VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

ibaotucomVĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU

TRƯỜNG THPT BÌNH CHÁNH

TỔ NGỮ VĂN

ibaotucom

B.TÁC PHẨM

VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

I. TÌM HIỂU CHUNG

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

III. TỔNG KẾT

IV. BÀI TẬP

VĂN TẾ

NGHĨA SĨ

CẦN GIUỘC

A.TÁC GIẢ NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU

I. CUỘC ĐỜI

II. SỰ NGHIỆP

ibaotucom

A. TÁC GIẢ NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU

II.SỰ NGHIỆP THƠ VĂN

1. Những tác phẩm chính

a) Trước khi Pháp xâm lược

Truyện Lục Vân Tiên

Dương Từ - Hà Mậu

b) Sau khi Pháp xâm lược

Chạy giặc

Văn tế Trương Định

Ngư tiều y thuật vấn đáp

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc…

3. Nghệ thuật thơ ca

- Văn chương trữ tình đạo đức.

- Bút pháp trữ tình xuất phát từ cõi tâm trong sáng,

nhiệt thành.

- Đậm đà sắc thái Nam Bộ.

- Cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu là tấm gương

sáng cao đẹp về nhân cách, ý chí và nghị lực,

lòng yêu nước, thương dân, kiên trung, bất

khuất.

- Thơ văn là bài ca đạo đức, nhân nghĩa, tiếng

nói chiến đấu chống quân xâm lược, là thành

tựu nghệ thuật mang đạm sắc thái Nam Bộ.

2. Nội dung thơ văn

- Lí tưởng đạo đức, nhân nghĩa

- Lòng yêu nước, thương dân

ibaotucom

I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Hoàn cảnh sáng tác

- Bài văn viết theo yêu cầu của Đỗ Quang,

tuần phủ Gia Định, để tế những nghĩa sĩ

đã hy sinh trong trận tập kích đồn quân

Pháp ở Cần Giuộc đêm 16/12/1861.

- Nghĩa quân giết được tên hai Pháp và một

số lính thuộc địa, làm chủ đồn hai ngày rồi

bị phản công và thất bại. Nghĩa quân hy

sinh khoảng 20 người.

Chùa Tôn Thạnh ở ấp Thanh Ba xã Mỹ

Lộc, huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An

ibaotucom

I. TÌM HIỂU CHUNG 2. Thể loại và bố cục

Nông dân nghĩa sĩ đánh giặc

a. Thể loại Văn tế: là một loại văn thường

gắn với phong tục tang lễ, nhằm bày tỏ lòng

tiếc thương đối với người đã mất.

b. Bố cục 4 phần

- Phần 1 (Lung khởi) câu 1-2: Khái quát

bối cảnh thời đại và hình ảnh người nông

dân nghĩa sĩ.

- Phần 2 (Thích thực) câu 3-15: Cuộc đời,

cảnh chiến đấu anh dũng của nghĩa quân.

- Phần 3 ( Ai vãn) câu 16-23: Lòng thương

tiếc và cảm phục trước sự hy sinh của

nghĩa quân.

- Phần 4 (Kết) câu 24-30: Ca ngợi linh hồn

bất tử của người nghĩa sĩ.

ibaotucom

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

PHẦN 1

Khái quát bối cảnh thời đại

và hình ảnh người nông dân

nghĩa sĩ

PHẦN 3

Lòng thương tiếc và cảm phục

trước sự hy sinh của nghĩa

quân.

PHẦN 2

Cuộc đời, cảnh

chiến đấu anh dũng

của nghĩa quân.

PHẦN 4

Ca ngợi linh hồn bất

tử của người nghĩa sĩ.

ibaotucom

1. PHẦN 1: Khái quát bối cảnh thời đại và hình ảnh

người nông dân nghĩa sĩ

- Súng giặc đất rền:thực dân Pháp

xâm lược.

- Lòng dân trời tỏ: tinh thần

chiến đấu của nhân dân ta.

Bối cảnh thời đại:

Với thủ pháp đối lập : súng giặc ><

lòng dân, Nguyễn Đình Chiểu đã

khái quát bối cảnh thời đại khốc liệt:

Thực dân Pháp xâm lược nước ta,

nhân dân ta đứng lên chống giặc

bằng cả tấm lòng, bằng sức mạnh

tinh thần.

Hỡi ôi!

Súng giặc đất rền; lòng dân

trời tỏ.

Mười năm công vỡ ruộng,…tuy

là mất tiếng vang như mõ.

ibaotucom

Hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ

1. PHẦN 1: Khái quát bối cảnh thời đại và hình ảnh người

nông dân nghĩa sĩ

MM

Mười năm công vỡ ruộng, chưa

ắt còn danh nổi như phao; một

trận nghĩa đánh Tây, tuy là mất

tiếng vang như mõ.

- Mười năm vỡ ruộng / không ai biết đến . - Một trận đánh Tây / nhiều người biết ý nghĩa sống-chết; nhục-vinh được thể hiện rõ qua các vế câu, từ đó khẳng định quan niệm sống cao cả của nghĩa quân : Chết vinh còn hơn sống nhục. - Khắc hoạ vẻ đẹp của bức chân dung người nghĩa sĩ Cần Giuộc xuất thân từ nông dân và khẳng định sự hy sinh cao cả của họ.

ibaotucom

2. PHẦN 2: Cuộc đời, cảnh chiến đấu anh dũng của

nghĩa quân .

2a. Nguồn gốc xuất thân: - Xuất thân của nghĩa sĩ là những người nông

dân cần cù, nhỏ bé. Họ vốn chỉ quen với việc

ruộng đồng.

- Họ hoàn toàn xa lạ với trận mạc binh đao,

những việc đòi hỏi học hành, rèn luyện công

phu.

Nhấn mạnh sự chọn lựa oanh liệt sẵn sàng

chiến đấu của người nông dân trước quân

xâm lược bạo tàn để bảo vệ quê hương.

Nhớ linh xưa:

Cui cút làm ăn; toan lo nghèo

khó.

Chưa quen cung ngựa, đâu tới

trường nhung; chỉ biết ruộng

trâu, ở trong làng bộ.

Việc cuốc, việc cày, việc bừa,

việc cấy, tay vốn quen làm; tập

khiên, tập súng, tập mác, tập cờ,

mắt chưa từng ngó.

ibaotucom

2. PHẦN 2: Cuộc đời, cảnh chiến đấu anh dũng của

nghĩa quân .

2b. Tình cảm, nhận thức:

- Bắt đầu với tâm trạng lo âu, hồi hộp, chờ đợi : “Tiếng phong hạc phập

phồng hơn mươi tháng, trông tin quan như trời hạn trông mưa…”;

sau đó là căm ghét tận xương tủy đến nỗi “muốn tới ăn gan, muốn ra

cắn cổ”.

- Họ đã có nhận thức đúng đắn về quân thù: “chém rắn đuổi hươu, treo

dê bán chó…” và từ đó đã đi đến quyết tâm hành động đúng đắn: “xin

ra sức đoạn kình, chẳng thèm trốn ngược trốn xuôi, chuyến này dốc

ra tay bộ hổ”.

=> Diễn biến tâm trạng cũng như quá trình nhận thức sâu sắc thành

hành động đúng đắn của người nông dân đã được tác giả thể hiện

rất sinh động, súc tích và ấn tượng, khiến chúng ta thêm hiểu và yêu

quý người nghĩa sĩ nông dân nhiều hơn.

ibaotucom

2.PHẦN 2: Cuộc đời, cảnh chiến đấu anh

dũng của nghĩa quân .

2c.Trang bị của nghĩa quân khi

vào trận:

+…manh áo vải…

+…ngọn tầm vông...

+… rơm con cúi...

+…lưỡi dao phay…

Đó là những vật dụng nghèo

nàn, thô sơ trong cuộc sống lao

động hàng ngày đã trở thành vũ

khí để nghĩa quân đánh giặc.

Ngoài cật có một manh áo vải,

nào đợi mang bao tấu, bầu ngòi;

trong tay cầm một ngọn tầm

vông, chi nài sắm dao tu, nón

gõ.

Hỏa mai đánh bằng rơm con

cúi, cũng đốt xong nhà dạy đạo

kia, gươm đeo dung bằng lưỡi

dao phay, cũng chém rớt đầu

quan hai họ.

ibaotucom

2. PHẦN 2: Cuộc đời, cảnh chiến đấu anh dũng của

nghĩa quân .

Chi nhọc quan quản gióng trống kì

trống giục, đạp rào lướt tới, coi giặc

cũng như không; nào sợ thằng Tây bắn

đạn nhỏ, đạn to, xô cửa xông vào, liều

mình như chẳng có.

Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm

cho mã tà ma ní hồn kinh, bọn hè trước,

lũ ó sau, trối kệ tàu sắt tàu đồng súng

nổ.

2d.Tinh thần chiến đấu của nghĩa sĩ:

…đạp rào lướt tới…

…xô cửa xông vào …

…đâm ngang…chém ngựơc

Đoạn văn đặc tả khí thế chiến đấu mạnh

mẽ, quyết liệt và hy sinh quên mình của

nghĩa sĩ trong trận công đồn.

Từ đó, nhà thơ đã tạc lên một bức tượng đài

nghệ thuật về vẻ đẹp hiên ngang, bất khuất,

kiên cường của người nông dân Nam Bộ trong

buổi đầu kháng Pháp.

ibaotucom

2. PHẦN 2: Cuộc đời, cảnh chiến đấu anh dũng của

nghĩa quân .

Sự tương phản giữa vũ khí, trang bị và tinh thần chiến đấu của

người nông dân khi ra trận với súng to, đạn nhỏ của kẻ thù càng

làm tăng thêm vẻ đẹp tráng ca của người nghĩa quân áo vải .

Với hình tượng người nông dân nghĩa sĩ, Nguyễn Đình Chiểu đã

phát hiện và ngợi ca bản chất cao quý tiềm ẩn sau manh áo vải, sau

cuộc đời lam lũ, vất vả của người nông dân chính là lòng yêu nước

và ý chí quyết tâm bảo vệ Tổ quốc của họ.

ibaotucom

3. PHẦN 3: Lòng thương tiếc và cảm phục trước sự hy sinh của

nghĩa quân.

Ôi!

Những lăm lòng nghĩa lâu dung;

đâu biết xác phàm vội bỏ.

…Đau đớn bấy! Mẹ già ngồi khóc

trẻ, ngọn đèn khuya leo lét trong

lều; não nùng thay! Vợ yếu chạy tìm

chồng, cơn bóng xế dật dờ trước

ngõ.

3a. Đối với người nghĩa sĩ

- Tỏ ra thông cảm với cuộc đời lao động âm thầm

vất vả của họ trước ngày giặc đến.

- Nhiệt liệt biểu dương tấm lòng “mến nghĩa làm

quân chiêu mộ” của họ.

- Đầy hào hứng khi miêu tả chiến công của họ

trong trận đánh.

- Đầy xót thương, nuối tiếc khi miêu tả cảnh hy

sinh.

- Khẳng định sự bất tử, trường tồn của những

người anh hùng nghĩa sĩ.

ibaotucom

3. PHẦN 3: Lòng thương tiếc và cảm phục trước sự hy

sinh của nghĩa quân.

3b. Đối với những người thân của nghĩa sĩ

- Những người nghĩa sĩ mất đi để lại khoảng trống vắng trong trời

đất và trong lòng người

- Mẹ già khóc trẻ thấm vẻ hắt hiu, lều quạnh vắng, ngọn đèn khuya

thêm chập chờn, leo lét.

- Người vợ yếu đầy xót xa, dật dờ “ như cơn bóng xế”.

=> Câu văn giàu tính gợi hình, gợi cảm, tác giả như hình ảnh hóa,

cụ thể hóa nỗi đau đớn, mất mát của gia đình tử sĩ để ta dễ dàng

đồng cảm cùng cảm xúc và tâm trạng của họ.

ibaotucom

4.PHẦN 4: Ca ngợi linh hồn bất tử của

người nghĩa sĩ.

Ôi!

Một trận khói tan, nghìn năm tiết rỡ.

Binh tướng nó hãy đóng sông Bến

Nghé, ai làm nên bốn phía mây đen…

Hỡi ôi thương thay!

Có linh xin hướng.

• Nguyễn Đình Chiểu thông cảm sâu sắc với

sự mất mát to lớn của nghĩa sĩ.

• Sự mất mát đó càng có giá trị sâu sắc khi tố

cáo tội ác chiến tranh mạnh mẽ.

• Sự cảm phục và ngợi ca trước ý chí chiến

đấu và hy sinh của người nông dân nghĩa sĩ.

• Khẳng định sự bất tử của người nghĩa sĩ trong

lòng dân tộc.

ibaotucom

III. TỔNG KẾT

2. Nghệ thuật:

- Bài văn tế là một thành tựu xuất sắc về nghệ

thuật xây dựng hình tượng nhân vật.

- Kết hợp nhuần nhuyễn chất trữ tình và tính

hiện thực.

- Ngôn ngữ vừa trang trọng vừa dân dã, bình

dị, mang đậm sắc thái Nam Bộ.

1. Nội dung:

- Tiếng khóc bi tráng cho một thời kì lịch sử đau

thương nhưng vĩ đại của dân tộc.

- Xây dựng nên bức tượng đài bất tử về người

nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc.

- Lần đầu tiên trong nền văn học Việt Nam người

nông dân có mặt ở vị trí trung tâm với tất cả vẻ

đẹp bi tráng của tấm lòng dũng cảm chiến đấu hy

sinh vì Tổ quốc.

ibaotucom

IV. BÀI TẬP

Đề 1: Anh/ chị hãy phân tích vẻ đẹp của hình

tượng người nông dân nghĩa sĩ trong Văn tế

nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu.

ibaotucom

IV. BÀI TẬP

Đề 2a: Bức ảnh này gợi

cho anh/chị nhớ đến

câu chuyện bi hùng

nào trong lịch sử dân

tộc? Hãy chia sẻ ngắn

gọn bằng lời câu

chuyện đó.

ibaotucom

IV. BÀI TẬP

Đề 2b: Cũng như người nghĩa sĩ nông dân

Cần Giuộc anh hùng trong trận công đồn năm

xưa, những người lính trong bức tượng đài

này đã cùng nắm chặt tay nhau bảo vệ lá cờ

Tổ quốc thiêng liêng của dân tộc. Họ đã tạc

nên “Vòng tròn bất tử” trong lòng Mẹ Việt

Nam.

Câu chuyện của người nông dân nghĩa sĩ

buổi đầu chống Pháp trong bài Văn tế nghĩa

sĩ Cần Giuộc và hành động của những người

lính quả cảm, anh hùng mà bức tượng đài trên

khắc tạc đã gợi cho anh/chị cảm xúc và suy

nghĩ gì? Hãy chia sẻ điều đó bằng một đoạn

văn.