· Web viewNe edhe në vitin 2009 do të vazhdojmë me masa dhe programe të këtilla për të cilat nga buxheti janë ndarë 593 milionë denarë, dhe me të cilat shpresojmë se

1

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale

NGA HAPI I PARË

Shkup, viti 2009

2

Të nderuar,

“Nga hapi i parë” nuk është vetëm buletin për aktivitetet e realizuara të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale gjatë periudhës njëvjeçare, por edhe një udhëzues për institucionet që janë nën ombrellën e kësaj ministrie, udhëzues për shifrat që e pasqyrojnë realitetin social në Republikën e Maqedonisë.

“Nga hapi i parë” është titulli simbolik për realitetin në të cilin jetojmë. Në këtë buletin, në vetëm njëqind faqe, e keni pasqyrën e plotë sociale të shtetit, duke filluar pikërisht prej “hapit të parë”, ngase secili banor i ri që lindë dhe vjen në këtë botë, kujdesin e parë e merr prej prindërve të tij, por edhe nga ne si ministri gjegjëse që e ka për detyrë të kujdeset për të drejtat dhe detyrimet ndaj fëmijëve tanë!

Kujdesi ynë nuk mbetet vetëm te fëmijët, por vazhdon edhe te prindërit e tyre, të cilët, nëse janë të diferencuar në aspektin social, nga ne marrin ndihmë të nevojshme që të rimëkëmben ose, nëse janë të aftë për punë dhe të gatshëm për sfida të reja, u ofrojmë mundësi për punësim nëpërmjet të të ashtuquajturave politika aktive, u ofrojmë mundësi për ta gjetur veten e tyre dhe kështu të fillojnë me ndonjë punë, me ndonjë biznes individual, apo diçka të ngjashme... Për këtë arsye gjatë vitit 2008 i ndamë 276 milion denarë, me të cilat përmes këtyre politikave aktive arritën të gjejnë punë 6.822 persona të papunë, që do të thotë se përafërsisht po aq familje e gjetën formën e tyre të ekzistencës! Ne edhe në vitin 2009 do të vazhdojmë me masa dhe programe të këtilla për të cilat nga buxheti janë ndarë 593 milionë denarë, dhe me të cilat shpresojmë se mbi 9.500 persona nga kategoria e të papunëve do t’i bartim në kategorinë e të punësuarve.

Në këtë rrugë ne nuk i harruam as ata të moshës së tretë! Për atë kategori në vitin e kaluar siguruam mjete dhe, për pjesën më të madhe të tyre, pensionet i rritëm mbi 20%, me çka dëshmuam se ky shtet mendon edhe për ata të cilët me mundin e tyre në të kaluarën kanë kontribuar për këtë shtet. Meqë mendojmë edhe për pensionistët e ardhshëm, reformat pensionale i rrumbullakuam me vendosjen e shtyllës së tretë – që atyre t’u sigurojmë pleqëri të sigurt dhe ditë të relaksuara pensionale.

Përpos këtyre kategorive të qytetarëve që i përmendëm, ne në gjuhën tonë profesionale i shfrytëzojmë edhe termat persona në rrezik social dhe persona të diferencuar në aspektin social, të cilët po ashtu janë nën kujdesin tonë, gjë që konkretisht dëshmuam përmes ndarjes së shumë llojeve të ndihmës sociale, por edhe përmes formave të ndryshme të mbrojtjes jashtinstitucionale.

Megjithatë që të mos i numëroj të gjitha që i kemi bërë, merreni në dorë këtë buletin dhe “Nga hapi i parë” do t’ua pasqyrojë hapat e shumtë konkretë që i ka bërë Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në vitin e kaluar.

Me respekt!

Xhelal Bajrami, dv

3

4

Org

anog

ram

i i M

inis

trisë

së P

unës

dhe

Pol

itikë

s Soc

iale

DOKUMENTE STRATEGJIKË

Rregullorja e organizimit të brendshëm dhe punës në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale Rregullore e sistematizimit të vendeve të punës në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale Plani strategjik i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale Program kombëtar për miratimin e të drejtës së BE-së Ditari qytetar i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale Strategjia e zhvillimit demografik të Republikës së Maqedonisë 2008 – 2015

Dokumente të sferës së barazisë gjinore

Plani aksional kombëtar për barazinë gjinore Plan operativ për implementimin e planit kombëtar të aksionit për barazi gjinore për vitin 2008

Dokumente strategjike që rrjedhin nga Dekada e Romëve

Strategjia për Romët në Republikën e Maqedonisë Plan për arsimimin Plan për shëndetësinë Plan për punësimin Plan për strehim Plan operativ për arsim Plan operativ për shëndetësi Plan operativ për punësim Plan operativ për strehim Plan aksional për gruan Rome Korniza logjike të planit aksional për gruan rome Plani operativ për vitin 2008 Plani operativ për vitin 2009 Plani operativ për vitin 2010 Raport nga implementimi i Dekadës së Romëve në Republikën e Maqedonisë (Decade Watch)

Dokumente të sferës së marrëdhënieve të punës dhe punësimit

Strategjia nacionale për punësim e vitit 2010 Plani aksional kombëtar për punësim, 2006- 2008 Plani operativ i politikave aktive të punësimit për vitin 2007 të parashikuara në programin e

punës së Qeverisë së RM për 2006-2010 Plani operativ i programeve aktive dhe masave të punësimit për vitin 2008

Dokumente të sferës së mbrojtjes sociale

Programi për inkluzionin social Programi për realizimin e mbrojtjes sociale për vitin 2009 Strategjia kombëtare për mbrojtjen nga dhuna në familje 2008 – 2011 Strategjia kombëtare për deinstitunaciolizim 2008-2018 Plani operativ për zbatimin e Strategjisë kombëtare për deinstitucionalizim 2008-2018

Dokumente të sferës së luftës kundër tregtisë me njerëz dhe fëmijë

Programi i risocializimit dhe ri-integrimit të fëmijëve viktima të tregtisë me njerëz Dokumente të sferës së mbrojtjes së fëmijëve

Programi për zhvillim dhe mbrojtjen e fëmijëve për vitin 2009

5

KONFERENCA DHE PROMOVIME

Shënimi i Ditës Ndërkombëtare për të drejtat e grave – Promovimi i Planit Operativ për implementimin e Planit Nacional për barazi gjinore për vitin 2009

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale me rastin e 8-Marsit, Ditës Ndërkombëtare të Grave organizoi promovimin e Planit Operativ për implementimin e Planit Nacional për barazi gjinore për vitin 2009.

Në Moskë ministri Bajrami u takua me sekretarin e përgjithshëm të Këshillit të Evropës, Teri Dejvis

Ballafaqimi me varfërinë dhe papunësinë nëpërmjet analizës gjinore dhe politikave buxhetore

6

Në kuadër të konferencës dyditore “Investimi në kohezionin social – investim në stabilitet dhe mirëqenie të shoqërisë”, që u mbajt në Moskë, në organizim të Këshillit të Evropës dhe Ministrisë së Shëndetësisë dhe Zhvillimit Social të Rusisë, ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami u takua me sekretarin e përgjithshëm të Këshillit të Evropës, Teri Dejvis, si dhe me kolegen e tij Tatjana Golikova, ministre e Shëndetësisë dhe Zhvillimit Social të Rusisë. Në këtë konferencë ishin të pranishëm 40 delegacione nga Evropa.

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, e prezantoi Programin njëvjeçar që i drejtohet ballafaqimit me varfërinë dhe papunësinë nëpërmjet analizës gjinore të politikave buxhetore, program ky i përkrahur nga UNIFEM-i dhe Agjencia Austriake për Zhvillim.

“Çështja e barazisë dhe inkuadrimit të perspektivave gjinore në rrjedhën e përgjithshme nuk është çështje vetëm e drejtësisë sociale, por është çështje jashtëzakonisht e rëndësishme në ballafaqim me varfërinë dhe papunësinë, sigurimin e mundësive të barabarta dhe jetës cilësore për të gjithë. Duke u nisur nga këto shkaqe, është domosdo të thuhet se arritja e barazisë më të madhe gjinore dhe ballafaqimi me pabarazinë shumë shpesh do të thotë të bëhet fjalë ndryshe për femrat dhe ndryshe për meshkujt, të njihen pengesat e ndryshme me të cilat ata ballafaqohen, por edhe nevojat e ndryshme, prioritetet dhe aspiratat”.

Ministri Bajrami merr pjesë në Konferencën e Tetë Evropiane të ministrave të Punës dhe Politikës Sociale, nën organizimin e Organizatës Ndërkombëtare të Punës

Delegacioni i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, i udhëhequr nga ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, prej datës 10 deri më 12 shkurt mori pjesë në Konferencën e tetë evropiane të ministrave të Punës dhe Politikës Sociale, konferencë kjo që u mbajt në Lisbonë të Portugalisë. Konferenca, në organizim të Organizatës Ndërkombëtare të Punës, u mbajt në kohën e brengosjes më të madhe për ndikimin e krizës globale financiare ndaj punës në Evropë.

Në këtë konferencë është biseduar për masat e zvogëlimit të krizës ekonomike ndaj punësimit, tregut të punës dhe kushteve sociale.

Trajnimi për aplikimin e konceptit gjinor në punën e punonjësve socialë, policisë dhe punonjësve shëndetësorë

Aplikimi i konceptit gjinor në punën e punonjësve socialë, policisë dhe punonjësve shëndetësorë dhe sensibilizimi gjinor i këtyre shërbimeve profesionale është potencuar në shumë raporte dhe rekomandime nga institucionet , organizatat e vendit dhe të jashtme (rekomandimet e marra pas mbrojtjes së CEDAW, Komitetit në kuadër të OKB-së). Problemet që këto shërbime profesionale i trajtojnë janë në korrelacion me avancimin e barazisë gjinore dhe mundësive të barabarta të femrave dhe meshkujve. Nëpërmjet këtyre trajnimeve pjesëmarrësit fituan njohuri dhe informacione për gjininë dhe zhvillimin (Gender and Development), inkuadrimi i perspektivës gjinore në rrjedhat kryesore shoqërore (Gender mainstreaming), informacione për rregullativën juridike të vendit dhe atë ndërkombëtare, me qëllim të marrjes së informatave dhe diturive për mënyrat e inkuadrimit të perspektivës gjinore në të gjitha iniciativat e bashkësive, duke i pasur parasysh nevojat e ndryshme të femrave dhe meshkujve.

Pro

Projekti i ri i Maqedonisë me Bankën Botërore për transferet sociale të kushtëzuara në të holla

Qeveria e Republikës së Maqedonisë në konferencën për shtyp, ku ishin të pranishëm zëvendëskryeministri për çështje ekonomike, Zoran Stavrevski, ministri i Punës dhe Politikës Sociale, Xhelal Bajrami, drejtorja e Bankës Botërore për Maqedoni dhe koordinatori rajonal për Evropën Juglindore, Xhejn Armitaxh, u bë e ditur se BB-ja do të përkrahë implementimin e projektit të ri në Maqedoni për transferet sociale të kushtëzuara me të holla me 25 milionë euro, dedikuar për ndihmë familjeve të varfra, shfrytëzues të ndihmës sociale.

Bëhet fjalë për projekt trevjeçar, që do të fillojë të realizohet në shtator të këtij viti, edhe atë në dy faza. Faza e parë përfshinë përkrahje në arsimin e mesëm të obliguar, me çka është paraparë që 18.000 familje të varfra që

7

kanë fëmijë nëpër shkolla të mesme të marrin nga 12.000 denarë në vit që t’i dërgojnë rregullisht fëmijët në shkollë. Në fazën e dytë të projektit do të sigurohen të holla për përkrahjen e përkujdesjes ndaj fëmijëve në, sipas projektimeve të para, 5.000 familje të varfra.

Administrata në shtëpitë e qytetarëve për t’u ofruar ndihmë juridike dhe këshilla

Punonjësit e disa institucioneve shtetërore i vizituan shtëpitë e qytetarëve që kanë kërkesa të caktuara dhe lëndë të pazgjidhura lidhur me denacionalizimin, privatizimin e tokës së ndërtuar, çështjet sociale, bujqësi dhe kadastër, me qëllim që këto lëndë të zgjidhen sa më shpejtë.

Ky projekt i Qeverisë ka për qëllim t’i afrojë institucionet shtetërore te qytetarët, edhe atë jo qytetarët të kenë qasje më të lehtë deri te institucionet, por punonjësit e këtyre institucioneve të shkojnë nëpër banesat e qytetarëve për t’u dhënë këshilla, ndihmë juridike që si më lehtë t’i realizojnë të drejtat e tyre dhe t’i zgjidhin problemet.

P PROGRAMI PROGRES  

Qëllimi i punëtorisë së mbajtur për pjesëmarrjen e Republikës së Maqedonisë në Programin “Progresi për punësim dhe solidaritet social 2007-2013” ishte që të sigurohet një promovim dhe prezantim më i përgjithësuar i Programit të Bashkësisë “PROGRES 2007-2013”, dhe t’i theksojë mundësitë e organizatave të ndryshme dhe të aplikuesve potencialë nga Republika e Maqedonisë që kualifikohen për të marrë pjesë në aktivitetet e PROGRES-it.

PROGRES-i do të jetë i hapur për të gjithë aktorët relevantë në Republikën e Maqedonisë që janë aktivë në sferën e punësimit dhe çështjeve sociale.

Seminari me temë “Implementimi i Planit Aksional Nacional për Punësim”

Qëllimi i seminarit “Implementimi i Planit aksional nacional për punësim”, në organizim të Drejtorisë së Përgjithshme për Punësim, Çështjeve Sociale dhe Mundësive të Barabarta, në bashkëpunim me Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale ishte informimi i administratës publike, përfaqësuesve të pushtetit nacional dhe lokal dhe organizatave joqeveritare rreth implementimit të planit Nacional për punësim dhe roli i partnerëve social në të.

Punëtoria rajonale për “Avancimin e të drejtave të fëmijëve nëpërmjet buxhetimit të bazuar në të drejta”

Qëllimi i projektit “Avancimi i të drejtave të fëmijëve nëpërmjet buxhetimit të bazuar në të drejta”, i financuar nga Zyra e UNICEF-it në Shkup dhe i realizuar nga ana e Institutit për të drejtat e njeriut Ludvig Boltcman

8

(BIM), në bashkëpunim me Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale të Maqedonisë është që të fokusohen problemet specifike që kanë të bëjnë me buxhetimin për fëmijët dhe varfërinë e fëmijëve në sektorin arsimor, shëndetësor dhe në sektorin e mbrojtjes sociale të fëmijëve, si dhe të ofrohen zgjidhje të mundshme në të ardhmen që do të afirmonin zhvillimin e njohurive të zgjeruara në përpilimin e politikave faktike-të bazuara në pjesën e fëmijëve dhe menaxhimin financimit publik.

Progresi në implementimin e komenteve përfundimtare të Raportit të Republikës së Maqedonisë sipas Konventës për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit (CEDAW)

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, e hapi konferencën “Progresi në implementimin e komenteve përfundimtare të Raportit të Republikës së Maqedonisë sipas Konventës për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit (CEDAW)”.

Në këtë konferencë u theksua se Maqedonia ka arritur përparim të madh në eliminimin e diskriminimit të femrave, posaçërisht në pjesën e harmonizimit të legjislacionit me Konventën për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit. Në këtë konferencë u dha rekomandimi për implementim dhe zbatim praktik të tërësishëm të kësaj konvente, që do të mundësojë barazi të plotë të meshkujve dhe femrave në shoqëri.

Zëvendësja e përfaqësueses së përhershme të KB-vë në Maqedoni, An Mari Ali theksoi se Maqedonia tanimë në vepër e ka treguar përpjekjen e saj për barazi gjinore me sjelljen e ligjeve dhe zbatimin e tyre në praktikë.

T A K I M E

Vazhdon bashkëpunimi ndërmjet Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe Austrisë

Vazhdon bashkëpunimi i mirë ndërmjet Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe Austrisë. Në këtë drejtim, ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, ka realizuar takim pune me ambasadorin e Austrisë në Republikën e Maqedonisë d-r Alojz Kraut dhe me atasheun special për çështje sociale dhe politika për Kroacinë dhe Maqedonisë, Gero Shtuler.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale dhe Austria bashkëpunojnë në sferën e ballafaqimit me varfërinë dhe papunësinë nëpërmjet analizës gjinore të politikave buxhetore, për parandalimin dhe eliminimin e dhunës në familje në Republikën e Maqedonisë, përforcimin e kapaciteteve profesionale në të ashtuquajturat këshillimore për parandalimin nga keqpërdorimi i drogës në kuadër të qendrave për punë sociale, si dhe në pjesën e inkluzionit social dhe të drejtave të njeriut në Republikën e Maqedonisë.

9

Sekretari shtetëror Minovski u takua me përfaqësues të Ambasadës amerikane në RM

Sekretari shtetëror i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Dushko Minovski realizoi takim me këshilltarin për çështje ekonomike në ambasadën e SHBA-ve në Republikën e Maqedonisë, z-ri Daren Hultman

Në këtë takim u bisedua për përpjekjet që i bën Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në sferën e zvogëlimit të papunësisë, me çka, gjatë këtij takimi janë potencuar politikat konkrete aktive për punësim në tregun e punës që në kontinuitet i realizon Ministria e Punës dhe Politikës Sociale dhe Agjencia e Punësimit e Republikës së Maqedonisë nëpërmjet programeve operative.

Vazhdon bashkëpunimi ndërmjet Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe UNDP

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, realizoi takim pune me zonjën Xhihan Sulltanogllu, zëvendësdrejtore e Byrosë rajonale të UNDP-së dhe me zonjën Marija Luiza Silva Mehias, përfaqësuesen e përhershme të UNDP-së në Republikën e Maqedonisë, ku u bisedua për projektet që bashkërisht i implementojnë Ministria e Punës dhe Politikës Sociale dhe UNDP-ja.

UNDP-ja është një nga partnerët më të mëdhenj të Ministrisë, posaçërisht në pjesën e implementimit të politikave aktive për punësim dhe për projektin e dhunës në familje.

Takim i ministrit Xhelal Bajrami me ambasadorin e BE-së, Ervan Fuere

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, ka realizuar takimin e parë zyrtar të punës me ambasadorin e BE-së në Republikën e Maqedonisë, z-ri Ervan Fuere, ku u bisedua për shumë çështje lidhur me kompetencat e Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale në avancimin e Republikës së Maqedonisë në rrugën drejt BE-së. Në këtë takim ambasadori Fuere shprehi interes për përparimin e dialogut social në shtet, për implementimin e Ligjit për siguri dhe shëndet gjatë punës, si dhe për zgjidhjen ligjore lidhur me çështjen e antidiskriminimit

Në fund të takimit ambasadori Fuere ka kërkuar edhe përforcimin e resurseve kadrovike të seksionit IPA në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale, me çka është informuar se

10

MPPS-ja vazhdimisht punon në këtë drejtim, sepse kjo paraqet një nga kushtet për marrjen e akreditimit për shfrytëzimin e fondeve IPA për komponentin 4.

Banka Botërore përkrahë reformat në punë dhe çështje sociale

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, ka realizuar takim pune me drejtorin e Misionit të përhershëm të Bankës Botërore në Shkup, z-ri Markus Repnik dhe udhëheqësen e ekipit të Bankës Botërore për projektin SPIL, z-nja Snezhana Plevko.

Në këtë takim është biseduar për projektet që kanë filluar në kuadër të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, për të cilat Banka Botërore jep përkrahje në implementimin e tyre. Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami e ka informuar z-ri Repnik se përgatitjet për projektin “Transfere të kushtëzuara në të holla” janë në rrjedhë e sipër, kurse në rrjedhë e sipër është edhe finalizimi i Ligjit të ri për mbrojtje sociale, i cili duhet të japë bazën për implementimin e të njëjtit.

Takimi i ministrit Bajrami me ambasadoren Filipini

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, ka realizuar takim me ambasadoren e Holandës në Maqedoni, zonjën Simone Filipini. Në këtë takim është biseduar për realizimin dhe aktivitetet lidhur me Programin e nënshkruar më parë për parandalimin dhe luftën kundër dhunës familjare në shtet, për të cilin program përkrahje financiare ka siguruar Ambasada e Holandës. Partner i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale për zbatimin e këtij programi, program ky që parashikon përforcim të

kapaciteteve nacionale për parandalimin e dhunës në familje, është UNDP-ja, që në kuadër të projektit shpalli konkurs për inkuadrimin e sektorit joqeveritar në implementimin e të njëjtit.

Po ashtu, ministri Bajrami, theksoi se si risi që do të fillojë të zbatohet nga ky vit, janë planet operative për masat aktive për punësim, ku për herë të parë është paraparë edhe trajnimi dhe punësimi i viktimave të dhunës familjare. Në një të ardhme të afërt Ministria e Punës dhe Politikës Sociale do të përgatitë edhe hapjen e këshillimores për kryerësit e dhunës familjare.

MARRËVESHJE DHE DONACIONE

U nënshkrua marrëveshja për bashkëpunim ndërmjet MPPS, “Tineks” dhe “11 Tetori”

Fëmijët e Entit të fëmijëve “11 Tetori” edhe më tutje do të kenë mundësi të punësohen në marketet e “Tinex”-it. Për këtë qëllim, zëvendësministri i Punës

11

dhe Politikës Sociale Spiro Ristovski, pronari i marketeve “Tineks” Vladimit Todoroviq dhe drejtoresha e Entit të Fëmijëve “11 Tetori” Ristenka Atanasova nënshkruan marrëveshje për bashkëpunim.

Me nënshkrimin e marrëveshjes pesëvjeçare do të mundësohet që në periudhën e ardhshme të punësohen fëmijët e Entit në marketet e “Tineks”-it. Deri më tani nëpërmjet marrëveshjes së kaluar ishin punësuar rreth 50 persona.

U donuan mjete nga aksioni humanitar i Vitit të Ri të “Kosmofon”-it për qendrat ditore

të fëmijëve në rrugë

SMS porositë e dërguara nga rrjeti Kosmofon, këtë vit u sollën donacione fëmijëve të rrugës. Në fakt, gjysma e fitimit të hyrave nga SMS porositë do të dedikohen për përmirësimin e kushteve për qëndrim në qendrat ditore, në të cilat qendra përkujdesen fëmijët e rrugëve.

Mjetet e grumbulluara nga ky aksion humanitar do të dedikohen për qendrat ditore në Autokomandë, Kisella Vodë dhe Shuto Orizare, ku në këto qendra qëndrojnë mbi 300 fëmijë në moshë prej 5 deri 15 vjeç, si dhe për pajisjen e qendrës ditore në Manastir, që është në fazën e

përgatitjes dhe së shpejti do të hapet.

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami me këtë rast u falënderua për donacionin duke theksuar se çdo ndihmë është e mirëseardhur dhe se në këtë mënyrë përmirësohen kushtet për përkujdesjen e fëmijëve të rrugës.

Zëvendëskryeministri Stavreski dhe ministri Bajrami shpërndanë veshmbathje për fëmijët e EP “Ranka Milanoviq”

Zëvendëskryeministri i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë, z-ri Zoran Stavreski, ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami dhe zëvendësministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Spiro Ristovski e vizituan Entin Publik për përkujdesje, edukim dhe arsim të fëmijëve “Ranka Millanoviq”, ku fëmijëve u ndanë dhurata me rastin e festave të Vitit të Ri dhe kërshëndellave.Fëmijëve të këtij enti u ndanë sende në formë të pajisjes, këpucëve dhe rrobave.

Donacione për qendrën ditore për fëmijët në Autokomandë

Gjatë festave të Vitit të Ri, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale siguroi një televizor dhe një DVD player për nevojat e Qendrës Ditore për fëmijët në rrugë në Autokomandë, që do t’u shërbejnë fëmijëve që ta plotësojnë kohën që e kalojnë në këtë qendër në mënyrë më interesante.

12

Një gjest të këtillë human e tregoi edhe klubi “Diners International”, që këtë vit mjetet nga kartelat e Vitit të Ri t’i ndajë për qëllime humanitare për Qendrën Ditore për fëmijë në Autokomandë për pajisjen e kësaj qendre me dy kondicionerë.

VIZITA

Ministri Bajrami vizitoi Entin Special në Demir Kapi dhe Njësinë për përkrahjen e personave

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, vizitoi Entin Special në Demir Kapi, me çka u informua për gjendjen dhe përgatitjet e Entit në procesin e deinstitucionalizimit

Në fakt, në pajtim me procesin e filluar për deinstitucionalizim dhe Marrëveshjes së nënshkruar për bashkëpunim me Shoqërinë e Hapur – iniciativa për shëndet mental nga Budapesti, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale u obligua të vendos shërbime sociale në bashkësinë për personat me pengesa intelektuale.

Ministri Bajrami i vizitoi edhe katër mbrojtësit, të cilët tani më fituan banesën e tyre të re në Demir Kapi, dhe u dëshiroi mirëseardhje në banesën e tyre, në të cilën për ata do të sigurohet 24 orë përkujdesje nga ana e punonjësve profesionalë.

Në Negotinë u hap Njësia banesore për përkrahjen e personave me pengesa intelektuale

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, dhe zëvendësi i tij, z-ri Spiro Ristovski hapën njësinë për banim për përkrahjen e personave me pengesa intelektuale në Negotinë.

Me Njësinë banesore në Negotinë do të udhëheq Qendra për ndihmën e personave me hendikep mental “Poraka” – Negotinë, kurse do të financohet nga ana e Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe Open Society Mental Health Initiative nga Budapesti – Hungari. Hapja e kësaj qendre paraqet hapin e parë në tejkalimin e margjinalizimit të popullatës me hendikep dhe inkuadrim të tyre të tërësishëm në bashkësinë shoqërore.

Në Shkup u hap Shtëpia e parë grupore në bashkësinë për personat me pengesa intelektuale

Kryetari i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë, z-ri Nikolla Gruevski dhe ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, u dëshiruan mirëseardhje katër banorëve të ri të Entit Special nga Demir Kapia, të cilët për herë të parë janë vendosur në shtëpinë grupore, ku do të kenë kushte më cilësore për jetesë dhe do të kenë përkujdesje 24 orë në ditë nga ana e punëtorëve profesionalë.

“Me këtë e filluam mënyrën e re të përkujdesjes për personat

që deri më tani ishin në Entin Special në Demir Kapi. E shohë që të gjithë janë të kënaqur dhe të lumtur. Qasja e këtillë do të vazhdojë edhe më tutje, sepse në korniza botërore kjo qasje është e

13

pranueshme dhe e konfirmuar dhe po jep rezultate të mira”, theksoi kryetari i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë, z-ri Nikolla Gruevski.

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, theksoi se në Entin Special në Demir Kapi në përkujdesje janë 312 persona, por në të njëjtën kohë ai potencoi se do të vazhdojë vendosja e tyre nëpër shtëpi grupore edhe në tre vitet e ardhshme. Gjatë kësaj, do të përfshihen rreth 190 fëmijë në 48 shtëpi të këtilla, kurse në Shkup dhe në Negotinë tani më janë përgatitur pesë shtëpi të këtilla.

Ministri Bajrami vizitoi Qendrën për Punë Sociale dhe “Entin për fëmijë të vegjël” në Manastir

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, Xhelal Bajrami, ka qëndruar në vizitë pune në Manastir. Në kuadër të vizitës, ministri Bajrami e ka vizituar Qendrën Ndërkomunale për Punë Sociale dhe Shtëpinë e foshnjave dhe fëmijëve të vegjël, ku, është informuar për aktivitetet e tyre dhe planet e parapara për këtë vit.

14

Në pajtim me Ligjin për mbrojtje sociale, e drejta për mbrojtje sociale përfshinë:

- Të drejtën për asistencë (ndihmë) të përhershme në të holla;- Të drejtën për asistencë sociale në të holla;- Kompensim në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër;- Të drejtën e mbrojtjes sociale;- Kompensim të pagës për orar të shkurtuar të punës për përkujdesjen e fëmijës me pengesa trupore apo

intelektuale;- Ndihmë të njëhershme në të holla apo ndihmë në naturë;- Të drejtën për përkujdesje; dhe- Ndihmë në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër

apo përkujdesje prindërore.

Asistenca sociale në të holla

Lartësia e të drejtës për asistencë sociale në të holla përcaktohet sipas shumës procentuale të pagës mesatare mujore për punëtor në Republikën e Maqedonisë që është realizuar në vitin paraprak, dhe ajo arrin:

- Për person – 13.50%- Për familje dhe amvisëri dy-anëtarëshe – 17.46%- Për familje dhe amvisëri tri-anëtarëshe – 2.23%- Për familje dhe amvisëri katër-anëtarëshe – 8.58%- Për familje dhe amvisëri me pesë apo më shumë anëtarë – 3.34%

Lartësia e asistencës sociale përcaktohet varësisht nga periudha e shfrytëzimit të kësaj të drejte, edhe atë:

- në dy vitet e para, kjo e drejtë realizohet në shumë të plotë;- gjatë vitit të tretë, të katërt dhe të pestë paguhet 70% nga niveli i përcaktuar dhe- pas kalimit të vitit të pestë të shfrytëzimit të kësaj të drejte paguhet 70% .

 Lartësia e asistencës sociale për vitin 2008

100% 70% 50%

Për person 1.825,00 den. 1.277,50 den 912,50 den.

Për familje dhe amvisëri dy-anëtarëshe 2.360,00 den. 1.652,00 den 1.180,00 den

Për familje dhe amvisëri tri-anëtarëshe 3.005,00 den. 2.103,50 den 1.502,50 den.

Për familje dhe amvisëri katër-anëtarëshe 3.863,00 den. 2.704,00 den 1.931,50 den

Për familje dhe amvisëri me pesë apo më shumë anëtarë

4.506,00 den. 3.154,50 den 2.253,00 den

Tabela nr. 1 Lartësia e asistencës sociale në të holla për vitin 2008

Asistenca e përhershme në të holla

Lartësia për të drejtën e asistencës së përhershme në të holla përcaktohet në shumë të pagës mesatare për punëtor në Republikën e Maqedonisë, që është realizuar në vitin paraprak, edhe atë:

- asistenca bazë në të holla (bartës – individ) – 20%- bartës me një shoqërues të kësaj të drejte – 28% dhe- bartës me dy apo më shumë shoqërues të kësaj të drejte – 40%.

15

MBROJTJA SOCIALE

Lartësia e asistencës së përhershme në të holla për vitin 2008

Asistenca bazë në të holla (bartës – individ)2.917,00 den.

Bartës me një shoqërues të kësaj të drejte 4.084,00 den.

Bartës me dy apo më shumë shoqërues të kësaj të drejte 5.834,00 den.

Tabela nr. 2 Lartësia e asistencës së përhershme në të holla për vitin 2008

E drejta për kompensim në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër

Lartësia e të drejtës për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër përcaktohet në shumë të pagës mesatare mujore për punëtor në Republikën e Maqedonisë, që është realizuar në vitin paraprak. Për vitin 2008 kjo arrin:

- Për persona të kategorisë së parë (në vëllim më të madh) 26% - 3.792.00 den. - Për persona të kategorisë së dytë (në vëllim më të vogël ) 23% - 3.354.00 den.

Lartësia e të drejtës për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2009 arrin:

- Për persona të kategorisë së parë (në vëllim më të madh) 26% - 4.185.00 den. - Për persona të kategorisë së dytë (në vëllim më të vogël ) 23% - 3.702.00 den.

Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër, varësisht nga të hyrat mesatare të realizuara të familjeve, për vitin 2008 arrin:

1. Personi që jeton në familje një anëtarëshe dhe dy-anëtarëshe:Të hyrat në familje

Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2008

Shuma në denarë % Shuma në denarë %

1 Deri 7.292,00 den. Deri 50%

Kategoria 1 4.550.00

Kategoria 2 4.025,00 120%

2 7.292,00- 14.584,00 Mbi 50%-100%Kategoria 1 3.792.00

Kategoria 2 3.354,00 100%

3 14.584,00-21.876,00 Mbi 100%-150%Kategoria 1 1.896.00

Kategoria 2 1.677,00 50%

4 Mbi 21.876,00 Mbi 150%Kategoria 1 190,00

Kategoria 2 168,00 5%

Tabela nr. 3 Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2008 që jeton në familje një anëtarëshe dhe dy-anëtarëshe

2. Personi që jeton në familje tri-anëtarëshe:

Të hyrat në familje Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe

16

përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2008

Shuma në denarë % Shuma në denarë %

1Deri 14.584,00 den. . Deri 100%

Kategoria 1 3.792.00

Kategoria 2 3.354,00 100%

2 14.584,00-21.876,00 Mbi 100%-150%Kategoria 1 2.654.00

Kategoria 2 2.348,00 70%

3 Mbi 21.876,00 Mbi 150%Kategoria 1 190,00

Kategoria 2 168,00 5%

Tabela nr. 4 Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2008 që jeton në familje tri-anëtarëshe

3. Personi që jeton në familje katër-anëtarëshe:

Të hyrat në familje Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe

përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2008

Shuma në denarë % Shuma në denarë %

1Deri 18.895,00 den. Deri 150%

Kategoria 1 3.792.00

Kategoria 2 3.354,00 100%

2 18.895,00- 25.194,00 Mbi 150%-200%Kategoria 1 2.654.00

Kategoria 2 2.348,00 70%

3 Mbi 25.194,00 den. Mbi 200%Kategoria 1 190,00

Kategoria 2 168,00 5%

Tabela nr. 5 Lartësia e kompensimit në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër për vitin 2008 që jeton në familje katër-anëtarëshe

E drejta e ndihmës së njëhershme në të holla apo ndihma në naturë

Ndihma e njëhershme në të holla ndahet për personin apo familjen, që është gjendur në pozitë të rrezikshme sociale, për shkak të fatkeqësisë natyrore apo epidemisë, kurimit më të gjatë në shtëpitë shëndetësore apo krizës tjetër sociale. Shuma e ndihmës së njëhershme në të holla përcaktohet veç e veç në bazë të rrezikut social që është gjendur personi apo familja dhe kjo ndihmë mund të arrijë më së shumti në lartësi prej 2 pagave mujore mesatare për punëtor në Republikën e Maqedonisë, që është realizuar në tre muajt e fundit.

E drejta e ndihmës në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër apo pa përkujdesje prind ë rore

Të drejtë për ndihmë në të holla të personit që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër apo përkujdesjes prindërore ka secili person që nuk ka të hyra në asnjëfarë baze, deri në mbushjen e moshës 26 vjet.

Lartësia e ndihmës në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër apo përkujdesjes prindërore arrin 25% nga paga mesatare mujore që është realizuar në vitin paraprak në Republikën e Maqedonisë.

17

Nëse personi është në shkollim të rregullt, lartësia e ndihmës në të holla arrin 35% nga paga mesatare mujore që është realizuar në vitin paraprak në Republikën e Maqedonisë.

Lartësia e të drejtës të ndihmës në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër apo pa përkujdesje prindërore për vitin 2008

Shfrytëzuesi i të drejtës 25% 35%

3.646.00 den. 5.104.00 den.

Tabela nr. 6 Lartësia e të drejtës të ndihmës në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeqare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër apo pa përkujdesje prindërore

Ndihma e njëhershme në të holla për fëmijë pa prindër dhe pa përkujdesje prindërore pas ndërprerjes së përkujdesjes në ent

Shteti siguron ndihmë të njëhershme në të holla për fëmijët pa prindër apo pa përkujdesje prindërore pas ndërprerjes së përkujdesjes në ent për adaptim më të lehtë në mjedisin social dhe kjo e drejtë prej 01.01.2009 është në lartësi prej 180.000.00 denarë për person.

Për të drejtat e mbrojtjes sociale në vitin 2008 janë paguar mjete në lartësi prej 2.960.438.766 denarë ose 48.294.270 euro.

Të drejtat Mjetet e paguara

Ndihma sociale në të holla 1.582.468.753

Kompensim në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga person tjetër

986.641.222

Ndihmë e përhershme në të holla 216.716.392

Kompensim për të drejtën e vendosjes në familjen që merr në përkujdesje

20.200.515

Kompensim për pagë për orar të shkurtuar të punës për përkujdesjen e fëmijës me pengesa trupore apo intelektuale

3.247.793

Ndihma e njëhershme në të holla 6.425.000

Invaliditeti civil 45.241.546

Ndihmë e njëhershme në të holla 40.487.962

Ndihmë në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës pa prindër ose pa përkujdesje prindërore

4.469.831

E drejta për strehim 1.961.415

E drejta për mbrojtje sociale 52.578.337

Tabela nr .7 Mjetet e paguara për të drejtat nga mbrojtja civile për vitin 2008

18

Lartësia e kompensimit të shpenzimeve për qëndrim dhe kompensim për përkujdesje

Familja që merr në përkujdesje fiton kompensim mujor në të holla për shpenzimet për qëndrim dhe kompensim për përkujdesjen e personit që është strehuar, edhe atë:

Shfrytëzuesi

Lartësia e kompensimit për vendosje dhe përkujdesje në familjen që merr në përkujdesje për vitin 2008

30% 10% ВКУПНО

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të fëmijës pa prindër në moshë parashkollore 4.375.00 den. 1.458.00 den. 5.833,00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të fëmijës pa prindër në moshë parashkollore, nëse i ndjek në kopshtin e

fëmijëve në shpenzim të CZ

27% 8.5% GJITHSEJ

3.938,00 den. 1.240.00 den. 5.178.00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të fëmijës pa prindër në moshë shkollore

33.50%

4.886,00 den.

10.50%

1.531,00 den.

GJITHSEJ

6.417.00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të fëmijës me probleme edukative - sociale

33.50% 12.00% GJITHSEJ

4.886.00 den. 1.750.00 den. 6.636.00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të fëmijës me sjellje të prishur shoqërore

34.60% 13.20% GJITHSEJ

5.046.00 den.1.925.00 den. 6.971.00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të personit me pengesa të rënda në zhvillim

33.35% 14.30% GJITHSEJ

4.864.00 den. 2.086.00 den 6.950.00 den

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të personit me pengesa të rënda në zhvillim dhe personit që dërgohet për aftësim për aktivitet punues-prodhues, si dhe personit që ka pengesa më të rënda në zhvillim

33.35% 16.00% GJITHSEJ

4.864.00 den. 2.333.00 den. 7.197.00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të personit me pengesa të rënda në zhvillim dhe personi që dërgohet për aftësim për aktivitet punues-prodhues dhe në të njëjtën kohë ndjekë Qendrën Ditore

30.85% 12.80% GJITHSEJ

4.499.00 den. 1.867,00 den. 6.366.00 den.

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të personit me pengesa të përhershme trupore

32.00% 16.00% GJITHSEJ

4.667.00 den. 2.333.00 den. 7.000.00 den.

19

Kompensim për vendosje dhe përkujdesje të personit me pengesa të përhershme trupore dhe në të njëjtën kohë viziton Qendrën Ditore apo personi që është dërguar në aktivitet punues-prodhues

29.50% 14.50% GJITHSEJ

4.302.00 den. 2.115.00 den. 6.417.00 den.

Kompensim për vendosje (qëndrim) dhe përkujdesje për person të moshuar

27.80% 12.00% GJITHSEJ

4.054,00 den. 1.750.00 den. 5.504.00 den.

Kompensim për vendosje (qëndrim) dhe përkujdesje për person të moshuar me pengesa trupore

27.80% 14.50% ВКУПНО

4.054,00 den. 2.115.00 den. 6.169.00 den.

Kompensim për vendosje (qëndrim) dhe përkujdesje për person të moshuar me pengesa në zhvillimin intelektual

27.80% 16.00% GJITHSEJ

4.504,00 den. 2.333.00 den. 6.387.00 den.

Tabela nr. 8 Lartësia e kompensimit për vendosje dhe përkujdesje në familje që merr në përkujdesje për vitin 2008

Invaliditeti civil

Sipas Ligjit për invalidët civilë nga lufta, lartësia e invaliditetit civilë për civilët invalidë nga lufta përcaktohet sipas invaliditetit personal të invalidëve të luftës nga grupi i I-rë që arrin një pagë mesatare në Republikën e Maqedonisë për muajin aktual e rritur për 80% që e përcakton Enti Shtetëror i Statistikës së Republikës së Maqedonisë.

Invaliditeti civilë përcaktohet me përqindjen e rritur edhe atë në vend të 50% nga grupi i parë i invalidëve të luftës arrin 100% si dhe për invalidët e luftës, kurse për grupet tjera sipas përqindjes së përcaktuar në Ligjin për invalidët civilë të luftës.

Si rrjedhojë e kësaj, invaliditeti civil arrin:

Për grupin I – 100% nga invaliditeti personal i grupit të I-rë të invalidë të luftës që shfrytëzojnë ndihmë dhe përkujdesje nga person tjetër ose 28.089.00 denarë, që do të thotë barazim me invalidët e luftës.

Për grupin II – 73% nga invaliditeti civil i grupit të I-rë të invalidëve civilë nga lufta ose 20.504.00 denarë

Për grupin III – 55% nga invaliditeti civil i grupit të I-rë të invalidëve civilë nga lufta ose 15.448.00 denarë

Për grupin IV – 40% nga invaliditeti civil i grupit të I-rë të invalidëve civilë nga lufta ose 11.295.00 denarë

Për grupin V – 30% nga invaliditeti civil i grupit të I-rë të invalidëve civilë nga lufta ose 8.426.00 denarë

Me ndryshimet e fundit të rregullativës ligjore, shtesa për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër për grupin e I-rë të invalidëve civilë nga lufta arrin:

20

Invaliditeti civil për invalidët civilë nga lufta

Grupi I 28.089,00 denarë

Grupi II 20.504,00 denarë

Grupi III 15.448,00 denarë

Grupi IV 11.295,00 denarë

Grupi V 8.426,00 denarë

Ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër 28.089,00 denarë

Tabela nr. 9 Lartësia e invaliditetit civil për invalidët civilë nga lufta për vitin 2009

Të dhënat statistikore për numrin e shfrytëzuesve të ndihmës sociale për vitin 2008

Muaji Ndihma sociale në të holla

Ndihma dhe përkujdesja nga personi tjetër

Ndihma e përhershme në të holla

Të vendosur në familje për përkujdesje

Kompensim për orar të shkurtuar për shkak të përkujdesjes për fëmijë të hendikepuar

Ndihma e njëhershme në të holla

Invaliditeti civil

Ndihma në të holla për fëmijë pa prindër

E drejta për strehim

Mbrojtja shëndetësore

Janar 62019 18420 5090 259 31 1619 359 95 26 5226

Shkurt 61252 18677 5120 252 49 2536 360 92 26 5199

Mars 61009 18632 5224 258 41 2605 359 93 26 5219

Prill 60025 19061 5127 255 43 1996 356 87 25 5468

Maj 59311 19336 4703 260 42 1633 354 92 21 5153

Qershor

58945 19286 5099 260 42 1620 353 92 25 5347

Korrik 58138 19489 5314 257 44 1298 354 93 19 5128

Gusht 57628 20279 5178 260 28 1182 351 92 19 5169

Shtator 57591 20141 5189 252 43 1326 357 93 18 5212

Tetor 50714 20140 5183 259 43 1316 349 94 24 5325

Nëntor 52507 20546 5258 256 39 1515 346 98 26 5230

Dhjetor

53105 23832 5190 256 30 1760 344 98 23 5326

21

MBROJTJA JASHTËINSTITUCIONALE

Mbrojtja jashtë-institucionale përfshinë:

Shërbim të parë social për shfrytëzuesit e mbrojtjes sociale, Ndihmë të individit, Ndihmë të familjes, Përkujdesje shtëpiake dhe ndihmë të individit dhe familjes, Përkujdesje ditore si ndihmë të individit dhe familjes, dhe Vendosje në familje që merr për përkujdesje

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale veçanërisht vëmendje kushton edhe në përkujdesjen ditore. Në Republikën e Maqedonisë ekzistojnë:

Qendra ditore për personat me pengesa intelektuale dhe trupore Në Maqedoni funksionojnë 21 qendra ditore për personat me pengesa intelektuale dhe trupore në këto qytete: Berovë, Manastir, Vinicë, Gjevgjeli, Gostivar, Dibër, Dellçevë, Kavadarci, Kërçovë, Shkup, (lagjja Zhelezare, Fushën e Topanës dhe Qendra për fëmijë të sëmurë nga paraliza cerebrale), Tetovë, Veles, Resnje, Krushevë, Kriva Pallankë, Shtip, Koçani, Kumanovë, Prilep dhe Probishtip.

Në këtë qendër janë përfshirë 350 shfrytëzues, prej të cilëve qendrën ditore rregullisht e vizitojnë 78% të shfrytëzuesve, kurse herë pas here (disa orë ose ditë në jave) 15%, kurse në të njëjtën kohë vizita e qendrës ditore dhe klasave të posaçme në kuadër të shkollave të rregullta, 7% nga numri i përgjithshëm i shfrytëzuesve.

Struktura e shfrytëzuesve që i vizitojnë qendrat ditore sipas moshës:

Nën 5 vjeç – 8 shfrytëzues ose (2.39%) Prej 5-9 vjeç – 66 shfrytëzues ose (19.66%) Prej 10-14 vjeç – 91 shfrytëzues ose (23.24%) Prej 15-19 vjeç– 66 shfrytëzues ose (19.66%) Prej 19-25 vjeç – 59 shfrytëzues ose (17.66%) Prej 26-30 vjeç – 23 shfrytëzues ose (6.88%) Mbi 30 vjeç – 21 shfrytëzues ose (6.28%)

Struktura e shfrytëzuesve që i vizitojnë qendrat ditore sipas gjinisë:

Meshkuj -200 (60,7%) Femra -130 (29, 3)

Struktura e shfrytëzuesve që i vizitojnë qendrat ditore sipas pengesave:

Të lehta – 22 shfrytëzues (6.58%) Mesatare – 152 shfrytëzues (45.50%) Të rënda – 96 shfrytëzues (28.34%) Më të rënda – 4 shfrytëzues (1.19%) Të kombinuara – 82 shfrytëzues (24.55%)

22

Në të ardhmen pritet zgjerimi i rrjetit të qendrave ditore për personat me pengesa trupore dhe intelektuale me hapjen e qendrave ditore në Strumicë dhe Likovë.

Qendrat ditore për vendosje të viktimave të dhunës në familje Në qendrat ditore për strehim të viktimave të dhunës në familje sigurohet pranimi ditor dhe i përkohshëm dhe përkujdesja e viktimave. Në Maqedoni, momentalisht ekzistojnë gjashtë (6) qendra të këtilla, në këto qytete: Koçani, Kumanovë, Manastir, Ohër, Strumicë dhe Shkup.

Qendra ditore për fëmijët e rrugësMomentalisht funksionojnë dy qendra të këtilla për fëmijët e rrugës, edhe atë në Kisella Vodë dhe Autokomandë, kurse Ministria e Punës dhe Politikës Sociale e përkrah edhe qendrën ditore në Shuto Orizare të organizatës joqeveritare “Shoqata për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës”. Numri i fëmijëve që i vizitojnë këto qendra është rreth 500.

Qendrat ditore për personat që përdorin, respektivisht keqpërdorin droga dhe substanca tjera narkotike

Këto qendra janë në funksion të ndihmës për personat që përdorin, respektivisht keqpërdorin drogë dhe substanca tjera, por këto qendra ofrojnë ndihmë edhe për familjet e tyre. Deri më tani janë hapur dhe funksionojnë qendrat në Kumanovë dhe Ohër. Në Qendrën Ditore në Shtip, ministria asiston me ekip të profesionalizuar së bashku me Spitalin e Shtipit, kurse në bashkëpunim me organizatat dhe institucionet tjera është e hapur edhe Qendra Ditore në Strumicë.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale e përkrah edhe linjën Nacionale SOS për ndihmë nga droga dhe këshillimoren për përkrahje psiko-sociale të personave me probleme nga përdorimi i drogës dhe mbrojtjen nga HIV/SIDA dhe anëtarët e familjeve të tyre.

Qendrat ditore për personat e moshuar

Për momentin funksionon një qendër ditore për pleqtë në komunën Çashkë, ndërsa Ministria e Punës dhe e Politikës Sociale në periudhën e ardhshme do të hapë edhe një qendër ditore në komunën Bogomilë dhe një qendër ditore në komunën Samokov, dhe të njëjtat do të funksionojnë si njësi organizative të Qendrave për punë sociale.

Qendra e personave pa strehë

Strehim ditor dhe të përkohshëm, ushqim, shërbime këshillëdhënëse të personave të pa strehë nga mesi i marsit të vitit 2009 sigurohet në Qendrën për pranim që gjendjet në EP “Mladost” për arritjen e përfshirjes më të madhe sociale në rrjedhat ekonomike shoqërore, para së gjithash për shkak të afërsisë hapësinore të objekteve urbane në afërsi të qendrës për strehim.

Aktivitete nga sfera e inkluzionit social

Kuzhinat popullore

Qeveria e Republikës së Maqedonisë, Projektin Kuzhina popullore filloi ta realizojë prej marsit të vitit 2007, kurse sot funksionojnë 34 kuzhina popullore – kuzhina këto që u shërbejnë 3170 shfrytëzuesve. Në periudhën

23

e ardhshme planifikohet hapja e këtyre kuzhinave popullore edhe në komunat Ohër dhe Zletovë, por në të njëjtën kohë planifikohet zgjerimi i Projektit në mjediset rurale në rajonin e Shkupit, Manastirit dhe të Kumanovës.

Mbrojtje të viktimave nga dhuna në familje

Është avancuar rregullativa ligjore në pjesën e mbrojtjes së viktimave nga dhuna në familje, dhe është dhënë mundësia që viktima me vetiniciativë të iniciojë procedurë gjyqësore dhe realizim të një pjese të masave të mbrojtjes nga ana e shoqatave të qytetarëve.

Është miratuar Strategjia Nacionale për mbrojtje nga dhuna në familje 2008-2011, dhe është formuar trupi koordinues nacional, i përbërë prej përfaqësuesve të institucioneve qeveritare dhe organizatave të qytetarëve për përgatitjen e planeve aksionale për implementimin e kësaj strategjie.

Në fazën përfundimtare është përgatitja e Protokollit të vetëm për veprim në rast të dhunës në familje, protokoll ky i përgatitur nga ana e institucioneve qeveritare dhe organizatave joqeveritare që i trajtojnë çështjet nga sfera e dhunës në familje.

Është hapur Pilot këshillimorja për punë me viktimat e dhunës në familje në kuadër të Qendrës për punë sociale të Qytetit të Shkupit. Bëhet fjalë për këshillimore të specializuar që do të ofrojë ndihmë psiko-sociale për të gjitha viktimat e dhunës në familje që janë të gatshëm të ndërpresin rrethin e dhunës dhe ta ndryshojnë mënyrën e deritanishme të jetës. Kjo është forma profesionale e ndihmës që viktimën e çonë në përforcimin e vetëdijes së tij rreth sjelljes së vendimeve, formë kjo që do të mundësonte daljen nga pozita e dhunës. Këshillimorja është vend i sigurt për bisedë, ku në atmosferë të privatësisë dhe respektit, në mungesë të paragjykimeve, viktimat e dhunës në familje kanë mundësi ta ndajnë përvojën e tyre lidhur me dhunën, të zhvillojnë shkathtësi dhe njohuri për përmirësimin e vetrespektit, vetpërcaktimit dhe sigurisë. Ky është vend ku viktimat përforcohen, e shqyrtojnë problemin, mësojnë se si të bëjnë zgjedhjen më të mirë për ta, të jetojnë aktivisht, të jenë të përgjegjshëm dhe dinjitoz në relacion me partnerin. Në rrjedhë e sipër është hapja e strehimores për viktimat e dhunës në familje në komunën Prilep.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale aktivisht ka marrë pjesë në Fushatën nacionale për mbrojtje nga dhuna në familje në kuadër të së cilës është mbajtur konferenca për promovimin e Strategjisë nacionale për mbrojtje nga dhuna në familje 2008-2011.

Po ashtu janë organizuar tribuna në qytetet më të mëdha në vendin tonë, në të cilat është promovuar kjo strategji, ndërsa është diskutuar edhe për gjendjen aktuale në këtë sferë.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale punon edhe në përforcimin e kapaciteteve nacionale për parandalimin apo pengimin e dhunës në familje, me çka do të përmirësohet koordinimi dhe përforcimi i kapaciteteve të institucioneve qeveritare, por edhe të sektorit joqeveritar.

Metoda e hapur për koordinim

Në rrjedhë e sipër janë përgatitjet për participimin e Republikës së Maqedonisë në Metodën e Hapur për koordinim me realizimin e aktiviteteve konkrete që kanë për qëllim intensifikimin e bashkëpunimit me sektorin joqeveritar, si dhe përfshirjen aktive të ministrive gjegjëse, institucioneve qeveritare dhe vetëqeverisjes lokale.

Në këtë drejtim janë realizuar shumë aktivitete (seminare, punëtori edukative, konferenca rajonale, formimi i trupit koordinues të ekspertëve, analiza dhe përcaktimi i gjendjes me grupe të ndryshme specifike të popullatës etj)- aktivitete këto që kanë rezultuar me hartimin e raportit final “Drejt rrugës së BE-së:Kontributi i

24

shoqërisë qytetare në krijimin e politikave për përfshirje sociale në Republikën e Maqedonisë”. Në këtë raport final në mënyrë të detajuar dhe analitike janë dhënë të dhënat për gjendjet faktike të grupeve të veçanta të ndjeshme (fëmijë, persona të moshuar, persona me nevoja të posaçme, grupe të minoriteteve, romë dhe çështje shëndetësore), janë definuar përparësitë dhe më këtë është intensifikuar bashkëpunimi me sektorin qytetar dhe vetëqeverisjen lokale. Bashkëpunimi është në drejtim të identifikimit të gjendjes, problemeve, sfidave dhe gjetjes së politikave dhe masave adekuate për ballafaqim me varfërinë dhe diferencimin social.

Lufta kundër varfërisë dhe diferencimit social

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ndërmerr masa për përforcimin e kapaciteteve qeveritare për luftën kundër varfërisë dhe diferencimit social. Intenca është që përgatitja edhe implementimi i politikave sociale të realizohet me pjesëmarrje më të gjerë të grupeve sociale të ndjeshme dhe të gjithë aktorëve tjerë relevantë. Nëpërmjet takimeve konsultative dhe punëtorive tematike u diskutuan çështjet në pjesën e identifikimit të nevojave të grupeve të ndjeshme dhe mungesat në politikat aktuale të mbrojtjes sociale dhe inkluzionit social. Kanë filluar aktivitete për hartimin e dy studimeve: Studimi nacional për personat me invaliditet dhe Studimi nacional për personat e moshuar në Republikën e Maqedonisë.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në bashkëpunim me Institutin për të drejtat e njeriut – Ludvig Bolcman dhe Zyrës së UNICEF-it organizoi punëtori në kuadër të Projektit për avancimin e të drejtave të fëmijëve nëpërmjet buxhetimit të bazuar në të drejta. Në këtë punëtori është diskutuar për problemet ekzistuese, dhe po ashtu janë shqyrtuar zgjidhjet e mundshme për tejkalimin e të njëjtave. Theks i veçantë është vënë në masat që do të ndërmerren në sferën e mbrojtjes sociale, mbrojtjes shëndetësore dhe arsimit. Në këtë mënyrë do të kontribuohet në përmirësimin e kushteve për jetën e fëmijëve të shtresave të margjinalizuara, të cilat, për shkak të varfërisë ballafaqohen me probleme të mëdha, me pasoja dhe me rreziqe.

Në rrjedhë e sipër është përpilimi i Strategjisë nacionale për luftë kundër varfërisë dhe përfshirjes sociale, si dokument integral strategjik për arritjen e qasjes së shumanshme në definimin dhe trajtimin e këtij problemi.

Mbrojtja e fëmijëve që bredhin rrugëve

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale bën përpjekje për të ndihmuar rreth përmirësimit të kualitetit të jetës së fëmijëve që bredhin rrugëve, në reduktimin e ndikimeve negative të rrugës ndaj fëmijëve në zhvillimin e tyre, si dhe në zhvillimin e potencialit intelektual dhe zhvillimit të shprehive shëndetësore dhe higjienike të fëmijëve.

Momentalisht funksionojnë dy qendra ditore për këta fëmijë, edhe atë në Kisella Vodë dhe në Autokomandë, derisa në partneritet me OJQ “Shoqata për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës”, funksionon edhe një qendër ditore në komunën Shuto Orizare. Në procedurë e sipër është hapja e një Qendre Ditore në Manastir dhe Prilep.

Po ashtu, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale dhe Qendrat për punë sociale në bashkëpunim me Ministrinë e Punëve të Brendshme e realizuan aksionin “Lëmosha”, me qëllimi që të përkujdesen fëmijët që bredhin rrugëve. Qendrat për punë sociale kanë ndërmarrë aktivitete në terren dhe kanë kryer vizita të drejtpërdrejta në familjet e fëmijëve, dhe njëkohësisht kanë kryer evidentimin e tyre. Me këto aktivitete është konstatuar pozita e tyre familjare-materiale dhe sociale e familjeve të këtyre fëmijëve. Po ashtu, janë dhënë këshilla profesionale për kujdesin dhe edukimin e këtyre fëmijëve. Por, gjatë kësaj vizite janë theksuar edhe pasojat nga moskujdesi dhe lënia anash e fëmijëve, si dhe sanksionet që rrjedhin si rezultat i një sjelljeje të këtillë. Po ashtu, prindërve të këtyre fëmijëve u është bërë me dije detyrimi për to që t’i regjistrojnë fëmijët në sistemin e rregullt arsimor. Nga ana tjetër, fëmijët që nuk kanë dokumentacion të nevojshëm, vendosen në qendrat ditore të fëmijëve në rrugë dhe ndërmerren aktiviteteve për pajisjen me dokumentacion personal, për përfshirjen e tyre në sistemin e rregullt arsimor.

25

Aktivitete nga sfera e mbrojtjes së fëmijëve dhe familjes

Përmirësimi i rregullativës ligjore

Me ndryshimet dhe plotësimet e Ligjit për familje janë shtuar dispozita me anë të të cilave sigurohet mbrojtje e veçantë për personat e mitur – viktima të tregtisë me njerëz. Ka përfunduar harmonizimi dhe unifikimi i definicionit të dhunës familjare me dispozitat në Republikën e Maqedonisë dhe dokumentet ndërkombëtare. Janë përcaktuar kompetencat e Qendrave për punë sociale lidhur me ndërmarrjen e masave dhe me sigurimin e mbrojtjes së fëmijëve – viktima të tregtisë me njerëz dhe procedura dhe mënyra e veprimit të kujdestarit. Kujdestari duhet të jetë i trajnuar për punë me fëmijë – viktima të tregtisë me njerëz. Është parashikuar bashkëpunimi i domosdoshëm me të gjitha institucionet relevante që ndërmarrin veprime për mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të fëmijëve - viktima të tregtisë me njerëz. Në pajtim me Ligjin, ndihma i ofrohet fëmijës – viktimë e tregtisë me njerëz, pa marrë parasysh besimin fetar, rasën, gjininë, përkatësinë etnike, prejardhjen sociale, karakteristikat gjenetike, gjuhën, religjionin, aftësisë psikike apo fizike, orientimin seksual, moshën dhe të tjera. Veprimet që ndërmerren, si dhe ndihma që u ofrohet nga ana e Qendrës për punë sociale apo kujdestarit, duhet të jetë në interes të fëmijës, ndihmë kjo e përshtatur me moshën e fëmijës.

Me anë të ligjit është dhënë mundësia që viktimat e dhunës në familje vetvetiu të parashtrojnë propozim në gjykatën kompetente për shqiptimin e masave të përkohshme të mbrojtjes, si dhe mundësinë që një pjesë e masave të mbrojtjes t’i realizojnë shoqatat e qytetarëve.

Parandalimi dhe ballafaqimi me keqpërdorimin seksual të fëmijëve dhe pedofilinë

Në vitin 2008 është miratuar Plani aksional për preventivë dhe ballafaqim me keqpërdorimin seksual të fëmijëve dhe pedofilinë 2009-2011.

Ky dokument përmban qasje ndër-resoriale të të gjitha ministrive relevante, organizatave dhe shoqatave të qytetarëve dhe ndërmarrjen e masave dhe aktiviteteve gjithëpërfshirëse të koordinuara në nivel të parandalimit të kësaj dukurie. Në këtë plan është parashikuar sensibilizimi i publikut për këtë fenomen negativ. Plani përmban masa dhe programe për mbrojtjen e viktimave nga keqpërdorimi seksual dhe pedofilia, masa për trajtim të personave të gjykuar për këto vepra, mekanizma për koordinim të subjekteve të involvuara, si dhe edukim të vazhdueshëm të personave profesionalë për ndërmarrjen e masave për mbrojtje të fëmijëve nga pedofilia dhe keqpërdorimi seksual.

Adoptimi

Në vitin 2008 është ratifikuar Konventa për mbrojtjen e fëmijëve dhe bashkëpunimi në sferën e adoptimit ndërkombëtar, që ka hyrë në fuqi prej datës 01.04.2009. Konventa i përcakton masat e sigurisë për zbatimin e adoptimit ndërkombëtar, duke u nisur nga interesimi më i mirë i fëmijës. Konventa jep bazë për vendosjen e sistemit të bashkëpunimit ndërmjet shteteve të kontraktuara – nënshkruese të Konventës dhe ofron siguri në njohjen e adoptimit që është kryer në shtetin kontraktues.

Është hartuar programi për zgjedhjen e adoptuesit në formë elektronike, me anë të së cilës do të mundësohet zgjedhja më e shpejtë, më e thjeshtë dhe më e drejtë e adoptuesit. Ky program ka për qëllim zvogëlimin e ndikimit të faktorit njerëzor në zgjedhjen e adoptuesit.

26

Komisioni për themelimin e adoptimit në kuadër të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale gjatë vitit 2008 ka kryer:

120 regjistrime të adoptuesve në Regjistrin e adoptuesve të mundshëm; 82 regjistrime të personave të mitur në Regjistër të të adoptuarve të mundshëm; 71 adoptime të personave të mitur, prej të cilëve: 61 adoptime të tërësishme të fëmijëve nga ana e adoptuesve, shtetas të Maqedonisë; 7 adoptime të tërësishme të fëmijëve nga ana e adoptuesve, shtetas të huaj; 2 adoptime të tërësishme të fëmijëve nga ana e adoptuesve, shtetas të Maqedonisë që jetojnë jashtë

shtetit; dhe 1 adoptim jo të plotë të fëmijës së mitur.

Shkurorëzimi

Një ndër kompetencat e Qendrave për punë sociale është procedimi në rast të shkurorëzimit.

Viti Kurorëzimi Shkurorëzimi

2000 14 255 1 3252001 13 267 1 448

2002 14 522 1 310

2003 14 402 1 405

2004 14 073 1 645

2005 14 500 1 552

2006 14 908 1 4752007 15 490 1 417

Tabela nr. 10 Numri i kurorëzimeve dhe shkurorëzimeve prej vitit 2000 deri në vitin 20071

Kujdesi për refugjatët dhe personat e brendshëm të zhvendosur

Republika e Maqedonisë ka miratuar një kompleks të dispozitave juridike për mbrojtjen dhe të drejtat e refugjatëve dhe të huajve. Republika e Maqedonisë ka vepruar sipas:

Konventës për statusin e refugjatëve të vitit 1951 dhe protokollit të saj nga vitit 1967 në formë të sukcesionit më 18 janar të vitit 1994,

Konventës të Kombeve të Bashkuara kundër dhunës dhe formave tjera të qasjes së vrazhdë, johumane apo diskriminuese (SAT),

Paktit ndërkombëtar për të drejtat e qytetarëve dhe politike, Paktit ndërkombëtar për të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore, Konventës së Kombeve të Bashkuara për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit ndaj

femrave Konventës së Kombeve të Bashkuara për të drejtat e fëmijës dhe dy protokollet e saj fakultativ,

Konventave të Gjenevës nga viti 1949, duke i përfshirë edhe Protokollet I dhe II nga Konventa Evropiane për të drejtat e njeriut dhe liritë themelore (ECHRE) dhe Protokollet e saj me numër 1, 4, 6, 7, 11-14 dhe

Konventës Evropiane kundër dhunës dhe qasjes johumane apo diskriminuese apo dënimit.

Si pasojë e krizës së Kosovës në pranverë të vitit 1999, Republika e Maqedonisë ofroi strehim për 360.000 persona. Me përmirësimin e gjendjes së sigurisë në Kosovë, një numër i madh i personave me status të 1 Burimi i të dhënave: Enti Shtetëror i Statistikës, www.stat.gov.mk

27

mbrojtjes së përkohshme humanitare në Republikën e Maqedonisë në formë vullnetare u kthyen në shtëpitë e tyre.

Në periudhën prej vitit 2003 deri 2008, janë parashtruar 1.020 kërkesa në baza të ndryshme me fitimin e statusit të refugjatit.

Të drejtë për azil në Republikën e Maqedonisë, në vitin 2003 u është dhënë 2.311 personave. Në vitet në vijim numri i kërkesave të parashtruara për azil në mënyrë të konsiderueshme është zvogëluar dhe në vitin 2008 ka pasur 36 kërkesa.

Të drejtat që këta persona mund t’i gëzojnë, në pajtim me statusin e fituar dhe rregullativës ligjore ekzistuese janë, si vijon:

- E drejta për qëndrim- E drejta për punë- E drejta për ndihmë në të holla- E drejta për strehim- E drejta për sigurim shëndetësor

Të drejtë për mbrojtje sociale ka azilkërkuesi, personi me status të refugjatit të pranuar apo personi nën mbrojtje supsdiare.

Sipas të dhënave të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, nëpërmjet Qendrave për punë sociale është vepruar sipas kërkesave, si vijon:

1. Ndihmë (asistencë) të njëhershme në të holla - 4 kërkesa në vitin 2008 - 8 kërkesa në vitin 2009 2. Ndihmë në të holla - 1 kërkesë në vitin 2009 3. Vendime për vendosje në Qendrën për Strehim - 34 vendime për vendosje - 24 vendime për ndërprerjen e të drejtës për vendosje.

Të drejtë në kompensim në të holla kanë edhe personat me status të pranuar të refugjatit. Këta persona kanë të drejtë në ndihmë në të holla, kurse këtë të drejtë mund ta realizojnë nëpërmjet Qendrave sociale për punë sociale vendore. Ndihma në të holla përcaktohet nga paga mesatare mujore për punëtor në Republikën e Maqedonisë, që është paguar në tre muajt e fundit:

- Ndihma bazë në të holla (refugjat i pranuar – individ) - 18%,- Refugjat i njohur me një shoqërues të kësaj të drejte - 23% dhe - Refugjat i njohur me dy apo më shumë shoqërues të kësaj të drejte -30%.

Pas skadimit të periudhës prej dy vjet, refugjatët e pranuar barazohen me qytetarët e Maqedonisë sa i përket të drejtave për mbrojtje sociale.

Azilkërkuesit mund të vendosen edhe nëpër qendra përkatëse për mbrojtje sociale.

Personat me status të pranuar të refugjatit, personat nën mbrojtjen humanitare dhe personat nën mbrojtjen e përkohshme kanë të drejtë edhe të punojnë, respektivisht ata mund të aplikojnë për leje pune në kohë të pacaktuar, me çka u është mundësuar qasje e drejtpërdrejt në tregun e punës. Për aplikim për leje pune këta persona në Agjencinë e Punësimit të Republikës së Maqedonisë duhet t’i parashtrojnë këto dokumente:

- dokument me anë të të cilit e dëshmojnë identitetin e të huajit; dhe

- dëshmi për njohjen e statusit të refugjatit

28

Strehimorja për azilkërkuesit

Në Entin Publik Qendra për Strehim të azilkërkuesve, këtyre personave u sigurohet strehim, ushqim, shërbime sociale, mbrojtje shëndetësore, ndihmë juridike falas, edukim kompjuterik dhe gjuhësor dhe shërbime tjera.

Qendra për pranim përbëhet prej ndërtesës administrative, dy kapaciteteve për vendosje për 150 azilkërkues, zyra të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe të Ministrisë së Punëve të Brendshme, si dhe zyra të organizatave joqeveritare.

Në Qendrën për Pranim për azilkërkuesit qëndrojnë 24 persona.

Qendra për Pranim është e vendosur në fshatin Vizbeg dhe tërësisht është ndërtuar me mjete në shumë prej 1.207.679.00 euro, të fituara nga Agjencia Evropiane për Rikonstruktim (EER).

Duke pasur parasysh rëndësinë e çështjes së integrimit të refugjatëve, është hartuar Strategjia për integrimin e refugjatëve dhe të huajve, kurse deri në fund të majit të vitit 2009 duhet të hartohen plane aksionare, me anë të të cilave do të precizohen aktivitetet për implementimin e kësaj strategjie.

Personat e zhvendosur të brendshëm

Sipas të dhënave të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, numri i përgjithshëm i personave të zhvendosur në Republikën e Maqedonisë arrin 736 persona, respektivisht 235 familje.

Për momentin funksionojnë 11 qendra kolektive (7 në Shkup dhe 4 në Kumanovë), ku janë të vendosur gjithsej 324 persona të zhvendosur, ndërsa të tjerët janë vendosur nëpër familje (amvisëri).

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale vazhdon me aktivitetet rreth përkujdesjes ndaj këtyre personave të zhvendosur.

Për personat që edhe më tutje qëndrojnë nëpër qendrat kolektive, paguhet nga 400 denarë në ditë për çdo person.

Familjeve që kanë marrë nën përkujdesje persona të zhvendosur, në muaj u paguhet nga 4.600 denarë.

Ata persona që janë kthyer në vendbanimet e tyre pas vitit 2005, u ndahet ndihmë të njëhershme në të holla në lartësi prej 60.000 denarë për amvisëri, për blerjen apo pajisjen e tyre të mjeteve themelore për shtëpi. Të drejtë për shfrytëzimin e këtyre mjeteve kanë vetëm personat që akoma kanë statusin e personave të zhvendosur, respektivisht të atyre që akoma nuk e kanë shitur pasurinë në ish rajonet e krizës, nuk e kanë lëshuar vendbanimin e tyre para krizës dhe nuk kanë tjera vendstrehime alternative personale jashtë rajoneve të krizës.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale familjeve që janë vendosur privatisht ua mbulon shpenzimet mujore në shumë prej 6.000 deri më 12.000 denarë. Po ashtu, këtyre familjeve u sigurohet ndihmë mujore në të holla varësisht nga numri i anëtarëve të familjes, edhe atë në lartësi prej 3.000 denarë deri më 7.500 denarë.

29

MBROJTJA INSTITUCIONALE

Mbrojtja institucionale përfshinë:

Të drejtën e aftësimit për aktivitet punues-prodhues dhe Të drejtën e vendosjes në ent për mbrojtje sociale

Aftësimi për aktivitet punues-prodhues

Ky aktivitet përfshinë të drejtën e fëmijëve dhe të rinjve me pengesa të mesme dhe të rënda intelektuale që të dërgohen në ent për aktivitet punues-prodhues. Këta persona kanë të drejtë të kompensimit të shpenzimeve për transport, ushqim, qëndrim dhe shpenzime për aftësim.

Vendosja në entin e mbrojtjes sociale

Këtë të drejtë mund ta shfrytëzojë personi nëse nuk ka kushte të përshtatshme për jetesë në familjen e tij. Në këtë rast shqyrtohet njëra nga mundësitë për përkujdesjen e tij të përhershme.

Në Republikën e Maqedonisë funksionojnë këto qendra:

Shtëpia e fëmijëve të vegjël - Manastir EP – Shtëpia e fëmijëve – Manastir ofron vendosje, përkujdesje, ushqim dhe stimulim të fëmijëve në moshë prej 0-3 vjeç, fëmijë të tjerë pa prindër dhe përkujdesje prindërore, si dhe vendosje të përkohshme dhe qëndrim të kryefamiljareve shtatzëne një muaj para lindjes dhe tre muaj pas lindjes së tyre. Në Shtëpinë e fëmijëve momentalisht janë të vendosur 90 fëmijë.

Shtëpia e fëmijëve pa prindër “11 Tetori” – Shkup Shtëpia e fëmijëve pa prindër “11 Tetori” – Shkup është ent publik për vendosjen e fëmijëve dhe të rinjve pa prindër dhe përkujdesje prindërore të moshës mbi 3 vjeç. Kjo shtëpi siguron vendosje, ushqim, veshmbathje, përkujdesje të fëmijëve deri në sigurimin e kushteve për kthimin e tyre në familje, respektivisht deri në aftësimin e tyre për jetë dhe punë të pavarur, e më së shumti 6 muaj pas kryerjes së shkollës së mesme, nëse nuk ka mundësi që përkujdesja të sigurohet në formë tjetër. Momentalisht në këtë Shtëpi ka 74 fëmijë.

EP për përkujdesjen e fëmijëve me probleme edukativo-sociale – Shkup Veprimtaria bazë e kësaj qendre është përkujdesja për fëmijët me probleme edukativo-sociale, fëmijë të anashkaluar dhe fëmijë me sjellje asociale, të moshës prej 7 vjeç deri 18 vjeç. Për momentin në këtë qendër janë të vendosur 44 shfrytëzues të këtyre shërbimeve.

EP Enti për përkujdesje, edukim dhe arsimim të fëmijëve dhe të rinjve “Ranka Milanoviq”, Shkup

Veprimtaria bazë e kësaj Qendre është që të kryejë trajtim edukativ të fëmijëve dhe të rinjve në moshë prej 10-18 vjeç, që kanë shfaqur sjellje asociale. Numri i shfrytëzuesve është 39.

Enti për rehabilitimin e fëmijëve dhe të rinjve, Shkupi Këtë ent e vizitojnë shfrytëzues me pengesa të mesme dhe të rënda në zhvillimin intelektual. Në kuadër të Entit për rehabilitim të fëmijëve dhe rinjve funksionojnë: Zyra për aftësim për punë, edukim, Qendra ditore për

30

fëmijë me nevoja të posaçme dhe Qendra ditore për personat mbi moshë 18 vjeç. Numri i shfrytëzuesve të këtyre shërbimeve në këtë Qendër arrin 106 persona.

Enti special Demir Kapi Entin e vizitojnë shfrytëzues me pengesa në zhvillimin intelektual. Momentalisht ky ent ka 295 shfrytëzues të shërbimeve.

Enti për mbrojtje dhe rehabilitim Banja BanskoKy ent kryen vendosjen, ushqimin, përkujdesjen deri në fazën e aftësimit të personave për punë dhe jetë të pavarur. Po ashtu ky ent është i obliguar që fëmijëve dhe të rinjve t’u sigurojë arsim fillor dhe të mesëm, të organizojë ndihmë profesionale rreth programeve edukativo-arsimore, të organizojë forma të ndryshme për punë dhe jetë dhe të kujdeset për shëndetin e tyre. Ky ent ka edhe një njësi të organizuar për personat e moshuar me pengesa trupore. Në këtë ent janë vendosur 70 fëmijë dhe të rinj me pengesa në zhvillimin trupor.

Procesi i de-institucionalizimit

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, në pajtim me procesin e filluar të de-institucionalizimit u obligua që personave me pengesa t’u sigurojë jetë kualitative dhe mbrojtje të të drejtave të tyre.

Për këtë qëllim, në shtator të vitit 2008 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale dhe Shoqëria e Hapur – Iniciativa për shëndet mental, Institucioni për Shoqëri të Hapur – Budapest, nënshkruan Marrëveshje për bashkëpunim lidhur hartimin e Planit detal për implementimin e de-institucionalizimit të Entit Special Demir Kapi.

Në pajtim me planin për implementim, procesi i de-institucionalizimit do të realizohet në dy faza.

Faza e parë është në periudhë prej 3 vjetësh, duke filluar prej tetorit të vitit 2008 deri në tetor të vitit 2011, ku pritet të kryhet rivendosja e shfrytëzuesve të vendosur në Entin e bashkësive të vogla për banim – shtëpi grupore. Deri më tani janë hapur shtëpi grupore në Shkup (2), Negotinë dhe Demir Kapi. Në shtëpitë grupore janë vendosur 4-5 persona me pengesa dhe për këta ka përkujdesje 24 orë në ditë nga ana e ekipit profesional, kurse këto shtëpi udhëhiqen nga sektori joqeveritar.

Faza e dytë që do të realizohet në periudhë prej 4 viteve (2011-2014) është vazhdimësi e aktiviteteve të pa

rapara në fazën e parë dhe përfundim i procesit të de-institucionalizimit.

Shtëpitë e pleqve Shtëpitë e pleqve sigurojnë vendosje, ushqim, ndihmë dhe përkujdesje, mbrojtje shëndetësore, aktivitete kulturo-argëtuese, rekreative, shërbime të punës sociale dhe shërbime tjera varësisht nga nevojat dhe kërkesat e shfrytëzuesit.

Shtëpia e pleqve mund të organizojë edhe forma jashtinstitucionale të mbrojtjes në formë të dhënies ndihmë në shtëpi dhe qëndrim ditor të pensionistëve dhe pleqve.

Kjo formë e mbrojtjes sociale zakonisht shfrytëzohet për shkak të përkrahjes së pamjaftueshme të familjes, marrëdhënieve të prishura familjare, kushteve jo të përshtatshme për banim, problemeve shëndetësore, paaftësisë që personi të jetojë i pavarur dhe me përkrahje të familjes dhe ngjashëm.

31

Kapacitetet e shtëpive të pleqve

Kapaciteti i përgjithshëm i shtëpive të pleqve për vendosje është 565 shfrytëzuesve. Në shkurt të vitit 2009 janë vendosur 523 shfrytëzues, respektivisht është shfrytëzuar 92.6% nga kapaciteti i përgjithshëm.

Me vendim të Qendrës për punë sociale janë vendosur 192 shfrytëzues, kurse 341 shfrytëzues janë vendosur në bazë të marrëveshjes së lidhur ndërmjet këtyre Shtëpive dhe shfrytëzuesit (respektivisht anëtarit të familjes së shfrytëzuesit). Prej këtyre, 150 shfrytëzues janë persona të palëvizshëm, kurse 373 shfrytëzues janë persona që mund të lëvizin.

Gjendja e këtyre shtëpive është, si vijon:

EP Shtëpia e pleqve “Kiro Kërstevski – Platnik”, Prilep

- kapaciteti i përgjithshëm për vendosje.......................................................150 - numri i përgjithshëm i personave të vendosur..............................................137

EP Shtëpia e pleqve ,,Sju Rajder”, Manastir - kapaciteti i përgjithshëm për vendosje.......................................................140 - numri i përgjithshëm i personave të vendosur..............................................139

Njësia “Nëna Terezë”, në kuadër të Entit Gjerontologjik “13 Nëntori”, Shkup - kapaciteti i përgjithshëm për vendosje.......................................................110 - numri i përgjithshëm i personave të vendosur................................................95

EP Shtëpia e pleqve ,,Zafir Sajto”, Kumanovë - kapaciteti i përgjithshëm për vendosje.......................................................165 - numri i përgjithshëm i personave të vendosur..............................................152

Financimi i këtyre shtëpive

Shtëpitë e pleqve financohen nëpërmjet bllok dotacioneve. Ndarja e dotacioneve kryhet sipas kritereve si vijon, respektivisht sipas:

- numrit të personave të vendosur, shfrytëzues të shërbimit social; shpenzimi, respektivisht çmimi për shfrytëzues;

- shpenzimeve për mirëmbajtje të vazhdueshme dhe kapitale të objektit, duke përfshirë edhe nxehjen e objektit dhe

- numrit të punonjësve, duke pasur parasysh dekompresionin aktual të pagave

Këto shtëpi, përpos mjeteve të siguruara nëpërmjet bllok dotacioneve, realizojnë të hyra në bazë të participimit dhe në bazë të pagesës së tërësishme të çmimit të shërbimeve për vendosje.

Çmimet e shërbimeve për këto qendra të pleqve, janë si vijon: EP Shtëpia e pleqve “Kiro Kërstevski – Platnik”, Prilep

- varësisht nga kushtet për vendosje, çmimi i shërbimit lëviz prej 7.200.00 denarë deri më 11.380.00 denarë. Vendosje në apartament për personat e lëvizshëm arrin 9.400.00 denarë, kurse për personat e palëvizshëm 11.340.00 denarë.

EP Shtëpia e pleqve ,,Sju Rajder”, Manastir- për person të palëvizshëm çmimi arrin 7.000.00 denarë, kurse për person të lëvizshëm 6.500.00 denarë.

32

Njësia “Nëna Terezë”, në kuadër të Entit Gjerontologjik “13 Nëntori”, Shkup - për person të vendosur çmimi arrin 13.200 den.

EP Shtëpia e pleqve ,,Zafir Sajto”, Kumanovë - për person të palëvizshëm çmimi është 9650.00 denarë, respektivisht 8.450.00 den.

Avancimi i mbrojtjes sociale

Mbrojtja sociale është sferë që kërkon përshtatje dhe adaptim të vazhdueshëm, si për nevojat e personave që janë shfrytëzues të mbrojtjes sociale, po ashtu edhe ndaj mundësive reale të sistemit dhe shtetit për t’i realizuar këto politika, me respektimin e standardeve dhe normave ndërkombëtare.

Me Ligjin e ri për mbrojtje sociale formohet sistem i ri i mbrojtjes sociale me të cilin ligj kryhet normimi dhe standardizimi më i mirë i kushteve, mënyrës dhe procedurës për realizimin e të drejtave në të holla nga mbrojtja sociale.

Një pjesë e ndryshimeve që i sjell Ligji për mbrojtje sociale janë:

Është vendosur bazë e njëjtë për përllogaritje të të drejtave të sigurimit material dhe mënyrë e njëjtë në konstatimin e gjendjes materiale për të gjithë shfrytëzuesit e kësaj mbrojtjeje.

Kujdesi i shtetit për parandalimin dhe zvogëlimin e rrezikut social për qytetarët mund të realizohet nëpërmjet:

- masave për subvencionimin e energjisë së harxhuar dhe të shërbimeve tjera komunale; - ndarjes së të hollave me kusht dhe - masave tjera për realizimin e programeve.

Me këtë Ligj jepet mundësia që komuna, Qyteti i Shkupit dhe komunat e Shkupit me vendim të tyre dhe në pajtim me mundësitë materiale, të përcaktojnë edhe të drejta të tjera në sferën e mbrojtjes sociale, të drejta në vëllim më të madh nga të drejtat e përcaktuara me këtë ligj dhe kushte më të volitshme për realizimin e tyre, si dhe forma tjera të mbrojtjes sociale.

Përpos komunave, edhe bashkësitë fetare, grupet religjioze dhe shoqatat që janë të regjistruara në Republikën e Maqedonisë mund t’u ndihmojnë personave që kanë nevojë për lloje të ndryshme të mbrojtjes sociale.

Dispozita ku ndalohet çfarëdo formë e diskriminimit gjatë realizimit të të drejtave nga mbrojtja sociale.

Në pjesën e mbrojtjes jashtinstitucionale kryhet zgjerimi i të drejtave me dy të drejta të reja: vendosja në shtëpi të vogël në grup dhe përkrahje në jetesën e pavarur.

Enti për studimin e problemeve dhe paraqitjeve sociale dhe avancimin e veprimtarive

sociale

EP Enti për veprimtari sociale, vitin e kaluar ka kryer mbikëqyrje ndaj punës profesionale të tetë qendrave për punë sociale. Në fund të vitit 2008, Enti ka përgatitur një dokument me temë: Evoluimi i punës profesionale të qendrave për punë sociale për periudhën vjetore 2007/2008, dokument ky i bazuar në analizimin e gjendjes së Qendrave të punës sociale që janë kryer me mbikëqyrjen ndaj punës profesionale të këtyre qendrave, dhe me të njëjtin dokument janë njoftuar shërbimet profesionale të këtyre Qendrave.

Enti ka realizuar shumë trajnime që kanë pasur në fokus disa veprime të rajoneve specifike:

33

për implementimin e Ligjit për të drejtat e të miturve në sistemin e mbrojtjes sociale ishin organizuar dy punëtori rajonale. Në këto trajnime ishin përfshirë 90 punonjës profesionalë (punonjës socialë, psikologë, pedagogë, juristë) nga të gjitha 30 qendrat për punë sociale.

Me qëllim të përforcimit të kapaciteteve të prindërve për ballafaqim me sjelljen e prishur të fëmijës, si formë e punës zhvillohen qendrat edukative. Në kuadër të këtij aktiviteti ishin përfshirë Qendrat e punëve sociale nga Shkupi, Manastiri, Prilepi, Enti për përkujdesjen e fëmijëve me probleme edukative sociale – Shkup dhe Enti për përkujdesje, edukim dhe arsim të fëmijëve dhe të miturve “Ranka Milanoviq”.

Janë organizuar dy seminare për trajnimin e punonjësve socialë, pedagogëve, defektologëve, psikologëve në qendrat ditore për fëmijët me hendikep të rëndë dhe të mesëm, me qëllim që këta punonjës të fitojnë metoda dhe forma të reja të punës: punë në ekip, punë me prindër dhe punë me bashkësinë lokale.

Po ashtu, u organizua seminar për motrat medicinale për çështjet e lidhura me rolin dhe kompetencat e tyre në realizimin e funksioneve në qendrën ditore.

Me qëllim të përkrahjes së procesit të de-institucionalizimit ishin realizuar aktivitete për zhvillimin e familjeve që marrin në përkujdesje fëmijë, duke organizuar 4 punëtori rajonale në Kumanovë, Berovë, Negotinë dhe Krushevë, në bashkëpunim me qendrat amë të këtyre komunave dhe me përfaqësues të vetëqeverisjes lokale, shkollave lokale, enteve medicinale, organizatave joqeveritare dhe përfaqësues nga të gjitha Qendrat për punë sociale.

Për veprimin e qendrave për punë sociale, për punë me fëmijë në rrezik dhe kryerës të mitur të veprave penale, në rrjedhë e sipër është hartimi i udhëzimit profesional-metodologjik.

Në bashkëpunim me Kryqin e Kuq të Republikës së Maqedonisë, Enti ka realizuar projektin me temë: “Përforcimi i bashkëpunimit të ndërsjellë për përkrahjen e aktiviteteve që janë të drejtuara në socializimin më të mirë të fëmijëve të vendosur nëpër familje përkujdesore”. Ky projekt ka për qëllim trajnimin e punonjësve profesionalë nga Qendrat e punëve sociale dhe nga qendrat ditore për fëmijë me hendikep mental dhe vullnetar nga Kryqi i Kuq, për punë më fëmijë dhe për familjet që marrin fëmijë në përkujdesje në planin e socializimit më të mirë të fëmijëve në mjediset e tyre sociale.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në bashkëpunim me Entin për veprimtari sociale, prej shtatorit të vitit 2008 ka filluar me aktivitete për hapjen e qendrave ditore për pleq në Samokovë dhe Bogomillë.

Nga bashkëpunimi i MPPS-së dhe Drejtorisë për Kryerjen e Sanksioneve, në funksion të zbatimit të Ligjit për të drejtat e të miturve, ishin përgatitur këto akte nënligjore:

“Forma dhe përmbajtja e Regjistrit për evidentimin e fëmijëve në rrezik dhe kryerësit e mitur të veprave penale dhe mënyra e udhëheqjes së tij”,

“Forma dhe përmbajtja e Regjistrit bë zbatimin e masave për ndihmë dhe mbrojtje si dhe mënyra e udhëheqjes së tij”,

“Akti juridik për kushtet, procedurën dhe mënyrën e lëshimit apo marrjes së lejes për kryerje të AM”, Rregullorja për kryerjen e mbikëqyrjes profesionale kundrejt AM të shqiptuara”, Marrëveshje për punë të dobishme në organ shtetëror, ndërmarrje publike, ent, njësitë e

vetëqeverisjes lokale apo me organizatë humanitare në të cilën i gjykuari do t’i kryejë obligimet e tij”, “Rregullorja për llojin dhe kushtet për kryerjen e punës së përgjithshme të dobishme”.

Enti është përfshirë aktivisht në bashkëpunim të MPPS me GTZ dhe SOROS në aktivitete projektuese që kanë për qëllim zhvillimin e mekanizmave rregullativë për mbrojtjen e fëmijëve me hendikep dhe zbatimin e procesit të de-institucionalizimit.

Në kuadër të projekteve hulumtuese, me qëllim të përcjelljes së problemeve dhe paraqitjeve sociale në mbrojtjen sociale, Enti ka përgatitur:

- Analizë për gjendjen në entet për mbrojtje sociale për shkak të transformimit të tyre dhe zbatimit të procesit të de-institucionalizimit,

34

- Informacion për gjendjen momentale të qendrave ditore për personat që përdorin, respektivisht keqpërdorin drogë dhe substanca tjera narkotike,

- Raport për gjendjen e pleqve në Republikën e Maqedonisë, me theks të veçantë për shtëpitë e pleqve.

Me qëllim të vendosjes së shërbimeve të reja për kujdesin e pleqve dhe standardizimin e tyre, janë përpiluar: Elaborati për qendrën ditore për pleq dhe Elaborati për qendrën për ofrimin e ndihmës në kushte shtëpiake.Si dokument jashtëzakonisht i rëndësishëm që e ka përpiluar Enti është Elaborati për standardet dhe normativat për punë dhe kuadrot e qendrave për punë sociale. Elaborati ishte çështje diskutimi në Qendrat për punë sociale. Duke pasur parasysh rëndësinë e këtij dokumenti, do t’i kushtohet vëmendje edhe më tutje deri në sjelljen e tij me Rregullore, si akt nënligjor i Ligjit të ri për mbrojtje sociale.

Enti, në kuadër të aktiviteteve projektuese për zhvillimin e Qendrës së resurseve për fëmijë në rrezik social, ka realizuar shumë aktivitete për evidentimin elektronik të shfrytëzuesve të këtyre shërbimeve. Të dhënat e mbledhura i ka përpunuar dhe i ka prezantuar në këtë buletin. Projekti i zbatuar do të shërbejë për përpilimin e softuerit kompjuterik (ueb aplikacionit) për evidentimin e shfrytëzuesve dhe shërbimet në mbrojtjen sociale.

Në kuadër të veprimtarisë botuese, në vitin 2008 Enti realizoi aktivitete për publikim e: Buletinit – nr. 2, si informator për aktivitetet dhe temat aktuale që punon Enti në punën sociale,

mbrojtjen sociale dhe politikën sociale; Përmbledhjes së analizave dhe hulumtimeve – Dokumente 2008, që Enti i ka realizuar gjatë vitit

2008.

Dekada e romëve

Të dhënat zyrtare flasin se nga numri i përgjithshëm i personave të papunë, të regjistruar në Agjencinë e Punësimit të Republikës së Maqedonisë, 17.652 janë romë, prej të cilëve 18.883 janë me shkollë fillore kë kryer dhe, në formë analoge me këtë kërkesa për fuqinë punëtore për këtë nivel të arsimit është jo-konkurruese dhe zakonisht e paguar shumë pak.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ka përgatitur projekt për punësimin e 100 personave nga bashkësia etnike rome në qytetet: Tetovë, Gostivar, Shtip, Dellçevë, Koçani, Dibër, Prilep, Veles dhe Shkup.

Me këtë projekt është paraparë trajnimi prej 3 muajve, që do të realizohet te punëdhënësit. Ata punëdhënës që do të përfshijnë romë në trajnimet e tyre, do të fitojnë 8.000.00 denarë në muaj prej të cilëve 4.000.00 denarë për punëdhënësin, kurse 4.000.00 denarë për personin e trajnuar, por me kusht që pas përfundimit të trajnimit punëdhënësi të obligohet që personat e trajnuar t’i punësojë në firmën e njëjtë së paku një vjet. Në shpalljen që e ka publikuar Agjencia e Punësimit janë paraqitur gjashtë punëdhënës që do të përfshijnë 60 persona nga bashkësia etnike rome. Trajnimi i këtyre personave ka filluar në janar të vitit 2009.

35

Inkluzioni i fëmijëve romë

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, tri vjet me radhë kontribuon në sferën e arsimit parashkollor nëpërmjet projektit të ashtuquajtur “Inkluzioni i fëmijëve – romë në JOUDG”, një vit para shkuarjes së tyre në shkollë fillore. Ky projekt është i përbashkët midis Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, Fondit Edukativ Rom dhe 15 njësive të vetëqeverisjes lokale. Për herë të parë 15 komunat, ku zbatohet projekti, japin edhe ndihmë financiare për projektin në fjalë nëpërmjet mbulimit të një pjese për shpenzimet për vendosje dhe ushqim të fëmijëve romë dhe për transport të fëmijëve në kuadër të komunës.

Qëllimet specifike të projektit janë:

1. Rritja e numrit të fëmijëve romë në entet publike komunale-kopshtet, një vit para ndjekjes së tyre të arsimit fillor;

2. Përmirësimi i njohurive dhe shkathtësive sociale të gjuhës maqedonase të 198 fëmijëve romë, në moshë prej 4.8 deri 5.7 vjeç, që i vizitojnë kopshtet;

3. Përkrahja dhe mundësimi i zhvillimit të hershëm të fëmijëve;

4. Rritja e aftësive të edukatorëve me qëllim të shtimit të kompetencave dhe tejkalimi i stereotipave dhe paragjykimeve në kopshtet publike komunale të fëmijëve;

5. Sensibilizimi i komunave për problemet e fëmijëve romë dhe mundësitë për përfshirjen e tyre në shoqëri.

Gjatë kuartalit të fundit të vitit 2008 janë regjistruar gjithsej 231 fëmijë në kopsht. Në pajtim me planin janë angazhuar 16 edukatore rome që punojnë në kopshtet e fëmijëve, ku zbatohet projekti.

Për nevojat e projektit është zgjedhur edhe një asistent projekti dhe 15 OJQ rome që do të punojnë në realizimin e aktiviteteve të projektit.

Buxheti i përgjithshëm për projektin në fjalë është 271.885 euro, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale asiston me 175.851 euro, Fondi Edukativ Rom me 78.275 euro dhe NJVL me 14.512 euro.

Qendrat informative rome

Edhe në kuartalin e fundit të vitit 2008, aktivitetet e tetë Qendrave informative rome vazhdojnë aktivisht të punojnë në pajtim me sfidat e aktiviteteve të Dekadës dhe Strategjisë së romëve në drejtim të përmirësimit të shkallës së integritetit të romëve, informimit, përfaqësimit dhe sigurimit të përkrahjes për zgjidhjen më të lehtë të problemeve që ballafaqohet popullata rome.

Qendrat informative rome paraqesin link ndërmjet institucioneve në nivel lokal dhe nacional dhe pjesëtarëve të bashkësisë etnike rome. Për veprimin e tyre më efikas në nivel lokal, ato kanë nënshkruar Memorandum për bashkëpunim me institucionet në nivel lokal dhe Njësitë e vetëqeverisjes lokale.

Si një ndër aktivitetet më të rëndësishme të qendrave informative rome, në shtator, tetor, nëntor dhe dhjetor ishte informimi lidhur me listën e nxënësve romë të shkollave të mesme që do të stipendohen nga programi

36

MASH i dedikuar për stipendi. Në këto takime prindërit e fëmijëve të shkollave të mesme ishin të informuar për dokumentet e nevojshme për stipendi, për nënshkrimin e marrëveshjeve, me çka kjo ka kontribuuar për përfundimin me kohë të procedurës së përgjithshme rreth stipendimit. Po ashtu, bashkëpunimi me Qendrat e punëve sociale për ripërtëritjen e dokumenteve për shfrytëzuesit e beneficioneve sociale në tetor dhe nëntor ishte me rëndësi të madhe për ndihmën e pjesëtarëve të bashkësisë etnike rome.

U hap seksioni i ri për implementimin e Strategjisë dhe Dekadës së romëve

Gjatë vitit 2008 u formua “Njësia për implementimin e Strategjisë dhe Dekadës së romëve”, si koordinuese e të gjitha aktiviteteve të ministrive gjegjëse që i ndërmarrin në drejtim të implementimit të Dekadës dhe Strategjisë.

Njësia e re organizative financiarisht është e përkrahur nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, kurse teknikisht u pajis nga Zyra e OSBE-së, misioni në Shkup.

Kjo njësi, në pajtim me Sistematizimin është në kuadër të Sektorit për koordinim dhe ndihmë teknike të ministrit, dhe në rrjedhë e sipër është ekipimi kadrovik i kësaj njësie.

Revizioni i Planit Aksional

Plani Nacional Aksional dhe plani operativ janë përgatitur gjatë periudhës 2004 dhe 2005, dhe disa qëllime të përcaktuara në këto plane tani më janë realizuar, prandaj u paraqit nevoja për revizionimin e tyre.

Me ndihmën financiare të OSBE-së, misioni në Shkup dhe Instituti Bolcman, anëtarët e trupit koordinues qeveritar i reviduan të gjitha planet nacionale aksionale dhe operative nga Dekada dhe Strategjia e Romëve që Qeveria e Republikës së Maqedonisë duhet t’i miratojë në seancën qeveritare.

Ministria e Transportit dhe Lidhjeve

1. Ndarja e mjeteve për ndërtimin e sistemeve për ujësjellës dhe kanalizim në Republikën e Maqedonisë për vitin 2008, pa detyrim për kthimin e mjeteve nga komunat:

2. Komuna Shuto Orizare – mjete për projektin “Ndërtimi i ujësjellësit në rrugën Butelski venec, në shumë prej 3.000.000 denarëve;

3. Komuna Sveti Nikollë – mjetet për projektin “Ndërtimi i kanalizimit fekal në lagjen rome”, në shumë prej 2.224.866 denarë;

4. Komuna Prilep – Ndërtimi i kanalizimit të fekaleve dhe shirave të një pjese të rrugës Gostivarska në lagjen Trizla.

Ishin paraparë edhe mjete për planet urbanistike në lartësi prej 1.500.000 denarëve. Për shkak të kërkesave të pa-parashtruara nga komunat deri te Ministria e Transportit dhe Lidhjeve, Qeveria këto mjete do t’i dedikojë për nevojat e Agjencisë për të Rinj dhe Sport për Strumicë dhe Shuto Orizare, respektivisht për hartimin e

37

AKTIVITETET E REALIZUARA TË MINISTRIVE NGA STRATEGJIA PËR ROMËT NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË DHE DEKADA PËR PËRFSHIRJEN E ROMËVE 2005-

2015 PËR PERIUDHËN SHTATOR-DHJETOR 2008

planeve urbanistike nga Programi për vitin 2008 dhe Programi për hartimin prioritar të planeve urbanistike për vitin 2008, në lartësi prej 1.000.000 denarëve.

Ministria e Shëndetësisë

Në pajtim me qëllimin e parë të përgjithshëm “Shëndetësi”, nga Plani nacional aksional për shëndetësi nga Dekada për Përfshirjen e Romëve, në komunën Shuto Orizare gjatë 5 ditëve në javë në mënyrë të vazhdueshme përcillet cilësia e ujit për pije.

Në bazë të qëllimit të dytë të përgjithshëm “Edukimi shëndetësor”, ERMSH (Enti Republikan për Mbrojtje Shëndetësore) ka përgatitur dhe shtypur broshura në gjuhën rome “ushqim i shëndetshëm për fëmijët e shkollës fillore” dhe fletëpalosje me rekomandime për ushqim të sigurt “pesë çelësa për ushqim më të sigurt” dhe fletëpalosje për ujë të sigurt për pije. Për popullatën e rritur janë shpërndarë edhe fletëpalosje për parandalimin nga sëmundjet e zemrës, diabetit dhe yndyrave të tepruara në gjak.

Në bazë të qëllimit të tretë të përgjithshëm nga Plani aksional “Informimi”, janë realizuar katër seminare me motrat medicinale në Republikën e Maqedonisë, me temë “Edukimi i prindërve për zhvillimin e hershëm të fëmijëve”, me theks të veçantë të prindërve që u takojnë këtyre grupeve të prindërve.

Në bazë të qëllimit të pestë të përgjithshëm “Qasje në shërbimet shëndetësore”, janë kontrolluar 500 fëmijë të popullatës rome që janë në klasën e parë dhe në klasën e pestë në shkollat fillore të Republikës së Maqedonisë.

Ministria e Arsimit dhe Shkencës

- Zbatimi i planit mësimor për arsim fillor nëntëvjeçar, me vendosjen e detyrueshme të lëndës mësimore të zgjedhur Gjuha dhe kultura rome, lëndë kjo që u vendos në 5 shkolla fillore;

- Aktivitete për regjistrimin e romëve në shkolla të mesme;- U publikua shpallja e parë për pjesëmarrje në konkurs për librin shkollor për klasën e tretë për lëndën

Gjuha dhe kultura rome; u publikua shpallja e dytë për konkurs për librat për klasën e III-të dhe të IV-ët për lëndën Gjuha dhe kultura rome;

- Pjesëmarrje në grupet e punës për revizionin e planeve aksionare nacionale nga Dekada për përfshirjen e romëve 2005-2015;

- Stipendimi i të gjithë romëve të shkollave të mesme që janë regjistruar në vitin e parë në vitin shkollor 2008/2009.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale gjatë kuartalit të fundit të vitit 2008, i ka realizuar këto aktivitete:

1. Punësimi i romëve nëpërmjet trajnimit 2. Inkluzioni i fëmijëve romë në entet publike komunale – kopshte3. Qendrat Informative Rome 4. Hapja e seksionit të “Njësisë për implementimin e Strategjisë dhe Dekadës së Romëve”5. Revizion i planeve ekzistuese aksionare dhe nacionale nga Dekada për përfshirjen e romëve 2005-2015

Agjencia e Punësimit e Republikës së Maqedonisë

Në të gjitha masat nga Plani Operativ për masa dhe programe aktive për punësim për vitin 2008, në periudhën shtator-dhjetor kanë marrë pjesë 925 pjesëtarë të përkatësisë rome, prej të cilëve 354 femra.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në bashkëpunim me Agjencinë e Punësimit të Republikës së Maqedonisë në nëntor të vitit 2008 kanë filluar me realizimin e projektit për punësimin e 100 romëve që kanë kryer së paku tetëvjeçaren.

38

Agjencia e Punësimit e Republikës së Maqedonisë, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale dhe Organizata Ndërkombëtare për Migrim është përfshirë në projektin “Parandalimi i tregtisë me njerëz nga bashkësia rome nëpërmjet përforcimit të shkathtësive për punë”. Me këtë projekt janë përfshirë romë të papunë në moshë prej 16-36 vjeç nga qytetet e Manastirit dhe Kumanovës. Me këtë projekt është paraparë trajnimi për profesione për 30 persona të papunë të përkatësisë rome, në kohëzgjatje prej 3 muajve, me atë që është siguruar përkrahje financiare në lartësi prej 4.000 denarë në muaj për punëdhënësin dhe 6000 denarë në muaj për personin e papunë.

39

Sektori për mbikëqyrje inspektive ndaj zbatimit të ligjeve dhe dispozitave tjera nga sfera e mbrojtjes sociale gjatë vitit 2008 ka kryer mbikëqyrje të rregullta inspektive në 30 qendra të punëve sociale.

Gjatë mbikëqyrjeve të rregullta inspektive janë kontrolluar gjithsej 3310 lëndë të shfrytëzuesve të të drejtave dhe shërbimeve nga mbrojtja sociale.

Në vitin e kaluar, me iniciativë të qytetarëve, organeve, organizatave dhe personave tjerë juridikë janë kryer 23 mbikëqyrje inspektive të jashtëzakonshme ndaj zbatimit të ligjeve dhe dispozitave tjera nga sfera e mbrojtjes sociale.

Nga mbikëqyrjet e rregullta dhe të jashtëzakonshme inspektive janë konstatuar gjithsej 13122 parregullsi në zbatimin e ligjeve dhe akteve tjera nënligjore të sjella në bazë të tyre. Dhe, gjatë kësaj, për mënjanimin e parregullsive të konstatuara në zbatimin e ligjeve dhe akteve tjera nënligjore janë ndërmarrë 1320 masa.

Qendrat për punë sociale udhëhoqën procedurë për rishqyrtimin e shfrytëzuesve të të drejtave nga mbrojtja sociale. Si rezultat i kësaj, gjatë vitit 2008, nëpërmjet ndërprerjes së kësaj të drejte, numri i shfrytëzuesve u zvogëlua për 18.893 shfrytëzues. Ne krahasim me vitin 2007, numri i shfrytëzuesve të të drejtave nga mbrojtja sociale është zvogëluar për 5825 shfrytëzues të kësaj kategorie.

Kursimi i përgjithshëm i mjeteve buxhetore për vitin 2008 arrin 55.399.393.00 denarë, respektivisht shuma e mjeteve të kursyera nga procedurat për rishqyrtimin e shfrytëzuesve, mjetet që shfrytëzuesit janë të detyruar t’i kthejnë në qendrat për punë sociale, si dhe mjetet që shfrytëzuesit ua kanë kthyer me marrëveshje qendrave për punë sociale

Gjatë kompletimit të të dhënave nga viti 2008 në krahasim me të dhënat e vitit 2007, në të drejtën e ndihmës sociale në të holla vërehet zvogëlimi i shfrytëzuesve të kësaj të drejte, respektivisht për 8.767 shfrytëzues.

Nga ana tjetër, sa i përket të drejtës për ndihmë (asistencë) të përhershme në të holla, është vërejtur rritje e numrit për 204 shfrytëzues. Te e drejta për kompensim në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër, numri i shfrytëzuesve në vitin 2008 është rritur për 1577, në krahasim me numrin e shfrytëzuesve në vitin 2007.

2 Vërejtje: Numri i madh i parregullsive të konstatuara ka të bëjë me faktin që disa parregullsi të konstatuara në punën e qendrave për punë sociale në zbatimin e ligjit po përsëriten duke pasur parasysh fushëveprimin e punës së tyre, të përcaktuar me ligj.

40

Mbikëqyrja inspektive ndaj zbatimit të ligjeve dhe dispozitave tjera nga sfera e mbrojtjes sociale

Efektet e shprehura në zvogëlimin e numrit të shfrytëzuesve të të drejtave nga mbrojtja sociale dhe kursimi i realizuar nga mjetet buxhetore

Lloji i të drejtës

Numri i shfrytëzuesve,

gjendja më 31.12.2008

Numri i shfrytëzuesve,

gjendja më 31.12.2007

Dallimi në numrin

absolut të shfrytëzuesve të të drejtave

Efektet nga numri i

zvogëluar i shfrytëzuesve për vitin 2008

Efekti në kursim të mjeteve

buxhetore në shumë mujore

Mjetet e pranuara pa bazë që shfrytëzuesit duhet T’I KTHEJNË,

Gjendja më 31.12.2008

Mjetet e pranuara pa bazë që janë KTHYER, Gjendja më

31.12.2008

E drejta në ndihmë sociale në të holla 53,528 62,295 -8,767 13,958 31,058,563

.003,164,298.

001,352,499.

00

E drejta në ndihmë të përhershme në të holla 5,198 4,994 204 653 2,411,927.

00 373,216.00 403,476.00

E drejta në kompensim në të holla për ndihmë dhe përkujdesje nga personi tjetër

20,039 18462 1,577 4,09 13,668,414.00 390,653.00 1,097,636.

00

E drejta për vendosje në familje që kanë marrë në përkujdesje 265 253 12 37 146,234.00 0.00 6,430.00

E drejta për vendosje në ent për mbrojtje sociale

962 833 129 94 1,128,000.00 0.00 0.00

E drejta për strehim 45 44 1 28 95,437.00 0.00 0.00

E drejta për kompensim të pagës për orar të shkurtuar pune, për shkak të përkujdesje ndaj fëmijës me pengesa trupore apo intelektuale

37 34 3 20 77,781.00 0.00 0.00

E drejta për ndihmë në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeç ka pasur statusin e fëmijës pa prindër dhe përkujdesje prindërore

98 96 2 13 24,829.00 0.00 0.00

GJITHSEJ 80,172 87,011 -6,839 18,893 48,611,185.00

3,928,167.00

2,860,041.00

Mesatarisht në muaj 1,574 4,050,932 327,347 238,337

Kursim i përgjithshëm – të mbledhura nga kolona 6,7 dhe 8 55,399,393

Tabela nr. 11 Të dhënat për efektet nga procedurat për rishqyrtimin e lëndëve të shfrytëzuesve të të drejtave nga mbrojtja sociale të realizuara nga ana e qendrave për punë sociale në vitin 2008.

Ky sektor në vitin 2009 punën e tij do ta realizojë në pajtim me programin për punë. Në fakt, mbikëqyrjet inspektive të rregullta dhe të jashtëzakonshme do të realizohen në qendrat për punë sociale ndaj zbatimit të Ligjit për mbrojtje sociale, edhe atë lidhur me këto të drejta:

E drejta e ndihmës sociale në të holla E drejta e ndihmës së përhershme në të holla E drejta në kompensim në të holla dhe përkujdesje nga person tjetër E drejta e ndihmës së njëhershme në të holla dhe ndihmë në naturë E drejta e ndihmës në të holla për personin që deri në moshën 18 vjeçare ka pasur statusin e fëmijës

pa prindër dhe përkujdesje prindërore

41

E drejta e kompensimit të pagës për orar pune të shkurtuar për shkak të përkujdesjes të fëmijës me pengesa trupore apo intelektuale

E drejta për përvetësim E drejta e mbrojtjes shëndetësore E drejta për vendosje në familje që merr për përkujdesje E drejta për vendosje në ent për mbrojtje sociale apo ent tjetër, e drejta për përkujdesje ditore apo të

përkohshme si ndihmë për individin dhe E drejta për aftësim për aktivitet punues-prodhues dhe e drejta e mbrojtjes shëndetësore.

Sa i përket zbatimit të Ligjit për familjet, mbikëqyrja inspektive do t’i përfshijë sferat si vijojnë:

Kryerjes së të drejtës prindërore Ndërprerjes dhe vazhdimit të të drejtës prindërore Marrëdhënieve të prishura dhe dhunës në martesë dhe familje Kujdestarisë

Përpos në Qendrat për punë sociale, mbikëqyrje do të kryhet edhe ndaj enteve për mbrojtje sociale:

EP Shtëpia e fëmijëve 11 Tetori, Shkup EP Enti për rehabilitimin e fëmijëve dhe të rinjve, Shkup EP Enti Special Demir Kapi EP Enti për mbrojtje dhe rehabilitim Banja Bansko, Strumicë EP për foshnjat dhe fëmijët e vegjël, Manastir EP për përkujdesjen e fëmijëve me probleme edukative sociale, Shkup EP Enti për përkujdesje, edukim dhe arsim të fëmijëve dhe të rinjve, Ranka Milanoviq, Shkup

42

TREGU I PUNËS

Anketa e fuqisë punëtore

Viti / kuartali

Popullata gjithsej

Popullata aktive Shkalla e aktivitetit

Shkalla e punësimit

Shkalla e papunësisë

Gjithsej Të punësuar

Të papunë

2008/I 1 635 058 920 512 600 593 319 919 56.3 36.7 34.8

2008/II 1 633 339 917 566 607 125 310 441 56.2 37.2 33.8

2008/III 1 631 646 925 073 619 802 305 271 56.7 38.0 33.0

2008/IV 1 633 321 914 547 608 541 306 006 56.0 37.3 33.5

Tabela nr. 12 Anketa e fuqisë punëtore për vitin 20083

Punësimi4

Gjithsej Nga evidenca e të papunëve Jashtë evidencës së të papunëve

Gjithsej Në kohë të pacaktuar

Në kohë të caktuar

Gjithsej Në kohë të pacaktuar

Në kohë të caktuar

Gjithsej Në kohë të

pacaktuar

Në kohë të caktuar

210 010 89 039 120 971 59 901 29 208 30 639 150 109 59 831 90 278

Tabela nr. 13 numri i punësimeve të realizuara në vitin 2008

Papunësia5

Muaji Gjithsej persona të papunë

Persona që janë deklaruar se paraqiten vetëm për

realizimin e të drejtës së mbrojtjes shëndetësore

Aktivisht kërkojnë punë

Janar 360 738 75 305 285 433

Shkurt 359 275 75 107 284 168

Mars 357 690 74 798 282 892

Prill 354 174 74 454 279 720

Maj 351 874 74 143 277 731

Qershor 348 222 73 521 274 701

Korrik 345 507 72 968 272 539

Gusht 344 323 72 381 271 942

Shtator 343 692 71 965 271 727

3 Burimi i të dhënave: Enti Shtetëror i Statistikës www.stat.gov.mk 4 Burimi i të dhënave: Agjencia e Punësimit të RM-së www.zvrm.gov.mk5 Burimi i të dhënave: Agjencia e Punësimit të RM-së www.zvrm.gov.mk

43

Tetor 343 051 71 638 271 413

Nëntor 343 384 71 620 271 764

Dhjetor 343 363 71 589 271 774

Tabela nr. 14 Të dhuna për numrin e personave të papunë sipas muajve në vitin 2008

Tabela nr. 15 Të dhëna për papunësinë sipas shkallës së arsimit, përfundimisht me 31.12.2008

Tabela nr. 16 Të dhënat për papunësinë sipas nacionaliteteve, përfundimisht me 31.12.2008

POLITIKAT DHE MASAT PËR PUNËSIM

GJITHSEJ 343 363

TPK 169 093

GJK 12 161

K 55 307

KL 21

AMP 82 369

AML 5 671

Magjistra 184

Doktorë të shkencave 7

Gjithsej 343 363

Maqedonas 216 366

Shqiptarë 83 954

Turq 13 553

Romë 17 801

Serbë 2 852

Vlleh 374

Boshnjakë 334

Të tjerë 8 129

44

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale edhe në vitin 2008 ka vazhduar me aktivitetet për rritjen e punësimit, nëpërmjet hartimit dhe implementimit të disa dokumenteve strategjike:

Plani aksional nacional për punësim 2009-2010

Plani aksional nacional për punësim e përfshinë periudhën 2009-2010 dhe paraqet dokument që në vete ngërthen sfidat kryesore të tregut të punës, si dhe programet, projektet dhe aktivitetet e planifikuara që do ta mundësojnë realizimin e qëllimeve që janë dhënë në Strategjinë për punësim të vitit 2010.

PANP është hartuar në bashkëpunim të ngushtë me partnerët socialë dhe përfshinë politikë aktive që promovon punësim të tërësishëm, kualitet të vendit të punës, produktivitet dhe kohezion social.

Qëllimet konkrete të PANP 2009-2010 janë këto: Rritja e shkallës së përgjithshme të punësimit; Rritja e punësimit të femrave; dhe Rritja e pjesëmarrjes së punëtorëve më të moshuar (prej 55 deri 64 vjeç) në tregun e punës.

Përpos kësaj, theks të veçantë vihet në përmirësimin e kushteve për krijimin e vendeve të reja të punës dhe në sigurimin e fuqisë punëtore të kualifikuar nëpërmjet zhvillimit të shkathtësive të personave të papunë.

Më tutje, PANP paraqet bazë për krijimin dhe implementimin e politikave në nivel lokal, nëpërmjet përgatitjes së planeve aksionale lokale për punësim. Ky proces tani më ka filluar në 11 komuna pilot, si pjesë e CARDS projektit Politika për punësim, faza III.

PANP u hartua nga grupi i punës multi-institucional që u formua, dhe merrte përkrahje të vazhdueshme nga ana e CARDS projektit Politika për punësim, faza III. Ky grup i punës ishte i përbërë prej përfaqësuesve të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, si bartës kryesor dhe koordinues i aktiviteteve, të Ministrisë së Financave, Ministrisë së Ekonomisë, Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, Ministrisë së Pushtetit Lokal, Entit Shtetëror të Statistikës, Agjencisë së Punësimit të Republikës së Maqedonisë, organizatave të punëdhënësve, sindikatave dhe Odës Ekonomike të Republikës së Maqedonisë.

Prioritetet kryesore të PANP 2009-2010

Prioritetet makroekonomike

Të vazhdojë trendi i filluar i realizimit të shkallës së lartë të rritjes ekonomike; Biznes klima e përmirësuar, si dhe politika e tërheqjes së investimeve nga jashtë; Pritet që bruto investimet të arrijnë deri 30% nga BPV në vitin 2009; Stabiliteti i çmimeve dhe stabilitet i kursit devizor të denarit; Nxitja e kërkesës së fuqisë punëtore, kurse në të njëjtën kohë krijim të fuqisë punëtore që do t’u përgjigjet

nevojave të punëdhënësve.

45

Prioritetet mikroekonomike

Përmirësimi i konkurrencës së shërbimeve dhe prodhimeve të Maqedonisë; Procedurat e thjeshtësuara elektronike për rrethin afarist; Përmirësimi i shkathtësive për sipërmarrësi me qëllim që të përforcohet konkurrenca në bizneset

ekzistuese; Promovim i formave financiare dhe jofinanciare të përkrahjes për sipërmarrjet; Ngritja e vetëdijes rreth rëndësisë së sipërmarrjeve; Qasje më e mirë e MSP dhe institucioneve deri te programet dhe fondet e BE-së; Përmirësim i dialogut publik-privat me MSP.

1. Programi për vetëpunësim

Me këtë program është paraparë të sigurohet përkrahje financiare për personat e papunë me mjete të pakthyeshme për fillimin e 500 bizneseve të reja.

Për realizimin e çdo vetëpunësimi parashikohet që përkrahja të kapë shumën 153.000.00 denarë në formë të përkrahjes së drejtpërdrejt për furnizim të pajisjes, repromaterialeve dhe mjeteve tjera që nevojiten për fillimin e biznesit dhe 13.500.00 denarë si mjete për kontribute për sigurim social për 3 muaj, si dhe 16.897.00 denarë për trajnim për udhëheqje të biznesit, sistem vaucher për përpilimin e biznes planeve dhe përkrahje gjatë regjistrimit të bizneseve.

Personat e papunë që do të përfshihen në këtë program nuk do të mund të kthehen në evidencën e APRM-së në periudhë prej tri viteve.

Me Planin operativ është paraparë që Programi të realizohet nëpërmjet masave të veçanta, edhe atë: 250 të rinj deri në moshën 27 vjeçare, të regjistruar në APRM si të papunë,

të cilët përfundimisht me skadimin e ditës së fundit të kohëzgjatjes së shpalljes publike kanë mbushur 27 vjet apo më pak (respektivisht ata që akoma nuk kanë mbushur 28 vjet)

100 femra sipërmarrëse, të regjistruara në APRM si të papunë më shumë se 2 vjet;

150 persona të papunë një kohë të gjatë, të regjistruar në APRM si persona të papunë më shumë se 2 vjet.

Institucionet kompetente (MPPS, APRM, APPRM dhe UNDP) i ndërmorën të gjitha aktivitetet e duhura për realizimin e këtij programi. Ashtu që, në bazë të dy shpalljeve të publikuara, aplikuan 894 kandidatë, prej të cilëve në bazë të kritereve të përcaktuara janë selektuar 800 persona të papunë.

Gjendja e kandidatëve të paraqitur dhe të selektuar sipas masave të caktuara është si vijon:

46

Gjithsej

G r u p e t e q ë l l i m i t

Të rinj deri në moshën 27 vjeçare

Të papunë një kohë të gjatë

Femra

Numri i pers.

Nr. i pers.

Në përqindje në krahasim me të planifikuarat

Nr i pers.

Në përqindje në krahasim me të planifikuarat

Nr i pers.

Në përqindje në krahasim me të planifik.

Numri i kandidatëve të paraqitur

894 122 48,8% 539 259,3% 233 133,о%

Numri i kandidatëve të selektuar për përkrahje të mëtutjeshme

800 115 46,0% 470 213,3% 215 115%

Tabela nr. 17 Gjendja e kandidatëve të paraqitur dhe të selektuar sipas masave të caktuara

Duke pasur parasysh gjendjen e grupeve të qëllimit të planifikuara sipas masave të caktuara, mund të konstatohet se numri i kandidatëve të paraqitur te personat e ri deri në moshën 27 vjeçare (122) është për 51.2% më i vogël në krahasim me numrin e planifikuar (250), kurse te femrat e papunë (të paraqitura 233, a të planifikuara 100) dhe të papunëve një kohë të gjatë (të planifikuar 150, kurse të paraqitur 539) është për 133%, respektivisht 260% mbi numrin e planifikuar.

Pas miratimit të listës ranguese prej 800 kandidatëve, deri më 31.07.2008 ka përfunduar trajnimi i 603 kandidatëve (“Trajnimi nga ideja në biznes”), kurse 197 persona për shkaqe të ndryshme (pjesëmarrje në masa tjera aktive apo për shkaqe personale) kanë hequr dorë.

Pas përfundimit të trajnimit, në bazë të notave nga konsultuesit është kryer selektimi i 530 kandidatëve dhe 528 kandidatëve u janë përgatitur biznes plane me çka ata u kualifikuan për përkrahje dhe selektim të mëtutjeshëm.

Në funksion të përfundimit të suksesshëm të tërë procesit, në 30 Qendrat për punësim janë mbajtur takime informative me kandidatët për procesin e regjistrimit të firmave.

Sipas rang listës nga Komisioni i ekspertëve (528 biznes plane të ranguara), 500 biznes planet e zgjedhura janë përkrahur në formë financiare, prej të cilëve 74 janë të rinj, 141 janë femra dhe 285 janë të papunë një kohë të gjatë. Përpos kësaj, ka përfunduar procesi i furnizimit me pajisje dhe janë transferuar mjete për kontribute për pagë për tre muaj për të gjithë 500 personat.

Për shkak të interesit të personave të papunë, për këtë program janë siguruar mjete shtesë nga programet e ngelura. Deri në fund të muajit dhjetor të vitit 2008 kanë përfunduar të gjitha aktivitetet për 500 biznes planet, kurse për biznes planet shtesë që janë në numër 29, regjistrimi ka përfunduar, respektivisht ata u regjistruan dhe kanë punësuar edhe 29 persona dhe të njëjtëve u janë paguar kontributet e pagave për tre muaj.

Duke pasur parasysh aktivitetet e planifikuara për këtë program, numri i personave të planifikuar, përkrahja financiare, sipas njohurive të institucioneve që ishin kompetente për realizimin e të njëjtit mund të konstatohet se të njëjtat janë realizuar në afatet e planifikuara.

Edhe më tutje ka interes për përkrahje financiare për vetëpunësim. Për shkak të kësaj, konsiderohet se gjatë përgatitjes së Planit operativ për vitin 2009 mund të rritet numri i personave për këtë program, edhe atë në 600 persona.

47

2. Programi për përkrahjen e formalizimit të bizneseve ekzistuese

Me këtë program është paraparë formalizimi i 107 bizneseve ekzistuese të personave të papunë të cilët tani më kryejnë veprimtari, që është në funksion të zvogëlimit të ekonomisë së zezë.

Përkrahja financiare përbëhet prej participimit për regjistrim të firmës, furnizimit të pajisjes dhe repromaterialeve në shumë prej 153.000 denarë dhe participim për kontribute të pagës për tre muajt e parë në lartësi prej 13.500 denarë dhe 3.000 denarë për regjistrimin e veprimtarisë, respektivisht gjithsej 18.136.500,00 denarë.

Personat e papunë që do të inkuadrohen në këtë program nuk do të mund të kthehen në evidencën e APRM-së tre vjet.

Pas dy shpalljeve të publikuara, interes për këtë program shfaqën 348 persona të papunë, respektivisht 225% më shumë se sa numri i planifikuar. Kjo do të thotë se interesi për këtë program është më i madh në krahasim me programin e parë, ndonëse sigurohet lloj i njëjtë i përkrahjes financiare. Konsiderohet se interesi është më i madh për shkak të procedurave të shkurtuara për sigurimin e përkrahjes.

Në bazë të rang listës së përcaktuar prej 117 aplikuesve për përgatitjen e “Mini biznes planit”, është përcaktuar lista e 107 bizneseve.

Të gjithëve u është siguruar ndihmë teknike në procesin e regjistrimit deri më 31.12.2008, respektivisht të gjithë personat e papunë kanë regjistruar firma (33 femra dhe 74 meshkuj); ka përfunduar procesi i furnizimit me pajisje dhe janë transferuar mjetet për kontribute.

Në kuadër të sigurimit të mjeteve shtesë në muajin dhjetor ka përfunduar procesi i regjistrimit të firmave të 6 personave shtesë të papunë (1 person ka hequr dorë), u janë paguar kontributet për pagë për tre muaj, kurse furnizimi me pajisje pritet të përfundojë në janar të vitit 2009.

Duke pasur parasysh interesin e personave të papunë për këtë program, për vitin 2009 mund të rritet numri i personave në 250 që do të përkrahen financiarisht.

3. Programi për përgatitje për punësim

Në kuadër të këtij programi parashikohet trajnim, rikualifikim apo përsosje dhe këshillimore të personave të papunë për fitimin e njohurive dhe shkathtësive, me qëllim të rritjes së konkurrencës së tyre në tregun e punës.

3.1 Trajnimi, rikualifikimi apo përsosja e personave të papunë për punëdhënës të njohur

Me këtë masë është parashikuar të sigurohet trajnimi, rikualifikimi apo përsosja për 3.000 persona të papunë për punëdhënës të njohur, për të cilën masë janë planifikuar 54.000.000,00 denarë.

Kjo është masë aktuale e APRM-së që rregullisht realizohet nëpërmjet participimit mujor në shpenzimet e punëdhënësit në shumë prej 2.000 denarë dhe ndihmë në të holla për personin e papunë që është përfshirë për përgatitje për punësim në shumë prej 4.000 denarëve për periudhën 3 mujore.

Obligim i punëdhënësve është punësimi i personit të papunë që me sukses do ta kryej përgatitjen për punësim në kohë të pacaktuar, respektivisht të themelojë marrëdhënie pune me së paku 70% të personave të përfshirë në përgatitjen për punësim dhe të njëjtit të ngelin në marrëdhënie punë së paku 1 vjet.

Që nga fillimi i vitit, përfundimisht me 31 dhjetor të vitit 2008 në kuadër të këtij programi janë përfshirë 1597 persona të papunë, prej tyre 1270 persona me sukses e kanë përfunduar trajnimin, derisa 1169 persona kanë themeluar marrëdhënie pune në kohë të pacaktuar, respektivisht 92% prej personave që me sukses e kanë

48

përfunduar trajnimin. Akoma zgjat trajnimi për 119 persona të papunë. Me këta persona numri i personave të papunë që janë përfshirë me programin për trajnim, rikualifikim apo përsosje arrin 1716 persona. Nëse këtij numri i shtohet edhe numri i personave që kanë filluar trajnim në vitin 2007 dhe që e kanë kryer në vitin 2008 (827), numri i përgjithshëm i personave të përfshirë me këtë masë arrin 2543 persona të papunë.

Duke pasur parasysh faktin se ka interes për këtë masë, si nga ana e punëdhënësve, ashtu edhe nga ana e personave të papunë, si dhe të numrit të madh të punësimeve pas përfundimit me sukses të trajnimit (mbi 90%), respektivisht mbi 70% nga personat e përfshirë në përgatitjen për punësim që kanë themeluar marrëdhënie pune në kohë të pacaktuar, duhet shikuar mundësia për rritjen e përkrahjes financiare edhe për punëdhënësit edhe për personat e papunë me qëllim që edhe në vitin 2009 të realizohet trajnimi, rikualifikimi apo përsosja për 3.000 persona.

Kjo parashikohet për shkak të rritjes së shpenzimeve materiale, shpenzimeve për energji të punëdhënësit dhe lartësisë së pagës mesatare në krahasim me vitin 2001 kur janë përcaktuar shumat prej 2000 denarë për punëdhënës dhe 4000 denarë për personin e papunë që është paraparë me Rregulloren për trajnim, rikualifikim apo përsosje, si dhe gjendja me punëdhënësit tek të cilët realizohet trajnimi.

3.2 Trajnimi në klubet e punës për fitimin e njohurive dhe shkathtësive (gjuhë e huaj dhe kompjuterë)

Trajnimet për personat e papunë për fitimin e njohurive dhe shkathtësive për njohjen e gjuhëve të huajave dhe kompjuterë, realizohen si aktivitete të rregullta në klubet e punës, me çka duhet të sigurohet kapacitet i përforcuar i personave të papunë sipas kërkesave të tregut të punës dhe me këtë të rritet konkurrenca e tyre dhe mundësitë për punësimin më të shpejt të tyre. Me këtë masë, me Planin operativ, është planifikuar të sigurohet trajnimi i 2000 personave, për të cilën janë planifikuar 1.900.000.00 denarë.

Gjatë vitit 2008 me këtë masë ishin përfshirë 2278 persona (1602 femra), në vend të 2000 personave. Prej tyre numri më i madh ka të bëjë me mësimin e gjuhëve të huaja (1193), kurse për kompjuterë (1085).

Duke pasur parasysh faktin se ishte i madh numri i personave që kishin interes për mësimin e gjuhëve të huaja dhe kompjuterëve dhe që kanë kontribuuar në konkurrencën e tyre në tregun e punës, si dhe interesin e punëdhënësve për punësimin e personave të papunë me njohjen e gjuhëve të huaja dhe kompjuterëve, edhe në vitin 2009 duhet të sigurohen mjete për trajnim me këtë masë.

3.3 Pilot trajnimi për shkathtësi dhe profesione të caktuara që janë deficitarë në tregun e punës

Me Planin operativ për këtë pilot masë është parashikuar të sigurohet trajnim për shkathtësi dhe profesione të caktuara që janë deficitarë në tregun e punës sipas Analizës të nevojave për shkathtësi në tregun e punës në Maqedoni, edhe atë për personat e papunë që janë një kohë të gjatë të evidentuar në Agjencinë e Punësimit më shumë se 2 vjet, me profesione të ngjashme, persona të papunë që u ka pushuar marrëdhënia e punës dhe janë të evidentuar më së shumti 6 muaj si persona të papunë në APRM.

Në fakt, me këtë masë është parashikuar të sigurohet trajnim për 108 persona për këto profesione:

o Elektroinstalues dhe elektromontues Objekte banesore (24 persona) Objekte industriale (24 persona)

o Instalues dhe mirëmbajtës të kanalizimit të gazeve dhe ujërave (36 persona)o Servisues për sistemet mekanotronike (24 persona)o Axhustator (16 persona,- nëse sigurohen mjetet për trajnim të 16 personave në shumë prej 787.200

denarëve si dhe mjete për sigurimin e aparatit për trajnim në shumë prej 430.000 denarëve, respektivisht gjithsej 1.217.200.00 denarë).

49

Për realizimin e kësaj mase, respektivisht për të gjitha llojet e trajnimit janë planifikuar 5.313.600.00 denarë.

Në Planin operativ është paraparë që trajnimet të realizohen në Shkup nëpërmjet enteve publike nga sfera e arsimit, edhe atë: SHM “Mihajlo Pupin”, SHM “Vllado Tasevski” dhe SHMSH “8-Shtatori”, sipas programit të përgatitur paraprak nga ana e Qendrës për Arsim Profesional dhe Trajnim në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës.

Pas përfundimit të shpalljes publike interes për këtë lloj të trajnimit kanë shfaqur 102 persona, kurse prej tyre janë zgjedhur 97 persona; një pjesë e tyre kanë hequr dorë, kurse 83 persona u dërguan në trajnim. Pritet që trajnimi të përfundojë deri në fund të janarit të vitit 2009 me 60 kandidatë.

Gjatë kohës së trajnimit janë vizituar kandidatët nga ana e Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, APRM-së, Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës dhe UNDP-së dhe të njëjtit kanë treguar interes të madh për këtë lloj të trajnimit, duke dhënë propozime për tjetër lloj të trajnimit.

Duke pasur parasysh aktivitetet e deritanishme për realizimin e trajnimit për punëdhënës të panjohur, Raportin për nevojën për shkathtësi të APRM për vitin 2008, konsiderohet se edhe në vitin 2009 duhet të realizohet trajnimi për punëdhënës të panjohur për disa profesione. Varësisht nga mjetet e disponueshme duhet shikuar mundësia që kësi lloj trajnimi të realizohet edhe në komuna tjera ku janë shfaqur nevojat nga ana e punëdhënësve.

3.4 Edukimi për fillimin e biznesit

Qëllimi i kësaj mase është përforcimi i kapaciteteve të APRM-së, nëpërmjet trajnimit të punonjësve në APRM me shkathtësi dhe teknika të ndryshme për edukimin e personave të papunë për fillimin e biznesit dhe udhëheqjes së biznesit individual. Me këtë masë është paraparë të sigurohet trajnimi për 820 persona (770 persona të papunë dhe 50 punonjës në APRM), për të cilën janë planifikuar 150.000.00 denarë.

Trajnimi ka të bëjë me çështje lidhur me realizimin e biznes idesë, përgatitjes së planit për biznes, procedurës për regjistrimin e firmës, legjislacionit ligjor dhe ngjashëm.

Edukimi për punonjësit e APRM-së është realizuar gjatë marsit të vitit 2008, kurse për 770 personat e papunë kjo po realizohet në kontinuitet në kuadër të Projektit për vetëpunësim me kreditim.

Punonjësit e APRM-së që u pajisën me këtë lloj të trajnimit, kryejnë trajnime për personat e papunë në kuadër të Programit për vetëpunësim me kreditim. Për shkak të kësaj konsiderohet se edhe në vitin 2009 duhet të realizohet masë e posaçme me këtë lloj të trajnimit për punonjësit e APRM-së, por edhe për personat e papunë që janë përfshirë në ndonjë program dhe masë aktive për punësim.

4. Programi për subvencionimin e punësimit

Me këtë program është paraparë që të sigurohet subvencionimi i punësimit të fëmijëve të papunë pa prindër, personave invalidë, kryefamiljarëve dhe personave më të moshuar (prej 55-64 vjeç), nëpërmjet përkrahjes financiare për punëdhënësit që do të punësojnë persona të papunë nga këto grupe.

Pas përfundimit të thirrjeve të publikuara dhe të aktiviteteve nga ana e APRM-së, gjendja e masave të caktuara është, si vijon:

4.1. Subvencionimi i punësimit të fëmijëve pa prindër

Për përkrahjen e punësimit të 50 personave të evidentuar si të papunë dhe që kanë statusin e fëmijës pa prindër, pas lëshimit të entit për përkujdesje sociale dhe familjeve që kanë marrë në përkujdesje, parashikohet përkrahje financiare për punëdhënësit në shumë prej 15.000.00 denarëve në muaj për pagë dhe kontribute për pagë, ushqim dhe transport për 1 person për periudhë prej 9 muajve.

50

Në periudhën e deritanishme janë lidhur vetëm 4 marrëveshje për punësim.

Për sigurimin e efikasitetit më të madh të kësaj mase dhe përfshirjes së kësaj kategorie të personave të papunë në tregun e punës duhet të sigurohet bashkëpunim i vazhdueshëm ndërmjet qendrave të punësimit dhe qendrave për punë sociale. Përpos kësaj, duhet vazhdimisht të informohet kjo kategori e personave të papunë dhe punëdhënësit për llojin e përkrahjes, si dhe të ketë rritje të përkrahjes financiare.

4.2. Subvencionimi i punësimit të personave invalidë

Subvencionimi i punësimit të 200 invalidëve kryhet në pajtim me Ligjin për punësim të personave invalidë dhe është aktivitet i APRM-së, ku janë planifikuar 72.800.000.00 denarë.

Në periudhën e kaluar është siguruar përkrahje financiare për 112 persona invalidë, kurse deri në fund të vitit pritet të realizohet numri i paraparë.

4.3. Subvencionimi i punësimit të prindërve kryefamiljarë

Për përkrahjen e punësimit të 200 prindërve kryefamiljarë parashikohet përkrahje financiare për punëdhënësit në shumë prej 12.000.00 denarëve në muaj për pagë dhe kontribute të pagës, ushqim dhe transport për person, në periudhë prej 6 muajve.

Janë lidhur 80 marrëveshje për punësim të kësaj kategorie, respektivisht 48% në krahasim me numrin e planifikuar.

Për shkak të efikasitetit më të madh, duhet që edhe për fëmijët pa prindër të ketë një bashkëpunim më të madh ndërmjet qendrave për punësim dhe qendrave për punë sociale, informim të punëdhënësve për llojin e subvencionit dhe shqyrtimi i nevojave të tyre për llojin e fuqisë punëtore. Përpos kësaj, konsiderohet se interesi do të ishte më i madh nëse rritet shuma e subvencioneve.

Po ashtu, nëse punëdhënës të caktuar shfaqin nevojë për trajnim, rikualifikim apo përsosje për këtë kategori të personave, duhet të përkrahen të njëjtët. Dhe nëse punëdhënës të caktuar shfaqin nevojën për trajnime të caktuara për këtë kategori, të njëjtat duhet të sigurohen.

4.4. Subvencionimi i punësimit të personave më të moshuar (prej 55-64 vjeç)

Për përkrahjen e punësimit të 150 personave më të moshuar, parashikohet përkrahje financiare për punëdhënësit në shumë prej 12.000.00 denarë në muaj për pagë dhe kontribute të pagës, ushqim dhe transport për person, për periudhë 9 mujore.

Janë lidhur 142 marrëveshje për punësim për këtë kategori, respektivisht 95% nga numri i planifikuar.

4.5. Subvencionimi i punësimit të të rinjve deri në moshën 27 vjeçare dhe personave të papunë të cilëve marrëdhënia e punës u ka pushuar në bazë të falimentimit në ndërmarrje me pronësi dominuese të shtetit mbi 50%

Me këtë masë është paraparë të sigurohet përkrahja financiare e kontributit për sigurim shëndetësor për punëdhënësit që do të punësojnë persona të papunë të evidentuar, deri në moshën 27 vjeç dhe persona të papunë të cilëve marrëdhënia e punës u ka pushuar në bazë të falimentimit në ndërmarrje me pronësi dominuese të shtetit mbi 50% edhe atë në 18 muajt e parë nga punësimi. Personat që do të punësohen me këtë

51

lloj të përkrahjes, punëdhënësi është i obliguar që këta t’i mbajë së paku edhe 2 vjet në punë. Kompensimi mujor për person është paraparë të arrijë 2.234 denarë, respektivisht për 5000 persona të arrijë 11.170.000.00 denarë.

Në periudhën e deritanishme të implementimit të këtij programi, sipas të dhënave të Fondit për Sigurim Pensional të Maqedonisë, përfundimisht me muajin dhjetor të vitit 2008, sipas të dhënave të Fondit për Sigurim Shëndetësor vetëm për 50 persona është parashtruar kërkesë për sigurimin e mjeteve për participim në kontributet e shëndetësisë.

Konsiderohet se interesi për këtë kategori do të ishte më i madh nëse sigurohet përkrahje financiare edhe për kontributet tjera për sigurim social dhe nëse zvogëlohet periudha obliguese për mbajtjen në punë prej 2 vjet në 18 muaj.

5. Praktika si përkrahje për punësimin e parë të të rinjve deri në moshën 27 vjeçare

Me këtë program është paraparë që të sigurohet përkrahje për të rinjtë e papunë deri në moshën 27 vjeçare për shkak të fitimit të shkathtësive dhe njohurive të caktuara, që do t’u mundësojë të përgatitur të inkuadrohen në tregun e punës, edhe atë duke u përfshirë në programet për praktikë në periudhë prej tre muajve, për punësim. Në kuadër të numrit të planifikuar prej 30 personave, është planifikuar që 50% të këtyre të jenë me arsim sipëror dhe 50% me shkollim të mesëm. Gjatë kësaj periudhe është planifikuar që këtyre personave t’u sigurohet përkrahje financiare në shumë prej 4.000.00 denarë në muaj, respektivisht gjithsej 360.000.00 denarë.

Pas sigurimit të mjeteve shtesë për këtë program dhe pas përfundimit të shpalljes së dytë publike janë lidhur 141 marrëveshje për punë praktike të personave të papunë në pajtim me këtë program, prej të cilëve 55 janë meshkuj, kurse 86 janë femra. Një pjesë e tyre, respektivisht për 13 persona trajnimi ka filluar në muajin shtator, prej të cilëve 3 prej tyre kanë hequr dorë, 10 e kanë përfunduar trajnimin, ndërsa prej tyre 2 janë punësuar në ndërmarrjet ku e kanë kryer praktikën.

128 personat tjera punën praktike e kanë filluar në muajin tetor, 11 kanë hequr dorë për shkak të punësimit apo shkaqeve të tjera, kurse për 117 personat e ngelur puna praktike duhet të përfundojë në muajin janar të vitit 2009.

Ky lloj i praktikës realizohet në shumë shtete dhe është një ndër rekomandimet e dhëna në Raportin për implementimin e Strategjisë nacionale për punësim për vitin 2010 dhe Planin aksional nacional për punësim 2006-2008. Për këtë shkak, edhe në vitin 2009 duhet të parashikohet programi për punë praktike për të rinjtë deri në moshën 27 vjeçare.

Gjatë përgatitjes së Planit operativ për masat dhe programet aktive për punësim për vitin 2009, përpos ridizajnimit të masave dhe programeve që u implementuan në vitin 2008, konsiderohet se duhet të implementohet edhe programi i posaçëm për punët publike në njësitë e vetëqeverisjes lokale. Në programe të caktuara, respektivisht në këto masa duhet të përfshihen edhe grupet e qëllimit që janë paraparë me Strategjinë për zhvillimin demografik të Republikës së Maqedonisë për periudhën kohore 2008-2013, si dhe masa dhe programe për të cilat janë siguruar mjete prej donatorëve të caktuar, e që janë në funksion të rritjes së punësimit.

52

PASQYRË

për gjendjen lidhur me masat aktive për punësim, buxhetin për vitin 2008 dhe rezultatet nga qëndrueshmëria e tyre

Nr. ren

Lloji i masës. programit

Punësimet/angazhimet e planifikuara

Mjetet e planifikuara

Punësimet/angazhimet e

realizuara

Mjetet e shpenzuara

Qëndrueshmëria e masave/programit

1.

PROGRAMI PËR VETËPUNËSIM

50097,235,600.0

0

529

( 325 meshkuj dhe 204 femra)

102,487,500.00

Janë vizituar 529 firma të reja të themeluara dhe është konstatuar

se të gjithë punojnë në pajtim me veprimtarinë

që janë regjistruar

- Të rinj

Persona të papunë deri në moshën 27 vjeçare

25082

82

- Femra të papunë 100 153 153

-persona të papunë një kohë të gjatë 150 294 294

2.

FORMALIZIMI I BIZNESEVE

EKZISTUESE

10718,136,500.0

0

113

( 78 meshkuj dhe 35 femra)

19,153,500.00

Janë vizituar, të gjitha, 113 firmat

e reja të themeluara dhe është konstatuar

se të gjithë punojnë në pajtim me veprimtarinë

që janë regjistruar

3.

PROGRAMI PËR PËRGATITJE PËR PUNËSIM

5,928.0061,363,600.0

05701

50,776,000.00

- Trajnim, rikualifikim apo përsosje të personave të papunë për punëdhënës të njohur

3,00054,000,000.0

0

2543

( 523 meshkuj dhe 2020 femra)

45,774,000.00

1829 kanë themeluar

marrëdhënie pune

-Trajnim në klubet e punës për fitimin e njohurive dhe shkathtësive (gjuhë të huaja dhe kompjuterë)

2,000 1,900,000.00

2278

( 675meshkuj dhe 1602 femra)

1,900,000.00

53

- Pilot trajnim për veprimtari të caktuara dhe shkathtësi që janë deficitarë në tregun e punës

108 5,313,600.00

60

( 60 meshkuj) 2,952,000.0057 persona me provim të kryer

me sukses

-Edukim për fillimin e biznesit

820 150,000.00

820

( 565 meshkuj dhe 255 femra)

150,000.00

4.

SUBVENCIONIMI

I PUNËSIMIT

600110,150,000.

00338

94,436,000.00

- Subvencionimi i punësimit të fëmijëve pa prindër

50 6,750,000.00

(42 meshkuj dhe 35 femra) 540,000.00 4 të punësuar

- Subvencionimi i punësimit të personave invalidë

20072,800,000.0

0

156

( 103 meshkuj dhe 53 femra)

96,114,461.00

156 të punësuar

- Subvencionimi i punësimit të prindërve kryefamiljarëve

20014,400,000.0

0

80

( 15 meshkuj dhe 65 femra)

5,760,000.00 80 të punësuar

-Subvencionimi i punësimit të personave të moshuar (prej 55-64 vjeç)

15016,200,000.0

0

135

(87 meshkuj dhe 53 femra)

15,336,000.00

142 të punësuar

5.

PRAKTIKA SI PËRKRAHJE PËR PUNËSIMIN E PARË TË TË RINJVE DERI NË MOSHËN 27 VJEÇARE

30 360,000.00

141

( 55 meshkuj dhe 86 femra)

1,692,000.00

Përfundimisht me 15 shkurt janë punësuar dy

persona

6.Shpenzime administrative

6,946,221.00 6,946,221.00

I.GJITHSEJ PËR PLANIN OPERATIV:

7165294,191,921.

006822

275,560,821.00

II. PROGRAMI 100 2,400,000.00 60 1,440,000.00 Trajnimi është në

54

PËR PUNËSIMIN E ROMËVE

rrjedhë e sipër

III.Vetëpunësimi me kreditim 2000

387,450,000.00

1964385,740,000.

001964 të puënsuar

GJITHSEJ (I+II+III): 9265

684,041,921.00

8846662,671,221.

00

Duke e shënuar vitin 2007 si vit të suksesshëm në funksionimin e dialogut tripartit në nivel nacional, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ka vazhduar me tempon e njëjtë edhe në vitin 2008.

Këshilli Ekonomik Social në periudhën e kaluar i ka shqyrtuar këto çështje nga sfera ekonomike dhe sociale, edhe atë: Programi nacional për miratimin e të drejtës së BE-së (NPAA – revizioni 2008). Po ashtu, u shqyrtua edhe raporti nga fushata “Stop për punën e paparaqitur”, u diskutua edhe për mundësinë për ngritjen e procedimit për ratifikimin e Konventës nr. 94 të Organizatës Ndërkombëtare të Punës për klauzolat e punës në marrëveshjet publike, informacion lidhur me pagën minimale, u shqyrtua mundësia për aplikimin e sistemit të pagës bruto, informata për realizimin e planit aksional për uljen e ekonomisë së zezë për periudhën e kaluar.

Në kuadër të aktiviteteve ndërkombëtare, Këshilli Ekonomik Social në qershor të vitit 2008 u bë anëtar i Organizatës Ndërkombëtare të këshillave ekonomik-social dhe të institucioneve të ngjashme.

Me qëllim të përmirësimit të transparencës, promovimit dhe njohjes më të mirë të opinionit me punën dhe funksionimin e Këshillit Ekonomik Social, është përpiluar ueb faqja e Këshillit www.ess.mk.

Partnerët socialë në mënyrë aktive marrin pjesë në përpilimin e më shumë ligjeve dhe dokumenteve strategjikë. Me këtë ata kishin mundësi që t’i shfaqin mendimet dhe pamjet e tyre për strategjitë afatmesme për punësim, sfidat kryesore të tregut të punës si dhe dokumentet operative nëpërmjet të cilave do të sigurohet implementimi i politikave të përcaktuara.

Partnerët socialë ishin të përfshirë drejtpërdrejt dhe në formë aktive në implementimin e Twinning projektit për harmonizimin e legjislacionit nacional të punës me legjislacionin e BE-së. Përfaqësuesit e partnerëve sociale janë anëtarë të grupeve të punës që janë formuar në kuadër të implementimit të këtij Projekti (kushtet për punë, informimi dhe konsultimi i punëtorëve, trajtimi i njëjtë dhe antidiskriminimi; shëndeti dhe siguria në punë) dhe kanë mundësi që drejtpërdrejt dhe në formë të detajuar të njoftohen me legjislacionin e BE-së dhe aktivisht të marrin pjesë në procesin e analizës së harmonizimit të legjislacionit të Maqedonisë me dispozitat evropiane në sferën e të drejtës së punës.

Më 9 shtator të vitit 2008 nga ana e Projektit TWINNING u mbajt konferenca hyrëse me temë “Pasqyra e legjislacionit nacional nga sfera e punës e Republikës së Maqedonisë”. Në këtë konferencë morën pjesë të gjitha sindikatat dhe organizatat e punëdhënësve në nivel nacional, në të cilën konferencë edhe partnerët socialë kishin mundësi të njoftohen me qëllimet dhe aktivitetet e projektit.

Duke pasur parasysh rëndësinë e dialogut social në nivel lokal janë ndërmarrë aktivitete për vendosjen e dialogut tripartit social në nivel lokal. Janë organizuar tre konferenca rajonale në të cilat është promovuar ideja

55

Dialogu social

për vendosjen e këtij dialogu edhe në nivel lokal, me çka ekspertë nga Kroacia dhe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë prezantuar përvojat e tyre lidhur më rëndësinë dhe funksionimin e dialogut social në nivel lokal.

Në periudhën prej majit të vitit 2008 deri më 31 mars të vitit 2009, në kuadër të dialogut social në nivel bipartit, janë lidhur këto marrëveshje kolektive në sektorin publik dhe privat:

1. Marrëveshja kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e Marrëveshjes kolektive për mbrojtje sociale në RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 17/2009)

2. Marrëveshja kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e Marrëveshjes kolektive për veprimtari shëndetësore të RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 156/2007)

3. Marrëveshja kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e Marrëveshjes kolektive për veprimtari shëndetësore të RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 17/2009)

4. Marrëveshja kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e Marrëveshjes kolektive të Ministrisë së Punëve të Brendshme të RM-së (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 21/2009)

5. Marrëveshja kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e Marrëveshjes kolektive për arsim fillor në RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 17/2009)

6. Marrëveshja kolektive për arsim fillor në RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 24/2009)7. Marrëveshja kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e Marrëveshjes kolektive për

arsimin e mesëm në RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 17/2009)8. Marrëveshja kolektive për arsimin e mesëm në RM (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 24/2009)9. Marrëveshje kolektive për ndryshimin dhe plotësimin e marrëveshjes kolektive për entet

publike për fëmijë në veprimtarinë e edukimit dhe përkujdesjes së fëmijëve (Gazeta zyrtare e RM-së nr. 17/2009)

10.

1. Marrëveshja kolektive për industrinë kimike 2. Marrëveshja kolektive për të punësuarit në bujqësi dhe në industrinë ushqimore

Me Ligjin për agjencitë për punësime të përkohshme rregullohen kushtet dhe mënyra e themelimit të agjencive për punësime të përkohshme, si dhe kushtet dhe mënyra e punësimit të përkohshëm për kryerjen e punëve të përkohshme te punëdhënës tjetër.

Ligjet nga sfera e punës

> Ndryshimi i ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për punësim dhe punë të të huajve.

Me këtë ligj përcaktohen bazat e politikës për punësim dhe punë të të huajve. Ligji i rregullon kushtet për lëshimin e lejeve për punë, llojet e lejeve të punës, si dhe procedurën për lëshimin e lejeve të punës.

> Propozimi për sjelljen e ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për punë vullnetare.

Me ndryshimet e propozuara kryhet harmonizimi i Ligjit për kontribute për sigurim të obliguar social, si dhe krijimi i bazës ligjore për punë vullnetare edhe në njësitë e vetëqeverisjes lokale dhe të Qytetit të Shkupit;

56

Marrëveshjet kolektive

Marrëveshjet kolektive në sektorin privat

> Propozimi i për sjelljen e ligjit për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për paga dhe kompensime tjera të deputetëve në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë dhe personat tjerë të zgjedhur dhe të emëruar në Republikën e Maqedonisë.

Me ndryshimet e propozuara kryhet harmonizimi i ligjit me Ligjin për kontribute për sigurimin e obliguar social dhe krijohet bazë dhe mundësi për korrigjimin e kompensimit të anëtarëve të Këshillit të komunave dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit si dhe precizimi i mëditjeve të udhëtimeve zyrtare dhe jetës së ndarë nga familja;

> Propozimi për sjelljen e ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për pagesën e pagave në Republikën e Maqedonisë.

Me këtë ndryshim krijohet baza dhe mundësia për implementimin e konceptit të bruto pagës, respektivisht e njëjta harmonizohet me Ligjin për kontribute për sigurim të obliguar social, si dhe tejkalohet dukuria e vazhdueshme për zvogëlimin e pagës së punëtorëve për të cilët kjo ka të bëjë për shkak të ndryshimeve organizative, strukturës kualifikuese dhe ngjashëm;

> Propozimi i ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për marrëdhënie pune

Ndryshimet janë në drejtim të përmirësimit të biznes klimës, rritjes së fleksibilitetit të tregut të punës, lehtësimin dhe thjeshtësimin e procedurave administrative për punëdhënësit.

Ndryshimet përfshijnë:

- Mundësinë e punëdhënësit që në formë elektronike të lajmërojnë dhe çlajmërojnë punëtorë;- shkëmbim elektronik të të dhënave ndërmjet Agjencisë së Punësimit të Republikës së Maqedonisë dhe

institucioneve për sigurim social;- ndërprerja e ekzistimit të librezës së punës;- zgjatja e periudhës për të cilën mund të zgjatë marrëveshja për punësim në kohë të caktuar nga katër vjet

janë pesë vjet dhe fshirja e dispozitës se lidhja e marrëveshjes së këtillë varet nga natyra e punës; -janë fshirë dispozitat që gjatë largimit të punëtorëve për shkaqe afariste, punëdhënësit i obligon të mos munden të pranojnë punëtorë në vendin e njëjtë të punës një vjet dhe që i japin përparësi gjatë punësimit punëtorit të lëshuar paraprakisht.- harmonizimi i dispozitave për rehabilitim profesional dhe sigurim invalidor. - rritja e dënimeve për shkeljen e dispozitave nga Ligji;- me këto ndryshime, në Ligj inkorporohen edhe rekomandimet e Komisionit Evropian për mënjanimin e

kufirit për sanksionet për pagesën e kompensimit në rast të diskriminimit. Ligji për sigurimin material të personave të papunë për shkak të privatizimit të ndërmarrjeve me

pronësi dominonte të shtetit për periudhën vjetore 2000-2004

57

PAGESA E PENSIONEVE NË FILLIM TË JAVËS SË PARË TË MUAJIT

Si rezultat i punës pozitive financiare të FSPIM-së, Qeveria e RM-së nëpërmjet Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe Fondit për Sigurim Pensional dhe Invalidor të Maqedonisë ka ndërmarrë detyrimin që pagesa e pensioneve të bëhet në fillim të javës së parë të muajit.

RRITJA E PENSIONEVE

1. Në pajtim me nenin 37 të Ligjit për sigurim pensional dhe invalidor, pensionet e të gjithë shfrytëzuesve të pensioneve harmonizohen më 1 janar dhe 1 korrik çdo vjet. Harmonizimi kryhet sipas lëvizjes së indeksit të shpenzimeve për jetë në lartësi prej 50% dhe lëvizjes së pagesës së pagës së paguar për të gjithë punëtorët në Republikën e Maqedonisë në lartësi prej 50%. Në pajtim me këtë nen nga Ligji për sigurim pensional dhe invalidor, pensionet u harmonizuan, edhe atë:

- Prej 01.01.2008 pensionet janë rritur gradualisht për 4.45% (1,2% është 50% nga rritja e shpenzimeve për jetë dhe 3,25 është 50% rritja e pagave).

- Prej 01.07.2008 pensionet janë rritur për 4,31% (1, 91 është 50% e rritjes së shpenzimeve për jetë dhe 2,40 është 50% rritjes së pagave).

Përpos rritjes graduale të pensioneve në pajtim me nenin 59 nga Ligji për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për sigurim pensional dhe invalidor (Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 157/08), duke llogaritur prej 1 janarit të vitit 2008, Qeveria e Republikës së Maqedonisë solli vendim për përcaktimin e shkallës më të lartë të harmonizimit të pensioneve në Republikën e Maqedonisë për vitin 2008 (Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 06/08), varësisht nga lartësia e pensioneve (tabela 1).

Përqindja më e lartë e harmonizimit %

Deri 6,000,00 denarë 13,15

Prej 6,000,00 denarë deri 10.800,00 denarë 8,3

Prej 10,800,00 denarë deri 15.000,00 denarë 5,4

Mbi 15.500,00 denarë 3,4

Tabela nr. 18. Përqindja më e lartë e harmonizimit të pensioneve prej 01.01.2008

Rritja e përgjithshme e pensioneve prej 01.01.2008 është dhënë në tabelën 2.

Harmonizimi gjithsej %

Deri 6,000,00 denarë 18,18

Prej 6,000,00 denarë deri 10.800,00 denarë 13,12

Prej 10,800,00 denarë deri 15.000,00 denarë 10,09

Mbi 15.500,00 denarë 8

Tabela nr. 19 . Harmonizimi i përgjithshëm (gjithsej) i pensioneve prej 01.01.2008

58

SIGURIMI PENSIONAL DHE INVALIDOR

Me harmonizimin e pensioneve prej 01.01.2008, rritja mesatare e pensioneve në pjesën e parë të vitit 2008 arrin 13.08%.

Me Vendim për përcaktimin e shkallës më të lartë të harmonizimit të pensioneve në Republikën e Maqedonisë prej 1 korrikut të vitit 2008 (Gazeta zyrtare e RM-së, 99/08), është përcaktuar shuma më e lartë e harmonizimit të pensioneve në pjesën e dytë të vitit 2008 (tabela 3).

Përqindja më e lartë e harmonizimit %

Deri 6,000,00 denarë 3,54

Prej 6,000,00 denarë deri 10.800,00 denarë 2,58

Prej 10,800,00 denarë deri 15.000,00 denarë 1,62

Mbi 15.500,00 denarë 0,66

Tabela nr. 20 Përqindja më e lartë e harmonizimit të pensioneve prej 01.07.2008

Me këtë vendim për përcaktimin e përqindjes më të lartë të harmonizimit të pensioneve, harmonizimi i përgjithshëm prej 01.07.2008 është dhënë në tabelën 4.

Harmonizimi gjithsej %

Deri 6,000,00 denarë 8

Prej 6,000,00 denarë deri 10.800,00 denarë 7

Prej 10,800,00 denarë deri 15.000,00 denarë 6

Mbi 15.500,00 denarë 5

Tabela nr. 21. Harmonizimi i përgjithshëm i pensioneve prej datës 01.07.2008

Me harmonizimin e pensioneve të datës 01.07.2008, rritja mesatare e pensioneve në pjesën e dytë të vitit 2008 arrin 7,58%.

Me harmonizimin e pensioneve të datës 01.01.2008 dhe 01.07.2008, rritja mesatare e pensioneve në vitin 2008 arrin 21.66%.

Ligji për kontribute nga sigurimi i obliguar pensional me financim kapital (Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë, nr. 142/08). Me këtë ligj janë vendosur bazat për pagesën e integruar të të gjitha tre kontributeve nga sigurimi i obliguar social (sigurimi pensional dhe invalidor, sigurimi shëndetësor dhe sigurimi në rast të papunësisë). Prej 1 janarit të vitit 2009 filloi grumbullimi i kontributeve sociale nga ana e Drejtorisë për të Hyra Publike.

Me këtë ligj janë përcaktuar shkallët e kontributeve sociale.

Gjatë përcaktimit të shkallëve të kontributit për sigurim pensional dhe invalidor, respektivisht zvogëlimi i tyre prej 21.2% nga paga bruto në 19% në vitin 2009, 17.5% në vitin 2010 dhe 15% në voton 2011 janë marrë parasysh edhe të hyrat e pritura në Fondin për Sigurim Pensional dhe Invalidor si dhe dalat sa i përket pagesës së pensioneve. Me zvogëlimin e shkallës dhe vendosjes së konceptit të pagës bruto do të rritet baza për

59

Zvogëlimi i kontributeve për sigurim pensional dhe invalidor:

pagesën e kontributit, kurse njëherësh krijohen mundësitë për hapjen e vendeve të reja të punës dhe rritjes së punësimit.

IMPLEMENTIMI I SIGURIMIT VULLNETAR PENSIONAL ME FINANCIM KAPITAL (SHTYLLA III)

Duke pasur parasysh faktin që më datën 11.07.2008 është sjellë Ligji për ndryshime dhe plotësime të Ligjit për sigurimin e obliguar me financim kapital në këtë periudhë është vazhduar me aktivitete lidhur me vendosjen e shtyllës së tretë pensionale dhe sjelljen e nën-akteve ligjore adekuate, me punën e nën-akteve të reja ligjore dhe ndryshimi i akteve ligjore ekzistuese për të cilat u referohet. Nga ana e Agjencisë për Supervizion të Sigurimit Pensional me Financim Kapital, e në pëlqim të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale janë sjellë 41 nën-akte ligjore që detalisht i rregullojnë procedurat për licencimin e shoqërive dhe fondeve, për anëtarësim dhe pagesë të kontributeve, për kalimin prej njërit fond pensional në tjetrin, për kompensime, për aktivitete të marketingut, për investim, vlerësim të mjeteve dhe udhëheqje të kontabilitetit të fondeve pensionale etj.

Në pajtim me planin aksional për promovimin e shtyllës së tretë të miratuar nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë, më 6 nëntor të vitit 2008 MPPS dhe MAPAS, me përkrahje të projektit BEA nga USAID-i organizuan konferenca për institucione të vendit dhe të jashtme, qëllimi i të cilave ishte nxitja e tyre për themelimin e shoqërive pensionale në Republikën e Maqedonisë.

Në këtë ngjarje bankat, kompanitë e sigurimeve dhe institucionet tjera financiare nga vendi dhe nga jashtë, si investitorë potencial në sigurimin pensional i morën të gjitha informacionet relevante në lidhje me procesin e licencimit, afatet dhe kushtet për themelimin e shoqërive pensionale, për Ligjin për sigurim të obliguar me financim kapital dhe të gjitha rregullativat që kanë lidhje me sigurimin vullnetar pensional. Po ashtu në konferencë është prezantuar edhe mjedisi makroekonomik në Maqedoni, karakteristikat e tregut financiar të Maqedonisë, kornizat ligjore të shtyllës së tretë, si dhe informacionet për vetë procesin e licencimit.

Shtylla e tretë në sistemin pensional ishte vendosur me sjelljen e Ligjit për sigurim pensional vullnetar me financim kapital në janar të vitit 2008. Shtylla e tretë pensionale bazohet në kursimin vullnetar, dhe do t’i përfshijë të gjithë personat fizikë që nuk janë përfshirë në sistemin e obliguar, ata të cilët mund të lejojnë kursim shtesë përpos kontributeve të obliguara dhe të siguruar që mbulohen me planet profesionale.

Sistemi i reformuar pensional do t’i përfshijë fondet vullnetare private pensionale që do të udhëhiqen nga shoqëritë pensionale vullnetare apo shoqëritë e pensioneve që do të udhëheqin me fondet e obliguara dhe vullnetare pensionale (shtylla e tretë), si plotësim të Fondit Shtetëror për Sigurim Pensional (shtylla e parë) dhe të dy fondeve të obliguara private të udhëhequr nga dy shoqëri të ndara pensionale (shtylla e dytë).

Qeveria e Republikës së Maqedonisë, në pajtim me rregullativën ligjore, vendosi të ndajë licenca për punë të fondeve private vullnetare pensionale. Në fakt, shoqëria pensionale vullnetare apo shoqëri pensinale që do të udhëheq me fondet pensionale të obliguara dhe vullnetare duhet të themelohet me ndarjen e lejes nga Agjencia për Supervision të Sigurimit Pensional me Financim Kapital. Po ashtu, pas themelimit shoqëria duhet të marrë miratim nga Agjencia për Supervision të Sigurimit Pensional me Financim Kapital.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në kuadër të realizimit të fushatës publike për sigurimin pensional vullnetar me financim kapital në vitin 2008 ka mbajtur trajnim medial për gazetarë, ku është prezantuar shtylla e tretë pensionale.

Në këtë trajnim është prezantuar gjendja e reformës pensionale, me theks të veçantë sigurimi pensional me financim vullnetar, kurse njëherësh kishte për qëllim të sigurojë që kontributi i mediumeve publike për mirëkuptimin e risisë në sistemin pensional dhe rolin e mediumeve në informimin e publikur për sistemin pensional.

60

Fushata publike

MARRËVESHJET PËR SIGURIM SOCIAL

Në Republikën e Maqedonisë aktivisht po punohet në lidhjen e marrëveshjeve bilaterale:

Ka hyrë në fuqi Marrëveshja Bilaterale për sigurim social me Rumaninë – ka hyrë në fuqi më 1 mars të vitit 2008 (Gazeta zyrtare e RM-së. nr. 59/2006).

Kanë përfunduar negociatat dhe është firmosur Marrëveshja për sigurim social me Malin e Zi, në shtator të vitit 2008.

Kanë përfunduar negociatat me Kanadanë dhe është firmosur teksti i Marrëveshjes për sigurim dhe marrëveshje administrative.

Në nëntor të vitit 2008 janë zhvilluar bisedat preliminare për lidhjen e Marrëveshjes për sigurim social me Australinë. Duke pasur parasysh se në këtë vend jetojnë dhe punojnë një numër i madh i qytetarëve të Maqedonisë, Republika e Maqedonisë ka për interes lidhjen e marrëveshjes për sigurim social me Australinë, posaçërisht në sferën e sigurimit pensional dhe invalidor. Negociatat bilaterale sa i përket tekstit të marrëveshjes për sigurim social me Australinë do të fillojnë në pjesën e parë të vitit 2009, në Shkup.

Sistemi pensioal dhe invalidor në Republikën e Maqedonisë është rregulluar me këto ligje:

Ligji për sigurim pensional dhe invalidor (Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë nr. 3/94, 14/95, 71/96, 32/97, 24/2000, 96/2000, 5/2001, 50/2001, 85/03, 50/04, 4/05, 84/05, 101/05, 70/06, 153/07 dhe 161/08). Me këtë ligj është rregulluar shtylla e parë – sigurimi i obliguar financiar me të cilin sigurohet e drejta për pension pleqërie, invalidore dhe pensionit familjar dhe e drejta për pension më të ulët.

Ligji për sigurim pensional të obliguar me financim kapital ( Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë, nr. 29/02, 85/03, 40/04, 113/05, 29/07 dhe 88/08), me të cilin ligj rregullohet shtylla e dytë – sigurimi i obliguar pensional me financim kapital.

Ligji për sigurim pensional vullnetar me financim kapital ( Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë, nr. 7/08 ). Ligji paraqet kornizën juridike për shtyllën e tretë – sigurimin pensional vullnetar me financim kapital .

Ligji për evidencën amë për të siguruarit dhe shfrytëzuesit e të drejtave nga sigurimi pensional dhe invalidor ( Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë, nr. 16/04 ,55/07 dhe 102/08).

1. Pas abrogimit (anulimit) të dispozitave nga Ligji për Sigurim Pensional Invalidor që kishin të bëjnë me servisimin e fondit solidar – ndihmës me rastin e vdekjes, në nëntor të vitit 2008 janë kryer plotësime të ligjit. Në periudhën e kaluar Fondi për Sigurim Pensional pagesën e ndihmës me rastin e vdekjes familjes ia kryen në vijim, kurse mjetet e ndara për ndihmë me rastin e vdekjes e kryen në formë transparente dhe janë të dedikuara dhe të ndara nga mjetet e Fondit në llogari të posaçme.

61

Ndryshimet e ligjeve

Me plotësimin e Ligjit janë dhënë këto zgjidhje:

Ndarjen e mjeteve për fondin solidar dhe pagesën e ndihmës në rast të vdekjes do ta servisoj Fondi për Sigurim Pensional dhe Invalidor i Maqedonisë, por në të njëjtën kohë do të mundësojë pjesëmarrje të tërësishme të shoqatave të pensionistëve në disponimin dhe udhëheqjen me mjetetet si bartës të fondit solidar;

Krijimi i kornizës juridike për shfrytëzuesit e pensioneve të cilët prej 1 janar të vitit 2008 kanë ndarë një pjesë nga pensioni për fondin solidar – ndihmë në rast të vdekjes, vullnetarisht të deklarohen a pajtohen që edhe më tutje të ndajnë mjete. Në këtë mënyrë do të pamundësohet veprim retroaktiv i disa dispozitave të propozim ligjit, dhe

Mospasja e mundësisë që mjetet e pashfrytëzuara nga fondi solidar të investohen në blerjen e letrave me vlerë. Në fakt, disponimin me mjetet e pashfrytëzuara me akt e rregullon organizata e përbërë nga Lidhjet e Shoqatave të Pensionistëve.

1. Pas hyrjes në fuqi të këtyre plotësimeve me Vendim të Këshillit të Organizatës së regjistruar për mjetet solidare dhe anëtarësisë, e përbërë prej të gjitha Lidhjeve të Shoqatave të Pensionistëve (Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 159/08), është përcaktuar lartësia e fondit solidar, lartësia e pagesës si dhe anëtarësia për vitin 2009.

2. Me Ligjin për ndryshimet dhe plotësimet e Ligjit për evidencën amë për të siguruar dhe shfrytëzues të të drejtave nga sigurimi pensional dhe invalidor krijohet baza juridike për implementimin e sistemit elektronik për lajmërimin dhe çlajmërimin e të siguruarve me çka lehtësohet dhe modernizohet procedura e përgjithshme e lajmërimit dhe çlajmërimit, që është në pajtim me gijotinën rregullatore. Po ashtu është kryer e shkurtimi i afateve në procedurën për sjelljen e vendimit për të dhënat që janë përcaktuar në evidencën amë dhe janë shkurtuar afatet për kryerjen e korrigjimit në të dhënat nga evidenca amë.

3. Me ndryshimet dhe plotësimet e Ligjit për sigurim të obliguar pensional me financim kapital, janë dhënë këto zgjedhje:

Krijohet baza juridike për hyrjen e shoqërive të reja përpos shoqërive ekzistuese, që janë zgjedhur në tender publik. Krijohet mundësia që shoqëri tjera të fitojnë leje, përpos themeluesve nga vendi nxitet edhe hyrja e investuesve nga jashtë si themelues të shoqërive të reja që do të udhëheqin me fondet pensionale;

Vendosja e mekanizimit për udhëheqje me shpenzimet e sistemit nëpërmjet përcaktimit të lartësisë maksimale të kompensimeve, në kuadër të së cilës shoqëritë në mënyrë individuale do ta definojnë shumën e kompensimit që do ta paguajnë. Përcaktimi i shumës maksimale do të kryhet në bazë të të dhënave reale për punën e shoqërisë, të të dhënave reale dhe projektimeve për anëtarët dhe kontributet në shtyllën e dytë, si dhe të dhënat për shpenzimet të të gjitha institucioneve të përfshira në sistem (Agjencia, Fondi SPIM dhe BPRM, si mbrojtëse e pasurisë) që paguajnë kompensim nga shoqëritë për shërbimet që i kryejnë për shtyllën e dytë. Kufizimi, respektivisht zvogëlimi i shpenzimeve e rrit besimin e anëtarëve në sistem dhe ka efekt më të madh edhe për nxitjen e zhvillimit të sigurimit pensional me financim kapital, e njëherësh mundëson kufizimin e shpenzimeve për shtyllën e dytë dhe parandalimin e rritjes së tyre joadekuate në të ardhmen.

Po ashtu, duke pasur parasysh faktin që zhvillimi i tanishëm është në fazën fillestare të implementimit, imponohet nevoja për precizimin, ndryshimin dhe plotësimin e disa dispozitave nga Ligji për sigurim të obliguar pensional me financim kapital me çka do të mundësohet operativitet më i suksesshëm i sigurimit pensional me financim kapital, si për shembull: ripërpunimi i procedurës për kontroll, procedura për zgjedhjen e ndërmjetësuesit për kryerjen e shërbimeve me letra me vlerë, kalimi i anëtarëve nga njëri fond pensional në tjetrin dhe mënyra e pagesës së kompensimit për kalim, sigurimin e transparencës më të madhe dhe informim i drejt dhe korrekt i publikut etj.

62

Një pjesë e ndryshimeve që janë propozuar në këtë tekst janë rezultat i rrumbullakimit të reformës në sistemin pensional dhe vendosja e sigurimit vullnetar pensional me kapital të financuar. Me këtë kompletohen kompetencat e Agjencisë për Supervizion të Sigurimit Pensional me Financim Kapital dhe shtohen të gjitha tre llojet e shoqërive pensionale edhe fondet e obliguara edhe ato vullnetare të cilat Agjencia duhet t’i licencojë, t’u bëjë supervizion dhe t’i rregullojë.

Harmonizimi i ligjeve tjera relevante për punën e sigurimit pensional me financim kapital është shkak i rëndësishëm për propozimin e këtyre ndryshimeve dhe plotësimeve të Ligjit për sigurim të obliguar pensional me financim kapital, edhe atë: Ligji për letrat me vlerë, Ligji për fondet investuese, Ligji për sistemin njësportel për udhëheqjen e Regjistrit tregtar dhe Regjistri i personave tjerë juridikë dhe Ligji për kundërvajtje.

1. Në prill të vitit 2008 është sjellë Rregullorja për organizimin, përbërjen dhe mënyrën e punës së Komisionit për revizion të vlerësimit dhe mendimit për invaliditetin e përcaktuar, respektivisht paaftësisë për punë (Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 480/08) me të cilin rregullohet mënyra e punës së Komisionit për revizion.

2. Në nëntor të vitit 2008 ministri i Punës dhe Politikës Sociale solli Rregulloren për formën, përmbajtjen dhe mënyrën e parashtrimit të formularëve për paraqitje në evidencën amë me të cilin detalisht rregullohet forma dhe parashtrimi elektronik i të gjitha fletëparaqitjeve nga sigurimi i obliguar social (Gazeta zyrtare e RM-së, nr).

Tabela me numrin e të siguruarve

Viti Numri i të

punësuarveNumri i shfrytëzuesve

të pensioneve

Numri i shfrytëzuesve të pensioneve në 1000

të punësuar

Numri i të punësuarve në 1

shfrytëzues të pensionit

1991 534.887 180.749 338 2,96

1992 531.083 193.294 364 2,75

1993 503.010 210.537 418 2,39

1994 468.632 216.834 463 2,16

1995 427.658 219.307 513 1,95

1996 403.820 222.727 552 1,81

1997 381.723 227.099 595 1,68

1998 370.869 232.216 626 1,60

1999 374.025 235.839 631 1,59

2000 367.162 241.221 657 1,52

2001 351.009 247.200 704 1,42

2002 332.728 249.421 750 1,33

2003 321.105 254.262 775 1,26

63

Aktet nënligjore

2004 348.212 260.075 747 1,34

2005 348.500 265.152 761 1,31

2006 377.763 269.681 714 1,40

2007 424.338 272.386 693 1,56

2008 451.491 273.281 654 1,65

Tabela nr .22 Numri i shfrytëzuesve 6

Në shtyllën e dytë, respektivisht në dy fondet e obliguara pensionale, përfundimisht me 31.12 të vitit 2008 janë të anëtarësuar 195.410 anëtarë, prej të cilëve anëtarë të obliguar janë 128.840, kurse vullnetarë 66. 3007.

6 Burim i të dhënave: Raporti statistikor i MAPAS për vitin 2008

7 Burim i të dhënave: Raporti statistikor i MAPAS për vitin 2008

64

Mbrojtja e fëmijëve si sistem i masave dhe aktiviteteve të organizuara për kujdes dhe mbrojtje të fëmijëve realizohet në pajtim me Ligjin për mbrojtjen e fëmijëve dhe me aktet nënligjore. Veprimtaria për mbrojtjen e fëmijëve përcaktohet në programin vjetor dhe e njëjta është në funksion të realizimit dhe avancimit të sistemit të mbrojtjes së fëmijëve.

Shteti si bartës i mbrojtjes së fëmijëve, në pajtim me mundësitë e disponueshme financiare për grupe të caktuara të fëmijëve jep ndihmë të caktuar materiale prindërve për mbajtje, kujdes, ngritje dhe mbrojte të fëmijëve, por gjithashtu financiarisht e përkrah edhe organizimin dhe funksionimin e enteve dhe shërbimeve publike për mbrojtjen e fëmijëve.

Në pajtim me Strategjinë e sjellë për Zhvillim Demografik në Republikën e Maqedonisë 2008-2015, dhe për implementimin konsekuent të të njëjtës, që e ka miratuar Qeveria e Republikës së Maqedonisë e që është në drejtim të realizimit të njërit ndër qëllimet kryesore strategjike, ngritjen e natalitetit dhe kujdesin për fëmijët, përmirësimin e kushteve për planifikimin e familjes, në pajtim me Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë janë propozuar ndryshime dhe plotësime të Ligjit për mbrojtjen e fëmijëve. Në tekstin e ligjit është intervenuar për të drejtën e shtesës fëmijërore për fëmijë të sigurohet në tërë territorin e Republikës, me çka e drejta e shtesës fëmijërore për fëmijë përcaktohet vetëm për fëmijën e tretë sipas rendit të lindjes së nënës. Për shfrytëzimin e drejt të kësaj dispozite në realizimin e të drejtës të shtesës fëmijërore për fëmijë përfshihen edhe fëmijët (i dyti, i treti dhe i katërti sipas rendit të lindjes) që do të lindin në periudhë prej 9 muajve pas hyrjes në fuqi të kësaj dispozite, këtë të drejtë e realizon vetëm fëmija i tretë sipas lindjes së nënës që rregullohet me ligj. E drejta për ndihmë të njëhershme në të holla për fëmijë të lindur gjithashtu përcaktohet vetëm për foshnjën e parë të lindur.

Nga ana e Këshillit Nacional Ndër-sektorial vazhdojnë aktivitetet intensive për përpilimin e Planit aksional për implementimin e Strategjisë për zhvillim demografik të Republikës së Maqedonisë 2008-2015 me angazhimin e ekspertit ndërkombëtar nga ana e UMPFA – Fondi për popullatën që është në kuadër të Kombeve të Bashkuara.

Veprimtaria e mbrojtjes së fëmijëve ka interes publik dhe realizohet nëpërmjet sigurimit të:

- të drejtës për mbrojtje të fëmijës (shtesë fëmijërore, shtesë të posaçme, ndihmë të njëhershme në të holla për foshnje të lindur, participim dhe shtesë prindërore për fëmijë);

-formave për mbrojtjen e fëmijës (kujdesi dhe edukimi i fëmijëve të moshës parashkollore, pushim dhe rekreacion të fëmijëve) dhe

- formave tjera të mbrojtjes së fëmijëve.

Në kuadër të mjeteve të përcaktuara me Buxhetin e Republikës së Maqedonisë për vitin 2009 parashikohet që mjete në të holla të shfrytëzojnë rreth 75 000 fëmijë, si kontribut në realizimin e përgjegjësisë primare të prindërve në sigurimin e kushteve për jetë, nevojave për zhvillimin e fëmijës, respektivisht standardit jetësor që i përgjigjet zhvillimit të tij fizik, mental, shoqëror, moral dhe social.

а) Shtesa fëmijërore

Të drejtën e shtesës fëmijërore në vitin 2009 pritet ta realizojnë mesatarisht rreth 36.000 fëmijë të rreth 19.800 familjeve.

Lartësia e shtesës fëmijërore në vitin 2009 arrin 4.60% nga paga mesatare e paguar për punëtor në Republikën e Maqedonisë në pjesën e parë të vitit paraprak për fëmijë deri në moshën 15 vjeçare, respektivisht derisa është nxënës i rregullt në shkollën fillore; respektivisht 7,30% për fëmijë prej 15-18 vjet, respektivisht derisa është nxënës i rregullt në shkollë të mesme. Por, gjatë kësaj, shuma e përgjithshme mesatare për shtesë fëmijërore për fëmijët për të cilët prindi e ka shfrytëzuar të drejtën arrin më së shumti 1.800.00 denarë.

b) Shtesë e posaçme

65

MBROJTJA E FËMIJËVE

Të drejtën e shtesës së posaçme në vitin 2009 pritet ta realizojnë mesatarisht rreth 5500 fëmijë apo rreth 5200 familje.

Lartësia e shtesës së posaçme në pajtim me Ligjin arrin 27% nga paga mesatare e paguar për punëtor në Republikën e Maqedonisë në pjesën e parë të vitit paraprak.

c) Ndihma e njëhershme në të holla për foshnjën e lindur

Ndihma e njëhershme në të holla për foshnje të lindur me ndryshimet dhe plotësimet e propozuara të Ligjit për mbrojtjen e fëmijëve do t’i sigurohet familjes për fëmijën e parë të lindur.

d) Participimi

Varësisht nga gjendja materiale e familjes, sigurohet participim në shpenzimet për kujdesje dhe edukim në ent publik për fëmijë – kopshte të fëmijëve.

Participimi sigurohet në çmimin e shërbimeve për fëmijë që e paguan prindi.

Në vitin 2009 parashikohet që e drejta e participimit të shfrytëzohet për rreth 4200 fëmijë.

ç) Shtesa prindërore për fëmijë

Shtesa prindërore për fëmijë me ndryshimet dhe plotësimet e propozuara të Ligjit për mbrojtjen e fëmijëve është e drejtë që do të realizohet për fëmijën e tretë sipas rendit të lindjes së nënës në territorin e Republikës, kurse në ndërkohë krijohet mundësia që kjo e drejtë të realizohet edhe për fëmijën e dytë, të tretë dhe të katërt apo për të gjithë fëmijët që do të lindin në periudhë prej 9 muajve nga sjellja e këtij ligji.

2. Format e mbrojtjes së fëmijëve

Kujdesi dhe edukimi i fëmijëve të moshës parashkollore

Kujdesi, qëndrimi, ushqimi, edukimi, arsimi, aktivitetet kulturo-argëtuese, sportive-rekreative, masa dhe aktivitete për përmirësimin dhe ruajtjen e shëndetit dhe për nxitjen e zhvillimit intelektual, emocional, fizik, mental dhe social të fëmijës deri në moshën 6 vjeçare.

Rrjeti i enteve për fëmijë

Kujdesi dhe edukimi i fëmijëve të moshës parashkollore realizohet në 51 ente publike - kopshte të fëmijëve, që janë në 40 komuna në 180 objekte. Përpos kësaj, në nëntë fshatra, respektivisht vendbanime, funksionojnë grupe për përkujdesjen e fëmijëve në kushte tjera hapësinore.

Në kopshtet e fëmijëve vendosja e fëmijëve është realizuar në 1151 grupe, që në krahasim me gjendjen e prezantuar në programin për punë, paraqet rritje për 17 grupe.

Analiza e gjendjes së rrjetit të kopshteve të fëmijëve tregoi se në Republikën e Maqedonisë janë përfshirë rreth 15% nga gjenerata prej 0-6 vjeç apo rreth 22.460 fëmijë. Shfrytëzimi i kapaciteteve ekzistuese të kopshteve arrin mesatarisht 94%.

Numri i përgjithshëm i fëmijëve të përfshirë në kopshtet e fëmijëve është ky:

Viti 2005 ------------------ 21 509 fëmijë

Viti 2006 -------------------20 640 fëmijë

66

Viti 2007 ------------------- 21 880 fëmijë

Viti 2008 ------------------- 22 468 fëmijë (të dhënat nga raportet e fundit)

Duke u nisur nga këto tregues, u imponua nevoja për zgjerimin e rrjeteve të kopshteve publike të fëmijëve. Për mundësimin e zgjerimit të rrjetit të kopshteve të fëmijëve në vitin 2009 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale do të propozojë ndryshime dhe plotësime të Ligjit për mbrojtjen e fëmijëve me qëllim të zgjerimit të rrethit të themeluesve, midis të tjerave edhe në bazë të marrëveshjeve për partneritet publik-privat. Marrëveshjet për partneritet publik-privat do të mund të zbatohen edhe nga ana e pushtetit qendror, por edhe nga ana e Njësive të vetëqeverisjes lokale.

Punonjësit në entet publike për fëmijë – kopshtet e fëmijëve

Veprimtarinë e kujdesit dhe edukimit të fëmijëve të moshës parashkollore e kryejnë edukatorë, punonjës profesional (motra medicinale, punonjës social, pedagogë muzikor, pedagogë artistik, pedagogë të edukatës fizike), punonjës profesional (pedagog, psikolog, punonjës social, logoped, mjek, pediatër, jurist, ekonomist, defektolog) dhe profile tjera të punëtorëve (kuzhinier, ndihmës të tyre, punëtorë administrativ etj) në pajtim me Ligjin dhe nevojat për kryerjen e veprimtarisë.

Sipas analizës së fundit të të dhënave, këtë veprimtari gjithsej e kryejnë 3518 punonjës.

Ndërtimi, mirëmbajtja dhe investimet në këto objekte

Zgjerimi i rrjetit të enteve publike – kopshteve të fëmijëve në vitin 2009, do të realizohet në pajtim me Programin që do t’i përfshijë përparësitë për ndërtim dhe rekonstruksion të hapësirës që është dedikuar për vendosjen dhe edukimin e fëmijëve të moshës parashkollore. Parashikohet që theks të veçantë t’u jepet lagjeve rurale, por edhe në komuna ku kapacitetet janë nën nevojat e prindërve dhe fëmijëve për këtë lloj mbrojtje.

Në vitin 2008 për të drejtën e mbrojtjes fëmijërore janë paguar 524.811.470,50 denarë, respektivisht 8.561.361.67 euro.

Të drejtat Mjetet e paguara

Shtesa fëmijërore 262.409.015

Shtesa e posaçme 239.468.362

Ndihmë për foshnje të sapolindur 22.934.094

Tabela nr. 23 Mjetet e paguara për të drejtat nga mbrojtja fëmijërore për vitin 2008

3. Format tjera të mbrojtjes së fëmijëve

67

Për zhvillimin e personalitetit të fëmijës sigurohen edhe forma tjera të mbrojtjes së fëmijëve, si aktivitete programore në sferën e kulturës, veprimtarisë botuese, ekologjisë, artit, aktiviteteve të lira dhe rekreative dhe sportit.

Realizimi i një pjese të madhe të këtyre aktiviteteve do të realizohen në bashkëpunim me UNICEF-in, Në kërkim të bazës së përbashkët - Mozaik, Fondacioni për iniciative arsimore dhe kulturore, “Hap pas hapi”, Fondin edukativ rom, institucionet profesionale, organizatat joqeveritare, organet shoqatat etj.

Funksionimi i sistemit për kujdes dhe edukim të fëmijëve në kopshtet e fëmijëve

Kopshti i fëmijëve mund të jetë ent publik ose privat – kopsht i fëmijëve.

Ent publik të fëmijëve – kopsht të fëmijëve, mund të themelojë person juridik nga vendi apo person fizik në bazë të lejes që e jep Qeveria e Republikës së Maqedonisë, pas mendimit të dhënë paraprak të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale. Mjetet për themelim dhe punën e kopshtit të fëmijëve i siguron themeluesi.

Me qëllim që të krijohen mundësi përafërsisht të njëjta për vendosjen e fëmijëve të moshës parashkollore, posaçërisht kur në vendbanim nuk ka kopsht të fëmijëve, ndërsa prindërit shfaqin interes për vendosjen e fëmijëve të tyre dhe gjatë kësaj nuk mund të formohet grup i fëmijëve, në pajtim me dispozitat e ligjit, enti publik për fëmijë – kopshti i fëmijëve mund të organizojë vendosje të fëmijëve në kushte tjera hapësinore. Tani për tani kjo formë zbatohet vetëm ne nëntë vendbanime, edhe atë: f. Robovë, f. Umlena (Komuna Pehçevë), f. Bistrica dhe f. Kukureçan (Manastir), f. Piravë (Vallandovë), Dorjani Ri (Bogdanci) dhe në komunën e Zelenikovës.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale deri te të gjitha komunat e shtetit ka dërguar kërkesa, që secila komunë t’i shqyrtojë nevojat për vendosjen e fëmijëve të moshës parashkollore dhe të deklarohet për nevojën për ndërtimin e hapësirës së re apo për adaptim të ndonjë objekti tjetër në të cilin do të mund të realizohet kjo veprimtari.

Dymbëdhjetë komuna shfaqën nevojë për ndërtimin e objekteve të reja, njëmbëdhjetë komuna treguan interes për mbindërtim në kuadër të kopshteve ekzistuese për fëmijë, kurse për adaptim të ndonjë hapësire tjetër në komunë janë deklaruar po ashtu njëmbëdhjetë komuna.

Aktivitetet e Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ka hartuar ,,Rregullore për standardet dhe normativat për kryerjen e veprimtarisë së kopshtit të fëmijëve”.

Me këtë rregullore për herë të parë krijohen kushtet më të përshtatshme për hapjen e kopshteve private të fëmijëve dhe të kopshteve të fëmijëve me kapacitet më të vogël, që paraqet mundësi të volitshme që edhe komunat që janë më të vogla të themelojnë kopshte të fëmijëve. Në pajtim me këtë rregullore, kjo veprimtari mund të organizohet edhe në hapësirë të dedikuar, por edhe në hapësirë që nuk është e dedikuar enkas për kopsht, por se mund të adaptohet për këtë qëllim.

Zhvillimi i hershëm i fëmijëve në Politikën nacionale për zhvillimin e fëmijëve

Zhvillimi i hershëm i fëmijëve e përfshin periudhën prej lindjes së fëmijës deri në moshën 6 vjeçare, dhe duke e pasur parasysh rëndësinë e zhvillimit të hershëm të fëmijëve, Qeveria e Republikës së Maqedonisë në kuadër të bashkëpunimit afatgjatë me UNICEF-in, e ngriti iniciativën për zhvillimin e politikave për zhvillimin e hershëm të fëmijëve dhe zhvillimin tek fëmijët.

Standardet për mësimin dhe zhvillimin e hershëm do t’i prezantojnë pritjet që duhet të arrijnë fëmijët nga mosha parashkollore në shumë caqe të zhvillimit (zhvillimit dhe shëndetit fizik, zhvillimit socio-emocional, zhvillimim të qasjes ndaj mësimit, zhvillimit të gjuhës dhe komunikimit dhe zhvillimit për fitimin e njohurive të përgjithshme). Këto caqe janë të ndërlidhura midis tyre, kurse fëmijët mësojnë në mënyrë të vazhdueshme duke u pasuruar në shumë sfera.

68

Standardet e këtilla për herë të parë aplikohen në Republikën e Maqedonisë dhe ato duhet të jenë baza e të gjitha programeve dhe politikave për zhvillim të hershëm të fëmijëve. Në bazë të këtyre standardeve do të hartohen programe që do të kenë në fokus kujdesin, mbrojtjen dhe stimulimin e fëmijëve prej 0 deri në moshë 6 vjeçare, kurse këto programe do të realizohen me të gjithë bartësit e kujdesit, edukimit dhe arsimimit për këtë grup-moshë të fëmijëve.

Me procesin e decentralizimit të mbrojtjes së fëmijëve, kopshtet e fëmijëve u janë bartur komunave (pronësia, financimi, mirëmbajtja dhe investimet), por në fakt transferi ka të bëjë vetëm me bartjen e përgjegjësive dhe menaxhimit me kujdesin dhe edukimin e fëmijëve të kësaj kategorie të fëmijëve. Për këtë shkak, pritet që një pjesë e madhe e kompetencave për zhvillimin e hershëm të fëmijëve në të ardhmen t’i marrin njësitë e vetëqeverisjes lokale.

Java e fëmijëve

Java e fëmijëve është manifestim që u kushtohet fëmijëve dhe për zhvillimin e aktiviteteve dhe afirmimin e mbrojtjes së fëmijëve. Gjatë kohës sa zgjatë ky manifestim organizohen aktivitete kulturore, argëtuese, arsimore, sportive, rekreative në sferën e ekologjisë dhe aktivitete tjera që u kushtohen fëmijëve. “Java e fëmijëve” mbahet çdo vjet dhe fillon në javën e parë të muajt tetor dhe zgjat shtatë ditë, kurse shuma e posaçme paguhet gjatë kohës sa zgjat manifestimi.

Gjatë kohës sa zgjat Java e Fëmijëve këtë vit nga ana e Lidhjes së Organizatave për Kujdes dhe Edukim të Fëmijëve të Maqedonisë

me moton “Gjithçka për fëmijët” gjatë kohës së manifestimit do të ndërmerren shumë aktivitete.

Gjatë kohës së manifestimit “Java e Fëmijëve” paguhet shumë e posaçme për:

1. Për çdo biletë të shitur për hyrje në teatër, kinotekë, shfaqje artistike apo manifestime tjera kulturore – 5.00 denarë;

2. Për çdo pullë postare në komunikacion të brendshëm – 2 denarë;

3. Për çdo biletë hyrëse në ndeshje sportive dhe manifestime tjera sportive – 5 denarë;

4. Për çdo biletë për udhëtim në për transport (ndërkombëtar) hekurudhor dhe me autobus – 5 denarë;

5. Për çdo biletë të shitur aeroplani – 50 denarë;

6. Për çdo kompakt disk apo videokasetë të shitur – 5 denarë.

69

AKTIVITETE TË SEKTORIT PËR MUNDËSI TË BARABARTA

Trajnime dhe punëtori

Buxhetimi gjinor sensitiv

Arsimi gjinor sensitiv

Me qëllim të fitimit të shkathtësive dhe njohurive të kuadrit mësimor nga arsimi fillor për konceptet themelore të zhvillimit gjinor dhe inkorporimit të konceptit gjinor në plan-programet mësimore, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Sektori për mundësi të barabarta gjatë vitit 2008 realizoi gjithsej 15 trajnime. Ky program në mënyrë financiare u përkrah nga Qeveria e Mbretërisë Norvegjeze. Me këtë projekt ishin përfshirë 330 mësimdhënës të cilët në të ardhmen do të mund t’i shfrytëzojnë shkathtësitë e fituara në punën e tyre të përditshme me qëllim të eliminimit të stereotipave dhe paragjykimeve që, për fat të keq, kanë ngulur rrënjë thellë në shoqërinë tonë.

Sensibilizimi gjinor i punonjësve socialë, policisë dhe punonjësve shëndetësorë

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, Sektori për mundësi të barabarta në kontinuiet punon në sensibilizimin e të gjithë aktorëve relevantë që janë përfshirë në promovimin e barazisë gjinore në nivel lokal dhe nacional. Në periudhën e kaluar ishin realizuar trajnime në të cilat ishin përfshirë përfaqësues të njësive të vetëqeverisjes lokale me institucionet lokale, përfaqësues të pushtetit qendror në nivel nacional dhe mësues nga shkollat fillore.

Pajisja me njohuri dhe informacione të reja mundëson nxitjen e aktiviteteve dhe implementim të suksesshëm të rregullativës ligjore dhe dokumenteve strategjike të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë nga ana e të gjitha subjekteve që kanë për obligim promovimin dhe avancimin e barazisë gjinore në nivel lokal dhe në nivel nacional.

Vendosja e konceptit gjinor në punën e punonjësve socialë, policisë dhe punonjësve shëndetësor dhe sensibilizimi gjinor i këtyre shërbimeve profesionale është potencuar në shumë raporte dhe rekomandime nga institucionet e vendit dhe nga jashtë (rekomandime të marra nga Komiteti CEDAW që është në kuadër të OKB-së). Problemet që i trajtojnë këto shërbime janë në korrelacion të drejtpërdrejt me avancimin e barazisë gjinore dhe mundësive të barabarta të femrave dhe meshkujve.

Për këto shkaqe, Sektori për mundësi të barabarta i përkrahur nga UNIFEM-i, Zyra në Shkup, gjatë dhjetorit të vitit 2008 dhe janarit të vitit 2009 ka mbajtur 6 punëtori njëditore me përfaqësues të shumë Qendrave për Punë Sociale, stacionet policore dhe institucionet shëndetësore në nivel lokal. Përmes këtyre trajnimeve, më shumë se 150 punonjës profesional nga niveli lokal u pajisën me njohuri dhe informacione për rregullativën juridike aktuale ndërkombëtare dhe të vendit me qëllim të pajisjes me njohuri për mënyrat e inkuadrimit të perspektivës gjinore në të gjitha iniciativat e bashkësive, duke i pasur parasysh nevojat e ndryshme të femrave dhe meshkujve. Po ashtu, pjesëmarrësit kishin mundësi të njoftohen edhe me konceptin e gjinisë.

70

Çështja e barazisë dhe inkuadrimit të perspektivave gjinore në rrjedhat kryesore nuk është vetëm çështje e drejtësisë sociale, por është çështje jashtëzakonisht e rëndësishme për ballafaqim me varfërinë dhe papunësinë, sigurimin e mundësive të barabarta dhe jetës kualitative për të gjithë. Për këtë shkak, duhet theksuar fakti që arritja e barazisë më të madhe gjinore dhe ballafaqimi me pabarazitë ekzistuese shumë shpesh do të thotë se bëhet fjalë ndryshe për femrat e ndryshe për meshkujt, të njihen pengesat e ndryshme me të cilat ata ballafaqohen, por edhe nevojat e ndryshme, prioritetet dhe aspiratat. Qeveria e Republikës së Maqedonisë nëpërmjet Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, duke iu përkushtuar këtij koncepti, tregoi gatishmëri dhe

vullnet politik për avancimin e barazisë gjinore dhe për përmirësimin e pozitës së femrave.

Ministria e Punës dhe e Politikës Sociale, Sektori për mundësi të barabarta, filloi me realizimin e programit njëvjeçar “Buxhetimi senzitiv gjinor si mjet për avancimin e barazisë gjinore”, program ky i përkrahur nga UNIFEM-i, Zyra në Shkup. Në

kuadër të këtij programi janë paraparë shumë aktivitete në drejtim të përforcimit të kapaciteteve të koordinatorëve/ koordinatoreve të mekanizmave për barazi gjinore në nivel nacional dhe të grupit të punës që është formuar në kuadër të këtij programi për përpilimin e analizës të programeve të Sektorit për punë dhe Sektorit për mbrojtje sociale në kuadër të Ministrisë, që të konstatohet se cilat janë përfitimet te femrat nga realizimi i këtyre programeve, dhe çfarë përfitime ka te meshkujt, se si këto programe do të reflektohen në përmirësimin e pozitës së femrave dhe meshkujve, dhe, nëse nevojitet, të bëhet ridistribuimi i resurseve që të përmirësohet realizimi i nevojave të femrave dhe të meshkujve. Në kuadër të realizimit të programit do të hartohet edhe një doracak për buxhetimin gjinor për nëpunësit shtetëror dhe do të bëhet aplikimi i konceptit gjinor në politikat buxhetore të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë.

Në përpilimin e analizës do të përfshihen një eksperte ndërkombëtare, z-nja Elizabet Klatcer (përvojën e së cilës e kanë shfrytëzuar shumë shtete anëtare të BE-së dhe vende të rajonit), katër ekspertë të vendit (nga sfera e barazisë gjinore, metodologjisë dhe statistikës) dhe gjashtë nëpunës shtetërorë, përfaqësues të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe të Ministrisë së Financave.

Progresi në implementimin e komenteve përfundimtare të Raportit të Republikës së Maqedonisë pas Konventës për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit (CEDAW)

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në bashkëpunim me Grupin Tematik për të drejtat e njeriut dhe barazisë gjinore, në kuadër të Organizatave të Kombeve të Bashkuara, në Republikën e Maqedonisë, me rastin e 10 Dhjetorit, Ditës ndërkombëtare për të drejtat e njeriut organizoi konferencë në të cilën u prezantua Progresi në implementimin e komenteve përfundimtare të Raportit të Republikës së Maqedonisë pas Konventës për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit (CEDAË).

Ministri i Punës dhe Politikës Sociale, z-ri Xhelal Bajrami, duke e hapur këtë konferencë ka

71

Konferencat

theksuar se Maqedonia ka shënuar rezultat të madh sa i përket eliminimit të diskriminimit të femrave, posaçërisht në pjesën e harmonizimit të legjislacionit me Konventën për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit.

Zëvendësja e përfaqësuesit të përhershëm të KB-ve në Maqedoni, z-nja An Mari Ali me këtë rast ka theksuar se Maqedonia tani më në vepër e ka treguar përpjekjen e saj për barazi gjinore edhe me sjelljen e ligjeve dhe zbatimin e tyre në vepër.

,,Barazia gjinore dhe aderimi në Bashkimin Evropian”

Drejtoria për barazi gjinore pranë Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale të Republikës së Serbisë në dhjetor të vitit 2008, në Beograd, ishte nikoqire e konferencës rajonale “Barazia gjinore dhe aderimi në Bashkimin Evropian”.

“Barazia gjinore në Republikën e Maqedonisë rrugës drejt Bashkimit Evropian”, ishte tema e konferencës në të cilën u prezantua përparimi dhe ndërtimi i mekanizmave për avancimin e barazisë gjinore, vendosjes së mundësive të barabarta dhe pjesëmarrjes së femrave në proceset e vendimmarrjeve në Republikën e Maqedonisë. Në këtë konferencë morën pjesë përfaqësues të ish-republikave jugosllave, nga Shqipëria, Bullgaria, Ukraina dhe Rumania.

Qëllimi i kësaj konference ishte të merren sugjestione dhe propozime konkrete nga aspekti i barazisë gjinore, sigurimi i mirëkuptimit të standardeve ndërkombëtare dhe të BE-së në këtë sferë, shkëmbimi i përvojave rajonale etj.

U harmonizua propozim-teksti për formulimin e “Deklaratës për përkushtim të bashkëpunimit rajonal në sferën e barazisë gjinore”, nënshkrimi i së cilës do të jetë në konferencën e ardhshme rajonale në Beograd.

,,Femrat në sistemin e sigurisë – Rezoluta 1325 e Këshillit të Sigurisë të KB-ve”

Zyra për barazi gjinore e Qeverisë së Malit të Zi në bashkëpunim me Ministrinë e Punëve të Brendshme, Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe me Ministrinë e Mbrojtjes, në nëntor të vitit 2008 në Podgoricë e organizuan konferencën rajonale me temë:“Femrat në sistemin e sigurisë – Rezoluta 1325 e Këshillit të Sigurisë të Kombeve të Bashkuara”.

Sektori për mundësi të barabarta mori pjesë në këtë konferencë dhe kishte mundësi t’i prezantojë përpjekjet e Republikës së Maqedonisë sa i përket implementimit të Rezolutës 1325 të Këshillit të Sigurisë dhe pjesëmarrjen e femrave në forcat mbrojtëse dhe proceseve paqeruajtëse të vendit tonë.

Në këtë konferencë u sollën shumë konkluzione, midis të cilave edhe rritja e pjesëmarrjes së femrave ne forcat e sigurisë, shtimi i përpjekjeve në drejtim të zvogëlimit të armatimit në këto hapësira, sjellja e strategjisë, planeve aksionale dhe mekanizmit për zbatimin e Rezolutës 1325, si dhe shqyrtimi i mundësisë për themelimin e Këshillit rajonal për implementimin dhe monitorimin e Rezolutës 1325, duke përfshirë Lobin rajonal të femrave për paqe, siguri dhe drejtësi.

72

Pjesëmarrja në konferencat rajonale

Duke e pasur parasysh përcaktimin strategjik të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë për plotësimin e prioriteteve dhe kritereve për integrim të Republikës së Maqedonisë në BE, gjatë periudhës së kaluar intensivisht është punuar për implementimin e Programit nacional për Miratimin e të drejtës së BE-së (NPAA 2008) dhe realizimi i masave dhe aktiviteteve për harmonizimin e legjislacionit nacional me atë evropian për kapitujt që janë në kompetencë të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale(kapitulli 3.02 Liria e lëvizjes së punëtorëve dhe kapitulli 3.19 Punësimi dhe politika sociale)..

Në Raportin vjetor për përparimin e Maqedonisë në procesin e aderimit në BE, për sferat që janë në kompetencë të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, raport ky i përgatitur në qershor të vitit 2008, ishin dhënë të gjitha masat dhe aktivitetet e realizuara dhe rezultatet e arritura në procesin e integrimit evropian të Republikës së Maqedonisë, për periudhën prej tetor të vitit 2007 deri qershor të vitit 2008. Në shtator të vitit 2008 është përgatitur Plotësimi i raportit vjetor për përparimin e arritur në procesin për aderim në BE – për periudhën deri më shtator të vitit 2008, për sferat që janë në kompetencë të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale.

Në fund të vitit 2008 dhe në fillim të vitit 2009 u zhvilluan aktivitete për revizion të Programit nacional për miratimin e të drejtës së BE-së (NPAA – revizioni 2009) për kapitujt dhe çështjet që janë në kompetencë të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, edhe atë: kapitulli 3.02: Liria e lëvizjes së lirë e punëtorëve dhe kapitulli 3.19: Punësimi dhe politika sociale.

Gjatë revidimit të Programit nacional u mor parasysh përmbajtja e Raportit vjetor të Komisionit Evropian për përparimin e arritur të Republikës së Maqedonisë për vitin 2008, si dhe prioritetet që janë

shënuar në Partneritetin për aderim dhe komentet që u dhanë nga Komisioni Evropian për përmbajtjen e NPAA 2008 dhe në pajtim me këto dokumente u përcaktuan prioritetet afatshkurtëra dhe afatmesme në sferat përkatëse dhe u definuan masat dhe aktivitetet për realizimin e qëllimeve të dhëna, si dhe realizimi i këtyre prioriteteve.

Revidimi i tërësishëm i NPAA 2009, gjatë shkurtit të vitit 2009 u dorëzua për shqyrtim dhe miratim në Qeverinë e Republikës së Maqedonisë.

73

Revidimi i Programit nacional për miratimin e të drejtës së BE-së

(NPAA - ревизија 2009)

Programi nacional për miratimin e të drejtës së BE-së (NPAA)

(Kapitulli 02 dhe 19) –implementimi, përcjellja e rregullt dhe informimi

INTEGRIMET EVROPIANE

Që nga fillimi i këtij viti Struktura operative që ishte e obliguar për realizimin e komponentit I (TAIB) për udhëheqjen e decentralizuar me IPA i revidoi dhe i kompletoi dokumentet nga pjesa përbërëse e Paketës për Akreditim për Komponentin I IPA (TAIB), që së bashku me Paketën për Akreditim për Komponentin III IPA (Zhvillimi rajonal) strukturat operative të Ministrisë së Financave ia parashtruan Komisionit Evropian më 23 janar të vitit 2008.

Gjatë vitit 2008 në kuadër të projektit: Demokracia dhe të drejtat e njeriu, u miratua nënprojekti: “Përkrahje për implementimin e Strategjisë së romëve”, qëllimi i të cilit është përforcimi i koordinimit operativ në nivel nacional dhe lokal si dhe implementimi i Planit aksional për Strategjinë e Romëve, me theks të posaçëm të planeve aksionale lokale. Ky projekt është paraparë të realizohet nëpërmjet shumë aktiviteteve, duke përfshirë këtu edhe realizimin e planit për trajnime, punëtori dhe seminare për vlerësimin dhe implementimin e planeve aksionale dhe përkrahje në realizimin e të njëjtave në nivel lokal. Projekti duhet të realizohet në afat prej tri viteve, kurse aktivitetet fillestare janë paraparë për pjesën e parë të vitit 2010.

Pjesa më e madhe e aktiviteteve gjatë vitit 2008 ishte në drejtim të përgatitjes së Strukturës operative e obliguar për zbatimin e komponentit 4 për udhëheqjen e decentralizuar me IPA.

Është rrumbullakuar korniza juridike dhe institucionale për vendosjen e sistemit të decentralizuar për implementimin e Programit operativ për zhvillimin e resurseve njerëzore në pajtim me kriteret e Komisionit Evropian për Akreditim. Po ashtu është përgatitur pakoja akredituese për komponentin IV – IPA dhe i njëjti është dërguar deri te Drejtoria e Përgjithshme për Punësim, Politika Sociale dhe me mundësi të barabarta pakoja është dërguar më 23 mars të vitit 2009 që ka të bëjë me bartjen e kompetencave të këtij komponenti dhe pritet vendim i KE deri në fund të vitit 2009, në të cilën periudhë po ashtu pritet edhe nënshkrimi i marrëveshjes financiare për këtë komponent.

Po ashtu janë kryer edhe konsultime me institucionet relevante dhe me sektorë të caktuar nëpër Ministri nga resorët e punës dhe arsimit, Agjencisë për Punësim të RM-së, Bashkësisë së Njësive të Vetëqeverisjes Lokale, Entit për Veprimtari Sociale etj., për identifikimin e projekteve prioritare nga sfera e punësimit dhe inkluzionit social që do të financohen në kuadër të masave të ndara të Programit operativ për zhvillimin e resurseve njerëzore.

Gjatë vitit 2008 janë zhvilluar dy takime (më 16.02.2008 dhe 12.12.2008) të Komitetit Joformal Sektorial për përcjelljen e komponentit 4. Në këtë komitet përpos anëtarëve të Ministrive relevante, Delegacionit të Komisionit Evropian në Shkup dhe institucioneve dhe organizatave tjera relevante, me përfaqësues të tyre të zgjedhur merr pjesë edhe sektori qytetar dhe partnerët socialë. Sektori qytetar nëpërmjet Platformës Qytetare të Maqedonisë me procedurë transparente zgjodhi përfaqësuesin e tyre për anëtar në këtë Komitet. Po ashtu edhe partnerët socialë nëpërmjet Konfederatës së Punëdhënësve të Maqedonisë zgjodhën anëtarët e tyre, si nga organizatat e punëdhënësve, po ashtu edhe nga organizatat sindikaliste. Anëtarët e Komitetit që i përfaqësojnë sektorin qytetar dhe partnerët socio-ekonomik si anëtarë të Komitetit në pajtim me procedurën e definuar kanë mandat prej 12 muajve, me çka disa muaj para skadimit të mandatit të tyre përsëritet procedura për zgjedhjen e anëtarëve të ri në Komitet nga radhët e sektorit qytetar dhe partnerëve socio-ekonomik.

74

Komponenti IV – IPA Programi operativ për zhvillimin e resurseve njerëzore 2007-2013

„Развој на човечки ресурси 2007-2013”

Komponenti I - IPA (TAIB)„Ndihma teknike dhe zhvillimi institucional”

IB) „Развој на човечки ресурси 2007-2013”

Më 27 janar të vitit 2009 në Shkup u mbajt punëtoria për pjesëmarrjen e Republikës së Maqedonisë në “Programin e Bashkësisë për punësim dhe solidaritet sociale Progres 2007-2013”.

Përfaqësues të Komisionit Evropian dhe ekspertë nga vendet anëtare e prezantuan Programin nëpërmjet prezantimit të përvojave të tyre për projektet e suksesshme, që tani më realizohen në shtetet e tyre në sferën e punësimit, kushteve për punë, antidiskriminimit dhe barazisë midis gjinive.

Në vitin 2008 në kuadër të Programit Progres, sektori qytetar me përkrahje financiare të Ministrisë së Punës dhe Politikës sociale ka filluar ta realizojë projektin “Maqedonia pa diskriminim’, qëllimi i të cilit është përforcimi i mëtutjeshëm i vetëdijes publike në sferën e mos-diskriminimit në të gjitha bazat, posaçërisht vetëdijes te të rinjtë për përfitimet e barazisë dhe ekzistimit të barazisë ndërmjet qytetarëve në Republikën e Maqedonisë.

Projekti ka për qëllim përmirësimin e kornizës juridike dhe të kapaciteteve të aktorëve relevantë, si dhe promovimin e partneritetit ndërmjet pushtetit nacional dhe lokal, shoqërisë qytetare dhe ekspertëve për vendosjen e mekanizmit për ndjekjen e çështjes së mos-diskriminimit në të gjitha bazat në Republikën e Maqedonisë.

Raporti për realizimin e obligimeve nga Deklarata Sociale Evropiane

Në pajtim me mënyrën e re të përcaktuar dhe dinamikën për përgatitjen e raporteve për realizimin e obligimeve të marra nga Deklarata Sociale Evropiane (DSE) e Këshillit të Evropës, gjatë vitit 2008 Ministria e Punës dhe Politikës Sociale në bashkëpunim me ministritë tjera kompetente e hartoi Raportin e Dytë të Republikës së Maqedonisë, i cili ka të bëjë me nenet 11, 12 dhe 13 nga Deklarata Sociale Evropiane, që kanë

lidhje me sferat e shëndetit, sigurisë dhe mbrojtjes sociale.

Raporti u miratua nga ana e Qeverisë së Republikës së Maqedonisë dhe Këshillit Ekonomik Social, me çka në nëntor të vitit 2008 u dorëzua në Sekretariatin e Përgjithshëm të Këshillit të Evropës.

Në rrjedhë e sipër është përgatitja e raportit të tretë të Republikës së Maqedonisë lidhur me nenet e ratifikuara 2, 5 dhe 6 dhe nga grupet tematike të të drejtave të punës, raport ky që duhet të dërgohet në Këshillin e Evropës deri më 31 tetor të vitit 2009.

Në fillim të këtij viti ka filluar procedura për nënshkrimin e Deklaratës Sociale Evropiane të reviduar. Në fakt, Qeveria e Republikës së Maqedoni e miratoi informacionin për aderim. .

Takimi i pestë i Nën-komitetit për inovacion, shoqëri informative dhe politikë sociale

75

Programi Progres i Bashkësisë për punësim dhe solidaritet social

солиgарност 2007-2013

Deklarata Sociale Evropiane

солиgарност 2007-2013

U realizuan aktivitete rreth përgatitjes së materialeve dhe prezantimeve për takimin e pestë të Nën-komitetit për inovacione, shoqëri informative dhe politikë sociale midis BE-së dhe RM-së në kuadër të Komitetit për stabilizim asocim, që u mbajt në Shkup, më 21-23 janar të vitit 2009.

Në takimin e këtij nën-komiteti, me të cilin ka udhëhequr zëvendësministri i Punës dhe Politikës Sociale, Spiro Ristevski, morën pjesë përfaqësues të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale që e prezantuan gjendjen dhe përparimin e arritur në sferën e lëvizjes së lirë të punëtorëve, harmonizimin e legjislacionit në sferën e të drejtës së punës dhe shëndetit dhe sigurisë në punë, politikat e punësimit, dialogun social, përfshirjen dhe mbrojtjen sociale, antidikskriminimin dhe barazinë gjinore.

Projekti për implementimin e mbrojtjes sociale (SPIL) financohet me hua nga Banka Botërore në shumë prej 9.8 milionë dollarë amerikan. Kohëzgjatja e projektit SPIL është 5 vjet, duke filluar prej shtatorit të vitit 2004 dhe përfundimisht me qershorin e vitit 2010. Projekti ka për qëllim ta përkrahë reformën në sistemin pensional dhe sistemin e mbrojtjes sociale.

Në pajtim me planin e përcaktuar, gjatë vitit 2008 në mënyrë të kontinuar janë zhvilluar aktivitetet në drejtim të implementimit të projektit SPIL.

Sa i përket komponentit për përkrahjen e reformës në sistemin pensional, është vendosur automatizimi i plotë i proceseve afariste në institucionet në kuadër të sistemit pensional (Fondi i SPIM, MAPAS, BPRM). Ky proces u rrumbullakua me zhvillimin e sistemit IT si mbrojtës i pasurisë së mjeteve të shoqërive pensionale për nevojat e Bankës Popullore të Maqedonisë. Paralelisht me këtë, u sigurua ndihmë teknike nga jashtë për përmirësimin e proceseve afariste tani më të vendosura në Agjencinë për Supervision për Sigurim Pensional me Financim Kapital, kurse në Fondin për Sigurim Pensional dhe Invalidor në rrjedhë e sipër është furnizimi i softuerit për zgjidhjen e kërkesave pensionale dhe pagesës së pensioneve, si dhe furnizimi i pajisjes së sistemit për siguri, me çka në tërësi do të rrumbullakohet sistemi i vendosur i amortizuar i proceseve afariste në Fond.

Po ashtu, janë zhvilluar edhe aktivitete për dizajn dhe përgatitje të shtyllës së tretë – sigurimit pensional me financim vullnetar, me çka u përgatit dizajni i shtyllës së tretë, kurse në rrjedhë e sipër është furnizimi i softuerit për MAPAS për supervision për sigurimin pensional vullnetar, si dhe mirëmbajtja e softuerit ekzistues për sigurimin e obliguar pensional.

Për qëllimet e reformës në sistemin e mbrojtjes sociale u përgatitën propozim-versione të reja të Ligjit për Mbrojtje Sociale dhe Ligjit për mbrojtjen e fëmijëve. Me ndihmë teknike nga jashtë janë realizuar aktivitete për përmirësimin e menaxhmentit financiar të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, posaçërisht në pjesën e pagesës së kompensimeve në të holla si dhe definimi i proceseve afariste për zhvillimin e softuerit për menaxhment financiar, monitorim dhe informim statistikor për nevojat e Qendrave për Punë Sociale dhe Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale.

Për Qendrat për punë sociale është furnizuar dhe instaluar pajisja e re kompjuterike, kurse në rrjedhë e sipër është furnizimi i sistemit informativ të posaçëm për të hollat e gatshme, me të cilin për herë të parë do të vendoset aplikacion i unifikuar për të gjitha beneficionet sociale në të gjitha Qendrat e punëve sociale dhe lidhjes së tyre në rrjet me Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale.

76

Koordinim në realizimin e Projektit për implementimin e mbrojtjes sociale (SPIL) të Bankës Botërore

Projektet

Përgatitja dhe dizajni i Projektit për trensferet e kushtëzuara në të holla (SST)

Projekti për transferet e kushtëzuara në të holla (TKH) pritet që të fillojë të implementohet prej muajit shtator të vitit 2009. Në funksion të përgatitjes së këtij projekti është miratuar grandi japonez, me të cilin janë financuar aktivitete për definimin e programeve që do të realizohen në kuadër të këtij projekti, dizajni i tyre detal, vlerësimi social dhe ekonomik, zhvillimi i planeve për implementimin e projektit, ndihma teknike, pajisja dhe ngjashëm.

Në bazë të vendimit të sjellë nga ana e Këshillit të Ministrave për implementimin e këtij projekti në realizimin e deritanishëm të grandit të fituar u detalizuan aktivitetet e konsultuesve të angazhuar të vendit dhe të huaj për përgatitjen e TKH-së në drejtim të hartimit të propozim programeve për sigurimin e stimulit financiar për para dhe pas kujdesit të fëmijëve, dhe stimulit financiar për fëmijët e shfrytëzuesve të ndihmës sociale për ndjekjen e rregullt të shkollës së mesme.

Në rrjedhë e sipër është përgatitja e dizajnit të këtij projekti që pritet t’i paraqitet Bordit të Drejtorëve të Bankës Botërore në qershor të vitit 2009.

Gjatë vitit 2008, në kuadër të Sektorit për integrim evropian, janë realizuar aktivitete në pjesën e koordinimit dhe përkrahjes së implementimit të bashkëpunimit bilateral ndërmjet Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale dhe të ministrive nga shtetet tjera evropiane. Në këtë periudhë janë realizuar aktivitete në kuadër të bashkëpunimit me Republikën e Francës, në pjesën e funksionimit të strukturave për implementimin e programeve dhe projekteve të (ko)financuara nga ana e fondeve evropiane.

Gjatë dhjetorit të vitit 2008 u realizua misioni i ekspertit të Republikës së Francës nga sfera e Fondit Social Evropian. Në kuadër të këtij misioni, përfaqësues të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale u njohën më afër me përvojat franceze në pjesën e përgatitjes së projekteve dhe implementimit të tyre, përcjellja dhe kontrollimi, me theks të veçantë projekteve nga sfera e inkluzionit social.

Në rrjedhë e sipër është nënshkrimi i programit të ri me Republikën e Francës për periudhën vjetore 2009-2011, program ky që do të koncentrohet më shumë në shkëmbimin e përvojave dhe praktikave më të mira sa i përket shfrytëzimit të Fondeve IPA nga BE-ja, si dhe ofrimin e ndihmës gjatë transponimit të legjislacionit të BE-së në legjislacionin nacional në sferën e sigurisë dhe shëndetit gjatë punës.

Në kuadër të bashkëpunimit të vendosur bilateral me Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale të Republikës së Bullgarisë gjatë vitit 2008 janë realizuar aktivitete përmes të cilave u shkëmbyen përvoja nga sfera e sigurimit pensional dhe invalidor.

Po ashtu, nëpërmjet këtij bashkëpunimi u mundësua shkëmbimi i përvojave të drejtuara rreth identifikimit dhe promovimit të politikave efektive në sferën e mbrojtjes sociale dhe inkluzionit social dhe përvojës praktike të Republikës së Bullgarisë në përgatitjen e dokumentit “Memorandumi i përbashkët për mirëkuptim” që paraqet kornizë politike të koordinimit të vendosur nga Këshilli Evropian i BE-së në vitin 2000 të vendeve anëtare të BE-së.

77

Bashkëpunimi bilateral

Në kuadër të Programit për bashkëpunim ndërmjet Qeverisë së Republikës së Maqedonisë dhe Qeverisë së Republikës së Sllovenisë, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ka parashikuar realizimin e tri aktiviteteve, edhe atë në këto sfera: lëvizjen e lirë të punëtorëve, punësimit dhe politikës sociale, liri, drejtësi dhe siguri. Si pjesë e këtyre aktiviteteve planifikohet shkëmbimi i përvojave për funksionimin e Qendrës për pranim të azilkërkuesve në Maqedoni

dhe ndihmë të Ministrisë në përgatitjen e Strategjisë për Migrim, si dhe shkëmbim të përvojave sa i përket funksionimit efikas të strukturës operative në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale për menaxhim me instrumentin e ndihmës - IPA.

78

INSPEKTORATI SHTETËROR I PUNËS

Inspektorati Shtetëror i Punës, si organ në përbërje të Ministrisë, është i ndarë në tre sektorë: Sektori për marrëdhënie pune, Sektori për siguri dhe shëndet gjatë punës dhe Sektori për veprimtari normative për siguri dhe shëndet gjatë punës. Në 30 njësitë rajonale në territorin e Republikës së Maqedonisë janë 93 inspektorë të punës, prej të cilëve 61 nga sfera e marrëdhënieve të punës dhe 32 nga sfera e sigurisë dhe shëndetit gjatë punës.

Inspektorati Shtetëror i Punës bën kontrollin e ligjeve: Ligjit për marrëdhënie pune, Ligjit për siguri dhe shëndet gjatë punës, Ligjit për inspekcionin e punës, Ligjit për nëpunës shtetëror, Ligjit për punësim dhe sigurim në rast të papunësisë. Ligjit për agjencitë për punësime të përkohshme, Ligjit për punësim të të huajve, Ligjit për vullnetarë, Ligjit për punësim të personave invalidë, ligjeve nga sfera e arsimit, Ligjit për tregti, Ligjit për mbrojtje nga duhani, Marrëveshjeve kolektive, Marrëveshjeve për punësim, akteve tjera nënligjore nga sfera e sigurisë dhe shëndetit në punë dhe të dispozitave tjera.

Në sferën e marrëdhënieve të punës gjatë vitit 2008 janë kryer gjithsej 38.741 mbikëqyrje inspektive.

VitiMbikëqyrje gjithsej

Mbikëqyrje të

rregullta

Mbikëqyrje kontrollues

e

Procedim pas kërkesave me shkrim të palëve për

mbrojtjen e të drejtës nga marrëdhënia e punës

Kërkesa për ngritjen e

procedurës për kundërvajtje

Fletëparaqitjet e

parashtruara penale

2008 38 741 33 917 4824 1639 5.745 0

Tabela nr. 24 Mbikëqyrjet e kryera nga sfera e marrëdhënieve të punës, fletëparaqitjet e ngritura për kundërvajtje dhe fletëparaqitjet e parashtruara penale për vitin 2008

Viti

Kërkesa me

shkrim gjithsej

Themelim të marrëdhëniev

e të punës

Ndërprerje e marrëdhëniev

e të punës

Orari i punës, pushimet, mungesat

Pagat, kompensime

t dhe kontributet

Tepricë teknologjike

Të tjera

2008 1639 378 439 114 290 41 377

Tabela nr. 25 Kërkesat me shkrim të palëve për mbrojtjen e të drejtës nga marrëdhënia e punës për vitin 2008

Mbikëqyrjet e rregullta

Mbikëqyrje në sferën e

tregtisë

Në sferën e hotelerisë

Në industrinë

e përpunimit

Shëndetësi dhe punë sociale

Ndërtimtari

Arsim Bujqës

iSfera tjera

33 917 19 477 5308 4207 644 857 290 226 2908

Tabela nr. 26 Mbikëqyrjet e kryera të rregullta sipas veprimtarisë në vitin 2008

Gjatë kryerjes së mbikëqyrjes inspektive në vitin 2008, në punë janë zbuluar 15626 persona, të cilët nuk kishin rregulluar marrëdhënie të punës, në pajtim me dispozitat ligjore. Gjatë sjelljes së vendimeve për ndalesë për punë të punëdhënësit, janë punësuar 12.773 persona.

79

Mbikëqyrjet inspektive nga sfera e marrëdhënieve të punës:

Gjatë vitit 2008 Inspektorati ka punuar në ndërrimin e parë, kurse në periudha të caktuara edhe në ndërrimin e dytë dhe të tretë. Vlen të përmenden edhe aksionet (kontrollet) grupore që Inspektorati i ka kryer në territorin e Republikës.

Gjatë vitit 2008 inspektorët e punës nga sfera e sigurisë dhe shëndetit gjatë punës kanë kryer gjithsej 14924 mbikëqyrje inspektive të punëdhënësit nga të gjitha veprimtaritë.

Mbikëqyrje inspektive gjithsej Mbikëqyrje të rregullta Mbikëqyrje kontrolluese

14 924 12 180 2744

Tabela nr 27 Mbikëqyrjet e kryera nga sfera e sigurisë dhe shëndetit në punë për vitin 2008

Inspektorët e punës në vitin 2008 kanë proceduar për 285 kërkesa të palëve për mbrojtjen e të drejtës së tyre nga sfera e sigurisë dhe shëndetit gjatë punës.

Gjatë vitit 2008 inspektorët e punës nga sfera e sigurisë dhe shëndetit gjatë punës kanë sjellë 4926 vendime për mënjanimin e parregullsive të konstatuara në afate të caktuara, dhe gjatë kësaj janë konstatuar 19.571 parregullsi. Në vitin 2008 janë mënjanuar gjithsej 13.717 mangësi, derisa të tjerat janë në mënjanim e sipër.

Mangësitë e konstatuara Numri

Kontrollet e obliguara mjekësore të punëtorëve 3273

Obligimi i punëdhënësit për kryerjen e trajnimit të punëtorëve për dhënien e ndihmës së parë dhe sigurimin e pajisjes për ndihmën e parë 2431

Ndërmarrja e masave për mënjanimin e rreziqeve nga zjarri dhe eksplozioni 2254

Trajnim i punëtorëve nga sfera e sigurisë dhe shëndetit gjatë punës 1949

Mangësi nga sfera e instalimeve elektrike 1748

Mangësi nga sfera e pajisjes personale për mbrojtje 1713

Të tjera 6203

Tabela nr. 28 Pasqyrë rreth numrit më të madh të mangësive të konstatuara

А. Lëndimet e rënda gjatë punës

Në vitin 2008 janë bërë qasje dhe janë konstatuar 315 lëndime më të rënda në punë, që kanë shkaktuar paaftësi për punë më shumë se 3 ditë të punëtorit.

Sfera Numri i lëndimeve në punë

Industria e përpunimit 155

80

Mbikëqyrjet inspektive nga sfera e sigurisë dhe shëndetit në punë

Lëndimet gjatë punës

Komunikacion, transport dhe lidhje 27

Ndërtimtari 24

Shëndetësi 17

Tregti dhe riparim të pajisjeve 14

Hotele dhe restorante 12

Veprimtari tjera 66

Tabela nr. 29 Lëndimet në punë gjatë vitit 2008

B. Lëndimet kolektive

Gjatë vitit 2008 kanë ndodhur 5 lëndime kolektive në punë, prej të cilave 2 në ndërtimtari, 2 në sferën e komunikacionit dhe 1 në sferën e industrisë së përpunimit.

C. Lëndime të rënda me pasoja fatale

Inspektorati Shtetëror i Punës gjatë vitit 2008 ka bërë qasje në vet vendin e ngjarjes në 12 raste për lëndime të rënda në punë me pasojë vdekjeje, prej të cilëve 4 në ndërtimtari, 3 në industrinë e përpunimit,dhe nga 1 në industrinë e bujqësisë dhe pylltarisë, furnizimit me energji elektrike, gaz, dhe ujë, komunikacion dhe lidhje dhe shërbime tjera komunale, kulturore të përgjithshme dhe personale.

Në numrin e përgjithshëm të lëndimeve me pasojë vdekjeje janë futur edhe dy lëndimet e rënda kolektive me 2 raste me pasoja vdekjeje.

C. Ndalesa për punë

Gjatë vitit 2008 inspektorët e punës kanë sjellë gjithsej 96 vendime për ndalesë në punë. Ndalesat më të mëdha janë sjellë në industrinë e përpunimit, ndërtimtari, tregti dhe riparim të pajisjeve, hotele dhe restorante etj.

Ç. Masat ndëshkuese

Për shkak të mosrespektimit të dispozitave ligjore, në vitin 2008 inspektorët e punës kanë parashtruar 434 kërkesa për ngritjen e procedurës për kundërvajtje kundër subjekteve juridike dhe personave përgjegjës në këto subjekte juridike.

Numri më i madh i kërkesave të parashtruara për procedurë për kundërvajtje janë në sferën e industrisë së përpunimit – 190, tregtisë dhe riparimit të pajisjeve – 142, ndërtimtari – 71, kurse të tjerat janë në veprimtaritë tjera.

Po ashtu janë parashtruar edhe 14 fletëparaqitje penale për lëndimet e rënda dhe për ato me pasojë vdekjeje në këto veprimtari: industrinë e përpunimit, ndërtimtari, nxjerrjen e mineraleve dhe gurit, furnizimit me energji elektrike, gaz dhe ujë dhe komunikacion dhe lidhje.

81

Veprimtaria normative

Në pajtim me Ligjin për siguri dhe shëndet gjatë punës, janë sjellë këto akte nënligjore:

Rregullorja për kushtet e punëtorëve, organizimi, kushtet teknike dhe të tjera që duhet t’i plotësojë personi juridik apo fizik për kryerjen e punëve profesionale dhe

Rregullorja për mënyrën e përgatitjes së deklaratës për siguri, përmbajtja e saj, si dhe të dhënat mbi të cilat duhet të bazohet vlerësimi i rrezikut.

Rregullorja për siguri dhe shëndet gjatë punës së punëtorëve që janë të ballafaquar me rrezik nga zhurma Rregullorja për siguri dhe shëndet gjatë punës së punëtorëve që janë të ballafaquar me rrezik nga

vibracionet mekanike Rregullorja për kërkesat minimale për siguri dhe shëndet gjatë punës në objektet për ndërtim të

përkohshëm dhe ato mobile. Rregullorja për kërkesat minimale për siguri dhe shëndet të punëtorëve në hapësirën për punë.

82

MBROTJA E LUFTËTARËVE DHE INVALIDËVE

Drejtoria për Çështje të Luftëtarëve dhe Invalidëve të Luftës gjatë vitit 2008 ka punuar në sigurimin dhe realizimin e të drejtave të luftëtarëve, invalidëve të luftës, të pjesëtarëve të forcave të sigurisë të Maqedonisë, anëtarëve të familjeve të tyre dhe të familjeve të luftëtarëve të rënë.

Për realizimin e këtyre të drejtave, në shkallë të parë vendos Drejtoria, kurse në shkallë të dytë Ministria e Punës dhe e Politikës Sociale. Në procedurë marrin pjesë edhe komisionet e mjekëve të cilët japin vlerësimin edhe mendimin e tyre për shkallën e dëmtimit të organizmit të kërkuesit, për realizimin e të drejtave përkatëse.

Shkaktimi i invaliditetit

Gjithsej Grupet e invaliditetit

I II III IV V VI VII VIII IX X

LNÇ 374 0 4 8 15 29 34 56 52 66 110

NODEM 286 3 11 7 22 18 20 28 32 60 85

Robëri 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

R. e Sllovenisë

108 2 2 2 7 10 9 10 14 23 29R. e Kroacisë, R. e B e H

Ish – APJ 1331 19 20 19 79 163 402 102 117 235 175

АRM 337 2 2 0 5 24 106 21 32 87 58

Sipas nenit 11 të Ligjit

159 2 0 2 4 5 13 25 39 42 27

Të tjera 5 1 0 0 0 1 2 0 0 1 0

Forcat e sigurisë - ARM

175 2 4 1 5 11 22 26 28 63 13

Forcat e sigurisë – MPB

196 0 1 0 3 5 27 29 40 74 17

Gjithsej: 2971 31 44 39 140 266 635 297 354 651 514

Tabela nr.30 Numri i invalidëve sipas grupit të invaliditetit për vitin 2008

Baza për invaliditetin

familjar

Shfrytëzues gjithsej

Shoqërues gjithsej

Invaliditeti familjar Invaliditeti i rritur familjar

Shfrytëzues Shoqërues

Sipas

nenit 31

Sipas

nenit 32

Shfrytëzues gjithsej

Shoqërues

LNÇ 921 62 921 62 0 0 0 0

NODEM 43 2 43 2 0 0 0 0

Robëri 48 2 48 2 0 0 0 0

R. e Sllovenisë

50 32 48 32 2 0 2 0

83

R. e Kroacisë, R. e B e H

Ish – APJ 76 23 76 23 0 0 0 0

АRM 48 54 48 54 0 0 0 0

Sipas nenit 11 të Ligjit

20 26 20 26 0 0 0 0

Të tjera 0 0 0 0 0 0 0 0

Forcat e sigurisë - ARM

73 67 73 67 0 0 0 0

Forcat e sigurisë – MPB

57 56 57 56 0 0 0 0

Gjithsej: 1336 324 1334 324 2 0 2 0

Tabela nr. 31 Numri i shfrytëzuesve të invaliditetit familjar për vitin 2008

Shtesën për kujdes dhe ndihmë nga ana e personit tjetër për vitin 2008 e kanë shfrytëzuar 114 shfrytëzues, derisa të drejtën për shtesë për ortopedi e kanë shfrytëzuar 194 shfrytëzues.

Shtesën për invaliditet për vitin 2008 e kanë shfrytëzuar 584 shfrytëzues.

Të drejtën e shtesës për fëmijë dhe shtesës së posaçme për fëmijë në vitin 2008 e kanë shfrytëzuar 214 shfrytëzues, kurse shtesa është paguar për 396 fëmijë.

Gjatë vitit 2008 të drejtën e vendosjes në ent e kanë shfrytëzuar 10 shfrytëzues, derisa mjekimin në banja e kanë shfrytëzuar 90 invalidë të luftës.

Cilësia e shfrytëzuesve

Sigurimi materialKompensim për përkujdesje dhe

ndihmë Ndihma e njëhershme në të

holla Shuma e plotë

Shuma e zvogëluar

Gjithsej Shuma e

plotë Shuma e zvogëluar

Gjithsej

Luftëtar i vitit 1941

2 2 4 0 0 0 0

Luftëtar i vitit 1942 1 2 3 0 0 0 0

Luftëtar i vitit 1943 10 14 24 0 0 0 1

Luftëtar i vitit 1944 110 120 230 13 1 14 1

Luftëtar i vitit 1945 51 34 85 2 1 3 2

NODEM 1 2 3 0 0 0 0

84

Të tjera 0 0 0 0 0 0 0

Bashkëshorti 420 226 646 28 7 35 8

Fëmijë 13 4 17 3 0 3 1

GJITHSEJ: 608 404 1012 46 9 55 13

Tabela nr 32 Numri i shfrytëzuesve që marrin kompensim gjatë kohës së rehabilitimit profesional dhe numri i shfrytëzuesve që janë të vendosur në ente për vitin 2008

Të drejtën për sigurim shëndetësor në vitin 2008 e kanë shfrytëzuar gjithsej 1865 shfrytëzues, prej të cilëve 787 invalidë të luftës dhe shfrytëzues të invaliditetit civil dhe 1078 shfrytëzues të sigurimit material.

Për të drejtat e invalidëve të luftës dhe shfrytëzuesve të invaliditetit familjar për periudhën prej 01.01.2008 deri më 31.12.2008 janë paguar mjete në lartësi prej 360.412.250.00 denarë.

Për të drejtat e bartësve të dekoratave të partizanëve 1941, të luftëtarëve spanjoll dhe heronjve të popullit në vitin 2008 janë paguar gjithsej 1.921.127.00 denarë.

Për të drejtat e shfrytëzuesve të sigurimit material për vitin 2008 janë paguar gjithsej 59.163.411.00 denarë.

Lloji i pagesës Shuma

Sigurimi material 56.501.448,00

Kompensimi për përkujdesje dhe ndihmë 2.406.134,00

Ndihma e njëhershme në të holla 255.829,00

GJITHSEJ 59.163.411,00

Tabela nr 33 Mjetet e paguara për shfrytëzuesit për sigurim material për vitin 2008

Për të drejtat e invalidëve të luftës dhe shfrytëzuesve të invaliditetit familjar për vitin 2008 janë paguar 360.412.250.00 denarë.

Drejtoria për Çështje të Luftëtarëve dhe Invalidëve të Luftës gjatë vitit 2008 ka lidhur marrëveshje për kurim klimatik dhe në banja për invalidët e luftës me këto qendra në Republikë:

1. Shoqëria për medicinë fizikale dhe rehabilitim të specializuar medicinal “Banja e Katllanovës”. SHPK Katllanovë

2. Enti Shëndetësor SHA “Mbreti Samuil” Bansko – Strumicë;

3. Enti Shëndetësor – mjekimi natyral “Negorska Banja” SHA f. Negorc – Gjevgjeli. Në hotelet “Ilinden” dhe “Bozhur”

4. Shoqëria për turizëm dhe rehabilitim trupor SHA Banjat e Dibrës – Capa, Dibër

5. Enti për parandalim, mjekim dhe rehabilitim të sëmundjeve kronike respiratore dhe alergjike – Oteshevë.

85

Marrëveshje për kurim klimatik dhe në banjë

6. ESHP Enti për parandalim, mjekim dhe rehabilitim të sëmundjeve kardiovaskulare – Ohër

Pritet që në periudhën e ardhshme marrëveshje të lidhet edhe me hotel “Montana” – Krushevë.

Për realizimin e kësaj të drejte të invalidëve të luftës, nevojitet që dokumentacioni medicinal i invalidëve të luftës të mos jetë më i vjetër se gjashtë muaj dhe është obligues mendimi i mjekut specialist për diagnozë për të cilën kërkohet kurim në banjë, në të cilin mendim do të ketë rekomandim për nevojën e kurimit në banjë. Nëse bëhet fjalë për invalidë të luftës të viteve më parë, përpos mendimit të mjekut specialist, duhet të parashtrohet edhe mendimi i mjekut internist, i cili do të japë mendimin e tij lidhur me kurimin në banjë të invalidit të luftës.

INFORMACIONE TË DOBISHME

86

Personat e autorizuar për procedim të parashtresave dhe propozimeve 

Në pajtim me Ligjin për procedim të parashtresave dhe propozimeve (Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 82/2008), në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale, respektivisht në Sektorin për punë juridike, normative, të përbashkëta dhe të përgjithshme është formuar Njësia për procedime dhe propozime. Për implementimin e dispozitave të ligjit, ju informojmë se janë caktuar persona të autorizuar për procedim të parashtresave dhe propozimeve në kuadër të organit për kompetencat e përcaktuara me ligje, edhe atë:

Lena Niçevska, Udhëheqëse e Sektorit Tel.: 02/ 3 106 216

e-mail: [email protected]

Vesna Dimitrova, Bashkëpunëtore e re

Tel.: 02/ 3 106 221

e-mail: [email protected]

Komisionet

Në kuadër të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale janë formuar tri komisione për kundërvajtje, të ndarë në 3 rajone. Komisionet vendosin për shkeljet e përcaktuara në Ligjin për marrëdhënie pune dhe shqiptojnë sanksione. Komisionet i përfshijnë këto rajone:

Rajoni 1 (Shkup, Veles, Kavadarci dhe Negotinë); Rajoni 2 (Gjevgjeli, Kumanovë, Probishtip, Shtip, Berovë, Vallandovë, Vinicë, Kratovë, Kriva

Pallankë, Radovish, Shën Nikollë, Koçani, Dellçevë dhe Strumicë) dhe Rajoni 3 ( Tetovë, Gostivar, Kërçovë, Dibër, Strugë, Ohër, Resnje, Manastir, Prilep, Makedonski

Brod, Demir Hisar dhe Krushevë).

Në pajtim me Ligjin për marrëdhënie pune, është formuar Komisioni për ndërmjetësim, komision ky që lidhë Marrëveshje për pajtim me ndërmjetësim, në të cilën konstatohet pajtimi i të dyja palëve (kryerësit të shkeljes dhe Inspektoratit Shtetëror të Punës), si dhe i përcakton obligimet e kryerësit të shkeljes.

Nga aspekti i Ligjit për siguri dhe shëndet gjatë punës, Ligjit për kundërvajtje apo ligj tjetër, është formuar Komisioni për kundërvajtje, që vendos për shkeljet dhe shqipton sanksione kundërvajtëse, të përcaktuar me ligjet e lartpërmendura.

Njëherësh, Ministria e Punës dhe e Politikës Sociale e caktoi Sofia Spasovskën, ndihmëse udhëheqëse e Sektorit për mbrojtje sociale, për përgjegjëse që do të procedojë ankesat e Avokatit të Popullit të Republikës së Maqedonisë.

Komisioni kundërvajtës

Komisioni kundërvajtës

Komisioni kundërvajtës

Komisioni për ndërmjetësim

Komisioni kundërvajtës

87

Rajoni 1 Rajoni 2 Rajoni 3

Kryetare Sofia Spasovka Tel.: 3106-660

Dijana Dimkovska Теl:3223-832

Vesna Dimitrovska Tel.: 3106-221

Eleonora Jovanoviq

Tel.: 3106-659

Katerina Karakoleva Tel.: 3106-221

CALL Qendra për paraqitjen e korrupsionit

Për luftë kundër korrupsionit, Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ka vendosur numrin e telefonit 15133 në të cilin numër qytetarët mund të paraqesin korrupsion apo veprim joligjor të punonjësve në Ministri.

Në këtë numër të telefonit kryhet pranimi dhe evidentimi i thirrjeve telefonike nga qytetarët – shfrytëzues të shërbimeve për punë që janë në kompetencë të Ministrisë.

Programi i ditëve jo punë për vitin 2009

88

Në pajtim me Ligjin për festat e Republikës së Maqedonisë (Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 21/98 dhe 18/07)në vitin 2009 ditët që nuk punohen janë:

Për të gjithë qytetarët e RM-së, ditë jo pune janë këto festa shtetërore dhe festa të Republikës së Maqedonisë:

1 Janari (e enjte), Viti i Ri. 7 Janari ( e mërkurë), dita e parë e Kërshëndellave.

20 Prill ( e hënë), dita e dytë e Pashkëve.

1 Maj ( e premte), Dita e Punës.

24 Maj  (e diel), „Shën Kirili dhe Metodi”, respektivisht 25 Maji (e hënë) është ditë jo pune. 

2 Gushti (e diel), Dita e Republikës, respektivisht 3 gushti (e hënë) është ditë jo pune.  

8 Shtatori (e martë), Dita e Pavarësisë.

20 Shtatori (e diel) Festa e Fitër Bajramit, Dita e parë e Fitër Bajramit, respektivisht 21 Shtatori ( e hënë) është ditë jo pune.

11 Tetori (e diel), Dita e Kryengritjes Popullore, respektivisht 12 Tetori (e hënë) është ditë jo pune.

23 Tetori (e premte), Dita e Luftës Revolucionare të Maqedonisë.

8 Dhjetori (e martë), “Shën Klimenti i Ohrit”.

***Nëse festat shtetërore dhe festat e RM-së bien ditën e diel, dita në vijim konsiderohet si ditë jo pune.

Për qytetarët e besimit ortodoks 6 Janari (e martë), Buzmi, një ditë para Kërshëndellave  19 Janari ( e hënë), Ujërat e Bekuar 17 Prilli (e premte), E premtja e Madhe, e premtja para Pashkëve 5 Qershori, Dita e Shpirtrave të Bekuar, 28 Gushti (e premte), Dita e Shën Mërisë, Zonjës së Bekuar

Për qytetarët e besimit katolik 13 Prilli (e hënë), Pashkët, Dita e dytë e Pashkëve 1 Nëntori (e diel), Festa e Shenjtorëve 25 Dhjetori (e premte), dita e parë e Kërshëndellave

Për qytetarët e besimit mysliman

27 Nëntori (e premte), Kurban Bajrami, Dita e parë e Kurban Bajramit Për qytetarët pjesëtarë të bashkësisë shqiptare në RM

22 Nëntori (e diel, Dita e Alfabetit ShqipPër qytetarët pjesëtarë të bashkësisë serbe në RM

27 janari (e martë), Shën Sava Свети Сава Për qytetarët pjesëtarë të bashkësisë rome në RM

8 Prilli (e mërkurë), Dita Ndërkombëtare e Romëve   Për qytetarët pjesëtarë të bashkësisë vllahe në RM 23 Maj ( e shtunë), Dita Nacionale Vllahe  Për qytetarët pjesëtarë të bashkësisë hebraike në RM

28 Shtatori (e hënë), Jo Kipuri, Dita e parë e Jom Kipurit   Për qytetarët pjesëtarë të bashkësisë boshnjake në RM

28 Shtatori (e hënë), Dita Ndërkombëtare e Boshnjakëve  Për qytetarët pjesëtarë të bashkësisë turke në RM

21 Dhjetori (e hënë), Dita e Arsimit të Gjuhës Turke

89

Aneksi 1

ORGANIZATAT SINDIKALE NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË

të regjistruar në Regjistrin e organizatave sindikaliste

Data e regjistrimit në Regjistër

1 Sindikata e Metalistëve, Energjetikëve dhe Xehetarëve të Maqedonisë 08.02 1994

2 Sindikata e Punëtorëve të Pylltarisë dhe Industrisë së Drurit të Maqedonisë 22.02.1994

3 Sindikata e punëtorëve të kompleksit agroindustrial të RM “Agrosindikat” 22.02.1994

4 Sindikata e Ndërtimtarisë, Industrisë për Materiale Ndërtimore dhe Projektim e RM 28.02.1994

5 Sindikata e Pavarur e Shëndetësisë, Farmacisë dhe Mbrojtjes Sociale e RM 28.02.1994

6 Sindikata e Veprimtarisë Grafike, Informative, Filmike dhe Botuese e RM 28.02.1994

7 Lidhja e Sindikatave të Maqedonisë 28.02.1994

8 Sindikata e Punëtorëve të Tregtisë në Maqedoni 28.02.1994

9 Sindikata e Punëtorëve nga Industria e Tekstilit, Lëkurës dhe Këpucëtarisë në Maqedoni 28.02.1994

10 Unioni i Sindikatave të Pavarura dhe Autonome të Maqedonisë (USPAM) 07.03 1994

11 Sindikata e Punëtorëve të Komunikacionit dhe Lidhjes në Maqedoni 30.03.1994

12 Sindikata e Organizatave të Punëtorëve të Administratës, Jurisprudencës dhe Komunave 28.09.1994

13 Sindikata e Punëtorëve nga Industria Kimike dhe e Jometaleve të Maqedonisë 30.09.1994

14 Sindikata e Punëtorëve të Organizatave Financiare të Maqedonisë 05.11.1994

15 Sindikata e Pavarur e Arsimit, Shkencës dhe Kulturës në Maqedoni 07.11.1994

16 Sindikata e Pavarur e Punëtorëve të MPB-së të Maqedonisë (Sindikata Policore e Maqedonisë) 28.12.1994

17 Sindikata e Punëtorëve nga Hoteleria, Ekonomia Komunale dhe Zejtaria e Maqedonisë 10.05.1996

18 Asociacioni i Sindikatave të Maqedonisë 15.01.1998

19 Sindikata e Pavarur e Punonjësve të Mbrojtjes të Maqedonisë 12.01.1998

20 Sindikata e Pavarur e Punëtorëve të EEM të Maqedonisë 04.05.1998

21 Sindikata e Punëtorëve të Telekomunikacioneve të Maqedonisë 16.09.1998

22 Koalicioni i Sindikatave të Pavarura të Maqedonisë 25.01.2000

90

23 Federata e Sindikatave të Pavarura të Komunikacionit të Maqedonisë 20.08.2001

24Sindikata e Pavarur e Punëtorëve në Qendrën e Klinikave Shkup dhe punonjësve tjerë shëndetësorë në organizatat dhe entet tjera shëndetësore në Republikën e Maqedonisë

12.12.2001

25 Federata e Sindikatave të Pavarura të Ndërtimtarisë në Maqedoni 31.05.2002

26 Sindikata e Shërbimit Diplomatik të Maqedonisë 15.07.2002

27 Federata e Sindikatave të Pavarura për industri në Maqedoni 04.07.2003

28 Asociacioni i Transportuesve të Maqedonisë “Makamtrans” 16.07.2003

29 Lidhja e Sindikatave Muzikore të Maqedonisë 27.04.2004

30 Konfederata e Organizatave Sindikaliste të Maqedonisë 29.09.2004

31 Asociacioni i Sindikatave të Pavarura të personelit të hekurudhave në RM “Zhelezniçari” – Shkup 17.12.2004

32 Sindikata e Veprimtarive Financiare të Maqedonisë 18.04.2005

33 Sindikata e Pavarur e taksi shërbimeve të Maqedonisë 08.11.2005

34 Sindikata e Pavarur e Vozitësve të NPK Shkup 16.11.2005

35 Konfederata e Sindikatave të Lira në Maqedoni 23.03.2006

36 Sindikata Multietnike e Arsimit në Maqedoni 11.04.2006

37 Federata e Sindikatave për Transport dhe Lidhje 25.09.2006

38 Sindikata e Artistëve Muzikorë të Republikës së Maqedonisë 01.03.2007

39 Sindikata e Bujqve të Republikës së Maqedonisë 05.03.2007

40Sindikata e Pavarur e Punëtorëve të Energjetikës, Xehetarisë dhe Industrisë në Republikën e Maqedonisë 21.05.2007

41 Sindikata e Mjekëve pranë Klinikës së Manastirit 09.07.2007

42 Sindikata për Hoteleri dhe Turizëm e Republikës së Maqedonisë 29.10.2007

43 Sindikata e Pavarur e Punonjësve të Vetëqeverisjes Lokale në Republikën e Maqedonisë 25.03.2008

44 Sindikata e Punonjësve të Administratës Shtetërore 27.05.2008

91

Aneksi 2

Lista e agjencive të regjistruara për punësime të përkohshme

1. Agjencia për punësime të përkohshme “PARTNER” 2. Agjencia për punësime të përkohshme "PROSPEKT"3. Agjencia për punësime të përkohshme "AKSIOS-VARDAR "4. Agjencia për punësime të përkohshme "NEKSTLEVEL"5. Agjencia për punësime të përkohshme "V"6. Agjencia për punësime të përkohshme "DEKRA" 7. Agjencia për punësime të përkohshme "FIA AGENCIA"8. Agjencia për punësime të përkohshme "HEMA KONSALTING"9. Agjencia për punësime të përkohshme "VRABOTUVANJE LIZING"10. Agjencia për punësime të përkohshme "TANKES -M"11. Agjencia për punësime të përkohshme "DEPOV"12. Agjencia për punësime të përkohshme "KONTAKT BIZNIS"13. Agjencia për punësime të përkohshme "MLADINEC”14. Agjencia për punësime të përkohshme "EKZEKUTIV SRÇLIZING"15. Agjencia për punësime të përkohshme "VIRGINA-2"16. Agjencia për punësime të përkohshme "ZETA"17. Agjencia për punësime të përkohshme "REALNOST – 06 PRILEP"18 Agjencia për punësime të përkohshme "SPID"19. Agjencia për punësime të përkohshme "XHOB"20. Agjencia për punësime të përkohshme " ТRENKVALDER SHKUP”21. Agjencia për punësime të përkohshme "ММ"22. Agjencia për punësime të përkohshme "МOTIVI" 23. Agjencia për punësime të përkohshme "LABOR" 24. Agjencia për punësime të përkohshme "GROSH"25. Agjencia për punësime të përkohshme "AGJENCIA PËR PUNËSIM – DOVERBA”

92

Aneksi 3

Shoqatat e qytetarëve që janë regjistruar në Regjistrin e shoqatave të qytetarëve nga sfera e mbrojtjes sociale

1. Ambasada e Parë e Fëmijëve “Megjashi” – Shkup 2. Përkujdesja e grave dhe fëmijëve viktima të dhunës në familje “Shelter Qendra” – Shkup 3. Lidhja e Organizatave të Gruas, Shkup 4. Shoqata për përkrahjen e fëmijëve dhe familjeve që janë në rrezik “Për fëmijëri të lumtur” – Shkup 5. Qendra Republikane për Përkrahjen e Personave me Pengesa Intelektuale “Porosia” – Shkup 6. Lobi i Femrave dhe aksioni kundër dhunës dhe tregtisë me femra “Porta e hapur”, Shkup 7. Iniciativa Qytetare për Mundësi të barabarta “SEMPER” – Manastir 8. Mbrojtja e të Drejtave të Fëmijëve, Shkup 9. Shoqata për emancipim, solidaritet dhe barazi të grave të RM-së ESE – Shkup 10. Shoqata e Qytetarëve për përkrahjen e personave me psikoza “Mirë se erdhe”, Shkup 11. Qendra e Shprehjes Artistike të Fëmijëve, Muzikoterapise dhe Relaksimit Psiko-Fizik “Xhunxhule” –

Shkup 12. Shoqata e Qytetarëve “Polio plus”, Shkup е13. Organizata e Grave të Qytetit të Shkupit 14. Qendra për ndihmë të personave me hendikep mental – Shën Nikollë 15. Shoqata e punonjësve socialë të Qytetit të Shkupit 16. Mirëbesimi – Kumanovë 17. Shoqata e klubeve të shëruarve nga alkooli në Republikën e Maqedonisë 18. Organizata humanitare, PAQE, Shkup 19. Shoqata e qytetarëve për emancipim, socializim, risocializim dhe ndihmë psiko-sociale dhe të drejtat

e njeriut, Strumicë 20. Shoqata e qytetarëve Iniciativa për përkrahje sociale, Veles 21. Organizata e Grave të komunës Shën Nikollë, Shën Nikollë 22. Parlamenti i Fëmijëve të Maqedonisë, Shkup 23. Shoqata e qytetarëve për përkrahje të personave me nevoja të posaçme, Gjevgjeli 24. Shoqata e personave të verbër të komunës Veles 25. Organizata e Gruas Rome në Maqedoni, DAJA, Kumanovë 26. Shoqata e Qytetarëve “Qendra e krizës – Shpresa”, Shkup 27. Shoqata e Qytetarëve “STILM”, Shkup 28. Porosia NEGOTINO – Negotinë 29. Shoqata e studentëve dhe të rinjve me hendikep – Shkup30. Shoqata humanitare e qytetarëve për ndihmë dhe përkrahje të personave me nevoja të posaçme

“Bravura kooperativa” – Dellçevë31. Shoqata e invalidëve “Shpresa” – Shkup32. Qendra për rehabilitim integral “Vigosti” – Veles33. Qendra Rajonale Hendikep – Prilep;34. Shoqata e invalidëve “Shpresa” – Shkup35. Shoqata multietnike e qytetarëve “Dora e artë” – Tetovë

93

PËRMBAJTJA

Rregullimi organizativ i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale

Dokumente Strategjikë

Konferenca dhe promovime

Takime

Marrëveshjet dhe donacionet

Vizitat

Mbrojtja sociale

Mbikëqyrjet inspektive në zbatimin e ligjeve dhe dispozitave tjera nga sfera e mbrojtjes sociale

Tregu i punës

Sigurimi pensional dhe invalidor

Mbrojtja e fëmijëve

Aktivitete të Sektorit për mundësi të barabarta

Integrimet evropiane

ISHP

Luftëtarët

Informacione të dobishme

94

95