1 ب وری آ ش ی ن کا م ش ی ا پ ی در سال ... ن میرر ی های ر ماره ش , وشعه ت ا و ی فرآ غ ج28 ز ی8 ی ا پ1391 اله :, ق م ول ص و4/3/1390 : ی ن ها ن د ی8 يI ا, پ28/4/1391 : , حات ف ص94 - 79 ب وری آ ش ی ن مکا ش ی ا پ ی ل رسا, ی ی و ل سا ک س خ ص خ ا ی در سال س ن میرر ی های رر ی ز ی, ی, ت ش ورد: د م ی م ر ک ا ی8 ي ر ف ز, کی د1 ی م^ ظ ه کا ی ي ، ها2 ده ی ک چ هe ن هی ن, ت یر یدeرآی م ی مطالعهl ن ی آ ب وری آe ش ی ناe ک م ش ی اe ه پe ، یر ی ز ی, e ی, تe ش در د ت ع آ ب اe ی م یالe ی در س نe میرر یای رe ه ی لاe رس, ی ی و لاe س ک س خ ص خ اeای سe ه ی م ب ی آ ن ا ی م یee ش, ت ی ف ی ک, زآت ی8 ee ی غ, ت ا, ee د پ زدآرee ی ی لاee س ک س خ( ی م لی, ق زهای آ کیدآee ع چ, ee ق وآ م ی رآ در نee میرر یای رee ه ی لاee رس, یا وee ه ور آر^ ee ظ ن مl ن ی رآی آee ی د.ee ماپ ن زی یee گ ی ي)اee ه ارسee ل پ م اee ی س م لی, قای آee زهّ ی ع, ی م( هeeهایی مااee ه86 - 1351 ب ی آ ن ا ی م یee ش هee یر ,ج تl ج ت ا, ee ی ي و) ص خ اee ه سر ی وee ت ی نee میرر یای رee هEC ، SAR وTDS الeeاه سee رم مه ص خ اe س, زآت ی8 e ی غ, ت ش ی اeه و پeس ی ا, ق م رآیe ی د.e اده س ق, یe ش ی آ لاe رس, ی ی و لاe س ک س خ ص خ اe س ب ی آ ف ی کایe هالe ی در س نe میرر یای رe ه ی لاe رس, ی ی و لاe س ک س خ ص خ اeای سe ه هee ش, ف ت م هایee ه ش اررEC وSAR ه نمااee س اد آر ق, یee ش ا آee پ( ی ن اee ی فرآ غ ج, اتee لاع ط ی آGIS رمee ی و) ایee آره ر ف اArc/View وArc/GIS د. دپee م س یee ش ر, ی ی مl ان س ی مطالعهl ن ی آl ج ت ا, ی ي ب آl آن ز مید که ده ی ل سا ک س خ ص خ ا در سال سر ی ز ی, ی, ت ش ور در د ش ی ل ی خر و و ش ی ن میرر ی های ر2/28 بد و آee درص ی نe میرر یای رee ه ادe پ ر, ت ی8 ي ا ی ل, ق ا پ35/25 ی لاe وده در چe تدe درص ب ی آ لاe رس, ی ص خ اeال سeه در سe ک ورe ش ی ل ی خر و وe ش ی نe میرر یای رe ه15/18 ادe پ ر, ت یI ي اe ی ل, ق اeد و پe درص92/4 برصد آ د ی م ل ی ک ,س ی ی رآ ن میرر ی های ر د. ی ه د ه دوآر ی کل ها : ب وری آ ش ی، ن کا م ش ی ا پ ص خ ا ی، س ن میرر ی های رEC ،TDS وSAR . ر ی ز ی, ی, ت ش ی، د ل سا ک س خ، 1 1 - ر یز ی, ی گاه ش ی ا دآ ی فرآ غ ج ار ی ش ی دآ) ولI و س م ده یش ی و ت( [email protected]2 2 - ر یز ی, ی گاه ش ی ی، دآ ش هک اری و ر ی‹ ي د آ ی آرس س ا ی ش کار
26
Embed
University of Sistan and Baluchestancresg.usb.ac.ir/Uploads/Journals/Files/M6_1.docx · Web viewطبق نظر (310,1980) Todd به آبی شور اطلاق میشود که کل مواد
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
های زیرزمینی در سال پایش مکانی شوری آب ...
1391 پاییز 28جغرافیا و توسعه شماره 4/3/1390 وصول مقاله : 28/4/1391 تأييد نهايي :
79- 94 صفحات :
های زیرزمینی در سال شاخص خشکسالی وپایش مکانی شوری آبترسالی
مورد: دشت تبریز 2 ، هانیه کاظمی1دکتر فریبا کرمی
چکیده هGGایی منابع آب در دشت تبریز، بGGه پGGایش مکGGانی شGGوری آباین مطالعه برای مدیریت بهینه
هایپردازد تا تغییرات کیفیت شیمیایی آبهای شاخص خشکسالی و ترسالی میزیرزمینی در سال هGا( پیگGیری نمایGد. بGرای اینها و ترسGالیزیرزمینی را در مواقع حداکثرهای اقلیمی )خشکسالی
هGGای( و نتایج تجزیه شGGیمیایی آب1351-86های ماهانه )منظور از متغیرهای اقلیمی شامل بارش، ECزیرزمینی بویژه شاخص SAR وTDS تفادهGGمهرماه سال شاخص خشکسالی و ترسالی اس
هGای شGGاخصهGای زیرزمیGGنی در سGGالهGای کیفی آبشد. برای مقایسه و پGایش تغیGیرات شGGاخص ی اطلاعGGات بGGا اسGGتفاد از سGGامانه SAR و ECارزش هGGای همخشکسGGالی و ترسGGالی نقشGGه
- ترسیم شدند. نتایج این مطالعGGه نشGGان میArc/GIS و Arc/Viewافزارهای( و نرمGISجغرافیایی ) های زیرزمینی شور و خیلی شور در دشت تGGبریز در سGGال شGGاخص خشکسGGالیدهد که میزان آب
کGه در سGGال شGاخص درصGد بGوده در حGالی35/25های زیرزمینی با قلیاییت زیاد درصد و آب2/28 هGGای درصGGد آب92/4 درصد و با قلیائیت زیGGاد 15/18های زیرزمینی شور و خیلی شور ترسالی آب
دهند. زیرزمینی را تشکیل می ، خشکسالی، دشتSAR و EC ،TDSهای زیرزمینی، شاخص پایش مکانی، شوری آبها : کلیدواژه
( ازTotal Dissolved Solides( و کل مواد جامد حل شده در آب )Electrical Conduction- قابلیت هدایت الکتریکی )01 های محلولروند. هدایت الکتریکی غلظت کل نمکهای کیفی آب هستند که برای تعیین شوری آب به کار میشاخص
به آبیTodd( 310,1980)کند. طبق نظر ها را برحسب واحد میلی موس یا میکروموس بر سانتی متر بیان میدر آبگرم باشد و نسبت جذب س//دیم ) میلی1000کل مواد جامد حل شده آن در هر لیتر بیش از شود که شور اطلاق می
Sodium Absorption Ratioکن//د )ولای//تی،ه//ا را تع//یین می( ک//ه نس//بت ج//ذب س//دیم، مق//دار س//دیم موج//ود در آب 1387،208 .)
6 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره
7
های زیرزمینی در سال پایش مکانی شوری آب ...
8 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره
1382های دشت تبريز در مهرماه ی شیمیایی آب زیرزمینی چاه : نتایج تجزیه1جدول
TH
SAR% Na
ميلي اكي والان در ليترpH
(
EC)
نوع منبعآب
مختصاتمحل نامUTM ف
ردي
معج
يون +K+Na+Mgكات
+Ca++ مع
جنها
نيوآ
SO4--CL-HCO3
-CO3- -TDS
262222/87
9/40
16/0
5/35
12/3
12/2
61/40
96/3
25/3398/242/05/8246
7412
0D4221800الوارسفلي-601600 1
124095/2
5/29
2/35
55/0
85/9
96/16
84/7
17/35
97/162/9901/7229
9353
0D 2 خواجه ديزج
42825/34428/
1516/0
56/6
72/4
84/3
1/15
29/3
21/86/308/7960152
2D4217700 مايان سفلي- 5967003
1695/12
8/82
61/19
23/01642/
296/0
37/19
46/2
31/1215/445/05/8124
7196
9D 4216100قزل ديزج- 5860504
2906/22
8/86
04/45
18/0
9/38
88/2
08/3
24/45
92/2
25/4077/13/03/8268
4459
0D سه راهيفرودگاه
4220500- 6072005
11325/116325/
6163/0
98/37
28/9
4/13
71/61
83/20
43/3245/804/7394
3616
0S 4216900قراملك- 6052006
151845/3
7/30
81/43
65/0
8/12
14/9
2/21
85/435/92/2
915/501/72661
4370D 4211900كجا آباد-
6014007
139214/3
6/29
57/39
53/0
2/11
68/5
2/223981/
759/256/507141
5395
0D 4211400باغ معروف- 5977008
16494/1
2/43
77/5
11/0
38/2
36/1
92/1
58/5
46/1
27/14/245/05/8389577D 4209800سردرود-
5982509
77409/6
2/52
42/32
44/0
5/16
96/4
5/10
34/32
54/8
85/1695/603/7209
9325
0D 4207100اسفهلان- 59540010
46257/3
4/45
92/16
45/0
23/7
96/3
28/5
91/16
25/6
86/58/408/7113
8169
3Q4205900 اسفهلان- 59690011
43205/5
9/54
15/19
28/0
23/10
68/5
96/2
36/18
38/4
43/1055/309/7117
0190
0D 4208000آخولا-59130012
59445/4
7/47
73/22
38/0
47/10
04/7
84/4
71/22
17/4
14/1534/04/7136
9228
0D 4210700آخولا- 59230013
44608/4
1/49
53/17
25/0
36/8
48/4
4/44
17/18
25/6
77/615/506/7119
9176
0D 4211900نوجه- 59060014
159813/4
1/34
49/48
43/0
1/16
34/6
6/25
97/47
52/5
2/3625/609/7290
7486
0D 4204100تازه كند- 58940015
ای استان آذربایجان شرقی.مأخذ: سازمان مدیریت منابع آب، آب منطقه
هاروش ه///ای ش///اخصب///رای تع///یین س///ال
ی آم//اریخشکسالی و ترس//الی در دوره م////ورد مطالع////ه، از ش////اخص ب////ارش
اس//تفاده ش//د.0(SPIاس//تاندارد ش//ده ) بس///یاری از محقق///ان خشکس///الی ب///ه
و ق//ابلیت آنSPIپ//ذیری ش//اخص انعط//اف
)اند برای هر مقیاس زمانی اذعان داشتهHayes, et al, 1998: 430)این شاخص برای .
ه//ایه//ر منطق//ه ب//ر اس//اس ثبت ب//ارش شود. در ابت//دامدت آن محاسبه میطولانی
توزیع آماری مناسب ب//رای آماربلندم//دت شود. سپس تابعها برازش داده میبارندگی
تجمعی توزیع با
01- Standardized Precipitation Index (SPI)
9
های زیرزمینی در سال پایش مکانی شوری آب ...
استفاده از احتم//الات مس//اوی ب//ه توزی//ع که استانداردگردد، بطورینرمال تبدیل می
شده و متوس//ط آن ب//رای ه//ر منطق//ه و Edwars and) مورد نظر صفر شود یدوره
Mckee, - نش///انSPI. مق///ادیر مثبت (1997 ی بارش بیش از میزان متوسط ودهنده
مق////ادیر منفی آن معن////ای عکس دارد. خشکس/////الیی روش دورهطب/////ق این
ط//ور ب//هSPIافت//د ک//ه هنگ//امی اتف//اق می - ی//ا کم//تر1مس//تمر منفی و ب//ه مق//دار
مثبتSPIیابد ک//ه برسد و زمانی پایان می ی این(. ب//رای محاس//به2گ//ردد )ج//دول
( استفاده شد:1شاخص از رابطه )
SPIبندی مقادیر شاخص : طبقه2جدولمقادیرطبقات
>2ترسالی بسیار شدید5/1 تا 99/1ترسالی شدید
1تا 49/1ترسالی تا99/0نرمال
99/0-- 49/1- تا 1خشکسالی
- تا5/1خشکسالی شدید99/1-
خشکسالی بسیارشدید
2>-
53: 1384 مأخذ: بداق جمالی و همکاران،
SPIn = [ P0 + ∑ (P-i) -µn ] / δn ( 1رابطه)
n ه/ایی ک/ه ب/ارش تجمعیتع/داد م/اه مق//دار P0 برای آنها حساب ش//ده است
مق//دار P-iنرمال شده بارش م//اه فعلی می/انگین µnنرمال شده بارش ماه قب/ل
δn م//اه وn تع//داد ب//ارش تجمعی ب//رای
باش//د. پس ازه//ا میانحراف ب//رای م//اه در دوره آم//اری )SPIمحاس//به ش//اخص
ه////ای م////ورده( در ایس////تگا86-1351 مطالعه، با در نظر گرفتن مقدار شاخص
س//ال1379-80و تک//رار آن، س//ال آبی -83ش///اخص خشکس///الی و س///ال آبی
(SAR( و نس//بت ج//ذب س//ديم )TDSآب ) های زیرزمی//نی ک//ه ب//هدهد که آبنشان می
لحاظ درجه در طبقه عالی و خوب ق//رارهای س//هند و ارتفاع/اتگیرند به پایکوهمی
ش//وند. ب//ا طیشمالی دشت مربوط می مسیر به سمت مرک//ز دش//ت و حواش//ی دریاچه ارومیه ب//ا اف//زایش املاح موج//ود
-ها از کیفیت آنها کاسته شده بطوریدر آب ه//ای خیلی ش//ورکه در انتهای دشت به آب
ه//ایشوند. این وضعیت در دورهتبدیل می ش////ود. درخش////ک بس////یار تش////دید می
28 درح/////دود 1379-80خشکس/////الی تبریز بویژههای زیرزمینی دشتدرصد آب
های مرکزی و انته//ایی دارای کیفیتبخش ه//ای ش//ور وبس//یار پ//ایینی ب//وده و از آب
خیلی ش//ور بودن//د. از نظ//ر قلی//اییت ن//یز ه//ا بس//یار قلی//ایی درص//د آب25بیش از
بودن//د ک//ه ب//رای مص//ارف کش//اورزی و باش///ند. درآبی///اری بس///یار نامناس///ب می
ه//ای زیرزمی//نی ش//یرینترسالی س//هم آب ه//ای ب//ا کیفیت متوس//ط بیش//ترب//ویژه آب
هایی با املاح زی//اد کم//تربوده و مقادیر آبشده است.
17
های زیرزمینی در سال پایش مکانی شوری آب ...
ه//ا رون//د تغی//یرها و خشکس//الی در ترسالی ه///ای زیرزمی////نی از ارتفاع///اتکیفی آب
پیرامون دشت به سمت بخش مرکزی و ه//ایباش//د. یع//نی آبخ//وانانتهایی دشت می
پ//ایکوهی اط//راف دش//ت از نظ//ر کیفیت ه///ای ب///ا کیفیت ب///الاش///یمیایی دارای آب
هستند، ولی ب//ه ط//رف مرک//ز دش//ت ب//ه ویژه با نزدیک ش//دن ب//ه حاش//یه دریاچ//ه
ه///ای ب///ا کیفیت بس///یارارومی///ه ب///ه آب ش//وند. آگ//اهی از ایننامناس//ب تب//دیل می
ه//ای کیفیوضعیت و شناخت تغییر ویژگی ه//ایه//ای زیرزمی//نی ب//ا وق//وع ح//داکثرآب
-اقلیمی، مدیریت بهینه منابع آب را امکانسازد. پذیر می
منابع آب///اده،محم///ود؛ مجی///د اون///ق؛ ابوالفض///ل-1
(.1385ال//////دینی )مس//////اعدی؛ علی زین بررسی اثر افت سطح ایستابی در ش//وری آب زیرزمی//نی منطق//ه زی//دآباد س//یرجان، مجل//ه عل//وم کش//اورزی و من//ابع ط//بیعی.
مهرم///اه.25 الی 23من///ابع آب ای///ران. دانشگاه تبریز.
11- Asghari Moghaddam, A (1991). The hydrology of Tabriz area. Iran.PH.D Thesis. University College London. London.
12- Edwards,D.C. Mckee, T. B (1997). Characteristicts of 20th century drought in the United State at multiple time scales, Climatology Report Number 97-2, Colorado Etate University, Fort Collins, Colorado.
13- Eltahir, E. A. B.,Yeh, P. J. F (1999). on the asymmetric response of aquifer water level to floods and droughts in Illinois. Water Resources Research 35(4).
14- Ghosh, N. G., Sharma, K. D (2006). Groundwater Modeling and Management. Capital Publishing Company.
18 هم،دفصلنامه جغرافیا و توسعه، سال 1391، پاییز 28شماره
15- Hayes, M. J., Svoboda, M. D., Wilhite, D. A. Vanyarkho, O.V (1998). Monitoring the 1996 Drought Using the Standardized Precipitation Index. Bulletin of the American Meteorological Society, 80.
16- Malins, D., Metternicht, G (2006). Assesing the spatial extent of dryhand salinity through fuzzy modeling. Ecological Modeling, 193.
17- Panda,D.K.Mishra,A.,Jean,S.K.James.B.K.Kumar, A (2007). The influence of drought and anthropogenic effects on groundwater levels in Orissa,India. Journal of Hydrology.343.
18- Peters,E,Bier,G., Van Lanen,H.A.J., Torfs, P. J. J. F (2006). Propagation and spatial distribution of drought in a groundwater catchment. Journal of Hydrology.321.
19- Soliman, A. S., Farshad, A., Sporry, K., Sherstha, D.P (2004). Predicting salinization in its early stage,Using Electromagnetic data and Geostatistical Techniques: Nakhon Ratchasima, Thailand, 25th ACRS, Chiang Mai, Thailand.
20- Srivastava, A., Tripathi, N. K., Gokhale, V. G (1997). Mapping groundwater salinity using IRS data and GIS Techniques. Int.J.REMOTE SENSING, 18(13).
21- Subyani, A. M (2005). Hydrochemical idenification and salinity problem of groundwater in Wadi Yalamlam basin, Western Saudi Arabia, Journal of Arid Environments, 60.
22- Yaouti, F. EL, Mandour, A, EL, Khattach, D, Benavente,J, Kaufmann,O (2009). Salinization processes in the unconfined aquifer of Bou-Areg(NEMorocco),Applied Geochemistery,24.