Fatih YAZITAŞ Piyasa İzleme Komitesi Başkanı [email protected] DEK ATÖLYE Uzlaştırma ve Serbest Tüketici İşlemleri
Fatih YAZITAŞPiyasa İzleme Komitesi Başkanı[email protected]
DEK ATÖLYE
Uzlaştırma ve Serbest Tüketici İşlemleri
1Elektrik Piyasası Tarihsel Gelişimi
6446 s.
Elektrik
Piyasası
Kanunu
2013
2006• Geçici DUY dönemi
(1 Ağustos 2006’dan
itibaren)
• Dengeleme ve
uzlaştırma
uygulamaları başladı.
• Dengeleme SMF
üzerinden saatlik
YAL,YAT talimatları
ile yapıldı
• Uzlaştırma 3 zamanlı
olarak aylık bazda
SDF üzerinden yapıldı.
2004
2009
• 1 Aralık
• Gün Öncesi Planlama ve
Dengeleme Güç Piyasası
oluşturuldu
• Uzlaştırmanın saatlik
yapılmasına başlandı.
• Dağıtım tarafının çekiş
sayaçları (iletimden) saatlik
olarak okunmaya başlandı.
• Tüketim tarafı kendi
tüketimlerini tahmin ederek
enerji satın almaya başladı.
2011
20014628 s.
Elektrik
Piyasası
Kanunu
2001
➢ EPDK’nın Kuruluşu
➢ İletim kamu kontrolünde
➢ Üretim ve Dağıtım
faaliyetlerinin dikey ayrıştırılarak
özelleştirilmesi,
➢ Toptan Satış ve Perakende
Faaliyetleri
➢ TEAŞ>EÜAŞ,TEİAŞ,TETAŞ
➢ ST kavramı
➢ PMUM (15-b gereğince)
2003
• Mali Uzlaştırma Tebliği
yayımlandı.
• Tebliğ uygulaması başladı.
• Özel sektörün
(otoprodüktörlerin) sisteme
verdiği ve sistemden çektiği
enerjinin fiyatları 3 periyotlu
olarak belirlendi.
• 3 Kasım - İlk Dengeleme
ve Uzlaştırma Yönetmeliği
• Piyasa İşletmecisi PMUM
• Sistem İşletmecisi MYTM
olarak belirlendi.
• Tebliğ uygulamasına 1
Ağustos 2006’ya kadar
devam edildi.
• Gün Öncesi Piyasası
devreye girdi
• Teminat ve Avans
Ödeme Mekanizması
devreye girdi.
• Tüketim tarafı fiyata
duyarlı teklif sunmaya
başladı.
• YEKDEM mekanizması
Geçici DUY Dönemi
Nihai DUY Dönemi
1 Temmuz
Gün İçi Piyasası açıldı.
12 Mart
EPİAŞ
kuruldu
2015
1 Eylül
EPİAŞ
lisans aldı
2016
14 Mart
Şeffaflık
Platformu
1 Haziran
Yerli GÖP
30 Aralık
Serbest
Tüketici
Portalı
Üretim
Üretim
TEİAŞ EPİAŞ Tedarik
Serbest Tüketici
Serbest Olmayan TüketiciGörevli Tedarik
Piyasa Aktörleri
Kaynak: https://rapor.epias.com.tr/rapor/xhtml/dgpKatilimciSayisi.xhtml
12 Ekim 2018 tarihi itibariyle
Lisans Tipi Kamu Özel Üretim 4 861Tedarik 1 150Dağıtım 0 21İletim 1 0Görevli TedarikK1 0 21K2 0 21K3 0 21
3
Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ)
Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), 14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak, 12 Mart 2015 tarihinde tescil işlemlerinin tamamlanmasının ardından resmen kurulmuştur.
1 Eylül 2015 tarihinde ise EPİAŞ piyasa işletme lisansını almıştır.
EPİAŞ’ın başlıca amacı ve faaliyet konusu“ Piyasa işletim lisansında yer alan enerji piyasalarının etkin, şeffaf, güvenilir ve enerji piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde planlanması, kurulması, geliştirilmesi ve işletilmesidir. Eşit taraflar arasında ayrım gözetmeden güvenilir referans fiyat oluşumunun temin edilmesi ve artan piyasa katılımcı sayısı, ürün çeşitliliği ve işlem hacmiyle likiditenin en üst düzeye ulaştığı, piyasa birleşmeleri yoluyla ticaret yapılmasına imkan tanıyan bir enerji piyasası işletmecisi olmaktır.”
Elektrik Piyasalarına Bakış
• Elektriğin en temel iki özelliği:
– Depolamanın zor ve maliyetli olması
– Elektrik üretim ve tüketiminin her an bir birine eşit olması zorunluluğu
• Arz-talep dengesinin kurulabilmesi için:
– Sistem kısıtlarını gözeten, fiziki dengeyi koruyan
– Ortak bir piyasa aracılığı ile ortak bir fiyatın oluştuğu
– Dengeleme ve uzlaştırmaya konu piyasa işletmecisi gerekmektedir.
Elektrik Piyasalarının İşleyiş Yapısı
Fiziksel Elektrik Ticareti
İkili Anlaşmalar
OTC
Spot Piyasalar
Gün Öncesi Piyasası
Gün İçi Piyasası
Gerçek Zamanlı Piyasalar
Dengeleme Güç Piyasası
Yan Hizmetler Piyasası
Fiziksel Olmayan Elektrik Ticareti
Türev Piyasalar
Veri Girişi ve
Uzlaştırma
Uzlaştırma
Elektrik Piyasaları
Üretim & Tüketim Optimizasyonu
Sistem ve Arz Güvenliği
Fiyat Riskinden Korunma ve Finansal
Optimizasyon
Gün Öncesine Kadar Gün Öncesi Gerçek Zaman
PTF
SMF
MWh
Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasasıİkili Anlaşmalar
Finansal (Türev) Piyasalar
Lot
TL/MWh
ArzTalep
PTF
Elektrik Enerjisi Ticareti ve Dengesizlikten Korunma Sistem İşletimi
Gün İçi
Gün İçi Piyasası
Max (PTF, Tahmin Edilen SMF)*1,03
Min (PTF, Tahmin Edilen SMF)*0,97
Elektrik Piyasasının Yapısı
Dengesizliği Azaltma + Arbitraj
İkili anlaşma, tüketiciler ile tedarikçiler arasında özel hukuk hükümlerine tabi olarak, elektrik enerjisinin alınıp satılmasına dair yapılan ticari anlaşmalardır.
İkili anlaşmalar
Elektriğin teslimat gününden bir gün
öncesinde, elektrik ticareti ve
dengeleme faaliyetleri için kullanılan,
Piyasa İşletmecisi tarafından
işletilen, organize bir piyasadır.
Gün Öncesi Piyasası
Gün Öncesi Piyasası Nedir?
Gün Öncesi Piyasası;
• Elektrik enerjisi referans fiyatını belirlemek,
• Piyasa katılımcılarına, ikili anlaşmalarına ek olarak bir sonraki gün için enerji alış ve satış
yapma fırsatı tanıyarak, kendilerini dengeleme olanağını sağlamak,
• Sistem İşletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sağlamak,
• Büyük çaplı ve süreklilik arz eden kısıtlar için, teklif bölgeleri oluşturularak, Sistem
İşletmecisine gün öncesinden kısıt yönetimi yapabilme imkanı sağlamak,
amaçlarını taşır.
Neden İhtiyaç Duyulmaktadır?
GÖP’ekatılmazsam
portföyümü nasıl dengelerim?
Üretimimi ikili anlaşma ile satabilir, Gün İçi Piyasası’nda ticaret
yapabilir ya da DGP’yeteklif edebilirim.
Tüketimimi ikili anlaşma ile alabilir ya da Gün İçi
Piyasası’nda ticaret yapabilirim.
• Piyasa Katılım Anlaşmasına ilave olarak Gün Öncesi Piyasası
Katılım Anlaşması’nın imzalanması zorunludur.
• Gün Öncesi Piyasasına katılım zorunlu değildir.
Genel Esaslar
Portföyündeki üretim ve tüketim birimlerinin
programlarını yapar, piyasa fiyatlarına göre bazı fiyatlar için ihtiyacını kendi karşılar bazen sisteme satar bazen de sistemden alır. Tercih piyasa katılımcısına aittir.
• Her katılımcı kendi portföyünü dengeler.
• Portföy bazlıdır.
Genel Esaslar
• İşlemler günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir. 24 saat değeri mevcuttur.
• Gün Öncesinde referans fiyat (PTF) belirlenir.
• Arz tarafı üreteceği miktarı, Talep tarafı tüketeceği miktarı fiyat seviyelerine göre ayarlayabilir.
• Saatlik (64 seviye, alış ve satış yönünde 32 seviye ayrı ayrı), blok (50 seviye) ve esnek (10 seviye) teklif
verilmesine imkan tanır.
Genel Esaslar
• GÖP’de yapılan ticaret ilgili PK için fiziksel elektrik arzı yada talebi yükümlülüğü doğurur.
• Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade
etmektedir.
• Enerji miktarı LOT (0,1 MWh) olarak teklif edilir.10
LOT1
MWh
Azami ve asgari fiyat limitleri 0 - 2000 TL/MWh olarak uygulanır. “GünÖncesi Piyasasında ve Dengeleme Güç Piyasasında Asgari ve Azami FiyatLimitlerinin Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar” uyarınca belirlenir.
Genel Esaslar
Süreçler
Fiyatlar kesinleşir ve
DGP piyasası
süreci başlar
9:30 12:30 13:00 13:30 13:50 14:00 17:00
Piyasa katılımcıları tarafından
alış ve satış yönünde teklifler girilir.
D-5 00:00-12:30 Teklif bildirim
kapısı kapanır.
12:30-13:00
Optimizasyon algoritması kullanılarak bir sonraki
gün için saatlik miktar ve fiyatlar belirlenir.
Nihai sonuç duyurma
D-6017:00
İkili anlaşma bildirim süresi sona erer.
09:30Sistem işletmecisi
tarafından kullanılabilir iletim kapasitesi bildirilir.
İtiraz
Sonuçlar katılımcılara
duyurulur
DGP sürecinin başlayabilmesi için PTF
aktarımı
208,64
198,35
179,39
173,12
174,19
174,20
164,17
180,29
200,94
212,70
209,34
212,11
192,14
201,13
210,23
207,22
212,87
208,04
208,30
212,23
217,93
215,57
199,47
184,20
0,00
50,00
100,00
150,00
200,00
250,00
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
TL/MWh
2018 Yılı Saatlik Ortalama Piyasa Takas Fiyatı
Gün Öncesi Piyasası İstatistikleri
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
2018 182,86 175,77 158,56 193,57 179,44 185,62 208,13 298,91
2017 181,32 172,55 145,29 145,13 152,36 148,54 175,06 173,33 178,51 164,13 174,65 155,82
2016 149,58 104,08 109,12 118,48 117,50 141,70 135,06 161,48 139,75 140,51 148,06 219,04
0
50
100
150
200
250
300
350
TL/M
Wh
2016-2017-2018 Yılları Aylık Bazda PTF
327,27
149,57 150,09163,99
138,01 140,60
163,84
217,24
0
50
100
150
200
250
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
TL/M
Wh
Yıllara Göre Piyasa Takas Fiyatı
Gün İçi Piyasası Nedir?
• GÖP ve DGP ile eş zamanlı olarak çalışan,
• Dengesizliği azaltma amacı taşıyan
• Fiziksel teslimat zorunluluğu olan
• Fiziki teslimattan 60 dakika öncesine kadar (1 Ekim 2018 sonrası)
• ’’Sürekli Ticaret’’ in yapıldığı organize toptan bir piyasadır.
https://www.epias.com.tr/wp-content/uploads/2016/03/G%C4%B0P-KULLANICI-KILAVUZU_12.10.16_.pdfGİP Kullanıcı Kılavuzu:
Dengeleme Güç Piyasası TEİAŞ tarafından işletilmektedir. Gerçek zamanlı dengeleme; yan hizmetler ve dengeleme güç piyasasından oluşur.
•Bağımsız olarak 15 dk. içerisinde asgari 10 MW yük alabilen veya yük atabilen dengeleme birimleri DGP’ye katılmakla yükümlüdür.
•Gün Öncesi Piyasası ile Sistem İşletmecisi ’ne (MYTM) her ne kadar üretim ve tüketim miktarları dengelenmiş bir piyasa sunulmuş olsa da gerçek zamanda sapmalar olmaktadır. Örneğin, bir santralin arızadan dolayı devre harici olması veya büyük bir tüketim tesisinin bir anda çalışmaya başlaması/çalışmayı durdurması dengeyi bozmaktadır, bu durumda MYTM dengeyi sağlamak için Dengeleme Güç Piyasası’na sunulmuş teklifleri kullanarak, sistem dengesini sağlamaya çalışmaktadır.
DENGELEME GÜÇ PİYASASI (DGP)
TL/MWh
Lot
Piyasa
Takas
Fiyatı
Miktar
PTF
SMF
MWh
TL/MWh
Gün Öncesi PiyasasıFiyat Belirleme
Dengeleme Güç PiyasasıFiyat Belirleme
Yük Alma Teklifi
Yük Atma Teklifi
TalepArz
PTF & SMF ARASINDAKİ İLİŞKİ
• YAL ve YAT teklifleri ilgili saatin Piyasa Takas Fiyatından başlar
19
ELEKTRİK TARİFELERİ
20
ELEKTRİK FATURA HESAPLAMA
30.000
25.000
5.000 4.500
4.000 3.600
2.400 2.000
-
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
20.000
22.000
24.000
26.000
28.000
30.000
32.000
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
kWh
Yıllar
Yıllar İtibarı ile Serbest Tüketici Limiti
SERBEST TÜKETİCİ PORTALI
✓ Yekdem kurulu güç artışı ve dolar kuru tedarik piyasasını etkiledi
https://rapor.epias.com.tr/rapor/xhtml/serbestTuketiciSayacAdedi.xhtml
Dönem Sayaç AdediSayaç Artış
Oranı
Oca.17 2.735.183 2,76
Şub.17 3.069.589 12,23
Mar.17 3.576.204 16,5
Nis.17 3.897.991 9
May.17 3.828.432 -1,78
Haz.17 3.812.373 -0,42
Tem.17 4.437.185 16,39
Ağu.17 4.481.844 1,01
Eyl.17 4.627.789 3,26
Eki.17 4.711.967 1,82
Kas.17 4.760.862 1,04
Ara.17 4.705.979 -1,15
Oca.18 4.175.381 -11,27
Şub.18 3.558.961 -14,76
Mar.18 2.897.398 -18,59
Nis.18 2.278.317 -21,37
May.18 2.225.464 -2,32
Haz.18 1.498.927 -32,65
Tem.18 707.256 -52,82
Ağu.18 659.943 -6,69
Eyl.18 448.410 -32,05
Eki.18 205.404 -54,19
Dönem Birim Maliyeti (TL)
Oca - 2018 34,930
Şub - 2018 39,153
Mar - 2018 65,775
Nis - 2018 55,367
May - 2018 69,018
Haz - 2018 72,554
Tem - 2018 56,494
Ağu - 2018 68,361
57,64 ORTALAMA
YEKDEM MALİYETİ
https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/uretim/yekdem/birim-maliyeti.xhtml
SON KAYNAK TEDARİK TARİFESİ
Yeşil Sertifika
Elektrik
Piyasası
Yeşil Sertifika
Dünyanın birçok ülkesi yeşil sertifika sistemini kullanmakta olup,uluslararası piyasalarda sertifika alım satımı yapabilmekte, böyleceson kullanıcıya kullandığı elektriğin kaynağını seçme imkanısağlamaktadır.
Türkiye’de böyle bir sistemin kurulması yenilenebilir enerjiüretimini artırmak açısından büyük önem arz etmektedir. EPİAŞolarak bu konuda çalışmalar yapmaktayız.
GÖNÜLLÜ YEŞİL SERTİFİKA SİSTEMİ
ABD-EPA (United States Environmental Protection Agency) “Green Power Partnership (GPP)” programı
✓ Gönüllü olarak Yenilenebilir Enerji Sertifikalarını -“Renewable Energy Certificates (REC)” kullanan firmalar kamuoyuna duyurulmaktadır.
✓ Gönüllü sertifikalardan yararlanan tüketiciler evsel tüketiciler olabildiği gibi büyük şirketler de olabilmektedir. Bu sertifikalardan gönüllü olarak yararlanan şirketler kendi müşterilerine karşı pozitif bir imaj sergileyerek tüketici piyasasında daha fazla talep görme imkânına sahip olabilmektedirler.
✓ 90’lı yılların başlarında az sayıda tedarikçinin müşterilerine yeşil enerji satın alma seçeneği koymasıyla başlayan gönüllü market piyasası 2013 yılında 62 TWh’lik bir rakama ulaşmıştır. Bu da ABD’deki elektrik satışının % 1,7’sini temsil etmektedir. Yeşil enerji satışları 2013 yılında % 27 oranında artış göstermiştir (Heeter, Belyeu ve Kuskova-Burns 2014).
Uzlaştırma Nedir ?
Uzlaştırma, gün öncesi piyasası, gün içi piyasası, dengeleme güç piyasası ve enerji
dengesizliğinden doğan alacak ve borç miktarlarının hesaplanmasını kapsar.
Piyasa İşletmecisi (EPİAŞ) tarafından hızlı, güvenilir ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilir.
Piyasa İşletmecisi’nin, toptan elektrik piyasası adına yaptığı bu işlemlerden kâr veya zarar
etmemesi esastır.
Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?
Piyasa Katılımcıları
Merkezi
Uzlaştırma
Bankası
GÖP Fiyatları,
Katılımcıların GÖP
eşleşme miktarları,
eşleşme fiyatları
Katılımcıların GİP
eşleşme miktarları
ve eşleşme fiyatları
Katılımcılar
tarafından bildirilen
ikili anlaşma
miktarlarını
DGP Fiyatları,
Katılımcı YAL/YAT
Miktarları ve
Fiyatları
Tahmin edilen enerji
üretim/tüketimi ile
gerçekleşen
üretim/tüketim
miktarları
YEKDEM Uzlaştırması
( ), , , , , , , , , , ,t,u ,
1 1
k l
f t u f t b u f t b u f t u f p u
b p
EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =
= − + + − +
−+
−
= == == == =
h
d
t
r
rudf
h
d
t
r
rudf
l
p
n
r
l
p
m
r
KEYALMKEYATMSSMSAM1
1
1
,,,
1
2
1
,,,
1 1
ru,p,t,
1 1
ru,p,t,
Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?
• GünlükGün Öncesi Piyasası
Uzlaştırması
• GünlükGün İçi Piyasası
Uzlaştırması
• AylıkDengeleme Güç
Piyasası Uzlaştırması
• AylıkEnerji Dengesizlikleri
Uzlaştırması
• AylıkYEKDEM Uzlaştırması
Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma
yapılır. İşlemler avans tutarına yansıtılır ve
faturada ödenmiş avans olarak kabul edilir.
Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma
yapılır. İşlemler avans tutarına yansıtılır ve
faturada ödenmiş avans olarak kabul edilir.
Dengeleme Güç Piyasasında yapılan ticari
işlemlerin sonucu uzlaştırma gerçekleştirilir.
Uzlaştırma aylık faturaya yansıtılır.
Yapılan tüm ticari işlemlerin sonucu (alış/satış)
uzlaştırma gerçekleştirilir. Uzlaştırma aylık
faturaya yansıtılır.
YEKDEM katılımcıları ve tedarikçiler için
YEKDEM kapsamında yapılan üretim karşılığı
bedel ve maliyet hesaplaması yapılır. Uzlaştırma
aylık faturaya yansıtılır.
Günlük GÖP ve GİP Uzlaştırma İşlemleri
• Avans Bildirimleri• Teminat Bildirimleri
• Avans Bildirimleri• Teminat Bildirimleri
Gün Öncesi Piyasası Eşleşme
Miktarları ve Fiyatları
Gün İçi Piyasası Eşleşme
Miktarları ve Fiyatları
Uzlaştırma
Piyasa Katılımcıları
Merkezi
Uzlaştırma
Bankası
(Takas İstanbul)
PYS
! Günlük İşlem
! Saatlik Uzlaştırma
Uzlaştırma Süreçleri (GÖP)
12:30 13:00 13:30 13:50 14:00 14:30(D+1) 15:00
(D+1) 17:00
Gün Öncesi Piyasası Teklif
Girişi Bitiş Saati
Teklif girişi sonrası, tekliflerin, teminat
durumunun kontrolü
Eşleşen Miktarların ve fiyatların katılımcılara duyurulması ve ticari işlem onaylarına itiraz
edilebilme süreci
İtirazların değerlendirilmesi
Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların
Piyasa katılımcıları tarafıdan
son ödeme saati
Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların
Piyasa İşletmecisi tarafıdan
son ödeme saati
Nihai eşleştirme miktar ve fiyatlarına göre
uzlaştırma ve teminat hesaplama işleminin
gerçekleştirilmesi
Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma
bankasına (TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına
duyurulması
PTF ninkatılımcılara duyurulması
Uzlaştırma Süreçleri
1. Gün 6. Gün 10. Gün 11. Gün 12. Gün 15. Gün
Okunan Sayaç Değerlerinin Piyasa
İşletmecisine Bildirilmesi
Veriş-Çekiş Değerlerinin Kontrol Edilmesi ve Gerekli
İtiraz/Düzeltme Başvuruların Yapılması
Ön uzlaştırma bildiriminin PYS
aracılığı ile piyasa katılımcılarına duyurulması
İtirazlarda Dikkate Alınarak Faturaya
Esas Tutarların Belirlenmesi
Nihai uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile Piyasa Katılımcılarına
Duyurulması
Uzlaştırma Süreçleri (Fatura)
15. Gün (D) D+ 6. İş Günü D+ 7. İş Günü
Faturaya esas uzlaştırma bildirimi
Piyasa katılımcılarının fatura ödemelerine
ilişkin son günü
Piyasa İşletmecisinin fatura ödemelerine
ilişkin son günü
Faturaya Esas Uzlaştırma Bildirimine Göre Fatura
Düzenlenmesi
İtirazlar ve GDDK İşlemleri
15. Gün (D) D+ 60. Gün D+ 75 Gün D+ 80 Gün
Faturaya esas uzlaştırma bildirimi
Piyasa İşletmecisi tarafından itirazların
değerlendirilerek sonuçlandırılması
İtiraz yapılması;a) Veriş çekiş ölçüm değerlerine itirazb) Fatura, Uzlaştırma, Konfigürasyon değerlerine itiraz
İlgili Dağıtım Şirketi/ Teiaş itirazları değerlendirir ve Piyasa İşletmecisi ile Piyasa
katılımcısına geri bildirimde bulunur
GDDK İşlemleri• Düzeltme yapılan fatura dönemine ilişkin tüm
dengesizlik uzlaştırması işlemleri yeniden yapılır.• Yapılan düzeltme bütün katılımcıların GDDK’sına
yansıtılır.
Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması
Piyasa katılımcılarının Gün Öncesi Piyasasındaki Sistem Alış/Sistem Satışları, Gün İçi Piyasasındaki Sistem
Alış/Sistem Satışları, Dengeleme Güç Piyasasındaki YAL/YAT’ları, İkili Anlaşma Alış/Satışları ve gerçekleşen
üretim/tüketim değerlerinden ne kadar saptığını gösteren miktar Enerji Dengesizlik Miktarı, bu miktar karşılığında
alacaklı/borçlu olduğu tutar da Enerji Dengesizlik Tutarıdır.
Aşağıdaki formüle göre hesaplanır:
( ), , , , , , , , , , ,t,u ,
1 1
k l
f t u f t b u f t b u f t u f p u
b p
EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =
= − + + − +
−+
−
= == == == =
h
d
t
r
rudf
h
d
t
r
rudf
l
p
n
r
l
p
m
r
KEYALMKEYATMSSMSAM1
1
1
,,,
1
2
1
,,,
1 1
ru,p,t,
1 1
ru,p,t,
( ) ( ) = =
−+++−=m
t
n
u
utututfutututff lSMFSGÖFEDMkSMFSGÖFEDMEDT1 1
,,,,,,,, )1(),min()()1(),max()(
NOT: 01.05.2015 tarihinden itibaren k ve l katsayıları 0,03 olarak alınmaktadır.
Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması
( ), , , , , , , , , , ,t,u ,
1 1
k l
f t u f t b u f t b u f t u f p u
b p
EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =
= − + + − +
−+
−
= == == == =
h
d
t
r
rudf
h
d
t
r
rudf
l
p
n
r
l
p
m
r
KEYALMKEYATMSSMSAM1
1
1
,,,
1
2
1
,,,
1 1
ru,p,t,
1 1
ru,p,t,
( ) = =
+−=m
t
n
u
utututff kSMFSGÖFEDMEDT1 1
,,,, )1(),max()(
Örneğin Katılımcı B için; 0
100 110 0-450 210 -360010
EDM= 100 -10 – 450 + 210 + 0 – 360 + 110 + 0 = - 400 MWh
Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda,
PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺
EDT= EDM x max( 120, 150)x (1+0,03)
= 400 x 150 x 1,03
= 61.800,00 ₺
Sistem Yönünün YAT Olması Durumunda,
PTF = 120,00 ₺SMF = 80,00 ₺
EDT= EDM x max( 120, 80)x (1+0,03)
= 400 x 120 x 1,03
= 49.440,00 ₺
Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması
( ), , , , , , , , , , ,t,u ,
1 1
k l
f t u f t b u f t b u f t u f p u
b p
EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =
= − + + − +
−+
−
= == == == =
h
d
t
r
rudf
h
d
t
r
rudf
l
p
n
r
l
p
m
r
KEYALMKEYATMSSMSAM1
1
1
,,,
1
2
1
,,,
1 1
ru,p,t,
1 1
ru,p,t,
( ) = =
−+=m
t
n
u
utututff lSMFSGÖFEDMEDT1 1
,,,, )1(),min()(
Örneğin Katılımcı B için; 0
600 300 30-200 100 -360010
EDM= 600 -10 – 200 + 100 + 0 – 360 + 300 - 30 = 400 MWh
Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda,
PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺
EDT= EDM x min( 120, 150)x (1-0,03)
= 400 x 120 x 0,97
= 46.560,00 ₺
Sistem Yönünün YAT Olması Durumunda,
PTF = 120,00 ₺SMF = 80,00 ₺
EDT= EDM x min( 120, 80)x (1-0,03)
= 400 x 80 x 0,97
= 31.040,00 ₺
37Dengeden Sorumlu Grup
Dengeden sorumlu taraflar bir araya gelmek suretiyle dengeden sorumlu grup oluşturabilirler. Dengedensorumlu grup adına grup içinden bir dengeden sorumlu taraf, dengeden sorumlu grubun enerji dengesizliğine ilişkin Piyasaİşletmecisine karşı mali sorumluluğunu üstlenir.
KatılımcılarEDM
(MWh)
Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 150
Katılımcı B (Üretim) -600
Katılımcı D (Tedarik) 840
PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺
( ) = =
−+=m
t
n
u
utututff lSMFSGÖFEDMEDT1 1
,,,, )1(),min()(
( ) = =
+−=m
t
n
u
utututff kSMFSGÖFEDMEDT1 1
,,,, )1(),max()(
Katılımcıların kendi dengeden sorumlu taraf oldukları durum ile Katılımcı D’nin Dengeden sorumlu taraf olduğudurumda;
38Dengeden Sorumlu Grup
EDTA = EDMA x min( 120, 150)x (1-0,03)
EDTA= 150 x 120,00 x 0,97 = 17.460,00 ₺
EDTB = EDMB x max( 120, 150)x (1+0,03)
EDTB= -600 x 150,00 x 1,03 = -92.700,00 ₺
EDTD = EDMD x min( 120, 150)x (1-0,03)
EDTD= 840 x 120,00 x 0,97 = 97.776,00 ₺
KatılımcılarEDM
(MWh)
Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 150
Katılımcı B (Üretim) -600
Katılımcı D (Tedarik) 840
PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺
1. Duruma göre EDTTOP = 17.460,00 -92.700,00 + 97.776,00= 22.536,00 ₺
2. Duruma göre EDTTOP = 45.396,00 ₺
Fark EDT = 45.396,00 -22.536,00 = 22.860,00 ₺
1. Durum
Dengeden Sorumlu Taraf Olduğunda;
EDMTOP= 150 – 600 + 840 = 390 (MWh)
EDTTOP= 390 x 120,00 x 0,97 = 45.396,00 ₺
2. Durum
39YEKDEM Maliyetlerinin Hesaplanması ve Dağıtılması
== = =
+
=
m
j
j
a
i
n
b
u
k
u
biubi LÜYTOBKURYEKFUEVMYEKTOB11 1 1
,,, )(
= =
= ==m
b
k
u
ub
n
b
k
u
ubi
i
UEÇM
UEÇM
ÖYO
1 1
,
1 1
,,
YEKDEM için Toplam Borç Kalemi
YEKDEM için Toplam Alacak Kalemi
YEKDEM için Ödeme Yükümlülüğü Oranı
Yekdem maliyetleri için hesaplamalar;
ÖYTi = YEKTOB x ÖYOi
Üreticilere Ödenecek Tutar Hesaplaması
Görevli Tedarik Şirketlerine Ödenecek
Tutar Hesaplaması
40YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama
Örnek bir hesaplama yapacak olursak;PTF 100 TLSMF 200 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru 3,7 TLYEK Fiyatı ~ 270 TL/MWh
GÖP için 100 MWh lik bir satış teklif edilsin.
Göp Alacak= 100 x 100 = 10.000 TL
GİP için 1 MWh lik bir alım teklif edilsin.
Gip Borç= 1 x 102 = -102 TL
DGP için ;
KEYALM = 20 MWhKEYALT = 20 x 200 = 4.000 TL
1
2
3
41YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama
PTF 100 TLSMF 200 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru 3,7 TLYEK Fiyatı ~ 270 TL/MWh
Gerçekleşen üretim 119,74 MWh olursa;
EDM ve EDT;
EDM = -100 + 1 -20 + 119,74 = +0,74 MWhEDT = 0,74 x min(100,200) x 0,97 = 71,78 TL
YEKDEM kapsamında yapılan ücretlendirme,
YEKEBDi= 119,74 x [ (73 x 3,7)- (100x 0,98)] =102 = +20.607,25 TL
4
5
YEKDEM Katılımcısının Aldığı Toplam Ücret;
Toplam = [1]+ [2]+ [3]+ [4] +[5]
Toplam = 10.000 -102 + 4.000 + 71,78 + 20.607,25 = 34.577,03 TL
42
43
European Commodity Clearing (ECC)
European Commodity Clearing (ECC), ticareti gerçekleştirilen kömür, petrol, zirai ürünler, metaller, vb. enerji vediğer ürünleri kapsayacak şekilde fiziki uzlaştırma, finansal uzlaştırma ve faturalamayı içeren entegre operasyonlarıyönetmektedir. ECC, tümüyle EEX’in sahipliğindedir.
Şeffaflık Platformu
Efektif kullanım ve
kullanıcı dostu
➢ EPİAŞ, rekabetçi bir enerji piyasasının temini için taraflar arasında
ayrım gözetmeksizin “şeffaf ve güvenilir” bir şekilde işletmekle
sorumludur.
➢ 1 Nisan 2016 tarihinden itibaren her gün şeffaflık platformunda
Gün Öncesi Piyasası’nda belirlenen piyasa takas fiyatları
“Kesinleşmemiş PTF” olarak yayınlanmaktadır.
➢ Enerji piyasası tarafları arasında fırsat eşitliğinin
sağlanması, bilgi asimetrisinin önlenmesi, doğru referans
fiyatın oluşması hususları enerji piyasası unsurlarının her
yönü ile gelişmesine olanak sağlayacaktır.
➢ Ayrıca, piyasa katılımcıları www.epias.com.tr web sitesinden
günlük bülten kısmından hazırlanan günlük raporlara
ulaşabilmektedirler.
❖ 14 Mart 2016 tarihinde Şeffaflık Platformunun Beta sürümü açılmıştır.
45
TEŞEKKÜRLER