durumda. Tabii bu veri Tür-kiye’ye ait de¤il (bu konuda bu top-raklarda hiçbir ciddi araflt›rma dahayok ne yaz›k ki; Araflt›rma flirketlerineve yeflil üreticilere duyurulur!) Bilgi,Amerika ve Kanada’ya ait. Araflt›rma-n›n sahibi ise oldukça güvenilir bir ku-rum: Terrachoice. Kuzey Amerika’dauzun zamand›r çevreci pazarlama ala-n›nda dan›flmanl›k hizmeti veren Ter-rachoice’un son araflt›rmas› 2009Ecomarket Raporu, geçti¤imiz günler-de kamuoyuna aç›kland›. 2007’denberi üç y›ld›r tekrarlanan araflt›rma,flirketlerin sat›n alma sorumlular› vetedarikçilerinin kat›l›m›yla gerçeklefl-tiriliyor. Ee ne de olsa nihai tüketici-nin market raflar›nda ne görece¤initedarikçiler belirliyor!

Terrachoice bu y›lki araflt›rmada,öncekilerden farkl› olarak sat›n almadepartmanlar›n›n daha üst düzey yö-neticilerine ulaflmay› da baflarm›fl.Araflt›rmaya kat›lanlar›n yüzde 81’içal›flt›klar› flirketlerin sat›n alma stra-tejilerinden do¤rudan sorumlu.ABD’de yar›m milyondan fazla perso-nel sat›n alma departmanlar›nda çal›-fl›yor. Ecomarket anketine bunlardan182’si kat›lm›fl. Kanada’da ise 124 binsat›n alma çal›flan›ndan 387’si arafl-t›rmaya dahil olmufl.

Araflt›rman›n en ilginç ve umut veri-ci sonuçlar›ndan bafllayal›m isterseniz:Ankete kat›lanlar›n yüzde 84’ü, ekono-mik krizin daha uzun süre etkisini sür-dürece¤ini düflünüyor ama buna ra¤-men yeflil tüketimin artaca¤›na inan›-yorlar. Gelelim flimdi, aralar›nda fleyta-n›n dolaflt›¤› anketin ayr›nt›lar›na…

Çevresel Etki Dördüncü S›radaAraflt›rma, tedarik uzmanlar›n›n vesat›n almac›lar›n birinci önceli¤ininperformans oldu¤unu aç›k bir flekilde

Araflt›rma

Ö

Ecomarket araflt›rmas›na göre, yeflilürün al›m hedeflerini belirlemifl olanflirketlerin oran› 2008 y›l›nda yüzde63 iken 2009 y›l›nda yüzde 72’yekadar yükselmifl. Henüz yeflil al›mpolitikas›n› oluflturmam›fl yüzde 28’likdilimin yüzde 54’ü ise, yak›nzamanda bu konuda uygulamayageçmeye haz›rlan›yor. fiirketlerin yeflilal›m hedeflerini saptamada temelmotivasyonu firmalar›nsürdürülebilirlik politikalar›n› ciddiyealmalar› (yüzde 80) ve çevreye

Yeflil Ürün Talebi ‹stikrarl› Büyüyor

duyarl›l›k (yüzde 78). fiirketlerin yüzde14’ünde al›m bütçeleri belirlenirkençevre koflullar› da dikkate al›n›yor. Firmalar›n genel al›m bütçeleri artsa dadüflse de yeflil al›m faaliyetlerindekihareketlilik devam ediyor. Büyükkurulufllar›n yüzde 21’i al›m bütçeleriniyükseltmifller. Söz konusu yüzde 21’likdilimin yüzde 57’sinde yeflil ürünlerea¤›rl›k veriliyor. Ayn› flekilde bütçelerinidüflüren yüzde 60’l›k dilimin de yüzde57’sinde yeflil ürünlerden tavizverilmemifl.

Ka¤›t ürünleri

Hijyen kâ¤›t ürünleri (Tuvalet kâ¤›tlar›, kâ¤›t havlular…)

Temizlik ürünleri

Ambalaj, muhafaza kaplar›, çanta, çuval

Bask› araçlar› hizmetleri

Elektronik

Ofis mobilyas›

Yap› malzemeleri

Ürün Kategorisine Göre Al›m



ortaya koyuyor. Çevresel etki ise, eri-flim kolayl›¤›, dayan›kl›l›k, fiyat gibide¤iflkenlerin ard›ndan ancak dördün-cü belirleyici faktör olarak yer al›yor.

Ancak tedarik uzmanlar›n›n yeflilürün tercihinden ne anlad›¤›n› kavra-yabilmek için çevresel faktör madde-sini belki biraz açmak gerekiyor. Ter-rachoice’un 2007 y›l›ndan beri düzenliolarak her y›l yapt›¤› ankette çevre so-runlar›na olan duyarl›l›¤›n artmas›ndabirinci sebep “sa¤l›¤a olan etki.” Do¤a-ya yönelik hassasiyeti pekifltiren ikin-ci en önemli sebep ise enerji tasarrufu.2008 y›l›nda zehirli at›klar ve geri dö-nüflebilirlik gibi sorunlar ilk befle gi-rerken, geçen y›l yap›lan incelemedesu kirlili¤i ve sürdürülebilirlik gibibafll›klar›n daha üst s›ralara t›rman-d›klar› görülüyor.

Terrachoice’un 2007y›l›ndan beri düzenli olarakher y›l yapt›¤› ankette çevresorunlar›na olan duyarl›l›¤›n

artmas›nda birinci sebep“sa¤l›¤a olan etki”

Evet, resmi bir politikam›z var

Evet, gayr› resmi bir politikam›z var

Hay›r, yeflil al›m politikam›z yok

Yeflil al›m daha aktif

Yeflil al›m daha az aktif:

Yeflil al›m oran› sabit

Al›m bütçem… Yükseldi Düfltü Ayn› kald› Cevap yok

%0 %10’dan az %10 - %40aras›

%41 - %60aras›

%61 - %90aras›

%90’dan fazla %100

Hay›r, yak›n gelecekteplanlam›yoruz.

Hay›r, ama yak›n gelecekteplanl›yoruz.

Yeflil Al›m Politikalar›n›n Yayg›nl›¤›

Çevresel Faktörlerden Etkilenen Sat›n Alma Bütçelerinin Oran›

Y›ll›k Bütçeler ‹çinde Yeflil Sat›nalma Bütçelerinin Düzeyi

2009

2008


de 34’lük bir kesim ise do¤a dostu kâ-¤›t temizlik ürünlerinin daha pahal› ol-du¤unu belirtiyor.

Kimyasal temizleyicilerin, genelolarak dünyay› en çok kirleten ürünkategorilerinden biri oldu¤u kabuledilir. Öte yandan hijyenik temizlikürünleri bütün evlerin vazgeçilmezle-rindendir. Araflt›rmaya göre sat›n al-mac›lar do¤a dostu temizlik maddele-rinin yüzde 50’sinin muadilleriyle ayn›kalitede oldu¤unu düflünüyorlar. Amaayn› kat›l›mc›lar›n di¤er yar›s› da çev-reye duyarl› hijyen ürünlerinin pahal›oldu¤unu ifade ediyorlar.

Temel Sorun: Fiyat ve E¤itimDünya piyasas›nda yeflil ürünlerin hac-minin ve say›s›n›n artabilmesinin bü-yük oranda tedarikçilerin tercihlerineba¤l› oldu¤unu herkes vurguluyor. Ter-rachoice’un 2009 Ecomarket araflt›r-mas›n›n bu tercihlerin de¤ifltirilmesin-de son derece kritik tespitleri mevcut.E¤er bu karar vericileri ikna etmek isti-yorsan›z iki temel fleye dikkat etmeniz

Peki, flirketlerin yeflil k›staslar› enfazla kulland›klar› ürün kategorilerihangileri? Kâ¤›t, kâ¤›t temizlik ürün-leri ve kimyasal temizleyiciler. Eco-market araflt›rmac›lar› firma yetkili-lerinden bu kategorilerde yer alan ye-flil ürünlerin performanslar›n› di¤er-leriyle karfl›laflt›rmalar›n› da istemifl.Kat›l›mc›lar›n ço¤u, ürün perfor-manslar›n›n genelde ayn› oldu¤unu,fiyatlar›n da çok fazla oynamad›¤›n›düflünüyor. Kâ¤›t ürünlerini de¤er-lendirenlerin yüzde 70’i bu kategori-deki muadilleriyle aralar›nda perfor-mans aç›s›ndan bir fark olmad›¤›n›düflünüyor.

Kâ¤›t temizlik ürünlerinde ise(mendil, tuvalet kâ¤›d›, kâ¤›t havlu)araflt›rmaya kat›lanlar›n yüzde 65’ido¤a dostu ile klasik versiyon aras›n-da bir fark olmad›¤›n› düflünüyor. Yüz-


Araflt›rma

ABD’li Yeflil Yat›r›mc›lar:Umudumuz Obama!

Hiç kuflkusuz yeflil yat›r›mlar›n yolalabilmesi ve geniflleyebilmesi içindevletlerin tavr› ve yaklafl›m› dabüyük önem tafl›yor. Terrachoice’unaraflt›rmas› bunu aç›k bir flekildegösteriyor. fiöyle ki; ABD’li kat›l›mc›lar›n yüzde76’s› ABD Baflkan› BarackObama’n›n yeflil yat›r›mlar içingerekli teflviki sa¤layaca¤›nainan›yor. Öte yandan Kanada’da kamupolitikalar›na güven bu kadaryayg›n de¤il. Kanadal› tedarikçi vesat›n almac›lar›n yüzde 42’si Harperhükümetine bu konuda fazla belba¤lamam›fl durumda.

Türkiyeli tüketicilerin ve sat›nalmac›lar›n e¤ilimleriniö¤renmek bakal›m ne zaman nasip olacak ve hangi araflt›rma flirketi bu konuda önderlikedecek!


gerekiyor: Birincisi fiyat ve performansiliflkisine; ikincisi sat›n almac›lar›n bil-gilendirilmesine.

Bir kere, fiyat rekabeti konusundaad›m atmadan yeflil ürün pazarlamas›konusunda uzun boylu yol almak nere-deyse mümkün de¤il. Araflt›rman›n bü-tün verileri, sat›n almac›lar›n yeflil ürünal›m›n›n art›r›labilmesi için al›nacak enönemli tedbirin rekabetçi fiyatland›r-ma oldu¤unu ortaya koyuyor.

Kriz ve Çevre Dostu F›rsatYeflil pazar›n gelifltirilmesi için ikincien önemli öneri ise sat›n almac›lar›ne¤itilmesi. Zira çevre dostu mallar tü-ketmek isteyen müflteri için en önem-li tehlikelerden biri de, Türkçeye “YeflilBadana” olarak çevirebilece¤imiz Gre-enwash. Dolay›s›yla do¤ru bilgiyeulaflmak büyük önem arz ediyor. Ku-rulufllar, do¤ru bilginin en güvenilirkayna¤› olarak üniversiteleri, tedarik-çi kurulufllar› ve yeflil etiketleri görü-yorlar. Özellikle sertifikal› yeflil etiket-lerin markalara büyük itibar kazand›r-d›¤› aç›k bir gerçek. Sat›n almac›lar›nyüzde 88’i en az bir etiketi tan›yor.

Terrachoice’un Ecomarket 2009araflt›rmas› bizlere yeflil ürünlerin kri-ze ra¤men yerini koruyaca¤›n› göste-riyor. Yak›n gelecekte köklü kurulufl-lar›n ço¤unun kendi yeflil sat›n almave sürdürebilirlik politikalar›n› ilan et-mesi bekleniyor. Fiyatland›rma konu-sundaki pürüzler giderilir, tedarikçile-re ihtiyaç duyduklar› e¤itim verilir vegerekli bilgi ak›fl› sa¤lanabilirse flir-ketlerin yeflil ürünlere daha fazla yat›-r›m yapabileceklerine hiç kuflku yok.Bu noktada devletlerin tavr› da büyükönem kazanacak. Bütün Kuzey Ameri-ka çap›ndaki kat›l›mc›lar›n yüzde 74’üyaflanan küresel krizin büyük bir dep-resyon oldu¤unu düflünmelerine ra¤-men yeflil harcamalar›n› artt›rm›fllar.Ne dersiniz? Belki kriz gerçekten çev-re dostu bir f›rsata çevrilebilir. m


‹nsan Sa¤l›¤›

Enerji Tasarrufu

Su Kirlili¤i

Sürdürülebilirlik

Geri Dönüflebilirlik

Su Tasarrufu

Zehirli Kimyasallar

‹ç Mekân Hava Kalitesi

Seragaz› Emisyonu

Hava Kirlili¤i

Geridönüflebilir ‹çerik

Ambalaj› Azaltmak

VOC (Uçucu Organik Madde)

‹klim De¤iflikli¤i

Vahfli Yaflam Habitat›

Do¤ada Çözünürlük

Sürdürülebilir Ormanc›l›k

Ozon Tabakas› Koruyuculu¤u

Biyolojik Alternatifler

Biyoçeflitlilik

Yafll› Ormanlar›n Korumas›

Çevre Sorunlar› Önem S›ralamas›

En düflük 1; en yüksek 6


New York’ta yirmi y›ld›r kullan›lma-yan bir demiryolu viyadü¤üydü. Lima-na yük getir-götür için 1934’te yap›l-m›flt›. fiehrin endüstriyel (tats›z, tu-ristsiz, çirkin) Bat› Yakas›’ndayd›.1980’lerde terk edilmiflti. Öylece duru-yordu. Kentin ayd›nlar›, buray› “adametmek” için projeler haz›rlad›lar. Bele-diye ilgilenmedi. Hatta flimdikindenbir önceki Baflkan Rudy Giuliani “y›ka-l›m” bile dedi. Ayd›nlar, “daha genifldüflünelim, buraya bir ifllev kazand›ra-l›m” diye diretti. (Evrensel kural: Ay-d›n korur; yönetim y›kar.) Sonraki be-lediye baflkan› Bloomberg’in akl› yatt›.Para arand›. Bulundu. Mutlu son: Viya-dük renove edildi. Aaaa! Bir de bakt›-lar ki dünyan›n baflkentinde yine yeni-likçi bir proje olmufl buras› me¤erse! 2,3 kilometrelik viyadü¤ün bir k›sm›,sivil toplum+belediye+devletin 172milyon Dolar ödemesiyle yepyeni birpark alan›na dönüfltürüldü. ‹nflaat›ntümü bitmedi. 2009’da aç›lan yenilikçipark›n 2 milyonuncu ziyaretçisi 1 Ni-san’da say›ld›. Yayalar›n 10 metre üzerinden geçendemiryolu hatt› “Yüksek Yol”u (HighLine) Kiska adl› Ankaral› inflaat flirke-tinin adam etmesi konuya “Türk boyu-tu” kat›yor. fiirket, dört aflamal› ihale-nin üç aflamas›n› kazand›. “Field Ope-rations ve Dillier Scofidio + Renfro”firmalar›ndan oluflan ekibin projesiniKiska uygulad›:n 1930’lardan beri el de¤memifl demirher fley de¤ifltirildi. Kurflun k›s›mlartörpülendi. Yeniden boyand›. Çevreyezarars›z hale getirildi. Bu, renovasyo-nun en zahmetli, en pahal›, en uzunk›sm›n› oluflturdu.n Her biri 350 kiloluk 6 bin beton dö-

fleme yerlefltirildi. n Çevre düzenlemesi, yürüyüfl yollar›,su akan k›s›mlar, özel oturma birimle-ri, bitkilendirme yap›ld›.n Baz› k›s›mlar› korunan demiryoluüzerinde, dört tekerlekli günefllenmekayd›raklar› konuldu. ‹steyen, bunayat›p/oturup ray üzerinde ileri geri ha-reket edebilecek (oynayacak!).n Bisiklet ve “mangal” yasak. Sadeceyürümek ve jogging için. n Gece ayd›nlatma, park›n yan korku-luklar›ndan gizli ›fl›klarla yap›l›yor. Busayede gece gökyüzü “görülebilecek.”Dünya baflkentinin ›fl›k selinde yap›la-mayacak bir fleydi bu. ‹fllevi bitmifl eski yap›lara yeni ifllev


Oralar

Viyadüktü, Park Oldu

High Line

kazand›rmak (kentsel dönüflüm) içinsadece para yetmiyor. Dünya görgüsü,bilgisi, vizyonu ve flehir sevgisi laz›m.New York’taki bu örnek, son örnek ol-mayacak. Londra, Paris gibi flehirlerde1970’lerde bafllayan “Eskiye YeniForm” giriflimlerini baflka flehirler deizliyor. Hatta bizde bile örneklerini gö-rüyoruz. Bkz: ‹stanbul Silahtara¤aElektrik Santrali. Tophane Beflinci An-trepo. ‹zmir Havagaz› Fabrikas›. ‹zmirGümrük Binas›. High Line, çevresindeki gayr›menkulde¤erlerini aniden art›rd›. Eskiden ka-saplar›yla, et iflleme ve da¤›t›m›yla ta-n›nan sanayi bölgesi canlan›verdi. Tu-ristler “buralara kadar” gelmeye bafl-lad›. Yeni park›n üzerinde Amerikanotel tasar›mc›s› Andre Balasz’›n hiç destandart olmayan ikonik “The Stan-dard” oteli... Daha önemlisi, süper starmimar Renzo Piano, flehrin gizli hazi-nelerinden Whitney Sanat Müzesininbir uydu binas›n› buraya dikmektensöz ediyor.

edip s3 4/29/10 1:38 PM Page 54

Dünyaca ünlü güzel birstar olsa. Ama, “duruflu”da olsa. Örne¤in, hayvanhaklar› ve çevre için y›r-t›nsa. Hatta k›l›k k›yafe-ti, sebze ve ot kökenlimaddelerden olsa. Var: Star›m›z vejetaryanbile de¤il -ötesi... O birvegan. Yumurta, süt, ba-l›k, et, hiçbir hayvansalg›day› yemez, kullan-maz. Kim? Natalie Port-man. Üç “Star Wars”daüç baflrol hani...Bir kad›n ayakkab› firmas›, say›ca çok az ve sadece bir kereliktasar›m ayakkab›lar üretse. O kadar az üretse ki millet bunlar›bulmak için delirse. Ama onlar taneyle yapmaya devam etse.fiirketin ad›n› Katalanca “Kad›n›n Yolu” anlam›na “té casan”koysalar. Bu egzotik isim milleti daha da ç›ld›rtsa.

Amsterdam’day›z... Kanallar›yla ünlü flehir hani. Bugün kanal-lar turizm için. Eskiden ifl içinmifl. Düz flehirde kolay ulafl›m.Kolay nakliyat. fiimdilerde turistler keyfini ç›kart›yor. Turiz-min sa¤lad›¤› talebi yeflil giriflimcili¤e dönüfltürmeyi birisi ak›l

edecekti. Etti… Son dönemde Avrupa kentlerinde “moda” biruygulama, buraya da s›çrad›: Araban›z› paylafl›n. Bisikleti pay-lafl›n. fiimdi de nehir botunu paylafl›n. “Sloepdelen” adl› flirket, alüminyum teknelere elektrik moto-ru takt›. Kanallara sald›. Ayda 25 Euro öderseniz ve her gün 10-22 aras›nda internet sitesinden rezervasyon yaparsan›z, en az2 saatli¤ine tekne sizin. Rezervasyonu sms ve e-postayla do¤-ruluyorlar. Size özgü bir flifre veriyorlar. Bu flifreyi kodlayarakteknenin motorunu aç›yorsunuz. Baflka biri sizden sonra tek-neyi istemediyse süreyi uzatabilirsiniz. Saati 30-35 Euro kadarbir ücreti var uzatman›n.

n Pratiklik: Trafi¤e girmeden kanaldan.n Keyif: Turistlere ve vakti bol olanlara.n Tekne bak›m›, sigortas›, k›fl›n nerede saklayaca¤›m derdiyok.n Tekneler her gün temizleniyor.n Çevreye katk›: Egzoz üretimi yok. Sessiz.

Ayaktaki Sebze ve Natalie Portman

Kay›¤›n Yenisi: Sloepdelen


Edip Emil ÖYMEN

Vivien Westwood, Dolce&Gab-bana, Alexander McQueen gi-bilerle çal›flm›fl yedi tasar›mc›s›rad›fl› ifller yapsa.fiirket, vegan han›m›, yeni ko-leksiyonunu tan›tmada kul-lansa. Koleksiyona onun ad›n›verse. Hepsi pasta gibi gayetmodasal nefis iskarpinler. Ve-gan materyalle üretilmifl. Deriyok, baflka fleyler var. Topuk-lar çevre dostu üretim plastik.Ama basit görünümlü de¤il.Alan memnun: Natalie Port-man’›n tercih etti¤i çevre dos-

tu ve s›rad›fl› ürünü kullan›yorum. Satan memnun: Vegan mil-letine bir selam çakt›k. Natalie memnun: Çevre sorunlar›naduyarl›l›¤›m› bir de bu flekilde gösterdim. Onlar ermifl murad›na, bu yenilikçi giriflimi düflünemeyenlerede haset ve k›skançl›k kalm›fl.

edip s3 4/29/10 1:38 PM Page 55


KKooppeennhhaagg ‹‹kklliimm ZZiirrvveessiinnee kkaaddaarr ggeellii--nneenn ssüürreeccii öözzeettlleeyyeebbiilliirr mmiissiinniizz??Bilindi¤i gibi Kyoto dönemi 2012 y›l›n-da bitiyor. 2012 y›l›ndan sonra olufla-cak yeni iklim de¤iflikli¤i rejiminin neflekilde olaca¤› konusu 2005 y›l›ndaMontreal’de düzenlenen 11. TaraflarKonferans›ndan bu yana konufluluyor.Yeni oluflacak iklim de¤iflikli¤i anlafl-mas› son yay›nlanan IPCC De¤erlen-dirme Raporu rehberli¤inde oluflturul-maya çal›fl›l›yor. Ancak IPCC, 2012 sonras› için çok da-ha derin azalt›m yap›lmas›n› belirtiyor

ve bu azalt›m›n sadece Kyoto döne-minde hedef koymufl ülkelerle s›n›rl›olmamas›n›, baz› geliflmekte olan ül-kelerin de art›k elini tafl›n alt›na koy-mas›n› istiyor. Bu konuda 2012 sonra-s› için yol haritas› 2007’de yap›lan 13.Taraflar Konferans› ile oluflturuldu.Bali Yol Haritas›’na göre ülkelerin‘2012 Sonras›’ için ne kadar azalt›mhedefi belirleyece¤ine yönelik müza-kerelerin 2009 y›l›nda Kopenhag’dayap›lacak olan 15. Taraflar Konferan-s›nda nihayetlendirilmesi öngörül-müfltü.

PPeekkii,, KKooppeennhhaagg’’ddaa oorrttaayyaa çç››kkaann dduu--rruumm hhaakkkk››nnddaa nneelleerr ssööyylleerrssiinniizz??Kopenhag Zirvesi sonucunda tüm ta-raflar›n kabul edebilece¤i bir anlafl-maya varman›n mümkün olmad›¤› gö-rüldü. Bunun temel nedeni, ‘2012 son-ras›’ iklim rejiminin konufluldu¤u Ko-penhag toplant›s›ndan beklenen dahafazla ülkenin daha fazla emisyon azal-t›m›na gitmesi, daha fazla sektörünazalt›ma konu olmas›d›r. Dahas›, ge-liflmifl ülkelerin, geliflmekte olan ülke-lerin mitigasyon ve adaptasyon politi-kalar›na önemli derecede teknoloji

Söylefli

Doç. Dr. Etem Karakaya:

“Türkiye NAMA Stratejisini Benimsemeli!”

Türkiye’nin karbonsal›mlar› konusunda2012 sonras› koyaca¤›hedefler ba¤lam›ndaNAMA stratejisini ülkeyeilk öneren kifli olan EtemKarakaya, “Bugünekadar hep geride kald›kancak bugün mutlakaaktif olmam›z laz›m”diyor. “Son flans›m›z m›?Do¤ru pozisyon bu mu?” Biraz teknik amaülkemizin gelece¤i içinoldukça hayati bir konu:Okuyun öyle karar verin!

etem k 4/29/10 1:39 PM Page 56


transferi ve finansal desteklerle katk›-da bulunmas› gerekiyor. Bu durum,Kopenhag Zirvesinin baflar›ya ulaflma-s›n›n ne kadar güç oldu¤unu gösteri-yor. Zirvenin son gününe kadar, sü-rekli birbirlerini suçlayan, geliflmekteolan ve geliflmifl ülkeler aras›nda birilerleme kaydedilemedi; aksine yü-kümlülük alma ba¤lam›nda görüflfarkl›l›¤›n›n oldukça derin oldu¤u gö-rüldü.

Zirvenin son günü ABD, Çin, Hindis-tan, Brezilya ve Güney Afrika ülkeleri-nin anlaflarak gelifltirdikleri bir metin‘Kopenhag Mutabakat›’ (CopenhagenAccord) olarak Barack Obama taraf›n-dan kamuoyuna sunuldu.

KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaakkaatt››nn››nn iiççeerrii¤¤ii hhaakk--kk››nnddaa bbiirraazz bbiillggii vveerriirr mmiissiinniizz??Anlaflmaya var›lan befl sayfal›k metnegöre, geliflmifl ülkeler 2020 y›l›na ka-dar kendi belirleyecekleri bir baz y›l›n›esas alarak seragaz› emisyonlar›n› nekadar azaltacaklar›n›; ileri geliflmekteolan ülkelerin ise 2020 y›l› için ‘UlusalKoflullara Uygun Azalt›m Faaliyeti’(NAMA) hedeflerini beyan etmelerigerekiyor. Geliflmifl ülkeler seragaz›azalt›m› ve adaptasyon maliyetlerini

karfl›lamak için az geliflmifl ve gelifl-mekte olan ülkelere 2020 y›l›na gelin-di¤inde y›ll›k 100 milyar Dolar finan-sal yard›m sa¤layacaklar. Çin ve ABDaras›nda en fazla tart›flmaya yol açanancak sonuçta anlaflmaya var›lan di-¤er önemli bir maddeye göre ise, ülke-lerin emisyon azalt›m› faaliyetlerinintitiz, tutarl› ve fleffaf bir flekilde yap›-lacak denetim sürecine tabi olmas› ka-bul edildi.

KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaakkaatt›› iillee bbiirr bbaaflflaarr››--ddaann ssöözz eeddiilleebbiilliirr mmii??Her ne kadar iklim müzakereleri so-nuçta Kopenhag Mutabakat›n› do¤ur-mufl olsa da, ‹klim Zirvesinin amaçla-nan hedefler aç›s›ndan baflar›s›zl›klasonuçland›¤›n› söyleyebiliriz.

‹lgili taraflarca önemli bir ilerlemeolarak görülen Kopenhag Mutabakat›-

na, duyurulmas›n›n hemen sonras›n-da ülke temsilcileri ve uzmanlar tara-f›ndan ciddi elefltiriler getirildi. Getiri-lecek en önemli elefltirilerden biri flöy-le: Mutabakat bilimin öngördü¤ü2C0’lik ›s›nma s›n›r›n› aflmamay›amaç olarak kabul ediyor ama bu he-defe ulaflmak için bilimin dikte etti¤igeliflmifl ve ileri geliflmekte olan ülke-lerin yapmalar› gereken azalt›m mik-tarlar›n› dikkate alm›yor. Ülkeleringönüllülük esas›na göre belirledikleriemisyon azalt›m› hedeflerini yeterligörüyor. Kopenhag Mutabakat› yak›ngelecekte flekillenecek ba¤lay›c› biranlaflma için önemli bir aflama olarakkabul edilebilir ancak mevcut haliyleoldukça yetersiz ve birçok noktan›nbelirsiz oldu¤u da görülmektedir.

KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaakkaatt››nn››nn rreessmmii ssttaattüü--ssüü bbuuggüünn iittiibbaarr›› iillee nneeddiirr?? ÜÜllkkeelleerriinn nneekkaaddaarr›› MMuuttaabbaakkaattaa kkaatt››ll››mm ssaa¤¤llaadd››??Birleflmifl Milletler çat›s› alt›nda Ko-penhag Mutabakat› tüm taraflarca ka-bul edilirse resmiyet kazanabilecek.Ancak, Latin Amerika ülkelerindenoluflan ALBA grubu ve baz› Afrika veKüçük Ada ülkeleri, ilgili Mutabakat›yeterli olmamas› ve di¤er ülkeleri d›fl-layarak karara var›lmas› nedeniyle ka-bul etmiyorlar. Bu nedenle UNFCCCSekretaryas› Kopenhag Mutabakat›n›kabul edilmifl resmi metin olarak sun-mam›fl, onun yerine not etti¤ini (takenote) belirtti. Sekretarya, Ocak 2010sonuna kadar taraflar›n 2020 y›l› içinalaca¤› gönüllü emisyon hedeflerinibelirlenen iki Appendiks listesi içindebeyan etmelerini istedi.

Bugün (Nisan Ortas›) itibar› ile Ko-penhag Mutabakat›na yaklafl›k 110 ül-ke dahil oldu. Bu kadar yüksek say›daülkenin Mutabakat› desteklemesi as-l›nda önemlidir. Sekretaryaya sunulanülke metinlerine bakt›¤›m›zda, 41 ge-liflmifl ülkenin 2020 y›l›na kadar, bazald›klar› y›l› esas alarak emisyon azal-

“Geliflmifl ülkelerin,geliflmekte olan ülkelerinmitigasyon ve adaptasyon

politikalar›na önemliderecede teknoloji transferi

ve finansal desteklerlekatk›da bulunmas› gerekiyor”

etem k 4/29/10 1:39 PM Page 57


t›m› taahhüdüne girdikleri; 35 gelifl-mekte olan ülkenin ise emisyon art›r›-m›n›n s›n›rland›r›lmas› yani NAMAhedefi ald›klar› görülebilir. Bu bilgile-re göre toplam Dünya emisyonlar›n›nyüzde 80’ine karfl›l›k gelen ülkeler fluya da bu flekilde bir emisyon azalt›m›taahhüdüne girmifllerdir. Bu yönüyleönemli bir aflama olarak görülebilir.Ancak, görüldü¤ü kadar›yla, ülkelerindeklare ettikleri emisyon azalt›m he-defleri Kopenhag Zirvesi öncesi belir-ledikleri hedeflerin neredeyse ayn›s›-d›r. Yani Kopenhag Mutabakat› ile ül-kelerin ilave bir azalt›m sa¤lamas› ba-flar›lamam›fl, sadece Zirve öncesi du-yurulan hedeflerin yaz›l› metne eklen-di¤i görülmüfltür. Dahas› bu hedef be-lirleme tamamen gönüllülük esas›nagöredir, ba¤lay›c›l›¤› yoktur.

MMuuttaabbaakkaattaa ddaahhiill oollaann üüllkkeelleerriinn hheeddeeff--lleerrii hhaakkkk››nnddaa bbiirraazz bbiillggii vveerriirr mmiissiinniizz?? Geliflmifl ülkeler, baz al›nan y›la göre2020 y›l›ndaki azalt›m hedeflerini ver-diler. Mesela ABD ve Kanada- 2005 se-viyesinin yüzde 17 alt›na inmeyi hedefolarak belirledi. Ancak ABD’nin belir-lemifl oldu¤u hedef, henüz yasal olarakKongreden geçmemifltir ve kabulüciddi bir muhalefetle karfl›laflabilir.Olumsuz bir sonuçta, bu y›l veya son-ras›nda küresel ba¤lay›c› bir anlaflmatümüyle imkâns›z hale gelebilir.

Geliflmekte olan ülkeler ise hiçbirönlemin al›nmad›¤› durumda sonuçla-nacak emisyon miktar›ndan (buna bu-siness as usual-BAU deniyor) afla¤›yainmeyi amaçlayan NAMA hedefleri be-lirlemektedir.

KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaakkaatt›› kkoonnuussuunnddaaTTüürrkkiiyyee’’nniinn ttuuttuummuu nneeddiirr??Türkiye flu ana kadar Kopenhag Muta-bakat›na dahil olmam›flt›r. Bu konudasan›yorum henüz resmi bir beyanat ve-rilmedi. Öncesinde ve Kopenhag’da ik-lim de¤iflikli¤i ulusal stratejisini aç›k-

lad›. Kopenhag öncesi baz› azalt›m ra-kamlar› da konufluluyordu ancak bu-gün itibar›yla Mutabakata herhangi birplanla henüz dahil olmam›flt›r.

TTüürrkkiiyyee’’nniinn KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaakkaatt››’’nnaakkaatt››llmmaammaass›› kkoonnuussuunnddaa nnee ddüüflflüünnüü--yyoorrssuunnuuzz??Ben Türkiye’nin Kopenhag Mutabaka-t›’na dahil olmas› gerekti¤ini düflünü-yorum. Bu konuda ciddi bir f›rsat› ka-ç›rmak üzereyiz. Ben asl›nda Mutaba-kat›n bir baflar› olarak görülmeyece¤i-ni düflünüyorum. Ancak kiflisel düflün-ceme göre Türkiye, Kopenhag Muta-

bakat›n›n Appendikslerinden EK1-D›fl›ülkelerin listesine yönelik plan›n› dek-lare etmelidir.

ÜÜllkkeelleerriinn eenn ssoonn 3311 OOccaakk iittiibbaarr››yyllaa ppllaa--nn››nn›› ssuunnmmaass›› iisstteenniiyyoorrdduu aannccaakk bbuu ttaa--rriihh ggeeççttii.. BBuu bbiirr ssoorruunn oollmmaazz mm››??San›yorum sorun olmaz, çünkü UNFC-CC Genel Sekreteri Yves de Boer tarihkonusunda esnek olacaklar›n› beyanetmiflti. Yak›n bir zamanda at›lacakbir ad›m san›yorum Sekreterya tara-f›ndan kabul edilecektir.

PPeekkii TTüürrkkiiyyee nniiççiinn KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaa--kkaatt››nnaa ddaahhiill oollmmaall››dd››rr??Türkiye bilindi¤i gibi -talihsiz konum-land›r›lmas› nedeniyle- iklim de¤iflikli-¤i müzakerelerinde, gerek BM‹DÇS’degerekse de Kyoto Protokolünde sürekligeride kald›, sürece geç dahil olan birülke konumuna düfltü. Bu süreçte art›kaktif davranmas› gerekmektedir. Mu-tabakat ülkelerin gönüllü hedeflerinibelirledikleri ve yapt›r›m› olmayan birmetin ancak ülkelerin ne tür hedefleralmaya niyetlendiklerini net, aç›k birflekilde göstermesi aç›s›ndan çokönemli. Bizim belirleyece¤imiz bir NA-MA hedefiyle farkl› Appendikste olma-m›z müzakerelerde nerede duraca¤›m›-z› net bir flekilde dünya kamuoyunagösterme f›rsat› sunacakt›r. Bu flekildebir deklarasyon, COP toplant›lar› esna-s›nda veya ulusal medyada tart›fl›lan“bizim özel flartlar›m›z var, bunlar› ya-pabiliriz, bunlar› yapamay›z” argüman-lar›ndan çok daha etkili olacakt›r. Ta-raflar Türkiye’nin net tutumunu gör-müfl olacaklar. Bu deklarasyonun sonu-cunda bizim belirledi¤imiz konum neyigerektiriyorsa sonras›nda ona uygunstrateji belirleyebiliriz. Yani EK-1 ülkesibu listede olamaz itiraz› gelirse, bu sa-yede EK-1 listesinden ç›kmay› tart›fl-maya açabiliriz. Veya EK-1 ülkesi olarak7. Taraflar Konferans›nda 26/CP.7 ka-rar› ile kabul edilmifl olan özel flartlar›-

Söylefli

Doç. Dr. Etem Karakaya kimdir?Adnan Menderes Üniversitesi, Nazilli‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi, ‹ktisatBölümü ö¤retim üyesi olan Doç. Dr.Etem Karakaya, 2005-2008 y›llar›aras›nda, Danimarka merkezli AvrupaÇevre Ajans›nda iklim de¤iflikli¤i veenerji bölümünde proje yöneticisi olarakçal›flt›. Üç y›l boyunca Türkiye masas›sorumlulu¤unu üstlenen Karakaya, fluan Çevre ve Orman Bakanl›¤› ve UNEPtaraf›ndan ortak yürütülen RioSözleflmeleri Kapsam›nda Türkiye’ninUlusal Kapasitesinin De¤erlendirilmesi’Projesinin ‹klim de¤iflikli¤i ulusal uzman›olarak çal›flmalar›n› sürdürüyor.

etem k 4/29/10 1:39 PM Page 58

etem k 4/29/10 1:39 PM Page 59


Söylefli

m›z›n bu flekilde bir hak do¤urdu¤unuileri sürüp buna göre pozisyon ald›¤›m›-z› art›k netlefltirmifl oluruz. K›sacas›,Kopenhag Mutabakat› ülkemizin flim-diye kadar karfl› karfl›ya oldu¤u talihsizkonumland›rma ve belirsizli¤i aflmadaönemli bir f›rsat sunmaktad›r. Türkiyeilk defa sürece ‘aktif’ olarak müdahaleetmifl olacakt›r.

TTüürrkkiiyyee KKooppeennhhaagg MMuuttaabbaakkaatt››nnaa ttaarraaffoollaaccaakkssaa,, nnaass››ll bbiirr ssttrraatteejjii vvee hheeddeefflleettaarraaff oollmmaall››dd››rr??Türkiye Appendiks 2 listesine bir NA-MA stratejisi ile dahil olmal›d›r. NAMAstratejisi asl›nda benim ilk olarak ül-kemize tavsiye etti¤im bir öneri olarakson bir y›ld›r tart›fl›l›yor ve resmi ku-rumlarca da kabul görüyor. Nedir bustrateji k›saca aç›klayal›m: Bali EylemPlan› geliflmekte olan ülkeler için ‘Ulu-sal flartlara uygun emisyon azalt›m›eylemi’ (Nationally Appropriate Miti-gation Actions-NAMA) hedefi belirle-melerini istemektedir. NAMA hedefiülkelerin bir baz y›l›n› esas alarakazalt›m yapmas›n› de¤il, emisyon art›-fl›n›n yavafllat›lmas›n› esas almakta-d›r. Bu ba¤lamda, ülkeler enerji ya daemisyon yo¤unluklar›ndan bir iyilefl-tirmeye gidebilirler, yenilenebilirenerjinin pay›n› yükseltmeyi amaçla-yabilirler. Bütün bunlar bir çeflit NA-MA stratejisidir ve nispeten daha ko-lay ulafl›labilen hedeflerdir. NAMAstratejisinden bir di¤eri “No Lose Tar-get” (cezas›z hedef) stratejisidir venispeten daha zor bir hedeftir. No-Lo-se hedef uygulamas›nda ülkeler örne-¤in 2020 y›l›na kadar seragaz› emis-yonlar› için hiçbir önlem almadan ula-flacaklar› seviyeyi belirleyip bu tren-din ne kadar alt›na düfleceklerine ka-

rar verirler. E¤er hedeflerini tuttura-bilirlerse çok güzel, daha alt›na iner-lerse azaltt›klar› miktar› karbon piya-sas›nda satabilirler ve belli bir gelirkazan›rlar. E¤er hedeflerini tuttura-mazlar ise bunun hiçbir cezas› yoktur.Bu nedenle cezas›z hedef denmekte-dir. Ben Türkiye’nin yüzde 20-No Losehedef belirlemesini öneriyorum. Bu fluanlama gelmektedir; Türkiye hiçbirönlem almad›¤› durumda ulafl›lacakemisyon seviyesinin yüzde 20 alt›nainilmesini strateji olarak benimseme-lidir. Hedefini tutturdu¤unda sorum-lulu¤unu yerine getirmifl olacakt›r.Hedefine ulaflamad›¤› taktirde ise hiç-bir cezas› olmayacakt›r. Tabii ki esasamaç bu hedefi tutturmak olmal›d›r veona göre azalt›m stratejileri belirlen-melidir. Türkiye ayr›ca kendi çabas› ileazaltaca¤› emisyon azalt›m› haricindeuluslararas› destekle ilave azalt›m he-defi de belirleyebilir.

Daha önce de söyledi¤im gibi bu gö-rüfl ülkemizde ciddi olarak tart›fl›l›yor.Yapt›klar› çal›flmalar sonras›nda resmihedef olarak ülkemiz, yüzde 11 NAMAazalt›m stratejisini birçok kez günde-me getirdi. Bafllang›ç olarak bu rakamda makul olarak kabul edilebilir. Ancaksize daha önce belirtti¤im, Mutabakatakat›lan geliflmekte olan ülkelerin NA-MA hedefleri çok daha yüksektir. EK-1listesinde olan ülkemizin de benzer birhedefle sürece dahil olmas› daha ger-çekçi olacakt›r. Örne¤in, Meksika, Bre-zilya, Güney Afrika ve Güney Kore’ninazalt›m hedefleri yüzde 30 ve üzerin-dedir. Bana göre ülkemizin enerji ve-rimlili¤i ve yenilenebilir enerji teflvik-leri ile (ve uluslararas› finansal destek-lerle) bu hedeflere düflük maliyetle ula-fl›m potansiyeli vard›r. m

Çin ve Hindistan: DüflükMaliyetli HedeflerEmisyon yo¤unlu¤u bir birim ekonomikç›kt› bafl›na sal›nan emisyon miktar›anlam›na gelmektedir ve toplamemisyonlar›n Gayri Safi Yurtiçi Has›layabölümü yoluyla hesaplan›r. Çin veHindistan’›n alm›fl oldu¤u hedeflerMeksika, Brezilya gibi ülkelerin ald›¤›spesifik hedeflerden daha kolayulafl›labilir, düflük maliyetli hedeflerdir.Çünkü ilgili ülkelerin böyle bir hedefalmas› spesifik bir azalt›m rakam›ndankaç›nmalar› anlam›na gelmektedir.Art›fl›n kesin bir üst s›n›r› yoktur. Dahas›Çin ve Hindistan’›n geçmifl verilerinebakt›¤›m›zda emisyon yo¤unluklar›n›azaltma trendinde olduklar› ve büyükihtimalle bu hedefle 2020 y›l›nageldiklerinde normal seyrin pek dealt›na inmeyecekleri söylenebilir. Asl›ndaflu s›ralar bu konu üzerine çal›fl›yorumve gördü¤üm kadar›yla Çin ve Hindistaniçin çok avantajl› olan “emisyonyo¤unlu¤unu iyilefltirme” hedefi bizimiçin oldukça problemli olabilir.

“Türkiye yüzde 20-No Lose’u, yani hiçbir önlem almad›¤›durumdaki emisyon seviyesinin yüzde 20 alt›na inilmesini

strateji olarak benimsemelidir”

etem k 4/29/10 1:39 PM Page 60

etem k 4/29/10 1:39 PM Page 61


Bilgi ‹fllem

Bilgisayar›n, Saatli Bir Bomba Olarak Portresi

Masam›z›n üzerinde sessiz, sakin duran flu kifliselbilgisayarlar›m›z›n, toplam karbon emisyonlar›m›z›n yüzde

ikisinden sorumlu oldu¤una inanmak zor ama ne yaz›k ki gerçekböyle ve bu rakam havayolu uçufl emisyonlar›na eflde¤er (üstelik

giderek de art›yor). Neyse ki birçok kurum ve araflt›rmac› bilgiifllem alan›n›n nas›l yeflillenece¤i üzerine u¤rafl›p duruyor ve umut

verici sonuçlar da birer birer ortaya ç›k›yor…

Yaz›: Balkan TALU

yesil bilgi islem 4/29/10 1:41 PM Page 62


Bilgisayarlar›m›z, mineralleraç›s›ndan da epey bir“zengin.” Dünya alt›nüretiminin yüzde 10’unuelektronik sektörütüketiyor ve bu alt›n›nsadece yüzde 30’uhurdadan geridönüfltürülüyor.

evreye duyarl›, do¤a dostu ifl araçlar›diyince belki de akl›m›za ilk olarak bil-gisayarlar›m›z gelmeli. Sabah ofise git-

ti¤imizde, ne ifl yap›yor olursak olal›m, ilkön-ce bilgisayar›m›z› aç›yoruz ve bütün gün ka-patm›yoruz. Belki de bu yüzden bilgi ifllem,enerji sarfiyat›nda en h›zl› yükselifle sahneolan sektör olarak görülüyor. Dünyada bili-flim sektörü karbon sal›mlar›n›n yaklafl›k yüz-de 2’sinden sorumlu. Yüzde 2 deyip geçmeyin;bu rakam küresel ›s›nmada en büyük günah-kârlardan biri olarak an›lan havac›l›k sektö-rünün toplam emisyon oran›yla ayn›. Gelifl-mifl ülkelerdeki bilgisayar flirketleri söz konu-su oldu¤unda bu pay yüzde 5’e 6’ya kadar ç›-kabiliyor. Kurumsal dan›flmanl›¤›n marka flir-ketlerinden McKinsey’in tahminine göre bil-gisayarlar›m›z›n karbon ayak izi 2010’dan2050 y›l›na kadar üç kat büyüyecek.

Bir Saatli Bomba Olarak BilgisayarAvustralya merkezli yeflil biliflim sitesi gre-enitreview.com, kiflisel bilgisayarlar›m›z› birtür zaman ayarl› bomba olarak tan›ml›yor.Öncelikli olarak bütün standart bilgisayar-larda bir kilo kurflun var. Greenitreview tara-f›ndan “flahane kokteyl” olarak an›lan kim-yasallar aras›nda antimon, arsenik, nitrikasit, hidroflorik asit gibi maddeleri saymakda mümkün.

Bilgisayarlar›m›z, mineraller aç›s›ndan daepey bir “zengin.” Dünya alt›n üretimininyüzde 10’unu elektronik sektörü tüketiyor.Bu alt›n›n sadece yüzde 30’u hurdadan geridönüfltürülüyor. Bilgisayar›n di¤er önemlihammaddelerinden biri olan bak›r için deesas ironi flu ki, bak›r›n yüzde 90’› geri dö-nüfltürülebilecekken sadece yüzde 10’u geridönüfltürülüyor.

Elektronik at›k sözcü¤ü tam da bu tehlike-li kar›fl›mdan türüyor. Bilgisayarlar›m›z›n veakl›m›za gelebilecek her türlü elektronik ci-haz›n, çal›flmayan ya da güncelli¤ini yitirenher parças› elektronik at›k olarak tan›mlan›-yor. Bu at›klar› depolamak flimdiden küreselbir sorun halini alm›fl durumda. Elektronikat›klar genellikle ikinci ve üçüncü dünya ül-keleri taraf›ndan depolan›yor. Depolama so-

rununu en yak›ndan yaflayan Çin’in Guiyuflehrinin nehirleri devasa bir çöplü¤e dönüfl-tü. O kadar ki, Guiyu sakinleri içme suyunud›flar›dan tafl›mak zorunda kal›yorlar.

Halbuki elektronik at›klar› geri dönüfltür-menin çok çeflitli yöntemleri var. Örne¤in HPve Apple gibi elektronik devleri, hiçbir ek üc-ret talep etmeden eski bilgisayar parçalar›n›topluyor. Eski bilgisayarlar› hay›r kuruluflla-r›na da¤›tan birçok gönüllü organizasyon damevcut.

Yeflil biliflimin önünde duran sorunlarenerji verimlili¤i dayan›kl›l›k, güncellenebi-lirlik, modülarite ve geri dönüflüm olarak sa-y›l›yor. Güncellenebilirlik, bilgisayar› tama-men çöpe atmadan eskimifl, miad›n› doldur-mufl parçalar›n›n -baflta RAM’ler olmak üze-rede¤ifltirilebilmesi anlam›na geliyor. Mo-dülarite ise sistemler üzerinde yap›lacak de-

Ç



Bilgi ‹fllem

¤iflikliklerin, sistemin en bafltan yaz›lmas›nagerek kalmadan yap›labilmesi anlam›na geli-yor. Sayg›n biliflim araflt›rma ve dan›flmanl›kflirketlerinden biri olan Gartner, bir PC’ninyaflam döngüsü boyunca kulland›¤› do¤alkaynaklar›n yüzde 70’inin üretim sürecindeharcand›¤›n› belirtiyor.

Server Odalar›nda ‹sraf Bafltan söyleyelim: Server odalar›nda kulla-n›lan elektri¤in yüzde 30 ila 60’› bofla gidiyor.Bu israf› engellemenin yöntemlerinden biride entegre planlama ve yeni teknolojilerikullanarak veri merkezlerindeki güç kullan›-m› yüzde 50-80 oran›nda düflürmek.

Bilgi ifllem sektörünün üzerine en çok kafapatlatt›¤› sorunlardan biri enerji tasarrufu.Ofis düzenlemelerinde binalar›n enerjileri-nin yüzde 20’sini bilgisayarlar tüketiyor. Ba-z› iflyerlerinde söz konusu miktar yüzde 70’ekadar ç›kabiliyor. Örne¤in geçti¤imiz aylardaGoogle, enerji masraflar›n›n server giderleri-ni aflt›¤›n› aç›klad›. Yeflil bilgi ifllem konusun-da çal›flanlar›n üzerine en çok kafa yordukla-r› konulardan biri tehlikeli kimyasal kullan›-m›n› azaltman›n ötesinde enerji verimlili¤iniart›rmak.

ABD Çevre Koruma Kurumu EPA’n›n A¤us-tos 2007’de Kongreye sundu¤u Veri MerkeziEtkinli¤i raporuna göre veri merkezlerindeen kaliteli enerji yönetim mekanizmalar›n›devreye sokarak güncel enerji kullan›mlar›n›yüzde 30 düflürebilirler. So¤utma ve güçekipmanlar›ndaki son yenilemeler ve sanal-laflt›rma sayesinde, art›k yüzde 70’lik bir ta-sarruf mümkün.

H›zl› Program, Rahat BilgisayarBilgisayarlar›m›z›n yeflillenmesi için art›kprogramc›lar da daha fazla mesai harcamayabafllad›. Yaz›l›mlar›n algoritmik tasar›mlar›-n›n do¤ru yap›lmas› da dünyay› kurtarabile-cek ad›mlardan bir olarak görülüyor. Prog-ramlar›n komut dizinlerinde gereksiz sat›rla-r›n kalkmas›, kulland›¤›n›z program›n dahah›zl› çal›flmas› ve bilgisayar›n›z›n daha azzorlanmas› anlam›na geliyor. Ayr›ca, meselaiflletim sisteminizin komut dizini düzgün ya-

Sonunda olanlar oldu.Dünyan›n en yeflil datamerkezi HP taraf›ndankuruldu. 747 jumbojetinin s›¤abilece¤i33443 metrekarelik biralana kurulan Wynyard,dünyan›n yeflil datamerkezlerinden biriolarak an›l›yor. HP’ninyeflil biliflim stratejistlerinden Ed Kettler, enerji giderleriningiderek artmas›yla bu sorunu enetkili nas›l çözülebilece¤inibelirleyebilmek için özel birtasar›mc› ekibi kurduklar›n›söylüyor. Kettler, “tabiat›n bize sa¤lad›¤›avantajlar› tekrar keflfetmekyerine onlar› kullanmay›hedefledik” diyor.Wynyard’›n en önemliözelliklerinden biri, KuzeyDenizi’ne olan yak›nl›¤› sebebiyle,so¤utma ifllemlerinin yüzde97’sini do¤al yollardanyapabilmesi. Tesislerin içinde birdizi hava düzenleyicisi kurulmufl.Programlama alan›nda kurulmufldüflük devirli fanlar ise yaklafl›k

3,5 metre yüksekli¤indeki bir alanahava üflüyor. Kettler’e göre buözellikler Wynyard tesisinidünyan›n en verimli çal›flan bir yada iki tesisinden biri yap›yor. HP butesisi yapabilmek için eski birdepoyu geri dönüfltürmüfl. fiirket,ayd›nlatmada da verimliliksa¤layabilmek için hafif renkliserver raflar› infla etmifl. Binan›nd›fl›na yans›t›c› çat›lar kurularaktesisin içine giren s›cak havan›nderecesini düflürüyorlar. HP, özgüntasar›mlar›yla Eco2 standartlar›n›(ekolojik sürdürülebilirlik veuygulanabilirlik) tutturabilmeyihedefliyor. Bu yüzden Wynyardtesislerinin tasar›mlar›nda, RockyEnstitüsünden tan›d›k bir isim olanAmory Lovins de var.

HP’den Dünyan›n En Yeflil Veri Merkezi



Harvardl› fizikçiAlex Wissner-Gross, Google

arama motorundayap›lan standart

bir araman›natmosfere 7 gram

karbondioksitsald›¤›n›

hesaplam›fl.

z›lm›flsa topu topu üç dört tane pencere açt›-¤›n›zda bilgisayar›n›z zorlanmaz, yavaflla-maz veya donmaz. Siz de kazan›rs›n›z dünyada. Bu o kadar önemli bir konu ki Harvardl›fizikçi Alex Wissner-Gross, Google aramamotorunda yap›lan standart bir araman›n at-mosfere 7 gram karbondioksit sald›¤›n› he-saplam›fl. Öte yandan Google, sunucular›n›sanallaflt›rarak bu rakam› 0,2 grama düflür-dü¤ünü aç›klad›.

Sanallaflt›rma sayesinde büyük flirketlerlüzumsuz sunuculardan kurtulabiliyor vegerekli verileri, tek bir ana server bünye-sinde toplayabiliyorlar. Gereksiz sunucu-lardan kurtulman›n en güzel yöntemlerin-den biri de terminal sunucular. Terminalsunucular sayesinde iflyerinizdeki bilgisa-yar kasas› say›s›n› azaltabilir, tek bir termi-nal sayesinde kullan›c›lar için gerekli prog-ramlar› paylafl›ma açabilir, bilgisayarlar›nhaf›zalar›n›n rahatlamas›n› sa¤layabilirsi-niz. Terminal sunucular normal bir PC ka-sas›n›n sadece sekizde biri oran›nda enerjiharc›yor.

Bilgisayarlar›m›zdaki en fazla güç harca-yan parçalardan birinin de video kartlar› ol-du¤unu unutmay›n. H›zl› çal›flan bir grafikkart› demek ayn› zamanda bilgisayar›n›z›n

fahifl miktarda güç tüketmesi demek. Halbu-ki hiç ekran kart› kullanman›za gerek olma-yabilir (tabii oyun düflkünü de¤ilseniz veyahâlâ tetrisle idare ediyorsan›z!). Yine ortakbir terminal, ortak hafif sunucu kullanabilirya da yine de video kart› gerekliyse masaüs-tünde paylafl›lan bir yaz›l›mla sorunu çözebi-lirsiniz. Bütün bu uygulamalar›n d›fl›nda anakart›n›zdaki video göstericisinin performan-s›n› üç boyutlu ve düflü¤e geçirerek daha azgüç harcayabilirsiniz.

Bu y›l›n sonundaCitigroup standartmasaüstübilgisayarlar›nda enerjitasarrufu at›l›m›n›tamamlam›fl olacak. Citibank,yeni serverlar›n›n güçkaynaklar›ndan yüzde 85verimlilik sa¤layaca¤›n› belirtiyor.Bu çal›flmalar kapsam›nda befl y›liçinde Citibank, 52 veri merkezini24’e indirdi. Yürütülen büyüksanallaflt›rma operasyonus›ras›nda flirket güç kaynaklar› ve

so¤utmaekipmanlar›nda yüzde73’lük bir tasarrufsa¤lamay› dabaflarm›fl. Sözkonusu

yat›r›mlar›yla karbon ayak izinde300 tonluk bir düflüfl sa¤lamay›baflaran Citibank, sürdürülebilirlikkonusunda att›¤› bu ad›mlarlaBank Technology News vefinansal araflt›rma kurulufllar›ndanRiskmetric taraf›ndan oluflturulanAmerika’n›n En Yeflil Bankalar›listesinde ilk s›rada yer ald›.

Biliflim Sizi Nas›l Yeflil Banka Yapar?



Bilgi ‹fllem

Görüntü aksamlar›ndaki elektrik sarfiya-t›n› azaltman›n da çeflitli yöntemleri var. Ör-ne¤in normalde LCD ekranlar görüntü içingerekli ›fl›¤› so¤uk katot flüoresanlarla sa¤-larken flimdi art›k elektrik tasarrufu yapabi-len ›fl›k emici diyotlar kullan›labiliyor.

Di¤er her türlü yeflil üründe oldu¤u gibi ye-flil bilgi ifllem ürünleri de yeflil etiketler (eco-label) arac›l›¤›yla denetleniyor. En bilindikecolabel etiketlerinden biri olan Energystar1992 y›l›ndan beri hizmet veriyor. Energy-star, 18 senedir, baflta monitörler olmak üze-re, bilgisayar aksamlar›n›n enerji verimlili¤ikonusundaki baflar›lar›n› test ediyor. Bu ara-da bilgisayarlardaki uyku modu seçene¤i deEnergystar’›n çabalar› sayesinde uygulanma-ya bafllam›fl.

Kat›l›mc›lar›n Üçte ‹kisiyle Canl› Ba¤lant›Yeflil biliflim çal›flmalar›n›n, son iklim kri-ziyle beraber nas›l bir inisiyatif alaca¤› dabüyük önem kazand›. Ekonomik gelifliminküresel standartlar› konusunda en belirle-yici kurumlardan biri olan OECD geçen y›-l›n May›s ay›nda “Biliflim Çevre ve ‹klim De-¤iflikli¤i” bafll›kl› bir konferans düzenledi.Konferansta 200’den fazla kat›l›mc› konufl-tu. Kat›l›mc›lar›n üçte ikisi konferans›n ya-p›ld›¤› Danimarka’ya gelmeyerek tele-kon-ferans yoluyla (bu arada uzaktan iletifliminde karbon emisyonunu azaltmada en ge-çerli yöntemlerden biri olarak kabul edildi-¤ini de belirtmeden geçmeyelim) tebli¤leri-ni sundular.

Toplant›da OECD Genel Sekreteri AngelGurria, küresel sanayinin içine yeflil biliflimteknolojilerinin zerk edilmesiyle, flu andaharcanan enerjinin 10 kat›ndan fazla tasar-ruf edilebilece¤ini belirtti.

Gurria ayr›ca, ak›ll› elektrik flebekesi tasa-r›mlar› sayesinde tüketicilerin elektri¤i pilifllevi gören ak›ll› uygulamalar›n içinde depo-layabileceklerini de hat›rlatt›. Ülkesinin bili-flim stratejisi hakk›nda konuflan Güney Kore‹letiflim Komisyonu Baflkan› Taegun Hyung,kablosuz a¤lar›n yayg›nlaflmas› ve internetband›n›n genifllemesiyle yeflil ekonominincanlanabilece¤ini söyledi. Gerçekten de in-ternet ekonomisinin belkemi¤i say›lan yük-sek h›zl› genifl bant teknolojileri, müflterilerve flirketler aras›nda çift tarafl› enformasyonak›fl›n› sa¤layabiliyor.

Konferans›n kat›l›mc›lar›n›n uzlaflt›klar›en önemli konular aras›nda, özellikle elektrikflebekelerinin düzgün çal›flabilmesi için, özel,kompleks yaz›l›m sistemlerinin gelifltirilme-si de var. Söz konusu yaz›l›mlar› kurulabil-mesinde e¤itim de kritik bir rol oynayacak.

Küresel ›s›nmada yüzde 2’lik paya sahipolan biliflim sektörü, görüldü¤ü üzere soru-nun epeyce büyük bir parças›. Öte yandan bi-liflim, belki de çözümün en aktif parças› ola-bilecek sektörlerin bafl›nda geliyor. Teknolo-jiler hafifledikçe hepimizin yükü giderek ha-fifleyebilir. Tabii dünyan›nki de… m

Hibrid araba kullan›c›lar›na müjde.Microsoft, tüketiciler için enerjiyönetimi yaz›l›m› olan Hohm’uFord’un hibrid arabalar›gelifltirecek Güncellenmifl Hohmyaz›l›mlar› sayesinde hibrid arabasahipleri araçlar›n› ne zaman flarjetmeleri gerekti¤ini takipedebilecekler.

Microsoft CEO’su Steve Ballmer,enerji talebinin giderek artaca¤›naiflaret ederek bu talebin nas›l ak›ll›ve hesapl› bir flekildekarfl›lanabilece¤i çok önemliolacak. Enerji ekosisteminedestek olabilmek için biliflimteknolojileri büyük roloynayacaklar diyor.

Ford’un Hibrid Yaz›l›m› Microsoft’tan



dev buz parças›n›n üzerindekalakalan kutup ay›s›ndan m›etkilendik, yaz› susuz geçir-

dikten sonra nihayet kas›m ay›nda gü-nefl görmenin asl›nda ters bir durumoldu¤unu mu anlad›k nihayet bilinmezama art›k çevreye daha duyarl›, bilinç-li tüketicileriz. En az›ndan öyle birvehmimiz var. Tehlikeli kimyasallar›hayat›m›zda istemiyoruz. Çarfl›, pa-zarda do¤al ürün ar›yoruz. Heyhat,maalesef al›c› uyan›ksa sat›c› her za-man daha uyan›k olmufltur tarih bo-yunca. Üzgünüz ama ac› gerçek bu. Sizyine de müsterih olunuz, derin bir ne-fes al›n›z. 1988 y›l›nda Kanada hükü-meti taraf›ndan kurulmufl olan köklübir ecolabel (yeflil etiket) kurulufluEcologo’nun biz fani tüketiciler içinhaz›rlad›¤› Greenwashing (yeflil bada-na) Günahlar› raporunu okuyunuz.Kurumun ilk Yeflil Badana Günahlar›araflt›rmas› 2008 y›l›nda yay›nlanm›flve sadece Kanada ve ABD ile s›n›rl› tu-tulmufl. 2008 y›l›nda 1018 ürün taran-d›ktan sonra aç›klanan sonuçlarda flir-ketlerin alt› büyük günah› tespit edil-mifl. Öte yandan 2008-2009 sezonun-da yürütülen çal›flmada Avustralya ve‹ngiltere’nin ülke profilleri de var. Enson 2009 y›l›n›n sonunda bas›lan me-tinde günahlar alt›yken yedi olmufl.Son araflt›rmada taranan Kuzey Ame-

Pazarlama

Yeflil Canavar Emrinize Amade

GREENWASH

Yeflil Badanac›lar olarakTürkçeye çevirebilece¤imizGreenwash’cular, yeflilolmayan ürünleri yeflilmiflgibi göstererek sadecetüketicileri kand›rm›yorlar,yeflil ekonominin gelece¤inide tehlikeye at›yorlar. ‹flte Greenwash’›n nedeni ve nas›l›…

Yaz›: Balkan TALU

O

greenwash 4/29/10 1:42 PM Page 67


rika’da yeflil ürün say›s› 2219’a ç›km›fl.2009 raporunda ortaya ç›kan enönemli verilerden biri de Kuzey Ame-rika’da tetkik edilen “yeflil” ürünlerinyüzde 98’inin yedi günahtan en az biri-ni iflledi¤inin ortaya ç›kmas›. ABD veKanada’da sadece 25 ürün tamamengünahs›z bulunmufl.

Yeflil badana en çok çocuklara yöne-lik ürünlerde, kozmetik ve temizlikmalzemelerinde görülüyor. Yeflil ba-danac›lar›n en çok kulland›¤› s›fatlar-dan biri do¤all›k. Halbuki c›va da do-¤ald›r, arsenik de. Dolay›s›yla “yüzde99 do¤al bebek kremi” fleklinde bir ta-n›mlama yapman›n çok da bir manas›yok. Pazarlamac›lar›n yeflil badana ya-parken kullanmay› en çok sevdikleris›fatlardan biri de “do¤ada çözünür-lük.” Tüketiciler, temizlik malzemele-rinde s›kça an›lan bu özelli¤i test edenOECD, ISO ve ASTM (Amerika MaddeTest Derne¤i) gibi sayg›n kurulufllar›nmühür ve iflaretlerini görmediklerimüddetçe bu s›fata çok da itibar etme-meliler.

Domino Tehlikesine Dikkat!Yeflil badanac›, tüketiciler için oldu¤ukadar üreticiler için de büyük bir tehli-ke. Sorun sadece iyi niyetli ve hassastüketicilerin kaz›klanmas› de¤il. Cila-lanm›fl, sahte ürünlerin gerçek yeflilürünlerin önünü t›kama ihtimali sözkonusu. Unutmamak laz›m ki duyarl›tüketici ayn› zamanda k›r›lgan tüketi-cidir. Ald›¤› ürünlerden birinin do¤ayauyumlu olmad›¤›n› fark eden müflteribirdenbire hiçbir ürünün çevreci oldu-¤una inanmamaya bafllayabilir. Ecolo-go yetkilileri böylesi kafa kar›fl›kl›kla-r›n›n domino etkisi yarat›p, piyasaiçindeki sürdürülebilirlik dinami¤ininsekteye u¤ramas›ndan korkuyorlar.Bu nedenle Greenwash’›n yedi ölüm-cül günah› hakk›nda fikir sahibi olmakve üretici de tüketici de olsan›z gözleridört açmak gerekiyor. m

Sakl› ÖdünBu günah› iflleyen arkadafllar, biraz tembel olduklar›ndan olsa gerek, yeflilk›staslardan sadece bir ikisini karfl›laman›n yeterli oldu¤una vehmetmifller.Örne¤in kâ¤›t ürünlerinizin geri dönüfltürülebilir oldu¤unu iddiaediyorsunuz. fiahane, ama birçok peçete ya da tuvalet kâ¤›d› markas›n›nhava ve su emisyonlar›na ve dünyan›n ›s›nmas›na olan katk›s› ne kadard›r?Bu konuda di¤er bir muhteflem örnek de ev yal›t›m malzemeleri. Yal›t›mfirmalar›n›n favori reklam sloganlar›ndan biri de iç mekânlardaki havasirkülasyonunun ne kadar kaliteli oldu¤u ile ilgili. Ancak bu firmalarnedense, üretim süreçleri ve geri dönüflüm gibi bafll›klar hakk›nda pekfazla doyurucu bilgiyi paylaflm›yorlar sosyal paydafllar›yla.

Pazarlama

Yeflil Badanac›lar›n Ölümcül

Günah›“Yedi ölümcül günah” derken, konumuz tabii kiDavid Fincher’›n flahane filmi de¤il. Ama TürkçeyeYeflil Badana olarak çevrilen Greenwash’ungünahlar› da pek masum say›lmaz.

7



Desteksiz At›flGelin bu günah› iflleyen arkadafllara “banabelgelerle gel” diye hayk›ral›m hep beraber.Daha do¤rusu sertifikalarla… fiimdielinizdeki ampulün ambalaj›n› eviripçevirip enerji tasarrufu yapt›¤›na dairbir ›fl›k, bir iflaret arad›¤›n›z› görür gibioluyoruz. fiimdiden cevap verelim,hay›r bakarkör de¤ilsiniz ve hay›r oiflareti bulamayacaks›n›z çünkü azenerji harcad›¤› iddias›nda olanbirçok elektrik-ayd›nlatmafirmas›n›n bu konuyla ilgili birsertifikas› yok. Ayn› sorun kifliselbak›m ürünlerinde de yaflan›yor.Birçok flampuan markas› ürünlerininhayvanlar üzerinde denenmedi¤inedair yeminler edebilir ama bunudestekleyecek herhangi bir elle tutulur kan›tveya veriye sahip de¤iller.

BelirsizlikTamamen yuvarlak laflarla müflteri yanl›fl yönlendiriliyor.Misal geri dönüflüm iflaretini hepimiz tan›yoruz veseviyoruz de¤il mi? Çünkü bu iflareti görünce ürünümüzgeri dönüflümlü anlam›na geliyor ‹yi ama ürünün neresi geridönüflümlü? Esas tuzak soru bu. Ürünün kendisi de geridönüfltürülebilir olabilir ambalaj› da. Hani mutfaklar›n›zdakulland›¤›n›z mumlu kâ¤›tlar var ya. ‹flte onlar›n sadece bindebiri geri dönüflebiliyor. Hadi biraz daha fesatl›k yapal›m.Mesela yazar “kimyasal yok” derken ne demek istiyor? Su dabir kimyasal de¤il midir? Öyledir, ama haflere ilaçlar› de¤ilmiflbiz de yeni ö¤rendik. Zehirli olmas›n bari diyeceksiniz amabu tan›m için de ayn› fley geçerli. Hem suyun hem de tuzuniçinde eser miktarda da olsa zehir vard›r.

Ne Gere¤i Vard› fiimdi?Bu günah› iflleyen arkadafllar› k›saca “Kod Ad› CFC” olarakanabiliriz. “CFC ne ola ki?” diye soran bak›fllar›n›z› görürgibiyiz, kloroflorokarbonun k›saltmas› oluyor kendileri. Haflereilaçlar›ndan, deodorantlara, temizlik maddelerine her türlüüründe kloroflorokarbonlar takriben otuz y›ld›r yasak.Anneleriniz, babalar›n›z falan hat›rlayabilir belki o zamanburalar dutluktu. Daha aç›k bir ifadeyle bunu kimseninsöylemesine gerek yok. Dünya üzerinden silinmifl çiçekmikrobuna karfl› afl›lama kampanyas› yapmakla ayn› fley.

K›rk Kat›r K›rk Sat›rBu taktik ile ürününüzün yeflil özelliklerinden birini

gün yüzüne ç›kar›p tüketicinin dikkatinida¤›tarak daha önemli sorunlar› örtbas

edebilirsiniz. Maksat aksiyon olsundeyip müflterinize organik sigarasatabilirsiniz. “E ne mahsuru var?”diyorsunuz da, hani diyoruz kisigaray› b›rakmay› düflünseniz. Bukategorideki di¤er favorimiz deyeflil haflere ve zararl› ot ilaçlar›.Zorunluluk halinde bu ilaçlarabaflvurabilirsiniz. Di¤erseçenekler aras›nda yeflil olan›da tercih ediyor olabilirsiniz. ‹yiama ya bunlar›n hiçbirine gerek

yoksa?

Alenen Palavra AtmacaAllahtan bu günah› iflleyenlerin say›s›

nispeten az çünkü burada sertifika suiistimali sözkonusu. Örnek vermek gerekirse organik sertifikas›sahibi oldu¤unu söyleyen birçok flampuan markas›

böyle bir sertifikaya sahip de¤il. Ünlü yal›t›mmarkalar›ndan biri, Energystar sertifikas›na sahip

oldu¤unu söylüyor ama Energystar’›n bundan haberi yok.

Sahte Etiket KondurmacaYeflil badana araflt›rmac›lar› ilk defa bu y›l boyan›n alt›n›kaz›d›lar ve birçok markan›n olmayan yeflil etiketlerin iflaret vemühürlerini yaratt›¤›n› tespit ettiler. Sahte etiket kondurmacagünah› ilk defa bu y›l ortaya ç›kt›. Örne¤in Kanadal› bir kâ¤›thavlu markas› kendi kendine küresel ›s›nmayla savaflan biretiket uyduruvermifl. Bu yüzden tüketicilerin yeflil etiketler(ecolabel) konusunda uyan›k olmas› gerekiyor.

Biz günahkâr yeflil badanac›larla dalgam›z› geçedural›m,sürdürülebilirlik büyük tehlike alt›nda. Tüketicilere düflen enbüyük görevlerden biri asla pes etmemek. Yeflil badanac›lara kanmamak için en iyi yöntemlerden birimallar›n üstünde gerçek yeflil sertifikalar aramak. Yedi günah›akl›nda tutmay› baflaran al›c›lar yeterince fleffaf davranmayanmarkalar› an›nda fark edeceklerdir. Yeterince sab›rl› olupgerçekten yeflil olan ürünleri tercih etmekte ›srar edersekpiyasay› da daha yeflil olmaya zorlayabiliriz. Sab›r, sadecebiraz daha sab›r…


ÖÖnncceelliikkllee kkeennddiinniizzddeenn bbiirraazz bbaahhsseeddeerr mmiissiinniizz??‹smim Özgür Konya. 1999 y›l›nda çal›flma ha-yat›na at›ld›m. Ayn› dönemlerde, do¤a sporla-r›na da ilgi duymaya bafllam›flt›m. 2001 y›l›n-da Henkel’de çal›flmaya bafllad›m ve do¤asporlar› da paralelinde devam etti. ‹lk bafllar-da ticari turlarla bir yerlere giderken, bir süresonra dernekler, kulüpler vas›tas›yla gitmeyebafllad›m. 2001-2003 y›llar› benim için haz›r-l›k aflamalar›yd›. Daha sonra ç›tam› biraz dahayükselttim. Trekking’lerden, kamplardan bi-raz daha yüksek irtifa da¤lar›na yöneldim Tür-kiye’de. Türkiye’de ç›kmad›¤›m bir tek Kaç-karlar kald›. 2007’de A¤r› Da¤›’na da ç›kt›m.

Ard›ndan 2008’de bir proje yapt›k. Türki-ye’ye yak›n noktalarda, biraz daha yükseknoktalar› hedefledik. ‹ran bu konuda bizi çokcezbetti, faaliyet raporlar›n› okuduk ve sekizkiflilik bir ekiple ‹ran’a gittik. Ekip ‹stanbulDa¤c›l›k Kulübü üyelerinden olufluyordu.Ben ayn› zamanda ‹stanbul Da¤c›l›k Kulü-bünün (‹DAK) kurucu üyelerindenim ve budönem de baflkanl›¤›n› yap›yorum. ‹DAK ileberaber ‹ran’a gittik. Savalan Da¤› (Tebriz-4871 metre) ve Demavend Da¤›na (Tahran-5670 metre) ç›kt›k.

Döndükten sonra yurtd›fl› faaliyetlerkonusunda biraz daha ufkumuzu geniflletme-ye karar verdik. Ekibimiz 2009 senesinde Gür-


Sosyal Sorumluluk

Henkel’den TemizDa¤ ProjesiHenkel çal›flanlar›ndan Özgür Konya, “yar›na biretki yaratmaya” karar verdi. ‹stanbul Da¤c›l›kKulübü yöneticisi de olan Konya, bir ‹ran gezisindeda¤larda gördü¤ü çöp y›¤›nlar›ndan etkilendi veTürkiye’nin da¤lar›n› temiz tutmay› amaçlayan birproje gelifltirdi. fiimdi yüzün üzerinde Henkelçal›flan› hem do¤a gezileri yap›yor, hem de do¤aparkurlar›n› temiz tutmak için u¤rafl›yor.

RRööppoorrttaajj:: BBaarr››flfl DDOO⁄⁄RRUUFFoottoo¤¤rraaff:: AArrttüürr BBÜÜYYÜÜKKTTAAfifiÇÇIIYYAANN

henkel t 4/29/10 1:43 PM Page 70


Henkel çal›flanlar›n›netkinlikleri, ‹ranDa¤lar›ndan Alada¤lara,Adapazar› yaylalar›ndan‹stanbul Adalar›na kadaruzan›yor...

cistan’a gitti. Seviyemizi de bir kademe yuka-r›ya ç›kartmaya bafllad›k. Art›k hedefimiz6000 metrelik yüksekliklerdi. 2010’da da he-defimiz 7000 metrelik da¤lara t›rmanmakistiyoruz.

Bu çal›flmalar›m›zda da Henkel’den çok bü-yük destek ald›k. Biz de orada çekti¤imiz fo-to¤raflar›, yapt›¤›m›z t›rman›fllar›n belgeleri-ni derledik ve bir sunum haline getirdik; flirke-te sunduk. fiirkete sunduktan sonra, yavafl ya-vafl flirketteki arkadafllar›m›z “Biz de bir fleyyapabilir miyiz?” diye sormaya bafllad›lar.

SSiizz oo zzaammaannaa kkaaddaarr bbiirreeyysseell ffaaaalliiyyeett ggöösstteerrii--yyoorrdduunnuuzz……Bireysel ve ‹DAK ile beraber. ‹ran’dan döndük-ten sonra, birkaç tane trekking yapt›k ve bunaHenkel’den çok büyük kat›l›m oldu. 2008’deböyle iki tane faaliyet yapt›k; birine 50’nin, di-¤erine de 80’in üzerinde kifli kat›ld›. ‹stanbul’ayak›n co¤rafyalardaki bu trekking faaliyetle-riyle, daha önce da¤a ç›kmam›fl, do¤ay› tan›-mayan arkadafllar›m›z› konuya ›s›nd›rmak vebiraz da neler yapabilece¤imizi görmek iste-dik. Ama insanlar bizim düflündü¤ümüzdençok çabuk benimsediler faaliyetleri. Daha ev-vel, ben gider gelir yazard›m raporlar›m›, flir-ketten arkadafllara da atard›m; pek fazla insanilgilenmezdi. Ama o güne kadar “Ne iflin varda¤larda?” diyen arkadafllar bile ifle ›s›nmayabafllad›lar.

PPeekkii,, TTeemmiizz DDaa¤¤ PPrroojjeessii nnaass››ll oorrttaayyaa çç››kktt››??‹ran’dan döndükten sonra, izlenimlerimizi to-parlarken, oradaki riskleri de gündeme getir-meye karar verdik. ‹ran’›n çok güzel bir do¤as›var. Do¤a sporlar› konusunda çok ileridelerbizden, Çok iyi da¤c›lar› var. Ayr›ca da¤lar› çokgüzel organize edilmifl. Da¤ evleri, ç›k›fl par-kurlar›… Bunlar çok güzel kitapç›k haline geti-rilmifl, federasyon her yere da¤ evleri yapm›flki, bu Türkiye’de sadece Ni¤de Alada¤lar ve Er-ciyes’te vard›r. A¤r› Da¤›’nda bile daha yoktur.

Çok güzel fleyler gördük ‹ran’da ama çok bü-yük de bir kirlilik gördük. Da¤lar çöplerle dol-mufltu. Öyle ki, yolunuzu kaybetseniz çöpleritakip ederek zirveye ulaflabilirsiniz veya kam-pa dönebilirsiniz.

Türkiye’ye geldikten sonra, bunun üzerinedüflündük. Bizde daha böyle bir kirlik yok amada¤c›l›¤a ilgi giderek art›yor. Dolay›s›yla kirli-li¤in de artaca¤› aç›k. Bunun önüne flimdidennas›l geçebiliriz diye düflündük ve bir proje ha-z›rlad›k. ‹DAK zaten da¤lara faaliyet düzenli-yor; bu faaliyetlerden dönüflte rotalardakiçöpleri toplayal›m dedik. ‹kincisi yak›n yerler-de, insanlar›n çok gitti¤i Kerpe sahili, Büyüka-da gibi yerlerde denizden gelen veya denizeat›lm›fl çöpleri toplamak gibi kendimize birhedef koyduk.

NNaass››ll bbaaflflllaatttt››nn››zz PPrroojjeeyyii??Henkel’in, tüm dünyada uygulamaya bafllad›-¤›, MIT projeleri (Make an Impact on Tomor-row-Yar›na Bir Katk› Sa¤la) var. Bu projeyleçal›flanlar›n›n haz›rlad›¤› çeflitli Sosyal sorum-luluk giriflimlerine destek sa¤l›yor. Biz de buçal›flmam›z› MIT kapsam›nda flirketle paylafl-t›k ve Henkel de bizim bu projemizi destekle-meye karar verdi. Ancak burada önemli nokta



Sosyal Sorumluluk

“Gezidönüfllerinde

rotalardan çöp toplamaya

da devam ettik. Ve bu, flirkette

bir kültür halinegeldi”

flirketten bu olaya kat›l›m olup olmayaca¤›yd›.Tamam, biz kulüp olarak gidece¤iz ama flirket-ten faaliyete bir kat›l›m olacak m› bakal›m?

Biz de bir tak›m faaliyetler düzenlemeyebafllad›k. Gördük ki, kat›l›m çok fazla. ‹nsan-lar flirket içerisinde çok önem verdiler bu ko-nuya, çok destek verdiler. Ve iflin flekli de bi-raz de¤iflti.

NNaass››ll ddee¤¤iiflflttii??fiimdi biz sizinle birlikte Kerpe’ye gidelim, birsaat içerisinde çok rahatl›kla 70-80 çuval çöptoplayabiliriz. Bunlar temiz çöpler, denizdengelmifl, y›kanm›fl falan… At›k, pet flifleler falan.Çok fazla insan gücüne de gerek yok, iki kifliyüzlerce çuval toplayabiliriz bir iki saat içeri-sinde. Fakat bu bir bilinç yaratmayacak, yanibiz toplad›¤›m›zla kalaca¤›z. Çöpler de gelme-ye devam edecek. “Tamam, biz bunu yapal›mama asl›nda önemli olan mümkün oldu¤u ka-dar çok insan› do¤aya götürmek” diye düflün-dük. fiimdiye kadar do¤aya gitmemifl insanlaroralar› görsünler; çevre kirlili¤ini, do¤a kirlili-¤ini sadece gazete sütunlar›nda okuyan insan-

lar olay›n biraz fark›na vars›nlar. Kirlenen ne,neresi, niçin kirleniyor? Dolay›s›yla biz faali-yetler koymaya bafllad›k, trekking say›lar›m›z›ço¤altt›k, kat›l›mlar da artt›. Gezi dönüfllerin-de rotalardan çöp toplama olay›na da devamettik. Ve bu, flirkette bir kültür haline geldi. Bi-zim en önem verdi¤imiz sürdürülebilirlik olay›burada devreye girdi, faaliyetler birbirini ard›-n› do¤al olarak takip etti. Bir faaliyetten dö-nüflte, “bir sonraki ay nereye gidiyoruz?” diyesormaya bafllad› insanlar. Dolay›s›yla on iki ayiçerisinde, on üç tane do¤a faaliyeti yapt›k.Bunlar›n içerisinde trekking de var, bisiklet devar, Ni¤de Alada¤lar’da yüksek irtifa t›rman›fl›da var.

22001100’’ddaa nneelleerr yyaappaaccaakkss››nn››zz??Bu sene bir hedef daha koyduk: Bu da çocuk-lara yönelik. Bu sefer de flirket çal›flanlar›n›nçocuklar›n› do¤aya götürmeye karar verdik.23 Nisan’da bafll›yoruz. Kirlili¤i biraz da ço-cuklara anlatal›m. Sahay› onlara açal›m, on-lar çöpleri toplas›nlar, biraz daha ifli yaparaksorumluluk üstlensinler istedik. Bunu ger-çeklefltirece¤iz bu y›l. Bu y›lki hedeflerimiz-den bir tanesi de A¤r› Da¤› t›rman›fl›. Yüksekirtifal› da¤lara t›rmanabilecek 10’un üzerin-de arkadafl›m›z var. Henkel çal›flanlar› ola-rak, A¤r› Da¤›’na ç›kmaya karar verdiler. Do-lay›s›yla a¤ustos ay›nda böyle bir niyetimizvar, ki bu konuda insan kaynaklar› ve kurum-sal iletiflim bölümlerimizden de çok büyükdestek al›yoruz. m



Paul Hawken’in “TicaretinEkolojisi” kitab›, daha birçokkifli gibi, Ray Anderson’un dahayat›n› de¤ifltirdi.Anderson’un “Yeni Hayat”›,tamamen sürdürülebilirlik veekoloji ilkeleri üzerinekurulacakt›...

ay Anderson, hayat›n›n 54 y›l›n› ifl veendüstri dünyas›n›n içinde geçirmiflbir mühendis ve ifladam›. Hikâyesi-

nin neden ilginç oldu¤unu anlamak içinse enbafla dönmek gerekiyor. 1956 y›l›nda GeorgiaTeknoloji Enstitüsünden endüstri mühendisiolarak mezun olan Anderson, 14 y›ldan uzunbir süre boyunca pek çok flirkette çal›fl›r.1976 y›l›nda giriflimcili¤e el atmaya karar ve-rip, iflletmeler ve konutlar için modüler hal›-lar üreten flirketi Interface’i kurar. Rekabetinyüksek, kâr pay›n›nsa düflük oldu¤u bu en-düstri dal›nda, milyar dolarl›k bir flirkete sa-hip olma hayaliyle yola ç›kan Anderson o y›l-lar› kendisi anlat›yor: “Tek istedi¤im ayaktakalmakt›. Dünyaya neler yapt›¤›m›z hakk›n-da tek bir kere bile kafa yormam›flt›m.” Hal›imalat›nda dünya birincisi olma hedefindenbaflka bir fley düflünemez bir halde, üretiminyüzlerce galon at›k suya ve çevre kirlili¤ineyol açan dokuz yüze yak›n maddeye mal ol-mas›n› pek de umursamaz.1994 yaz›nda flirketinin çevreye dair vizyo-nuyla ilgili bir konuflma yapmas› gereken An-derson, birkaç parlak fikir bulma umuduylaPaul Hawken’›n The Ecology of Commerce(Ticaretin Ekolojisi) kitab›n› okumaya bafllar.Y›llar boyunca dünyan›n dört bir taraf›ndayapt›¤› yüzlerce konuflmas›nda bahsetti¤i,kendi deyimiyle, gö¤süne bir m›zrak gibi sap-lanan, gözlerini açan, ayaklar›n›n alt›ndaki


Yeflil Guru

Ya¤mac›dan Kurtar›c›ya

Ray Anderson

‹lk bak›flta hikâyenin hiç deilginç bir taraf› yok; pek dematah olmayan bir filmin özetigibi neredeyse. Üniversitedenyeni mezun olan mühendisgenç, hayat›n›n 14 y›l›n› farkl›flirketlerde çeflitlipozisyonlarda çal›flarakgeçirdikten sonra, gününbirinde kendi flirketinikurmaya karar verir. Aradan20 y›l geçer. Bir gün bir kitapokur ve dünyaya bak›fl›tümden de¤iflir.

YYaazz››:: ‹‹ddiill ÇÇEETT‹‹NN

R

ray anderson 4/29/10 1:51 PM Page 74




Yeflil Guru

Ray Anderson’›n flirketiInterface, hal›lar›n nakliyat›ndakullan›lan araçlar›n yaratt›¤›çevre kirlili¤ini telafi etmekiçin a¤aç dikmeçal›flmalar›nda bulunuyor.

topra¤› yerinden eden ve bütün hayat›n› de-¤ifltiren kitap iflte budur. Hawken’›n argüma-n›n›n ilk k›sm› tan›d›kt›r: ifl ve endüstri dün-yas› yaflad›¤›m›z gezegeni mahvetmektedir.Argüman›n Anderson’› derinden etkileyenk›sm› ise ilkini takip eden cümlede gizlidir:Dünyay› bu karmafladan kurtarabilecek ka-dar güçlü olanlar sadece ifl ve endüstri dün-yas›n›n liderleridir. Hawken kitab›nda An-derson’› dünyay› ya¤malamakla itham et-mekten de geri kalmaz.

Anderson kitab› okuduktan sonra Interfa-ce’te köklü bir de¤iflim yapmaya karar verir.

1995’te flirket çal›flanlar›yla beraber yeni birplan haz›rlarlar. ‹fle, Interface’in o zamanakadarki özelliklerini belirlemekle bafllarlar.Buna göre Interface, topraktan hammaddeç›karan, “al-yap-israf et” çizgisel iflleyiflinesahip, fosil yak›tlardan elde edilen enerjiyleçal›flan, iflgücü verimlili¤i odakl› bir flirkettir.Haz›rlad›klar› yeni plana göreyse, Interface’i,topraktan hammadde ç›karmak yerine yeni-lenebilirli¤e yönelmifl, çizgiselden ziyadedöngüsel, fosil yak›t enerjisi yerine günefl gi-bi yenilenebilir bir enerjiyle iflleyen, israftabulunmayan, iflgücü verimlili¤inin yerinekaynak verimlili¤ini koyan bir flirkete dönüfl-türmeye karar verirler. Bütün bu sürecin enilginç yan›ysa, Anderson’›n ve di¤er Interfaceçal›flanlar›n›n bir kitaptan bu kadar etkilenipbir hevesle yepyeni bir düzen kurmaya kararveren romantikler olarak kalmaktansa (nede olsa modern dünyada böylesi çok daha ta-n›d›k bir görüntü), bu plan› bunca y›ld›r uy-gulamalar›ndaki ›srar olabilir.

Sürdürülebilirlik Da¤›1995’te haz›rlanan yeni plan›n ard›ndan sür-dürülebilirlik Interface için bafll› bafl›na biramaca dönüflür. Anderson, sürdürülebilirli¤i“yerkürenin h›zla ve do¤al yollarla yenileye-medi¤i hiçbir fley almamak ve biyosfere hiç-bir zarar vermemek” olarak tan›ml›yor. In-terface’in sürdürülebilirli¤e dair ulaflmak is-tedi¤i ve Mission Zero (Görev S›f›r) olarak

1

2

3

4

5

6

7

At›klar›n Islah Edilmesi

Emisyonlar›n Azalt›lmas›

Yenilenebilir Enerji

Döngüyü Tamamlama

Kaynak VerimlilikliUlaflt›rma

Paydafllar›Duyarl›laflt›rma

Ticareti YenidenTasarlama

Ray Anderson hery›l dünyan›n dörtbir yan›nda 100’ünüzerinde konuflmayaparak, kendiserüvenini vesürdürülebilirlik içinneleryap›labilece¤inianlat›yor.Konuflmalar›ndansa¤lanan geliri,gelecek kuflaklar›n okullar›ndasürdürülebilirlik hakk›nda e¤itimgörebilmeleri için çal›flanInterface Çevre Vakf›naba¤›fll›yor. Bu konuflmalar

neticesinde yazm›fl oldu¤u ikide kitab› var: Mid CourseCorrection: Toward aSustainable Enterprise: TheInterface Model (YolunOrtas›nda Islah:Sürdürülebilinir BirGiriflimcili¤e Do¤ru:Interface Modeli) veConfessions of a RadicalIndustrialist: Profits,

People, Purpose – DoingBusiness by Respecting theEarth (Radikal Bir Sanayicinin‹tiraflar›: Kâr, ‹nsanlar, Amaç –Dünyaya Sayg› Duyarak ‹flYapmak)

“Radikal Bir Sanayicinin ‹tiraflar›”



Anderson,sürdürülebilirli¤i“yerkürenin h›zla vedo¤al yollarlayenileyemedi¤i hiçbirfley almamak vebiyosfere hiçbir zararvermemek” olaraktan›ml›yor.

adland›rd›¤› nihai hedef, yerküreye s›f›r etki-de bulunup, s›f›r iz b›rakmak. Bu hedefe ulafl-mak için belirledikleri yedi aflamal› bir Sür-dürülebilirlik Da¤› flemas› var. Anderson’agöre bu da¤ t›pk› Everest’e benzese de, t›r-man›lmas› çok daha zor. Da¤›n ilk aflamas›n-da israf› iflleyiflin her alan›nda tamamen or-tadan kald›rmak bulunuyor. Bu aflama, kulla-n›lan kaynak miktar›n›n azalt›lmas› ve basit-lefltirilmesi, böylece daha önceden israf olanfleylerin yeni kaynaklara dönüfltürülmesiiçin, ürünlerin ve üretim süreçlerinin en bafl-tan tasarlanmas›n› içeriyor. ‹kinci aflamaemisyon hakk›nda. Bu aflamada ürünler,araçlar ve tesisler, içerdikleri bütün zehirlimaddelerden ar›nd›r›l›rken, bacas› ve at›k suborular› olmayan ve tehlikeli at›klar üretme-yen fabrikalar yap›l›yor.

Ticareti Yeni Bafltan Tasarla!Da¤›n üçüncü aflamas›nda yenilenebilirenerji var. Interface bütün tesislerini sadecegünefl, rüzgâr, çöplük gaz›, biokütle, jeoter-mal, gelgit gibi yenilenebilir enerjilerle ifllerhale getirmeyi hedefliyor. Döngü tamamla-makla ilgili olan dördüncü aflamayla, sente-tik malzemelerin geri dönüflümünü sa¤la-mak, at›klar› de¤erli hammaddeler haline ge-tirmek ve organik malzemeleri, do¤al sis-temlerine geri dönebilmeleri için saf haldeb›rakmak amac›yla ürünleri ve üretim süreç-lerini yeniden tasarlamak kastediliyor. Be-flinci aflama, at›klar› ve emisyonlar› ortadankald›rmak için kiflilerin ve ürünlerin ulafl›m›-n› verimli bir biçimde sa¤lamay› kaps›yor.Bütün ilgili taraflar› konuya duyarl› hale ge-tirmekle ilgili olan alt›nc› aflama, çal›flanlar-dan ortaklara, tedarikçilerden müflterilere,yat›r›mc›lardan topluluklara herkesin yafla-m›n› iyilefltirmek için, sürdürebilirlik ilkele-riyle iflleyen bir kültür yaratmay› hedefliyor.Yedinci ve son aflamaysa, ticaretin yeni bafl-tan tasarlanmas›yla ilgili. Buna göre Interfa-ce, kendini bir hal› imalatç›s› yerine hizmetsa¤lay›c›s› olarak yeniden tan›ml›yor ve sür-dürülebilirlik temelli bir ticaret oluflturabil-mek için müflterileriyle olan iliflkisini yenibafltan flekillendiriyor. Interface’in, ‘sonu ol-

mayan ihtiyaçlar’ alg›s› yaratmay› hedefle-yen klasik bir flirket olmaktan ç›k›p, müflteri-lerinden eski hal›lar›n› toplayarak bunlardanyeni hal›lar imal etmesini buna örnek olarakgöstermek mümkün.

Anderson Sürdürebilirlik Da¤›’n›n zirvesi-ne ulafl›p s›f›r iz b›rakmakla ilgili amaçlar›naulaflmak için 2020 y›l›n› hedef belirledikleri-ni söylüyor. Plan›n uygulanmaya bafllanma-s›ndan itibaren baflar›lanlarsa oldukça etki-leyici. 1995’ten bu yana yürürlükte olan buplan sayesinde, su kullan›m› yüzde 74, seragaz› emisyonlar› ton bafl›na yüzde 71, fosilyak›t enerjisi yüzde 60 ve üretim birimi bafl›-na toplam enerji kullan›m› yüzde 44 azalm›fldurumda. Bunun yan› s›ra, fabrika bacalar›-n›n üçte biri ve at›k su borular›n›n yüzde 70’ikapat›lm›fl. Üretimde kullan›lan toplamenerjinin yüzde 30’u yenilenebilinir enerjikaynaklar›ndan, hammaddelerin yüzde35’iyse geri dönüfltürülmüfl malzemelerdensa¤lan›yor. Çöpe at›lan malzeme miktar› iseyüzde 80 oran›nda düflmüfl. Anderson, s›f›risraf peflindeki bu yolculuklar› sayesinde, In-terface’in daha önceki iflleyifline göre 400milyon dolarl›k sarfiyat› önlemifl olduklar›n›,bunun Interface’i dönüfltürmek için yap›lanbütün masraflar› karfl›lad›¤›n›, üstüne üstlüksat›fllar›n üçte iki oran›nda artmas› ve kâr›n-sa ikiye katlanmas› sayesinde, piyasadaki di-¤er hal› imalatç›lar›n›n önüne geçtiklerinianlat›yor. Anderson’›n finansal baflar›s›, çev-recilik ve kazanç aras›nda tercih yapmakla il-gili miti de böylece yalanlam›fl oluyor.



Yeflil Guru

“Küstahl›k olsun diye

söylemiyorum;ancak endüstriyel

sistem, etraf›n›zdagörebilece¤iniz

harikulade modernürünlere ra¤men o

kadar ça¤d›fl› birhalde ki, her fleyi

300 y›l önceyap›ld›¤› gibi

yapmaya devamediyorlar”

Ezber Bozan ‹fladam›Ray Anderson’›, kelimelerin dokunufluylabambaflka bir insana dönüflüvermifl, ifladam›kimli¤ini bir kenara at›p ellerini topra¤a dal-d›rm›fl bir çevreci olarak romantiklefltirmekpek do¤ru olmaz. Anderson, Hawken’›n kita-b›n› bitirip kapa¤›n› kapatt›¤›nda hâlâ tam birifladam›yd›, çünkü ilk fark etti¤i fleylerden bi-ri hal› imalat›nda ortaya ç›kan ve çevreye za-rar veren bütün o at›klar›n ayn› zamandamaddi birer israf da oldu¤uydu. Interface’tegerçeklefltirdi¤i bütün o dönüflümlerin neti-cesinde kurtuldu¤u masraflar› ve elde etti¤ikârlar› gördükten sonra, sürdürülebilirlik

gayretinin sadece yap›lmas› do¤ru olan de¤il,ayn› zamanda yap›lmas› ak›ll›ca olan fley ol-du¤unu söyleyen de yine kendisiydi.

Ancak, çevrecilikle maddi kazanç aras›ndakurdu¤u bu iliflki, Anderson’›n ezber bozanbir taraf› olmad›¤› anlam›na gelmiyor. “Yar›-n›n çocuklar›” tabiri her ne kadar dillere pe-lesenk olmufl olsa da, kendisi gibi insanlar›nbir gün hapse at›laca¤›n›, çünkü h›rs›zl›¤›nbir suç oldu¤unu, çocuklar›n gelece¤indençalman›n da bir gün h›rs›zl›k olarak tan›mla-naca¤›n› söylerken, o çocuklar›n yüzüne ba-karak konufluyor. Bir ifladam›ndan hiç bek-lenmeyece¤i üzere, zenginlik ve refah kav-ramlar›n›n içeri¤inin de¤iflmesinin ve “dahaaz eflyayla daha fazla mutlu olmak” alg›s›n›nyayg›nlaflmas›n›n bütün bir uygarl›¤› ve eko-nomik sistemi nas›l da yeniden flekillendire-ce¤ini anlat›rken heyecanlan›yor. Bu güzelmavi ve yeflil gezegene yapt›¤›m›z k›sac›k zi-yarette ya ona zarar verebilece¤imizi ya dayard›m edebilece¤imizi, meselenin sadeceinsanl›¤›n süreklili¤i de¤il, bütün bir yaflam-sal a¤ örgüsüyle ilgili oldu¤unu üstüne basabasa anlat›yor. Dünyan›n ve insanl›¤›n gele-ce¤i hakk›nda söyledi¤i bütün bu güzel söz-ler, rakipleri aras›nda birinci s›raya yerlefl-mifl bir flirketin patronu olarak duydu¤u öz-güveni gölgelemiyor pek tabii. Günümüzdeçevrecilik kimi ifl çevreleri taraf›ndan inatlailerlemenin z›dd› olarak alg›lansa da, Ander-son onlarla bir nevi alay ediyor: “Günümüzdeetrafa bir göz atmak ve yapmaya çal›flt›¤›m›zfleyle ilgili rol modelleri bulmak çok zor. Sa-n›r›m benim bir rol modeli olmam çok dahamuhtemel. Bunu küstahl›k olsun diye söyle-miyorum; sadece, endüstriyel sistem, etraf›-n›zda görebilece¤iniz harikulade modernürünlere ra¤men o kadar ça¤d›fl› bir halde ki,herfleyi 300 y›l önce yap›ld›¤› gibi yapmayadevam ediyorlar.”

Paul Hawken ise bir zamanlar dünyay› ya¤-malamakla itham etti¤i Ray Anderson için ar-t›k flunlar› söylüyor: “Bu dünyada umuda öle-siye ihtiyac›m›z var. Ama e¤er umut inand›r›c›ve güven verici olmal›ysa, gerçeklikle do¤ru-dan temasa geçmelidir. Bunu kimse Ray An-derson’dan daha iyi yapamaz.” m

Ray Anderson gösterdi¤ibaflar›lar neticesinde 1996 y›l›ndaMilenyum Ödülünü MihailGorbaçov ve Global Green’denald›. Ernst&Young ve Forbesdergisi taraf›ndan Y›l›n Giriflimcisiilan edildi. 1997’de, BeyazSaray’a çevre politikalar›yla ilgilitavsiyeler veren Bill Clinton’›nSürdürülebilinir Kalk›nmaDan›flma Kuruluna eflbaflkanolarak atand›. fiirketi Interface,Fortune dergisi taraf›ndan 1997ve 1998’de ‘Çal›flmak ‹çin

Amerika’daki En ‹yi 100 fiirket”aras›nda gösterildi. 2001 y›l›ndaiki sayg›de¤er üniversiteden ald›¤›fahri doktora unvan›n›n yan› s›ra,George ve Cynthia MitchellSürdürülebilir Kalk›nmaUluslararas› Ödülüne lay›kgörüldü. 2007’de ad› TIMEUluslararas› taraf›ndan “ÇevreninKahramanlar›” aras›nda an›ld›.Anderson, Obama yönetiminesunulan 100 günlük bir eylemplan› olan Baflbakanl›k ‹klimEylem Plan›’n›n da mimar›…

Bir Çevre Kahraman›: Anderson




limizdeki dokümana dönüp dö-nüp bir daha bak›yoruz. Kayse-ri’den bir Türk firmas›, günefl

enerjisi sektöründe, dünyan›n en bü-yük 20 flirketi aras›na girmifl; dahas›beflinci olmay› baflarm›fl. Gözlerimiziovuflturup tekrar bak›yoruz: Evet do¤-ru. Listede günefl enerjisi alan›ndadünya liderliklerini ispatlam›fl Dani-marka, Yunanistan, Brezilya, Avus-tralya, Çin ve ‹srail’den firmalar var.Ve hepsi de Ezinç Metal yaz›s›n›n al-t›nda.

‹nsan›n inanas› gelmiyor ama do¤-ru. Hay›r, Türk firmalar›n›n rekabetgüçlerine, ülkemizin insan›n›n yete-neklerine inanmamaktan de¤il flafl-k›nl›¤›m›z. Evet, bir günefl ülkesiyiz;

Baflar› Öyküsü

Günefl Enerjisinde Dünya Beflincisi

EZ‹NÇ METAL

Kayseri’den bir firma buy›l günefl kolektörlerinin 3 milyonuncumetrekaresini üretti vedev uluslararas› firmalar›geçerek bu alanda dünyabeflincili¤ini elde etti.Tam 80 ülkeye ihracatyapmay› ve ulusal pazarada liderlik etmeyi baflaranEzinç Metal, tabii kiEKOIQ’nun nazar›ndankaçmad›. Okuyun,sevinin, gurur duyun…

E evet h›zl›, dinamik bir ekonomiye sa-hibiz. Anadolu’dan ç›kan “kaplanlara”da aflinay›z ama günefl enerjisi alan›n-da bu tür bir baflar› bizi yine de flafl›rt›-yor. Çünkü bu ligde bafla oynayan he-men tüm ülkelerde devlet deste¤i ve

ezinc metal 4/29/10 1:53 PM Page 80


sübvansiyonu bulunuyor. Yenilenebi-lir enerji alan› olarak görülen güneflleilgili çal›flmalar özel bir ilgiyle destek-leniyor. Bizde ise, yasa uzun zamand›rMeclisteki bir dosyan›n içinde yat›yor.Firmalar, yat›r›mc›lar daha ne kadarsüre bekleyebileceklerinin hesab›n›yap›yor. Ama Kayserili bir firma kalk›-yor, toplam kolektör üretimini üç mil-yonuncu metrekaresine tafl›yor. Ger-çekten biraz flafl›rt›c›, biraz da cesaretverici bir haber.

2009’da 10 Yeni ÜlkeEzinç A.fi. yeni bir firma de¤il. 1978 y›-l›nda Nurullah Ezinç taraf›ndan temel-leri at›lm›fl ama as›l kurulufl tarihi ola-rak 1983 y›l› geçiyor. Ve adam olacakçocuk misali h›zla büyümüfl; ilk güneflkolektörü ihracat›n› da çok geçmeden,1994 y›l›nda gerçeklefltirmifl. Bu sade-ce Ezinç’in ilk ihracat› olarak de¤il,Türkiye’nin de ilk günefl kolektörü ih-racat› olarak tarihe geçmifl.

O günden bu yana Ezinç Metal istik-rarl› büyümesini sürdürmüfl. Yurtiçipazarda lider konumdaki flirketin yet-kilileri, y›llara göre de¤iflmekle birlik-te, y›ll›k üretimin yüzde 60’›n›n yurtiçipazara gitti¤ini belirtiyorlar.

fiu anda ulusal pazar› büyük orandayönlendiren konumdaki Ezinç Metal,ihracat yapt›¤› ülkelerin say›s›n› dadurmadan art›r›yor. 2009 y›l›nda 10yeni ülkenin eklenmesiyle bu say›n›n80’i buldu¤unu söylesek, flafl›r›r m›s›-n›z? ‹hracat kalemleri içinde ise sadecegünefl kolektörleri de¤il, boyler, güneflpili ve panel radyatör de bulunuyor.

Peki, nerelere ihraç ediyor EzinçMetal bu ürünleri? fiirketin Genel Mü-dürü Hakan Alafl, bu sorumuzu flöyleyan›tl›yor: “A¤›rl›kl› olarak AB üyesiülkelere ihraç etmekle birlikte, ABD,Ortado¤u ve Afrika ülkelerine de hery›l artan bir ihracat› hacmimiz var.”Alafl, “Günefl ›fl›n›m› bizim ülkemizdeazald›¤›nda baflka ülkelerde art›yor.Yenilenebilir enerji kaynaklar›ndanolan günefl enerjisinin çevresel ve eko-nomik aç›dan önemi de art›yor. ‘Güne-

Ezinç Metal Genel Müdürü Hakan Alafl, y›ll›k üretim kapasitelerinin bugün 400 bin metrekarekolektör ve 55 bin adet s›caksu tank›n› buldu¤unu söylüyor.



Baflar› Öyküsü

Ezinç, 31 Bin TonCO2’ya Karfl›

Ezinç’in üretti¤i y›ll›k 400 binmetrekare kolektörün, biry›lda sa¤lad›¤› çevresel faydave tasarruf çok çarp›c›rakamlar ortaya koyuyor.

b 400.000 m2 günefl enerjisipanelinin üretti¤i enerji 49 bin tonodun tasarrufuna eflit. Bu da 38bin yetiflkin çam a¤ac›n›nkesilmekten kurtar›lmas› demektir.

b 400.000 m2 günefl enerjisipanelinin üretti¤i enerji ile 27.500ton linyit kömürü kullan›m›engellenmifl oluyor.

b 400.000 m2 günefl enerjisipaneli kullan›m› ile 10.000 tonfuel-oil ya da 10.400.000 m3

do¤algaz ya da 7.800.000 m3

LPG (bu da 665.000 adet 12kilograml›k mutfak tüpü demektir)tasarrufu yap›labiliyor.

b 400.000 m2günefl enerjisipaneli ile 9.300 ton motorintasarrufuna denk geliyor.

b En önemlisi 400.000 m2 güneflenerjisi paneli 31 bin tonkarbondioksit sal›m›n› önleyerekküresel ›s›nma konusunda ciddibir pozitif etki yarat›yor.

fli Batmayan’ bu sektörde Ezinç olaraketkinli¤imizi korumak ad›na Ar-Ge ça-l›flmalar›na yat›r›m yapmaya devamediyoruz” diyor.

2010 ilk çeyre¤inde yüzde 12 ora-n›nda büyüyerek bu alandaki pazar›n›daha da geniflleten ve 350 çal›flana sa-hip olan Ezinç Metal bu y›l günefl ko-lektörlerinin tam 3 milyonuncu met-rekaresini üretmifl. Bu inan›lmaz ra-kam da flirketin, sayg›n uluslararas›sektörel yay›nlardan Sun&WindEnergy Dergisi’nin 56 ülkeyi kapsayanaraflt›rmas›nda dünyan›n 5. büyük gü-nefl enerjisi flirketi olmas›n› sa¤lam›fl.

Ama Ezinç’in baflar›lar› bunlarla das›n›rl› de¤il. fiirket, geçti¤imiz aylarda

dünya literatüründe büyük öneme sa-hip olan ABD Enerji Bakanl›¤›n›nEnergy Star program› çerçevesindesertifikaland›r›lmaya da hak kazan-m›fl. Çevre korumaya ve enerji tasar-rufuna önem veren ürünlere verilenEnergy Star sertifikas›n› do¤al sirkü-lasyonlu ürünler kategorisinde dünya-da ilk alan flirket olmufl. Ezinç, Türki-ye’de de bu sertifikay› alan ilk güneflenerjili su ›s›tma sistemleri üreticisiolmufl.

Baflar›n›n S›rr›: Do¤ru PazarKonumland›rmas›Peki, bu baflar›n›n arkas›nda ne var?Kayseri’den ç›kan bir flirket nas›l dün-


EKOIQKorusu 406

Fidana Ulaflt›

Her say› için 203 fidan...

ya liginde bafla güreflebiliyor? fiirketin Genel Müdü-rü Hakan Alafl, öncelikle ürünlerinin dünya pazar›n-da baflar›l› konumland›r›lmas›na vurgu yap›yor.“Her ülkede farkl› iklim flartlar› vard›r ve bu nedenleayn› ürün farkl› ülkelerde baflar›l› olam›yor. Öncelik-le ülkenin flartlar›na en uygun olan ürünü belirlemekveya böyle bir ürünü daha önce üretmediysek tasar-lay›p üretmek gerekiyor.”

Peki, teknoloji kendilerinin mi? Yoksa transfer miediyorlar? Hakan Alafl, “Teknoloji transferi yapmaihtiyac›n› hissetmiyoruz” diyor, “çünkü yeterliknow-how firmam›zda mevcut. Bununla birlikte sa-hip oldu¤umuz tecrübelerimizi de yeni pazarlara uy-guluyoruz.”

Bildi¤i yolda gerçekten istikrarl› flekilde yürüyenve düzenli bir büyüme ivmesi yakalayan flirketinbundan sonraki hedefleri ne? Alafl, bu sorumuza davizyoner bir yan›t veriyor: “Azalan enerji kaynaklar›ve artan çevre problemleri gezegenimizin en büyükiki derdi. Her ikisinin de çözümü tek kelime ile ‘alter-natif enerji.’ Biz dünyan›n gelece¤ine çözüm olan al-ternatif enerjinin her dal›nda büyümeye devam et-meyi hedefliyoruz. K›sa ve orta vadeli hedeflerde iseyeni üretim yat›r›mlar› ile kapasite art›r›m› var.”

Eskiden günefl batmayan imparatorluklardanbahsedilirdi. fiimdi ise “Günefli Hiç Batmayan” sek-törlerden ve flirketlerden konuflmaya bafllam›fl du-rumday›z. Dünya için temiz enerji, insanl›k için bar›flve refah üretece¤ini düflündü¤ümüz yenilenebilirenerji alan›nda böylesine önemli baflar›lara imzaatan bir firmam›z olmas›ndan gurur hissetmemekolanaks›z. Son söz: Her zaman para kazan›l›yorduama belki insanl›k ilk defa, ürettiklerinin para, at›kve çevresel kirlilik d›fl›nda, dünya dostu bir fley üret-ti¤ini hissedecek. Kimileri fark›nda, kimileri de¤ilama yeni bir tarihsel döneme giriyoruz; sak›n flafl›r-may›n! m


Araflt›rma

Kamuda “‹klim ‹flleri”Dergimizin Yaz› Kurulu üyelerinden, Bahçeflehir Üniversitesi Araflt›rmaGörevlisi Bar›fl Gençer Baykan, Türkiye’deki Yeflil Yakal›larla ilgiliaraflt›rmaya imza atan ilk akademisyen. Sizinle bu sayfalarda paylaflt›¤›m›zson çal›flmas› ise Yeflil Yakal›lar›n Kamudaki durumu üzerine. Türkiye’ninAB’nin çevre müktesebat›na h›zla uyum sa¤layabilmesi için onlara çokihtiyaç duyaca¤›m›z› söylemek san›r›m yanl›fl olmaz.

Yaz›: Bar›fl Gençer BAYKAN,Araflt›rma Görevlisi, betam, [email protected]

yesil yakalilar 4/29/10 1:54 PM Page 84

zun y›llar boyunca çevre koru-man›n, geliflmifl çevre politika-lar›na sahip olman›n istihdama

olumsuz etkileri olaca¤› ve yat›r›mlar›engelleyece¤i düflüncesi genifl kesim-lerce kabul gördü. Ekonomik ve ekolo-jik krizin çak›flt›¤› dönemde yaflanangeliflmeler bu düflünceyi geçersiz k›ld›-¤› gibi istihdam sorununa da çeflitli ya-n›tlar gelifltirmeye bafllad›. Özellikle ik-lim de¤iflikli¤i ile mücadele ve uyumçerçevesinde yeflil teknolojilere yap›-lan yat›r›mlar›n h›zla artmas› ve çevre-sel mal ve hizmet sektörlerinin büyü-mesi, bu alanlarda var olan ve yeni ya-rat›lan yeflil ifllere ilgiyi art›rd›.

UNEP/ILO/UTEC taraf›ndan haz›rla-nan “Green Jobs: Towards Sustainable

Work in a Low-Carbon World” rapo-runda “yeflil ifller” imalat, tar›m, hiz-met ve Ar-Ge sektörlerinde insanl›¤›nkarfl› karfl›ya oldu¤u çevresel tehditlerigidermeyi amaçlayan iflleri tan›mla-mak için kullan›l›yor. Bu sektörlerdeçal›flanlar da “yeflil yakal›lar” olarak ta-n›mlan›yor. Yeflil yakal›lar›n yo¤un ol-du¤u sektörler aras›nda öncelikle yeni-lenebilir enerji (rüzgâr, günefl, jeoter-mal, biyogaz), enerji verimlili¤i, orga-nik tar›m ve yal›t›m sektörlerini saya-biliriz. Çevre mühendisleri, çevre da-n›flmanlar›, ekolojik mimarlar, çevreavukatlar›, çevre e¤itmenleri, çevre ko-ruma ve ekoteknoloji alan›nda çal›flan-lar da bu kategoriye giriyor. Somut ola-rak rüzgâr tribünlerini ve günefl panel-

lerini projelendirenler, üretenler veyerlefltirenler; binalar›n yal›t›m›n› ya-panlar; ekolojik ürün üreticileri yeflilyakal› kabul ediliyor. Türkiye’de top-lam 50 bine yak›n yeflil yakal› oldu¤utahmin ediliyor.

Dünyada, geri dönüflüm, enerji ve-rimlili¤i, su sanitasyonu ve verimlili¤iile sürdürülebilir ulafl›m› içeren çevre-sel ürünlerin ve hizmetlerin toplamhacmi bugün 1000 milyar Avro olarakhesaplan›rken bu rakam›n 2020 y›l›n-da 2200 milyar avroya ulaflmas› bekle-niyor. Avrupa Komisyonu’nun tahmin-lerine göre Avrupa Birli¤i’nin eko-en-düstrisi, y›ll›k 227 milyar Avro hacmi veAvrupa Birli¤i’nin toplam GSMH`sininyüzde 2,2’si ile Avrupa’n›n en büyük

U



sektörlerinden biri durumunda. Bu en-düstri genifl bir flekilde tan›mlanm›fl:Kirlilik kontrolü (ço¤unlukla hava kirli-li¤i kontrolü, at›k yönetimi ve çevre yö-netimi) ve kaynak yönetimi (yenilene-bilir enerji tesisleri ve su tedariki) bafl-l›ca alanlar aras›nda.

Komisyona göre eko-endüstri 3,4milyon tam zamanl› istihdam yarat›yorki bu hem otomotiv imalat, hem de ilaçsanayindeki istihdamdan daha fazla.Bu rakamlar kamu ve özel sektörlerde-ki çal›flan say›lar›n› beraber ele al›yor.OECD ülkelerinde, çevreyle do¤rudaniliflkili ifller toplam istihdam›n (kamuve özel) yaklafl›k yüzde 1 ila 1,5’unuoluflturuyor.

Türkiye’de kamuda çal›flan yeflil ya-kal›lar Türkiye’de özel sektörde ve kâramac› gütmeyen kurulufllarda do¤ru-dan çevre faaliyetlerinde istihdam edi-lenleri, yani yeflil yakal› olarak adland›-rabilece¤imiz çal›flanlar›n say›s›n› tam

olarak bilemesek de, kamu kurum vekurulufllar›ndaki çevresel istihdam ileilgili veriler 1997 y›l›ndan itibaren y›ll›kolarak derleniyor. Bu verinin oluflturul-mas›nda UN-ECE ve EUROSTAT tara-f›ndan Mart 1994’te haz›rlanan ÇevreKoruma Faaliyetlerinin S›n›fland›r›l-mas› (Classification of EnvironmentalProtection Activities - CEPA) kriterikullan›l›yor. Çevresel ‹stihdam ve Har-camalar Envanterinde kamu kurum vekurulufllar›n›n çevresel faaliyet konula-r› flöyle s›ralan›yor: D›fl ortam havas›n›ve iklimi koruma, içme ve kullanma su-yu, at›ksu yönetimi, at›k yönetimi,topra¤›n yeralt› ve yüzey sular›n›nkorunmas› ve iyilefltirilmesi, gürültüve vibrasyonun azalt›lmas›,biyolojik çeflitlili¤inve peyzaj›n korun-mas›, radyasyo-na karfl› koruma(d›fl güvenlik ha-

riç), enerji, araflt›rma ve gelifltirme vedi¤er çevre koruma faaliyetleri.

Çevresel ‹stihdam Büyüyecek mi?TÜ‹K taraf›ndan aç›klanan son verileregöre 2008 y›l›nda kamu kurum ve ku-rulufllar›nda çevresel faaliyetlerde is-tihdam edilen çal›flan say›s› 7557. Bupersonelin yüzde 67'si sadece çevreselfaaliyetlerle ilgili ifllerde çal›fl›rken,yüzde 33'ü di¤er faaliyetlerin yan› s›raçevresel faaliyetleri de yürütüyor. Çev-resel faaliyetlerde çal›flan personelinyüzde 65’i yüksekokul ve üzeri, yüzde

22’si lise ve dengi okul me-zunu. Bu personelin yüzde75’i erkek ve yüzde 25’i ka-d›n. 1997’den beri sürekliartan personel, 2005 y›-l›nda 14 bin befl yüz kifliyeulaflm›fl ama son y›llarda

yar› yar›ya azalm›fl. Bu aza-l›fl›n nedenleri ara-

s›nda 2005 y›l›ndaKöy Hizmetleri Ge-nel Müdürlü¤ünün

kapat›lmas› ve yü-rüttü¤ü hizmetle-rin ‹l Özel ‹darele-

rine devri ve 2007 y›l›nda Tar›m Bakan-l›¤› ‹l Müdürlüklerinde çal›flanlar›n sa-y›lmamas› bulunuyor. 2008 y›l›na yan-s›yan azal›flta rol oynayan faktörleraras›nda ‹l Özel ‹darelerinin o y›l içindeKÖYDES (Köy Altyap›s›n› Destekleme)projesi yapmam›fl olmas› ve kamu ku-rumlar›n›n dönemsel ihtiyaçlar›na gö-re çevresel istihdam›n azal›p artmas›var. Sa¤l›kl› bir çevrede yaflaman›n alt-yap› koflullar›n›n sa¤lanmas›, iklim de-¤iflikli¤inin etkilerinin araflt›r›lmas›,seragaz› emisyonlar›n›n azalt›lmas› vetemiz ve yenilenebilir enerjilerin gelifl-tirilmesi ve yayg›n kullan›m›n sa¤lan-mas› için kamu kurum ve kurulufllar›n-daki çevresel istihdam›n artmas› gere-kiyor.

Devletlerin geliflmifllik düzeyleri,

Araflt›rma

Kaynak: TÜ‹K, Kamu Sektöründe Çevresel ‹stihdam ve Harcamalar 2008

Türkiye’nin, AB çevre müktesebat›n›etkin bir biçimde uygulayabilmesi için

mutlaka ilave personelin istihdamedilmesi gerekiyor.




Araflt›rma

ekonomik ve organizasyonel yap›lar›aras›ndaki farkl›l›klar yüzünden Türki-ye’de kamu sektöründeki çevresel is-tihdam› di¤er ülkelerinki ile karfl›lafl-t›rmak çok anlaml› olmasa da fikir ver-mesi aç›s›ndan baz› Avrupa ülkelerininçevresel istihdam›n kamudaki ve top-lam istihdam içindeki pay›ndan bah-setmek yerinde olabilir.

Bu noktada belirtmek gerekir ki ABüye ülkelerinin tümüne yay›lm›fl, kamusektörüne ait güncel bir çevresel istih-dam verisi derlenmifl durumda de¤il.Sözkonusu ülkelerde kamuda çevreselistihdam, hava kirlili¤i kontrolü, at›ksu yönetimi, su tedariki, do¤a korumave yenilenebilir enerjiler bafll›klar› al-t›nda toplanm›fl. Türkiye’deki kamudaçevresel faaliyetlerde çal›flanlar›n han-gi sektörlerde bulunduklar›n› tespitedebilmek mümkün olmuyor çünkü bupersonel ço¤unlukla birden çok çevre-sel konuyla ilgili olarak çal›fl›yor.

Çevre Müktesebat›na Uyum veÇevresel ‹stihdam Bu çerçevede önemli bir dinamik ola-rak da AB ile yürütülen müzakerelerdeÇevre fasl›n›n aç›lmas›n› sayabiliriz.Türkiye’nin, AB çevre müktesebat›n›etkin bir biçimde uygulayabilmesi içintüm düzeylerde idari yap›lar›n kapasi-telerinin kuvvetlendirilmesi, iç yap›n›nuyarlanmas› ve ilave personelin istih-dam edilmesi gerekiyor. Türkiye ile ay-n› zamanda kat›l›m müzakerelerine

bafllayan H›rvatistan’›n, AB çevre mük-tesebat›n› uygulamak için haz›rlad›¤›Eylem Plan›nda, 2009 itibariyle yetkiliulusal bakanl›klar kadrolar›n›n (2006ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda) yüzde 58, di¤erilgili kurumlar yüzde 23, denetim hiz-metleri yüzde 29, illere yerlefltirilen ye-ni örgütsel birimlerin yüzde 68 oran›n-da art›r›laca¤› belirtiliyordu.

Türkiye bu çapta bir kadro art›fl›aç›klamasa da son geliflmeler, Çevre veOrman Bakanl›¤›n›n ilave istihdam ya-rataca¤›n› gösteriyor. Çevre ve OrmanBakan› Veysel Ero¤lu, AB ile müzakere-lerde çevre fasl›n›n 21 Aral›k 2009’daaç›lmas› nedeniyle Çevre Bakanl›¤›ndabir reorganizasyona gidilece¤ini veÇevre ‹daresi Baflkanl›¤› kurulaca¤›n›aç›klad›. Bu do¤rultuda 800 kiflinin ifleal›naca¤› ve bu personelin denetim, öl-çüm ve ruhsatland›rma gibi konulardagörev yapaca¤› belirtildi.

Di¤er yandan 2008 y›l›n›n sonundaTürkiye’de de etkileri görülmeye baflla-yan küresel ekonomik krizin etkilerini

hafifletmek için, hükümet taraf›ndanaç›klanan önlemler aras›nda aç›klananistihdam paketi çerçevesinde 120 binkiflinin, a¤açland›rma, erozyon kontro-lü çevre düzenlemesi gibi ifllerde istih-dam› hedefleniyordu fakat bu konudaherhangi bir ad›m at›lmad›. Yeflil ifller-den iklim ifllerine etkin çevre politika-lar›n›n, do¤ay› koruman›n ve do¤alkaynaklar› sürdürülebilir flekilde kul-lanman›n istihdam› ve yat›r›mlar›olumsuz etkilemeyebilece¤i, aksineçevre teknolojilerine yat›r›m› özendire-rek ve çevresel mal ve hizmetleri art›ra-rak istihdam yaratabilece¤i görüldü.

“‹klim ‹flleri” Gündeme GelebilirDo¤rudan çevre ile ilgili sektörlerdeçal›flanlar son y›llarda say›ca artt›lar ve“yeflil yakal›lar” gibi yeni tan›mlamala-ra konu oldular. Türkiye’de istihdam›n-kamu d›fl›nda- ne kadar›n›n do¤rudançevre ile ilgili oldu¤u henüz hesaplan-m›fl de¤il. 1997 y›l›ndan bu yana derle-nen kamu kurum ve kurulufllar›ndaçevresel istihdam rakamlar›nda, ku-rumlar›ndaki reorganizasyona ba¤l›olarak bir azalma göze çarp›yor. Bunakarfl›n AB ile yürütülen müzakerelerde“Çevre” fasl›n›n aç›lmas›yla idari kapa-sitenin art›r›lmas› ve ilave personel is-tihdam edilmesi öngörülüyor. Çevreteknolojilerinin geliflmesi ve yat›r›mla-r›n artmas› da çevresel istihdam› art›-racak faktörler aras›nda say›labilir.Kamu kurum ve kurulufllar›n›n yan› s›-ra çevresel mal ve hizmet üreten özelsektörde, üniversitelerde, kâr amac›gütmeyen sivil toplum kurulufllar›nda-ki çevresel istihdam›n verilerinin birbütün olarak derlenmesi bu alanda da-ha sa¤l›kl› ve detayl› bir inceleme ya-p›lmas›na yard›mc› olacakt›r. Ayr›caTürkiye, Kopenhag Mutabakat›na ta-raf olup, iklim de¤iflikli¤i ile mücadeleve uyum çerçevesinde ciddi ad›mlaratacaksa “iklim iflleri” de gündeme ge-lecektir. m

Y›l Ülke Çevresel ‹stihdam Çevre/Kamu ‹stihdam› Çevre/Toplam ‹stihdam

1999 Fransa 149.000 %2 %0,6

2003 Hollanda 38.000 %2 %0,4

1998 ‹spanya 43.000 %1 %0,3

1999 ‹sveç 13.500 %1 %0,3

2005 Türkiye 14.594 %0,4 %0,06

Kaynak: Analysis of the EU Eco-Industries, their Employment and Export Potential (2002), TÜ‹K, ILO,OECD Environmental Performance Reviews 2003.

Tablo 1: Çevresel ‹stihdam ve Paylar›




Tart›flma

“Kurulacak Santrallerin Sertifikalar› Bile Yok”

“Nükleer Destan” isimlikitab›yla önemliuyar›larda bulunannükleer fizik ProfesörüHayrettin K›l›ç’layeniden gündeme gelennükleer santrallerikonufltuk.

RRööppoorrttaajj:: BBaallkkaann TTAALLUUFFoottoo¤¤rraaffllaarr:: VVoollkkaann MMEERRTT

hayrettin 4/29/10 1:55 PM Page 90




‹‹llkk oollaarraakk SSiinnoopp vvee MMeerrssiinn’’ddee kkuurruull--mmaass›› ppllaannllaannaann ssaannttrraalllleerriinn nniitteellii¤¤iihhaakkkk››nnddaa bbiirraazz bbiillggii vveerreebbiilliirr mmiissiinniizz??Akkuyu’ya yap›lacak olan santral Rus-lar taraf›ndan gelifltirilmifl olan WER1400 üçüncü nesil bir santral. Bu san-tral hiçbir Bat› ülkesinden herhangibir sertifika alm›fl de¤il. Rus nükleerendüstrisi Türkiye ve Bulgaristan üze-rinden bat›ya aç›lmak istiyor. Bulga-ristan’daki Belene nükleer tesislerin-de ayn› santralin WER 1000 modelinigelifltirmek istediler ama 1984’te ya-flanan büyük ekonomik, teknolojikskandallardan sonra bu projeden vaz-geçildi. Bulgaristan AB üyesi olduktansonra bu projeye uzun süre ara verildi.1990’lar›n sonunda Bulgaristan tekrarnükleer kapasitesini artt›rmaya kararverdi. Belene bölgesinde kurulacakdört reaktör için ihale aç›ld›. Son andaAvrupa flirketleri ihaleden çekildi vesantralleri Ruslar›n yapmas›na kararverildi. Finansman›n da yüzde 50’si Al-man RWE taraf›ndan sa¤lanacakt›ama WER 1200 ve WER 1400 santral-leri, Avrupa Birli¤i’nden sertifika ala-mad› ve ihale, AB Enerji Komisyonutaraf›ndan iptal ettirildi. Almanlar daprojeden çekildi.

Bulgaristan’daki proje iptal edilincebu santralin Akkuyu’da yap›lmas› gün-deme geldi. Yine Bulgaristan’dakinebenzer bir ihale süreci iflledi. Bat› flir-ketleri ihaleden çekildi ve Ruslar genetek kald›. Rusya, anahtar teslimi kilo-watt-saat bafl›na 21,3 cent gibi bir fi-yat verdi. Bu fiyatla yap›lacak santraldünyan›n en pahal› santrallerinden bi-ri olacakt›. Sonradan fiyat 15 cente ka-dar düfltü; aradaki fark bir reaktör in-flas›na bedeldi. TMMOB ve Çevre Hu-kuku Derne¤i taraf›ndan aç›lan davasonucu ihale usulsüz yap›ld›¤› gerek-çesiyle iptal edildi.

PPeekkii,, SSiinnoopp’’ttaakkii ssaannttrraall......Sinop’a gelince... Santral kurma fikri-

nin nereden ç›kt›¤›n› anlayabilmek içindört-befl y›l öncesine gitmek gerekiyor.Dört befl y›l önce Suudi Arabistan, Birle-flik Arap Emirlikleri, Katar, Umman,Kuveyt ve Bahreyn, Körfez ‹flbirli¤iKonseyi (The Gulf Cooperation Council)ad›yla bir ortakl›k kurdular. Bu konsor-siyumun bafl›na da Dubai fleyhi HalifeBin Ziyad El Nahayan getirildi.

Dubai'nin açt›¤› ihalede, Güney Ko-re flirketi KEPCO, Bat› flirketlerininverdi¤i fiyat› 16 milyar dolar k›raraksantrali yapmaya hak kazand›. El Na-hayan ile Güney Kore Cumhurbaflkan›Le Myung aras›nda imzalanan nükleerteknoloji transferi anlaflmas›na göre,KEPCO, 2010 y›l›nda yap›m›na baflla-

mak üzere dört adet APR-1400 tipi re-aktörleri içeren santralin yap›m›n›20,4 milyar dolar karfl›l›¤›nda üstlen-di. KEPCO ayr›ca santralin iflletmesin-den elde edilecek kârdan da 20 milyardolar daha alacakt›. Böylece GüneyKore tarihinin en kârl› yat›r›mlar›n-dan biri için ilk anlaflma imzaland›. Fa-kat aradan bir sene geçmesine karfl›n,santralin Dubai’de nerede kurulaca¤›hâlâ belli de¤il. Petrol ve do¤algaz zen-gini Dubai’nin nükleer santral yapmasebebi ise Sünni ‹slam ülkelerinin fiii‹ran’›n nükleer silahlanma emellerin-den rahats›z olmalar›. Bu yüzden Sün-ni bir ülkeye nükleer tesis kurularak‹ran dengelenmek isteniyor.

Tart›flma

“Yeni nesil santrallerde nükleer reaksiyon prensiplerindebir de¤ifliklik yok, yani ‘yeni nesil bir nükleer zincirleme

reaksiyonu’ icat edilmifl de¤il”



Ancak Dubai’de santralin kurulaca-¤› uygun bir yer bulunamad›¤›, hem de‹ran’›n muhtemel bir askeri müdaha-lesi karfl›s›nda az mesafe bulundu¤uiçin arka planda iki aday daha tutulu-yordu: Türkiye ve M›s›r. Sonunda Du-bai’nin bir kardefl santralinin Sinop'takurulmas›na karar verildi ve GüneyKore hükümetinin bir kuruluflu olanKEPCO flirketi ile geçen ay devletlera-ras› yap›lan bir protokol ile ilk ad›mat›lm›fl oldu.

BBiirrççookk uuzzmmaann üüççüünnccüü nneessiill nnüükklleeeerrssaannttrraalllleerriinn aarrtt››kk TThhrreeee MMiillee IIssllaanndd yyaaddaa ÇÇeerrnnoobbiill’’ddee oolldduu¤¤uu ggiibbii ööllüümmccüüllnnüükklleeeerr kkaazzaallaarraa sseebbeebbiiyyeett vveerrmmeeyyee--ccee¤¤iinnii ssööyyllüüyyoorr.. SSiizz bbuu kkoonnuuddaa nnee ddüü--flflüünnüüyyoorrssuunnuuzz??Nükleer karteller, bilimsel gerçeklerisöylemiyorlar. Yeni nesil santrallerdenükleer reaksiyon prensiplerinde birde¤ifliklik yok, yani “yeni nesil birnükleer zincirleme reaksiyonu” icatedilmifl de¤il. Ayr›ca, nükleer santral-lerin bütün mekanizmalar›n›n sadeceyüzde 10’u nükleer fizikle alakal›d›r.Günümüzde reaktörlerin yeni nesilsay›lma sebebi di¤er mühendislik dal-lar›nda (elektrik, makine, inflaat, me-

talürji, kimya vs) meydana gelen de¤i-flikliklerdir. Örne¤in son yüzy›lda ya-flanan geliflmelerden sonra ekolojikk›staslar da göz önünde bulundurul-maya baflland›. Santrallerin operas-yon ve yönetimine dair birçok uygula-ma dijitalleflti. Birçok yeni acil so¤ut-ma sistemi gelifltirildi. Fakat bu sis-temlerin birço¤u hâlâ simülasyonaflamas›nda. Sinop’ta kurulacak olanAPR-1400 tipi reaktörün dünyada hiçbir yerde bir örne¤i yok. Sadece Gü-ney Kore’de halen devam eden iki in-flaat var. ‹ki sene sonra bitmesi düflü-nülüyor. Bir santralin di¤erinden yüzkat daha güvenli oldu¤unu söylemekbilgisayar ortam›nda kolay ama pra-tik uygulamaya geçilmeden böyle ön-görüler yap›lamaz. Rusya’n›n Akku-yu’ya kurmak istedi¤i santral de hâlâsimülasyon aflamas›nda.

NNüükklleeeerr ssaannttrraalllleerr ffoossiill yyaakk››ttllaarrllaa ççaa--ll››flflmmaadd››¤¤›› iiççiinn CCOO22 ssaall››mm››nn›› aazzaalltt››pp kküü--rreesseell ››ss››nnmmaa ssoorruunnuunnaa ddaa ççaarree oollaarraakkggöösstteerriilliiyyoorr.. BBuu kkoonnuuddaa nnee ddüüflflüünnüüyyoorr--ssuunnuuzz??Gerçekte nükleer çevrim denen süreçuranyum madeninin ç›kar›lmas› afla-mas›nda bafllar ve bu süreçte atmosfe-

Nükleer ÇevrimdekiKarbon Sal›mlar›b Madenin ç›kar›lmas›: Bu ifllems›ras›nda atmosfere 3 bin 559 tonkarbondioksit sal›n›yor. Bu ifllemler için10-12 gigawatt/saat (dizel ve do¤algazkarfl›l›¤›) enerji harcan›yor.b Ö¤ütme: Bu ifllemler s›ras›nda 5 bin766 ton karbondioksit sal›n›yor ve 16,5gigawatt/saat enerji gerekiyor.b ‹‹flfllleemmee vvee ççeevviirrmmee:: Bu ifllemlers›ras›nda çevreye 24 bin 636 tonkarbondioksit sal›n›yor ve 83,8gigawatt/saat enerji gerekiyor.b ZZeennggiinnlleeflflttiirrmmee:: Bu süreçte 256 bin443 ton karbondioksit atmosferesal›n›yor ve 289 gigawatt/saat enerjigerekiyor.b Yak›t üretme: Bu ifllem s›ras›nda 11bin 259 ton karbondioksit ç›k›yor ve 7bin 642 gigawatt/saatlik bir enerjigerekiyor.b Reaktör: Bu aflamada, düzensiz olarakdevreye sokulup, devreden ç›kar›lanyedek dizel jeneratörlerin ç›kard›¤›karbondioksit miktar› hesaplanm›yor.b So¤utma havuzlar›: At›k haline gelenyak›t çubuklar›n›n korundu¤u havuzlar›nso¤utulmas› için gereken enerji vekarbondioksit miktarlar› dahesaplanm›yor. b Yak›tlar›n yeniden ifllenmesi: Bu ifllems›ras›nda 125 bin 260 ton karbondioksitçevreye sal›n›yor ve 300 gigawatt/saatenerji gerekiyor.b At›klar›n çevreden yal›t›lmas›: Bununyap›lmas› için yürütülen projelerdeharcanan enerji ve bu süreçte ç›kankarbondioksit miktar› da henüz tahminbile edilemiyor.b Kazalar: Bugüne kadar meydanagelen kazalar s›ras›nda harcanan enerjive ortaya ç›kan karbondioksit miktar› dahesaplanam›yor.b Askeri ve sivil nükleer tesislerinsökümü ve yal›t›m›: Bu ifllemler içinharcanmas› gereken enerji, fiyat vekarbondioksit miktar›n›n hesaplanmas›,mevcut tahminlerin bile çok üzerinde.



re binlerce ton karbon sal›m› yap›l›r.Ayr›ca, çok yak›n zamana kadar nükle-er santrallerin inflaat envanteri ç›kar›-lamam›flt›. Bu envanter art›k elimizdevar. Dolay›s›yla hammaddenin ifllen-me sürecinin d›fl›nda sadece inflaataflamas›nda 300-400 milyon ton (buoran baz› ülkelerde 800 milyon tonakadar ç›kabiliyor) karbondioksit sal›-m› yap›ld›¤›n› biliyoruz.

YYeennii tteekknnoolloojjiilleerr oorrttaayyaa çç››kkaann aatt››kkmmiikkttaarrllaarr››nn›› aazzaallttmm››yyoorr mmuu??Hay›r, tam tersine at›k miktar› art›yor.So¤uk savafl s›ras›nda kurulan askerive sivil ikinci nesil santralleri iflletmekiçin 20 ton yak›t yeterliyken, elektriküretimi için kurulan yeni nesil santral-lerde ihtiyaç duyulan yak›t miktar› 30-35 tona kadar ç›k›yor. Böylece nükleerçevrim zincirinin her aflamas›nda çev-reye daha çok sera gazlar› sal›n›yor veradyoaktif at›k at›l›yor.

PPeekkii,, AAll GGoorree,, JJaammeess LLoovveelloocckk vvee JJaammeessHHaannsseenn ggiibbii ççeevvrreeyyee dduuyyaarrll›› ssaayygg››nniissiimmlleerriinn,, nnüükklleeeerr ssaannttrraalllleerrii ççöözzüümmüünnbbiirr ppaarrççaass›› oollaarraakk ggöörrmmeelleerriinnee nnee ddii--yyoorrssuunnuuzz?? Nükleer enerji, y›llard›r en temiz kay-nak olarak pazarland›. Nükleer çevri-min madenden bafllayarak radyoaktifat›klar›n do¤adan izole edilmesine ka-dar her aflamada ortaya karbondioksitç›km›yormufl gibi gösterildi. Hatta dü-flen reaktör sat›fllar›n› düzeltmekumuduyla, nükleer endüstrisi taraf›n-dan uluslararas› iklim de¤iflikli¤i gö-rüflmelerinde karbondioksit azalt›l-mas›na çare olarak gösterildi. Oysa,Kyoto sürecinde nükleer enerji, TemizKalk›nma Mekanizmalar› (Clean De-velopment Mechanism) aras›na kabuledilmedi.

Almanya’daki WISE araflt›rma kuru-munun yapt›¤› analiz hesaplamalar›nagöre, nükleer çevrimin tüm aflamala-r›nda atmosfere her reaktörden bir

Tart›flma

“Nükleer enerji, y›llard›r en temiz kaynak olarakpazarland›. Nükleer çevrimin madenden bafllayarak

radyoaktif at›klar›n do¤adan izole edilmesinekadarki her aflamas›nda ortaya karbondioksit

ç›km›yormufl gibi gösterildi”



y›lda sal›nan karbondioksit miktar›380 milyon tonun çok üzerinde bulu-nuyor. Bu miktar› bugün dünyada çal›-flan 443 sivil nükleer reaktörle çarpar-sak her sene atmosfere 1,68 milyar tonkarbondioksit ç›kt›¤›n› görüyoruz.

Son yirmi y›lda, iklim de¤iflikli¤i tar-t›flmalar›yla nükleer lobiler dünyadakinükleer enerji sanayisini tekrar can-land›rmak için harekete geçtiler. Ulus-lararas› Atom Enerji Ajans›n›n da des-te¤ini alarak önümüzdeki elli y›l içinde2000’e yak›n fosil yak›t santralini sö-küp yerine 700 nükleer santral kura-rak küresel ›s›nmay› azaltabilecekleri-ni savunuyor. Bu rakamlar tamamengerçekd›fl› çünkü bu iki haftada birnükleer santral yap›lmas› anlam›nageliyor. Haydi diyelim böyle bir muci-ze gerçekleflti ancak dünyadaki top-lam 14,5 milyon tonluk uranyum re-zervlerinin sadece 3,5 milyon tonukullan›labilir durumda. Bu durumdakurulacak mevcut 400 santrale ek ola-rak 700 santral daha kurulursa bu te-sisler 50 y›l yerine 25 y›l iflletilebile-cek. Mevcut durumda ortaya ç›kanat›klar› koyacak yerimiz yokken varolan santral say›s› ikiye katlan›nca “buat›klar› ne yapaca¤›z/” sorusunun ce-vab› ise ortada yok.

Ayr›ca, küresel ›s›nman›n kayna¤›olan gazlar aras›nda karbondioksitve metandan sonra üçüncü s›radanükleer santrallerin so¤utma külle-rinden atmosfere kar›flan milyarlar-ca ton su buhar› var. Genel olarakelektrik santrallerinin atmosferdekikarbon sal›m›na yapt›¤› katk› sadeceyüzde 10. Geri kalan yüzde 90’›n se-bebi ulafl›m, yerleflim ve sanayi. Do-lay›s›yla nükleer santrallerin ne eko-nomik, ne de çevreyle ilgili olarakhiçbir getirisi yok. Size pek fazla bi-linmeyen bir fley daha söyleyeyim:Sinop ve Akkuyu’da kurulacak san-traller bölgedeki deniz yaflant›s›n› daçok olumsuz etkileyecek.

NNaass››ll oollaaccaakk bbuu??Akkuyu ve Sinop’ta kurulacak 4000megawattl›k santralleri so¤utmak içinbir günde sirküle edilecek suyun mik-tar› 1-2 milyar litreyi buluyor. Kalifor-niya eyaleti taraf›ndan Mart 2008’dehaz›rlanan resmi raporda örnek teflkileden iki santral var. ‹lk santral olanDiablo Canyon santralinde her y›l so-¤utma sisteminde sirküle edilen denizsuyundaki 5 milyar larva hafllan›yor.Dört üniteli San Onfere santralinin ikiünitesinde hafllanan larva miktar› ise3,5 milyar. Kaliforniya k›y›lar›nda buflekilde toplam 6 milyar larva hafllan›-yor. Yine ayn› biçimde so¤utma siste-mine tak›l›p ölen bal›k miktar› 1 mil-yon 320 bin. Karadeniz ve Akdeniz’dekurulmas› düflünülen santraller Kali-forniya’dakilerden iki kat daha büyük.Bu verilere göre on y›lda bölgedeki de-niz hayat› tamamen biter. m

Hayrettin K›l›ç Kimdir?

Kars’›n Sar›kam›fl ilçesinde do¤an Prof.Dr. Hayrettin K›l›ç ‹stanbul ÜniversitesiFizik Bölümünü bitirdi. K›l›ç, doktoratezini plazma fizi¤inin kurucular›ndanWinston Bostik’in dan›flmanl›¤›ndayazd›. Yale Üniversitesinin Uygulamal›Fizik Bölümüne ve StanfordÜniversitesinin SSRL UlusalLaboratuar›na araflt›rmac› olarak girdi.Akademik kariyerine ‹talya’n›n FerreraÜniversitesinde devam eden K›l›ç“Eylemsiz Koruma Füzyonu Teorisi”ninkurucusu Profesör George Linenheart’›nbaflkanl›¤›nda yürütülen “Plasmaliners”projesinin deneysel tasar›mc›s› vesorumlusu olarak çal›flt›. Prof. Dr. K›l›ç ABD’nin New Jerseyeyaletinde kurdu¤u “Green Think TankOf Turunch Foundation”da enerji veçevre konusunda çal›fl›yor. Uluslararas›yard›m kurulu Mavi Hilal Vakf›n›nTürkiye temsilcisi ve BM’DE NGO/DPIdan›flmanl›¤› da yapan K›l›ç ayn›zamanda, Avrupa Akdeniz Yerel veBölgesel ‹flbirli¤i Komitesi (COPPEM) ileAyd›n Üniversitesi Bilim Kurulundakigörevine devam ediyor.



Tart›flma

Prof. Dr. Osman Kemal Kadiro¤lu:

“Nükleer Santraller Aras› Güzellik Yar›flmas› Olur mu?”

osman 4/29/10 1:56 PM Page 96


Nükleer enerjinin, temiz ve yenilenebilir bir kaynak olupolmad›¤› konusunda dünyada s›k› bir tart›flma var.Hacettepe Üniversitesi Nükleer Enerji Mühendisli¤i Bölümüeski baflkan› Prof Dr. Osman Kemal Kadiro¤lu’nun yan›t› bukonuda net ama “Nükleer enerjinin araba sat›n al›r gibial›nmayaca¤›n›” da ›srarla vurguluyor ve uyar›yor: “Ülkemizebüyük bir kaz›k at›l›yor.”

osman 4/29/10 1:56 PM Page 97


SSiinnoopp vvee AAkkkkuuyyuu’’yyaa yyaapp››llmmaass›› ddüüflflüünnüü--lleenn ssaannttrraalllleerr iiççiinn ggeenneell bbiirr ddee¤¤eerrlleenn--ddiirrmmeenniizzii aallaabbiilliirr mmiiyyiizz??Bir nükleer santralin yap›labilmesiiçin öncelikle yer lisans›n›n al›nmas›gerekir. Akkuyu TAEK (Türkiye AtomEnerjisi Kurumu) taraf›ndan lisans-lanm›fl bir yerdir ama Sinop henüz li-sanslanmam›flt›r. Öncelikle Sinop’unyer lisans›n›n al›nmas› gereklidir.

Yer lisans›, santral kurulacak bölge-nin jeolojik, iklim, nüfus, canl› da¤›l›-m› aç›s›ndan uzun süren deneysel ve-rileri toplan›larak, hesaplar yap›larak,risk analizleri ile tehlike seviyesini enaza çekecek alternatifler aras›nda eniyisine verilir. Akkuyu’da uzun y›llarölçümler yap›lm›fl, rüzgâr, deniz ak›n-t›lar›, flora ve faunas› incelenmifl, je-olojisi çok iyi araflt›r›lm›fl ve dört tane-ye kadar nükleer santral yap›labilece-¤i yerli ve yabanc› uzmanlarca kabuledilmifl bir yerdir. Yer lisans› vard›r.Tabii bu lisans en az yar›m asra yaklafl-maktad›r. Soru, acaba bu denli gecik-me ile lisans›n geçerli olup olmad›¤›-d›r. Geçen zaman içinde sadece nüfusda¤›l›m›nda de¤ifliklikler olmufltur.Kan›mca yeniden bu konu incelenereklisans güncellefltirilebilir. Özet olarak

Akkuyu lisansl› bir bölgedir.Sinop için ayn› fleyler söylenemez.

Lisans baflvurusu nükleer santrali ku-racak kurulufl taraf›ndan haz›rlan›r veTAEK’e sunulur. Gerekli incelemeleryap›ld›ktan sonra lisans verilir veyaret edilir. Bildi¤im kadar›yla TAEK’debir grup Sinop için lisans haz›rl›¤›nda-d›r. Kan›mca bu “ç›kar çat›flmas›”(Confict of Interest) olarak görülmek-tedir. Lisans veren kurulufl lisans ha-z›rlamaz. Ayr›ca Akkuyu’da yap›lan li-sans çal›flmalar› -ki Türkiye bu konudaedindi¤i bilgi birikimini UAEA (Ulusla-raras› Atom Enerjisi Ajans›) arac›l›¤›ile geliflmekte olan ülkelerle paylafl-m›flt›r- göz önüne al›n›rsa Sinop içiny›llarca sürecek bir çal›flma gereklidir.Bu nedenle flu anda Türkiye’de bir tekyere nükleer santral yap›labilir: Akku-yu. Tabii öncelikle eski lisans bir flekil-de yenilenmelidir.

AAnnccaakk AAkkkkuuyyuu’’ddaa ssaannttrraall kkuurruullaaccaakkyyeerriinn ffaayy hhaatttt››nnaa ççookk yyaakk››nn oolldduu¤¤uussööyylleenniiyyoorr..Nükleer santraller her yere kurulabi-

Tart›flma

“Almaya Kalkt›¤›m›z Nükleer Santral Çal›flmaz”

Türkiye konulara hiç hâkim olmayan birbakan›n ortaya att›¤› ve çal›flmayaca¤›daha ilk günden belli olan bir modellenükleer santral almaya kalkt›.Siyasilerimizin teknoloji cahili olmalar›ülkemiz için büyük bir kay›pt›r. “‹steyenistedi¤i nükleer santrali kurar” denildi.Alt› farkl› ülkeden sekiz farkl› santral tipiteklifi gelebilirdi. Henüz Türkiye hanginükleer teknolojinin kendisine uygunoldu¤unu saptam›fl de¤ildir (Nedeninianlamak için “Devrim Arabalar›” filminiizleyin.) Ülkede nükleer konulardae¤itim alm›fl gruplar oturup hangi tipinülke ç›karlar›na daha yararl› oldu¤una

uzun araflt›rmalar, tart›flmalar ve yaz›lanciltler dolusu raporlardan sonra saptan›rve siyasi otorite bu yönde hareketederek bir teknoloji ve bir ülke ilepazarl›¤a girip en iyi koflullarda teknolojitransferi için bafllang›c› yapar. Ama neyaz›k ki bizde nükleer santral tipiseçimlerine rüflvet ve siyasidayatmac›l›k kar›flmaktad›r. Türkiyedünyada Atom Enerjisi Komisyonunukuran ilk ülkelerden biridir. 1956 y›l›ndabu ifle bafllam›flt›r ama halen ortada birfley yoktur, olmayaca¤› da ortadad›r(bkz. Özemre’nin “Ah fiu ‘Atomdan’Neler Çektim” adl› kitab›).

“Yeni veya ‘eski’ tümnükleer santraller küresel›s›nmaya karfl› en önemli

çaredir. Nükleersantrallerin çal›flmalar›

s›ras›nda çevreye hiçbirtehlikeli gaz ve s›v›

ç›kmaz”

osman 4/29/10 1:56 PM Page 98


lir. Çöle, deprem bölgesine, deniz ve-ya nehir k›y›s›na. Japonya ve Kalifor-niya gibi sismik yönden çok hareket-li olan yerlerde y›llard›r nükleer san-traller sorunsuz çal›flmaktad›r. Yerseçiminde aranan özelliklerden birisantralin mümkün oldu¤unca ucuzakurulabilmesidir. Deprem bölgesin-de kurulacak yap›lar›n daha dayan›k-l› olmas› maliyeti biraz art›r›r. Dep-rem olas›l›¤› çok daha az olan ve ola-s› depremlerin fliddetinin az oldu¤ubilinen bölgeler öncelik kazan›r. Ül-kemizde Akkuyu bölgesi, Sinop veTrakya’n›n kuzeyi en az deprem ya-flanan yerlerdir.

Bir di¤er neden de tafl›ma ve so¤ut-ma sorunlar›d›r. Nükleer santrallerdebüyük ve a¤›r parçalar vard›r. 300 toncivar›ndaki bu tür parçalar›n deniz yo-luyla tafl›nmas› hem kolay hem dahaucuzdur. Nükleer santraller yap›lar›gere¤i ürettikleri ›s›n›n yaklafl›k üçteikisini atmosfere vermek zorundad›r-lar. Tüm ›s› makinelerinde bu vard›r,

en verimli ›s› makinesi bile üretti¤i ›s›-n›n yar›dan fazlas›n› çevreye vermekzorundad›r. Güçleri çok yüksek olannükleer santrallerin ( 1350MWe –4000MW›s›l ) çevreye atmak zorundaoldu¤u ›s›y› çekebilmek için büyük sukaynaklar›na gereksinimi vard›r. De-niz, göl ve akarsu kenarlar› yer seçi-minde öncelik al›r. E¤er baflka olanakyoksa büyük so¤utma kuleleri yapmakgerekir.

Yukar›da verilen bilgiler ›fl›nda Ak-kuyu uygun bir yerdir. Akkuyu bölge-sinde hiçbir aktif fay hatt› yoktur. S›ks›k cehalet ve art niyetle sözü edilenEcemifl fay hatt› çok uzakta ve hare-ketsiz bir fay hatt›d›r. Akkuyu’nun je-olojisi çok iyi incelenmifltir.

YYeennii nneessiill ssaannttrraalllleerriinn kküürreesseell ››ss››nnmmaassoorruunnuunnaa ççaarree oolldduu¤¤uu iiddddiiaa eeddiilliiyyoorr..YYeennii nnüükklleeeerr tteekknnoolloojjiilleerriinn aavvaannttaajjllaarr››nneelleerrddiirr??Yeni veya “eski” tüm nükleer santral-ler küresel ›s›nmaya karfl› en önemli

“Otomobil Al›r Gibi NükleerTeknoloji Al›nmaz”

fiu anda dünyada ticari olan iki tipnükleer santral vard›r: CANDU veHafif Su Teknolojisi (HST). CANDU,Kanada ve Kore taraf›ndanpazarlanmaktad›r. HTS ise “Bas›nçl›Su” ve “Kaynar Su” tipleri olmaküzere ABD, Fransa, Japonya, Kore,Çin, Rusya taraf›ndanpazarlanmaktad›r. Her iki teknolojide birbirinden çok farkl›d›r. Baz›ülkeler, örne¤in Kore, her ikiteknolojiyi de baflar› ilekullanmaktad›r. CANDU teknolojisi ile Hafif Suteknolojisi aralar›nda büyükfarkl›l›klar gösterirken Bas›nçl› Su veKaynar Su teknolojileri daha az amabariz farkl›l›klar göstermektedir.Seçilen bir nükleer santral tipi birülkenin mali, hammadde, teknolojikkaynaklar›n› ba¤lar. Çok az ülkebirden fazla nükleer santral tipi ileçal›flmaktad›r. En basiti lisanslamadaortaya ç›kar. Bir ülke kendi topraklar›üzerine kurulacak bir nükleersantralin güvenli çal›flaca¤›na eminolmak için tüm santralin hesaplar›n›uzmanlar›na incelettirir. Bir nükleersantral bir milyondan fazla parças›olan karmafl›k bir tesistir. ‹ncelemeyapacak teknik grubun hem nükleerteknolojiyi hem de özelde sözüedilen santral tipinin ayr›nt›lar›n› iyibilmesi gerekir. Bir örnek verecekolursak dünyan›n en eski, büyük veönemli lisanslama kuruluflu ABD’ninNRC’sinde yaklafl›k 5 bin kifliçal›flmaktad›r. NRC’nin yard›malabilece¤i say›s›z üniversite velaboratuvar vard›r. Buna ra¤menNRC sadece Hafif Su teknolojisinilisanslamaktad›r. Komflular›Kanada’n›n yapt›¤› CANDUreaktörleri ABD’de lisanslanmad›¤›için ABD’de kurulamamaktad›r.

“fiu anda Türkiye’de bir tek yere nükleer santralyap›labilir: Akkuyu. Tabii öncelikle eski lisans bir

flekilde yenilenmelidir”

osman 4/29/10 1:56 PM Page 99


çaredir. Nükleer santrallerin çal›flma-lar› s›ras›nda çevreye hiçbir tehlikeligaz ve s›v› ç›kmaz. 1000MW’l›k birnükleer santralin çal›flmas›, y›lda mil-yonlarca ton kömür yak›lmamas›na veçevreye karbondioksit, kükürtdioksit,azot oksitler, uçucu kül, radyoaktiviteverilmemesine ve kül da¤lar›n›n olufl-mamas›na neden olur. Bu anlamdanükleer santraller çevreyi temizle-mektedir.

Yeni önerilen teknolojilerin özelli¤ifevkalade düflük olan kaza olas›l›¤›n›neredeyse s›f›ra çekmek ve uranyumrezervlerini çok daha verimli kullan-makt›r.

BBaazz›› uuzzmmaannllaarr kküürreesseell ››ss››nnmmaayyaa sseebbeeppoollaann ggaazzllaarr aarraass››nnddaa kkaarrbboonnddiiookkssiitt vveemmeettaannddaann ssoonnrraa nnüükklleeeerr ssaannttrraalllleerriinnssoo¤¤uuttmmaa kküülllleerriinnddeenn aattmmoossffeerree kkaarr››--flflaann ssuu bbuuhhaarr››nn››nn üüççüünnccüü ss››rraaddaa oolldduu--¤¤uunnuu ssööyyllüüyyoorrllaarr.. BBuu kkoonnuuddaakkii yyoorruu--mmuunnuuzz nneeddiirr??Bu tür bir öneride bulunanlar›n neuzman› oldu¤unu gerçekten meraketmek gerekir. Cüppeli Ahmet Hocatürü uzmanlardan olmal›lar. Do¤an›niçinde yaflayan ama do¤ay› fark et-meyen uzmanlar ancak ülkemizdebulunur. Dünyan›n üçte ikisi sudur vesu ›s›n›nca buharlafl›r. Gökyüzündekibulutlar bu buharlaflan suyun yo¤u-flan halidir. Bir nükleer santralden,tabii e¤er so¤utma kulesi varsa, ç›kanbuhar›n miktar›na bir bak›n; bir deküçük bir göletten ç›kan miktara.

Tart›flma

“Her fieyden Önce Ortada Bir ‹hale Yok”

Dünyan›n neresinde olursa olsun birnükleer santralin elektrik üretimmaliyeti yaklafl›k 0.03-0.05 Dolar/kWhcivar›ndad›r. Fiyat faiz hadleri ile çokilgilidir. Santral yap›l›rken kullan›lankredinin faizi fiyat› belirlemede enönemli faktördür. Ortalama olarak busay› 4 ABD centi civar›ndad›r. E¤erçok iyi bir kredi paketi bulunmuflsafiyat daha afla¤›ya çekilebilir.Nükleer teknolojiden habersiz enerjibakan›m›z›n ortaya att›¤› model geritepip sadece bir teklif gelince, ifllerepey tuhaf olmaya bafllad›. Herfleyden önce ortada bir ihale yoktu.

Ortada bir “yar›flma” vard›. Nükleersantraller aras›nda güzellik yar›flmas›m›? Devlet al›m garantisi vermekteydiama bu Türkiye’nin uluslararas›kurulufllara yapt›¤› taahhütlere tersdüflmekteydi. Buna ra¤men teklifincelendi¤inde Rusya’n›n kWh bafl›na0.21 Dolar istedi¤i ortaya ç›kt›. Özetolarak Rusya Türkiye’yi ortaklar›ylasömürmek istemektedir. Yaflanan floksonucu firma fiyat› 0.11 Dolaraindirdi. Yani ortalama fiyat›nneredeyse dört befl kat›. K›sacas›ülkemize büyük bir kaz›k girmeküzeredir.

“Yeni önerilenteknolojilerin özelli¤ifevkalade düflük olan

kaza olas›l›¤›n› neredeyses›f›ra çekmek ve

uranyum rezervlerini çokdaha verimli

kullanmakt›r”

osman 4/29/10 1:56 PM Page 100


Göller, denizleri ifle katarsak bu fik-rin komikli¤i ortaya ç›kar.

SSiinnoopp vvee AAkkkkuuyyuu’’ddaakkii ssaannttrraalllleerriinnuulluussllaarraarraass›› ssttaannddaarrttllaarr›› kkaarrflfl››llaayyaammaa--dd››¤¤››nn››,, hheennüüzz sseerrttiiffiikkaa aallmmaadd››¤¤››nn›› ssööyy--lleeyyeenn bbiilliimm aaddaammllaarr›› vvaarr.. BBuu iiddddiiaallaarrhhaakkkk››nnddaa ssiizz nnee ddüüflflüünnüüyyoorrssuunnuuzz??Bilindi¤i kadar›yla bir tek Ruslar›nVVER tipi nükleer santral teklifi var.Bu tipin farkl› modelleri neredeyse 40y›ld›r çal›flt›r›lmaktad›r. VVER440 ola-rak ortaya ç›kan ilk tipleri gerçektenBat› standartlar›na uymamaktad›r.Ama bu tipi Finlandiya, Bat› güvenlikstandartlar›na uygun olarak kurdur-mufl ve halen çal›flt›rmaktad›r. Dahasonralar› VVER1000 tipi ortaya ç›km›flve uzun süre çal›flarak iflletme deneyi-mi biriktirmifltir. Bas›ndan ö¤renildi¤ikadar›yla Türkiye’ye VVER1200 teklifedilmektedir ki bu tipin ilk örne¤i ha-len inflaat aflamas›ndad›r, iflletme de-neyimi yoktur. Bu nedenle, siyasi veenerji ba¤›ml›l›¤› nedeniyle ve özellik-le de çok yüksek fiyat› nedeniyle çokyanl›fl bir seçimdir.

Sinop’a talip olduklar›n› bas›ndanö¤rendi¤imiz Kore için aleyhte söyle-necek hiçbir fley yoktur. Teknolojileridenenmifl ve fevkalade iyidir. Tabiistandart santral tiplerini öneriyorlar-sa. Ne tür bir santral teklifi ile gelindi-¤ini bilemiyorum

YY››llllaarrdd››rr nnüükklleeeerr ssaannttrraalllleerr hhaakkkk››nnddaaeenn ççookk ddiillee ggeettiirriilleenn ssoorruunn aatt››kkllaarr››nnddeeppoollaannmmaass›› oollmmuuflflttuurr.. YYeennii nneessiill ssaann--ttrraalllleerrddee aatt››kk ssoorruunnuu nnaass››ll ççöözzüüllüüyyoorr??At›k sorunu iyi anlafl›lmam›fl, gerçekd›fl› bir “sorundur.” Sorun, çözümüolmayan veya bilinmeyen bir fley an-lam›nda de¤il, çeflitli çözüm yöntem-lerinden en uygun ve ekonomik olan›seçmek olarak alg›lanmal›d›r. Bugündünyadaki tüm nükleer santraller-den ç›kan at›k miktar› çok azd›r verahatl›kla depolanabilmektedir. At›k

içinde tekrar yak›t olarak kullan›la-bilecek elementlerin yan› s›ra t›p veteknolojide kullan›lan elementler devard›r. At›klar› yeniden ifllemek veyaifllememek, ekonomik aç›dan ince-lenmektedir. Fransa ve ‹ngiltereat›klar› yeniden ifllemekte ama ABDkullan›lm›fl yak›t›, uzun süre oldu¤ugibi depolamaktad›r. At›k sorunu, ül-kelerin ekonomisinin ve siyasi ter-cihlerinin rol oynad›¤› bir arenad›r.

Yeni veya “eski” santrallerde kulla-n›lan ve kullan›lacak olan yöntemlerçok benzerdir ve birden çok yöntemvard›r.

SSiizzccee tteekkrraarr kküürreesseell bbiirr ““NNüükklleeeerr RRöö--nneessaannss”” yyaaflflaannmmaass›› iihhttiimmaallii vvaarr mm›› vveeTTüürrkkiiyyee bbuunnuunn nneerreessiinnddee?? Yak›nda dünyada nükleer Rönesansyaflanacakt›r. Özellikle de “Yüksek S›-cakl›kl› Gaz So¤utmal› Reaktörler”kullan›lmaya bafllanmas›yla. Tabii bu-na ek olarak “H›zl› Reaktörler” ve eko-nomi el verdi¤inde “H›zl› Üretken Re-aktörler” kullan›ma girecektir. Dünya-n›n gelece¤i nükleer enerjidedir. Nük-leer fisyon santrallerinin arkas›ndangelen Füzyon santralleri gelecek as›riçinde enerji gereksinmemizi karfl›la-yacakt›r.

Tabii tüm teknik geliflmelerde ol-du¤u gibi, Türkiye bu Rönesans›uzaktan flüphe, merak ve mistisizmleizleyecektir (Nedenleri için “DevrimArabalar›” filmini izleyin). Türki-ye’de nükleer mühendislik dal›ndae¤itilmifl insan say›s› yeterlidir amaifl olanaklar›n›n olmamas›, siyasiotoritelerin bu teknoloji konusundaen ufak bir fikrinin bile bulunmama-s›, eldeki yetiflmifl insan gücünü yurtd›fl›na kaç›rmaktad›r. Nükleer tek-nolojiye girmek, teknolojide bilgi fu-karas› birkaç bakan›n ve siyasetçinin“Hadi yapal›m” demesiyle olmaz.Uzun çal›flmalar ve ›srarl› çabalar ge-rektirir. Gününü gün eden, gelece¤i-ni düflünmek yerine köfleyi dönmekiçin u¤raflan bir toplumda bunun ya-p›lmas› çok zordur. San›r›m nükleerRönesans›n ortalar›nda, Türkiye hâlâ“Nükleer santral alal›m m›, almaya-l›m m›? Ecemifl fay hatt› uzun mu, k›-sa m›? Hangi flirket hangi siyasi par-tiye ne kadar para verir?” gibi olay-larla u¤rafl›p duracak ve geliflme tre-nini uzaktan mahzun bak›fllarla izle-yecek. m

Osman KemalKadiro¤lu Kimdir?Türkiye’de nükleer enerji üzerine enuzun süre çal›flm›fl bilim adamlar›ndanbiri olarak kabul edilen Prof. Dr. OsmanKemal Kadiro¤lu doktoras›n› ABD’ninsayg›n üniversitelerinden biri olanMIT’de yapt›. Uzun y›llar ‹TÜ’de dersveren Kadiro¤lu daha sonra HacettepeÜniversitesi Nükleer MühendislikBölümünün bafl›na geçti. Ayn› zamandaABD Nükleer Toplulu¤u üyesi olanKadiro¤lu 2003 y›l›nda HacettepeÜniversitesinden emekli oldu. Kadiro¤lu2008 y›l›ndan beri Güney Afrika’dakiNorth-West Univercity, Potchefstroom’daNükleer Mühendislik dersleri veriyor.

osman 4/29/10 1:56 PM Page 101


Görüfl

‹klim de¤iflikli¤i ile mücadelede özel sektörün çözüm orta¤›

REC Türkiye ve Türk Sanayicileri ve‹fladamlar› Derne¤i TÜS‹AD’›noluflturdu¤u ‹klim Platformu, Türkiye’nindüflük karbon ekonomisine geçiflsürecinin h›zland›r›lmas›nda önemli bir roloynamaya haz›rlan›yor.

YYaazz››:: GGüüllççiinn ÖÖZZSSOOYY,, RREECC TTüürrkkiiyyee PPrroojjee UUzzmmaann››

iklim platformu 4/29/10 1:58 PM Page 102


klim de¤iflikli¤i ile mücadelede ge-linen noktan›n hem siyasi hem degerekli eylemlerin ve önlemlerin

tan›mlanmas›nda eldeki en önemli re-ferans iklim de¤iflikli¤i ile mücadelealan›nda gelifltirilmifl mevcut uluslara-ras› anlaflmalar. 1992 y›l›nda Rio’dagerçeklefltirilen Yeryüzü Zirvesinde ka-bul edilen Birleflmifl Milletler ‹klim De-¤iflikli¤i Çerçeve Sözleflmesi (BM‹DÇS)ve 1997’de kabul edilen Kyoto Protoko-lü, çözüm yönünde öncelikli ad›mlariçin Sanayi Devriminin öncüsü ülkeleriadres göstererek iklim de¤iflikli¤i ilemücadele için uluslararas› bir yol hari-tas›n› ortaya koyuyor. 2009 y›l› Aral›kay›nda gerçeklefltirilen Kopenhag Zir-vesi ve ard›ndan 2010 y›l›nda MeksikaCancun’da gerçeklefltirilecek olan yenizirveye kadar geçen süreçte çok kutup-lu bir küresel ekonominin ›fl›¤›nda,2012 sonras›nda geçerli olacak küreseliklim rejiminin ana hatlar›n› belirleye-bilmek üzere ülkeler müzakereleriniyürütüyor. Gelinen son noktada iseAral›k ay›nda gerçeklefltirilen Zirveninard›ndan ortaya ç›kan Kopenhag Uz-laflmas›n›n hukuki durumu ve ülkele-rin azalt›m hedefleri konusunda yürü-tülen tart›flmalar, Kopenhag Uzlaflma-s› sonucunda ortaya ç›kan mekaniz-malar›n yönetiminde özellikle gelifl-mekte olan ülkelerin kilit rol oynamay›istemesi gibi s›cak konular hâlâ birçokbelirsizlikler içeriyor.

2020 Y›l›nda Yüzde 20 Kay›pBu tart›flmalar içinde ortaya koyulanson bilimsel veriler ise iklim de¤iflikli-¤inin geri döndürülemeyecek bir nok-taya gelmemesi için, küresel s›cakl›kart›fl›n›n kritik de¤er olan 2°C alt›ndatutulabilmesi gereklili¤ini ortaya ko-yuyor. Bunun yan›nda, sera gazlar›n›nsal›mlar›ndaki art›fl sonucunda ortayaç›kan afl›r› hava olaylar›n›n, küreselölçekte kal›c› zararlar ve kay›plar ve-

rece¤ini de gösteriyor. Sir NicholasStern taraf›ndan 2006 y›l›nda haz›rla-nan “‹klim De¤iflikli¤inin Ekonomisiüzerine Stern Raporu” kapsam›ndayürütülen analizlerde oluflabilecekolan ekonomik kay›p ile ilgili olarak bukayb›n 2020 y›l› itibar› ile küresel gay-ri safi has›lan›n yüzde 20’si düzeyineeriflebilece¤i öngörülüyor.

Mücadeleye Bugün Bafllamal›y›zBuna karfl›l›k sal›mlar›n azalt›lmas›için bugün al›nacak önlemlerin küre-sel gayri safi has›lan›n yüzde ikisi dü-zeyine ç›kart›lmas› halinde bu kay›p-lar›n önlenebilece¤i gerçe¤i de ortayakoyuluyor. Bu rapordan tam üç y›lsonra McKinsey&Company taraf›n-dan 2009 y›l›nda yay›nlanan “DüflükKarbon Ekonomisine Giden Yol” bafl-l›kl› raporda da bugün al›nacak ön-lemlerin, küresel gayri safi has›lan›nyüzde 0,5’i kadar uygulanabilecekolan önlemler ile kritik 2oC eflik de¤e-rinin afl›lmayaca¤›n› belirtiyor. Heriki raporda da rakamlar farkl›l›k gös-terse de ç›kart›labilecek olan enönemli sonuç, iklim de¤iflikli¤i ile sa-vafl›m›n bugün yap›labilecek yat›r›m-lar ile acilen bafllat›lmas›n›n maliyeti-nin eflik de¤er afl›ld›ktan sonra yara-n›n sar›labilmesi için uygulanabilecekolan önlemlerden daha düflük bir ma-liyet ile sonuçlanabilece¤i. Bu yakla-fl›m sadece çevreci bir duyarl›l›k aç›-s›ndan de¤il, ekonomik ve ticari an-lamda oluflacak risklerin azalt›lmas›konusunda öne ç›kabilecek bir çözümolarak da karfl›m›za ç›k›yor. McKin-sey&Company analizinde ayr›ca seragaz› sal›mlar›nda en fazla düflüfl ilesonuçlanabilecek önlemler aras›ndaaraçlarda, elektrikli eflyalarda ve bi-nalarda enerji verimlili¤i gibi çevredostu ve düflük karbon yaklafl›mlar›n›çözüm olarak ortaya koyuyor. Bununyan›nda bu önlemler hem kay›plar›n

‹



önlenmesi için yap›labileceklerin ba-fl›n› çekiyor, hem de düflük karbonlubir ekonominin de temel tafllar›n›oluflturuyor. Önemli bir di¤er noktada yenilenebilir enerji, toplu tafl›ma-c›l›k, temiz üretim, sürdürülebilir ta-r›m, sürdürülebilir kentleflme ve sür-dürülebilir arazi yönetimi önlemleri-nin de maliyet etkin f›rsatlar olarakde¤erlendirilmesinin gereklili¤i. Yu-kar›da belirtilen önlemler ise düflükkarbon ekonomisinin temel tafllar›n›oluflturuyor.

Düflük Karbon Ekonomisi Kap›da‹lk defa 2003 y›l›nda ‹ngiltere’de ener-ji sektörüne yönelik olarak yay›nlananBeyaz Belge’de tan›m› geçen düflükkarbon ekonomisi kavram› enerjiningelece¤i olarak belirtilmifl. Bu para-digma de¤iflikli¤i sonucunda düflükkarbon ekonomisinin 2008 y›l› içeri-sindeki küresel pazar büyüklü¤ü iseTürkiye’nin ayn› y›l içerisinde yapt›¤›ihracat›n 36 kat›ndan büyük bir eko-nomik alan yaratarak 3650 milyar Av-ro düzeyine ulaflt›¤› bilgisi de ‹ngilizHükümetine ba¤l› olarak çal›flmalaryürüten Business, Enterprise Regula-tory ve Reform bölümü (BERR) tara-f›ndan yay›nlanm›flt›r. Bunun yan›n-da, 2008 y›l›ndan itibaren Güney Ko-re, Meksika, ‹spanya, Kanada, Japonyagibi ülkelerin ekonomik kriz ile müca-dele için gelifltirdi¤i paketlerde ise yu-kar›da belirtilen önlemler üst s›ralar-da yer al›yor.

Birleflmifl Milletler ‹klim De¤iflikli¤iÇerçeve Sözleflmesi (BM‹DÇS) tara-f›ndan yap›lan analizler sonucunda,iklim de¤iflikli¤inin çözümü için yap›-lacak yat›r›mlar›n yaklafl›k yüzde75’nin özel sektör taraf›ndan yap›l-mas› gerekti¤i öngörülüyor. Bu nok-tada düflük karbon ekonomisinin gi-derek büyüyen hacmi ve bu yeni yak-lafl›m›n temel tafllar›n› oluflturan se-çenekler de özel sektör için sürdürü-

lebilir yeni yat›r›m ve ifl sahas› anla-m›na geliyor. Birleflmifl Milletler Çev-re Program› (UNEP) ve Uluslararas›Çal›flma Örgütü (ILO) iflbirli¤inde vebirçok uluslararas› kuruluflun kat›l›-m›yla 2008 y›l›nda yay›nlanan ÇevreDostu ‹fller bafll›kl› raporda yeflil ifl sa-halar› olarak gelecekte katlanarakbüyüyecek olan ifl sahalar› s›ralan›-yor. 2030 y›l› için rüzgâr enerjisinde2,1 milyon, günefl PV sektöründe 6,3milyon, biyoyak›tlar ile ilgili tar›m veendüstriler ile iliflkin 12 milyonluk biriflgücü öngörülüyor. Raporda benzeröngörüler 2020 y›l› itibariyle yüzde29’luk bir azalt›ma olanak sa¤layabi-lecek binalar sektörü, yüzde 23’lük biroranla sera gaz sal›mlar›ndan sorum-lu olan ulaflt›rma sektörü, enerji vekullan›lan hammaddenin geri dönü-flümün sa¤lanmas› sonucunda enerjiyo¤un sektörler olarak adland›r›lançelik, alüminyum, çimento, kâ¤›t en-düstrilerinin de yeflil ifl sahalar›na

olanak sa¤layabilece¤i belirtiliyor.Türkiye’nin düflük karbon ekonomisi-ne geçifl sürecinin h›zland›r›lmas›ndacesaret verici en önemli kaynak isezengin yenilenebilir enerji kaynaklar›-n›n varl›¤› ve bugüne kadar de¤erlen-dirilmemifl enerji verimlili¤i potansi-yeli olarak s›ralanabilir. Güncel veriler›fl›¤›nda bir de¤erlendirme yap›l›rsa,günefl s›cak su ›s›t›c›lar› aç›s›ndanTürkiye 2007 y›l›nda 0,7 gigawatt ›s›lgüç kullan›m kapasitesi ekleyerek 7,1gigawatt’l›k toplam güçle Çin’in ard›n-dan dünya ikincili¤ini sürdürmesi veTürkiye’nin özellikle etanol üretimin-de dünyada 2007 y›l›nda 11. s›rada ol-mas› gibi s›ralanabilecek olan baflar›örnekleri Türkiye’nin baz› konulardaiyi bir role sahip olmaktan da öte, özel-likle negatif maliyetli iklim dostu tek-nolojiler konusunda bir altyap›s›n›n azya da çok var oldu¤u, yenilikçi ve çevredostu ifl olanaklar›n›n da geliflerek ar-t›fl gösterebilece¤ini gösteriyor.

Düflük Karbon Ekonomisine GeçiflinFinansman›Türkiye’nin ve Türk özel sektörünündüflük karbon ekonomisinin en öndegelenleri aras›nda yer almas› konu-

Görüfl

‹klim Platformu, geçti¤imiz eylül ay›nda,‹ngiltere Enerji ve ‹klim De¤iflikli¤indenSorumlu Devlet Bakan› Lord Hunt ileyuvarlak masa toplant›s› gerçeklefltirdi. GE CEO’su Kürflat Özkan, ‹klim Platformutoplant›s›nda.



sunda destek hizmetlerinin sa¤lanma-s› amac›yla REC Türkiye ve Türk Sana-yicileri ve ‹fladamlar› Derne¤i (TÜS‹-AD) yeni bir çal›flmaya imza att›. Kar-bon merkezli yeni bir ekonomi modeli-nin flekillendi¤i günümüzde Türki-ye’de farkl› sektörleri temsil eden flir-ketlerin beklenen de¤iflime h›zl›, ve-rimli ve maliyet-etkin bir çerçevedeuyum sa¤lamas› için ‹klim Platformukuruldu. 2008 y›l›nda Poznan’da ger-çeklefltirilen 14. Taraflar Konferans›sonras›nda çal›flmalar›na h›zla baflla-yan ‹klim Platformu, özel sektör içiniklim de¤iflikli¤i alan›nda güncel bilgivermeyi ve teknik destek sa¤lamay›hedefliyor. ‹klim Platformu kapsa-m›nda düflük karbon ekonomisine ge-çiflin finansman›, bu geçiflin h›zland›-r›lmas› amac›yla gerekli teknolojileri-nin tan›t›lmas›, tedarik zincirinde kar-bon yönetimi ve yeflil bilgi teknolojile-ri alanlar›nda flirketlerde iklim ku-rumsal yap›n›n güçlendirilmesi ve riskyönetimi için araçlar›n gelifltirilmesi,bilgi deste¤inin sa¤lanmas› ve ulusaliklim de¤iflikli¤i politikalar›n›n geliflti-rilmesinin desteklenmesi gibi hizmet-lerin gelifltirilmesi as›l hedef olarakbelirlenmifltir. Bu kapsamda da gelifl-tirilen küresel ortakl›klar ile belirtilenalanlara yönelik somut programlar›ngelifltirilmesi konusunda da giriflimlersürdürülmektedir.

‹klim Platformunun bir di¤er çal›fl-

ma alan› da uluslararas› müzakere sü-reçlerine ifl dünyas›n›n etkin kat›l›m›-n›n gerçeklefltirilmesi olarak belirtile-bilir. Bu kapsamda küresel iklim de¤i-flikli¤i rejiminin flekillendi¤i 2008 y›-l›nda Poznan’da gerçeklefltirilen 14.Taraflar Konferans›na ve 2009 y›l›ndaKopenhag’da gerçeklefltirilen 15. Ta-raflar Konferans›na aktif kat›l›m sa¤-lad›. ‹klim Platformu, Kopenhag’dagerçeklefltirilen müzakerelerde hemresmi müzakere süreçlerini hem deyan etkinlikleri takip etti. Bunun ya-n›nda, özel sektörün müzakerelerdeki

güncel geliflmelerinin paylafl›ld›¤› veher sabah kapal› olarak gerçeklefltiri-len özel sektör günlük bilgilendirmetoplant›lar›na kat›l›m sa¤land› ve gün-cel süreçler özel sektör bak›fl aç›s›ndantakip edilerek, geliflmeler günlük bül-tenlerle paydafllara iletildi.

Kopenhag, ‹klim Platformu için birilke de sahne oldu. ‹klim Platformu,The Prince of Wales’s Corporate Lea-ders’ Group on Climate Change (GallerPrensi’nin ‹klim De¤iflikli¤i Özel Sek-tör Liderler Grubu) ile küresel bir or-takl›k gerçeklefltirdi. Bu iflbirli¤i kap-

Türkiye’nin negatif maliyetli iklim dostu teknolojilerkonusunda bir altyap›s›n›n olmas›, çevre dostu ifl

olanaklar›n›n da geliflebilece¤ine iflaret ediyor



sam›nda uluslararas› iklim politikala-r›na yönelik olarak bir özel sektör poli-tikas› ve görüflü belirleyen uluslarara-s› küresel bir giriflim içerisinde de yeralmaktad›r.

‹flletmeler Sera Gaz› Hesaplamas›n›Nas›l Yapacak?‹klim politikalar›na ek olarak Ameri-ka’da faaliyetlerini yürüten GHG Ma-nagement Institute kuruluflu ile gelifl-tirilen iflbirli¤i kapsam›nda da ifllet-melerde karbon yönetimin ilk ad›m›olarak da belirtilebilecek olan iflletme-lerde sera gaz› sal›mlar›n›n hesaplan-mas›na yönelik olarak Türkçe web ta-banl› online bir e¤itim program› gelifl-tirilerek ‹klim Platformu üyelerine veflirketlere destek hizmeti sa¤lan›yor.‹flletmelerde Sera Gaz› HesaplamaTürkçe online ders program›n›n ya-n›nda projelere ait sera gaz› hesapla-malar›n›n yap›lmas› ve iflletmelerdesera gaz› bilgi sistemlerinin oluflturul-mas›na yönelik Türkçe online kursla-r›n da gelifltirilmesi ile flirketlere veri-len destek hizmetlerinin devam edil-mesi hedefleniyor.

‹klim Platformu kapsam›nda ger-çeklefltirilen CEO ve genel müdür düze-yinde özel sektörü temsilcilerinin kat›-l›m›yla gerçeklefltirilen konferans veçal›flma gruplar›, interaktif tart›flmatoplant›lar›, panel ve yuvarlak masatoplant›lar› ile güncel verilerin payla-fl›lmas› ve ayr›ca özel sektörün belirti-len çal›flma alanlar› kapsam›nda pozis-yonunun belirlenmesine yönelik etkin-likler de düzenleniyor. Geçti¤imiz Ara-l›k ay›nda Kopenhag’da gerçeklefltiri-

len ‹klim Zirvesi öncesinde ‹klim Plat-formu taraf›ndan 23 Kas›m 2009 tari-hinde gerçeklefltirilen “Türkiye’de Dü-flük Karbon Ekonomisine Geçiflte Ara-y›fllar” konferans› ve ayn› etkinlik kap-sam›nda ifl dünyas›n›n üst düzey yöne-ticilerinin kat›l›m sa¤lad›¤› çal›flmagruplar›n›n sonuçlar›, “Çok Geç Olma-dan... ‹klim De¤iflikli¤i ‹çin HareketeGeçme Zaman›” bafll›kl› bir bildiri ile fi-nansman, teknoloji transferi ve teda-rik zincirinde karbon yönetimi bafll›k-lar›nda ortaya koyulan görüfller ka-muoyu ile paylafl›ld›. Konferans kapsa-m›nda, “Teknoloji Transferi ve Tekno-lojinin Yayg›nlaflt›r›lmas›,” “DüflükKarbon Ekonomisinin Finansman›” ve“Tedarik Zincirinde Karbon Yönetimi”çal›flma gruplar›, GE Türkiye CEO’su

Kürflat Özkan, WWF Türkiye YönetimKurulu Baflkan› Ak›n Öngör ve Proc-ter&Gamble CEO’su Saffet Karpat ta-raf›ndan kolaylaflt›r›c›l›¤› üstlenildi.

Eylül ay›nda gerçeklefltirilen bir yu-varlak masa toplant›s› ile ‹ngiltere’ninEnerji ve ‹klim De¤iflikli¤inden So-rumlu Devlet Bakan› Lord Hunt’› a¤›r-layan, bilim, ifl, siyaset ve medya tem-silcilerini bir araya getirerek farkl›paydafllar› bir araya getiren ve haz›rla-d›¤› yay›nlar, raporlar, röportajlar,webcast ve podcastler gibi genifl birhizmet yelpazesi ile özel sektöre des-tek sa¤layan ‹klim Platformu, özelsektörün de¤iflime seyirci kalmamas›ve bu süreçte lider rol üstlenmesineolanak sa¤layacak flekilde hizmetleri-ne devam edecek. m

Görüfl

‹klim Platformu,iflletmelerde sera gaz›

sal›mlar›n›n hesaplanmas›nayönelik, Türkçe web tabanl›online bir e¤itim program›

hizmeti sunuyor



Bence, dünya tarihi iki ana evreye ay-r›l›yor: Dünya’n›n Düz Vakti ve Dün-ya’n›n Küresel Vakti. Galilei Galileo,Dünya’n›n yuvarlak oldu¤unu söyle-meye cesaret edeli beri dört yüz y›lgeçti, ama dünyal›lar dünyan›n küre-selli¤ini yeni yeni kavr›yor. Yine deküreselleflmeye inanmayanlar ço-¤unlukta.

Kimsenin inanc›na kar›flamam.Dünyan›n küreselli¤ini fark edeme-yenlerin inançlar›n› yaflama ve ifadeetme özgürlü¤ünü savunurum. Birflart›m var: Hayat›m›z› cehenneme çe-virmesinler.

Dünyan›n düz vaktinden kalma, hâ-lâ birbirini yiyip duran iki temel inançvar: “Eflref-i mahlûk” inanc› ile “en

ak›ll› hayvan” inanc›. Biri maneviyatç›,öteki maddiyatç› bu iki inanc›n takip-çilerinin bir ortak özelli¤i var: Bu dün-ya (ilahi kudret veya tabiat taraf›n-dan) bana ihsan edilmifl bir lütuftur!Ben canl›lar›n en seçkiniyim ve halböyle ise, dünyan›n cümlesine hükme-derim!

Hükmedemezsiniz efendim: “‹lk de-fa 20. yüzy›l›n ortalar›nda insano¤lubu gezegene uzaydan bakm›flt›r. Belkide tarihçiler ileride, bu bak›fl›n düflün-ce üzerinde yapt›¤› etkileri, 16. yüzy›l-da Copernicus’un dünyay› evreninmerkezi olmaktan ç›karan, insano¤lu-nun kendi gözündeki imaj›n› altüsteden devriminden daha önemli bula-cakt›r. Uzaydan bakt›¤›nda insan, kar-

fl›s›nda küçücük, kolayca incinebile-cek bir top görmektedir. Bu top üze-rinde egemen olan unsurun da insanfaaliyetleri ve çabalar› de¤il, bulutla-r›n, okyanuslar›n, bitki örtülerinin vetopraklar›n düzeni oldu¤unu görmek-tedir… Ak›ll› ve flerefli muktedirlerinanlamak zorunda olduklar› Vehbi’ninkerrakesi iflte burada.

Ekolojik sorunun çözümü, köklü birzihniyet devrimi istiyor. Uzaydan dün-yaya bak›nca bafl›m›z da dönebilir, âle-me yukar›dan bakmaktan sarhofl daolabiliriz; ya da orada keflfedildikçe bi-linmezi sonsuza do¤ru büyüyen bir dü-zen oldu¤unu görebiliriz. Görmek,eflittir hissetmek.

Varl›¤›m›z› sürdürebilmek için el-zem yeni zihniyetin ana özelli¤ininsadece yerkürede de¤il, evrende de;ve sadece cemiyet hayat›nda de¤il,tabiat hayat›nda da farkl›l›klar› zen-ginlik gören ihtimaml› bir anlay›fl ol-mas› gerekir.

Dünyan›n en yüksek binas› Burj Du-bai geçen Ocak ay›nda hizmete girdi.Rivayet odur ki, yüksekli¤i sekiz yüzmetreyi afl›yormufl. Dünyan›n burcunabayra¤›m›z› çektik! Dubai’nin en fle-refli mahlûklar› ile küremizin en ak›ll›mahlûklar›n›n gerçeklefltirdi¤i bu eserumar›m “hay›rlara vesile” olur. En üstkattan bakanlar, bakmakla kalmaz dabir fleyleri görebilirlerse, ona da flükür.

Nam›k Kemal, “Yüksel ki yerin buyer de¤ildir, dünyaya gelmek hünerde¤ildir” derken ne düflündüydü aca-ba? Onu bilir, bunu söylerim: Ne pozi-tivist ukalal›k, ne rahmani böbürlen-me ç›kar yol de¤ildir. ‹kisi de dünyan›ndüz vaktinden kalma zihniyetin tem-silcileri. Lezzetli bir dünya için yeniak›l flart!

Araflt›rmac›, Yüksek Mimar

Talat ULUSOYDünyan›n ‹ki Vakti

Dünyan›n enyüksek binas› BurjDubai geçen Ocak

ay›nda hizmetegirdi. Rivayet odurki, yüksekli¤i sekiz

yüz metreyiafl›yormufl.

talat s3 4/29/10 2:04 PM Page 27


Çal›flmalar›n›, kendi üretti¤i “EnerjiMimarl›¤›” kavram›yla tan›mlayan Çe-lik Erengezgin, efli ve çocuklar›yla 30y›l önce, Bursa’n›n Ürünlü köyüne yer-leflmifl. “Ekolojide neyin do¤ru, neyinyanl›fl oldu¤unu deneyerek ö¤rendik”diyen Erengezgin’in evinin bahçesinegirince, baflka türlü bir uygarl›¤›nmümkün oldu¤una inanmaya bafll›-yorsunuz: Do¤ayla bar›fl›k, estetik veifllevsel… Diyarbak›r Belediyesi içinhayata geçirdi¤i, Türkiye’nin ilk “Gü-nefl Evi” ile daha genifl kesimlerce ta-n›nmaya bafllayan Erengezgin’i dinler-ken, heyecan›n› ve gelece¤e olan inan-c›n› paylaflmamak gerçekten imkân-s›z…

Umudu Yeflertenler

Bir Enerji Mimar›

Çelik Erengezgin2008’de EurosolarMimarl›k Ödülünü KazananÇelik Erengezgin,Diyarbak›r Belediyesi içintasarlad›¤›, tüm enerjisinikendisi üreten ve at›kvermeyen Türkiye’nin ilk“Günefl Evi” ile daha geniflkitleler taraf›ndantan›nmaya bafllad›. Bualanda onlarca projesibulunan Erengezgin’inismini önümüzdekidönemde daha s›kduyaca¤›n›zdan eminolabilirsiniz.

erengezgin 4/29/10 2:05 PM Page 108


YYaapptt››¤¤››nn››zz ççaall››flflmmaallaarr›› ““EEnneerrjjii MMiimmaarrll››--¤¤››”” oollaarraakk ttaann››mmll››yyoorrssuunnuuzz.. BBiirraazz aaççaarrmm››ss››nn››zz bbuu ttaann››mm››?? BBuu kkaavvrraamm›› iillkk ssiizzmmii ddiillee ggeettiirrddiinniizz??Maalesef ve sevinerek söylüyorum ilkkez ben söyledim. Maalesef diyorum,çünkü keflke daha önce bu noktalaragelmifl olsayd›k. Gelecek endiflesi ad›-na yeflil mimarl›k, çevreci mimarl›k,çevre dostu binalar gibi sloganlar at›l›-yor. Bunlar›n hepsi güzel, ama yap›lanifli tam olarak tan›mlam›yor. Bana bi-raz palyatif tedbirler gibi geliyor. Ben-ce iflin özü, enerji penceresinden mi-marl›kt›r. O yüzden, bir kavram arar-ken, sonunda “Enerji Mimarl›¤›” dedimve zihnimde son noktay› koydum. Son-ra da, bu kavram›n dokuz bileflenini,

felsefi altyap›s›n› oluflturmaya çal›fl›r-ken, “Enerji Mimarl›¤›” diye y›llard›ralt›n› doldurmaya çal›flt›¤›m kavram›n,bu dokuz payday› birlikte kullanma be-cerisi oldu¤unu fark ettim. Önce soru-nu do¤ru tan›mlamal›yd›k, sonra da el-bet elimizi çabuk tutmal›yd›k, çünkügelecek bir gün mutlaka gelecek. Kaça-cak delik yok.

NNeeddiirr ssiizzee ggöörree bbuu ddookkuuzz bbiilleeflfleenn??Bunlardan ilk dördüne ben “Sahne”ad›n› verdim. Boflluk, Hava, Atefl, Rüz-gâr. Yani yaflamsal mekân›n ortam›n›,atmosferini oluflturan bileflenler. Buayn› zamanda bir yarat›m dizisidir. ‹lkönce boflluk vard›, sonra havay› olufltu-ran elementler. Oksijen yoksa zaten

atefl de olmayacakt›. Atefl yoksa da rüz-gâr…

GGeerrii kkaallaannllaarr??‹kinci bir dörtlüyle devam ettim ve on-lar› da “Kurgu” olarak tan›mlad›m:Toprak, Su, A¤aç, Tahta. Yani mekân›nçatk›s›n›, kurgusunu belirleyen bile-flenler. Bu da ayn› zamanda bir yarat›mdizisidir: ‹lkönce fiziksel ve kimyasaloluflum ve ard›ndan biyolojik süreç. Busüreç toprakla bafllad›. Suyla canland›,a¤açla taçland› ve tahtayla korundu.

SSeekkiizz eettttii.. SSoonnuunnccuussuu??Sonuncusuna “Ba¤laç” ismini verdim:Metal. Niye ba¤laç? Çünkü o, bileflenle-rin birlefltirenidir. Sahneye en sonra

Erengezgin’in Diyarbak›rBelediyesi için tasarlad›¤›,

Türkiye’nin ilk “Günefl Evi”



giren metal, mekân kurgusunun ba¤la-c›, “makine” denilen güç ve medeniyetölçe¤inin vazgeçilmezi oldu. Günümüzhayat›n›n her yerini dolduran petroltürevi plastiklerin hiçbiri bana görevazgeçilmez de¤ildir. Sürekli yenileni-yor, de¤ifliyor ve gelifliyorlar. fiimdiliktüm sentetik malzemeler sadece figü-ran rolündeler. Ve ne yaz›k ki, do¤ay›en çok kirleten de onlar.

PPeekkii,, bbüüttüünn bbuu bbiilleeflfleennlleerriinn,, eenneerrjjii vveeeenneerrjjii mmiimmaarrll››¤¤››yyllaa bbaa¤¤››nntt››ss›› nnee??Klasik ve aktüel mimari anlay›fltan“enerji mimarl›¤›” diye isimlendirdi-¤im anlay›fl› birbirinden ay›ran bu do-kuz faktörün “enerji” ile kopmaz birba¤› var. “Enerji dedi¤imiz nedir ve do-kuz bileflenin neresindedir?” Hakl› birsoru ve yan›t› da hayli basit.

Bu bileflenlerin her biri, enerjinin

tezahürlerinden biridir. Çok yüksekve farkl› frekanslarda sal›mlar›n, ken-dilerini görünür yapmak için titreflim-lerini düflürüp, gaz, s›v› ve kat›ya dö-nüflmüfl halleridir. Yani gerçek ve tekortak payda asl›nda zaten enerjidir.Hele bir elektron mikroskobuyla ba-k›n tümüne. Metal de, a¤aç da, güneflde, hava da olsa, hepsinin ortak özelli-¤i; enerji tafl›yan, sürekli devingen

Umudu Yeflertenler

Erengezgin’inprojelerinden biri de

tüm enerjisini vetar›msal gereksinimini

karfl›layabilen 1000kiflilik Günefl Köyü

Çelik Erengezgin, 1946 y›l›ndainflaat mühendisi bir baban›n o¤luolarak dünyaya geldi. 1964’teAlmanya’ya gitti ve mimari birbüroda bir y›l çal›flt›. Ertesi y›lTürkiye’ye dönüp, tek tercihi olanGüzel Sanatlar Akademisine girdi.1968’de “oy ve söz hakk›na sahip”ilk ö¤renci temsilcisi oldu. “1997y›l›ndan itibaren “Mimarl›k,” “E¤itim”ve “Mesleki aç›dan ülke sorunlar›”hakk›nda 130’dan fazla makaleyazd›. 2000’de Ulusal AhflapBirli¤inin kurucular›ndan oldu. 2008y›l›nda, “enerji mimarl›¤›” ilkelerinegöre tasarlanm›fl, tüm enerjisinikendisi üreten ve at›k vermeyen ilk“Günefl Evi”ni Diyarbak›r’da hizmeteaçt›. Mu¤la Belediyesinin iste¤iüzerine “41. Enerji Mimarl›¤›” projesiolarak bir Günefl Evi tasarlayarak2008’de Eurosolar Mimarl›kÖdülüne lay›k görüldü.

2008’de Eurosolar Mimarl›k Ödülünü Kazand›

“Heyecan olmazsa hiçbirfley olmaz. Heyecaninançla do¤ar. Ben

olaca¤›na inan›yorum. Yanien kötü yasa da ç›ksa,

enerji bakan› da de¤iflse,bu gidiflat› hiçbir fley

de¤ifltiremez.”



atom ve atom alt› yap›lar›d›r. Enerji mimarl›¤›; yap›lar›n, nefes al-

ma do¤all›¤› ve ölçüsünde enerji kul-lanmas›n› ve kendisine gerekti¤i kada-r›n› da üretebilmesini öngörür. Ne birfazla ne bir eksik… Yarat›m içinde, ifleyaramayan ne bir eklenti, ne de fazlabir süs bulunur. Her varl›k kendisinegerekti¤i kadar enerji üretir ve tüketir.Yaflam fonksiyonunun tam karfl›l›¤›olan deriyi ya da kabu¤u kullan›r. Onunformunu gösterifl de¤il, ifllevsellik be-lirler.

GGeerrççeekktteenn iillggiinnçç vvee öözzggüünn bbiirr yyaakkllaa--flfl››mm……Enerji mimarl›¤›, pasta keser gibi ikiyeveya dörde bölünmüfl ve “her biri rast-gele yönlere bakan,” çok katl› bir ma-halle yaratmak anlam›na gelmez. Ya-z›n cay›r cay›r yanan bir binada otur-mak ister misiniz? Ya da kuzeye bakanve k›fl›n ayaz›nda donan bir evde? Rüz-gâr›n yönünü de h›z›n› da dikkate al-

mal›s›n›z. Yani enerji mimarl›¤›, kenttasar›m›ndan bafllayan ve yap› malze-melerinin do¤ru seçimine uzanan so-rumlu bir planlama sürecidir.Bunlar› dile getirdi¤im bir makalembirkaç dünya diline tercüme edildi.Çünkü yabanc›lar da bu tan›m› çok en-teresan buldular. Belki tümü ayn› andayay›nlanacak yurtd›fl›nda… Yani bukavram bu haliyle bana ait ve bundanmutluluk duyuyorum.

BBuu mmaanntt››kkllaa yyaapp››llaann bbiirr yyaapp›› vveeyyaa yyeerr--lleeflfliimm nnee kkaaddaarr eenneerrjjii ttaassaarrrruuffuu ssaa¤¤llaa--yyaaccaakktt››rr??Do¤ru yönlenme, do¤ru tasar›m, do¤rumalzemeyle infla edilen bir yap› yüzde50 enerji tasarrufuyla bafllar hayat›na…

PPeekkii,, nnee kkaaddaarr bbiirr eekk mmaalliiyyeett ggeerreekkttii--rriirr??Hiç. Bu tür bir bina için klasik bir inflayönteminden daha fazla para harca-man›z gerekmiyor. Ama enerjininyüzde 100’ünü kendisi üretecek biryap› için ilave olarak yüzde 25-50 gibibir harcamay› göze almal›s›n›z. Çün-kü bu, elektronik ve mekanik baz› ekdonan›mlar gerektirir. Devletin bubölümdeki harcamalar için teflvikvermesi gerekiyor. Almanya’da ve ‹spanya’da bu teflvik-ler artarak gerçeklefltiriliyor. Mer-kel, son seçimden sonra 20 y›l vadelikredilendirmeyi 45 y›la ç›karm›fl. Bizhenüz Teflvik Yasas›n› bile ç›karta-mad›k. m

Depremden sonra, özellikle akl›bafl›nda olanlar betonun kabahatliolmad›¤›n› gördü. Betonu buflekilde kullanman›n kabahatoldu¤unu fark ettik. O zamanalternatifin ahflap oldu¤u ortayaç›kt›. Yirmi y›l önce bir mobilyaatölyesi çal›flt›r›yordum, k›rk seneönceden bafllayan gayretimdibenim. 1999’da Uluslararas›Ahflap Birli¤inin üç kurucusundanbiri oldum. Gördük ki Amerika’n›nyüzde 90’› ahflap. Salak m› buAmerikal›lar? Ahflap ev yap›yor,s›va rengine boyuyor, uzaktanbak›yorsun sanki beton. Turistolarak gidenler diyor ki, bunlarbeton. Hay›r, yüzde 90’› ahflap.Kaliforniya’n›n yüzde 99’u ahflap,çünkü deprem bölgesi.

“Betonun Gerçek Alternatifi Ahflapt›r”

Erengezginlerin Bursa’n›n Ürünlüköyünde yaflad›klar› köyevi, ekolojik

ilkelerin asl›nda ne kadar basit veyal›n oldu¤unu da gösteriyor.



Tan›flma‹negöl ‹shakpafla ‹lkö¤re-tim Okulu ö¤rencilerindenbiri, Kimse Bana Ne Diye-mez kitab›m› okula götür-müfl. Bu y›l eko-okullarprojesine kat›lm›fl olanokulun Müdürü OrhanErdo¤an, Müdür Yard›m-c›s› Süleyman Demir,Teknoloji ve Tasar›m Ö¤-retmenleri Esra ElvanAnay ile Ayfle Dalg›ç benidavet etmeye karar ver-mifller. Ben de kabul ettim.Gündüz ö¤rencilerle soh-bet edecek, akflam da veli-lere, sivil toplum kurulufl-lar›n›n önde gelenlerine vemuhtarlara bir konferansverecektim. 2 Nisan günü ‹negöl’e git-tim.

Okul Binas›Al›flageldi¤imiz üzere, tafl bir binaylakarfl›laflmay› beklerken, gelenekselBursa mimarisiyle infla edilmifl bir bi-naya, yere çizilmifl satranç tahtas›n›nyan›ndan geçerek girdim. ‹shakpafla‹lkö¤retim Okulu 100. y›l›nda bu çeh-reye bürünmüfl, hatta okulun bahçesi-ne son dönem Osmanl› mimarisi tar-z›nda bir de çeflme yap›lm›fl. Ö¤ret-menler bu konuda okul müdürü OrhanErdo¤an’›n büyük çaba sarf etti¤inisöylediler.

Ö¤rencilerle SohbetMüdür Bey ve ö¤retmen-lerle tan›fl›p yorgunluk ça-y›n› içtikten sonra Esra El-van Anay ve Ayfle Dalg›çö¤retmenlerle birlikteokulun konferans salonunageçtim. Yedinci ve sekizincis›n›f ö¤rencileri beni bekli-yordu. Flash diskimi okulun

bilgisayar›na takt›m. Sunu-mum perdeye yans›d›; çocuk-larla sohbet bafllad›. (Teknikdonan›mlar› haz›rlayan vear›zas›z ifllemesini sa¤layanokulun müdür yard›mc›lar›n-dan Süleyman Demir idi.)

P›r›l p›r›l k›zlar ve o¤lanlarküresel ›s›nma konusunu il-giyle izlediler. Okulun eko-ti-

mi de toplant›ya gözcü önlüklerini gi-yerek gelmiflti. Sorular›ma cevap ver-diler ve kendi bez torba kampanyalar›-n› anlatt›lar. Haz›rlad›klar› bez torba-lar›n üzerine sloganlar yazm›fllard›,bunlar› pazar yerinde büyüklere da¤›-tacaklar ve neden naylon poflet de¤ilde bez torba kullanmalar› gerekti¤inianlatacaklard›.

S›ra çevreyle ilgili ilginç meslekleregeldi¤inde, eller gene havadayd›. Hep-si ne istedi¤ini biliyor, mesleklerinido¤ay› tahrip etmeden icra etmeyiamaçlad›klar›n› söylüyorlard›. Sevgiliçocuklar, sizlerle sohbet etmek çokgüzeldi!

E¤itim

‹negöl’de bir EKO-OKUL‹SHAKPAfiA ‹LKÖ⁄RET‹M OKULUEko-okullardan biriyle, ‹shakpafla ‹lkö¤retim Okulu’ylatan›flt›m; bu okulu tan›tmak istiyorum:

Yaz›: Bilge D‹CLEL‹

eko okul 4/29/10 2:06 PM Page 112


Okulun Kervansaray Projesi‹shakpafla ‹lkö¤retim Okulununönemli bir etkinli¤i de kuruluflunun100. y›l›nda ‹negöl’de bulunan Orta-köy Kervansaray›n›n restorasyonunaöncülük etmek olmufl. Kampanyay›‹negöl’de bafllatan okul, Vak›flar Ge-nel Müdürlü¤üne de baflvurmufl. 1455y›l›nda Fatih Sultan Mehmet’in day›s›Karacabey taraf›ndan yapt›r›lan bukervansaray Bat› Ticaret Yolu üzerin-de ticaret kervanlar›na hizmet ver-mekteymifl. Kervansaray›n harap ha-liyle flimdiki halini karfl›laflt›r›nca, se-vinmemek elde de¤il.

Kâ¤›ttan Kâ¤›t Yapma Projesi‹negöl’de bulunan geri dönüflüm ku-tular›n›n yanl›fl kullan›m›na son ver-

K›saca EKO-OKULLAR PROJES‹

Eko-Okullar Program› ilkö¤retimokullar›nda çevre bilinci, çevreyönetimi ve sürdürülebilir kalk›nmae¤itimi vermek için uygulananuluslararas› bir programd›r. 23ülkede 7040 okuldayürütülmektedir. 1995’ten bu yana ülkemizdeTÜRÇEV (Türkiye Çevre E¤itimVakf›) taraf›ndan koordineedilmektedir. 2009 – 2010 ö¤renimy›l›nda Türkiye’de 298 okul bu projekapsam›nda faaliyet göstermektedir. Projenin kat›l›mc› yaklafl›m›sayesinde okullardaki ö¤rencilerhem çevresel konularda bilgiedinirler, hem de ailelerini, yerelyönetimleri ve sivil toplumkurulufllar›n› ekolojik konulardabilinçlendirmede etkin rol al›rlar.

Projenin ö¤renciye faydalar›:b bir grup üyesidir ve yeni bir kimlikgelifltirir,b grup çal›flmas›na al›fl›r ve kat›l›mc›bir yap› oluflturur,

b sorunlar› tan›ma, çözüm üretmeve tart›flma becerisi gelifltirir,b inisiyatif kullanma, karar vermeyetene¤i geliflir, b plan yapma, rapor yazma becerisigeliflir,b tüketim al›flkanl›klar› de¤iflir,savurganl›k önlenir,b do¤al kaynaklar› koruma bilincigeliflir.

Projenin okula faydalar›:b temizlik ve düzen sürekli k›l›n›r,b su ve elektrik tasarrufu ö¤rencieliyle sa¤lan›r,b okul ö¤rencilerce sahiplenilir,b okul, bulundu¤u bölgenin merkezihaline gelir,b okul yerel, ulusal, hattauluslararas› boyutta tan›n›r,b okul isterse iletiflim Türçev iletiflima¤› kanal›yla ulusal ve uluslararas›düzeyde etkileflir.

Daha ayr›nt›l› bilgi için:www.turcev.org.tr

eko okul 4/29/10 2:06 PM Page 113


mek amac›yla ‹shakpafla ‹lkö¤retimOkulu ö¤rencileri Teknoloji ve Tasa-r›m Ö¤retmenleri Esra Elvan Anay veAyfle Dalg›ç’›n önderli¤inde “A¤açtankâ¤›t de¤il, kâ¤›ttan kâ¤›t” projesigerçeklefltirmifl. Okulun 100. Y›l et-kinlikleri aras›ndaki bu projede ö¤-renciler hedeflerinin üzerinde, 5 tonkâ¤›t toplay›p ilçe belediyesine tes-lim etmifller.

100. Y›l Hat›ra Orman› Projesi‹shakpafla ‹lkö¤retim Okulu ö¤rencile-ri, okullar›n›n kuruluflunun 100. y›l›n-da bir de hat›ra orman› oluflturmufl.Hamzabey Köyü’nün üst taraf›ndaokula tahsis edilen 30 hektar alan üze-

rine 1000 fidan› ‹negöl Orman ‹fllet-mesi Mühendisleri gözetiminde dik-mifller.

Okulun Eko-Okul Faaliyetleri:b Okulun Eko-Timi su ar›tma tesisin-de incelemeler yapm›fl. Suyun nas›ldaha bilinçli kullan›labilece¤ini ö¤re-nip bu bilgileri arkadafllar›na ve annebabalar›na aktarm›fllar.b Eko-Okullar projesi kapsam›nda 26ö¤renciden oluflturulan Eko-Tim herhafta geri dönüfltürülebilir at›klar› ge-ri dönüflüm tesisi yetkililerine teslimediyor. b Eko-Tim ö¤rencileri ‹negöl Beledi-yesi Temizlik ‹flleri Müdürlü¤ü çal›-

flanlar›yla beraber Oylat yolu üzerin-deki Hilmiye Köyü mevkiindeki piknikalanlar›nda çevre temizli¤i yapm›fllar.Gerçeklefltirilen temizlik çal›flmala-r›nda okulun Eko-Timi ve Belediye Te-mizlik ‹flleri Müdürlü¤ünde görevli te-mizlik çal›flanlar› piknik yapan ailele-rin geride b›rakt›¤› pet flifle, naylon po-flet, cam flifle ve kâ¤›t gibi çeflitli at›kla-r› toplam›fllar. Tam 20 POfiET ATIKtoplanm›fl.b Okulun Eko-Tim ö¤rencileri ‹ne-göl’deki bas›n yay›n kurulufllar›n› zi-yaret etmifl. Bas›n›n gösterdi¤i ilgiyeteflekkür eden ö¤renciler, çevreyle il-gili faaliyetlerine verilen desteklerinindevam›n› dilemifller.

Okulun Düzenledi¤i KonferansAkflam saat 20:00’de Eko-Tim’in orga-nizasyonuyla, Konuko¤lu KonferansSalonundayd›k. Bu kez anne babalara,sivil toplum kurulufllar› ve mahallemuhtarlar›na küresel ›s›nma konulubir konuflma yapt›m. Buzullar›n eri-mesinin ‹negöllüleri neden yak›ndanilgilendirdi¤ini, karbon ayak izinin neoldu¤unu, günlük yaflamlar›nda, örne-¤in çamafl›r y›kay›p yemek piflirirkenve araba sürerken nelere dikkat etme-leri gerekti¤ini ve sivil toplum örgütle-riyle iflbirli¤inin önemini anlatt›m. Sa¤olsunlar pür dikkat dinlediler. Benidinleyen herkese dünyam›z ad›na te-flekkür ederim.

Bu arada Eko-Tim de bez torbalar›n›konferans salonunun giriflinde sergi-ledi.

Bu özel ve güzel günün sonunda ba-na çiçek verildi. Ben de Eko-Tim ö¤-rencilerine OPT‹M‹ST yay›nlar›n›n ço-cuklar için haz›rlam›fl oldu¤u çevre ki-tab›n›, Dikkat Eriyorum’u hediye et-tim.

Teflekkürler ‹shakpafla ‹lkö¤retimOkulu. Dilerim, en k›sa zamanda EKO-OKULLAR projesinin Yeflil Bayrak ödü-lünü kazan›rs›n›z. m

E¤itim

“Teflekkürler ‹shakpafla‹lkö¤retim Okulu. Dilerim,

en k›sa zamanda EKO-OKULLAR projesinin

Yeflil Bayrak ödülünükazan›rs›n›z”

eko okul 4/29/10 2:06 PM Page 114


Okuma yazma biliyorum, çok flükür.Bilgisayar okuryazarl›¤›m da fena sa-y›lmaz. Ancak ekolojik okuryazarl›kdendi¤inde, kendimi hâlâ bir ö¤renciolarak görüyorum. Çocuklu¤u, genç-li¤i ve orta yafll›l›¤› sanayi toplumun-da geçmifl, al›flkanl›klar›n› bu ortam-larda edinmifl ve bilgi toplumuna ye-tiflmeye gayret eden pek çok kentligibi.Ekolojik okuryazarl›k kavram›nageçen y›l OPT‹M‹ST Yay›nlar›n›nLeonardo’nun Bilimi kitab›n›n yaza-r› Fritjof Capra’y› araflt›r›rken rast-lam›flt›m. Bir yandan bu kitab› tan›-tan bir yaz› haz›rlarken, di¤er yan-dan da Kimse Bana Ne Diyemez ki-tab›m› yaz›yordum. Günlük hayat›-m›zdaki al›flkanl›klar›m›z›n ne ka-dar büyük bir bölümünü terk etme-miz gerekti¤ini de iflte bu çal›flmalars›ras›nda anlad›m. ‹fl yapma tarz›-m›z da, üretme ve dönüfltürme tar-z›m›z da kökten farkl› olmak duru-mundayd›.Ekolojik okuryazarl›k terimini 1990’l›y›llarda Fritjof Capra’yla birlikte gün-deme getiren bir e¤itimci, W. DavidOrr’du. Bu iki insan›n yo¤un çabalar›

sonucu e¤itim sistemine yeni bir an-lay›fl girdi: Yeryüzünün esenli¤i.Ünlü fizikçi Capra ekolojik okurya-zarl›k hakk›nda flöyle diyordu:“Önümüzdeki dönemde insanl›¤›nvar kalmas› ekolojik okuryazarl›¤›m›-za, ekolojinin temel ilkelerini kavra-y›p bunlara uygun yaflamam›za ba¤l›olacak. Demek ki ekolojik okuryazar-l›k politikac›lar›n, ifl dünyas›n›n, heralandaki profesyonellerin en önemlibecerisi olmal› ve ana okullar›ndanüniversitelere, yetiflkin ve profesyo-nel e¤itimlerine kadar her düzeydekie¤itim programlar›n›n önemli bir k›s-m›n› oluflturmal›.” (The New Facts ofLife 2008)Yeryüzünde hayat› mümkün k›lan do-¤al süreçleri anlamaya ekolojik okur-yazarl›k deniyor. Ekolojik okuryazar-san›z, ekolojik sistemlerin örgütlen-me prensiplerini kavram›fl ve bunlar›sürdürülebilir insan topluluklar›oluflturmak için kullanan bir kifli sa-y›l›yorsunuz. Ekolojik okuryazar olan bir toplum dahayat›n› idame ettirmesini sa¤layan,do¤al çevresine zarar vermeyen, sür-dürebilirlik ilkesine göre yaflayan bir

toplum oluyor. Peki, hayat›m›z› ve ifl yapma tarz›m›-z› hangi ilkelere göre düzenlemeliyiz?Fritjof Capra bunlar› k›saca flöyleözetliyor:b Bir ekosistem çöp oluflturmaz; birtürün çöpü öteki türün yiyece¤idir.b Madde hayat döngüsünde sürekliçevrilip durur.b Bu ekolojik çevrimleri harekete ge-çiren enerjinin kayna¤› günefltir.b Çeflitlilik dayan›kl›l›¤› sa¤lar.b Yeryüzünün oluflmas›ndan bu yanageçen milyonlarca y›l boyunca hayatmuharebelerin sonucu olarak de¤il,iflbirli¤i-ortakl›k ve flebekeleflme (a¤-lar kurma) sayesinde devam ede gel-mifltir.Bunlar› okuyunca, benim gibi, “ey-vah” m› dediniz? Çocuklar›m›z›n vetorunlar›m›z›n alt›na ba¤lad›¤›m›zbir sefer kullan›l›p at›lan bezlerin birtanesinin tabiatta yok olmas› yar›mas›r sürüyorsa, eyvah ki ne eyvah! Bubezleri yiyemeyece¤imize göre, kolaydönüflebilecek bezler üretmek ve da-ha az at›¤a yol açan yöntemlere yö-nelmekten baflka çare kalm›yor. Ekolojinin temel ilkelerini içsellefltir-dikçe, anlay›fl›n›z da de¤ifliyor. Eko-sistemlerin korunmas› sadece kendi-sine “çevreci” ya da “ekolojist” diyen-lerin ifli olmaktan ç›k›yor. Politikac›-lar›n, ifl dünyas›n›n, her alandaki pro-fesyonellerin vazifeleri aras›na giri-yor. Bir anneanne olarak torunumu, ev-latlar›m›, memleketimi ve bu dünyay›seviyorum; bu nedenle de ekosistem-leri korumay› ayn› zamanda bir insanolarak türümü korumak için bir zo-runluluk addediyorum. Bu konuda ö¤renece¤im çok fley var.Sizi de ekolojik okuryazarl›¤a davetediyorum.

Ayfle Bilge D‹CLEL‹Ekolojik Okuryazarlardan m›s›n›z?

Ünlü fizikçi Capraekolojik okuryazarl›khakk›nda flöyle diyor:

“Önümüzdeki dönemdeinsanl›¤›n var kalmas›

ekolojikokuryazarl›¤›m›za,

ekolojinin temelilkelerini kavray›p

bunlara uygunyaflamam›za ba¤l›

olacak.”

bilge hn s3 4/29/10 2:07 PM Page 1


pple’›n iPad’i ve Amazon’unKindle’› gibi, kütüphanelerdolusu kitab› elektronik for-

matta okumaya yarayan cihazlar (e-okuyucu) karfl›s›nda kimi kitapkurtla-r›, bas›l› eserlerin günün birinde anti-ka kal›nt›lara dönüflüp dönüflmeyece-¤ini merak ediyor. Konuyla ilgili birbaflka önemli soru da e-okuyucular›nm›, yoksa eski moda kitaplar›n m› da-ha çevre dostu oldu¤u.

Bu soruya bir cevap bulabilmek için,herhangi bir ürünün, kâ¤›t yap›m› içinkesilen ilk a¤açtan, kitab›n cildininçöplükte çözülmeye bafllad›¤› güne ka-dar, ömrünün her aflamas›ndaki eko-lojik etkisini ölçen Yaflam DöngüsüAnalizini (YDA) ele ald›k. Bu yöntemsayesinde kitap okuman›n en yeflil yo-lunu belirlememiz mümkün olabilir.

E-okuyucular üzerine bir not: Bu

ürünlere dair kimi teknik detaylara -özel ekranlar›n›n nas›l üretildi¤i gibi-ulaflmak mümkün de¤il. Ayr›ca e-oku-yucular›n yap›lar› da birbirinden ol-dukça farkl›. Bu nedenle, tahminleri-mizin dayanak noktas› olarak mevcutbilgilerimizi kulland›k.

1. Ad›m: MalzemelerBir e-okuyucu için yaklafl›k olarak 16,5kg minerale ihtiyaç duyuluyor. Bu mi-nerallerin aras›nda, genellikle Afri-ka’n›n savafl yüzünden mahvolmuflbölgelerindeki maden ocaklar›ndanç›kart›lan, kolumbit-tantalit (koltan)gibi eser miktarda egzotik metaller

bulunuyor. Ancak entegre devrelerin-de kullan›lan yonga plakalar›n›n ima-lat›nda ortaya ç›kan at›klar› tutacakkat› at›k sahalar› infla etmek için as›lolarak kum ve çak›l kullan›l›yor. Bir e-okuyucu için ayn› zamanda, bataryas›-n› ve bask› devre kart›n› üretmek vedevrelerde eser miktarda kullan›lanalt›n gibi metalleri inceltmek için 79galon suya ihtiyaç duyuluyor.

Geri dönüflümlü kâ¤›t kullan›larakyap›lm›fl bir kitap içinse, yar›m kilomineralin yaklafl›k üçte ikisi harcan›-yor. (Burada en çok yararlan›lan mine-ral, genellikle malzemelerin tedarikzinciri boyunca tafl›nmas›nda kullan›-lan yollara dökülen çak›l.) Üstelikpreslenip yüksek ›s›da kurutularak kâ-¤›da dönüfltürülen kâ¤›t hamurunubulamaç haline getirmek için sadeceiki galon suya gereksinim var.

Teknoloji

E-Okuyucu, Bas›l› Kitaba Karfl›!

Ekolojik Zekâ kitab› ile ekolojitart›flmalar›na önemli bir katk›yapan Daniel Goleman ve YaflamDöngüsü Analisti Gregory Norris,geçti¤imiz günlerde New YorkTimes’›n Görüfl köflesinde sonderece ilginç bir tart›flma açt›lar:Giderek yayg›nlaflan e-okuyucularm›, yoksa konvansiyonel kitaplarm› daha çevre dostu? Sonras›ndatart›flmaya dahil olanlar›n görüflleriile birlikte EKOIQ okuyucular›n›ndikkatine sunuyoruz. AncakGoleman ve Norris, her koflulda,kütüphaneye gitmenin en iyi yololdu¤unu iddia ediyorlar. Bizdensöylemesi… Yaz›: Daniel GOLEMAN ve Gregory NORRIS Çeviri: ‹dil ÇET‹N

A

e kitap 4/29/10 2:07 PM Page 116


2. Ad›m: ÜretimFFoossiill YYaakk››ttllaarr:: E-okuyucunun imala-t›nda, genifl bir elektronik tedarik zin-cirinin yan› s›ra, 100 kilowatt-saat fo-sil yak›t kullan›rken, 66 kg karbondi-oksit emisyonuna yol aç›yor. Geri dö-nüflümlü olan veya olmayan tek bir ki-tab›n sayfalar›n› biçimlendirmek vekurutmak için ihtiyaç duydu¤u ener-jiyse sadece 2 kilowatt-saat ve e-oku-yucunun üretiminden 100 kat daha azsera gaz›na neden oluyor.

SSaa¤¤ll››kk:: Buradaki mukayese birimi“yeti kayb›na uyarlanm›fl yaflam y›l›-d›r;” yani, herhangi bir kimsenin, ör-ne¤in, üretimin herhangi bir aflama-s›nda havaya, suya ve topra¤a zehirlimaddelere maruz kalmas› yüzündenyeti kayb›na u¤rad›¤› süredir.

Hem kitap hem de e-okuyucuda sa¤-l›k için as›l tehdit, akci¤erlerimizin de-rinlerine kadar yerleflerek ast›m ve kro-nik öksürme gibi rahats›zl›klar› daha dakötülefltiren ve vaktinden evvel ölüm

riskini art›ran kükürt oksit ve nitrojengibi partikül emisyonlar›ndan kaynak-lanmaktad›r. Bir adet e-okuyucu üret-menin sa¤l›¤a olumsuz etkilerinin, tekbir kitab›n yap›m›ndan 70 kat daha faz-la oldu¤u tahmin edilmektedir.

3. Ad›m: NakliyeE¤er internet üzerinden bir kitap si-parifli verirseniz ve kitab›n elinizegeçmesi için de 800 kilometrelik biruçak yolculu¤u gerekirse, bu duru-mun yol açaca¤› kirlilik ve at›klar, da-ha önce kitab›n yap›m›nda neden olu-nan kirlilik ve at›¤a kabaca eflit ola-cakt›r. Araban›za atlay›p kitabevinekadar 8 km yol yapsan›z ve ayn› yolugeri dönseniz, kitab›n üretiminde ne-den olunan kirlilik ve kaynak tüketi-minin 10 kat› kadar bir etkiye nedenolacaks›n›z. Bir e-okuyucunun imala-t›n›n sa¤l›k üzerindeki zehirli etkile-rinin eflde¤erini yaratmak isterseniz,araban›zla yaklafl›k 500 km ötedekibir dükkâna gitmeniz gerekir -ancak

ayn› etkiye, hatta daha da fazlas›na,her yeni bir kitap sat›n ald›¤›n›zdaaraban›zla al›flverifl merkezine gide-rek de neden olabilirsiniz.

4. Ad›m: OkumakE¤er gece yata¤›n›za uzan›p birkaç sa-at kitap okumaktan keyif al›yorsan›z,ampulün harcayaca¤› enerji, ekran›-n›n enerji verimlili¤i oldukça yüksekolan e-okuyucuyu flarj etmek için ge-rekli olandan daha fazla olacakt›r. An-cak kitab› gün ›fl›¤›nda okursan›z, ki-tab›n üstünlü¤ü elbette daha fazla.

5. Ad›m: Elden Ç›karmakE¤er e-okuyucunuz geliflmekte olanülkelerdeki, aralar›nda çocuklar›n dabulundu¤u iflçilerin elinde parçalar›-

e-kitap ile konvansiyonelkitab› karfl›laflt›rmakiçin, ilk materyaldenkullan›m sonras›na

kadar uzanan kapsaml›bir Yaflam Döngüsü

Analizine ihtiyac›m›z var.

e kitap 4/29/10 2:07 PM Page 117

Editöre,E-okuyucu sahiplerinin, elektronik kitap-lar›n›n eski moda ciltli kitaplara k›yasla çev-reye nas›l da olumlu bir etkisinin oldu¤unukendini be¤enmifl bir tav›rla ilan etmeleri kar-fl›s›nda bir an için dilim tutuluyordu, ancak bu yaz› dile gelebilmem için ih-

tiyaç duydu¤um kesin bilgileri bana sundu. Belki günün birinde bütünüyle geri dönüflümlü parçalardan üretildi¤inde

göz yummay› hakl› ç›karabiliriz, ama flimdilik Goleman ve Norris’in yaz›s›-

n›n kapan›fl cümlelerini tüm kalbimle destekliyorum. Bir iPad’le gösterifl

yapmaktansa kütüphane kart›m› gururla sergilemeyi tercih ederim.Halk kütüphaneleri, biz onlar› vergilerimizle ve ba¤›fllar›m›zla destekle-

di¤imiz için var. Bu yat›r›m›n getirisi bilgiye, iPad’in hiç böbürlenemeyece¤i

kadar demokratik bir eriflimi de içeriyor ve bu, sevgili okuyucular, yeflilin

çok daha koyu bir tonu.

Sydelle ZoveYazar, Whitermarsh Belediyesi

William Jeanes Anma Kütüphanesi yönetim kurulu eski baflkan›.

Editöre,

Bas›l› bir kitapla bir iPad’in üretilmesinin

çevreye etkilerini karfl›laflt›rmak, tarlakuflu

ve deve turtas›n›n geleneksel tarifini akla

getiriyor: eflit parçalar halinde bir tarlakuflu

ve bir de deve. ‹pad’in çevresel etkisi kitaba k›yasla çok daha fazla olsa bi-

le, bu tablet arac›l›¤›yla binlerce kitaba ulaflmak mümkün, böylece bu kitap-

lar› basmaya da gerek kalm›yor.

Di¤er herfley sabit kald›¤› takdirde, e-okuyuculara geçifl yapman›n yara-

taca¤› çevresel yararlar, geleneksel kitab›n bütün üstün taraflar›ndan daha

a¤›r basaca¤a benziyor.

Joseph Raben

Yazar, Bilgisayarlar ve Befleri Bilimler Derne¤i kurucu baflkan›.

na ayr›larak yasad›fl› bir flekilde “ge-ri dönüfltürülecek” olursa, bu iflçilerbir dizi zehirli maddeye maruz kala-cakt›r. E¤er ayn› ifllem son teknolojiifllemler arac›l›¤›yla yap›lacak olursa– örne¤in, at›klar, türünün en iyiemisyon kontrolleriyle ve metalleringeri kazan›m›yla yüksek ›s›da yak›-l›rsa – iflçilerin “yeti kayb›na uyar-lanm›fl yaflam y›l›” süresi çok daha azolacakt›r.

E¤er kitab›n›z bir çöp sahas›n› boy-layacak olursa, kitab›n çözülmesi s›-ras›nda üretece¤i küresel ›s›nmaemisyonlar› ve yerel su sistemleriüzerindeki zehirli etkileri, üretimi sü-resince neden oldu¤unun iki kat›n›aflacakt›r.

Bu matemati¤in bir k›sm› iyileflmegösteriyor. Gittikçe daha fazla kitappetrol-bazl› de¤il, soya-bazl› mürek-keplerle; geri dönüflümlü veya endüs-triyel ormanlardan elde edilen ve be-yazlatmak için klor gibi zehirlerin kul-lan›lmad›¤› kâ¤›t hamuru imalathane-lerinde üretilen kâ¤›tlara bas›l›yor.Elektronik endüstrisi de zehirli kimya-sallar›n kullan›m›n› azaltmaya ve yay-g›n tedarik zincirlerindeki çal›flma ko-flullar›n› ve iflçi güvenli¤ini iyilefltir-meye çabal›yor.

O halde, baflabafl kalmak için e-oku-yucunuzdan kaç kitap okuman›z gere-kiyor?

Fosil yak›tlar, su kullan›m› ve mine-ral tüketimi göz önüne al›nd›¤›nda, bire-okuyucunun etkisi kabaca 40-50 ki-taba eflit. Küresel ›s›nmaya etkisi iseyaklafl›k 100 kitab›n üretimine eflde-¤er. ‹nsan sa¤l›¤› aç›s›ndan sonuçlar›-na bak›ld›¤›ndaysa, say› ikisinin ara-s›nda bir yerde kal›yor.

Her fley hesaba kat›ld›¤›ndaysa ki-tap okuman›n ekolojik aç›dan en er-demli yolu, en yak›n›n›zdaki kütüpha-neye yürümekten geçiyor.


Teknoloji

Goleman ve Norris’in New York Times’ta ç›kan ve e-kitap ile konvansiyonel kitab›karfl›laflt›ran yaz›lar›n›n ard›ndan çok farkl› tepkiler ortaya ç›kt›. ‹flte gazetenininternet sitesinde yay›nlanan farkl› görüfllerden iki örnek...

e kitap 4/29/10 2:07 PM Page 118


Goleman ve NORRIS’in verdi¤i bilgi-ler, “hangisi daha çevreci” k›yaslama-s›n› daha sa¤l›kl› yapmak için gerçek-ten çarp›c› ve önemli. Mevcut koflul-larda petrokimya türevi plastik, sili-kon vesaire malzemeden üretilmifl ci-hazlar gerçekten de dönüflümlü kâ¤›t-tan daha çevreci olmayabilir. Kâ¤›d›ndönüflümlü olup a¤aç kesilme oran›n›en aza indirdi¤i varsay›m›yla.

Nitekim dünyada petrol bitti¤i za-man as›l sorun enerjide yaflanmaya-cak bence. Günefl daha 5 milyar y›l bi-ze bol bol enerji sa¤l›yor olacak. As›lsorun, bizi bu kadar çevrelemifl olanplastik ve petrokimya türevi malze-menin alternatifini nas›l üretece¤i-miz. Bu alanda gerçek anlamda çevre-ci alternatiflerin çok h›zl› bir flekildegelifltiriliyor olmas› gerekiyor.

‹flin ilginci, elektronik mürekkepkonusunu 5-6 y›l önce bir vesileyleZülfü Dicleli’den duydu¤umu ve bu ko-nuda sohbet etti¤imizi hat›rl›yorum.fiimdi e-mürekkep ekranl› cihazlara

kitap da¤›tma iflinin içinde buldumkendimi ve siz de yak›nda e-kitaplar›-n›z›, e-dergilerinizi yay›nl›yor olacak-s›n›z. Velhas›l teknoloji de çok h›zl› ge-lifliyor.

Ancak mukayese yaparken flu husu-su da unutmamak laz›m. E-kitab›nokunaca¤› tek mecra e-ink cihazlar

de¤il. E-kitaplar, bilgisayarlarda, mo-bil cihazlarda iPad gibi yeni nesil ileti-flim gereçlerinde de okunacaklar. Bucihazlar zaten baflka amaçlar için deüretilmifl oldu¤undan ve sadece e-ki-tap okumaya münhas›r olmamalar›nedeniyle kâ¤›t alternatifi ile birebirkarfl›laflt›rmak çok sa¤l›kl› olmayabi-lir. O zaman bilgisayarlar›n tüm di¤erfonksiyonlar›n›n fiziksel dünyadakikarfl›l›klar›n›n çevresel etkilerini dehesaba katmak gerekecektir. Velhas›lzor bir mukayese. Demirel olsa flöylederdi: Kütüphane vard› da biz mi git-medik! m

‹nternetten kitap sat›fl›konusunda Türkiye’ninöncü firmalar›ndan ‹defix,k›sa bir zaman önce birbas›n toplant›s›yla e-kitapsat›fl›na bafllad›¤›n›duyurdu. fiirketin GenelMüdürü Mehmet ‹nhan’a,Goleman ve Norris’inyaz›s›n› yollad›k vefikirlerini sorduk.

“Zor Bir Mukayese”

‹defix Genel Müdürü Mehmet ‹nhan:

‹defix ile birlikte ürünlerini e-kitapsat›fl›na açan ilk yay›nevleri flunlar:April, Aras, Ataç, Denizler, Helikopter,‹thaki, ‹z, Kabalc›, K›rm›z› Kedi, Kitap,Kurtuba, Notos, O¤lak, Optimist,Özgür, Pan, Sel, Siren, fiema, Versus,Yeditepe, Yordam.

e kitap 4/29/10 2:08 PM Page 119


Söylefli

Kerim Sak›zl›’dan Dünyaya A¤›tlar

GÖR-DÜ⁄ÜMÇift dilli (‹ngilizce ve Türkçe) bir fliir kitab› geçtielimize: Gör-Dü¤üm. Altbafll›¤› ise Nicomedia’yaA¤›tlar. ‹flin daha ilginç taraf›, baz›lar›n›n öldükabul etti¤i fliir kendini çevreci bir anlat› olarakyeniden yarat›yor bu kitapta. fiairi Kerim Sak›zl›ile, Beyo¤lu, Asmal›mescit sokaktaki fliir atölyesi/s›¤›na¤›nda, dünyan›n, insanl›¤›n vedolay›s›yla fliirin gelece¤ini konufltuk.

fiiirin, bir edebiyat formu olarak hayat›n›sürdürüp sürdüremeyece¤i edebiyat çevrele-rinde bir süredir tart›fl›l›yor. De¤iflen dünya-da, her fley gibi anlat› türleri de de¤ifliyor. ‹n-sano¤lu ve k›z›n›n en eski edebi ifade biçimiolan fliirin, giderek maddileflen dünyada negibi bir ifllevi olabilece¤i, gerçekten esasl› birsoru. Ama hiçbir fley için acele davranmama-l›. Bundan yaklafl›k 20 y›l önce Francis Fuku-yama tarihin bitti¤ini ilan etmiflti ama ara-dan geçen süre ve yaflananlar, tarihin dahaçok bilinmedik ve beklenmedik viraj›n›n oldu-¤unu bize gösterdi.

Ayn› fleyin fliir için de geçerli oldu¤unu, birflair hat›rlatt› bize. fiiir tragedyalardan, bü-yük insanl›k trajedilerinden do¤mufltu. Savafl,ölüm, varolufl, aflk, fliirin kana kana içti¤i kay-naklard›. ‹nsanl›¤›n bugün yeni bir varoluflsorunu ile karfl› karfl›ya oldu¤unu söylemekiçin kâhin olmak gerekmiyor. Hem de, belkiinsan›n mavi gezegen üzerindeki tüm mace-ras› boyunca görmedi¤i büyüklükte bir trajedibu. ‹nsanl›k kendi varolufluna kastedecek ya-flama biçimlerine, kültürüne son verip yeni biruygarl›k için ad›m atacak m›? Bu soru insan-l›¤›n uyan›k zihinlerinde yank›lan›yor ve tabiiki, çok daha güçlü bir önsezi ve kavray›flla do-lu sanatç›larda bu tragedya çok daha güçlübir etki yap›yor.

Bahsetti¤imiz flair Kerim Sak›zl›. Daha ön-ce ne ad›n› duymufltuk ne de bir fliirini oku-mufltuk ama bizim kulaklar›m›za f›s›ldad›¤›dingin ama güçlü m›sralar, bu varolufl traje-disine insanl›¤›n kay›ts›z kalmad›¤›n›n, kala-mayaca¤›n›n en keskin kan›tlar›ndan birioluverdi. Ve ço¤u zaman oldu¤u gibi ac›y› an-lat›rken umudun da yank›s› oluverdi fliir.

Profesyonel yaflam›nda uluslararas› birfirman›n 10 ülkeden sorumlu pazarlama di-rektörü olan Sak›zl›, bizim için gördü¤ü Gör-Dü¤ümü, insanl›kla paylaflmaya kalk›flanbir yeni zaman flairi sadece. ‹nsanl›k bu kör-dü¤ümü çözebilecek mi bilinmez ama belli kiflairler ve fliir bir zaman daha varl›¤›n› sür-dürecek ve yeni sorunlara yeni diller olufltur-maya kalk›flacak… Çünkü fliir, cesaretin birbaflka ad›d›r.

Foto¤raflar: Volkan DO⁄AR

kerim 4/29/10 2:09 PM Page 120


“fiiirin Uyuyan Bir Gücü Var”fiiirin asl›nda çok büyük bir gücü var.Ama uyuyan bir güç bu. Bir flekilde biz-leri uyand›rmas› laz›m. Tek bir flairinyapaca¤› ifl de¤il bu. Ama derdimizvarsa, ki flu an çok büyük bir derdimizvar; küresel ›s›nma tehdidi ile karfl›karfl›yay›z. O yüzden böyle bir fliir kita-b› yazd›m.

Yazd›klar›m için biraz da risk alarak“çevre fliiri” dedim. Bu biraz riskli birfley. Neden? Çok avam bir fley de olabi-lir. Çevre bugünlerde çok revaçta birkonu ama çok da yumuflak bir konu.Herkesin çi¤nedi¤i, herkesin bildi¤iama hareket etmedi¤i, tepkisini gös-termedi¤i bir konu. Tepkiler de çok yu-muflak tepkiler. Ama e¤er ben flair-sem, herhangi bir fleye bakmadan bu-nu söylemem gerekir diye düflündüm.Onun için biraz da ba¤›rmam gerekti-¤ini düflündüm. Daha evrensel, benimmemleketimden dünyan›n her yerineaç›lan bir fliir yapmak istedim. Çünkübu sadece bizim ülkemizin konusu de-¤il. Brezilyal› yerli Bororo’nun ve Ya¤-mur Ormanlar›n› kaybedenlerin de hi-kâyesi…

“Kendi Hikâyemi Anlatmak ‹stedim”fiair baflkalar›n›n hikâyesini anlatma-mal›. Ya da baflkalar›n›n hikâyelerinianlat›yorsa, onlar›n içine girebilmeli,nüfuz etmeli ve harbi olmal›. Çünküflair bazen yalanc›d›r. Yani fantezileri-ni kurarken, söyledi¤inin arkas›ndadurabilmelidir. Bir flekilde ne kadaruçsa da, bir aya¤› yere basabilmelidir.Bu çok sevgili flair arkadafl›m AytenMutlu’nun sözüdür: “fiair uçmal›d›rama baflparma¤› yere basmal›d›r” der.Yani belli bir diyalektik olmas› laz›miçinde. Hep bunu dikkate alarak, banaait olan hikâyeyi anlatmak istedim.Onun için kitapta daha çok memleke-tim var: Nicomedia ve bildi¤iniz gibiNicomedia, ‹zmit’in antik dönemdekiismidir.

“Ben O Denizde Yüzdüm”Ben bu fliiri, bu kitab› neden yazd›mbiliyor musunuz? Çok basit bir sebebivar. ‹stanbul’da yafl›yorum ve ‹zmit’e,memleketime, çok s›k gidiyorum. Hergitti¤imde Hereke’den bafllayarak, ‹z-mit Körfezini gördü¤ümde içim kana¤l›yor, çünkü ben o denizde eskidenyüzüyordum. fiimdi benim o¤lum de-nize girmesi için Çeflme’ye, Bodrum’agitmesi laz›m. Baz›lar› “‹sviçre’ninelinde olsa bu flehir kim bilir ne olur-du?” diyor. Ben buna kat›lm›yorum.‹ngiltere’de asit ya¤murlar› ya¤›yordu,önlemini ald›lar, düzelttiler. Ren Neh-rinde bir tane bal›k yoktu ama u¤rafl›p

nehirlerini ›slah etmeyi baflard›lar. ‹zmit dünyan›n en eski üzüm ba¤la-

r›na sahip, flarapç›l›¤›n doruk noktas›-na ç›kt›¤› bir flehir. ‹nan›lmaz bir ikli-mi var. E¤imiyle, farkl› saatlerde gü-nefli al›fl›yla, birçok flarap türünü üre-tebilece¤iniz çok enteresan bir yer.Mesela Kirazl›yal› diye bir yer vard›r,bir tane kiraz a¤ac› göremezsiniz. ‹z-mit, Roma’n›n baflkenti olmufl bir fle-hir. Bunu kim biliyor?

“fiiir T›rnakla Kazar”Bu fliir kitab› ne kadar satacak? Çoksatmayacakt›r. Evde yemek yapan vekocas›n› aldatan bir kad›n›n hikâyesitabii ki bundan daha çok sat›yor. Amasonuçta birileri baz› mevzulara kazmakürekle girebilir ama biz t›rna¤›m›zlada olsa bir fleyler yapmak zorunday›z.Yapm›yoruz diye bir lüksümüz oldu¤u-nu düflünmüyorum. Belki böyle baflla-yacak. fiiir de böyle bir fley. “Aman fliirmi yaz›yor? Zaten bir fley de anlam›yo-rum” diyor insanlar. fiiirden bir uzak-laflma var. Tiyatrodan, operadan da biruzaklaflma var ama fliirden tam biruzaklaflma var. Ama fliirin, sözününgücü o kadar büyük ki asl›nda… Tago-re Hindistan’da fliiriyle, sesiyle bir ak›-m› bafllatm›fl; ülkesine özgürlü¤ü ge-tirmek için fliirin gücünü kullanaraky›¤›nlar› harekete geçirmifl bir insan.Demek ki fliir çok güçlü…

“Herkesin Sorunu De¤il mi?”Bir dünya vatandafl› olarak çevre so-runlar›n› takip ediyorum; çolu¤um ço-cu¤um için yap›yorum bunu. Ne ola-cak yirmi sene sonra? Ben bir babaolarak bunun sorumlulu¤unu yafl›yo-rum. Belki göçler söz konusu olacak,belki savafllar ortaya ç›kacak. Bu ka-dar “yumuflak” bir fley de¤il iflte. Vebunlar›, ‹ngiltere hükümetinin bilimdan›flman› söylüyor.

Her yeri sarm›fl bir problem, insanl›-¤›n problemi bu. Brezilyal› yerli Boro-

PPllaakkaaddaakkii NNuummaarraallaarr((……))SSaa¤¤››rrllaaflflaarraakk,,FFrreennlleerriinn eell iizzlleerriiEEggzzoozzllaarr››nn vvaavveeyyllaass›› iiççiinnddeeYY››rrtt››llaann ttoopprraakk üüssttüünnddee

ÇÇoo¤¤aall››yyoorruuzz ‹‹ççtteenn iiççee,, yyaann yyaannaaPPeettrrooll ttiirryyaakkiillii¤¤iinnddee

BBeekklliiyyoorruuzzYYüükksseelleenn ssuullaarrllaa bbiirrlliikktteeHH››zzll›› bbiirr bbiittiiflfliinn kkeeflflmmeekkeeflfliinnii

NNuummbbeerrss oonn tthhee LLiicceennssee PPllaattee((……))BByy BBeeccoommiinngg ddeeaaff,,HHaanndd pprriinnttss ooff bbrraakkeessWWiitthhiinn tthhee uupprrooaarr ooff eexxhhaauussttssOOnn tthhee rriippppiinngg ssooiill

WWee aarree mmuullttiippllyyiinnggOOnn iinnssiiddee tthhee ootthheerr,, bbuurrnniinnggWWiitthhiinn ppeettrrooll aaddddiiccttiioonn

WWee’’rree wwaaiittiinnggTTooggeetthheerr wwiitthh tthhee rriissiinngg wwaatteerrssFFoorr tthhee cchhaaooss ooff rraappiidd eenndd

kerim 4/29/10 2:09 PM Page 121


ro’nun, Hintli bir kad›n›n, bir Eski-mo’nun, Afrika’daki bir insan›n daproblemi. Onun için ben tabii kendimemleketimden bafllayarak, yola ç›-karak herkesin problemi oldu¤unusöyleyen bir kitap yazmak istedim vebu kitap onun için özellikle ‹ngilizce debas›ld›.

K›sa bir süre önce Hindistan’dangeldim. Hindistan’da Dünya fiairlerToplant›s› vard›. Yazarlar Birli¤i Bafl-kan› beni davet etti, orada bu fliirleriokuyarak, derdimi anlatt›m. Etkili ol-du¤unu da düflünüyorum. ‹flte böyleküçük küçük bafll›yor bu ifller. Ben fliir-lerimi Türkçe yazd›m; Nida Tozlukluve Serhan Çiftçi ‹ngilizce’ye çevirdiler.Ben onlarla beraber, tabii ki fliiri çevir-mek normal bir metni çevirmektendaha zor oldu¤u için, naçizane kendi‹ngilizce bilgimle onlara yard›mc› ol-maya çal›flt›m. Ama onlar›n ‹ngilizce-leri, onlar›n eseri diyebilirim.

“‹nsanl›¤›n Damarlar› Gevfliyor”Genelde ilkleri seviyorum. Benim ilkprojem, “‹çinden fiiir Geçen Resimler”adl› bir kitap. ‹sminden de anlafl›laca¤›üzere, bunu ressam bir arkadafl›mla

Donço Donçev’le beraber yapt›m. Ken-disi genç, çok mütevaz›, ama dünyacatan›nan bir ressamd›r. ‹flim dolay›s›yla2004-2006 y›llar› aras›nda Bulgaris-tan’da yaflad›m. O dönemde tesadüfentan›flt›k. Ben ona projelerimden bah-settim. Kafalar›m›z uyufltu. Birkaç mi-nik denememiz oldu. Resimle edebiya-t›n birleflti¤i, ikisinin de ayr› ve ortakkayg›lar›n›n bir araya geldi¤i, Graphic

Novel denilen türden bir çal›flma ger-çeklefltirdik.

Daha sonra Donçev’le biz “Satyr’inYeniden Do¤uflu” adl›, biraz Nietzs-che’nin “Tragedyan›n Do¤uflu”na dagönderme yapan, kendi mitimizi yara-tan farkl› bir kitap daha yapt›k. “Mito-lojik fliirsel öykü” diye adland›rabile-ce¤im bir ifl. Mitolojiye çok merak›mvar, onu da biraz yans›tmak istedim.Ortaya enteresan bir fley ç›kt› çünküiçinde çizgi romana, edebiyata ve mit-lere gönderme var.

Modern hayatta trajediler çok hafifyaflan›yor ama Eski Yunan’da, mitolo-jide yaflanan trajediler çok a¤›rd›r. Bu-gün bizde olmayan fley bu: Bir aflk› ya-fl›yoruz, bitiyor ama trajedisi eksik.Çünkü vakit yok. Ben insanl›¤›n da-marlar›n›n gevflemesi diye adland›r›-yorum bunu. ‹flte bu eserle, bu trajedi-yi edebiyatta ve resimde a¤›r bir bi-çimde tekrar ortaya koyal›m istedik.

“Hayat›m›n Sonuna KadarYazabilirim”Ben yazd›¤›m hiçbir fleyi be¤enmem.Çok güzel bir söz vard›r, “Bilinçli olarakyap›lan mütevaz›l›k, dünyadaki en bü-yük kibirdir” diye. Ben yazd›klar›m›gerçekten be¤enmiyorum. Hiçbir za-man kendimden emin de¤ilim ama yaz-mam laz›m diyorum. Beni iten fley o.Yani benim kulaklar›mdan ak›yor keli-meler. Ve beni bugün serbest b›rak›n,hayat›m›n sonuna kadar yazar›m… m

Söylefli

KKooyyuu YYeeflfliill((……))KKaannll››,, ddiikkeennllii ggööllggeennddeenn kkoorrkkuuppSS››vv››flflmmaayyaa ççaall››flflmmaa AAddeemm!!‹‹nnaannmmaadd››¤¤››nn aaddaalleettiinn eelliinnddeefifiaaiirriinn ttüükküürrüükk hhookkkkaass››‹‹ççiinnddee kkuurruummuuflfl flfliiiirr……SSoonn ssoolluu¤¤uunnddaann öönnccee YYaallaayyaaccaakkss››nn hhookkkkaayy››,, mmeeccbbuurr

KK››rrmm››zz›› VViirr--ggüüllllee((……))‹‹flflttee oo zzaammaann kkooflflaaccaakk BBoorroorrooYYaa¤¤mmuurr oorrmmaannllaarr››nnddaa öözzggüürrcceeMMaattoo GGrroossssoo’’ddaa,, MMaattoo GGrroossssoo’’ddaa

EEvviimmiizzddeenn EEvviimmiizzee ggeettiirrddiikklleerriimmiizzddeennBBaaflflllaayyaaccaa¤¤››zz,,SSaahhiipp çç››kkaarraakkKKoommflfluunnuunn ddaa eevviinneeKK››rrmm››zz›› vviirr--ggüüllllee

‹‹flflttee oo zzaammaann aa¤¤rr››mmaayyaaccaa¤¤››zz‹‹ççmmee ssuuyyuunnaa mmuuhhttaaçç bbiirr yyaavvrruunnuunnMMoorrddaann ööttee ffeerryyaadd››nnaaKK››rrmm››zz›› bbiirr--ggüüllllee,,

kerim 4/29/10 2:09 PM Page 122

Günefle Arkas›n› Dönen, Gölgesini ‹zlemeye Mahkûmdur


S›n›rs›z enerji ve hayat kayna¤›m›z gü-nefl, gelece¤imizi kurtarmak için yine ifl-bafl›nda. Temiz, sessiz, sürdürülebilir,ça¤c›l ve teknolojik özelli¤i ile art›k, gü-nefl ›fl›¤›n›, elektrik enerjisine çevirmekve kullanmak mümkün. Bu büyük po-tansiyel Türkiyemiz için bambaflka f›r-satlar ve tehditler oluflturmakta. Ülke-mizde henüz bafllamam›fl olan bu sektö-rü, do¤ru tan›mlamak ve do¤ru biçimde,do¤ru yerden bafllatmak temel hedefi-miz ve önceli¤imiz olmal›.

Günefl enerjisi d›fl›ndaki tüm enerjikaynaklar› co¤rafyaya ve fiziksel meka-na ba¤›ml›d›r. Hayat›n ve varoluflun te-mel kayna¤› niteli¤indeki günefl ›fl›¤› ise,stratejik ve jeopolitik olarak ba¤›ms›z,temiz ve sürdürülebilir olan tek türenerji kayna¤›d›r.

Bu aç›dan ülkemizin mevcut enerjiba¤›ml› yap›s› düflünüldü¤ünde, üzerin-de hassasiyetle durulmas› gereken,umut kaynaklar›n›n bafl›nda gelmekte-dir. Yurtd›fl›nda bu do¤rultuda özelliklefotovoltaik sistemlere verilmekte olandestekler, ülkemiz hükümetinin önce-likleri aras›nda de¤ildir ne yaz›k ki ve butür bir beklenti yerine sektörün kendiçözümlerini üretmeye bafllamas› gerek-mektedir art›k. Fotovoltaik sistemlerinen temel özelliklerinin, elektri¤in tüke-tildikleri yerde üretilmelerini sa¤lama-

lar›d›r. Bu durum gerek ekonomi ve d›flaba¤›ml›l›k, gerekse de arz güvenli¤i aç›-s›ndan çok önemlidir.

Desteksiz Ba¤›ms›zl›k Zaman›2009 y›l›n›n Haziran ay›nda oldukça he-yecanl› bir bekleyifl sözkonusu idi, Mecliskoridorlar›nda, bafl›n› eski Enerji bakan›Hilmi Güler ve eski Meclis Enerji Komis-yonu Baflkan› Soner Aksoy’un çekti¤igrubun önermifl oldu¤u revize Yenilene-bilir Enerji Kanunu Türkiye’nin yerelenerji kaynaklar›n›n geliflimi için bir diziteflvik ve destek mekanizmas› içeriyor-du. Ve son dokuz y›ld›r, Meclis tarihindeilk kez, muhalefet ve iktidar tam bir mu-tabakat içinde bu Kanun tasla¤› üzerindeitirazs›z olarak anlaflm›fllard›.

Ne kadar ilginçtir ki, gündeme gelme-sine sadece iki saat kala, gizli bir el, ka-nunu geri çekti. Üstüne üstlük bu Kanu-nu gündeme getirenlerin yerinde baflka-lar› oturuyor art›k.

Peki Almanya ya da ‹spanya ya da ‹s-rail ya da Japonya da oldu¤u gibi yerli veyenilenebilir enerji kaynaklar›n› destek-lemek yerine Türkiye’de kim istiyor dü-zenin devam›n› ve ba¤›ml›l›¤›? Bu muyasama, bu mu vatanseverlik, bu mu ba-¤›ms›zl›k diye soras› geliyor insan›n…

Gelelim son duruma; o gün bugündür,yani yaklafl›k dokuz ayd›r Meclis EnerjiKomisyonunun Yenilenebilir Enerji Ka-nunu ile ilgili olarak hiçbir somut çal›fl-mas› yok. Beklemenin ise sonu yok…

Geriye son ve kesin bir çözüm kal›yor.Desteksiz ba¤›ms›zl›k; gerçek rekabet;ad›na ne derseniz deyin, günefli balç›klas›vayamazs›n›z art›k ve e¤er bu nokta-dan sonra hâlâ günefle arkan›z› dönerse-niz, gölgenizi izlemeye mahkûmsunuz…Ayn› Nâz›m Hikmet’in Günefli ‹çenlerinTürküsü fliirindeki gibi: “…arkam›zda birdüflman gözü gibi karanl›¤›n yolu. Önü-

müzde bak›r taslar günefl dolu.”Bir yandan ruh halimizi çok iyi anla-

tan bu duygu dolu sat›rlar› okurken, biryandan da çok ilginç bir detaya dikkatedelim: Anlafl›lan beklenen bu revizyonkanununun ç›kaca¤› yok, ancak bu afla-mada kanundan daha önemli olan birkonu var: Lisanss›z elektrik ba¤lant› yö-netmeli¤i. 5346 nolu Yasan›n devam› ol-mas› gereken bu yönetmelik tam befl y›l-d›r ç›kmad›. Bu yüzden mevcut durum-da tüm Türkiye’de bulunan fotovoltaiksistemleri gecekondu konumunda…

Güney ‹llerimizden Bafllamal›y›zGörüldü¤ü gibi, kat edilmesi gerekenmesafe çok ve Türk fotovoltaik sektörü-nün kendi ayaklar› üzerinde durmas›n-dan baflka çaresi yok.

‹flte bu noktada yani yere çak›lm›fl-ken, 2010 y›l› itibari ile güney illerimiz-den bafllayarak flebeke ba¤lant›l› sis-temler üzerinde çal›flmak ve flebeke fi-yatlar› ile rekabet etmeye bafllamak la-z›m çünkü tüketici aç›s›ndan flebeke fi-yatlar› bizim için afl›lmas› gereken ilk s›-n›r olacakt›r.

Dolay›s› ile flimdi her fley bir tarafa b›-rak›lmal› ve flebeke ba¤lant›s› ve ilgiliyönetmelik üzerinde odaklan›lmal›d›r.

Bu sebeple günefl elektri¤inin, Türki-ye’nin enerji çeflitlili¤i, tedariki ve ba-¤›ms›zl›¤› yolundaki önemi, yeri üzerin-de önemle durulmal›d›r.

Günefl enerji kayna¤›, yerel yönetim-lere, yerelleflme giriflimlerine ve enerjiba¤›ms›zl›¤› çabalar›na f›rsatlar sun-maktad›r. Bu f›rsatlar›n arka plan›ndaise, sürdürülebilirlik, çevre koruma,enerjide arz güvenli¤i ve enerji ba¤›m-s›zl›¤› gibi çok daha sa¤lam temeller bu-lunmaktad›r.

Motif Proje/Fotoelektron Genel Müdürü

Deniz Selkan Polatkan

denizselkan s3 4/29/10 2:09 PM Page 27


Portre

Dön Dön Dön Durmadan Geri Dönüflüm Atölyesi

Kamile Kuzu

Bir performans sanatç›s›m›? Seyyah m›? Geridönüflümcü mü? Ekotasar›mc› m›? Çevreeylemcisi mi? Sanatç› m›,zanaatkâr m›? Yoksaçöplerden hediye üretenbir hayalperest mi? 2010Kültür Baflkenti Projeleriiçinde “Dön Dön DönDurmadan” ismiyle bir geridönüflüm atölyesi faaliyetisürdüren Kamile Kuzu,belki bunlar›n hepsi veyahiçbirisi. Kesin olan,s›n›rlar› olmayan duyarl› biryarat›c› ile karfl› karfl›yaoldu¤umuz. ‹flte Kuzu ilesohbetimizden bizekalanlar: Dön Dön DönDurmadan...

Söylefli: Serpil ATA Foto¤raflar: Artür BÜYÜKTAfiÇIYAN

kamile k 4/29/10 2:10 PM Page 124


Çöpler: Hayal Gücünün Kanatlar›Ankara’da veterinerlik okurken,bunu yapamayaca¤›m› fark et-tim; bir de ‹flletme okudum.Üniversite ve sonras›nda‹skoçya ve ‹ngiltere’deçiftliklerde, fabrikalar-da çal›flt›m, palyaçolukyapt›m, gemilerde gar-sonluk yaparak iki y›lboyunca dünyay› gez-dim. Sonra Türkiye’yedönüp sanatla ilgilen-meye karar verdim ve ‹s-tanbul’a geldim. Çünkü y›l-lard›r sanat›n pek çok farkl›dal›yla ilgileniyor, resimler hey-keller yap›yordum ve bu konuda hiçe¤itim almam›flt›m. Kendime bir sürüatölye ayarlad›m. K›sa bir süre sonraö¤renmek istedi¤im fleylerin onlar ol-mad›¤›n› fark ettim; “olmayacak bu ifl”dedim. Onun yerine Beyaz›t’ta kaynakyapmas›n› ö¤rendim, akrilikle çal›fl-t›m ve elime geçirdi¤im her fleyi tuvalolarak kullad›m. Hepimizin içinde sa-nat yapmak için çok büyük bir enerjioldu¤una inanc›m artt›. Hem de çöp-ler, hayal gücünün tamam›yla genifltutulabilece¤i bir aland›.

“Ben Anneme Çimen Götürürdüm”Yedi sekiz ay kadar deneysel barmen-lik yapt›m; eski flerbetlerden, flifal› ot-lardan yeni flerbetler kaynat›yor, li-körler haz›rl›yordum. Günde 14-15 sa-at çal›fl›yordum. Bir gün, dedim ki,“Ben nap›yorum?” ‹flten ayr›l›p, 2008y›l›n›n bir sonbahar günü telefonumukapatt›m, perdeleri çektim ve iki günuyudum. Daha önce hep bat›ya gitmifl-tim, bu kez trenle do¤uya gittim, Do¤uBeyaz›t’a. Goran isimli bir göçebeyekonuk oldum, keçilerini sa¤d›m. Çün-kü do¤ay› hep sevdim. Küçükken, k›zçocuklar› annelerine çiçek toplarkenben anneme çimen götürürdüm, çün-kü çimenler de çok güzeldi.

Yüzüne Bir Gülümseme Kondur Bir arkadafl›ma dükkân›nda eflya-

lar› toplamas›na yard›m eder-ken, saat parçalar› buldum veilk yapt›¤›m fley o saat parça-lar›ndan rozetler yapmak ol-du. Sonra, onlar Kop-Art’tasat›lmaya bafllad›. Çok k›sa

bir süre sonra da tüm evimisat›p Mo¤olistan’a gitmeye ka-

rar verdim, öyle bir hayalim var-d›, gitsem flamanlarla tan›flsam...

Böylece evdeki her fleyimi satl›¤aç›kard›¤›m ilk tezgâh›m oluflmufl oldutünelde; büyük bir tepsinin içinde ifltebir bardak, iki patik, iki likör kadehi,yapt›¤›m resimler, baflka fleyler falan.Yan›mdaki dire¤e de British Muse-um’dan ald›¤›m y›llard›r saklad›¤›mküçük el ilan›n› ast›m. Gülümseyen birkad›n heykelinin üzerinde flu yaz›yor-du “Put a Smile on Your Face” (Yüzünebir gülümseme kondur). Her gece üflenmeden çöpleri kurcala-d›m. Onlar› ald›m, y›kad›m, temizle-dim, sildim, parlatt›m, birbirine ekle-dim, kenarlar›n› kestim, z›mparala-d›m. ‹flte; rozetler, tak›lar, küçük hey-keller yapt›m.

Tom Robbins’in S›ska Bacaklar›fiu plaklar› buldum gene çöpten. Üze-rine bir fley yazmak istiyordum kolaj-la. Bir gece çal›fl›rken bir bakt›m, DönDön Dön Durmadan yazm›fl›m. Hattaayn› gece yine baflka bir çöpten buldu-¤um plastik uça¤› da yap›flt›rd›m pla-¤›n üstüne. Zaten ertesi gün onu götü-rüp tezgaha ast›m ve art›k tezgah›m›nbir ad› ve tabelas› vard›. Bu ismin hikâ-yesi asl›nda New York’ta geçen bir2004 yaz›na dayan›yor. Günde sadeceiki saat uyudu¤um, yo¤un geçen gün-lerimde kargaflan›n aras›nda, çok eskive serin bir bina olan San Patrik Ka-tedrali’ne gidiyordum s›k s›k. Sürekliçalan orgu dinledi¤im, notlar ald›¤›m,kafam› toparlad›¤›m dinlenme yerim-

“Dünya için sadeceüzülmeniz bir ifle

yaramaz, evde oturupa¤layarak bir yerevaramazs›n›z. Art›kdünyaya karfl› olanborcumu ödemem

gerekiyor. ‹nand›¤›m birfleyler var ve onlar›

gerçeklefltirmekistiyorum”

kamile k 4/29/10 2:10 PM Page 125


di benim. Y›llar sonra Tom Robbins’inS›ska Bacaklar diye bir kitab› ç›kt› vehikâye bu katedralde geçiyordu. Ka-tedralin önünde Dön Dön Dön Durma-dan diye bir adam geliyor, 12 saat bo-yunca oturuyor, sonra arkas›n› dönü-yor ve gidiyor. Kitapta hep birlikte ta-k›lan nesneler gibi karakterler var kibenim için de nesneler çok önemlidir.Böylece k›sa sürede evimde bir geridönüflüm atölyesi kurdum, arkadaflla-r›mdan, yard›msever güzel insanlar-dan toplad›¤›m malzemelerle.

Farkl› Bir Pazarlama StratejisiTezgâh›m giderek büyüdü, boflaltmakisterken oda çöplerle oldu. ‹fle yara-mayan her fleyi kullan›yordum. Hergün sokaktan geçenlere üflenmedenanlat›yordum. Çöplerden yap›lanlar›görünce flafl›r›yorlard›. Zaten istedi-¤im de onlar› flafl›rtmak ve dikkatleri-ni çekmek; bu tüketim al›flkanl›klar›-n›n dünyam›za ne kadar çok zarar ver-di¤ini onlara anlatmakt›. Ne olur dahaaz tüketin diyordum, geri dönüfltürünya da daha az çöp tüketin. Dünya içinsadece üzülmeniz bir ifle yaramaz, ev-de oturup a¤layarak bir yere varamaz-s›n›z.

Derken insanlar da tezgâh›ma eski

eflyalar›n› b›rakmaya bafllad›lar. ‹fllet-me mezunu olmama ra¤men farkl› birpazarlama stratejim vard›: Her fleyiben belirliyordum. Birisi benimle ayn›de¤erleri paylaflm›yorsa para verse debir fley satm›yordum ama birisinin ih-tiyac› varsa ona bedava veriyordum vegülümsüyordum. Tezgâh›mda eflyalardönüyordu. Çukurcuma’daki bu küçüktezgâhta geri dönüflümden, küresel›s›nmadan, çevreden bahsediliyordu.

Sonra, geçen Nisan’da beklenmedik

bir haberle ani bir kararla iki gün için-de evimi ihtiyac› olanlara da¤›t›p ‹s-tanbul’dan ayr›ld›m. New York’a tasa-r›mla u¤raflan kardeflimin yan›nda git-tim. Atölyesinde beraber vakit geçir-dik, çöplerle çal›flt›m, metallerde kay-nak yapmay› ö¤rendim.

Karga Düflleri... Döndükten sonra sa¤l›k nedenlerim-den nedeniyle küçük bir tatil yapt›mormanl›k bir yerde. Bir gün gezerkenormanda, karga sürüleri gördüm, ta-kip ettim ve kendimi karga tüyleriyledolu aç›kl›k bir yerde buldum. Ald›m,eve götürdüm. O s›ralar Türkiye’ye ye-ni gelmifltim, gitmeden önce de her fle-yi satt›¤›mdan evim bark›m yoktu. Birtaraftan da dünya ne olacak, nas›l gi-decek derken, hiç uyuyamad›m ve re-sim yapmaya bafllad›m. ‹ki gün hiçuyumadan o ilk resmi yapt›m. O s›radabir hastal›k dönemim oldu bir iki ay,yine durmadan resim yapt›m. Benimyerime onlar uyuyordu. Çizimleriminde¤iflti¤ini fark ettim, yoksa ben heprengârengim. Ama giderek sivri flekil-ler ortaya ç›kmaya bafllad›, yuvarlak-lar giderek kayboldu; evler, üçgenler,kareler, küpler geldi. En sonunda yeniçizimlere ulaflt›m: Onlar›n isimleri“Karga Düflleri”idi.

Bu çizimler beni iyilefltirdi ve yeni-den ‹stanbul’a döndüm, eve yerleflir-ken hiç bir fley sat›n almad›m, çöplerledöfledim ve yaflad›¤›m yeri yeniden ge-ri dönüflüm atölyesine çevirdim.

Atölye Böyle KurulduNe kadar erken yaflta bilinçlenirlerse okadar faydal› diye çocuk ve gençlerleçal›flmak istiyordum. Çünkü onlaraborçluyuz, dünyay› onlara b›rakaca-¤›z. Büyüklere bir fleyler yapmaktan-sa, çocuklar› etkilemek çok daha man-t›kl› ve ileriye dönük. Böylece, entere-san bir flekilde, 2010 Kültür BaflkentiAjans›nda görevlilerle tan›flt›m ve ilk

Portre

kamile k 4/29/10 2:10 PM Page 126


atölyelerimi Sirkeci’deki SepetçilerKasr›’nda yapt›m. Çok sevindirici birilgi karfl›lad› beni. Böylece “Dön DönDön Durmadan Geri Dönüflüm Atölye-si” kurulmufl oldu. ‹nsanlar evlerdenkendi çöplerini getiriyorlard›; delik ço-rap, pantolon, bofl içki fliflesi, sökükkazak, hani bir çöp kutusundan ç›ka-bilecek herhangi bir fleyler. Onlar›nüzerinde çal›fl›p, ya kullan›l›r hale ge-tiriyorduk ya da yeni bir fleyler yap›-yorduk. Ç›kt›larla Avrupa 2010 KültürBaflkenti’nin aç›l›fl partisi için Ghet-to’da iç dekorasyon yapt›k, ürettikleri-mizi gelenlerle paylaflt›k, geri dönü-flümden bahsettik.

Düfl Yast›klar›Maddi aç›dan zor günler geçirmeyebafllay›nca, tekrar üretmeye bafllad›m.Çünkü üretmek için ona vakit ay›rmakgerekiyor. Sokaklarda koflarken, biri-lerine mail atarken resim yapam›yor-sunuz. Bezlerin üzerinde çal›flmayabafllad›m, üç dört evli, küçük ülkecik-ler, flehircikler falan kurdum, gayete¤lenceli. Onlar› da rozetlere çevirip,“Düfl Yast›klar›” ismini verdim. Roze-tin farkl› bir kimli¤i de var, sloganlar,dünya görüflleri. O anlamda tak› ya darozet yapmak daha anlaml› bana. Yok-sa elbiseye giden küpe yapmak gibi birderdim yok. Onun fiziksel de¤erindenziyade insanlar›n kalplerine bir fleylersöylemesi önemli.

“Ama O Benim Denizim!”Ya insanlar daha az tüketmeli, ya daevlerinden d›flar› ç›kacak olan fleylerindertlerine tasas›na düflmeliler. Bu ka-

dar umars›z olamay›z. Ya sokakta yü-rüyorum, insanlar denize bir fley at›-yorlar. Diyorum ki “Nap›yorsunuz?”Arkadafllar›m “Sakin Ol!” diyor, ne sa-kin olaca¤›m ya... Benim denizim o,benim denizim. Yani benim için hiçfark› yok, benim kap›m›n önü, benimevim. Çok iyelik ekleriyle konuflmay›da sevmiyorum asl›nda, bu evin de be-nim oldu¤unu iddia edemem ama be-nim denizim. Yani nas›l hani birisi ge-lip çöpünü evine boflaltsa rahats›zolursun, o küçücük fleyin de denizeat›lmas› ki daha bir sürü fley, bu çokküçük bir örnek, beni çok rahats›z edi-yor. Çünkü birilerinin sahip ç›kmas›gerekiyor; a¤z› ve dili yok ki do¤an›n.

“E¤er Hayallerin Varsa…”Hiçbir zaman bu projeye ekonomikolarak yaklaflmad›m; dünyan›n ömrü-nü flu kadar saniye uzat›r›m diye bak-t›m. Ama ne yaz›k ki çok küçük de ol-sa bir flekilde kiralar ödenmesi gibimaddi giderleri var insan›n. ‹nan›l-maz küçük yafl›yorum zaten. Hayat›mboyunca hiç buzdolab›m, çamafl›r ma-kinem olmad›. Hiçbir elektrikli efl-yam, kredi kart›m yok. Arkadafllar›m“Kamile nas›l yafl›yor?” diye soruyor-lar. Yani çok merak edilen bir fley.

Ama bence çok da sorun de¤il. E¤erhayallerim varsa, projelerim varsa,onlar› gerçeklefltirmek için aç kal›yor-sam, ki açl›ktan kimse ölmüyor, e¤erhayat›m›n belli bir bölümünü krakeryiyerek, çeflme suyu içerek geçirmemgerekiyorsa; hiç de ödenmeyecek be-deller de¤il bence. Çünkü önemli olankalbiniz. Mutluysan, iyi hissediyor-san, ait oldu¤un fleyi yap›yorsan buhiç de sorun de¤il.

Zaten iki büyük hayalim var. Biri;eflyalar›n gerçekten döndü¤ü ve biraflevinin oldu¤u bir mekân. ‹nsanlar›nnesnelere ücretsiz ulaflabilece¤i, ka-r›nlar›n› da doyurabilece¤i ve karfl›l›-¤›nda emeklerini sunabilecekleri birfleyler yapmak. ‹kincisi de bir de kara-van. Her gitti¤im yerin çöpleriyle atöl-yeler yapabilece¤im Dön Dön DönDurmadan karavan›. Hayalim temizenerjili bir karavan olmas›. Güneflenerjisiyle çal›flan, belki elektrikli.

Dünyan›n daha bar›fl ve sevgi dolubir yer olmas›n› istiyorum. Uzun za-mand›r, böyle çok adil bir da¤›l›m›n dagerçekleflece¤i günlerin hasretiyle ya-fl›yorum. Çünkü herkes tek bafl›nadünyay› döndürebilir asl›nda. Yaflamda bunu yapmak istiyor zaten, sadeceDÖNMEYE devam etmek. m

“Bu söylefliyi okuyanherkesin çöpe ve tüketimekarfl› bak›fl aç›s›nda minicik

bir de¤iflim olursa çokmutlu olaca¤›m; dünya da

çok mutlu olacak”

kamile k 4/29/10 2:10 PM Page 127


Kitap

Gün›fl›¤› Kitapl›¤›, 2010

Ünlü edebiyatç› Turgay Fi-flekçi, okurlar›na, “kent-leflmifl” yaflamlar›m›z için-de, fark›na bile varmadanuzaklaflt›¤›m›z do¤ay›, in-san› ve bütün canl›lar› yü-celten gerçek hayat› hat›r-lat›yor. Çocuklar› ülkemi-zin de¤iflik bölgelerinde “yeflil” bir yolculu¤a ç›karanyazar, son y›llarda giderek t›rmanan tüketim al›flkan-l›klar›n›n perdeledi¤i üretim biçimlerini zihinlerimizdeyeniden canland›r›yor. Tüketim toplumunun klasik birferdi olmufl olan Kerem’in k›rsal kökenli arkadafl› Ha-san’›n köyüne yapt›¤› yolculuk yaflam›nda büyük izlerb›rak›yor. Kerem’in Bursa ‹negöl’deki “Yeflil Tatil”i her-kes için büyük yaflam dersleri sunuyor. Okullar›n tatilegirmek üzere oldu¤unu ve kitab›n, gençlere iyi bir yaztatili hediyesi olabilece¤ini belirtelim.

Nobel Bas›n Da¤›t›m, 2010

Üniversite y›llar›nda çevre so-runlar›yla ilgili teflriki mesai ya-pan her fani flu soruyla karfl›lafl-m›flt›r: “Çevreci misin? Ekolojistmi?” Ekolojistler, her zaman içinönyarg›lara maruz kalmaya, fazlaütopik ve (veya) marjinal bulun-maya mahkûmdur. Bu yüzden ge-nel olarak, “ekolojistim” diyenedaha mesafeli yaklafl›l›r. Hâlbuki do¤al hayat-la, ekosistemle ilgili sorunlara daha bütüncül aç›dan yaklafl›l-mas› gerekti¤ine dair tezler giderek daha fazla kabul görüyor.‹flte, Gazi Üniversitesi Ö¤retim Üyesi Tahir Çalgüner’in “Çevremi Ekoloji mi?” isimli kitab› bu ihtiyaca cevap verme iddias›n›tafl›yor. Çevre mi Ekoloji mi adl› eserinde Çalgüner, KarlMarx’tan neo liberallere, neo liberallerden Murray Bookchin’eve Kemalist ak›mlara kadar çevreci ve ekolojist ak›mlar›n elefl-tirel bir karfl›laflt›rmas›n› yap›yor.

WILEY, 2010 ABD

‹fliniz dünyay› kirletmek yerine yaflad›¤›m›z gezegeni daha iyi, yaflama-ya de¤er bir yer haline getirebilir mi? Bu sorunun cevab› Evet. ‹flin püfnoktas› kendinize, gezegenimize ne kadar de¤er verdi¤imizle ilgili. Ayn›anda hem kâr›n›z› art›rmak hem de dünyan›n gelece¤ine yat›r›m yapmakiçin sihirli bir de¤ne¤e ihtiyac›n›z yok. ‹flinizi yeflillefltirerek hem giderle-rinizi düflürebilir hem de halihaz›rda var olan iliflkilerinizi gelifltirebilirhatta rakiplerinizin bile size yard›m etmesini sa¤layabilirsiniz Jay Con-rad Levinson ve Shel Horowitz taraf›ndan kaleme al›nan “Guerrilla Mar-keting Goes Green” (Gerilla Pazarlamac›l›¤› Nas›l Yeflillenir) yeflil bada-nac›l›¤a kaçmadan pazarlama stratejinizi nas›l çevre dostu hale getirebi-lece¤inizin ad›m ad›m ipuçlar›n› veriyor. Bu arada küçük bir hat›rlatma:KKiittaabb››nn tteelliiff hhaakkllaarr›› EEKKOOIIQQ KKiittaappll››¤¤›› ttaarraaff››nnddaann aall››nndd›› vvee öönnüümmüüzzddeekkii aayy--llaarrddaa yyaayy››nnllaannaaccaakk..

Gezegenimiz ‹çin Saf›n›z› SeçinGençlere Düflünsel Bir Yolculuk

Gezegene ve Bütçenize ‹yi Gelecek Öneriler

Guerrilla Marketing Goes Green

Yeflil Tatil Çevre mi Ekoloji mi?

kitap 03 4/29/10 2:11 PM Page 1

��Geri Almadan!

Yeşil Bilgi Platformu, doğal kaynakları sürdürülebilir kılmak adına, bilgininbilince dönüşmesi ve farkındalıklarımızın artması amacıyla faaliyet gösteriyor. Doğa Geri Almadan ve Geç Kalmadan Yapılacak Çok Şey Var!

www.yesilbilgi.org

Farkında mısınız? Doğal kaynakları bilinçsizce tüketmek, geleceğimizi tüketmektir.


At›ks›z, temiz enerji flebekeye ba¤lanabilir mi?

ABB dünyan›n en büyük aç›k deniz rüzgar çiftli¤inin yap›m›na katk›dabulunuyor. Çevre dostu iletim hatt› teknolojilerimizi kullanan bu 400megavatl›k tesis, atmosfere y›lda 1,5 milyon ton karbondioksit sal›m›n›önleyecek ve enerji nakil hatlar›n›n güvenilirli¤ini art›racak. Bu, rüzgarenerjisi sektörüne elektrik ürün ve hizmetleri sunan en büyük tedarikçiolarak, iklim de¤iflikli¤ine karfl› mücadelede yapabileceklerimizdenyaln›zca bir tanesi. www.abb.com/energyefficiency Do¤al olarak.


YEfi‹L ‹fi/ YEfi‹L YAfiAMEKOIQ/ MAYIS 2010 1 Bafllarken Dünyay› Kurtarmak ‹çin Paraya ‹htiyaç Yok ki! Yüzüme s›k› bir tokat yemifl gibi oldum. ‹stanbul’un

Documents