· Web viewKısaca belirtmek gerekirse iklim konforu yönünden en önemli sorunlar nispi nemin ve yağışın yüksek olmasıdır. Bu iki unsur turizm mevsimini kısaltan ve istikrarsızlık

YENİ BİR SPOR DİSİPLİNİ OLARAK YELKEN İLE ORYANTİRİNG ETKİNLİĞİNİN İNCELENMESİ

Doç.Dr. Fatih BEKTAŞ1 Sabiha Kaya2 Fatih Samet ATASOY2 Hamdi ALKAN2

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu1

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü2

ÖZET

Bu çalışmanın amacı, yelken ve oryantiring sporlarını birleştirilerek Dünyada ilk defa

yapılan, yeni bir disiplin olarak Yelken ile Oryantiring etkinliğinin hazırlık, uygulama ve

sonuçları yönünden incelenmesidir. Çalışma, Trabzon, Beşikdüzü Çeşmeönündeki açık

deniz ve liman içinde, Türkiye Oryantiring Federasyonu ile Poyraz Gençlik ve Spor

Kulübü’nün iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum

çalışması (case study) deseni kullanılmıştır. Veriler 23 Eylül 2017 tarihlerinden

düzenlenen Yelken ile Oryantiring yarışmasına katılan sporcu, antrenör ve organizasyon

içinde bulunan parkur planlayıcıları hakemlerden elde edilmiştir. Veriler 4 yelken

sporcusu, 1 antrenör, 1 hakem ve 1 parkur planlayıcısı ile görüşmeler çerçevesinde

gerçekleştirilmiştir Veri toplama aracı olarak görüşme formu yaklaşımı kullanılmıştır.

Verilerin analiz edilmesin de ise betimsel analiz tekniğinden faydalanılmıştır. Yelken ile

Oryantiring disiplinini oluşturmak için açık deniz ve liman içinin Oryantiring’e özel harita

çizimi yapılmıştır. Daha sonra Oryantiring hedeflerinin rüzgârın esiş yönüne göre

konumlandırılması, parkurun güvelik ve zorluk özelliklerinin planlamaları yapılmıştır.

Rüzgârın esiş yönüne göre yapılan parkur planlaması, Yelken ile Oryantiring’in disiplinin

oluşturulmasının ilk adımını oluşturmuştur. Etkinliğin uygulanması aşamasında yelken

sporcularına Oryantiring spor kuralları hakkında bilgilendirme eğitimi verilmiştir. Yapılan

görüşmelerde, Yelken ile Oryantiring sürdürülebilir ve yeni bir spor disiplini olabileceği

konusunda eleştirilerin ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Ayrıca sporcular, antrenör ve

parkur planlayıcısı ile yapılan görüşmelerde, Yelken ile Oryantiring yarışının, optimist ve

lazer yelken sınıfı yarışlarından daha zevkli ve heyecanlı olduğu tespit edilmiştir. Sonuç

olarak Yelken ile Oryantiring Uluslararası Oryantiring Federasyonunun (IOF) kabul ettiği 4

disiplinin (patika, koşu, dağ bisikleti ve kayakla Oryantiring) yanında yeni bir disiplin olarak

denizde yapılması nedeniyle farklı bir bakış açısı kazandıracak olduğu düşünülmektedir.

Dünyada ilk defa Yelken ile Oryantiring yarışları Trabzon’da düzenlenmesi spor turizm

açısında bölgemize bir katma değer sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Spor, Spor Turizmi, Su Sporları, Yelken ile Oryantiring

ABSTRACT

The aim of this study, by combining both sailing and orienteering sports for the first time in

the history, is to examine the effects of sailing orienteering as a new sport discipline in

terms of preparation, implementation and results. The study was carried out in the open

sea and port side of Beşikdüzü/ Çeşmeönü, Trabzon with the cooperation of Turkey

Orienteering Federation and Poyraz Youth and Sports Club. In this study, the case study

design, one of the qualitative research designs, is used. The data was obtained from the

athletes, coaches and track planners and referees who participated in the Sailing and

Orienteering Competition held on September 23, 2017. The data were collected by

interviews with 4 sailing athletes, 1 coach, 1 referee and 1 track planners. For data

collection, interview form approach was used. To analyse the data descriptive analysis

technique was used. In order to create the discipline of sailing orienteering, a special

mapping was made for the open sea and the port. Later on, orienting targets were

positioned according to the direction of the wind, by planning safety and difficulty features.

Planning the course according to the wind direction was the very first step of creating the

discipline of sailing orienteering. In the course of the implementation of the event, sailing

athletes were trained in orienteering rules. Conducted interviews revealed that sailing

orienteering as a new and sustainable sport discipline received constructive criticism. In

addition, interviews with sportsmen, coaches and track planners have found that the

sailing orienteering race is more enjoyable and exciting than the optimist and laser sailing

races. As a conclusion, due to its construction as water sport, the sailing orienteering is

expected to give a different perspective to the International Orienteering Federation (IOF)

different from other accepted four disciplines (path, run, mountain bike and ski

orienteering). As a further consideration, it’s been considered that organizing sailing

orienteering races in Trabzon, for the first time in history, will add more value to the

region’s sport tourism area.

Key Words: Sport, Sport Tourism, Water Sports, Sailing Orienteering

1. GİRİŞ

İnsanlık tarihi içinde doğada yer-yön bulma çabası bireylerin hayatlarını idame

ettirebilmesinde önemli bir etken olmuştur. Zamanla teknolojinin gelişimi ile bulunduğumuz

bölge içinde yer-yön bulma uğraşı ilkel şartlardan ziyade, modern şartlar ile sağlanması, hiç

şüphesiz bireylerin hayatlarını kolaylaştırmıştır. Fakat ilkel şartların sağladığı ortam, spor ile

yeniden üretilmiş ve birçok alanda olduğu gibi, doğada yer-yön bulma temeline dayanan

bedensel aktivite, “Oryantiring” sporu ile kendini yeniden göstermiştir.

Bir spor etkinliği olarak oryantiring katılımcıların/sporcuların bilinmeyen veya az

bildikleri bir alanda, harita ve pusula yardımı ile yönlerini bulup önceden yerleştirilmiş ve

haritaya işaretlenmiş hedefleri bulmaya çalıştıkları bir spordur. Daha basit tanımla

oryantiring, harita yardımıyla bulunacak yerin ve gidilecek yolun bulunmasıdır. (Karaca,

2008; IOF, 2008; Orben, Gawelin ve Nordström, 1981, alıntı: Deniz ve ark, 2012).

Oryantiring, temelde arazi/alan içinde “hedef bulma” çabası içermesi, bireyin sadece

koşarak değil, aynı zamanda farklı ulaşım araçları kullanarak yapabilmesine olanak

sağlamıştır. Nitekim oryantiring, ilk zamanlarda sadece “koşu oryantiringi” olarak

uygulanmasına rağmen, sonrasında birçok farklı disiplin eklenmiş ve kendi içinde; koşu

oryantiringi, bisikletle oryantiring, kayakla oryantiring ve patika oryantiringi olarak 4 farklı

disipline ayrılmıştır. Yapılan yarış türüne göre de; yarışmanın zamanına (gündüz, gece),

çeşidine (kişisel, bayrak, takım), kontrol noktalarının bulma sırasına (Düzenli sıra, serbest

sıra) ve parkur tipine göre (kısa, orta ve uzun mesafe) sınıflandırılır (TOF, 2012). Oryantiring,

Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından tanınmakta, fakat bir olimpik spor olarak

olimpiyat müsabakalarında yer almamaktadır.

Oryantiring, çeşitli spor dallarının ait ekipmanları kullanılması ile kendi yelpazesi gün

geçtikçe çeşitlendirmektedir. Nitekim ulaşım araçları olarak kullanılan “kayak” ve “bisiklet”,

sonraki süreçlerde, olimpik bir spor dalları olarak karşımıza çıkmıştır. Oryantiring, arazi

içinde hedeflere ulaşmayı amaçlayan bir spor olması, diğer spor dallarına ait araç gereçlerin

kullanılmasına olanak sağlamıştır. Aynı zamanda bu araçlar sadece kullanılmakta kalmamış,

oryantiring sporu içinde bir disiplin olarak faaliyete geçirilmiştir (örn: Kayaklı ve dağ bisikletli

oryantiring). Geçmişten günümüze insan yaşamı içinden esinlenerek ortaya çıkan birçok spor

dalı günümüzde mevcuttur. Spor dallarının bazıları ulaşım amaçlı kullanılan ve insan yaşamı

için dönemsel önemler taşıyan araçlardan esinlenmiştir. Yelken, rafting (salcılık), yüzme,

kano, buz pateni vb. sporlar bunlara örnek verilebilir. Bu nedenle oryantiring sporu, diğer

spor dallarının araç gereçlerini kullanılabilirliği bakımında esnek bir spor olması, kendi altında

yeni disiplinler ortaya çıkarması kaçınılmaz olarak düşünülebilir. Nitekim oryantiring, diğer

spor dallarının araç ve gereçleri ile yapılabilirliği konusunda çeşitli incelemeler ve

uygulamalara konu olmuştur. Rafting sporunun gerçekleştirildiği raft botu ile yapılan

oryantiring, kano sporunun yapıldığı düz tipli, tek bir pagayla yürüyen, hafif ve portatif tekne

ile yapılan oryantiring (Bektaş ve ark, 2012) ve dağ kayağı ile yapılan oryantiring (Bektaş ve

ark, 2017) bunlara örnektir. Bu gibi yeniliklerin gerçekleştirilmesi oryantiring sporunun

bireylerin sadece koşu temelli değil, aynı zamanda farklı spor dallarına ait araç gereçler ile

gerçekleştirilmesinin yolunu açmakta ve oryantiring sporunun cazibesini arttırmaktadır. Bu

bakış açısı ile çalışmanın amacı, oryantiring sporunun, farklı bir spor dalı olan yelken sporu

ile uygulanabilirliği konusunda incelemeler yapmaktır.

Yelken, rüzgâr gücünden yararlanarak geniş yüzey oluşturacak biçimde yan yana

dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak onu hareket ettiren kumaş veya şeritlerin

tümüne verilen addır (Marka, 2010). Yelken gezi amaçlı kullanıldığı gibi sportif amaçlı olarak

da kullanılmaktadır. Burada ki amaç, önceden belirlenmiş bir rotada sporcuların tekne ve

rüzgârı birlikte kullanma yeteneklerini ölçmektir. Bununla birlikte yelkencilik, kuralları

yönünden en ayrıntılı ve en çok araç gereç gerektiren bir spordur. Bu nedenle sporcuların

her hava şartında tekneyi ve yelkeni yönetebilecek fizik kondisyonuna, yelkencilik kuralları

hakkında ve araçların bakımına ait bilgiye sahip olmaları asıl amacın tam olarak uygulanması

için gereklidir. Yelken sporu orsa, apaz ve pupa adlarında 3 seyirde düzenlenir. Gezi

yelkenciliği ve yarış yelkenciliği olarak iki ana başlık altında toplanır (Paker, 2010).

Yelken olimpik bir spor olarak yaz olimpiyatlarında yer almaktadır. Yekenin birçok

sınıfı olmasına karşın sadece sekiz sınıf olimpik sınıf olarak kabul edilir. Bunlar; 470, 49er,

49erFX, Finn, RS: X, Laser, Laser Radial, Nacra 17’dir (IOC, 2016). Bunları dışında olimpik

bir yelken olmayıp, yelken sporcuları için önemli bir sınıf olan “optimist” yelkenli tekne sınıfı

sporcular için ayrı bir önem taşır.

Optimist, 8 yaşından itibaren çocukları deniz ve yelkenle tanıştırmak, yelken sporunu

öğretmek ve 15 yaşına kadar yarışmalarını sağlamak için tüm dünyada rakipsiz şekilde

yayılmış ve ISAF (yeni adı: World Sailing) tarafından “16 yaş altı sınıfı” olarak resmen kabul

edilmiş tek sınıftır. Optimist, günümüz kayıtlarında 110 ülkede 150.000 den fazla sporcunun

kullandığı bir sınıftır. 2004 Atina Olimpiyatları'nda yelken dalında madalya alan sporcuların %

70'i yelken sporuna optimist ile başlamışlardır (B.B. Bodrumspor Kulübü Yelken Şubesi

Optimist Kurs Notları)

Yelken yarışları gölde, denizde, okyanusta yapılabilir. Şamandıralarla önceden

belirtilen bir rota belirlenerek yapılır. Şamandıralar etrafında yelkenler dönerek, daha

önceden belirlenmiş rotalarını gerçekleştirirler. Her spor dalında olduğu gibi yelken

yarışlarında da bir hakem heyeti vardır. Hem karada hem denizde hakemler görev yapar.

Denizde parkuru kurmak, rüzgârın durumunu değerlendirmek, yarışları başlatmak ve

bitirmek, yarış sırasındaki rüzgâr değişliklerine göre yarışa yön vermek, ayrıca görevi olmasa

da yardıma ihtiyacı olan tekneleri kontrol etmek. Rüzgârın sert estiği hava koşullarında

güvenlik bakımından yarışı iptal etmek gibi yetkileri vardır (Paker, 2010).

Yelken yarış organizasyonları, sporcuları, organizasyon çalışanlarını, hizmet

sağlayıcılarını, izleyicileri ve pek çok paydaşı kapsayan büyük ve karmaşık sportif

etkinliklerdir. Özellikle uluslararası katılımlı yarışlarda dünyanın çok uzak noktalarından yarış

parkuruna malzeme, insan, bilgi ve para ulaştırılmaktadır (Paker ve ark, 2016). Yelken

yarışları tüm dünyada popüler tatil merkezlerinde, katılımın ve seyircinin fazla olacağı önemli

kıyı şeritlerinde ve turistik bölgelerde yapılır (Paker, 2010). Bu doğrultuda organizasyonların

belirlenmesinde bölgenin kıyı turizmi açısında gelişmiş olması da önemli görülmektedir. Pek

çok turizm çeşidinde olduğu üzere kıyı turizminde de iklim en önemli etkendir. Kıyı turizmi,

iklime bağlı olarak yaz mevsiminde yoğunluk kazanmakta ve süresini de hava ve deniz suyu

sıcaklıkları belirlemektedir (Doğaner,2001). Kıyı ve deniz turizmi açsından Akdeniz ve Ege

kıyıları oldukça yoğun yerler olmasına rağmen, ilerleyen yıllarda Marmara ve özellikle

Karadeniz kıyılarına, kıyı ve deniz turizmi açısında bir yönelme olacağı düşünülmektedir

(Güçlü, 2010).

Buradan hareketle çalışma, oryantiring sporunun yelken sporu ile uygulanabilirliğinin

incelenmesinin yanında, ilk kez Trabzon’da yapılan yelken ile oryantiring yarışının, Doğu

Karadeniz Bölge Kalkınma İdaresi Bölge Başkanlığı’na (DOKAP) bağlı bölgelerde deniz

turizm açsından incelemektir.

2. YÖNTEM

Çalışma, yeni bir disiplin olarak “Yelken ile Oryantiring” etkinliğinin hazırlık, uygulama

ve sonuçları bakımında incelenmesini amaçlamaktadır. Beşikdüzü Çeşmeönündeki açık

deniz ve liman içinde, Türkiye Oryantiring Federasyonu ile Poyraz Gençlik ve Spor

Kulübü’nün iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum

çalışması (case study) deseni kullanılmıştır. Veriler 23 Eylül 2017 tarihlerinden düzenlenen

Yelken ile Oryantiring yarışmasından elde edilmiştir. Veri toplama aracı olarak nitel araştırma

yöntemlerinden doküman incelemesi ve görüşme yöntemi kullanılmıştır. Görüşmeler,

yapılandırılmış görüşme tekniği ile elde gerçekleştirilmiştir. Görüşme verileri, yarışa katılan 4

sporcu, 1 yelken antrenörü ve organizasyon içinde bulunan 1 parkur planlayıcı hakemlerden

elde edilmiştir. Sorular yelken ile oryantiring yarışının uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliği,

yarışmacıların heyecan ve haz olma duyguları ve parkur zorluk seviyesi hakkında başlıkları

içermektedir. Görüşme yapılacak sporcuların belirlenmesinde kolay ulaşılabilir durum

örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Buna göre, 4 sporcu belirlenmiş, sporcuların demografik

özellikleri Tablo 1’de verilmiştir. Diğer katılımcılar

Sporcu Katılımcı Yaş Cinsiyet Lisans Yılı Yelken Sınıfı

K1

K2

K3

K4

Diğer Katılımcılar

K5 -Antrenör

K6- Parkur Plan.

K7- Hakem

14

12

14

14

Yaş

-

-

-

K

E

K

E

Cinsiyet

E

E

E

5

2

2

2

Tecrübe Yılı

10

12

2

Optimist

Optimist

Laser

Laser

Alanı

Yelken

Oryantiring

Oryantiring

Tablo 1

Verilerin analiz edilmesin de ise betimsel analiz tekniğinden faydalanılmıştır.

Araştırma, arazi etütleri, haritalama, parkur planlama ve yarışma aşamalarından oluşmuştur.

Sporcular, sadece yelken sporcusudur. Oryantiring sporu daha önce yapmamışlardır. Bu

nedenle, etkinliğin uygulanması aşamasında yelken sporcularına Oryantiring spor kuralları

hakkında bilgilendirme eğitimi verilmiştir. Yarış, laser ve optimist yelkenli tekne sınıfları ile

gerçekleştirilmiştir. Optimist, hareketli salma tekne tipinde olup, kullanıcı sayısı birdir. Gövde

uzunluğu 2.3 m, gövde ağırlığı, 35 kg’dır. 1974 yılında Clark Mills tarafından tasarlanmıştır.

Laser de, hareketli salma tekne olup, kullanıcı sayısı birdir. 1969 yılında Bruce Kirby

tarafından tasarlanmıştır. Laser’in 3 ayrı tipi vardır. Bunlardan birincisi Laser 4.7’dir. Laser

4.7’nin gövde uzunluğu 4.23 m, 1.37 m, ağırlık 56,7 kg, yelken alanı 4.7 m2 dir. İkincisi Laser

Radial’dır. Boyu 4.23 m, en 1.37 m, ağırlık 56,7 kg, yelken alanı 5.7 m2, bayanlar için olimpik

bir sınıftır. Son olarak Laser Standart’ın boyu 4.23 m, en 1.37 m, Ağırlık 56,7 kg, yelken alanı

7.1 m2, erkekler için olimpik bir sınıftır. Yelken ile oryantiring yarışında Laser 4.7 sınıfı

kullanılmıştır” Optimist 12-14 yaş, Erkek/Kadın ve Laser Erkek/Kadın kategorileri etkinlik

içinde yarışmıştır. Her bir kategori için, Beşikdüzü, Çeşmeönü limanı içinde ayrı bir parkur

hazırlanmıştır.

3. BULGULAR

Beşikdüzü Çeşmeönündeki açık deniz ve liman içinde yapılması planlanan yelken ile

oryantiring yarışının haritasını çizmek için, ilk olarak alanın SAS Planet programından hava

görüntüleri alınarak, Global Mapper harita programında TIFF (Tagged Image File Format)

koordinatlı resim dosyası haline dönüştürüldü. Oluşturulan resim DXF (Çizim Ara yüz

Dosyası) formatında kaydedilerek yelken ile oryantiring yarışma alanı anatomisi elde edildi.

Yelken ile oryantiring yarışmasının haritası için oluşturulan TIFF ve DXF formatlarında iki

resim OCAD 9 haritalama programına aktarılarak üst üste çakıştırıldı. Daha sonra koordinatlı

resimden alınması gereken bilgiler alınıp, resim üzerine işlenerek haritanın skalası elde

edildi. Harita çiziminde hava görüntülerinden belirlenemeyen bilgiler için ise araziye/alana

çıkıldı. Bu alanlar GPS (Global Positioning System; Küresel Konumlama Sistemi) aracılığıyla

ölçülerek, haritanın skalasına eklendi. OCAD 9 harita programı aracılığıyla oluşturulan skala

üzerinde harita detaylandırması ve renklendirme yapılarak yarışmanın yapılacağı alanın

oryantiring haritası elde edildi (Resim 1).

Resim 1

İkinci olarak oryantiring hedeflerinin rüzgârın esiş yönüne göre konumlandırılması,

parkurun güvelik ve zorluk özelliklerinin planlamaları yapıldı (31, 32, 33, 34, 35, 36, 37-

Hedef, S1- Başlangıç Noktası, F1-Bitiş Noktası) (Resim 2).

Resim 2

Yarışmalara katılacak sporcuların koruyucu ekipmanları tam ve kurallara uygun

olduğu belirlendikten sonra, yarışmacılar, 5 numaralı bölgede gerekli ısınma hazırlıklarını

yaptılar. (Şekil 1). Çıkış listelerine ve zamanlarına göre sporcular çıkış yerlerine (4 numaralı

bölge) anonsla çağrıldı (Şekil 1). Yarışmacılar 3 numaralı bölgede çıkış sıralarına göre SI,

göğüs numarası kontrolü ve Clear / Temizleme işlemi yaptılar (Şekil 1). 2 numaralı bölgede

ise, bütün sporcuların SI kartlarının verici konumda olup olmadığı kontrol edildi (Şekil 1).

Ayrıca sporculara gerekli hatırlatmalar yeniden yapıldı.1 numaralı bölgeye sporcular çıkış

zamanına göre düzenli bir şekilde sırası gelen kendi haritasını alarak yarışmaya başladı

(Şekil 1). Her yarışmacı 3 dakika arayla yarışmaya başlatıldı. (Şekil 1).

Şekil 1

Yelken ile oryantiring yarışma sonucunda sporcular ile yapılan görüşmelerde yarışmanın genel anlamda normal yelken yarışlarında daha heyecanlı ve zevkli olduğunu tespit edildi.

- Yelken ile Oryantiring biraz daha zevkliydi. Çünkü zamana karşı yarışıyorsun. Parkur konusunda bir bilgin yok ve eline harita geçtiğinde planını yapıyorsun. Ayrıca herkesin rotası farklı olduğu için birbirini takip edemiyorsun. Bu da ister istemez daha heyecanlı ve zevkli yapıyor. Kendi planlarını uygulama şansı veriyor. (K1, 23 Eylül 2017)

- Bu yelken ile oryantiring sporu daha zevkli oldu. Karışık bir parkur var. Normal yelken yarışlarında hep aynı, klasik bir parkur oluyor. Burada ise karışıktı. Define arar gibi hissediyorsun. Bence bu daha güzeldi. (K3, 23 Eylül 2017)

- Yelkenli oryantiring daha zevkli çünkü zamana karşı yarışıyorsun. Ama yelken sporunda öyle değil, aynı yerde dönüp duruyorsun. Birkaç gün yarış yapılıyor ve hep aynı parkur olduğu için sıkıcı olabiliyor. Yelken ile oryantiringte ise hedefe gidiyorsun. Hedefi bulmaya çalışıyorsun. Bu da daha heyecanlı zevkli bir durum oluşturuyor. (K2, 23 Eylül 2017)

Yelken ile oryantiring yarışması sonucunda yelken antrenörü ile yapılan görüşmede yarışmanın yelken yarışlarında daha heyecanlı olduğunu ve sporcularını bu konudaki söylemlerini doğruladığı tespit edildi.

- Yelken sporunda parkur ile ilgili her şey bellidir. Ama yelken ile oryantiringte belli değil ve bu da daha heyecanlı olmasını sağladı. Harita elinize verildiğinde bir sürpriz ile karşılaşıyorsunuz. Her gittiğiniz şamandırada bir hedefiniz var. Çok daha ilginç yapıyor bunu. Çocuklar bu konuda haklılar. Kesinlikle çocuklara katılıyorum.(K5, 23 Eylül 2017)

Yelken ile oryantiring organizasyonunda belirli problemler giderildiğinde takdirde, sürdürülebilirliği ve yeni bir disiplin olarak uygulanabilirliği yapılan görüşmelerde olumlu olarak tespit edildi.

- Yelken sporu ile karşılaştırdığımda herkesin şartları aynı ve herkes aynı anda hareket ediyor. Fakat bu yarışmada farklı gruplar olduğu için 2 dakika ara ile çıkardık. Sonuçta zamana karşı yarışıyorsun. Diyelim rüzgârın hızı 3. grubun çıkması ile artarsa bu durum 3. Grup için avantajlı bir durum diğerleri için dezavantajlı bir durum oluşturuyor. Bu adaletsiz bir durum sağlıyor. O zaman tüm grupları aynı anda başlatmak lazım. Aynı anda başlatacak bir sistem oluşturulmalı. Cihazlara yüzük okutma olayında ise kesinlikle “Air sistemi” olmalı. Biz bu organizasyonu liman içinde gerçekleştirdik. Liman dışında yaparsak asla olmaz. Hatta dokunmatiğin haricinde lazer, sinyal gibi bir şey olursa yarışı da bölmezsin mesafeleri genişletebilirsin. Tüm bu sorunların çözdüğümüzde yeni bir disiplin olarak Türkiye’de ve Dünya’da faaliyete geçebilir. (K5, 23 Eylül 2017)

- Kesinlikle olur çok da güzel olur fakat yelken branşı öğrenmesi kolay fakat geliştirmesi çok zor bir spordur. Yelken bilen birine oryantiring yaptırabilirsin belki ancak oryantiring bilen birine yelken yaptırmak çok zor. Çok fazla deniz antrenmanı lazım. Ve çok da fazla emek isteyen bir spor dalı. Eğer bu nitelikleri sağlayan sporcular yetiştirilebilirse neden olmasın. Araziden denize, denizden araziye tüm doğayı kullanmış olacak.( K5, 23 Eylül 2017)

- Bence bu uygulanabilir. Bu durum sadece yelken sporunu değil aynı zamanda oryantiringi de geliştiren bir durum olabilir. Hatta yeni bir disiplin olarak ortaya çıkabilir. (K6, 23 Eylül 2017)

- Bu durum çok farklı özelikte sporculara ihtiyaç duyar. Sporcu arazide hem iyi koşacak, hem iyi kondisyona ihtiyaç olacak, hem yüzebilecek, hem de yelkeni çok iyi kullanacak. Bu çeşitliliğin sağladığı özelliklere sahip olan sporcu bunları yapabilir. Fakat neden olmasın. Oryantiring her yerde yapılabilir. (K6, 23 Eylül 2017)

Antrenör ve parkur planlayıcısı ile yapılan görüşmelerde yarışmanın zorluk seviyesi düşük olduğu belirlendi.

- Çocuklara haritanın önceden verilmesi konuşuldu fakat önceden verirsek onlar için çok kolay olacağını söyledim. Nitekim yarış başlarken verdiğimizde bile onlar için çok basit oldu. Denizcilerin yön bilgisi çok iyidir. Haritadaki çizgilerin kaldırılması çok daha iyi olacaktır. O yüzden parkurun zorlaştırılması onlar için daha iyi olur. (K5, 23 Eylül 2017)

- Bu organizasyon çok fazla alt yapı çalışması olmadan gerçekleşti. Bu yüzden kolay ve zor bir parkur planlaması olmadı. Sadece bu yarışın uygulanabilirliğini görmek, eksikliklerini tespit etmek ve gelecek organizasyonlar için bilgi almaktı. (K6, 23 Eylül 2017)

Türkiye’de Faal Yelken Kulüp Sayısını Bölgelere Göre Dağılımı

Bölge Kulüp Sayısı

Şehir

1 Akdeniz 10 Adana, Antalya, Hatay, Isparta, Mersin

2 Marmara 49 Yalova, Tekirdağ, Kocaeli, İstanbul, Edirne, Çanakkale, Bursa, Balıkesir

3 Ege 41 Aydın, İzmir, Muğla

4 İç Anadolu 2 Ankara

5 Doğu Anadolu 2 Bitlis, Van

6 Karadeniz 11 Zonguldak, Trabzon, Sinop, Samsun, Bartın

6.1 Batı Karadeniz

5 Zonguldak, Sinop, Bartın

6.2 Orta Karadeniz

1 Samsun

6.3 Doğu Karadeniz

5 Trabzon

Tablo 2

Tablo 2’ de özellikle Karadeniz bölgesinde ki yelken kulüplerinin sayısı Marmara, Ege

ve Akdeniz bölgesine oranla oldukça az olduğu tespit edildi. Batı Karadeniz bölgesinde,

Zonguldak, Sinop ve Bartın şehirlerine kulüpler dağılırken, Doğu Karadeniz bölgesinde

sadece Trabzon şehrinde yelken kulüplerinin olduğu tespit edildi.

2013-2017 yılları arası bölgelere göre düzenlenen sportif faaliyetlere İlişkin yüzdelik

dağılım

Şekil 2’de sportif faaliyetlerin Ege (%58) ve Marmara (%35) bölgesinde önemli bir oranda

gerçekleştirildiği tespit edilmesine karşın, Karadeniz bölgesinde yürütülen sportif faaliyetler

oranı (%2) oldukça düşük olduğu görüldü.

4. TARTIŞMA ve SONUÇ

Yelken ile oryantiring etkinliğinin daha önce yapılıp yapılmadığını öğrenmek amacıyla

TOF (Türkiye Oryantiring Federasyonu) ve IOF (Uluslararası Oryantiring Federasyonu) ile

yapılan yazışmalardan sonra böyle bir disiplinin olmadığı tespit edilmiştir. Oryantiring sporu,

diğer spor dallarının araç gereçlerini kullanılabilirliği bakımında esnek bir spor olması, kendi

altında yeni disiplinler ortaya çıkarması kaçınılmaz olarak düşünülebilir. Bektaş ve ark, “Dağ

kayağı ile Oryantiring” ve “Raft- Oryantiring” organizasyonlarının, yeni bir spor disiplini olarak

incelemesi doğrultusunda, oryantiringin diğer spor dallarının araç ve gereçleri ile

uygulanabilirliğini göstermiştir (Bektaş ve ark, 2017; Bektaş ve ark, 2010). Çalışmamızda

yelken ile oryantiring etkinliğinin, yeni bir spor disiplini olarak uygun ve uygulanabilir olduğu

aynı zamanda optimist ve laser sınıfı kullanan sporculara göre yelken sporundan, daha

heyecanlı ve zevkli olduğu tespit edilmiştir. Çünkü yelken ile oryantiring; zamana karşı

yarışma (K1,K2), yarış öncesi parkur bilgisinin olmaması (K1, K5), hedef bulma çabası (K2),

gruplara göre parkur farklılığı ( K1, K3), her yarışta farklı parkurların olması (K3), sade ve düz

bir parkur olmaması (K3, K2), yarışma sonucunun tahmin edilemezliği (K5) gibi nedenler

yelken ile oryantiring sporunun, yelken sporundan daha heyecanlı ve zevkli olduğu

göstermiştir. Bu durum yelken sporunun zevk ve heyecanın yeniden sorgulanmasına neden

olabilir, fakat yelken sporcularının ilk kez oryantiring yapması ve bunları optimist ve laser

sınıfları ile gerçekleştirmiş olması buna neden olarak da görülebilir.

58%

35%

4%

2%

0%

Ege MarmaraAkdenizKaradenizIç Anadolu

Şekil 2

Yelken ile oryantiring etkinliğinin yeni bir spor disiplini olabilirliği konusunda belirli

eksikliklerin giderilmesi önemli görülmüştür. Bu eksiklikleri incelediğimizde; harita aparatının

kullanımı (K2, K3), pusula aparatının kullanımı (K6, K5), SI okutucu sistemlerinin

iyileştirilmesi (K1, K3, K2, K5), çıkış zaman dilimlerinin eşitlenmesi (K5), sporcu

yeterliliklerinin sağlanması (K5, K6), federasyonlar arası koordineli çalışmaların yapılması

(K6) ile yelken ile oryantiringin yeni bir spor disiplini olarak sürdürülebilirliği konusunda

önemli görülmektedir.

Yelken sporunun yürütülmesinde hiç kuşkusuz bölgenin rüzgârı ve iklimi önemli

görülmektedir. Bugün Ege bölgesinde Alaçatı, su sporları ile marka olan nadir beldelerden

biridir. Alaçatı'nın bilinen bir destinasyon olmasında devamlı esen rüzgârı, dalgasız denizi ve

sığ suları ile rüzgâr sörfü sporunun yapılması bakımından oldukça uygun coğrafi özelliklere

sahip olan Alaçatı, aynı zamanda dünya genelinde rüzgâr sörfçülerinin dikkatini çekmektedir

(Dere, 2010). Alaçatı, rüzgâr sörfü sayesinde binlerce yerli ve yabancı turiste ev sahipliği

yaparken; Alaçatı'da düzenlenen Türkiye, Avrupa ve Dünya rüzgâr sörfü şampiyonaları

zamanlarında gerek yarışlara katılan sporcular gerekse de yarışları izlemeye gelen seyirciler

açısından ekstra bir turizm hareketliliği görülmektedir (Özbek,2014). Fakat Yelken ile

Oryantiring yarışı içinde amaç, rüzgâr hızı bağlı olarak hızlı olmanın yanında doğru bir

şekilde hedefleri bulmayı gerektiren bir disiplin olması, yelken sporuna göre daha önemsiz

yapmaktadır. Çünkü, yarışmacı kısa sürede bitirse bile, hedef bulmada yapılan hatalar ona

önemli bir handikap oluşturmaktadır.

Deniz Turizm içinde su sporları önemli bir turizm dalı haline gelmiştir. Ülkemizde

alternatif turizm dalı olarak ortaya çıkan deniz turizmi gelirleri, toplam turizm gelirlerinin

yaklaşık %20'sini oluşturmaktadır (İMEAK, 2012). Bu doğrultuda denize bağlı spor

organizasyonların belirlenmesinde bölgenin deniz ve kıyı turizmi açısında gelişmiş olması

önemli görülmektedir (Doğaner,2001). Pek çok turizm çeşidinde olduğu üzere kıyı turizminde

de iklim en önemli etkendir. Kıyı turizmi, iklime bağlı olarak yaz mevsiminde yoğunluk

kazanmakta ve süresini de hava ve deniz suyu sıcaklıkları belirlemektedir (Doğaner,2001).

Bu doğrultuda DOKAP bölgesi içindeki Doğu Karadeniz bölgesini

değerlendirdiğimizde, en sıcak ayın ortalama sıcaklığı 20°C’nin üzerinde olup, bu açıdan tüm

istasyonlar kıyı turizmine uygun şartlara sahiptir. Trabzon’da dört (haziran-eylül dönemi),

diğer istasyonlarda üç ayın (yaz ayları) ortalama sıcaklığı 20°C’nin üzerindedir. Ancak bu

süreler Akdeniz ve Ege kıyılarına göre daha kısadır. Kıyı turizmi için büyük önem taşıyan

güneşlenme süresinin en uzun olduğu istasyon Ordu olup, Hopa’ya gidildikçe kısalır. Yıl

içinde en uzun güneşlenme süresi haziran ayında görülmektedir. Yaz aylarında yükselmekle

birlikte güneşlenme oranı aylık %46’yı aşmaz. Diğer yandan yıllık toplam güneşlenme

süreleri 1484-1684 saat arasında değişmektedir. Bu değerlere göre toplam güneşlenme

süreleri yönünden dışarıdaki turistik aktiviteler için çalışma alanı özellikle mayıs-eylül

döneminde elverişli kabul edilebilir. Güneşlenme süresinin kısa, bulutluluk oranlarının, yağış

miktarının ve olasılığının yüksek olması çalışma alanında güneşlenme konforunu olumsuz

etkilemekte ve bu yönden istikrarsız bir ortam yaratmaktadır. Bu yüzden çalışma alanı

güneşlenme yönünden Türkiye’nin Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri ve hatta Batı ve Orta

Karadeniz bölümlerinin kıyı kuşaklarına alternatif olabilecek koşullara sahip değildir. Çalışma

alanında kıyı turizmi için rüzgâr hızları genelde elverişlidir. Aylık ortalama rüzgâr hızları yıllık

ortalamalara yakındır. Nispi nem değerleri ise aylık ortalama %70’lerin üzerindedir. Yağış

miktarı ve olasılığı da yıl içinde yüksek değerler gösterir. Kısaca belirtmek gerekirse iklim

konforu yönünden en önemli sorunlar nispi nemin ve yağışın yüksek olmasıdır. Bu iki unsur

turizm mevsimini kısaltan ve istikrarsızlık yaratan unsurlardır Doğu Karadeniz Bölümü kıyı

kuşağının turizm iklimi yıllık ortalama kabul edilebilir kategorisindedir. Türkiye’de kıyı turizmi

kapsamındaki aktivitelerinin yoğunluk kazandığı mayıs-eylül döneminde ise turizm ikliminin

ortalama sınır değerlerde olduğu ve sınır değerlerde ila kabul edilebilir arasında değiştiği

belirlenmiştir. Turizm iklim Konforu İndeksi (TCI) açısından en elverişli şartlar Trabzon’da

görülmektedir. Trabzon hariç Ordu’dan doğuya gidildikçe TCI değerleri azalış göstermektedir.

Çalışma alanında mayıs-eylül ve yaz dönemlerinde Ordu-Trabzon arası kıyı kesimi kıyı

turizmi yönünden kabul edilebilir iklim konforuna sahiptir. Trabzon doğusunda ise bu açıdan

sınır değerlerde ve elverişli değil kategoride TCI değerleri belirlenmiştir. Diğer yandan yaz

aylarında sıcaklıkların ve nispi nemin artması, yağış miktarının yüksek olması, güneşlenme

sürelerinin ve rüzgâr hızlarının düşük olması TCI değerlerini düşürmektedir. Turizme

katılanların termal konforu ve sağlık durumları yönünden iklim şartlarını belirlemek amacıyla

kullanılan sıcaklık – nemlilik indeksine (THI) ye göre soğuk olarak nitelendirilen şartların

görüldüğü dönemde ortalama TCI değerlerinin Hopa istasyonunda sınır değerlerde, Ordu ve

Rize istasyonlarında kabul edilebilir ve Trabzon istasyonunda iyi kategorisinde olduğu

belirlenmiştir. Yani turizm ikliminin uygun olduğu dönemde termal konfor şartları elverişsizdir.

Bu nedenle soğuk dönem kıy ı turizmi kapsamındaki pek çok aktiviteye uygun değildir. TCI,

THI ve yeni yaz indeksi (SSI) sonuçları bir arada değerlendirildiğinde yıl içinde kıyı turizmi

kapsamındaki faaliyetler açısından iklim konforu şartlarının Ordu ile Trabzon arasındaki kıyı

kuşağında ve haziran ve eylül aylarında kabul edilebilir olduğu belirlenmiştir. Trabzon ile

Hopa arasında ise TCI değerlerinin düşük olması iklim konforunu oldukça azaltmakta ve yıl

içinde kıyı turizmi yönünden belirli bir dönem görülmemektedir. Yaz yağışları, güneşlenme

süresi ve nispi nem durumu dikkate alındığında ancak haziran ve ağustos ayları yat turizmine

daha elverişli şartlar gösterir (Doğaner,2001). Bu değerler özellikle Batı Karadeniz ve

özellikle de DOKAP bölgesi olan Trabzon’da, deniz ve kıyı turizmine bağlı olarak su sporları

aktivitelerinin hayata geçirilmesinde önemli görülebilir.

Akdeniz ve Ege kıyılarında yoğunluk kazanan turizm kıyıların doğal yapısını önemli

ölçüde değiştirmiştir. Ayrıca, iklim değişikliğinin gelecekte Akdeniz ve Ege kıyılarının iklim

özelliklerini kıyı turizmi yönünden daha az çekici kılacağı ile ilgili görüşler sıklıkla dile

getirilmektedir. Bugün bile temmuz ve ağustos aylarında sıcaklıkların yüksek değerler

gösterdiği Akdeniz ve Güney Ege kıyılarında iklim konforu oldukça düşmektedir. Bu durumda

kıyı turizmi için alternatif alanlar arama ve turizm planlamalarını buna göre yapma yönündeki

eğilimler ve hareketler geçtikçe daha fazla gündeme gelmektedir. Bu bağlamda Marmara ve

özellikle Karadeniz kıyılarına bir yönelme olacağı düşünülmektedir (Güçlü, 2010). Doğu

Karadeniz bölgesi yaz yağışları, güneşlenme süresi ve nispi nem durumu dikkate alındığında

ancak haziran ve ağustos ayları yat turizmine daha elverişli şartlar gösterir. Bu aylarda

rüzgâr hızları Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyılara göre (Doğaner,2001) Karadeniz ikliminin

görüldüğü kıyıları, denize bağlı spor turizm için daha uygun hale getirebilir.

DOKAP bölgesi içinde denize bağlı spor turizminin geliştirilmesinde spor kulüplerinin

sayılarının artması ve önemli görülmektedir. Nitekim Karadeniz bölgesinde yelken kulüp

sayılarının ve denize bağlı su sporları faaliyetleri bakımında, Ege ve Marmara bölgelerinin

oldukça gerisinde kalmıştır. Sonuç olarak “Yelken ile Oryantiring” etkinliğinin uygulanabilir ve

sürdürülebilir olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda dünyada “Yelken ile Oryantiring”

etkinliğinin dünyada ilk kez yapılması ve bu etkinliğin bir DOKAP bölgesi olan Trabzon’da

gerçekleştirilmesi, bölgede deniz bağlı spor turizminin geliştirilmesinde, tanıtılmasında ve

yaygınlaştırılmasında bir çıkış noktası olabilir.

5. ÖNERİLER

Bölgede, denizde yapılacak sportif faaliyetler için yelken kulüplerinin, limanların ve

marinaların sayıları arttırılmalıdır.

Yelken ile Oryantiring organizasyonunda gerekli teknik ve organizasyonel

iyileştirmeler yapıldıktan sonra DOKAP bölgelerinde uluslararası bir organizasyon

gerçekleştirilmelidir. Bu hem Yelken ile Oryantiring” spor disiplinin tanıtımına hem de,

bölgenin deniz turizmine bağlı spor turizm açısında değerlendirebilirliği gösterecektir.

Doğu Karadeniz Bölgesi, belirli dönemlerde deniz turizmi için elverişli iklim konforu

barındırmaktadır. Bölge içinde, denize bağlı spor turizmine katkı sağlayacak ulusal ve

uluslararası sportif organizasyonların yapılması teşvik edilmelidir.

İklim değişiklikleri ile birlikte Ege ve Akdeniz kıyılarında konforsuz iklim oluşu

gerçekleşeceği konusunda birçok söylem vardır. Bu nedenle DOKAP bölgeleri için denize

bağlı Spor turizmini geliştirecek gerekli tanıtımlar ve yatırımlar yapılmalıdır.

6. KAYNAKÇA

Bektaş, F., Karaman, G., Mülazımoğlu O., Ayan, V. (2012). Yeni Bir Spor Disiplini Olarak

Raft- Oryantiring Organizasyonun İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor

Bilim Dergisi. 14 (2): 249-252.

Bektaş F., Kural B., Kaya S., Kaya S. (2017). "Yeni Bir Spor Disiplini Olarak Dağ Kayağı İle

Oryantiring Etkinliğinin İncelenmesi ", Uluslararası Balkan Spor Bilimleri Kongresinde

sunulmuş bildiri.

B.B. Bodrumspor Kulübü Yelken Şubesi, Optimist Kurs Notları

Deniz, E., Karaman, G., Bektas, F., Yoncalık, O., Güler, V., Kılınç, A. ve diğerleri. (2011).

Çocuklarla Oryantiring Eğitimi. Ankara: Kültür Ajans Yayınları.

DERE, K. G. (2010) İzmir İli Alaçatı Beldesinde Sörf Sporu Örneğinde, Spor ve Spor Yerleri

Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.

Doğaner, S. (2001) Türkiye Turizm Coğrafyası, Çantay Kitabevi, İstanbul

Güçlü, Y. (2010). Doğu Karadeniz Bölümü Kıyı Kuşağında İklim Konforu Şartlarının Kıyı

Turizmi Yönünden İncelenmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD 8 (2), 111-136.

IOF, 21 Kasım 2017 Tarihinde http://orienteering.org/ adresinden erişildi. (T. Çetin, Çev.)

IOC, 22 Kasım 2017 Tarihinde https://www.olympic.org/rio-2016 adresinde erişildi.

İMEAK. (2012). Deniz Ticaret Odası, Deniz Sektörü Raporu.

Marka. (2010). Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı. 27

Kasım 2017 tarihinde http://www.dogumarmarabolgeplani.gov.tr adresinde erişildi.

ÖZBEK, M. (2014) Turizm Amaçlı Su Altı ve Su Üstü Sportif Faaliyetler: Bugünü ve Geleceği, Denizcilik Fakültesi Dergisi, (6) 2, 30

Paker, S. (2010). Denizde Sportif Faaliyetlere Yönelik Tüketici Davranış Analizi.

Yayımlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

Paker, S., Çullu, B., Paker, N., Çiçek, S. (2016). Yelken Yarış Organizasyonlarının Lojistik

Süreçleri Üzerine Keşifsel Bir Araştırma. III. Ulusal Deniz Turizmi Sempozyumu.

TOF. (2012). Türkiye Oryantiring Federasyonu Genel Yarışma Talimatı, İkinci Bölüm.