Walka o granice iirp

Walka o granice

II Rzeczypospolitej

1918 - 1922

Czynniki kształtujące polskie granice

po I wojnie światowej

Decyzje mocarstw na

konferencji wersalskiej

Walka zbrojna

Polaków o prawo do

decydowania o swojej

przynależności

państwowej

1. Walka o kształt granicy

zachodniej.

Powstanie wielkopolskie XII 1918 – II 1919 r. wyzwoliło Wielkopolskę spod władzy niemieckiej

O przebiegu granicy polsko-niemieckiej zdecydować miała konferencja wersalska

Sztandar powstańców

wielkopolskich

1a. Walka o kształt granicy

zachodniej.

Traktat wersalski przyznawał Polsce obszar

Wielkopolski nieco większy niż wywalczony

przez powstańców oraz pas ziem pomorskich

Gdańsk otrzymał status wolnego miasta

O przynależności Górnego Śląska, Warmii,

Mazur i Powiśla miały zdecydować plebiscyty

przeprowadzone wśród ludności

1b. Walka o kształt granicy

zachodniej. Warmia i Mazury.

Plebiscyt przeprowadzono w VII 1920 r.

Intensywna propaganda niemiecka (Polska

państwem sezonowym) i terror wobec działaczy

narodowych (zabójstwo B. Linki)

W efekcie jedynie 3% głosujących opowiedziało

się za przynależnością do Polski

Ostatecznie do Polski przyłączono jedynie kilka

przygranicznych gmin

1c. Walka o kształt granicy

zachodniej. Górny Śląsk.

Na sytuację Górnego Śląska miały wpływ trzy powstania śląskie

I powstanie śląskie (VIII 1919 r.) – niezadowolenie z powodu ogłoszenia decyzji o plebiscytach

II powstanie śląskie (VIII 1920 r.) – sprzeciw wobec sposobu przygotowania plebiscytu

III powstanie śląskie (V 1921 r.) – sprzeciw wobec zafałszowanych wyników plebiscytu z III 1921 r.

1c. Walka o kształt granicy

zachodniej. Górny Śląsk. Zawieszenie broni

podpisano 5 VIII 1921 r.

Rada Ambasadorów konferencji wersalskiej przyznała Polsce mniejszą część obszaru Górnego Śląska (29% obszaru plebiscytowego), były to jednak tereny najlepiej uprzemysłowione

Wojciech Korfanty, działacz

narodowy na Śląsku,

przywódca powstań śląskich


południowej.

W traktacie z Saint-Germain Austria zrzekła się

wszystkich ziem monarchii austro-węgierskiej

leżących poza swoimi nowymi granicami

Polska została upoważniona do zajęcia ziem

Galicji Wschodniej aż po rzekę Zbrucz

Spornym terenem między Polską a

Czechosłowacją stał się Śląsk Cieszyński


południowej.

Pomimo wcześniejszej umowy między władzami

lokalnymi, w I 1919 r. wojska czeskie zajęły

Śląsk Cieszyński

W wyniku mediacji państw zachodnich podjęto

decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu

W VII 1920 r. z tego rozwiązania zrezygnowano.

Rada Ambasadorów przyznała według żądań

czeskich większość spornego terytorium

Czechom (granicą rzeka Olza)


wschodniej. Koncepcje granicy

wschodniej.

Istniały dwie koncepcje dotyczące kształtu

granicy wschodniej:

- koncepcja federacyjna

- koncepcja inkorporacyjna

Koncepcja federacyjna

Autor – Józef Piłsudski

Powrót do granic przedrozbiorowych

Nawiązanie do tradycji jagiellońskich i Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Stworzenie federacji państw razem z Litwą, Białorusią i Ukrainą

Koncepcja inkorporacyjna

Autor – Roman Dmowski

Bezpośrednia inkorporacja do Polski m.in. Wileńszczyzny, zachodniej Białorusi i Ukrainy – stworzenie państwa narodowego

Stopniowa polonizacja tych ziem


wschodniej.

Na wschodnich kresach dawnej Rzeczypospolitej starły się trzy sprzeczne tendencje:

- dążenie Polski do realizacji programu federacyjnego

- niepodległościowe dążenia Litwinów, Ukraińców i Białorusinów

- ekspansjonistyczne dążenia bolszewików do szerzenia komunistycznej rewolucji


wschodniej.

Ostatecznie granica wschodnia została

ukształtowana w wyniku:

- walk polsko-ukraińskich

- wojny polsko-radzieckiej 1919-1921

- zajęcia Wileńszczyzny przez gen. Żeligowskiego

3a. Sytuacja na Ukrainie.

Na ziemiach ukraińskich powstały dwa ośrodki dążące do stworzenia niepodległego państwa

Na wschodzie powstała Ukraińska Republika Ludowa – prowadziła walkę z bolszewikami

W Galicji Wschodniej (dawny zabór austriacki) powstała Zachodnioukraińska Republika Ludowa


Od listopada 1918 r. toczyły się w Galicji Wschodniej walki z wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej

W obronie Lwowa walczyły „Orlęta Lwowskie” – polscy uczniowie i studenci. Spośród walczących 1421 nie miało ukończonych 17 lat.


Do połowy lipca1919 r.

Błękitna Armia gen. J.

Hallera wyparła wojska

ukraińskie za Zbrucz

O losie Galicji

Wschodniej miały

zadecydować

ostatecznie Rada

Ambasadorów

(mocarstwa ententy)

3b. Wojna polsko-bolszewicka.

Do pierwszego spotkania wojsk polskich i bolszewickich doszło w lutym 1919 r. na Polesiu

W kolejnych miesiącach Polacy wyparli bolszewików z Białorusi i odbili z ich rąk Wilno

W kwietniu Piłsudski ogłosił Manifest do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego – próba realizacji programu federacyjnego



W kwietniu 1920 r. podpisano

porozumienie z rządem URL na

czele którego stał ataman

Symon Petlura

W zamian z pomoc w walce z

bolszewikami Petlura zrzekł się

pretensji do Galicji Wschodniej

Ofensywa podjęta pod koniec

kwietnia doprowadziła do

zajęcia Kijowa Symon Petlura i gen. Antoni

Listowski, kwiecień 1920.

3b. Wojna polsko-bolszewicka. Od czerwca Polaków i

Ukraińców do odwrotu zmusza kontrofensywa radziecka

Na Ukrainie Armia Konna dowodzona przez Siemiona Budionnego, na Białorusi odziały marszałka Michaiła Tuchaczewskiego


3b. Wojna polsko-bolszewicka. Kontrofensywa radziecka

dociera w sierpniu na przedpola Warszawy

W Warszawie powstaje Rada Obrony Państwa oraz Rząd Obrony Narodowej z premierem Witosem

Bolszewicy odrzucają brytyjską propozycję ustalenia granicy na linii Curzona - planowali utworzenie w Polsce rządu komunistycznego


Polrewkom, początek sierpnia 1920. W centrum: Feliks Dzierżyński,

Julian Marchlewski, Feliks Kon, Józef Unszlicht


Wobec ogromnego zagrożenia następuje

konsolidacja społeczeństwa

Do wojska zgłasza się 100 tys. ochotników ze

wszystkich warstw społecznych

Plan polskiego kontruderzenia zakładał

powstrzymanie bolszewików przed Warszawą i

uderzenie na ich lewą flankę znad Wieprza

13- 18 VIII 1920 r. – rozegrała się bitwa

warszawska, w wyniku której bolszewicy zostali

zmuszeni do panicznego odwrotu


Wobec ogromnego zagrożenia następuje

konsolidacja społeczeństwa

Do wojska zgłasza się 100 tys. ochotników ze

wszystkich warstw społecznych

Plan polskiego kontruderzenia zakładał

powstrzymanie bolszewików przed Warszawą i

uderzenie na ich lewą flankę znad Wieprza

13- 18 VIII 1920 r. – rozegrała się bitwa

warszawska, w wyniku której bolszewicy zostali

zmuszeni do panicznego odwrotu

Bitwa warszawska – dowódcy polscy

Szefa Sztabu

Generalnego, gen.

Tadeusz

Rozwadowski

Przedstawiciel francuskiej misji

wojskowej, gen. Maxime

Weygand

Naczelny

wódz, marsz.

Józef Piłsudski

Dowódca frontu

północnego, gen.

Józef Haller


O dalszych losach wojny zdecydowały dwa

kolejne zwycięstwa wojsk polskich:

rozbicie Konarmii Budionnego w bitwie pod

Komarowem k. Zamościa (31.08.1920 r.)

bitwa nad Niemnem (22-28.09.1920 r.)

Obie strony, wyczerpane wojną postanowiły w

październiku zawrzeć rozejm i podjąć rokowania

pokojowe

3c. Postanowienia traktatu

ryskiego.

Traktat pokojowy wynegocjowany przez

delegację polską złożoną głównie z polityków

endecji zawarto 18 marca1921 r. w Rydze,

Granica polsko-radzieckiej na linii od Dźwiny do

Zbrucza, z większą częścią Ukrainy i Białorusi

po stronie radzieckiej

Zrzeczenie się na rzecz Rosji Radzieckiej

pretensji do wschodniej części Ukrainy i

Białorusi – fiasko programu federacyjnego

3d. Zajęcie Wileńszczyzny.

W lipcu 1920 r. bolszewicy

przekazali Grodno oraz Wilno,

które stało się stolicą litewskiego

państwa

Polska została zmuszona do

zrzeczenia się Wilna na

konferencji w Spa w lipcu 1920 r.

Na początku X 1920 r. na

polecenie Piłsudskiego gen.

Lucjan Żeligowski pozorując

niesubordynację zajął będące w

rękach państwa litewskiego

Wilno gen. Lucjan Żeligowski

3d. Zajęcie Wileńszczyzny.

W wyniku tzw. „buntu” gen.

Żeligowskiego powstała

Litwa Środkowa, która była

kolejną próba realizacji

programu federacyjnego

Odbyły się wybory do Sejmu

Litwy Środkowej, które

zostały zbojkotowane przez

Litwinów

W wyniku decyzji Sejmu, w

marcu 1922 r. Litwa Środkowa

została wcielona do Polski

Ostateczny kształt

granic II

Rzeczypospolitej

Zapamiętaj

Granice II RP ukształtowały się w ostatecznie w

latach 1918-1922 w wyniku trzech procesów:

• konfliktów z sąsiadami

• ustaleń dyplomatycznych i przeprowadzonych

plebiscytów na terenach spornych

• powstań narodowych.

Zapamiętaj

Granica zachodnia została wytyczona w następstwie udanego powstania wielkopolskiego, plebiscytu na Górnym Śląsku oraz trzech powstań śląskich.

Na północy decyzją mocarstw Polsce zostało przyznane Pomorze Gdańskie, natomiast Warmia i Mazury, wskutek niekorzystnego dla Polski plebiscytu, pozostały w granicach Niemiec.

Gdańsk otrzymał status wolnego miasta.

Zapamiętaj

Na granicy południowej powstał konflikt polsko-

czeski o Zaolzie, które Polska musiała odstąpić

Czechosłowacji.

Traktat ryski z 1921 r. kończył wojnę polsko-

bolszewicką i ustalał wschodnią granicę Polski

Koniec

Źródła ilustracji - atlas szkolny PWN, materiały dydaktyczne wydawnictwa

- http://www.polska.pl

- http://pl.wikipedia.org

http://www.polska.pl/

http://pl.wikipedia.org/

Walka o granice iirp

Education