Ulusal ve Uluslararası Metroloji Sistemi · Diplomatik Antla şma Üye Ülke Hükümetleri Uluslararası A ğırlıklar ve Ölçüler Bürosu (BIPM) Sevre (Fransa)’de çe şitli

1

Ulusal ve UluslararasıMetroloji Sistemi

Dr. Eyüp BİLGİÇ

6. Kontrol, Metroloji, Test Ekipmanları ve Endüstri yel Yazılım Fuarı16 Kasım 2013, İstanbul Fuar Merkezi, İSTANBUL

İçerik

• Metrolojinin Tanımı• Metrolojinin Kısa Tarihçesi• Ulusal Metroloji Altyapısı• Uluslararası Metroloji Altyapısı• Bölgesel Metroloji Organizasyonları• MRA• Anahtar Karşılaştırmalar

2

2

Metrolojinin Tanımı

3

https://www.google.com.tr/#q=meteoroloji

Metroloji Nedir?

4

3

http://search.yahoo.com/search;_ylt=A0oG7mjM1oRSplIAn32l87UF;_ylc=X1MDOTU4MTA0NjkEX3IDMgRiY2sDZjZiMjlnMTdzZXRvOSU

yNmIlM0QzJTI2cyUzRHZmBGNzcmNwdmlkAzVpQ0llVWdldXJEekxFbUFUOGQzQ1JCR3dodmVaVktFMXN3QUFaa1EEZnIDc2ZwBGZyMgMEZ3ByaWQDMzVVbk5ZUDRRWnU5cUhUTVpvNGliQQRtdGVzdGlkA251bGwEbl9yc2x0AzAEbl9zdWdnAzEwBG9yaWdpbgNzZWFyY2gueWFob28uY29tBHBvcwMwBHBxc3RyAwRwcXN0cmwDBHFzdHJsAzkEcXVlcnkDbWV0cm9sb2ppBHRfc3RtcAMxMzg0NDM3NDY0NzgwBHZ0ZXN0aWQDbnVsbA--?p=metroloji&fr=sfp&fr2=&iscqry=

Metroloji Nedir?

5

METROLOJ İ

Kelime olarak,

Yunanca METRON

kelimesinden türetilmiş olup, anlamı

ÖLÇME B İLİMİ’dir.


6

4

Temel Kaynak

Uluslararası Metroloji Sözlü ğü

-Temel ve Genel Kavramlar,

İlgili Terimler (VIM), JCGM 200:

2008

Doküman, BIPM’in Metroloji Kılavuzları

Hazırlama Ortak Komitesinin 2.

Çalışma Grubu (JCGM/WG 2)

tarafından hazırlanmıştır.

7

Neden Metroloji ?

Eğer ölçebiliyorsan , ne hakkında

konuştuğunun farkındasın, eğer ölçtüklerini bir

de rakamsal olarak ifade edebiliyorsan,

ölçtüğün niteliğin ne olduğu hakkında artık

bilgi sahibisin,

fakat ölçemiyorsan ve rakamsal olarak da

ifade edemiyorsan , sahip olduğun bilgiler

yetersiz ve tatmin edici değil; bu bilgiler,

bilimsel çalışmaların ilerlemesi açısından

başlangıç olabilir fakat, bundan ne kadar emin

olduğun belli değil.

Lord W.T. Kelvin ( 1883)

8

5

Neden Metroloji ?

‘‘Ölçebiliyorsan üretebilirsin’’

Joseph Whitworth, Üretim Mühendisi (1840)

• İlk defa vidaya giren somunu

standartlaştırmıştır.

• Böylelikle her üretilen somunun vidayla

eşleştirilmesine gerek kalmamıştır.

9

Finlandiya ve Danimarka arasında yükseklik ölçme konusunda do ğal “kar şılaştırma”

Great Belt Köprüsü , DK

Nominal yükseklikh = 65 m

Allure of Seas Gemisi (Turku, FI)

Nominal yükseklikh = 64,85 m

Hız (v= 40 km/h)

Neden Metroloji ?

10

6

METROLOJ İ

• Günlük yaşantımızda, endüstride ve uluslararası ticarette anahtar rolü vardır.

• Çevre, sağlık, güvenlik ve ürün kalitesi için doğru ve güvenilir ölçümler kritiktir.

11

Neden Metroloji ?

Metrolojinin Tarihçesi

12

7


Kaynak: www.npl.co.uk

Metre Konvansiyonu’nun İmzalanması

SI Birimler Sistemi’nin Oluşturulması

Karşılıklı Tanıma Düzenlenmesi’nin İmzalanması

13

• Piramitin inşaası sırasında kullanılan Cubit, Royal Cubit’e izlenebilirdi.

• Her formen, her ay kullandığı Cubit’i Royal Cubit ile karşılaştırmak zorunda idi.

• Karşılaştırma yapılmaması ölüm ile cezalandırılırdı.

http://www.fairchild-controls.com/methistory.html

Metrolojinin Tarihçesi3000 MÖ Eski Mısır’da Cubit

14

8

M.Ö. 1101 yılında Kral 1.Henry’ nin burnundan el başparmağına kadar olan mesafe YARD olarak tanımlanmaktaydı.

1 yard = 0,9144 m

1 yard = 3 ayak = 36 inç

1 ayak = 12 inç

1000 MÖ Eski Roma’da Yard ,


15

foot : ayak

1 ft = 30,48 cm

1 inç = 2,54 cm

1576 – Ortalama foot biriminin belirlenmesi


16

9

1799 Metrik Sistem Fikri

• Metre ve Kilogram’a bağlı bir sistem

• Referans standart olarak platinden iki artefak


17


• 20 Mayıs 1875’te 17 ülke temsilcisinin katılımı ile

Metre Konvansiyonu

Osmanlı devleti adına Miralay Hüsnü bey tarafından imzalandı.

• Ödenen yıllık aidat miktarı en yüksek dördüncü aidat bedeli idi.

18

10

1960

SI Birimler Sistemi Kabul Edildi.

1999

Karşılıklı Tanınma Düzenlenmesi imzalandı.


19

Ülkemizdeki Gelişmeler

1502 Kanuname-i İhtisab-ı Bursa (Yasal Metroloji, II. Beyazid)

1869 Metrik Sistemin Kabulü Sultan Abdülmecit

1875 Metre Konvansiyonunun Kuruması ve İmzası

1931 Metrik sistemin Yasal metroloji kapsamında yeniden kabulü

1950 TSK’da Metroloji Faaliyetleri

1960 Türk Standartları Enstitüsünün (TSE) Kuruluşu

1970 Otomotiv Sektöründeki Gelişmeler (Fiat ve Renault)

1982 Bilimsel Metroloji İçin Fizibilite Çalışmaları

1986 TÜBİTAK'a ba ğlı Milli Fizik ve Teknik Ölçme Standartları Merkezi (MFÖSM) kuruldu.

1992 MFÖSM’nin ismi UME olarak de ğiştirildi.

1999 Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) kuruldu

1999 CIPM-MRA İmzalandı

20

11

Metroloji Kitabı

2012 İlk basım: 1000 adet

21

Metrolojinin 3 Ana Görevi;

Metroloji Ne Yapar?

Metre; ışığın, vakum ortamında saniyenin 1/299792458 kesri zaman aralığında aldığı yolun uzunluğudur.

22

• Tanım: Uluslararası seviyede kabul edilmiş birimlerin tanımını yapmak, metre, kilogram vb;

12


Metroloji Ne Yapar?

23


• Birimi oluşturmak; Bilimsel yöntemler ile birim standardını oluşturmak. Lazer ile metrenin elde edilmesi


Metroloji Ne Yapar?

24


• Birimi oluşturmak; Bilimsel yöntemler ile birim standardını oluşturmak. Lazer ile metrenin elde edilmesi

• İzlenebilirlik zincirini kurmak; Bir ölçümde, ölçülen değeri ve belirsizliğini ortaya koymak ve bu bilgiyi dağıtmak ,Kalibrasyonlar.

13

Metroloji Ne Yapar?

25

Coordinate MeasuringMachine (CMM)

Machine Tools(Milling Machine)

Basic measurementdevices (calliper etc..)

Comparator

0 Grade

1 Grade

2 Grade

Gauge block calibrations bymechanical comparison

(Secondary Level)

00 Grade

K Grade

50mm

Transfer of meter from laserwavelength:

Interferometric gauge blockmeasurements(Pirimary Level)

1mLaser

Definition of meter: Realisationby stabilized laser

Use of gauge blocksconsidering their grades

U=5⋅⋅⋅⋅10-11 x L

U= 0,005 nmfor L=100 mm

U= 30 nmfor L=100 mm

U= 100 nm for L=100 mm

U= 1000 nm

U= 50 000 nm

Boyutsal Ölçümleri

Ulusal Metroloji Altyapısı

Ulusal Metroloji Sistemi

26

14

METROLOJ İ’nin Alt KATEGOR İLERİ

• Bilimsel Metroloji

• Endüstriyel Metroloji

• Yasal Metroloji


27

• Hem yasal, hem de endüstriyel metroloji alanlarında faaliyetgösteren laboratuvarların uluslararası SI sistemine izlenebilirliğinisağlamak, ulusal standartlar aracılığı ile ülkede yapılan ölçümlerereferans oluşturmak için yapılan araştırma geliştirme faaliyetleriBilimsel Metroloji kapsamında yürütülür.

• Bilimsel Metroloji , ülkelerin Ulusal Metroloji Enstitüleri tarafındanyürütülür .

Bilimsel Metroloji

28

15


29

Uluslararası tanımlarına uygun ulusal ölçüm standartlarını oluşturmak, geliştirmek, muhafaza etmek

ve uluslararası geçerliliğini sağlamak

Ulusal Ölçüm Standartlarını Oluşturmak

Ulusal metroloji sisteminin ihtiyaç duyulan izlenebilirliğini sağlamak,

İzlenebilirlik Sağlamak

Temel metroloji alanlarında araştırma ve geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmakAr-Ge Yapmak

Ülke Sanayisinin ihtiyaç duyduğu, kalibrasyon, deney, eğitim, danışmanlık vb hizmtleri sunmakHizmetler Sunmak

Metroloji konusunda uluslararası ilişkilerde Türkiye'yi temsil etmek (BIPM, EURAMET, IMEKO, EURACHEM

vb.).Temsil Etmek


http://www.mam.gov.tr/ME/ 30

16


31http://www.taek.gov.tr/kurumsal/taek-in-gorevleri.html

.

.

.

• Endüstride hizmet ve/veya ürün kalitesinin teminat altına alınması için üretim esnasında ve sonrasında yapılan ölçümler, Endüstriyel Metroloji kapsamında yapılmaktadır.

• Yapılan ölçümlerin ulusal ölçme standartlarına izlenebilir olması, ölçümlerin uluslar arası kurumlarca belirlenen kurallara göre yapılması, endüstride kullanılan ölçü aletlerinin kalibrasyonu, ayarlanması, piyasaya sürülen ürünlerin çeşitli standart, direktif veya kurala uygun olarak üretilip pazarlandığının tescil edilmesi, Endüstriyel Metroloji kapsamı içindedir.

• Ürün veya hizmet güvencesini hedefleyen Endüstriyel Metroloji alanındaki ölçüm hizmetleri akredite laboratuvarlar aracılığı ile verilir ve bu alan bir çok ülkede “Gönüllü Alan” olarak adlandırılır.

Endüstriyel Metroloji

32

17


33http://www.turkak.org.tr/TURKAKSITE/KurumsalBirimler.aspx

• Ticarette, tüketicinin korunmasına ve halk sağlığına yönelik ölçmefaaliyetleri Yasal Metroloji kapsamında yürütülür.

• Bu ölçümler çeşitli ülkelerde “Zorunlu Alan” olarak adlandırılır, birkanunla düzenlenmiştir ve uygulanması zorunludur.

Yasal Metroloji

34

18


35http://msgm.sanayi.gov.tr/About.aspx?lng=tr

.

.

.


http://msgm.sanayi.gov.tr/OrganizationChart.aspx?lng=tr 36

19


37http://www.tse.org.tr/tse-hakkinda/kurulus-ve-gorevleri


http://www.ekonomi.gov.tr/index.cfm?sayfa=B9CEEBE3-D8D3-8566-452072BDEE75A474 38

20

Başbakanlık

Bilim Sanayi ve Teknoloji BakanlığıEnerji ve Tabii Kaynaklar

BakanlığıAvrupa Birliği

Bakanlığı

TÜBİTAK(Türkiye Bilimsel ve Teknolojik

Araştırmalar Kurumu)

Ekonomi Bakanlığı


TÜRKAK(Türk

Akreditasyon Kurumu)

TAEK(Türkiye Atom

Enerjisi Kurumu) DI

ÜGDGM(Ürün Güvenliği

ve Değerlendirme Gn. Müdürlüğü)

TÜBİTAK UME(Ulusal

Metroloji Enstitüsü) NMI

TÜBİTAK MAM(Malzeme Ens.

Sualtı Akust. Lab) DI

MSGM(Metroloji ve

Standardizasyon Genel Müdürlüğü)

TSE(Türk

Standartları Enstitüsü)

39

Uluslararası Metroloji Altyapısı

40

21

Uluslararası Metroloji Sistemi

EURAMET

AKRED İTASYON

BİLİMSEL METROLOJ İYASAL

METROLOJ İ

UME

MSGM

WELMEC

OIML

BIPM

ILAC

EA

TÜRKAK

41

Ulusal Metroloji Enstitüsü Ülkesi Kurulu ş Yılı

PTB Almanya 1887

NPL İngiltere 1900

LNE Fransa 1901

NIST ABD 1901

INRIM İtalya 1960

INMETRO Brezilya 1973

KRISS G. Kore 1975

TÜBİTAK UME Türkiye 1986


42

22


43

Uluslararası Ölçüler ve A ğırlıklar Komitesi, (CIPM)

CGPM tarafından seçilen 18 kişiden olu şur. BIPM ve Metre

Konvensiyonu ile ilgili i şleri gözetir. BIPM’de yılda bir

toplanır

Uluslararası

Kurulu şlar

Metre Konvansiyonu (1875)

Uluslararası A ğırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı (CGPM)

Üye ülke delegelerinden olu şur ve 4 yılda bir toplanır

Diplomatik

Antla şma

Üye Ülke Hükümetleri

Uluslararası A ğırlıklar ve Ölçüler Bürosu (BIPM)

Sevre (Fransa)’de çe şitli ülkelerden gelen 70 civarında

personelle çalı şan Uluslararası Metroloji Merkezi

Teknik Komiteler (CC)

CIPM’e ilgili konularda danışmanlık yapar. Herbiri

CIPM mensubu bir üye tarafından yönetilir ve ulusal laboratuvarların temsilci ve

uzmanlarından olu şur

Ulusal

Laboratuvarlar

Uluslararası A ğırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı

• Üye devletlerin hükümet temsilcileri her dört yılda

bir için toplanır.

• Ulusal metroloji enstitüleri ve BIPM’in yaptıkları

faaliyetleri tartışır ve gözden geçirir. Ayrıca BIPM’i

ilgilendiren tüm önemli konular ve yeni temel

metrolojik saptamalar üzerine önerilerde bulunur.

CGPM

44

23

Uluslararası Ölçüler ve A ğırlıklar Komitesi

• CGPM tarafından seçilen 18 kişiden oluşur.

• Yılda bir kere toplanır.

• CIPM, CGPM tarafından verilecek teknik kararlar içinön hazırlıkların yapar.

• BIPM faaliyetlerinin denetimi yapar.

• CIPM, 10 danışma komitesi tarafından desteklenir.

CIPM

45

• Akustik, Ultrasonik ve Titreşim Danışmanlık Komitesi (CCAUV)

• Elektrik ve Manyetizma Danışmanlık Komitesi (CCEM)

• Uzunluk Danışmanlık Komitesi (CCL)

• Kütle ve Türetilmiş Birimler Danışmanlık Komitesi (CCM)

• Fotometri ve Radyometri Danışmanlık Komitesi (CCPR)

• Madde Miktarı Danışmanlık Komitesi (CCQM)

• İyonize Radyasyon Danışmanlık Komitesi (CCRI)

• Sıcaklık Danışmanlık Komitesi (CCT)

• Zaman ve Frekans Danışmanlık Komitesi (CCTF)

• Birimler Danışmanlık Komitesi (CCU)

CIPM Danışmanlık Komiteleri

46

24

Uluslararası A ğırlıklar ve Ölçüler Bürosu

• Metre Konvansiyonu’nun imzalanması ile kurulmuş olan, uluslararası metroloji faaliyetlerinde en önemli kuruluştur.

• Paris yakınlarındaki Pavillon de Breteuil’deyerleşiktir.

• Bütçesi, Metre Konvansiyonu üyeleri tarafından ödenen aidatlardan oluşur. Kurumun stratejik amacı, ölçümlerde dünya çapında uyumluluğun sağlanmasıdır.

BIPM

47

BIPM tarafından belirlenen eylemler:

• Önemli fiziksel büyüklükler için temel standart ve ölçeklerin

oluşturulması, uluslararası prototiplerin muhafazası,

• Ulusal ve uluslararası standartların karşılaştırmalarının

düzenlenmesi,

• Temel fizik sabitlerin ölçümleri konusundaki araştırma faaliyetlerinde

koordinasyonun sağlanması.

BIPM

48

25

Uluslararası Kar şılaştırmalar, MRA

Kalibrasyon ( İzlenebilirlik)

Kalibrasyon

Uluslararası İzlenebilirlik Zinciri

Akr. Lab.

A

Akr. Lab. Akr. Lab.

UME NPL NIST

Akr. Lab.

B

Akr. Lab. Akr. Lab.

PTB

BIPM CIPM CGPM


49

Bilimsel metroloji alanında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar

arasında etkin işbirliği ve koordinasyonun sağlanması için “Bölgesel

Metroloji Organizasyonları” (RMO) oluşturulmuştur.

Faaliyetlerin Kapsamı

• Ulusal Ölçüm standartlarının karşılaştırmaları ve CIPM MRA’nın

diğer faaliyetlerinin koordinasyonu,

• Metroloji alanında araştırma – geliştirme faaliyetlerinde işbirliği,

• Birincil seviyede oluşturulan SI birimlerine izlenebilirliğin

sağlanması,

• Üye ülkelerin metroloji altyapılarının geliştirilmesi için işbirliği,

• Ortak eğitim ve danışmanlık faaliyetleri,

• Teknik imkan ve altyapının paylaşımı.

Bölgesel Metroloji Organizasyonlar

50

26

Bölgesel Metroloji Organizasyonlar

51

GULFMET’e Üyelik

TÜBİTAK UME GULFMET’e Asosiye Üye Oldu.

Körfez Metroloji Birli ği(GULFMET)

2010 yılında kuruldu

Umman Katar

Yemen Birleşik Arap Emirlikleri

Bahreyn Suudi Arabistan

Kuveyt

52

27

EURAMET

Avrupa metrolojisi yaklaşık 20 yıl boyunca Avrupa Ölçüm Standartları

Birliği (European Collaboration in Measurement Standards,

EUROMET) tarafından 1987 yılında imzalanan Mutabakat Zaptı’na

dayanarak koordine edilmekteydi.

11 Ocak 2007 tarihinde Avrupa Metroloji Enstitüleri Birliği (EURAMET

e.V.) Alman yasaları uyarınca kamu yararına çalışan birlik olarak

kuruldu. 1 Temmuz 2007’de EURAMET, Avrupa Bölgesel Metroloji

Kuruluşu olarak EUROMET’in yerini aldı. TÜBİTAK Ulusal Metroloji

Enstitüsü, EURAMET’in kurucu üyeleri arasındadır.

www. euramet.org

53

EURAMET Üyeleri

Cyprus

37 Tam Üye (Ulusal Metroloji Enstitüsü)71 Atanmı ş Enstitüsü (Asosiye Üye)

1 Uluslararası Kurulu ş, IRMM (Asosiye Üye)54

28

EURAMET – Teknik Komiteler

www. euramet.org

55

BIPM-CGPM

EURAMET

TÜBİTAK UME

Ulusal Metroloji Enst.

OIML

WELMEC

Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

(Metroloji ve Standardizasyon

Genel Müdürlüğü)MSGM

ILAC

EA

Türk Akreditasyon Kurum

TÜRKAK

ISO/IEC

CEN/CENELEC

Türk Standartları Enstitüsü

TSE

Üreticilerİhracatçılar

Cihaz Kullanıcıları

Kalite Altyapısı

Küresel

Bölgesel

Ulusal

BİLİMSEL METROLOJİ

AKREDİTASYON STANDARDİZASYON

YASALMETROLOJİ

Akredite Kalibrasyon Lab.

Yetkilendirilmiş KuruluşAkredite Test Lab.

ÜRÜN ONAY

WTO

EU

Ekonomi Bakanlığı(Ürün Güvenliği

Genel Müdürlüğü)

ÜGDGM

METROLOJİ

DI

I ve II

56

29

Mutual Recognition Arrangement (MRA)

Metrological Revolution Appears

14 Ekim 1999 tarihinde imzalandı

http://www.bipm.org/en/cipm-mra/signatories.html

Karşılıklı Tanınma Düzenlenmesi

57

KTA’yı İmzalayan Kurumlar (Appendix A)

Anahtar ve Destek Karşılaştırmaların Sonuçları (Appendix B)

Kalibrasyon ve Ölçüm Yetenekleri (Appendix C)

Anahtar ve Destek Karşılaştırma Listesi (Appendix D)

Kaynak: MRA metni, BIPM, 1999

Amaç

• Farklı metroloji enstitüleri tarafından oluşturulan ulusal standartlararasında denklik derecesini belirlemek,

• Farklı metroloji enstitüleri tarafından düzenlenen kalibrasyonsertifikaları ve ölçüm raporlarının karşılıklı tanınmasını sağlamak,

• Böylece, hükümet ve diğer tarafların uluslararası ticaret vedüzenleyici diğer faaliyetler için güvenli teknik dayanak sağlamak.

Karşılıklı Tanınma Düzenlenmesi

58

30

Anahtar Karşılaştırmalar

59

EURAMET

CCX APMP

SIM

AFRIMETS

BIPM

CCAUV.A-K3 Kar şılaştırması


60

31

CCAUV.A-K3 Kar şılaştırması


61

CMC Tabloları

62

32

63

İlginiz için Teşekkürler

Dr. Eyüp Bilgiç

TÜBİTAK UMEP.K 54 41470 Gebze KocaeliTel: 0 (262) 679 50 00 / [email protected]

Ulusal ve Uluslararası Metroloji Sistemi · Diplomatik Antla şma Üye Ülke Hükümetleri Uluslararası A ğırlıklar ve Ölçüler Bürosu (BIPM) Sevre (Fransa)’de çe şitli

Documents