UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA W EUROPIE - iwep.pl · UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA W EUROPIE 00-739 Warszawa ul. Stępińska 22/30 e-mail: [email protected] Podręcznik rekomendowany przez

Materiały

DEMO IWEP

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWAW EUROPIE

00-739 Warszawa ul. Stępińska 22/30

www.iweuroprawo.eue-mail: [email protected]

Podręcznik rekomendowany przez Niezależny Instytut Spraw Europejskich

Niniejszy XII tom podręcznika – Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie – dotyczy głównie prawnych aspektów działania tej Unii. Koncentruje się on na podstawowych zagadnieniach, co nie oznacza, że nie ma charakteru zaawansowanego. Pełne zrozumienie przedstawionych w nim argumentów wymaga bowiem podstawowej wiedzy o funkcjonowaniu UE, jej instytucji oraz o działaniu ustanawianego w jej ramach prawa. UGiW została omówiona w kontekście ważniejszych uzasadnień przyjętych rozwiązań, a tam, gdzie to właściwe – przedstawienia ich historii. Podręcznik uwzględnia reformy wprowadzone od 1 grudnia 2009 r. na mocy Traktatu z Lizbony.

Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej” (28 tomów), które Instytut Wydawniczy EuroPrawo zaczął publikować w 2009 r. Autorami wszystkich publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.

Tom ten reprezentuje drugą grupę podręczników (tomy od X do XII) poświęconą Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa (tom X), Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (tom XI w trzech częściach) oraz tom XII – poświęcony Unii Gospodarczej i Walutowej. Pierwsza grupa podręczników (tomy od I do IX), obejmuje ustrój UE: tom I – rozwój podstaw prawnych integracji europejskiej, tom II – zasady ustrojowe, tom III – instytucje, tom IV – źródła prawa, tom V – system ochrony prawnej, tom VI – obywatel Unii, tom VII – fi nanse Unii, tom VIII – stosunki zewnętrzne Unii, tom IX – prawne aspekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Zwracamy również uwagę Państwa na to, że od końca 2009 r. zaczęły ukazywać się tomy podręcznika (od XIII do XXVIII) obejmujące prawo rynku wewnętrznego i polityki UE.

Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych zagadnień ustrojowych oraz prawa rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania, politologii, europeistyki i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Publikacje te mogą również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków, pragnących pogłębić wiedzę na temat poszczególnych dziedzin prawa Unii Europejskiej.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowejwww.iweuroprawo.pl

księgarnia internetowa

http://iwep.pl

PROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJPROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ

PREZYDENCJA POLSKI W UE 2011PREZYDENCJA POLSKI W UE 2011NASZE PODRĘCZNIKI SŁUŻĄ SZKOLENIU KADRYNASZE PODRĘCZNIKI SŁUŻĄ SZKOLENIU KADRY

9 788376 270562

Materiały

DEMO IWEP

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd iv1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd iv 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

UNIA GOSPODARCZA

I WALUTOWAW EUROPIE

Artur Nowak-Far

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd i1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd i 2011-02-01 13:35:232011-02-01 13:35:23

Materiały

DEMO IWEP


http://iwep.pl

książka do nabycia:

© Instytut Wydawniczy EuroPrawo Sp. z o.o., 2011

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana, przechowywana i przetwarzana jako źródło danych w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody wydawcy.

Seria podręczników „System prawa Unii Europejskiej”

Redaktor naukowy seriiJan Barcz

Redaktor prowadzący Magdalena Wanot

RedakcjaAgnieszka Nowak

KorektaCORRECT MEDIA Michał Wiśnicki

Opracowanie typografi czne, skład i łamanieAMGRAF Anna Milczanowska


Warszawa 2011

ISBN: 978-83-7627-056-2

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd ii1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd ii 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

Informacje o autorze:

Artur Nowak-Far – doktor habilitowany, profesor SGH i UW, kierownik Katedry Prawa Europejskiego w Kolegium Ekonomiczno-Społecznym Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, członek Kolegium Najwyższej Izby Kontroli.

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd iii1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd iii 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd iv1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd iv 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

Spis treści

Wykaz akronimów ......................................................................... ix

Wykaz skrótów .............................................................................. xi

Wstęp ......................................................................................... xiii

1. Unia gospodarcza i walutowa w Europie – idea i jej wczesne realizacje .................................................. XII-11.1. Istota unii walutowej i jej europejska koncepcja ...................... XII-11.2. Unia gospodarcza i walutowa jako etap

integracji gospodarczej ........................................................ XII-21.3. Najnowsza historia integracji walutowej w Europie ................. XII-6

1.3.1. Okres przed 1945 r. .................................................... XII-61.3.2. Okres 1945–1958 ........................................................ XII-81.3.3. Okres 1959–1972 ...................................................... XII-101.3.4. Plan Wernera (1970) ................................................. XII-121.3.5. Okres 1973–1978 ...................................................... XII-141.3.6. Okres 1979–1998: Europejski System Walutowy .......... XII-17

Literatura uzupełniająca ............................................................ XII-23Podstawowe dokumenty ............................................................. XII-24Pytania podsumowujące ............................................................. XII-24

2. Ukształtowanie się koncepcji unii gospodarczej i walutowej Traktatu z Maastricht ........................................................... XII-252.1. Powrót Wspólnot do koncepcji unii gospodarczej

i walutowej w latach 80. XX w. ........................................... XII-252.2. Plan Delorsa .................................................................... XII-292.3. Przedtraktatowa realizacja koncepcji

unii gospodarczej i walutowej ............................................ XII-38Literatura uzupełniająca ............................................................ XII-41Podstawowe dokumenty ............................................................. XII-41Pytania podsumowujące ............................................................. XII-41

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd v1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd v 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

vi Spis treści

3. Podstawowe ramy regulacyjne unii gospodarczej i walutowej oraz proces jej tworzenia ....................................................... XII-433.1. Unia gospodarcza i walutowa jako zagadnienie regulacji

Traktatu z Maastricht – ujęcie ogólne ................................. XII-433.2. Trzyetapowy proces dochodzenia do unii gospodarczej

i walutowej ...................................................................... XII-473.3. Kryteria konwergencji ...................................................... XII-503.4. Kwalifi kacja państw do strefy euro ..................................... XII-56


4. Specyfi czne struktury instytucjonalne unii gospodarczej i walutowej ........................................................................... XII-604.1. Tymczasowe organy doradcze i przygotowawcze

Traktatu z Maastricht: Komitet Walutowy i Europejski Instytut Walutowy .......................................... XII-604.1.1. Komitet Walutowy ................................................... XII-604.1.2. Europejski Instytut Walutowy ................................... XII-61

4.2. Komitet Ekonomiczno-Finansowy ..................................... XII-634.3. Europejski System Banków Centralnych ............................. XII-644.4. Europejski Bank Centralny ............................................... XII-674.5. Rada ECOFIN i Eurogrupa ............................................... XII-74


5. Derogacja w unii gospodarczej i walutowej ............................. XII-865.1. Rodzaje derogacji ............................................................. XII-865.2. Derogacja traktatowa ........................................................ XII-875.3. Derogacje protokolarne ..................................................... XII-90

5.3.1. Specyfi ka derogacji protokolarnych ............................ XII-905.3.2. Derogacja Zjednoczonego Królestwa .......................... XII-905.3.3. Derogacja Danii ...................................................... XII-92

5.4. Jednostronne przyjęcie euro w krajach trzecich a derogacja ...................................................................... XII-93


1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd vi1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd vi 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

Spis treści vii

6. Zasady i procedury zarządzania gospodarczego w unii gospodarczej i walutowej ............................................. XII-966.1. Zakres zarządzania gospodarczego

w unii gospodarczej i walutowej ......................................... XII-966.2. Traktatowa regulacja procedury wielostronnego nadzoru ...... XII-986.3. Traktatowa regulacja procedury unikania

nadmiernego defi cytu ...................................................... XII-1006.4. Pakt Stabilności i Wzrostu ............................................... XII-1056.5. Dychotomie modelu zarządzania gospodarczego:

rozdział poziomów odpowiedzialności i rozdział sektorów .......................................................... XII-115

6.6. Reforma reguł ładu gospodarczego Unii Europejskiej z 2010 r. .......................................................................... XII-116

Literatura uzupełniająca ........................................................... XII-119Podstawowe dokumenty ............................................................ XII-120Pytania podsumowujące ............................................................ XII-121

7. Jednolita polityka pieniężna strefy euro ................................ XII-1227.1. Polityka pieniężna i jej ogólna postać

w strefi e euro .................................................................. XII-1227.2. Ramy prawne jednolitej polityki pieniężnej ........................ XII-1247.3. Ogólna koncepcja polityki pieniężnej ESBC ........................ XII-1267.4. Instrumenty jednolitej polityki pieniężnej

Europejskiego Systemu Banków Centralnych ...................... XII-1327.4.1. Katalog instrumentów jednolitej polityki pieniężnej ... XII-1327.4.2. Operacje otwartego rynku ....................................... XII-1347.4.3. Operacje kredytowo-depozytowe

(ang. standing facilities) .............................................. XII-1387.4.4. Rezerwy obowiązkowe ............................................. XII-139


8. Euro ................................................................................... XII-1448.1. Przejściowa regulacja traktatowa dotycząca

wprowadzenia jednolitej waluty europejskiej ....................... XII-1448.2. Nieprzejściowe postanowienia traktatowe dotyczące

wprowadzenia euro .......................................................... XII-1468.3. Euro jako waluta „na własnych prawach” ........................... XII-148

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd vii1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd vii 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

viii Spis treści

8.4. Prawne ramy wprowadzenia euro ...................................... XII-1518.5. Międzynarodowa rola euro ............................................... XII-158

8.5.1. Istota umiędzynarodowienia waluty .......................... XII-1588.5.2. Korzyści z umiędzynarodowienia waluty ................... XII-1608.5.3. Wymiary umiędzynarodowienia euro ........................ XII-1618.5.4. Środki umiędzynarodowienia euro

– art. 138 oraz 219 TFUE ......................................... XII-166Literatura uzupełniająca ........................................................... XII-167Podstawowe dokumenty ............................................................ XII-168Pytania podsumowujące ............................................................ XII-168

9. Mechanizm Kursowy Europejskiego Systemu Walutowego ..... XII-1709.1. Regulacja traktatowa odnosząca się do Mechanizmu

Kursowego oraz polityki kursu walutowego ........................ XII-1709.1.1. Kurs walutowy i udział w Mechanizmie Kursowym

jako kryterium konwergencji .................................... XII-1709.1.2. Regulacyjna relacja stabilizacji kursu walutowego

i stabilności cen ...................................................... XII-1769.2. „Mechanizm kursów wymiany Europejskiego

Systemu Walutowego” ...................................................... XII-177Literatura uzupełniająca ........................................................... XII-179Podstawowe dokumenty ............................................................ XII-179Pytania podsumowujące ............................................................ XII-179

10. Polska w unii gospodarczej i walutowej ................................. XII-18110.1. Polska jako państwo objęte traktatową derogacją

unii gospodarczej i walutowej .......................................... XII-18110.2. Konwergencja prawna i dostosowania w sferze

instytucjonalnej ............................................................. XII-18610.3. Kwestia „referendum w sprawie przyjęcia euro” ................ XII-188


Spis tabel ................................................................................ XII-192

Spis rysunków ......................................................................... XII-193

Bibliografi a (tylko publikacje zwarte) ........................................ XII-195

Indeks ..................................................................................... XII-199

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd viii1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd viii 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

Wykaz akronimów

AFI – alternatywny fundusz inwestycyjnyBEPGs – Broad Economic Policy Guidelines, szerokie wskazówki

polityki gospodarczej CEBS – Komitet Europejskich Nadzorów Bankowych CEIOPS – Komitet Europejskich Nadzorów Rynku

Ubezpieczeniowego i Funduszy CESR – Komitet Europejskich Regulatorów Rynku Papierów

WartościowychCRA – agencja ratingowa CRD – zbiorcze określenie dyrektyw 2006/48/WE i 2006/49/WEDz. U. – Dziennik UstawDz. U. RP – Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej PolskiejDz. Urz. – Dziennik UrzędowyEBA – Europejski Organ Nadzoru Bankowego EBC – Europejski Bank Centralny ECAI – zewnętrzna instytucja oceny wiarygodności kredytowej EFCC – Europejski Komitet do spraw Konglomeratów

Finansowych EFTA – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego HandluEIOPA – Europejski Organ Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych

Programów Emerytalnych EIOPC – Europejski Komitet Ubezpieczeń i Emerytur

Pracowniczych EISF – Europejski Instrument Stabilności Finansowej EIW – Europejski Instytut Walutowy

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd ix1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd ix 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

x Wykaz akronimów

EMCF – European Monetary Cooperation Fund, Europejski Fundusz Współpracy Walutowej

EMSF – Europejski Mechanizm Stabilności FinansowejEOG – Europejski Obszar GospodarczyEPC – Europejska Rada do spraw PłatnościEPNG – Europejski Plan Naprawy Gospodarczej ERM – Exchange Rate Mechanism, Mechanizm Kursowy ESBC – Europejski System Banków CentralnychESMA – Europejski Organ Nadzoru nad Rynkiem KapitałowymESNF – Europejski System Nadzoru Finansowego ETS – Europejski Trybunał Sprawiedliwości

(do 1 grudnia 2009 r. – Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, po 1 grudnia 2009 r. – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej)

EUP – Europejska Unia PłatniczaFSAP – Plan Działania w zakresie Usług Finansowych GATS – Układ Ogólny w sprawie handlu usługamiISD – dyrektywa w sprawie usług inwestycyjnych w zakresie

papierów wartościowych (dyrektywa 93/22/EWG)JAE – Jednolity Akt EuropejskiKIP – Key Issue Papers, dokumenty dotyczące podstawowych

zagadnień KRP – Konstytucja Rzeczypospolitej PolskiejMFW – Międzynarodowy Fundusz WalutowyMiFID – dyrektywa w sprawie rynków instrumentów fi nansowych

(dyrektywa 2004/39/WE)MTFA – Medium-Term Financial Assistance, Średniookresowa

Pomoc Finansowa NBP – Narodowy Bank PolskiOECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i RozwojuOEEC – Organisation for European Economic Cooperation,

Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej PKB – produkt krajowy bruttoPND – procedura unikania nadmiernego defi cytuPSW – Pakt Stabilności i WzrostuPWBiS – Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i SprawiedliwościPWM – procedura wzajemnego monitorowania

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd x1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd x 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

Wykaz skrótów xi

SEC – Komisja Nadzoru Papierów Wartościowych i Giełd SEPA – Jednolity Obszar Płatności w EuroSTMS – Short-Term Monetary Support, Krótkoterminowe

Wsparcie Pieniężne RFN – Republika Federalna NiemiecRP – Rzeczpospolita PolskaTFUE – Traktat o funkcjonowaniu Unii EuropejskiejTK – Trybunał KonstytucyjnyTSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zob. ETSTSWE – Trybunał Sprawiedliwości Wspólnoty Europejskiej, zob.

ETSTUE – Traktat o Unii EuropejskiejTWE – Traktat ustanawiający Wspólnotę EuropejskąUCITS – przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne

papiery wartościowe UE – Unia EuropejskaUGiP – Unia Gospodarcza i PieniężnaVSTF – Very-Short-Term Financing, Finansowanie Bardzo

Krótkoterminowe WE – Wspólnota EuropejskaZAFI – zarządzający alternatywnym funduszem inwestycyjnymZb. Orz. – Zbiór OrzeczeńZPW – Zintegrowany Pakiet WskazówekZSRR – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Wykaz skrótów

ang. – angielski art. – artykuł bln – biliondz. cyt. – dzieło cytowanee.V. – stowarzyszenie prawa niemieckiego (niem.)ha – hektaritd. – i tak dalejitp. – i tym podobnek.c. – Kodeks Cywilny

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xi1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xi 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

xii Wykaz skrótów

łac. – łacińskim.in. – między innymimln – milionmld – miliardniem. – niemieckiNo. – numer (ang.)np. – na przykładnr – numerok. – okołopkt – punktpor. – porównajpoz. – pozycjapóźn. – późniejszyred. – redakcjar. – roks. – stronatj. – to jesttzw. – tak zwanyzm. – zmiana, zmienionyzob. – zobacz

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xii1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xii 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

Wstęp

W 2012 r. minie 20 lat od momentu, gdy obecne państwa Unii Europejskiej rozpoczęły realizację najprawdopodobniej najważniejszego przedsięwzięcia z zakresu integracji Europy; w dodatku udało im się je zrealizować w zupeł-nej, fi nalnej postaci. Tym przedsięwzięciem jest unia gospodarcza i walutowa (UGiW). Wyraża się w niej także cecha, która najprawdopodobniej z punktu widzenia twórców UE jest najbardziej pożądana: nieodwołalność. Jak sądzę, za dwa lata kwestia uczestnictwa Polski w strefi e euro będzie już przedmiotem coraz bardziej ożywionej dyskusji publicznej. Polityczny proces podejmowania decyzji zyskałby na jakości, gdyby w tej dyskusji uczestniczyli solidnie przy-gotowani uczestnicy, a przytaczane w niej argumenty oceniała kompetentna, znająca temat publiczność.

Ta publikacja przedstawia podstawowe zagadnienia unii gospodarczej i walutowej. Pełne zrozumienie przedstawionych w niej treści wymaga jed-nak przynajmniej elementarnej wiedzy o funkcjonowaniu UE, jej instytucji, organów oraz o działaniu prawa ustanawianego w jej ramach. Nie oznacza to, że w tej publikacji nie poruszono bardziej zaawansowanej problematyki. W pracy przedstawiono bowiem ważniejsze uzasadnienia przyjętych rozwią-zań, a także dokonano próby odtworzenia, w jaki sposób doszło do przyjęcia niektórych z nich. Prezentacja tych zagadnień została ograniczona do niezbęd-nego minimum. Osobom zainteresowanym szerszym wyjaśnieniem polecam inne, obszerniejsze publikacje, w szczególności „Euro and the Economic and Monetary Union” Malcolma Townsenda1, a spośród tekstów polskich – „Unię Gospodarczą i Walutową w Europie” mojego autorstwa2 (jak dotąd nie pojawiły się obszerniejsze od niej analizy o profi lu silnie prawniczym), a także bardzo solidne, syntetyzujące opracowanie H. Gronkiewicz-Waltz „Europejska Unia

1 M. Townsend, Euro and the Economic and Monetary Union, msc. Wyd. 2008.2 A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001.

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xiii1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xiii 2011-02-01 13:35:362011-02-01 13:35:36

Materiały

DEMO IWEP

xiv Wstęp

Gospodarcza i Walutowa”3. Wyjaśnienie prawodawczej logiki UGiW (w szer-szym kontekście funkcjonowania całej Unii Europejskiej) zaprezentowano w pracy zbiorowej pod moją redakcją „Konstytucja gospodarcza Unii Euro-pejskiej. Aksjologia”4.

Ta książka została pomyślana przede wszystkim jako podręcznik akademic-ki przeznaczony dla studentów studiów magisterskich. Może jednak również służyć jako podstawowe źródło dla każdej osoby poszukującego szczegółow-szych informacji na temat unii gospodarczej i walutowej. Na końcu każdego rozdziału zamieszczono wykaz podstawowej literatury oraz pytania kontrolne. W zasadzie należy je traktować jako tematy esejów. Są one tak sformułowane, że najczęściej nie tylko wymagają wnikliwej lektury danego materiału, lecz także zmuszają do samodzielnego poszukiwania powiązań między faktami omówionymi w rozdziale oraz do sformułowania konkretnej opinii na dany temat. W wielu wypadkach próba odpowiedzi na zadane pytania wymaga za-poznania się z materiałem nie jednego, lecz dwu lub więcej rozdziałów książ-ki. Pytania te można zatem wykorzystać jako propozycję zagadnień egzami-nacyjnych lub prac zaliczeniowych z zajęć akademickich, których głównym tematem (lub przynajmniej jednym z głównych tematów) jest właśnie unia gospodarcza i walutowa.

We wstępach książek zwykle zamieszcza się podziękowania. Skorzystam z tego pięknego zwyczaju, żeby podziękować mojej Żonie Joannie oraz Tutkom (Arturkowi i Brunkowi) za wręcz nieopisaną cierpliwość oraz wyrozumiałość, jak również za ciągłe wsparcie, nie tylko przy pisaniu tego opracowania.

Autor

3 H. Gronkiewicz-Waltz, Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa, Warszawa 2010.

4 Konstytucja gospodarcza Unii Europejskiej. Aksjologia, red. A. Nowak-Far, Warszawa 2010.

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xiv1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd xiv 2011-02-01 13:35:372011-02-01 13:35:37

Materiały

DEMO IWEP1.

Unia gospodarcza i walutowa w Europie – idea i jej wczesne realizacje

1.1. Istota unii walutowej i jej europejska koncepcja

Z ekonomicznego punktu widzenia, aby doszło do zawiązania unii walu-towej, należy koniecznie osiągnąć dwa skutki:

• statyczny – w postaci nieodwołalnego zamrożenia wzajemnych kursów walut państw, które w takiej unii mają uczestniczyć;

• dynamiczny – w postaci zaprowadzenia w tych państwach jednolitej dla nich polityki pieniężnej.

Takie elementy unii walutowej przewidziano w postanowieniach Trakta-tu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (tj. Traktatu rzymskiego po jego zmianach na mocy Traktatu z Maastricht). Ten nowy wtedy akt określający zasady działania Wspólnot Europejskich zawierał m.in. nowe i brzemienne w skutkach przepisy dotyczące realizacji unii gospodarczej i walutowej (UGiW, ang. Economic and Monetary Union – EMU). Nawiązywały one właśnie do wspo-mnianej koncepcji ekonomicznej. Oba skutki zostały przewidziane w art. 4 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) – zakładającego rewizję Traktatu rzymskiego po wejściu w życie Traktatu z Maastricht. Przepis ten stwierdzał m.in., że:

„[…] w oparciu o postanowienia niniejszego Traktatu i zgodnie z okre-ślonym w nim harmonogramem oraz procedurami, działania te [tj. dzia-łania państw członkowskich – przyp. aut.] obejmują nieodwołalne ustale-nie kursów walutowych, prowadzące do wprowadzenia wspólnej waluty, ecu, jak również określenie i prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej i polityki walutowej […]”.

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd Sek1:151018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd Sek1:15 2011-02-01 13:35:372011-02-01 13:35:37

Materiały

DEMO IWEP

XII-2 1. Unia gospodarcza i walutowa w Europie…

1.2. Unia gospodarcza i walutowajako etap integracji gospodarczej

Proces tworzenia unii gospodarczej i walutowej w postaci określonej w Trak-tacie z Maastricht stanowi jak dotąd najwyższy poziom integracji gospodarczej osiągnięty (a właściwie dopiero osiągany) przez państwa członkowskie UE. Etap ten był poprzedzony innymi formami integracyjnymi w tym zakresie: obszarem wolnego handlu z unią celną, wspólnym rynkiem oraz unią gospo-darczą z jednolitym rynkiem wewnętrznym. Wszystkie wspomniane postaci integracji gospodarczej można przedstawić w następującej tabeli:

Tabela 1. Formy (fazy) integracji gospodarczej – ujęcie konwencjonalne

Forma integracji gospodarczej

Podstawowe cechy w relacjach pomiędzy uczestnikami danej formy integracji

Dodatkowe wyjaśnienie

Obszar wolnego handlu (ang. free trade area – FTA)

Eliminacja ceł i ograniczeń ilościowych w handlu towarami

Brak jednolitej polityki handlowej, wyrażający się zachowaniem przez uczestników obszaru swobody ustalania własnych ceł i ograniczeń ilościowych w relacjach z państwami trzecimi

Unia celna Eliminacja ceł i ograniczeń ilościowych w handlu towarami uzupełniona wprowadzeniem jednolitej (wspólnej) polityki handlowej w stosunku do państw trzecich

Znaczna część unii celnych (w tym właściwa UE) zawiera rozbudowane klauzule dotyczące zakazu stosowania środków o skutku równoważnym do ceł i ograniczeń ilościowych

Wspólny rynek Uzupełnienie unii celnej o wspólne polityki przynajmniej w obszarach uznawanych za kluczowe dla funkcjonowania gospodarek państw uczestniczących, w szczególności w zakresie rolnictwa, transportu, konkurencji, opodatkowania i polityki regionalnej

Katalog wspólnych polityk i ich zakresu może się bardzo różnić regionalnie; głęboka i rozległa integracja w tym wymiarze zmierza do stworzenia w ramach państw uczestniczących rynku wewnętrznego


Materiały

DEMO IWEP

XII-31.2. Unia gospodarcza i walutowa jako etap integracji gospodarczej

Forma integracji gospodarczej

Podstawowe cechy w relacjach pomiędzy uczestnikami danej formy integracji

Dodatkowe wyjaśnienie

(tj. działającego według logiki rynków krajowych, tak jakby nie było granic politycznych)

Unia gospodarcza Uzupełnienie wspólnego rynku o regulacje zapewniające swobodę przepływu kapitału, płatności bieżących oraz pracowników, eliminację ograniczeń w świadczeniu usług; unia taka ma wymiar makroekonomiczny – przyjmowane są wiążące reguły koordynacji polityk makrogospodarczych oraz dotyczących pomocy – zwykle w przypadku zakłóceń funkcjonowania kluczowych rynków oraz równoważenia bilansu płatniczego

Unia gospodarcza implikuje osiągnięcie rynku wewnętrznego w państwach w niej uczestniczących; koordynacja polityk makroekonomicznych dotyczy co najmniej koordynacji polityki budżetowej i pieniężnej (w tym polityki kursu walutowego)

Unia monetarna Uzupełnienie unii gospodarczej o nieodwołalne zamrożenie wobec siebie kursów walut państw uczestniczących w takiej unii oraz o zaprowadzenie jednolitej polityki pieniężnej na ich terytorium

Unia monetarna zazwyczaj wiąże się z przyjęciem jednolitej waluty – nie jest to jednak warunek niezbędny do powstania takiej unii

Źródło: A. Nowak-Far, Unia Europejska jako wspólnota gospodarcza [w:] Unia Euro-pejska jako wspólnota, red. K. Wojtaszczyk, Warszawa 2010.

Tak więc UGiW nie jest tworem rewolucyjnym w tym sensie, że pojawiła się poza kontekstem jakichkolwiek innych wysiłków integracyjnych. Nale-ży ją raczej traktować jako etap integracji europejskiej, wytworzony w toku ukierunkowanej politycznie ewolucji form współpracy gospodarczej państw dzisiejszej Unii Europejskiej. Osiągnięcie wcześniejszych faz integracyjnych było wręcz warunkiem koniecznym powstania UGiW. Innymi słowy, przejście UE do unii gospodarczej i walutowej dokonało się dlatego, że państwa człon-kowskie uznały, iż jest to dla nich korzystne (zarówno z gospodarczego, jak i politycznego punktu widzenia), a także ponieważ osiągnięcia dotychczaso-wych form integracji (w postaci materialnej i proceduralno-instytucjonalnej) mogły zostać wykorzystane jako fundament działań pozwalających stworzyć w pełni rozwiniętą UGiW.

Pewnym wskaźnikiem obecnego kształtu wspomnianego dorobku integra-cyjnego UE w obszarze gospodarczym jest zakres powierzonych Unii kompe-tencji. Kwestia ta została przedstawiona w tabeli 2.


Materiały

DEMO IWEP


Tabela 2. Kompetencje i obszary kompetencyjne Unii Europejskiej w zakresie gospo-darczym (wg regulacji Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej)

Typ kompetencji i obszar kompetencyjny Traktatowe dookreślenie zakresu

Kompetencje wyłączne UE (art. 3):

Unia celna

Reguły konkurencji

Polityka pieniężna

Zachowanie zasobów biologicznych mórz

Wspólna Polityka Handlowa

Zawieranie umów międzynarodowych

–

W zakresie niezbędnym do funkcjonowania rynku wewnętrznego

Jedynie dla strefy euro

W ramach Wspólnej Polityki Rybackiej

–

Jedynie wtedy, gdy: a) przewidziano to w akcie

prawotwórczym UE, lub b) jest niezbędne do umożliwienia UE

wykonywania jej wewnętrznych kompetencji, lub

c) w zakresie, w jakim zawarcie umowy może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.

Kompetencje dzielone z państwami członkowskimi UE (art. 4):

Rynek wewnętrzny

Polityka społeczna

Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna

Rolnictwo i rybactwo

Środowisko naturalne

Ochrona konsumentów

Transport

Sieci transeuropejskie

Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości

Wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego

–

W odniesieniu do aspektów określonych w TFUE

–

Z wyłączeniem dziedziny zachowania zasobów biologicznych mórz

–

–

–

–

–

W zakresie aspektów określonych w TFUE


Materiały

DEMO IWEP

XII-51.2. Unia gospodarcza i walutowa jako etap integracji gospodarczej

Typ kompetencji i obszar kompetencyjny Traktatowe dookreślenie zakresu

Badania i rozwój oraz przestrzeń kosmiczna

Współpraca na rzecz rozwoju i pomoc humanitarna

Kompetencja dotyczy prowadzenia działań, w szczególności określania i realizacji programów; wykonywanie kompetencji UE nie może prowadzić do uniemożliwienia państwom członkowskim wykonywania ich kompetencji

Kompetencja dotyczy prowadzenia działań i wspólnej polityki; wykonywanie kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia państwom członkowskim wykonywania ich kompetencji

Kompetencja do przyjmowania środków służących koordynacji polityk gospodarczych (w tym także polityk zatrudnienia) w państwach członkowskich (art. 5)

Szczególne przepisy mają zastosowanie do państw strefy euro; w odniesieniu do krajowych polityk społecznych (tj. aspektów tych polityk należących do sfery kompetencji wspólnych) Unia może podejmować inicjatywy mające zapewnić ich koordynację

Kompetencje do działań koordynacyjnych, wspierających lub uzupełniających (art. 6):

Ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego

Przemysł

Kultura

Turystyka

Edukacja, szkolenie zawodowe, sprawy młodzieży i sport

Ochrona ludności

Współpraca administracyjna

UE nie może zastępować kompetencji państw członkowskich (art. 2 ust. 5)

Źródło: A. Nowak-Far, Rynek wewnętrzny i polityki Unii Europejskiej, „Sprawy Mię-dzynarodowe” 2007, nr 4, s. 93.

Nawet w wymiarze jedynie gospodarczym uprawnione działania Unii Europejskiej dotyczą znacznej liczby zróżnicowanych dziedzin. Skutkuje to zwiększeniem wysiłków UE, mających na celu zapewnienie ich możliwie naj-więjszej konwergencji i wzajemnego powiązania. Z tego powodu żaden for-malny podział kompetencji (nawet ten przyjęty w Traktatach stanowiących podstawę działania UE) nie jest w stanie dokładnie rozdzielić (ani w pełni


Materiały

DEMO IWEP


opisać) obszarów działań, z którymi mamy do czynienia w praktyce – jest więc konwencjonalny. Przyjęte reguły pełnią jednak ważną funkcję. Co najmniej sygnalizują one obszary, w których – po pierwsze – ingerencja prawna Unii Europejskiej w ogóle jest prawnie legitymizowana, a po drugie – w których z pewnością usadowione są normy o charakterze podstawowym, stanowiące (z punktu widzenia funkcjonowania Unii Europejskiej) regulacyjną osnowę jej działań.

1.3. Najnowsza historia integracji walutowej w Europie

1.3.1. Okres przed 1945 r.

Unia monetarna stworzona w ramach Unii Europejskiej na podstawie Trak-tatu z Maastricht nie jest jedyną tego typu unią, która kiedykolwiek funkcjo-nowała w Europie. Państwa europejskie mają bogate i ciekawe tradycje w tym zakresie. Wszystkie wcześniejsze próby stworzenia takiej unii wynikały z chę-ci pogłębienia współpracy o wyraźnie regionalnym charakterze. Niekiedy mia-ły na celu wzmocnienie więzów politycznych; charakteryzowały się ponadto dużym znaczeniem symbolicznym.

Europejskie unie walutowe, które funkcjonowały jeszcze w XIX w. (w ra-mach systemu waluty złotej – tzw. Gold Standard, opierającej się na zasadzie ścisłego powiązania emisji pieniądza z wielkością rezerw złota będącego do dyspozycji instytucji emisyjnej oraz pełną wymienialnością banknotów na złoto), można podzielić na dwie kategorie:

• ponadregionalne – wynikające z procesów unifi kacji politycznej za-chodzących w trzech krajach: w Szwajcarii (unia monetarna stworzona w 1848 r.), we Włoszech (1861 r.) oraz w Niemczech (1871 r., poprzedzona procesem wiodącym od utworzenia Zollverein – niemieckiej unii celnej – w 1837 r.); unie tego typu charakteryzują się standaryzacją systemu pieniężnego na danym obszarze integracji politycznej;

• wewnątrzeuropejskie – tworzone na mocy umów pomiędzy państwami, których integracja zasadniczo nie wykraczała poza wąsko zdefi niowa-ną sferę gospodarczą; w odniesieniu do tej sfery zawierały one układy monetarne, które miały ułatwić przeprowadzanie płatności pomiędzy tymi krajami – stąd porozumienia te dotyczyły reżimu w postaci stałe-go ustalenia wzajemnych kursów walutowych (jak to miało miejsce np. w Skandynawskiej Unii Walutowej z lat 1872–1931, z udziałem Danii, Szwecji i będącej z nią w unii personalnej Norwegii, lub Łacińskiej Unii Walutowej z lat 1865–1926, z udziałem Belgii, Francji, Grecji, Szwajcarii i Włoch) albo obejmowały zgodę na swobodny obieg monet


Materiały

DEMO IWEP

XII-71.3. Najnowsza historia integracji walutowej w Europie

państw uczestniczących w unii (co miało miejsce w ramach niemiecko--austriackiej unii walutowej z lat 1857–1867)1.

Najpełniejszą unią walutową za czasów systemu waluty złotej była unia zawarta przez Austrię i Węgry w ramach unii politycznej ustanowionej na podstawie kilku tzw. kompromisów w 1867 r. Unia ta – choć prawnie ni-gdy nieokreślona jako taka – faktycznie funkcjonowała do wybuchu I wojny światowej w 1914 r. Miała charakter zupełny w tym sensie, że opierała się na nieodwołalnym zamrożeniu kursu korony austriackiej i węgierskiego forinta (parytet ustalono w stosunku 1:1), a także na zaprowadzeniu jednolitej polityki pieniężnej wspartej poważnymi regulacjami dotyczącymi zapewnienia swo-body przepływu towarów i kapitałów w ramach unii, w której przecież każda z części monarchii austro-węgierskiej zachowała całkowitą autonomię fi skalną.

Po pierwszej wojnie światowej, a więc w okresie funkcjonowania systemu dewizowo-złotego (ang. gold-exchange standard, czyli systemu opierającego się na zasadzie ustalonego prawnie pokrycia emisji pieniądza rezerwami w złocie i walutach obcych wymienialnych na złoto oraz na wymienialności wewnętrz-nej własnej waluty właściwie jedynie na dewizy), faktycznie istniała unia wa-lutowa utworzona na mocy porozumienia z 25 lipca 1921 r. pomiędzy Belgią a Luksemburgiem. Akt ten przewidywał, że na obszarze obu krajów zostanie utworzona unia celna, w ramach której także frank belgijski będzie miał prawo swobodnego obiegu w Luksemburgu. Efektem tego postanowienia było także uznawanie franka luksemburskiego w płatnościach dokonywanych już w Bel-gii. We wszystkich przypadkach stosowano przeliczenie obu walut w stosunku 1:1. Ta wzajemna uznawalność walut Belgii i Luksemburga przy zastosowaniu parytetu łatwego w użyciu dla wszystkich ich użytkowników wzmocniła więzy gospodarcze obu krajów i miała zastosowanie aż do 2002 r., gdy frank belgijski i frank luksemburski zostały zastąpione jednolitą walutą euro.

W latach 30. i 40. XX w. szczególną inicjatywę w zakresie integracji walu-towej przejawiały Niemcy, które – niejako naturalnie, z uwagi na konieczność spłaty przez nie zobowiązań reparacyjnych wynikających z traktatu wersal-skiego – były żywo zainteresowane ustanowieniem nowych zasad współpracy pomiędzy bankami centralnymi w skali międzynarodowej. Wysiłki podej-mowane w tym zakresie zostały uwieńczone sukcesem, w 1930 r. utworzono bowiem Bank Rozrachunków Międzynarodowych z siedzibą w Bazylei. In-stytucja ta nie miała charakteru ponadnarodowego, może jednak być uważana za ważny krok milowy w dziedzinie integracji monetarnej w skali międzyna-rodowej. Misją Banku było (i jest) popieranie współpracy banków centralnych w celu ułatwiania międzynarodowych operacji fi nansowych. Z kolei nieudaną inicjatywą Niemców była przedstawiona na Europejskim Kongresie Ruchu Paneuropejskiego w 1932 r. propozycja stworzenia europejskiej strefy walutowej

1 W. F. V. Vanthoor, European Monetary Union Since 1848: A Political and Historical Analysis, Cheltenham 1997, s. 9–10.


Materiały

DEMO IWEP


z jednolitym bankiem centralnym, wysunięta przez prezesa Berliner Handels-gesselschaft Hansa Fürstenberga. Już w czasach wojny, dokładniej w 1940 r., były prezes Reichsbanku Hjalmar Schacht przedstawił pomysł utworzenia unii walutowej, w skład której oprócz samych Niemiec (oczywiście po prze-prowadzonych poszerzeniach ich terytorium) weszłyby państwa zajęte przez Niemcy: Belgia, Dania, Holandia, Luksemburg, a także Protektorat Czech i Moraw oraz Generalne Gubernatorstwo (w prawodawstwie niemieckim był to obszar prawnie wydzielony w ramach terytoriów okupowanych). Propozycja była modyfi kacją – stosunkowo popularnej w elitach polityczno-gospodarczych III Rzeszy – idei utworzenia „bloku marki Rzeszy”, w której to właśnie jej walu-ta stałaby się walutą rozliczeń międzynarodowych, fakturowania i rezerwową2. Jeśliby pominąć poważne problemy prawnomiędzynarodowe niepozwalające na utworzenie takiego bloku w warunkach okupacji poszczególnych krajów przez Niemcy (co zapewne nie stanowiło jakiegoś istotnego problemu dla na-zistów), to pomysł ten nie został zrealizowany zapewne dlatego, że nadmiernie (z punktu widzenia elit III Rzeszy) dowartościowywałby pokonane państwa oraz nie znalazł żadnego pozytywnego odzewu z strony kierownictwa banków emisyjnych na terytoriach, które miałyby uczestniczyć w bloku marki Rzeszy (RM) (dotyczyło to także kierownictwa Banku Emisyjnego w Polsce, którego formalnym prezesem był prof. Szkoły Głównej Handlowej Feliks Młynarski). Nie bez znaczenia było również to, że sam Schacht w 1940 r. stracił dotychczas znaczącą pozycję w nazistowskim establishmencie.

1.3.2. Okres 1945–1958

Zaraz po II wojnie światowej w Europie silnie zaznaczył się podział państw na dwa bloki: pierwszy, objęty strefą wpływów USA, oraz drugi, zantagoni-zowany z nim blok państw zdominowanych przez ZSRR. Podział ten znalazł odzwierciedlenie także w wymiarze gospodarczym i monetarnym – dla państw z pierwszej grupy korzystanie z programu rozległej pomocy gospodarczej (planu Marshalla) stało się istotnym czynnikiem ich dobrowolnej współpracy i integracji. Państwa należące do drugiej grupy realizowały zaś program grun-townej przebudowy swoich gospodarek także po to, by realizować podstawowe założenia geopolityki ZSRR. Początkowo więc państwa zdominowane przez Związek Radziecki, oprócz własnej odbudowy, wspomagały (w bardzo zróż-nicowanych formach) także jego odbudowę. Jedną z najistotniejszych form tego wspomagania było stworzenie przez te państwa własnych potencjałów militarnych, licznych i nieproporcjonalnych do możliwości gospodarczych. Zasadniczym celem tych działań było odciążenie ZSRR w zakresie jego wy-

2 A. Oesterheld, Wirschaftsraum Europa, Oldenburg–Berlin 1943, s. 136–141.


Materiały

DEMO IWEP


siłków obronnych, co mieściło się w ramach doktryny, zgodnie z którą Stany Zjednoczone i państwa zachodniej Europy były jego wrogami.

Podstawowym problemem wszystkich państw europejskich w tym okresie był brak takiego międzynarodowego systemu fi nansowego, który mógłby stać się podstawą wielostronnego handlu między nimi. Zawarty w 1944 r. w Bret-ton Woods układ, w którym państwa zdominowane przez ZSRR w końcu nie uczestniczyły, nie spełniał tej funkcji. Problem ten próbowano rozwiązać za pomocą półśrodków – przez zawieranie dwustronnych układów handlowych, do których zwykle wprowadzano klauzule ustalające zasady kredytowania transakcji zawieranych przez podmioty pochodzące z danego kraju. Układy te przewidywały, że nadwyżki powstające wskutek przekroczenia uzgodnionych limitów kredytowych miały być spłacane w złocie (co było logiczne z punktu widzenia układu z Bretton Woods). Prowadziło to jednak do ciągłych prób uzyskania jak największych dodatnich sald w handlu oraz wręcz do wymu-szania w relacjach dwustronnych jak największych limitów kredytowych przy nagminnym zastosowaniu narzędzia polityki celnej (przede wszystkim ceł i kontyngentów) wtedy, gdy limity nie osiągnęły zakładanego pułapu. Podsta-wową przyczyną tej wysoce konfl iktowej sytuacji był brak możliwości trans-feru kwot pochodzących z wzajemnych rozliczeń. Defi cyt powstały w handlu z jednym krajem nie mógł być bowiem pokryty nadwyżką rozliczeń bieżących wynikających z handlu z innym krajem. Wynikało to z braku mechanizmu wielostronnych kompensat, efektywnych rynków walutowych, a zwłaszcza z niewymienialności walut krajów europejskich. Ponadto jednostronne wpro-wadzenie wymienialności przez jakikolwiek kraj regionu prowadziłoby w tych warunkach do poważnych zakłóceń w strukturze handlu tego obszaru. Wy-mienialność w owym czasie wiązała się z nadaniem walucie narodowej stałego parytetu wobec dolara, co powodowało, że reszta państw starałaby się zdobyć jak największe nadwyżki bilansu obrotów bieżących z państwem o walucie wymienialnej.

Państwa Europy Zachodniej szybko zaczęły realizować program powrotu swoich walut do wymienialności. Po nieudanej jednostronnej próbie brytyj-skiej (1947 r.) stało się jasne, że skuteczność tego rodzaju działania wymaga ści-słej współpracy wszystkich państw Europy Zachodniej. Pierwszym istotnym, chociaż – jak się okazało – niezbyt efektywnym forum tego współdziałania, stała się od 1948 r. Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (ang. Organisation for European Economic Cooperation – OEEC), która zasadniczo zajmowała się organizowaniem redystrybucji pomocy z planu Marshalla. Dużo lepsze, bo bardziej wyspecjalizowane, ramy współpracy dała jednak dopiero utworzona w 1950 r. Europejska Unia Płatnicza (EUP, ang. European Payments Union), w której uczestniczyło 18 państw członkowskich OEEC. W ramach EUP szybko stworzono ramy prawne umożliwiające jej państwom członkow-skim równoległe przejście od bilateralizmu systemów wzajemnych rozliczeń do ich multilateralizacji, co wiązało się także z ujednoliceniem reguł stosowanych


Materiały

DEMO IWEP


w rozliczeniach. Stworzono więc stosunkowo sprawnie działający mechanizm wzajemnego potrącania defi cytów lub nadwyżek bilansów obrotów bieżących państw członkowskich Unii, przez co uzyskiwało się wynik netto danego pań-stwa w ramach Unii. Na koniec danego okresu rozliczeniowego państwo musia-ło wyzerować taką pozycję. Czyniono to za pomocą odpowiednich transferów złota. Oznaczało to także, że państwa członkowskie Unii musiały zaakceptować pewien zbiór konsultacji, które dotyczyły krajowych polityk gospodarczych tych państw (przynajmniej w zakresie, w jakim skutkiem tych polityk były defi cyty bilansów płatniczych). Konsultacje te, mniej lub bardziej formalne, były konieczne do efektywnego działania EUP. W mniejszym stopniu efekt ten był widoczny w odniesieniu do ich nadwyżek3. W końcu lat 50. sytuacja płatnicza państw tworzących EUP znacznie się poprawiła, toteż zdecydowały one o przejściu do pełnej wymienialności swoich walut i – co było naturalnym tego następstwem – o rozwiązaniu Unii (w 1958 r.). Formalnie kontynuatorem EUP był Europejski Układ Monetarny (ang. European Monetary Agrement – APA), jednakże faktycznie jej podstawowe funkcje (w tym zadanie udzielania kredytów) przejął zarząd Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

1.3.3. Okres 1959–1972

W latach 1959–1973 państwa Europy Zachodniej – mające już w pełni wymienialne waluty – zaczęły w pełni uczestniczyć w światowym systemie pieniężnym, którego podstawy zostały ustalone w układzie z Bretton Woods zawartym jeszcze w 1944 r. System ten opierał się na zasadzie wyznaczania kursów walutowych w stosunku do złota (każda waluta miała wyznaczony stały parytet w tym wymiarze) oraz na zasadzie stałego parytetu amerykańskiego dolara (który w praktyce tak stworzonego systemu mógł być traktowany ja-ko doskonały substytut złota). Dopuszczalne były jedynie jednoprocentowe fl uktuacje kursów walut wobec kursu centralnego. Zmiany parytetów w tym systemie były możliwe tylko w przypadku braku fundamentalnej równowagi gospodarczej i nie mogły przekraczać 10% poziomu parytetu pierwotnego. Przejściowe problemy z bilansem płatniczym państw uczestniczących w sys-temie miały być fi nansowane z kredytów udzielanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. W omawianym okresie system ten okazał się czynnikiem silnie stabilizującym kursy walutowe państw Europy Zachodniej. W dodat-ku kraje te, na zasadzie jednostronnych deklaracji ich banków centralnych, zdecydowały się ograniczyć marżę dopuszczalnych wahań do 0,75% wobec kursu centralnego (czyli w stosunku do dolara amerykańskiego). Spowodowało to ograniczenie potencjalnych wzajemnych fl uktuacji walut tych państw do maksimum 3%.

3 A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001, s. 16.


Materiały

DEMO IWEP


W tych stosunkowo korzystnych warunkach stabilizacji walutowej na-stąpiło pogłębienie integracji gospodarczej w Europie Zachodniej w ramach Wspólnot Europejskich – w 1957 r. zawarto Traktaty rzymskie o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom). Nowy Traktat o EWG zawierał postanowienia art. 103–107, które zobowiązywały państwa członkowskie do traktowania własnych polityk koniunkturalnych oraz walutowych jako kwestii wspólne-go zainteresowania. Praktycznym skutkiem ich obowiązywania było stworze-nie oraz wypracowanie w miarę efektywnych metod działania sieci różnego rodzaju organów służących współpracy w szeroko rozumianej dziedzinie wa-lutowej – zwłaszcza Komitetu Walutowego4. Stał się on ważnym forum wy-miany informacji o sytuacji gospodarczej i walutowej w krajach członkowskich EWG. Dane te były potrzebne do prawidłowego przygotowania spotkań Rady Ministrów Gospodarek i Finansów (Rady ECOFIN). Ponadto stopniowo powstawały inne komitety doradcze zajmujące się koordynacją gospodarczą: do spraw polityki koniunkturalnej (w 1960 r.), do spraw średniookresowej poli-tyki gospodarczej oraz do spraw polityki budżetowej (oba w 1964 r.). W 1964 r. utworzono – bardzo ważny z punktu widzenia dalszej integracji w wymiarze walutowym – Komitet Prezesów Banków Centralnych państw członkow-skich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W ramach Komitetu prowa-dzono ogólne konsultacje dotyczące polityk banków centralnych w zakresie działania rynków kredytowych, pieniężnych oraz walutowych. Wspomniany przepis przewidywał także obowiązek uprzedzania innych uczestników Ko-mitetu o zamierzonym wprowadzeniu nowych środków polityki pieniężnej, które mogłyby wpłynąć na sytuację gospodarczą innych państw członkow-skich Wspólnot. Z czasem znaczenie Komitetu Prezesów Banków Centralnych Wspólnoty Europejskiej znacznie wzrosło, a organ ten stał się ważnym forum inicjowania idei integracji walutowej.

Pod koniec lat 60. XX w. cały system walutowy, którego trzonem był układ z Bretton Woods, wszedł w okres przesilenia wywołanego przede wszystkim bardzo mocnym zmniejszeniem dynamiki wzrostu amerykańskiej gospodarki w stosunku do innych przodujących w tym czasie gospodarek o znaczeniu globalnym (w tym gospodarki EWG), co z kolei spowodowało powstanie i stałe pogłębianie defi cytu bilansu handlowego i bilansu płatniczego USA. To zaś doprowadziło do pojawienia się na światowych rynkach walutowych nadmiaru dolarów w stosunku do potrzeb obrotów handlowych. Banki centralne dys-ponujące znacznymi rezerwami waluty amerykańskiej żądały ich wymiany na złoto, co w końcu zmusiło USA do zawieszenia wymienialności dolara na

4 Komitet Walutowy został rozwiązany w czerwcu 1998 r., a w jego miejsce usta-nowiono Komitet Ekonomiczno-Finansowy (TEF) o poszerzonych i uszczegółowio-nych prerogatywach doradczych. Obecnie TEF działa na podstawie art. 134 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).


Materiały

DEMO IWEP


złoto (w sierpniu 1971 r.) oraz dwukrotnej jego dewaluacji (pierwsza nastąpiła w grudniu 1971 r.). Oznaczało to faktyczne załamanie się systemu z Bretton Woods, co zostało jedynie potwierdzone prawnie na mocy tzw. Układu z In-stytutu Smithsonian.

Sytuacja ta była bardzo niekorzystna dla państw EWG, ponieważ światowe otoczenie gospodarcze stało się źródłem ich destabilizacji oraz ograniczenia spójności makroekonomicznej i, co za tym idzie, istotnym impulsem do przyj-mowania przez nie alternatywnych środków polityki gospodarczej. To z kolei wywołało potrzebę wzmocnienia koordynacji polityk państw EWG. Nic więc dziwnego, że pierwszą propozycję w tym zakresie sformułowano już w lutym 1969 r. w postaci tzw. pierwszego planu Raymonda Barre’a. Plan ten zakładał m.in., że podstawą dalszej współpracy walutowej musi być pogłębianie kon-wergencji gospodarczej państw członkowskich EWG. W grudniu 1969 r. na spotkaniu w Hadze Rada Europejska potwierdziła polityczną wolę stworzenia unii gospodarczej i walutowej na bazie dotychczasowych osiągnięć i doświad-czeń integracyjnych EWG. W rezultacie grupa ekspertów kierowanych przez Pierre’a Wernera zajęła się opracowaniem planu, w jaki sposób osiągnąć ten cel.

1.3.4. Plan Wernera (1970)

Plan Wernera5 przewidywał utworzenie w ramach EWG unii gospodarczej i Walutowej do 1980 r. Zgodnie z jego założeniami, unia taka miała polegać na „zupełnej i nieodwołalnej wymienialności walut, likwidacji wahań kursów, nieodwołalnym zamrożeniu parytetów kursowych oraz zupełnej liberalizacji przepływu kapitału”6. Proces realizacji tych zamierzeń miał być podzielo-ny na etapy, na których państwa EWG miały osiągnąć ściśle określone cele w zakresie wzajemnej zbieżności gospodarczej. Plan Wernera zalecał również, by w ostatniej fazie tworzenia unii gospodarczej i walutowej wprowadzono jednolitą walutę, choć zalecenie to nie było kategoryczne.

Plan przewidywał także stworzenie odpowiednich struktur instytucjonal-nych niezbędnych do zapewnienia trwałości nowego przedsięwzięcia integra-cyjnego. Ich trzonem w odniesieniu do polityki monetarnej byłby system ban-ków centralnych, który prowadziłby wspólną politykę pieniężną oraz kursową. Drugim elementem instytucjonalnym przewidzianym w planie Wernera był swoisty „rząd gospodarczy” – ciało określane jako „centrum decyzji w za-kresie polityki gospodarczej”. Organ ten, odpowiedzialny przed Parlamen-

5 P. Werner, H. Ansiaux, G. Brouwers, B. Clappier, U. Mosca, J. B. Schöllhorn, G. Stammati, Report to the Council and the Commission on the Realisation by Stages of Economic and Monetary Union in the Community (“Werner Report”), Supplement to “Bulletin II”, 1970 of the European Communities, Brussels 1970.

6 Tamże, s. 10.


Materiały

DEMO IWEP

XII-13

tem Europejskim, miałby kompetencje do podejmowania kluczowych decyzji makroekonomicznych w szerokim zakresie, w tym oczywiście także decyzji dotyczących polityki fi skalnej7.

Znaczenie planu Wernera polega przede wszystkim na tym, że zdetermino-wał on sposób myślenia o stworzeniu unii gospodarczej i walutowej w Europie. Jego podstawowymi zasadami były: równoległość integracji gospodarczej i wa-lutowej, podkreślenie znaczenia kształtowania (na szczeblu Wspólnoty) poli-tyki koniunkturalnej, nadanie budżetowi EWG większej rangi, w odniesieniu zaś do państw członkowskich – określenie zasadniczych obszarów zbieżności, której wzmocnieniu miało służyć pogłębianie traktatowych swobód gospodar-czych (zwłaszcza swobody przepływu kapitału), oraz wzmocnienie polityki regionalnej8.

Krótkookresowym skutkiem planu Wernera było przyjęcie przez Radę szeregu aktów prawnych, które miały na celu jego realizację, a przy okazji wzmocniły współpracę gospodarczą pomiędzy państwami członkowskimi Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Trzeba szczególnie zwrócić uwagę na rezolucję Rady ECOFIN z 22 marca 1971 r., w istocie przewidującą przyjęcie tego planu (ze względu na formę prawną nie stanowiła ona aktu prawa bez-względnie obowiązującego państwa członkowskie, chociaż jej treść wyraźnie wskazywała na silną wolę polityczną państw EWG do wprowadzenia rezolucji w życie)9. Rezolucja ta przewidywała m.in., że właściwe organy państw człon-kowskich przekażą do organów Wspólnoty kompetencje „absolutnie niezbęd-ne” do osiągnięcia celów integracji gospodarczej i walutowej.

W ramach realizacji planu Wernera Rada przyjęła dodatkowo trzy decyzje, które dotyczyły:

• wzmocnienia koordynacji krótkookresowych polityk gospodarczych państw członkowskich EWG (której głównym forum miała być Rada, korzystająca z kompetencji do wydawania skierowanych do państw członkowskich dyrektyw i zaleceń dotyczących ich polityk gospodar-czych „mających na celu osiągnięcie harmonijnego rozwoju gospodar-czego”)10,

• wzmocnienia współdziałania pomiędzy bankami centralnymi państw członkowskich (której celem, „po wzięciu pod uwagę” ogólnych wska-zówek polityki gospodarczej Rady, miała być koordynacja ich polityk

7 Tamże, s. 12. 8 Por. np. A. Komar, Europejska Unia Walutowa, Warszawa 1993, s. 17–19. 9 Rezolucja Rady i przedstawicieli rządów Państw Członkowskich z dnia 22 mar-

ca 1971 r. w sprawie wieloetapowego osiągnięcia unii gospodarczej i walutowej we Wspólnocie, Dz. Urz. WE C 28/81.

10 Decyzja Rady 71/141/EWG w sprawie wzmocnienia koordynacji krótkookreso-wych polityk gospodarczych Państw Członkowskich, Dz. Urz. WE L 73/71.



Materiały

DEMO IWEP


pieniężnych i kredytowych w ramach Komitetu Prezesów Banków Cen-tralnych)11;

• stworzenia mechanizmu średnioterminowej pomocy fi nansowej (tzw. MTFA).

W ramach realizacji unii gospodarczej i walutowej w kwietniu 1971 r. banki centralne państw EWG uzgodniły zawężenie marż wahań wzajemnych kur-sów walut do 1,2% (przy dopuszczalnej marży w wysokości 1,5% w ramach jeszcze funkcjonującego systemu z Bretton Woods) wraz z jednoczesnym utrzy-maniem dopuszczalnych granic wahań tych walut wobec dolara na poziomie 0,75% (co zalecał zresztą sam plan Wernera).

W pierwszej połowie lat 70. XX w. państwa EWG zaniechały jednak re-alizacji planu Wernera, właściwie w następstwie faktów dokonanych. Pierw-szorzędną przyczyną odejścia od programowej realizacji projektu unii go-spodarczej i walutowej była gwałtowna zmiana zewnętrznych uwarunkowań makroekonomicznych, spowodowanych upadkiem systemu z Bretton Woods (na którym plan ten implicité się opierał)12, gwałtowną podwyżką światowych cen surowców energetycznych (tzw. szokami paliwowymi), a w konsekwencji – nierównomiernym wzrostem infl acji w poszczególnych krajach oraz poja-wieniem się znacznych trudności płatniczych w skali globalnej.

1.3.5. Okres 1973–1978

Trwałymi elementami systemu gospodarczego i prawnego EWG wpro-wadzonymi przez plan Wernera okazały się przede wszystkim system sta-bilizacji wzajemnych kursów walutowych krajów członkowskich Wspólnot [w tym jego instytucjonalno-fi nansowe wsparcie w postaci Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej (ang. European Monetary Cooperation Fund – EMCF)] oraz różnorodne procedury wspierające i stymulujące koordynację polityk gospodarczych, a także spójność ekonomiczną państw należących do tej wspólnoty. Kwestie te zdominowały proces integracji walutowej od 1972 do 1978 r.13.

Podstawowym problemem walutowym w tym czasie było zapobieżenie de-stabilizującym i, szczególnie w przestrzeni EWG, dezintegrującym skut-kom rozkładu systemu z Bretton Woods oraz zneutralizowanie działania czynników, które były jego przyczyną lub następstwem. Pierwszą inicjatywą podjętą w tym zakresie przez państwa członkowskie Wspólnot (wkrótce do tych

11 Decyzja Rady 71/142/EWG w sprawie wzmocnienia współpracy pomiędzy ban-kami centralnymi Państw Członkowskich, Dz. Urz. WE L 73/72.

12 D. Gros, N. Thygesen, European Monetary Integration: From the European Mo-netary System to Economic and Monetary Union, Harlow 1998, s. 15.

13 A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie…, dz. cyt., s. 28.


Materiały

DEMO IWEP

XII-15

krajów dołączyły cztery państwa kandydujące do członkostwa we Wspólno-tach, tj. Dania, Irlandia, Zjednoczone Królestwo oraz Norwegia; ta ostatnia w końcu nie przystąpiła do EWG) był Traktat w Bazylei podpisany w kwietniu 1972 r. Przewidywał on ograniczenie marży dopuszczalnych wahań wzajem-nych kursów walutowych tych krajów do 4,5% (o 2,25% w dół lub w górę). O porządku walutowym powstałym w wyniku tego porozumienia (określanym ofi cjalnie jako Mechanizm Kursowy – Exchange Rate Mechanism – ERM) zwykło się także mówić jako o „wężu w (dolarowym, biorącym się z porządku ponadeuropejskiego) tunelu”. Wbrew intencjom jego twórców, „wąż” ERM nie okazał się tworem stabilnym – nie wszystkie państwa członkowskie EWG cały czas w nim uczestniczyły; nie zapobiegł on także kryzysom walutowym we Wspólnocie, dewaluacjom i rewaluacjom kursów walutowych. Skrótowa historia „węża” przedstawiona jest w tabeli 3.

Tabela 3. Historia „węża walutowego” (ERM)

1972 r.

24 kwietnia

1 maja

23 maja

23 czerwca

27 czerwca

10 października

1973 r.

13 lutego

19 marca

3 kwietnia

29 czerwca

17 września

16 listopada

Wejście w życie Układu bazylejskiego (jego uczestnikami były:Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Niemcy)

Przystąpienie do Układu Danii i Zjednoczonego Królestwa

Przystąpienie Norwegii jako członka stowarzyszonego

Wycofanie się Zjednoczonego Królestwa z systemu

Wycofanie się Danii z systemu

Powrót Danii do systemu

Wycofanie się Włoch z systemu

a) Grupowe przejście do systemu płynnego kursu walutowego wobec dolara (tzw. joint fl oat) polegającego na zaprzestaniu interwencji w celu utrzymania stałych marż wahań wobec waluty amerykańskiej

b) Przystąpienie Szwecji jako członka stowarzyszonego

c) Rewaluacja marki RFN (o 3%)

Zatwierdzenie decyzji o utworzeniu Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej (EMCF)

Rewaluacja marki RFN (o 5,5%)

Rewaluacja fl orena holenderskiego (o 5%)

Rewaluacja korony norweskiej (o 5%)



Materiały

DEMO IWEP


1974 r.

19 stycznia

1975 r.

10 czerwca

1976 r.

15 marca

17 października

1977 r.

1 kwietnia

28 sierpnia

1978 r.

13 lutego

17 października

12 grudnia

1979 r.

13 marca

Wycofanie się Francji z systemu

Powrót Francji do systemu

Wycofanie się Francji z systemu

Umowa o dostosowaniu kursów (tzw. dostosowanie frankfurckie): korona duńska ulega dewaluacji o 6%, holenderski fl oren i frank belgijski o 2%, natomiast korona szwedzka i norweska o 3%

Dewaluacja korony szwedzkiej o 6%, a korony duńskiej i norweskiej o 3%

Wycofanie się Szwecji z systemu. Dewaluacja korony duńskiej i norweskiej o 5%

Dewaluacja korony norweskiej o 8%

Rewaluacja marki RFN o 4%, a fl orena holenderskiego i franka belgijskiego o 2%

Wycofanie się Norwegii z systemu

Początek działalności Europejskiego Systemu Walutowego (EMS)

Źródło: D. Gros, N. Thygesen, European Monetary Integration: From the European Monetary System to European Monetary Union, London 1992, s. 17.

Na funkcjonowaniu ERM zaważyły szczególnie lata 1974–1976, w których Francja wycofywała się z tego systemu. Bez udziału tego ważnego partnera stał się on wtedy swoistym „miniwężem”, w którym główną rolę zaczęła od-grywać marka niemiecka. System nie zdołał także wymusić na państwach EWG wymaganego poziomu koordynacji polityk gospodarczych, zwłaszcza w odniesieniu do polityki pieniężnej. Spowodowało to pewną konkurencyjność tych polityk – nakierowanie ich przez poszczególne rządy i banki centralne na utrzymanie zrównoważonego bilansu płatniczego. Rozbieżność polityk gospo-darczych wynikała także stąd, że poziomy infl acji w państwach EWG różniły się znacznie (w całym okresie stopy infl acji w państwach innych niż Niemcy były o 27,24–107,43% wyższe niż stopa infl acji w RFN)14. Następowała więc bardzo poważna dywergencja gospodarek państw EWG.

14 Szerzej na ten temat zob.: P. Bernholz, Die Bundesbank und die Währungsin-tegration in Europa [w:] Deutsche Bundesbank (Hrgs.), Fünfzig Jahre Deutsche Mark. Notenbank und Währung in Deutschland seit 1948, München 1998, s. 793–794.


Materiały

DEMO IWEP

XII-17

Drugim elementem systemu integracji walutowej w latach 1972–1978 był Europejski Fundusz Współpracy Walutowej (ang. European Monetary Coope-ration Fund – EMCF), za którego zarządzanie odpowiedzialni byli członkowie Komitetu Prezesów Banków Centralnych państw EWG. Musieli oni brać pod uwagę ewentualne decyzje Rady (ECOFIN), które ta podejmowała jednomyśl-nie. Fundusz ten, powołany do życia w kwietniu 1973 r. na mocy stosownego rozporządzenia Rady15 i mający własną osobowość prawną, miał:

• przyczyniać się do stopniowego zawężania marży wahań wzajemnych kursów walut państw członkowskich;

• wspierać interwencje w walutach krajów członkowskich na międzyna-rodowych rynkach walutowych;

• przyczyniać się do sprawnego działania systemu rozliczeń pomiędzy bankami centralnymi, tak by w końcu zapewnić pełną koordynację za-rządzania ich rezerwami dewizowymi.

W praktyce EMCF okazał się tworem dysfunkcjonalnym i nie spełnił po-kładanych w nim oczekiwań. W szczególności nigdy nie stał się ważnym forum podejmowania decyzji dotyczących koordynacji polityki pieniężnej poszcze-gólnych państw. Jedną z najważniejszych przyczyn słabości Funduszu było je-go podporządkowanie Radzie ECOFIN. Takie ograniczenie kompetencji przez decyzje podejmowane na forum Rady, często motywowane politycznie, było nie do zaakceptowania przez prezesów tych banków centralnych, które korzystały w swoich krajach z dużego zakresu niezależności od organów wykonawczych lub które taką niezależność chciały w swoich państwach ukształtować16.

1.3.6. Okres 1979–1998: Europejski System Walutowy

Na początku 1978 r. poziom dywergencji (gospodarczego zróżnicowania) państw EWG był znaczny. Widać to było szczególnie na przykładzie poziomu występującej w nich infl acji oraz osiągniętej stabilizacji kursu walutowego. Wszystkie jednak silnie odczuwały negatywne skutki owej dywergencji, którą uznano powszechnie za czynnik przeszkadzający im w uzyskaniu możliwych korzyści z funkcjonowania rynku wewnętrznego (destabilizacja zwiększała bowiem ryzyko w handlu wewnątrzwspólnotowym oraz koszty funkcjono-wania przedsiębiorstw na wspólnym rynku). Stworzyło to klimat polityczny sprzyjający pogłębieniu integracji walutowej. Dodatkowo korzystnemu uwa-runkowaniu wewnętrznemu sprzyjało zjawisko stałego słabnięcia dolara na światowych rynkach walutowych.

15 Rozporządzenie Rady 907/73/EWG ustanawiające Europejski Fundusz Współ-pracy Walutowej, Dz. Urz. WE L 89/73.

16 A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie…, dz. cyt., s. 28–29.



Materiały

DEMO IWEP


Ważnym impulsem, który ukierunkował dalsze działania państw człon-kowskich EWG na utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego (rozu-mianego jako system stabilizacji gospodarczej posługujący się narzędziami przede wszystkim monetarnymi) była inicjatywa przewodniczącego Komisji Europejskiej Roya Jenkinsa przedstawiona w 1977 r. (tzw. plan Jenkinsa). Zmierzała ona do zwiększenia spójności gospodarczej krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz do ustanowienia w jej ramach strefy stabilnych kursów walutowych. Spójność gospodarcza miała być zwiększana m.in. przez zwiększenie roli budżetu Wspólnoty, szczególnie w zakresie funkcji alokacyj-nej (defi niowanej w tym kontekście raczej wąsko) oraz redystrybucyjnej.

Plan Jenkinsa spotkał się ze stosunkowo chłodnym przyjęciem banków cen-tralnych oraz innych gremiów bezpośrednio zajmujących się kształtowaniem polityki walutowej państw członkowskich. Mimo to oparta na nim inicjatywa ustabilizowania kursów walutowych w ramach Wspólnot z kwietnia 1978 r. uzyskała ważne poparcie polityczne na kopenhaskim szczycie Rady Euro-pejskiej. Jej wyrazem była tzw. inicjatywa Schmidta–d’Estaigna (określenie pochodzi od nazwisk ówczesnych polityków: kanclerza Niemiec Helmuta Schmidta i prezydenta Francji Valery’ego d’Estaigna), która w praktyce nie tylko skutkowała wdrożeniem planu Jenkinsa, lecz także nawet poszerzała zakres proponowanej współpracy walutowej o element instytucjonalny.

Inicjatywa Schmidta–d’Estaigna stała się w dużym stopniu podstawą sto-sownej części konkluzji niemieckiej prezydencji Rady Europejskiej sformu-łowanych na konferencji Bremie w lipcu 1978 r. Przyjęty dokument zawierał szereg wskazówek co do sposobu funkcjonowania tzw. Europejskiego Systemu Walutowego, szczególnie w początkowym okresie jego działania. Ostatecz-nie ESW został powołany do życia na mocy rezolucji Rady Europejskiej z 5 grudnia 1978 r.17, a więc aktu niewiążącego prawnie, który jednak zo-stał potraktowany przez państwa członkowskie (a szczególnie przez ich ban-ki centralne) jako zestaw reguł stosowanych odtąd we wzajemnych relacjach. W tym kontekście rezolucję o ESW można postrzegać jako swoiste „poro-zumienie pomiędzy wszystkimi państwami członkowskimi, zgodnie z którą państwa tego chcące miały być zobowiązane regułami i miały czynić użytek z instytucji stworzonych na podstawie tego aktu prawa Wspólnoty”18. Zasto-sowanie formy rezolucji Rady Europejskiej jako podstawy prawnej ESW było podyktowane przyjętym podstawowym założeniem instytucjonalnym Euro-pejskiego Systemu Walutowego. Polegało ono na tym, że to banki centralne będą w praktyce dokonywać na rynkach walutowych interwencji potrzebnych

17 Rezolucja Rady Europejskiej z dnia 5 grudnia 1978 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Systemu Walutowego (ESW) i kwestii z nim związanych [w:] “EC Bulletin”, No. 12, pkt 1.1.11.

18 J. A. Usher, The Law of Money and Financial Services in the European Community, Clarendon Press, Oxford 1994, s. 141.


Materiały

DEMO IWEP

XII-19

do uzyskania pożądanego poziomu krótkookresowej stabilizacji walutowej, w istocie zdefi niowanego w samym systemie. W konsekwencji podstawową formułą działania ESW w praktyce oraz jego ewolucji były umowy zawierane przez banki centralne krajów uczestniczących w tym systemie19. Mimo że rezolucja o utworzeniu ESW została przyjęta przez Radę w grudniu 1978 r., a początek jego funkcjonowania przewidziano na 1 stycznia 1979 r., system zaczął działać dopiero od 13 marca 1979 r., tj. w momencie, w którym banki centralne państw Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej podpisały uchwałę konstytuującą System – tzw. uchwałę brukselską.

Europejski System Walutowy opierał się na trzech fi larach. Pierwszym było ecu, drugim system stabilizacji kursów walutowych – tzw. Mechanizm Kurso-wy (ang. Exchange Rate Mechanism – ERM), trzeci zaś stanowiła infrastruktura wsparcia kredytowego operacji interwencyjnych na rynkach walutowych.

Rysunek 1. Trzy fi lary Europejskiego Systemu Walutowego (lata 1979–1998)

W Europejskim Systemie Walutowym ecu pełniło rolę waluty rezerwo-wej oraz waluty rozliczeniowej. Było ono również walutą odniesienia przy określaniu zakresu odchylenia kursu danej waluty rezerwowej w stosunku do kursu centralnego (co czasem określa się jako spełnianie funkcji numeratora – fr. numéraire). Zgodnie z rozporządzeniem Rady 3181/78/EWG z 1978 r. wartość oraz skład ecu miały być na samym początku takie same jak wartość i skład koszyka europejskiej jednostki rozrachunkowej (EUA). Wyjściowa defi nicja nowej waluty wyglądała następująco:

19 Pierwsza z tych umów została zawarta 13 marca 1979 r. i stała się jednym z aktów konstytuujących ESW. Dotyczyła ona procedur operacyjnych systemu.


ERM –mechanizm stabilizacji kursów

walutowychECU

Infrastruktura wsparcia

kredytowego interwencji walutowych


Materiały

DEMO IWEP


Tabela 4. Skład i wartość koszyka ecu w dniu 13 marca 1979 r.

Waluta Waga walutyW koszyku

(w %)

Ilość walutyw koszyku

Wartość ecuw walucienarodowej

(kurs centralnywobec ecu

z 13 marca 1979 r.)

Marka niemiecka

Frank francuski

Funt szterling

Lir włoski

Floren holenderski

Frank belgijski

Korona duńska

Funt irlandzki

Frank luksemburski

32,98

19,83

13,34

9,5

10,51

9,28

3,06

1,15

0,35

0,828

1,15

0,0885

109,0

0,286

3,66

0,217

0,00759

0,14

2,51064

5,79831

0,663247

1148,15

2,72077

39,4582

7,08592

0,662638

39,4582

Źródło: Adaptacja z E. Apel, European Monetary Integration 1958–2002, London 1998, s. 50.

Na wartość ecu składały się więc pewne kwoty walut narodowych (przez co określone były także procenty udziału tych walut w koszyku). Skład koszyka w każdym elemencie mógł ulegać zmianom w ramach ESW. Nie mogła jednak zmieniać się zewnętrzna wartość ecu. Ten prawny zakaz oznaczał, że kurs walutowy ecu wobec walut trzecich nie mógł ulegać natychmiastowej zmianie wskutek dostosowania, ale faktycznie modyfi kacje składu koszyka musiały mieć istotny średnio- i długoterminowy wpływ na jego zewnętrzną wartość.

Ecu miało być jednostką rozliczeniową służącą do płatności pomiędzy organami odpowiedzialnymi za politykę pieniężną działającymi na terytorium Wspólnot. Ecu miało także spełniać trzy funkcje odnoszące się do Mechani-zmu Kursowego ERM. Po pierwsze – miało stanowić wspólny denominator tego mechanizmu, co oznaczało, że kursy centralne nie miały być ustalane bezpośrednio wobec pozostałych walut ESW, a jedynie za pośrednictwem ecu. Po drugie – ecu miało także służyć jako punkt referencyjny (tj. punkt odnie-sienia parytetów) do określenia wskaźników odchyleń od kursów centralnych. Po trzecie – miało ono spełniać funkcję bezgotówkowego środka rozliczeń wynikających z operacji interwencji walutowych oraz działania mechanizmów kredytowania.

Drugim fundamentalnym składnikiem Europejskiego Systemu Walutowe-go był wspomniany już w kontekście funkcjonowania ecu Mechanizm Kur-


Materiały

DEMO IWEP

XII-21

sowy (ang. Exchange Rate Mechanizm – ERM). Głównym elementem funkcjo-nowania Mechanizmu były wyznaczone w stosunku do ecu kursy centralne. Pierwotnie dopuszczalny zakres wahań kursów walut narodowych wobec kur-su centralnego nie mógł przekroczyć ±2,25%. W drodze wyjątku odnoszącego się jedynie do banków centralnych państw, które nie uczestniczyły w wężu walutowym, przewidywano możliwość wyboru przez nie szerszego pasma wa-hań, czyli ±6% w stosunku do kursu centralnego. Banki centralne, które przy-stąpiły do ESW, zobowiązywały się do nieograniczonej interwencji w celu zapobieżenia wyjściu kursu ich waluty poza dopuszczalny zakres wahań, także w wymiarze bilateralnym. Obowiązek interwencji dotyczył w takim przypad-ku nie tylko banku centralnego państwa, którego waluta słabła, lecz także państwa mającego walutę umacniającą się na rynkach walutowych. Zmiany kursów centralnych, a więc i struktury kursów centralnych ecu, mogły być dokonywane w formie decyzji Rady podjętej jednomyślnie na podstawie za-lecenia Komisji i po konsultacji z Komitetem Walutowym. Zmian tego typu dokonano 18 razy. Ostatnia miała miejsce w październiku 1995 r.

Aby umożliwić nieograniczone interwencje w walutach krajów Wspólnoty, banki centralne uzgodniły (na podstawie umowy z dnia 13 marca 1979 r. ze zmianami wprowadzonymi w 1985 r. oraz 1987 r.), że otworzą dla siebie wza-jemnie linie kredytowe o nieograniczonej kwocie. Nazwano je instrumen-tem bardzo krótkoterminowego fi nansowania (ang. Very Short-Term Financ-ing – VSTF). Był on administrowany przez Europejski Fundusz Współpracy Walutowej (EMCF). Rozliczeń księgowych z tytułu funkcjonowania tego in-strumentu dokonywał w imieniu EMCF Bank Rozliczeń Międzynarodowych w Bazylei.

W praktyce ERM oprócz interwencji opisanych wyżej występowały także interwencje wewnątrz dopuszczalnych granic odchyleń (tzw. interwencje wewnątrzmarżowe). Nie były one elementem umowy banków centralnych, ale stały się de facto regułą funkcjonowania Mechanizmu, stanowiły bowiem np. około trzech czwartych wszystkich interwencji walutowych w ramach ERM w 1985 r.20. Początkowo interwencji tych dokonywano w dolarach, nie zaś w walutach, których dotyczyła interwencja. Od zawarcia w 1987 r. tzw. poro-zumień z Bazylei i Nyborga dozwolone było wykorzystanie walut VSTF do interwencji, przy zachowaniu pewnych ograniczeń.

Pod koniec 1992 r. niektóre waluty ESW stały się celem poważnych ataków na rynkach walutowych. Spowodowało to wyjście niektórych z nich z systemu oraz falę dewaluacji. Skutkiem tej sytuacji było także przywrócenie niektórych środków kontroli dewizowej w krajach uczestniczących w ESW. W tych trud-nych warunkach Mechanizm Kursowy okazał się zbyt sztywny w tym sensie, że w momencie osiągnięcia górnych lub dolnych granic dopuszczalnej marży

20 S. Micosi, The Intervention and Financing Mechanism of the EMS and the Role of the Ecu, „Banca Nazionale del Lavoro Quarterly Review” 1985, No. 12, s. 327–345.



Materiały

DEMO IWEP


wahań ci uczestnicy rynków walutowych, którzy chcieli spekulować, nie pono-sili już w zasadzie żadnego ryzyka walutowego. Aby zapobiec temu zjawisku, w dniu 2 sierpnia 1993 r. banki centralne przyjęły rozwiązanie polegające na „tymczasowym” poszerzeniu dopuszczalnego zakresu wahań do ±15% wobec wszystkich walut uczestniczących w ESW. Uzgodnienie to nie objęło marki niemieckiej ani fl orena holenderskiego, waluty te zachowały bowiem wcześniejsze, dużo węższe pasmo fl uktuacji na poziomie ±2,25%. Z poszerzo-nego zakresu wahań korzystano jednak bardzo umiarkowanie, a pod koniec funkcjonowania ESW wręcz sporadycznie.

Trzecim elementem omawianego systemu były instrumenty kredytowania, do których należy zaliczyć także wspomniany już instrument fi nansowania bardzo krótkoterminowego (VSTF). Obok niego funkcjonowały stworzone jeszcze we wczesnych latach siedemdziesiątych narzędzia krótkookresowego wspomagania pieniężnego (ang. Short-Term Monetary Suport – STMS) oraz średniookresowej pomocy fi nansowej (ang. Medium-Term Financial Assis-tance – MTFA). Zarówno VSTF, jak i STMS były administrowane na gruncie umowy banków centralnych dotyczących Europejskiego Systemu Walutowe-go. Ich obsługą w imieniu Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej zajmował się Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei. Środki STMS były przeznaczone na pomoc dla państw członkowskich (na okres od 3 do 9 miesięcy), które miały problemy z przywróceniem równowagi swych bilansów płatniczych, jeżeli w danym momencie wykazywały one defi cyt. Po-moc ta nie była uwarunkowana spełnieniem jakichś konkretnych warunków dotyczących polityki gospodarczej lub pieniężnej, ale automatycznie wprowa-dzała obowiązek wzajemnej konsultacji banków centralnych w tym zakresie. Środki MTFA były przeznaczone dla tych państw członkowskich, które „mają trudności lub są poważnie zagrożone trudnościami” w odniesieniu do bilansu płatniczego. Kredyty MTFA miały naturę pomocy średnioterminowej – ich udzielenie do określonej wysokości na czas od dwu do pięciu lat uzależniono od spełnienia przez państwo benefi cjenta warunków dotyczących jego polityki gospodarczej określonych przez Radę w porozumieniu z Komisją i Komite-tem Walutowym (obecnie Komitetem Ekonomiczno-Finansowym). Warunki te mają na celu odzyskanie przez państwo członkowskie trwałej równowagi bilansu płatniczego.

Europejski System Walutowy stanowił ważny i ukierunkowany na stabi-lizację makroekonomiczną element współpracy gospodarczej państw człon-kowskich Wspólnoty. Właśnie z uwagi na szczególne znaczenie ESW art. 114 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) nakazał państwom członkowskim, by w swojej polityce gospodarczej i pieniężnej wzięły pod uwagę doświadczenia współpracy zdobyte dzięki funkcjonowaniu ESW oraz ecu. Dziś podobnie (choć bardziej ogólnie) sformułowany obowiązek nakłada na państwa członkowskie nieuczestniczące w strefi e euro art. 142 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.


Materiały

DEMO IWEP

XII-23

Istotną wadą ESW, która wpłynęła na późniejsze decyzje dotyczące Unii Gospodarczej i Walutowej, było związane z nim inherentnie zjawisko tzw. asymetrii zakresu i skutków interwencji. Okazało się, że polityki walutowe państw uczestniczących w Systemie nie są skoncentrowane wokół ecu, ale wokół przodującej, stabilnej waluty jednego z tych państw – marki RFN. Faktycznie ESW nie obejmował więc n walut państw uczestniczących w tym systemie, ale raczej n-1). Niemcy uzyskiwały zatem swoistą premię za uczestnictwo w ESW (o którą zresztą nigdy się nie starały) – nie ponosiły bowiem takich (bezpośred-nich) kosztów stabilizacji walutowej jak pozostałe kraje. Ponadto interwencje walutowe prowadziły do asymetrycznych skutków w zakresie możliwości ste-rylizacji impulsów pieniężnych powstałych w ich wyniku. Państwa o silnych walutach miały bowiem swobodę sterylizacji, natomiast państwa o walucie słabej (których baza pieniężna oraz rezerwy walutowe kurczyły się w wyniku interwencji w ramach ESW) takiej możliwości mieć nie mogły. Sterylizacja bowiem prowadziłaby do dalszego spadku rezerw, co byłoby zjawiskiem nie-pożądanym. Skutkiem tego ograniczenia mogło być więc zwiększenie stóp procentowych w państwach o walucie słabej. Wywoływało to oczywiście dalsze komplikacje polityki gospodarczej w tych krajach, a także w ramach samej Unii Europejskiej traktowanej jako całość.

Na mocy postanowień TWE ESW uległ likwidacji 31 grudnia 1998 r., zaś 1 stycznia 1999 r. wprowadzono jednolitą walutę europejską – euro (prze-liczoną automatycznie z ecu przy parytecie 1:1). Przyjęcie euro wiązało się automatycznie z rozpoczęciem realizacji jednolitej polityki pieniężnej i wa-lutowej, prowadzonej w ramach ESBC. W odniesieniu do państw, które nie przyjęły euro, problem stabilizacji kursów pozostał jednak nadal aktualny. Ze względu na tę okoliczność od 1 stycznia 1999 r. w UE funkcjonuje nowy system stabilizacji w tym zakresie – tzw. Mechanizm Kursowy II (Exchange Rate Mechanism II – ERM II).

Literatura uzupełniająca

• Apel E., European Monetary Integration 1958–2002, London 1997.• du Bois P., Histoire de l’Europe monétaire 1945–2005. Euro qui comme Ulys-

se…, Paris 2008.• Chang M., Monetary Integration in the European Union, Basingstoke 2009.• Cobham D., Zis G., From EMS to EMU: 1979–1999 and Boyond, Houn-

mills–New York 1999.• Gros D., Thygesen N., European Monetary Integration: From the European

Monetary System to Economic and Monetary Union, Harlow 1998.• Issing O., The Birth of the Euro, Cambridge 2008.

Literatura uzupełniająca


Materiały

DEMO IWEP


• Kołodziejczyk K., Geneza wspólnotowej waluty euro, Warszawa 2000.• Monetary Union in Europe: Historical Perspectives and Prospects for the Fu-

ture, red. P. B. Sørensen, Copenhagen 2004. • Nowak-Far A., Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, Warszawa 2001.

Podstawowe dokumenty

• P. Werner, H. Ansiaux, G. Brouwers, B. Clappier, U. Mosca, J. B. Schöll-horn, G. Stammati, Report to the Council and the Commission on the Realisation by Stages of Economic and Monetary Union in the Com-munity (“Werner Report”), Supplement to “Bulletin II” 1970 of the European Communities, Brussels 1970.

• Rezolucja Rady Europejskiej z dnia 5 grudnia 1978 r. w sprawie utwo-rzenia Europejskiego Systemu Walutowego (ESW) i kwestii z nim zwią-zanych [w:] „EC Bulletin” No. 12.

• Rozporządzenie Rady 3180/78/EWG z dnia 18 grudnia 1978 r. dotyczące Europejskiego Systemu Walutowego, Dz. Urz. WE 1978 L 379/1.

Pytania podsumowujące

• Czym charakteryzowały się unie walutowe funkcjonujące w Europie przed 1914 r.?

• Jakie inicjatywy w zakresie integracji walutowej zgłaszano w latach 1918–1945? Co było ich bodźcem?

• Dlaczego do realizacji jakiegokolwiek projektu integracji walutowej nie przystąpiono ani w 1945 r., ani do końca lat 60. XX w.?

• Jak przebiegał proces integracji walutowej w Europie w latach 1945–1978? Jakie było jego ogólniejsze tło?

• Co przewidywał plan Wernera i dlaczego porzucono zamysł jego reali-zacji?

• Na jakich zasadach funkcjonował Europejski System Walutowy? • Dlaczego Europejski System Walutowy był systemem faktycznie asyme-

trycznym? W czym się to przejawiało?• Jaki był charakter prawny ecu? Jakie były zasady i zakres funkcjono-

wania ecu?• Jaką rolę w procesie integracji walutowej EWG miały odgrywać banki

centralne?


Materiały

DEMO IWEPPolska w unii gospodarczej i walutowej

10.1. Polska jako państwo objęte traktatową derogacją unii gospodarczej i walutowej

W trakcie negocjacji akcesyjnych Polska nie zgłaszała jakiejkolwiek po-trzeby uzyskiwania szczególnych derogacji (a więc nieujętych w porządku traktatowym), które odnosiłyby się do unii gospodarczej i walutowej (UGiW). Oznaczało to, że nasz kraj w momencie przystąpienia do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.) uzyskał status państwa objętego derogacją o treści określonej w obecnym art. 139 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), nie spełniał bowiem kryteriów konwergencji. Oznacza to, że Polska uczestniczy w UGiW w ograniczonym zakresie, w którym nie jest ona objęta jednolitą poli-tyką pieniężną, ale jednocześnie nie uczestniczy w formalnym i nieformalnym procesie podejmowania decyzji dotyczących strefy euro.

Jednocześnie Polski dotyczy ogólne zobowiązanie traktatowe, polegające na dążeniu do spełnienia kryteriów konwergencji (i wskutek tego uchylenia derogacji). Jest to bowiem obowiązek każdego państwa członkowskiego, które jeszcze nie przystąpiło do strefy euro. Wynika on (ale pośrednio) z szeregu przepisów traktatowych, z których – poza najogólniej brzmiącymi art. 119 TFUE w związku z art. 4 ust. 3 TUE – można tu wymienić art. 121 TFUE (w zakresie, w którym odnosi się on do uzgadniania przez te państwa pro-gramów konwergencji w ramach tzw. PWM, czyli procedury wzajemnego monitorowania sytuacji gospodarczej) oraz art. 140 TFUE.

W ujęciu porównawczym, w odniesieniu do budżetowych kryteriów kon-wergencji, sytuacja Polski przedstawiała się w latach 2004–2010 następująco:

10.

1018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd 1951018_tomXII_NOWYPLIK_01022011.indd 195 2011-02-01 13:35:482011-02-01 13:35:48

Materiały

DEMO IWEP

XII-182 10. Polityka w unii gospodarczej i walutowej

Tabela 16. Dług publiczny krajów Unii Europejskiej w latach 2004–2010 (jako % PKB)

Państwo UE 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

UE 62,2 62,7 62,3 58,7 73,0 73,0 79,3

Strefa euro 65,7 59,3 66,2 64,5 65,4 74,0 79,7

Austria 64,8 63,9 62,2 59,5 62,6 69.1 73,9

Belgia 94,2 92,1 88,1 84,2 89,8 97,2 101,2

Cypr 70,2 69,1 64,6 58,3 48,4 53,2 58,6

Estonia 5,0 4,6 4,5 3,8 4,6 7,4 10,9

Finlandia 44,4 41,8 39,3 35,2 34,1 41,3 47,4

Francja 64,9 66,4 63,7 63,8 67,4 76,1 82,5

Grecja 98,6 100,0 97,1 95,6 99,2 112,6 124,9

Hiszpania 462 430 39,6 36,1 39,7 54,3 66,3

Holandia 524 518 47,4 45,5 58,2 59,8 65,6

Irlandia 297 286 25,0 25,1 44,1 65,8 82,9

Luksemburg 6,3 6,1 6,6 6,6 13,5 15,0 16,4

Malta 72,1 70,2 63,6 62,0 63,8 68,5 70,9

Niemcy 65,7 68,0 67,6 65,0 65,9 73,1 76,7

Portugalia 58,3 63,6 64,7 63,6 66,3 77,4 84,6

Słowacja 41,5 34,2 30,5 29,3 27,7 34,6 39,2

Słowenia 27,2 27,0 26,7 23,3 22,5 35.1 42,8

Włochy 103,8 105,8 106,5 103,5 105,8 114,6 116,7

Kraje spoza strefy euro

Bułgaria 37,9 29,2 22,7 18,2 14,1 15,1 16,2

Czechy 30,1 29,7 29,4 29,0 30,0 36,5 40,6

Dania 44,5 37,1 31,3 26,8 33,5 33,7 35,3

Litwa 19,4 18,4 18,0 16,9 15,6 29,9 40,7

Łotwa 14,9 12,4 10,7 9,0 19,5 33,2 48,6

Polska 45,7 47,1 47,7 45,0 47,2 51,7 57,0

Rumunia 18,7 15,8 12,4 12,6 13,6 21,8 27,4

Szwecja 51,3 51,0 45,9 40,5 38,0 42,1 43,6

Węgry 59,1 61,8 65,6 65,9 72,9 79,1 79,8

Zjednoczone Królestwo

40,6 42,2 43,2 44,2 52,0 68,6 80,3

Źródło: Dane Eurostatu (zmodyfi kowane przez autora; dokonano przeliczenia da-nych dotyczących strefy euro przy uwzględnieniu wejścia Estonii do tej strefy w 2011).


Materiały

DEMO IWEP

XII-183

Rzeczywiste defi cyty budżetowe w UE stale wzrastały. W rozważanym okresie do 2007 r. defi cyt budżetowy także malał (trend ten utrzymywał się od nieujętego w tabeli 2003 r.), po 2008 r. zaczął jednak wzrastać. Defi cyt na 2010 r. odzwierciedla wielkość zaplanowaną (co także powoduje, że w 2010 r. Polska nie spełniała kryterium konwergencji w zakresie defi cytu budżetowe-go), jednak już rzeczywisty defi cyt nie przekraczał 5% PKB. Polski defi cyt budżetowy niemal zawsze przekraczał średni defi cyt budżetowy strefy euro (gdyby jednak uwzględnić poziom defi cytu zrealizowanego, wyjątkiem byłby rok 2010, w którym defi cyt ten był mniejszy niż w strefi e euro – defi cyt zapla-nowany był jednak oczywiście wyższy). W porównaniu z wszystkimi krajami UE jedynie lata 2009–2010 zbliżyły defi cyt budżetowy w Polsce do średniego poziomu w całej Unii; w pozostałym zakresie defi cyt w naszym kraju był wyższy od tej średniej.

Tabela 17. Zrealizowany defi cyt budżetowy krajów Unii Europejskiej w latach 2004–2010 (jako % PKB)

Państwo UE 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

UE -2,9 -2,4 -1,4 -0,8 -2,3 -6,9 -7,5

Strefa euro -2,5 -2,4 -1,4 -0,7 -2,0 -6,2 -6,7

Austria -4,4 -2,6 -1,6 -0,6 -0,4 -4,3 -5,5

Belgia -0,3 -2,7 0,3 -0,2 -1,2 -5,9 -5,8

Cypr -4,1 -24 -1,2 3,4 0,9 -3,5 -5,7

Estonia 1,6 1,6 2,3 2.6 -2,7 -3,0 -3,2

Finlandia 2,4 2,8 4,0 5.2 4,5 -2,8 -4,5

Francja -3,6 -2,9 -2,3 -2,7 -3,4 -8,3 -8,2

Grecja -7,5 -5,2 -2,9 -3,7 -7,7 -12,7 -12,2

Hiszpania -0,3 1,0 2,0 1,9 -4,1 -11,2 -10,1

Holandia -1,7 -0,3 0,5 0,2 0,7 -4,7 -6,1

Irlandia 1,4 1,7 3,0 0,3 -7,2 -12,5 -14,7

Luksemburg -1,1 0,0 1,3 3,7 2,5 -2,2 -4,2

Malta -4,7 -2,9 -2,6 -2,2 -4,7 -4,5 -4,4

Niemcy -3,8 -3,3 -1,6 0,2 0,0 -3,4 -5,0

Portugalia -3,4 -6,1 -3,9 -2,6 -2,7 -8,0 -8,0

Słowacja -2,4 -2,8 -3,5 -1,9 -2,3 -6,3 -6,0

10.1. Polska jako państwo objęte traktatową derogacją unii…


Materiały

DEMO IWEP

XII-184 10. Polityka w unii gospodarczej i walutowej

Państwo UE 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Słowenia -2,2 -1.4 -1,3 0,0 -1,8 -6,3 -7,0

Włochy -3,5 -4,3 -3,3 -1,5 -2,7 -5,3 -5,3

Kraje spoza strefy euro

Bułgaria 1,6 1,9 3,0 0,1 1,8 -0,8 -1,2

Czechy -3,0 -3,6 -2,6 -0,7 -2,1 -6,6 -5,5

Dania 2,0 5,2 5,2 4,5 3,4 -2,0 -4,8

Litwa -1,5 -0,5 -0,4 -1,0 -3,2 -9,8 -9,2

Łotwa -1,0 -0,4 -0,5 -0,3 -4,1 -0,0 -12,3

Polska -5,7 -4,1 -3,6 -1,9 -3,6 -6,4 -7,5

Rumunia -1,2 -1,2 -2,2 -2,5 -5,5 -7,8 -6,8

Szwecja 0,8 2,3 2,5 3,8 2,5 -2,1 -3,3

Węgry -6,4 -7,9 -9,3 -5,0 -3,8 -4,1 -4,2

Zjednoczone Królestwo

-3,4 -3,4 -2,7 -2,7 -5,0 -12,1 -12,9

Źródło: Dane Komisji Europejskiej (zmodyfi kowane przez autora, dokonano prze-liczenia danych dotyczących strefy euro przy uwzględnieniu wejścia Estonii do tej strefy w 2011 r.).

W kontekście ważnego przy stosowaniu PND poziomu defi cytu budżeto-wego w ujęciu strukturalnym (a więc nie w ujęciu służącym do zaprezentowa-nia, czy dany kraj spełnia kryteria konwergencji, ale adekwatnym w zakresie zastosowania reguł koordynacji polityk gospodarczych w UE), sytuacja Polski przedstawiała się w miarę korzystnie jedynie w 2007 r. W pozostałych latach ujętych w tabeli 17. defi cyt był na tyle wysoki, że wskazywał, iż Polska jest krajem, w którym występuje – w kontekście procedury PND – nadmierny defi cyt. Wskazany w tabeli defi cyt strukturalny (a właściwie – ściślej rzecz biorąc – saldo strukturalne) jest miarą hipotetycznej wartości nadwyżki albo defi cytu budżetowego po wyłączeniu wpływu cyklu koniunkturalnego oraz jednorazowych zdarzeń nadzwyczajnych. W związku z tym dane przedstawio-ne w tabeli 18. różnią się od danych z tabeli 17.

W każdym wymiarze, także w odniesieniu do defi cytu strukturalnego, od 2008 r. Polska notuje więc nadmierny defi cyt budżetowy; jakkolwiek w tym zakresie trudno nazwać go skrajnym, utrzymuje się on jednak nawet powyżej średniej defi cytów krajów strefy euro.


Materiały

DEMO IWEP

Spis tabel

1. Formy (fazy) integracji gospodarczej – ujęcie konwencjonalne

2. Kompetencje i obszary kompetencyjne Unii Europejskiej w zakresie gospodarczym (według regulacji TFUE)

3. Historia „węża walutowego” (ERM)

4. Skład i wartość koszyka ecu w dniu 13 marca 1979 r.

5. Postanowienia Traktatu z Maastricht i ich zastosowanie do poszczegól-nych etapów unii gospodarczej i walutowej (według numeracji orygi-nalnej oraz numeracji TFUE)

6. Rozwój strefy euro w latach 1999–2011

7. Fora międzynarodowej reprezentacji strefy euro

8. Traktatowe kompetencje Rady ECOFIN w zakresie unii gospodarczej i walutowej

9. Kursy konwersji walut państw uczestniczących w strefi e euro

10. „Mapa drogowa” Komisji Europejskiej w zakresie reformy ładu gospo-darczego w UE

11. Operacje polityki pieniężnej Eurosystemu

12. Znaczenie euro w poszczególnych funkcjach waluty międzynarodowej

13. Struktura rezerw walutowych w świecie w latach 2001–2010 (w mln USD)

14. Charakterystyka porządków walutowych branych pod uwagę w kontek-ście ERM II

15. Dług publiczny krajów Unii Europejskiej w latach 2004–2010 (jako % PKB)

16. Zrealizowany defi cyt budżetowy państw Unii Europejskiej w latach 2004–2010 (jako % PKB)

17. Strukturalny defi cyt budżetowy państw członkowskich Unii Europej-skiej w latach 2004–2010 (jako % PKB)


Materiały

DEMO IWEP

Spis rysunków

1. Trzy fi lary Europejskiego Systemu Walutowego (lata 1979–1998)

2. Trzy etapy dochodzenia do unii gospodarczej i walutowej według Trak-tatu z Maastricht i Scenariusza Madryckiego

3. Podstawowe elementy modelu gospodarczego Unii Europejskiej w świe-tle propozycji Komitetu Delorsa (1989)

4. Teoretyczny podział kryteriów konwergencji

5. Treść prawnego kryterium konwergencji – cztery aspekty niezależności krajowego banku centralnego

6. Procedura abrogacji (uchylenia derogacji) art. 140 ust. 2 TFUE

7. Skład Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Eurosystemu

8. Organy Europejskiego Banku Centralnego z podziałem prezesów ban-ków centralnych na docelowe grupy głosowań w Radzie Prezesów

9. Tak zwany instytucjonalny dialog makroekonomiczny w Unii Euro-pejskiej

10. Sieć instytucjonalna przygotowania posiedzeń Eurogrupy

11. Wymiary derogacji traktatowej w świetle art. 139 ust. 2 TFUE

12. Dwie podstawowe funkcje systemu zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej w wymiarze proceduralnym

13. Procedura opracowania BEPGs

14. Procedura unikania nadmiernego defi cytu PND w TFUE

15. Sankcje w procedurze unikania nadmiernego defi cytu – kwoty depo-zytów i grzywny

16. Mechanizm transmisji od ofi cjalnych stóp procentowych do cen – mo-del uproszczony

17. Narzędzia polityki pieniężnej Eurosystemu

18. Zorientowana na stabilność cenową strategia polityki pieniężnej Euro-systemu

19. Scenariusz pierwotnego wprowadzenia euro do obiegu


Materiały

DEMO IWEP

Bibliografi a (tylko publikacje zwarte)

• Apel E., European Monetary Integration 1958–2002, Routledge, London 1998.

• Beetsma R., Does EMU Need a Stability Pact [w:] A. Brunila, M. Buti, D. Franco (eds.), The Stability and Growth Pact: The Architecture of Fiscal Policy in EMU, Palgrave, Basingstoke 2001, s. 23–52.

• Bernholz P., Die Bundesbank und die Währungsintegration in Europa [w:] Deutsche Bundesbank (Hrgs.), Fünfzig Jahre Deutsche Mark. Notenbank und Währung in Deutschland seit 1948, C. H. Beck, München 1998.

• du Bois P., Historie de l’Europe Monetaire 1945.2005, Euro qui comme Ulys-se…, Presses Universitaires de Paris, Paris 2008.

• Brunila A., Buti M., Franco D. (eds.), The Stability and Growth Pact: The Architecture of Fiscal Policy in EMU, Palgrave, Basingstoke 2001.

• Chang M., Monetary Integration in the European Union, Palgrave, Ba-singstoke 2009.

• Committee for the Study of Economic and Monetary Union, Report on Economic and monetary Union in the European Community, Brussels 1989.

• European Economic and Monetary Union: The Institutional Framework, red. M. Andenas, L. Gormley, Ch. Hadjiemmanuil, I. Harden, Kluwer, London 1997.

• Ðonlagić D., Evropska monetarna unija i Bosna i Hercegovina, Ekonomski Fakultet u Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo 2006.

• Dyson K. (ed.), Enlarging the Euro Area: External Empowerment and Do-mestic Transformation in East Central Europe, Oxford University Press, Oxford 2006.

• Dyson K., Featherstone K., The Road to Maastricht: Negotiating Economic and Monetary Union, Oxford University Press, Oxford 1999.

• de Grauwe P., Economics of Monetary Union, Oxford University Press, Oxford 2000.

• Gronkiewicz-Waltz H., Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa, Lexis--Nexis, Warszawa 2009.


Materiały

DEMO IWEP


Materiały

DEMO IWEPA

abrogacja XII-57, XII-58, XII-189

Andora XII-94, XII-164

arkadyjski model dobrobytu XII-38

asymetria zakresu i skutków interwencji ESW XII-23

asymetryczne szoki XII-26, XII-98

Austria XII-7, XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

austro-węgierska unia walutowa XII-7

B

Bank Anglii XII-65

Bank Emisyjny w Polsce XII-8

Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei XII-7

banku centralnego niezależność XII-39, XII-53–56, XII-186–188

– wymiar formalny XII-54–55

– wymiar realny XII-54–55

Barre’a plan XII-12

Belgia XII-6–8, XII-15, XII-56, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183

BEPGs zob. Broad Economic Policy Guidelines

Bośnia i Hercegowina XII-163, XII-164

Broad Economic Policy Guidelines (BEPGs) XII-98–100

Bułgaria XII-56, XII-69, XII-73, XII-164, XII-178, XII-182, XII-183, XII-185

C

Chorwacja XII-164

COREPER XII-83

Cypr XII-56, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

Czarnogóra XII-94, XII-163–165

Czech i Moraw Protektorat XII-8

Czechy XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

D

Danmarks Nationalbank XII-93

Dania XII-6, XII-8, XII-15, XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-77, XII-90, XII-92, XII-93, XII-163, XII-178, XII-182, XII-183, XII-185, XII-189, XII-190

Delorsa raport XII-28–38

derogacja XII-86–94, XII-176, XII-188–190

– protokolarna XII-90–93

– traktatowa XII-87–89

Deutsche Bundesbank XII-65

dolaryzacja, zob. euroizacja

dynamiczne efekty unii gospodarczej i walutowej XII-1, 26

Indeks


Materiały

DEMO IWEP

XII-200 Indeks

E

ecu XII-19, XII-20, XII-22, XII-34, XII-46, XII-49, XII-144–146, XII-149, XII-151, XII-152, XII-176

ekonomistów z monetarystami dyskusja XII-50, XII-51

ERM XII-15, XII-16, XII-19, XII-20–22, XII-34, XII-40, XII-51, XII-56, XII-86, XII-170, XII-171

ERM II XII-23, XII-112, XII-163, XII-177, XII-178, XII-186

Estonia XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-154, XII-182, XII-183, XII-185

euro XII-144–167

– a ecu XII-46, XII-49

– banknoty i monety XII-45, XII-146–149, XII-154, XII-155

– jednostronne wprowadzenia, zob. euroizacja

– monety, zob. banknoty i monety

– ochrona przed fałszerstwem XII-154, XII-155

– prawne ramy obiegu XII-151–158

– przejście na XII-46, XII-49, XII-144–146, XII-157, XII-158, XII-188–190

– przeliczenie z walut krajowych XII-46, XII-148–150, XII-156–158

– waluta „na własnych prawach” XII-145, XII-146, XII-148–151

– waluta referencyjna XII-1, XII-145, XII-154, XII-159, XII-163, XII-171

– waluta rezerwowa XII-161–163

– znaki pieniężne, zob. banknoty i monety

euroizacja XII-93, XII-94, XII-163

euro strefa, zob. strefa euro

Eurogrupa XII-74–83

Europa 2020 XII-98, XII-99, XII-114

Europejska Unia Płatnicza XII-9

Europejska Wspólnota Gospodarcza XII-11–18, XII-25–40, XII-43

Europejski Bank Centralny XII-40, XII-45, XII-46, XII-53, XII-55, XII-57, XII-58, XII-62–76, XII-78, XII-79, XII-81, XII-82, XII-89, XII-92, XII-115, XII-125–132, XII-134–141, XII-145–148, XII-152–154, XII-167, XII-176–177

Europejski Bank Inwestycyjny XII-103

Europejski Bank Odbudowy i RozwojuXII-117

Europejski Fundusz Współpracy Walutowej (EMCF) XII-14, XII-15, XII-17, XII-35, XII-61, XII-62

Europejski Instrument Stabilności Finansowej (ECAI) XII-117

Europejski Instytut Walutowy (EFCC) XII-49, XII-46, XII-54, XII-55, XII-61–63, XII-70, XII-71, XII-126, XII-127, XII-130, XII-134

Europejski Obszar Gospodarczy (EOG) XII-137

Europejski Plan Naprawy Gospodarczej (EPNG) XII-116–119

Europejski System Banków Centralnych (ESCB) XII-34–37, XII-40, XII-45, XII-56, XII-48, XII-53, XII-55, XII-62, XII-

64–67, XII-69–72, XII-79, XII-126–128, XII-130, XII-134–139, XII-141, XII-142, XII-154, XII-176

Europejski System Walutowy XII-16–23, XII-25, XII-34, XII-56, XII-62, XII-63, XII-170, XII-171, XII-175–177

Europejski Układ Monetarny XII-10

Eurosystem XII-64–67, XII-69, XII-127, XII-129, XII-132, XII-133, XII-176


Materiały

DEMO IWEP

Indeks XII-201

F

Finlandia XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

Finansowanie Bardzo Krotkoterminowe, zob. VSTF

Francja XII-6, XII-15, XII-56, XII-65, XII-73, XII-165, XII-182, XII-183, XII-185

Fundusz Spójności XII-32, XII-104–105

Fürstenberga plan XII-8

G

G-8 XII-77

G-20 XII-77

Generalne Gubernatorstwo XII-8

Grecja XII-6, XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-83, XII-182, XII-183, XII-185

H

Hiszpania XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

Holandia XII-8, XII-15, XII-56, XII-65, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

„holenderskiego cienia” polityka XII-93

I

instytucjonalny dialog makroekonomiczny XII-74–76

integracji gospodarczej etapy XII-2–3

Irlandia XII-15, XII-56, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

J

Jednolity Akt Europejski XII-27, XII-28, XII-48

Jenkinsa Plan XII-18

K

Key Issues Papers (KIP) XII-99, XII-100

Kodeks Postępowania (Code of Conduct) XII-107

Komisja Europejska (KE) XII-57, XII-

58, XII-60, XII-61, XII-63, XII-72, XII-75, XII-76, XII-78, XII-80, XII-81, XII-83, XII-86, XII-99, XII-100, XII-101–104, XII-106–114, XII-117–119, XII-132, XII-145, XII-152, XII-167, XII-176

Komitet Ekonomiczno-Finansowy (KEF) XII-11, XII-22, XII-45, XII-60, XII-61, XII-63, XII-64, XII-75, XII-76, XII-

79, XII-82, XII-83, XII-101–104, XII-107, XII-108, XII-110, XII-111

Komitet Ekonomiczno-Społeczny (KES) XII-XII-99, XII-100, XII-119

Komitet Prezesów Banków Centralnych XII-11, XII-13, XII-17, XII-33, XII-35, XII-38, XII-40, XII-61, XII-62

Komitet Walutowy XII-11, XII-22, XII-50, XII-60, XII-61, XII-107

konwergencji kryteria XII-46, XII-48–55, XII-57, XII-170, XII-171, XII-177, XII-178

– budżetowe XII-51–53

– defi nicja XII-50

– ekonomiczne XII-51–53

– monetarne XII-51–53

– prawne XII-51–53

konwergencji program XII-99, XII-106, XII-107, XII-181

konwersji kurs XII-57, XII-145, XII-153, XII-156, XII-158

koordynacja polityk gospodarczych, zob. zarządzanie gospodarcze w UE

Kosowo XII-94, XII-163–165


Materiały

DEMO IWEP

XII-202 Indeks

L

Litwa XII-65, XII-69, XII-73, XII-163, XII-178, XII-182, XII-184, XII-185

lizbońska Strategia (także Lizbońska Agenda) XII-98, XII-99, XII-114

Luksemburg XII-7, XII-8, XII-15, XII-56, XII-69, XII-73, XII-80, XII-182, XII-183, XII-185

Ł

Łacińska Unia Walutowa XII-6

Łotwa XII-65, XII-69, XII-73, XII-163, XII-178, XII-182, XII-184

M

Malta XII-56, XII-65, XII-73, XII-182, XII-183

Marshalla Plan XII-8–9

Mayotte XII-164

Mechanizm Kursowy, zob. ERM

Mechanizm Kursowy II, zob. ERM II

Monako XII-154, XII-165

monetarystów z ekonomistami dyskusja, zob. ekonomistów z monetarystami dyskusja

MTFA XII-14, XII-22

N

Najwyższa Izba Kontroli XII-186

Narodowy Bank Polski XII-65, XII-186–188

Niemcy XII-6, XII-8, XII-15, XII-16, XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183

no-bail-out klauzula XII-40, XII-44, XII-115

nominalnej ciągłości zasada XII-152, XII-153, XII-157

Norwegia XII-6, XII-15

O

odpowiedzialności fi nansowej rozdział (pomiędzy UE a jaj państwami członkowskimi) XII-39, XII-40

OECD XII-78

OEEC XII-9

ogólne kierunki (wskazówki) polityk gospodarczych, zob. Broad Economic Policy Guidelines

opt-in klauzula XII-90, XII-91

opt-out klauzula XII-93

optymalnego obszaru walutowego teoria XII-27

otwarta metoda koordynacji XII-96, XII-97

P

Pakt Stabilności i Wzrostu XII-105–114, XII-118, XII-119

Parlament Europejski XII-57, XII-58, XII-70, XII-73, XII-99, XII-119, XII-145

pieniężna polityka XII-122

pieniężna polityka Eurosystemu XII-122–142

– cel podstawowy XII-122, XII-123

– narzędzia (ogólnie) XII-127, XII-133

– operacje kredytowo-depozytowe (standing facilities) XII-127, XII-130, XII-131, XII-133–136, XII-138, XII-139

– operacje otwartego rynku XII-127, XII-130, XII-133–138

– outright XII-130, XII-133, XII-134, XII-136

– repo XII-130, XII-133, XII-134, XII-141


Materiały

DEMO IWEP

Indeks XII-203

– rezerwy obowiązkowe XII-127, XII-139–142

– swap XII-130, XII-134

PND – procedura unikania nadmiernego defi cytu XII-44, XII-48, XII-61, XII-78, XII-87, XII-91, XII-97–106, XII-114, XII-115, XII-184, XII-198

Polska XII-56, XII-69, XII-73, XII-181–190

pomocniczości (subsydiarności) zasada XII-31

Portugalia XII-56, XII-69, XII-73, XII-165, XII-182, XII-183

porządki kursu walutowego, zob. reżimy kursu walutowego

procedura unikania nadmiernego defi cytu (PND), zob. PND

procedura wzajemnego nadzoru (sytuacji gospodarczych), zob. PWN

Protektorat Czech i Moraw XII-8

PWN – procedura wzajemnego nadzoru (sytuacji gospodarczych) XII-44, XII-48, XII-61, XII-78, XII-97, XII-98–100, XII-103, XII-106, XII-119, XII-125, XII-128, XII-131

Rada ECOFIN XII-11, XII-13, XII-17, XII-33, XII-35, XII-38, XII-44, XII-52, XII-57, XII-58, XII-61, XII-63, XII-70, XII-72, XII-74–83, XII-88, XII-89, XII-91, XII-98–109, XII-111, XII-113, XII-119, XII-139, XII-141, XII-145, XII-146, XII-162, 153, XII-156, XII-166–167, XII-176, XII-178, XII-181

Rada Europejska XII-18, XII-31, XII-38, XII-45, XII-56, XII-57, XII-70, XII-75, XII-80, XII-99, XII-106, XII-116, XII-119, XII-145, XII-150

Rezerwa Federalna XII-147

reżimy kursu walutowego XII-15, XII-171–175

rozdział sektorów gospodarczych XII-115–116

RFN, zob. Niemcy

Rumunia XII-65, XII-69, XII-73, XII-164, XII-178, XII-182, XII-185

Saint Pierre et Maquellon XII-164

San Marino XII-94, XII-164, XII-165

sankcji mechanizm XII-43, XII-44, XII-101–103, XII-108–112

Scenariusz Madrycki XII-47, XII-48, XII-150, XII-151

Schachta plan XII-8

Schmitta-d’Estaigne’a inicjatywa XII-18

Skandynawska Unia Walutowa XII-6

Słowacja XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-183, XII-185

Słowenia XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-182, XII-184, XII-185

solidarności gospodarczej klauzula XII-61

stabilizacji program XII-99, XII-106, XII-107

stabilności cen zasada XII-31, XII-36, XII-37, XII-51, XII-125, XII-177

Strategia lizbońska – zob. lizbońska Strategia

strefa euro XII-43, XII-50, XII-56–58, XII-64, XII-66, XII-78–80, XII-91, XII-93, XII-97, XII-119, XII-136, XII-140, XII-167, XII-182, XII-183, XII-185, XII-186

strukturalnej równowagi model XII-108

subsydiarności zasada, zob. pomocniczości zasada

system z Bretton Woods, zob. układ z Bretton Woods

Szwajcaria XII-6

Szwecja XII-6, XII-15, XII-16, XII-56, XII-69, XII-73, XII-86, XII-182, XII-184, XII-189, 190


Materiały

DEMO IWEP

XII-204 Indeks

T

TARGET XII-127

Traktat nicejski XII-47, XII-144

Traktat rzymski XII-1, XII-11, XII-148

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) XII-1, XII-4, XII-20, XII-22

Traktat z Amsterdamu XII-43

Traktat z Bazylei XII-15

Traktat z Lizbony (TL) XII-4, XII-11, XII-22, XII-43–47, XII-50, XII-90, XII-124, XII-125, XII-144, XII-189,

Traktat z Maastricht XII-1, XII-2, XII-6, XII-43–58, XII-60–63, XII-90, XII-144–148, XII-151, XII-165

transmisji mechanizm XII-122–124

U

uchwała brukselska (1979 r.) XII-19

układ z Bretton Woods XII-9

układ z Instytutu Smithsoniańskiego (Smithsonian) XII-12

ukoronowania koncepcja XII-51, XII-51

unia walutowa XII-1, XII-3, XII-6

uprzywilejowanego dostępu zakaz XII-116

USA XII-8, XII-9, XII-11, XII-147,

V

VSTF XII-21, XII-33, XII-178

walutowej unii koncepcja XII-1

walutowo-złoty system XII-7

waluty złotej system XII-6

Watykan XII-94, XII-164, XII-165

Wernera Plan XII-12–14, 29

Węgry XII-7, 65, 69, 73, 182, 185

Włochy XII-6, XII-15, XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-165, XII-182, XII-185

zarządzanie gospodarcze w UE XII-4, XII-13, XII-14, XII-30, XII-33–39, XII-44, XII-78, XII-82

Zjednoczone Królestwo XII-15, XII-56, XII-65, XII-69, XII-73, XII-88, XII-90–92, XII-182, XII-185, XII-189, XII-190

Zollverein XII-6

ZSRR XII-8, XII-9


Materiały

DEMO IWEP

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWAW EUROPIE

00-739 Warszawa ul. Stępińska 22/30

www.iweuroprawo.eue-mail: [email protected]


Niniejszy XII tom podręcznika – Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie – dotyczy głównie prawnych aspektów działania tej Unii. Koncentruje się on na podstawowych zagadnieniach, co nie oznacza, że nie ma charakteru zaawansowanego. Pełne zrozumienie przedstawionych w nim argumentów wymaga bowiem podstawowej wiedzy o funkcjonowaniu UE, jej instytucji oraz o działaniu ustanawianego w jej ramach prawa. UGiW została omówiona w kontekście ważniejszych uzasadnień przyjętych rozwiązań, a tam, gdzie to właściwe – przedstawienia ich historii. Podręcznik uwzględnia reformy wprowadzone od 1 grudnia 2009 r. na mocy Traktatu z Lizbony.

Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej” (28 tomów), które Instytut Wydawniczy EuroPrawo zaczął publikować w 2009 r. Autorami wszystkich publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.

Tom ten reprezentuje drugą grupę podręczników (tomy od X do XII) poświęconą Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa (tom X), Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (tom XI w trzech częściach) oraz tom XII – poświęcony Unii Gospodarczej i Walutowej. Pierwsza grupa podręczników (tomy od I do IX), obejmuje ustrój UE: tom I – rozwój podstaw prawnych integracji europejskiej, tom II – zasady ustrojowe, tom III – instytucje, tom IV – źródła prawa, tom V – system ochrony prawnej, tom VI – obywatel Unii, tom VII – fi nanse Unii, tom VIII – stosunki zewnętrzne Unii, tom IX – prawne aspekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Zwracamy również uwagę Państwa na to, że od końca 2009 r. zaczęły ukazywać się tomy podręcznika (od XIII do XXVIII) obejmujące prawo rynku wewnętrznego i polityki UE.

Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych zagadnień ustrojowych oraz prawa rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej. Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania, politologii, europeistyki i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Publikacje te mogą również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków, pragnących pogłębić wiedzę na temat poszczególnych dziedzin prawa Unii Europejskiej.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowejwww.iweuroprawo.pl


http://iwep.pl

PROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJPROFESJONALNIE O PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ

PREZYDENCJA POLSKI W UE 2011PREZYDENCJA POLSKI W UE 2011NASZE PODRĘCZNIKI SŁUŻĄ SZKOLENIU KADRYNASZE PODRĘCZNIKI SŁUŻĄ SZKOLENIU KADRY

9 788376 270562

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA W EUROPIE - iwep.pl · UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA W EUROPIE 00-739 Warszawa ul. Stępińska 22/30 e-mail: [email protected] Podręcznik rekomendowany przez

Documents