Vorlesung Bauskulptur des Mittelalters Geschichte – Methoden – Paradigmen PD Dr. Jens Rüffer Institut für Kunstgeschichte
Vorlesung
Bauskulptur des MittelaltersGeschichte – Methoden – Paradigmen
PD Dr. Jens RüfferInstitut für Kunstgeschichte
Konnten illiterati wirklich Bilder lesen?
Anmerkungen zur Geschichte eines mittelalterlichen Topos.
Jens Rüffer
Inhaltliche Bezüge
I. Schrift als Schmuckform
Moissac, Kreuzgang Lugo, nördliches Querhausportal
I. Schrift als Schmuckform
St-Trophime, Detail
St-Trophime
Arles
II. Weiheinschriften
Santiago de Compostela
St-Denis
III. Bauinschriften: Meister & Stifter
Toulouse, St-Sernin, Hochaltar Bernardus Gelduinus me fecit.
Moissac, Kreuzgang
III. Bauinschriften: Meister und Stifter
St-Gilles-du-Gard, Westfassade
Sangüesa, SüdportalConques
III. Bauinschriften: Meister & Stifter
Santiago de Compostela, Pórtico de la Gloria
III. Bauinschriften: Meister & Stifter
Santiago de Compostela Umgangschor Alfons VI.
Santiago de CompostelaUmgangschor, Bf. Diego Pelaéz
IV. theologische Inschriften
Autun, St-Lazare, Westportal
Autun, St-LazareMandorla:OMNIA * DISPONO * SOLVS MERITOSQue CORONO:QVOS SCELVS EXECET * ME IVDICE PENA COERCET.Ich allein ordne alles und kröne die Gerechten (die, die es verdient haben),Strafe bezwingt, durch mich als Richter, diejenigen, die Verbrechen begehen.
QVISQue RESVRGET ITA : QVEM Non TRHAIT (trahit) IMPIA VITA ET LVCEBIT EI SINE FINE LVCERNA DIEI
Derjenige wird auferstehen, der sich nicht durch ein unfrommes Leben hat verleiten lassen. Das Licht des Tages wird ohne Ende für ihn scheinen.
TERREAT HIC TERROR QVOS TERREVS ALLIGAT ERROR NAM FORE SIC VERVM NOTAT HIC HORROR SPECIERVm
Möge dieser Schrecken die schrecken, die der irdische Fehler bindet. Denn das Grauen, das in dieser Weise (hier) zu sehen ist, bezeichnet wahrhaft, was kommen wird.
GISLEBERTVS ME FECIT.
Funktion
Lugo, Kathedrale, nördliches Querhausportal
DISC(i)PVLVS DomiNI * PLACIDE DANS / MEMBRA QVIECI (quieti) DUM CVBAC (cubat) IN CENA / CELESTIA VIDIC (vidit) AMENA.
Der Jünger des Herrn gibt friedlich die Glieder zur Ruhe. Während er beim Mahl schläft, sieht er die lieblichen himmlischen Dinge.
II. Schrift als Hinweis & Verweis
San Isidoro, León
Moissac, Nordportal
Graphische Formen
Santiago de Compostela, Weihekreuz
Santiago de Compostela, Chorumgang, Kapitell Alfons VI
Regnante principe Ade(f)onso constructum opus
Moissac, Kreuzgang
S(an)c(tu)s Duran(d)us Ep(iscopu)s Tolosanus et Abb(a)s Moisiaco
Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville
+SCS+PETRVS+APLS
Conques, Westportal
Theologisch-programmatische Inschriften
I. Einfach benennend
Santo Domingo de Silos, Kreuzgang, Ungläubige Thomas
Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville
Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías
Moissac, KreuzgangCherubim
Conques, KircheSte Gabriele
II. Thematisch erklärend
AD DEXTRA(M) PATRIS CHERVBIN STAT CUNCTIPOTENTIS
Toulouse, St-Sernin, heute im Chorumgang
POSSIDET INDE SACRAM SERAFIN SINE FINE SINISTRAM
Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville
MAGVS ARTE FVRENS MAGICA SIMON IN SVA ARMA OCCIDIT
Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías
SVRGIT HABRAHA(M) EX TVMVLO
TRA(N)SFIGV(RATI)O IHESV
Toulouse, Musée Augustins, Kapitell von La Daurade
TRANSFIGVRATIO D(O)M(IN)I
Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías, hl. Jakobus
HIC IN MONTE IHESVM MIRATVR GLORIVICATVM
ANF(ONS)VS REX
PAX VOBISCVM
Estella, San Miguel, Nordportal, Drei Marien am Grabe
REXnON EST hIC
MARIA MAGDALENA / MARIA JACOBI ET ALTERA MARIA
III. Theologisch verweisend
Toulouse Saint-Sernin, Hochaltar
+ BERNARDVS GELDVINVS ME F[E]C[I]T.
Altarinschrift
+: IN NOMI[NE DOMINI] N[OST]RI : IH[ES]V : XPI [Christi] : HOC : ALTARE : FECERVNT : CONSTITVI : CONFRATRES [:] BEATI : MARTIRIS : SATVRNINI : IN : QVO : DIVINV[M] : CELEBRETVR : OFFICIV[M].
AD SALVT[EM] [A]NIMARV[M] SVARV[M] : ET OM[N]IVM : D[E]I : FIDELIVM : AM[EN] + SATVRNINE : DEI : CONFESSO.
R : ET : INCLITE : MARTIR : NOMINE : PRO : XPI [Christi] : QVI : TAVRO : TRACTVS : OBIISTI : VRBE : TOLOSANA : DV[M] : CORRIPIS : ACTA : P[RO]FANA : VOTA [:] TVAE : PLEBIS : FER : AD : AVRES
OM[NI]P[OTEN]TIS : V[T : EI SI]T GRATVS : QVOD : IN : HAC : ARA : CELEBRATVR : + BERNARDVS GELDVINVS ME F[E]C[I]T.
Estella, San Miguel Nordportal, Tympanon
NEC DEVS EST NEC HOMO PRESENS QVAM CERNIS IMAGO SET DEVS EST ET HOMO QVEM SACRA FIGVRAT IMAGO
San Isidoro, León
zur Rechten Christi: BENEDICAT NOS D(OM)I(NU)S
zur Linken Christi: DE SEDE MA(I)ESTATIS
Kapitell im Langhaus, Segnender Christus
Vézelay, Ste-Madeleine, Vorhalle; Johannes der Täufer am Trumeau
Sockelinschrift:
AGNOSCANT OMneS QVIA DICITVR ISTE IOHanneS + (Cum RETINET) POPuLuM DEMONSTRANS INDICE XP[istu]M.
Alle mögen erkennen, dass diese (Darstellung) auf Johannes verweist, als er das Volk zurückhält, indem er mit dem Zeigefinger auf Christus zeigt.
Conques, Westportal
Inschriften Bauskulptur
Inhaltlicher Bezug
Keiner (Ornament) Weiheinschrift (apotropäisch; dokumentarisch) Bauinschrift (dokumentarisch; memorial) theologisch
Funktion
ornamental hinweisend, bennenend verweisend literarisch, mit oder ohne Metrum
graphische Form
Buchstabenform Buchstabenfolge, Worttrennung Suspension Kontraktion