Tytuł oryginału: Beginner’s Guide to Reading Schematics, Third Edition · 2021. 2. 11. · 36 Symbole elementów Rezystory Rezystory sÈ jednymi z najprostszych elementów elektronicznych.

Tytuł oryginału Beginnerrsquos Guide to Reading Schematics Third Edition

Tłumaczenie Konrad Matuk

ISBN 978-83-246-9217-0

Original edition copyright copy 2014 1991 1983 by McGraw-Hill EducationAll rights reserved

Polish edition copyright copy 2014 by HELION SA All rights reserved

All rights reserved No part of this book may be reproduced or transmitted in any formor by any means electronic or mechanical including photocopying recording or byany information storage retrieval system without permission from the Publisher

Wszelkie prawa zastrzeżone Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione Wykonywanie kopii metodą kserograficzną fotograficzną a także kopiowanie książki na nośniku filmowym magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani zaich wykorzystanie ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą roacutewnież żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartychw książce

Wydawnictwo HELIONul Kościuszki 1c 44-100 GLIWICEtel 32 231 22 19 32 230 98 63e-mail helionhelionplWWW httphelionpl (księgarnia internetowa katalog książek)

Drogi CzytelnikuJeżeli chcesz ocenić tę książkę zajrzyj pod adres httphelionpluseropiniescheleMożesz tam wpisać swoje uwagi spostrzeżenia recenzję

Printed in Poland

bull Kup książkębull Poleć książkę bull Oceń książkę

bull Księgarnia internetowabull Lubię to raquo Nasza społeczność

Spis tre ci

O autorze 5

Wst p 7

1 Czym jest schemat 9Schemat blokowy 10Schemat ideowy 11Symbolika stosowana na schematach 12Po czenia pomi dzy podzespo ami przedstawionymi na schemacie 14J zyk symboliczny 17

2 Schematy blokowe 21Prosty przyk ad 21Schematy funkcjonalne 22

cie ki przep ywu pr du i sygna u 24Schemat technologiczny procesu 26

cie ki wykonywania programu 31Podsumowanie 33

3 Symbole elementoacutew 35Rezystory 36Kondensatory 41Cewki i transformatory 45

3Kup książkę Poleć książkę

4 Spis tre ci

Prze cznik 50Przewody i kable 53Diody i tranzystory 57Lampy elektronowe 59Ogniwa i baterie 64Bramki logiczne 65Podsumowanie 66

4 Proste obwody 69Pocz tki 69Etykietowanie komponentoacutew 78Wykrywanie i diagnozowanie usterek z u yciem schematu 84Bardziej z o ony obwoacuted 88

czenie schematu ideowego i blokowego 91Podsumowanie 95

5 Obwody z o one 97Identyfikacja blokoacutew sk adowych 97Podzia na strony 105Kolejne obwody 108Przyzwyczajanie si do pracy ze z o onymi schematami 120Podsumowanie 125

6 Nauka przez praktyk 129Twoja p ytka eksperymentalna 130Nawijanie drutoacutew 134Pr dowe prawo Kirchhoffa 136Napi ciowe prawo Kirchhoffa 140Rezystancyjny dzielnik napi cia 143Diodowy uk ad obni aj cy napi cie 150Niedopasowane aroacutewki po czone szeregowo 156Podsumowanie i wnioski 163

A Symbole stosowane na schematach 165

B Rezystory mdash kod paskowy 181

Dodatkowa lektura 185

Skorowidz 187

Kup książkę Poleć książkę

3

Symbole elementoacutew

Na mapie samochodowej symbole stosuje si w celu oznaczania miastmiejscowo ci droacuteg g oacutewnych droacuteg lokalnych lotnisk torowisk kole-jowych i punktoacutew charakterystycznych w terenie Podobnie na schema-cie ideowym stosuje si symbole do oznaczenia przewodoacutew rezystoroacutewkondensatoroacutew tranzystoroacutew i innych podzespo oacutew elektronicznychNowe symbole tworzy si dla ka dego wynalezionego elementu Cz stotaki element bazuje na istniej cej ju cz ci a wi c symbol stosowanyna schemacie b dzie zmodyfikowan wersj istniej cego ju wcze niejsymbolu

WskazoacutewkaW poni szym rozdziale znajdziesz symbole wi kszo ci elementoacutewstosowanych w elektronice i elektrotechnice Dodatek A (znajduj cysi na ko cu tej ksi ki) zawiera rozszerzon list symboli przed-stawion w formie tabeli


36 Symbole elementoacutew

RezystoryRezystory s jednymi z najprostszych elementoacutew elektronicznychStawiaj one opoacuter przep ywaj cemu pr dowi Warto oporu jak cha-rakteryzuje si rezystor jest mierzona w omach ( ) W praktyce spotykasi rezystory o oporze w granicach od kilku omoacutew do milionoacutew omoacutewRzadko spotykane s rezystory charakteryzuj ce si oporem mniejszymod jednego oma lub wi kszym od setek milionoacutew omoacutew

Rysunek 31 Standardowe symbole stosowane do oznaczenia rezystora o sta ej warto cioporu elektrycznego symbol z prostok tem jest cz ciej stosowany w europejskiejliteraturze specjalistycznej symbol z lini aman jest cz ciej spotykany w literaturzeameryka skiej

Niezale nie od charakteryzuj cego oporu wszystkie rezystory sprzedstawiane na schematach za pomoc symbolu widocznego na ry-sunku 31 Na rysunku tym przedstawiono dwa symbole ktoacutere s po-wszechnie stosowane do oznaczania rezystoroacutew Poziome linie znaj-duj ce si po bokach ka dego z oznacze symbolizuj styki rezystoraZwykle maj one form drucikoacutew jednak e czasem mog by to bar-dziej z o one zaciski Na rysunku 32 przedstawiono bdquoprzezroczystyrdquorezystor w glowy z dwoma wyprowadzeniami charakteryzuj cy sista warto ci oporu elektrycznego Na rysunku 33 znajduj si dwarezystory innych typoacutew Ka dy z rezystoroacutew pokazanych na rysun-kach 32 i 33 na schemacie zosta by przedstawiony za pomoc symboluwidocznego na rysunku 31

Rysunek 32 Budowa rezystora warstwowego w glowego


Rezystory 37

Rysunek 33 Budowa rezystora drutowego (A) oraz rezystora metalizowanego (B)

Rezystor nastawny charakteryzuje si tym e mo emy zmieniawarto oporu elektrycznego jakim si on charakteryzuje mdash rezystorjest wyposa ony w pokr t o lub suwak U ytkownik mo e r cznieustawi w a ciw warto oporu ktoacutera nie b dzie ulega zmianie domomentu przesuni cia suwaka lub obroacutecenia pokr t a Z punktu widze-nia uk adu rezystor taki posiada sta warto oporu Jednak e w przy-padku obwodu ktoacutery wymaga zastosowania rezystora nastawnego nie-zb dne jest oznaczenie tego faktu na schemacie aby osoba cz ca uk adzastosowa a w a ciwy element Na rysunku 34 pokazano symbol rezy-stora nastawnego posiadaj cego dwa wyprowadzenia Istniej roacutewnierezystory nastawne posiadaj ce trzy z cza (trzecie wyprowadzenie jestpod czone do elementu ruchomego) Na rysunku 35 przedstawionoprzyk adowe symbole rezystoroacutew nastawnych posiadaj cych trzy z cza



mdash nazywa si je potencjometrami lub reostatami w zale no ci od ichkonstrukcji Zwroacute uwag na to e wygl daj one jak zwyk e rezystorytylko dodano do nich strza k

Rysunek 34 Symbole rezystoroacutew nastawnych posiadaj cych dwa z cza

Rysunek 35 Alternatywne symbole rezystoroacutew nastawnych zwanych potencjometramilub reostatami (zale nie od konstrukcji) w rezystorze przedstawionym na rysunku Aelement przesuwny zwarto z jednym ze z czy a na rysunku B zastosowano trzywyprowadzenia

Czy wiesz eReostaty dzia aj tak samo jak potencjometry ale s zbudowanew inny sposoacuteb Reostat zawiera element oporowy w postaci nawini -tego drutu a potencjometr zwykle zawiera warstw w gla Wartooporu elektrycznego reostatu jest zmieniana krokowo W przypadkupotencjometroacutew warto ta mo e by regulowana p ynnie

WskazoacutewkaW przypadku schematoacutew ideowych strza ka zwykle symbolizujezmienno jakiego elementu Jednak e nie jest to regu a Symboletranzystoroacutew diod i poacute przewodnikoacutew roacutewnie zawieraj strza kijednak e nie oznaczaj one e elementy te s nastawne W z o onychobwodach strza ki s u do oznaczenia kierunku przep ywu pr dulub sygna u


Rezystory 39

Na rysunku 36 przedstawiono budow rezystora nastawnego zbu-dowanego na bazie drutu nawini tego na korpus Metalowy ko nierzprzesuwaj cy si wzd u rezystora mo na ustawi w roacute nych miej-scach i uzyska roacute ne warto ci oporu stawianego przez drut Ko nierzjest pod czony do gi tkiego przewodnika ktoacutery jest zwarty z jednymze z czy rezystora Zmieniaj c po o enie ko nierza zmieniamy d ugodrutu oporowego przez ktoacutery przep ywa pr d Je eli pr d przep ywaprzez kroacutetszy odcinek drutu to warto oporu elektrycznego stawianegoprzez element maleje

Rysunek 36 Budowa rezystora nastawnego zawieraj cego zwoje drutu oporowego

Na rysunku 37 przedstawiono dzia anie potencjometru obrotowego(A) oraz jego symbol stosowany na schematach (B) Symbol ten wygl dajak symbol rezystora nastawnego ktoacutery posiada trzy niezale ne z czaPotencjometr pozwala na zmian rezystancji pr du wyp ywaj cego zez cza oznaczonego strza k wzgl dem rezystancji pomi dzy dwomapozosta ymi z czami elementu Na rysunku 38 przedstawiono budowtypowego potencjometru

Rezystor nastawny widoczny na rysunku 36 mo e by zamienionyw reostat poprzez od czenie ko nierza od jednego z drutoacutew wyj ciowychW ten sposoacuteb ko nierz mo e pe ni funkcj trzeciego z cza Podobniereostat lub potencjometr mo e zosta zmodyfikowany tak aby dzia ajak rezystor nastawny posiadaj cy dwa z cza Wystarczy zewrze z czenastawne z jednym z pozosta ych wyprowadze elementu



Rysunek 37 Uproszczony schemat ilustruj cy dzia anie potencjometru (A)oraz oznaczenie jego z czy na schemacie (B)

Rysunek 38 Schemat pogl dowy pe nowymiarowego potencjometru ktoacutery mo e zostazamontowany w przednim panelu urz dzenia elektronicznego takiego jak np odbiornikradiowy

Schematyczny symbol rezystora nie moacutewi nam nic o warto ci oporujakim si on charakteryzuje Nie odczytamy z niego roacutewnie mocy anirodzaju rezystora Obok symbolu mo na umie ci roacute ne charakteryzuj -ce go wielko ci Jednak e dane te zwykle umieszcza si w oddzielnejtabeli b d cej list elementoacutew zastosowanych w uk adzie Na schemaciemdash obok symbolu mdash umieszcza si odpowiednie oznaczenie alfanume-ryczne takie jak np R1 R2 R3 itd


Kondensatory 41

WskazoacutewkaWarto oporu rezystora charakteryzuj cego si sta rezystancjmo na odczyta ze znajduj cych si na nim kolorowych paskoacutew Wi -cej informacji na ten temat znajdziesz w dodatku B

KondensatoryKondensatory s elementami ktoacutere blokuj pr d sta y a przepuszczajpr d przemienny S u one do przechowywania energii Pojemnokondensatoroacutew mierzymy w faradach (F) Farad jest bardzo du jed-nostk w zwi zku z czym wi kszo spotykanych kondensatoroacutew cha-rakteryzuje si pojemno ci mierzon w ma ych u amkach farada mi-krofaradach i pikofaradach Korzystamy g oacutewnie z mikrofaradoacutew ( F)b d cych milionow cz ci farada (0000 001 F) pikofaradoacutew (pF) b -d cych milionow cz ci mikrofarada (0000 001 F) lub bilionowcz ci farada (0000 000 000 001 F)

Na rysunku 39 pokazano najpopularniejszy symbol kondensatoracharakteryzuj cego si sta pojemno ci Istnieje wiele roacute nych typoacutewkondensatoroacutew Niektoacutere z nich s niespolaryzowane mdash niezale nieod tego jak wepniesz je w obwoacuted zawsze b d dzia a y tak samo Innekondensatory s spolaryzowane mdash posiadaj z cza dodatnie i ujemneMusisz zachowa ostro no i pod cza je do uk adu zgodnie z zazna-czon polaryzacj Wi kszo kondensatoroacutew posiada tylko dwa z -cza jednak e czasem mo na natkn si na egzemplarz posiadaj cytrzy lub wi cej wyprowadze Czasami mo esz spotka roacutewnie alter-natywne symbole takie jak pokazano na rysunku 310

Rysunek 39 Standardowy symbol kondensatora charakteryzuj cego si sta pojemno ci

Rysunek 310 Alternatywne symbole kondensatoroacutew charakteryzuj cych si stapojemno ci element oznaczony liter A jest kondensatorem spolaryzowanymw elemencie B w charakterze izolatora zastosowano cia o sta e



Podstawowy symbol kondensatora sk ada si z dwoacutech pionowychlinii rozdzielonych odst pem Poziome linie biegn ce do rodkoacutew tychoznacze symbolizuj z cza kondensatora Je eli symbol nie zawierasymboli polaryzacji to oznacza on kondensator niespolaryzowany ktoacuterymo e mie form metalowych p ytek oddzielonych ceramik mik szk em papierem lub innym cia em sta em b d cym dielektrykiemW niektoacuterych kondensatorach rol izolatora pe ni powietrze lub proacute niaDielektryk jest technicznym terminem okre laj cym materia b d cyizolatorem ktoacutery oddziela od siebie dwa g oacutewne elementy kondensa-tora Typowy kondensator charakteryzuj cy si sta pojemno ci jestwykonany z dwoacutech ma ych p ytek wykonanych z przewodnika ktoacuteres od siebie izolowane elektrycznie za pomoc warstwy dielektryka

Na rysunku 311 przedstawiono symbol spolaryzowanego konden-satora elektrolitycznego Symbol ten jest taki sam jak symbol konden-satora niespolaryzowanego ale umieszczono po jego jednej stronieznak dodawania (+) Znak ten symbolizuje z cze ktoacutere nale y pod -czy do dodatniej strony obwodu Czasami kondensatory mog by roacutew-nie oznaczone znakiem odejmowania (ndash) umieszczonym po drugiejstronie ich symbolu Widz c kondensator oznaczony w ten sposoacutebwiesz e jest to element spolaryzowany i nale y go w czy w obwoacutedzachowuj c odpowiedni polaryzacj Dodatnia elektroda kondensatorapowinna by pod czona do tej cz ci obwodu ktoacutera znajduje si bli ejdodatniego bieguna roacuted a zasilaj cego obwoacuted a ujemna elektroda bli-ej ujemnego bieguna

Rysunek 311 Symbol kondensatora spolaryzowanego strona oznaczona znakiemdodawania (+) powinna by pod czona do miejsca w obwodzie ktoacutere charakteryzuje sibardziej dodatni warto ci napi cia ni miejsce do ktoacuterego zostanie pod czona drugastrona kondensatora

WskazoacutewkaObudowy kondensatoroacutew spolaryzowanych posiadaj specjalne ozna-czenia informuj ce o ich polaryzacji Niektoacutere s oznaczone znakiemplusa niektoacutere minusa Niewiele kondensatoroacutew posiada oznaczeniaobu biegunoacutew Czasami do odczytania oznacze mo e Ci si przydalupa Nigdy nie pod czaj spolaryzowanego kondensatora przeciwniedo jego polaryzacji


Kondensatory 43

Wszystkie omoacutewione dotychczas kondensatory charakteryzuj sista pojemno ci Nie mo esz zmieni tej charakteryzuj cej je warto ciktoacutera jest okre lana w momencie produkcji Jednak e istniej specjalnekondensatory ktoacutere charakteryzuj si tym e mo na zmienia ichpojemno S to tak zwane kondensatory nastawne W roacuted nich mo-emy wyroacute ni wyspecjalizowane rodzaje takie jak kondensatory do-

strojcze i kondensator wyroacutewnawczyNa rysunku 312 przedstawiono najcz ciej spotykany symbol kon-

densatora nastawnego Mo liwo zmiany pojemno ci jest symbolizo-wana przez strza k biegn c sko nie przez symbol kondensatora cha-rakteryzuj cego si sta pojemno ci Na rysunku 313 przedstawionodwa alternatywne sposoby oznaczania tych komponentoacutew W wi kszo ciprzypadkoacutew niezale nie od wewn trznej budowy kondensatora na-stawnego do jego oznaczania b dzie stosowany symbol widoczny narysunku 312

Rysunek 312 Standardowy symbol kondensatora nastawnego bez rozroacute nieniastatora i rotora

Rysunek 313 Alternatywne symbole kondensatoroacutew nastawnych na symbolu A uksymbolizuje rotor a linia prosta stator za na symbolu B rotor jest oznaczony linizako czon strza k

Powietrzny kondensator nastawny (w roli dielektryka zastosowanow nim powietrzne) wyst puje w sprz cie radiowym (jako element do-strojczy zespo u antenowego lub jako podzespoacute obwodu wyj ciowego)Spotka go mo na w wielu starych odbiornikach radiowych Typowypowietrzny kondensator nastawny sk ada si z wielu p ytek po czonychze sob elektrycznie w dwa zespo y P ytki ktoacutere si obracaj tworzrotor a nieruchomy zestaw p ytek tworzy stator Wszystkie konden-satory nastawne s niespolaryzowane Oznacza to e pr d sta y mo ewp ywa do nich w dowolnym kierunku



WskazoacutewkaW wi kszo ci powietrznych kondensatoroacutew nastawnych rotor po-winien by pod czany do uziemienia Rotor jest fizycznie po czonyz wa kiem ktoacuterym obracasz Uziemiaj c wa ek z rotorem minimali-zujemy efekt zewn trznej pojemno ci powstaj cej w wyniku kon-taktu wa ka z cia em cz owieka Dzi ki temu zabiegowi kontakt obwo-du z cia em nie zaburzy funkcjonowania urz dzenia Ponadto takierozwi zanie chroni u ytkownika przed pora eniem pr dem (doty-kany wa ek jest uziemiony)

Czasami dwa oddzielne kondensatory nastawne s po czone lubzespolone w obwodzie Zespolone podzespo y s stosowane do stero-wania przynajmniej dwoma obwodami elektronicznymi jednak e obapodzespo y s jednocze nie regulowane mdash ich pokr t a s ze sob po-

czone Na rysunku 314 pokazano symbol dwoacutech kondensatoroacutew na-stawnych zespolonych ze sob Warto ci minimalnej i maksymalnejpojemno ci obu elementoacutew mog ale nie musz by identyczne Jed-nak e pojemno ci obu podzespo oacutew b d modyfikowane jednocze nieGdy pojemno jednego kondensatora b dzie zwi kszana zwi kszanaroacutewnie b dzie pojemno drugiego

Rysunek 314 Symbol dwoacutech zespolonych kondensatoroacutew nastawnych

Tak jak w przypadku wi kszo ci komponentoacutew elektronicznychsymbol kondensatora zastosowany na schemacie s u y tylko do jegoidentyfikacji oraz okre lenia czy jego pojemno jest sta a czy mo naj zmieni Symbol okre la roacutewnie polaryzacj kondensatora Warto ci


Cewki i transformatory 45

dotycz ce danego elementu mog by podane obok jego symboluJednak e dane te zwykle umieszcza si w oddzielnej tabeli b d cej listelementoacutew zastosowanych w uk adzie Na schemacie mdash obok symbolumdash umieszcza si odpowiednie oznaczenie alfanumeryczne takie jaknp C1 C2 C3 itd

Cewki i transformatoryPodstawowa cewka sk ada si z drutu nawini tego na karkas w celudodania do obwodu indukcyjno ci Indukcyjno jest si ktoacutera prze-ciwdzia a zmianom w pr dach p yn cych w obwodzie W praktycedzia a ona tylko wtedy gdy pr dy zwi kszaj lub zmniejszaj swojewarto ci Cewki i wzbudniki mog roacute ni si wielko ci ktoacutera zale yod warto ci indukcyjno ci danego elementu a tak e nat enia pr dujaki mo e przez niego p yn

Jednostk pomiaru indukcyjno ci jest henr (H) Najcz ciej stosujesi elementy ktoacuterych indukcyjno mierzy si w milihenrach (mH)mdash 1 mH = 0001 H mdash lub mikrohenrach ( H) mdash 1 H = 0001 mH =0000 001 H Czasami napotkasz indukcyjno wyra on w nanohenrach(nH) mdash 1 nH = 0001 H = 0000 000 001 H

Na rysunku 315 pokazano podstawowy symbol cewki powietrznejZ cza elementu s symbolizowane przez poziome linie po czone zezwojami Cewka powietrzna nie jest nawini ta na adnym przedmiociektoacutery mo e wp ywa na jej indukcyjno Niektoacutere cewki powietrznes wykonane z twardego drutu ktoacutery nie potrzebuje adnego dodat-kowego wzmocnienia mdash ich rdzeniem jest wtedy tylko i wy czniepowietrze Jednak e wi kszo cewek jest nawini ta na wzorniku wy-konanym z materia u nie b d cego przewodnikiem oraz nie posiadaj -cego w a ciwo ci indukcyjnych (np z plastiku miki lub ceramiki) Karkascewki s u y wtedy tylko i wy cznie do wzmocnienia jej konstrukcjii utrzymania odpowiedniego kszta tu

Rysunek 315 Standardowy symbol cewki powietrznej lub induktora o rdzeniu powietrznym



Czy wiesz eW niektoacuterych starych odbiornikach radiowych stosowano cewki po-wietrzne nawini te na ma e papierowe cylindry pokryte woskiemktoacutere swym wygl dem przypomina y ma e s omki Niektoacuterzy hob-by ci nawijaj cewki powietrzne na woskowane drewniane ko ki

Na rysunku 316 pokazano symbol cewki powietrznej z dwoma od-czepami Omawiane wcze niej cewki posiada y dwa z cza jednak ecewki mog posiada trzy lub wi cej odczepoacutew Elementy te posiadajdodatkowe kable pod czone do rodkowej cz ci zwojoacutew Maksymalnindukcyjno mo na uzyska pod czaj c cewk do obwodu za pomocskrajnych z czy Dodatkowe odczepy pozwalaj na uzyskanie ni szejindukcyjno ci

Rysunek 316 Symbol cewki powietrznej z dwoma odczepami

Cewki mo na roacutewnie wyposa y w ruchomy styk ktoacutery mo e byprzesuwany wzd u uzwojenia Takie rozwi zanie pozwala na dowol-ne regulowanie indukcyjno ci cewki Odczepy pozwala y tylko na ob-ni enie indukcyjno ci do pewnych z goacutery okre lonych warto ci Cewkaktoacuterej indukcyjno mo na zmienia jest prezentowana za pomoc sym-boli przedstawionych na rysunku 317 Strza ka wiadczy o tym e in-dukcyjno danego elementu mo e by regulowana w zakresie od warto-ci maksymalnej do warto ci minimalnej

Rysunek 317 Symbole cewek powietrznych o zmiennej indukcyjno ci Na rysunku Astrza ka zosta a umieszczona nad symbolem cewki a na rysunku B umieszczono j sko niena symbolu



Na rysunku 318 przedstawiono symbole cewki powietrznej o sta ejindukcyjno ci (A) cewki powietrznej z dodatkowymi odczepami (B)i cewki powietrznej ktoacuterej indukcyjno mo na p ynnie regulowa (C)

Rysunek 318 Symbole cewek

Cewka zaprojektowana do pracy z sygna ami o niskiej cz stotliwo-ci mo e by nawini ta na rdze wykonany z elaza pokrytego war-

stw laminatu Rdze wykonany z materia u ferromagnetycznego za-stosowano zamiast omoacutewionego pustego rdzenia powietrznego Naprzyk ad d awik 50 Hz stosowany w filtrach zasilaczy zwykle zawierajeden zwoacutej nawini ty na okr g y elazny wzornik Materia ferroma-gnetyczny znacznie zwi ksza indukcj magnetyczn wewn trz zwo-joacutew cewki co powoduje wzrost indukcji kilkaset razy (a czasami nawetkilka tysi cy razy) w stosunku do indukcji cewki powietrznej o tychsamych wymiarach

Na rysunku 319 znajduje si symbol cewki o rdzeniu wykonanymz elaza Symbol ten powsta w wyniku dodania dwoacutech roacutewnoleg ychlinii do omoacutewionego wcze niej symbolu cewki charakteryzuj cej sista indukcyjno ci Czasami cewk o rdzeniu wykonanym z elazaprzedstawia si za pomoc symbolu widocznego na rysunku 320 mdash linieumieszczono wewn trz symbolu zwojoacutew Nie jest to w a ciwy symboljednak e w praktyce cz sto spotkasz go na roacute nych schematach Cza-sami cewki z rdzeniem wykonanym z elaza zawieraj odczepy po-zwalaj ce na uzyskanie indukcyjno ci o innych warto ciach a niektoacuterez nich nawet mog by regulowane Symbole takich elementoacutew poka-zano na rysunku 321

Rysunek 319 Symbol cewki o rdzeniu wykonanym z elaza



Rysunek 320 Alternatywny symbol cewki o rdzeniu wykonanym z elaza

Rysunek 321 Symbole cewek o rdzeniu wykonanym z elaza ktoacutere posiadaj odczepy(A) lub s regulowane (B)

Przy wysokich cz stotliwo ciach rdzenie wykonane z bry y elazalub z laminowanego elaza nie s wystarczaj co wydajne do pracyw cewkach indukcyjnych In ynierowie powiedzieliby e charaktery-zuj si zbyt du ymi stratami Przy cz stotliwo ciach przekraczaj cychkilka kilohercoacutew (kHz) do zwi kszenia indukcyjno ci ponad wartogenerowan przez cewk wyposa on w rdze wykonany z materia unieferromagnetycznego (takiego jak powietrze plastik ceramika czydrewno) niezb dne staje si zastosowanie specjalnego rdzenia Zwyklerdzenie takie wykonuje si z materia u elaznego rozbitego na malut-kie kawa ki ktoacutere pokryte s warstw izoluj c Materia po rozdrobieniui zaizolowaniu jest ciskany tak aby tworzy jednolity element mdash rdzeze sproszkowanego elaza Na rysunku 322 przedstawiono symbolecewek wyposa onych w tego typu rdze

Rysunek 322 Symbole cewek z rdzeniem ze sproszkowanego elaza o sta ej warto ciindukcji (A) z dodatkowymi odczepami (B) oraz o regulowanej warto ci indukcji (C)



WskazoacutewkaSymbole cewek wyposa onych w rdze ze sproszkowanego elazas niemal e identyczne jak symbole cewek wyposa onych w rdzemonolityczny lub laminowany Dodatkowe linie zastosowane w sym-bolach s przerywane Cewki tego typu mog by wyposa one w do-datkowe odczepy lub mog mie konstrukcj pozwalaj c na p ynnregulacj indukcji

Transformator sk ada si z kilku cewek nawini tych na roacute ne rdze-nie lub nawini tych na roacute ne obszary tego samego rdzenia Na rysun-ku 323 przedstawiono podstawowy symbol transformatora o rdzeniupowietrznym Symbol ten sk ada si z dwoacutech przeciwstawionych sobiecewek o rdzeniu powietrznym Transformator jest podzespo em ktoacuterypotrafi przenosi energi pr du przemiennego pomi dzy dwoma roacute -nymi obwodami Transformatory sk adaj si z cewek z tego powoduich symbole wygl daj jak po czone symbole cewek Na rysunku 324przedstawiono symbole transformatoroacutew o rdzeniach wykonanych z e-laza Transformatory A i B maj lite lub laminowane rdzenie a C i Dsproszkowane

Rysunek 323 Symbol transformatora o rdzeniu powietrznym

Rysunek 324A mdash transformator o litym lublaminowanym rdzeniu elaznymB mdash transformator o litym lublaminowanym rdzeniu elaznymktoacutery posiada dodatkowe odczepyC mdash transformator o rdzeniuze sproszkowanego elazaD mdash transformator regulowanyo rdzeniu ze sproszkowanego elaza



Prze cznikPrze cznik jest elementem za pomoc ktoacuterego mo esz uruchomi lubzablokowa (mechanicznie lub elektrycznie) przep yw pr du w obwo-dzie Prze czniki mog by ponadto stosowane do kierowania prze-p ywem pr du przez roacute ne elementy obwodu Na rysunku 325 przed-stawiono symbol prze cznika SPST (z ang single-pole single-throw mdashpojedynczy prze cznik jednopozycyjny) Komponent ten mo e zewrzeobwoacuted w jednym punkcie lub wykona w nim przerw Jest to zwy-czajny prze cznik dzia aj cy na zasadzie w cz-wy cz

Rysunek 325 Symbol prze cznika SPST

Na rysunku 326 przedstawiono prze cznik SPDT (z ang single-poledual-throw mdash pojedynczy prze cznik dwupozycyjny) Z cze wej cioweprze cznika jest symbolizowane przez styk znajduj cy si u podstawystrza ki a z cza wyj ciowe s symbolizowane przez styki na ktoacuteremo e wskazywa strza ka Prze cznik ten s u y do wyboru jednegoz dwoacutech obwodoacutew wyj ciowych do ktoacuterych ma pop yn pr d wej-ciowy

Rysunek 326 Symbol prze cznika SPDT

Niektoacutere prze czniki posiadaj wi cej z czy wej ciowych Na ry-sunku 327 (cz A) pokazano symbol prze cznika DPST (z ang dual-pole single-throw mdash podwoacutejny prze cznik jednopozycyjny) a na cz ci Btego samego rysunku pokazano symbol prze cznika DPDT (z ang dual-pole dual-throw mdash podwoacutejny prze cznik dwupozycyjny) Niektoacutere prze-

czniki sk adaj si z jeszcze wi kszej ilo ci podzespo oacutew Element po-kazany na rysunku 328 posiada pi z czy wej ciowych Ka de z nichmo e by pod czone do jednego z dwoacutech z czy wyj ciowych Takiprze cznik mo na okre li mianem bdquopi ciokrotnego prze cznika dwu-pozycyjnegordquo (5PDT)


Prze cznik 51

Rysunek 327 A mdash symbol prze cznika DPST B mdash symbol prze cznika DPDT

Rysunek 328 Symbol 5PDT (pi ciokrotnego dwupozycyjnego)

Ostatni z omawianych podzespo oacutew mo na okre li mianem prze-cznika wielostykowego Do kategorii tej mo na zaliczy wi kszo

prze cznikoacutew posiadaj cych wi cej ni dwa z cza wej ciowe lub wyj-ciowe Na przyk ad prze cznik obrotowy posiada jedno z cze wej-ciowe i kilka wyj ciowych Przyk ad takiego podzespo u pokazano na

rysunku 329 Strza ka roacutewnie tutaj wskazuje z cza wyj ciowe W tymprzypadku jest ich dziesi Technicznie rzecz bior c jest to prze cznikSP10T (pojedynczy prze cznik dziesi ciopozycyjny)



Rysunek 329 Symbol prze cznika obrotowego mdash pojedynczego prze cznikadziesi ciopozycyjnego (SP10T)

Czasami mo na si spotka z zespolonymi prze cznikami obroto-wymi Wcze niej omoacutewiono zespolone potencjometry Teraz mamy doczynienia z podobnym zabiegiem mdash prze czniki s ze sob po czonetak aby by y prze czane jednocze nie Na rysunku 330 pokazano sym-bol zespo u dwoacutech prze cznikoacutew obrotowych Przerywana linia infor-muje odbiorc o tym e prze czniki s ze sob zespolone Prze czaj cjeden prze cznik automatycznie prze czamy drugi Je eli prze cz-nik z lewej strony jest ustawiony tak aby kierowa sygna na z czewyj ciowe o numerze trzy to prze cznik znajduj cy si z prawej stronyroacutewnie b dzie kierowa sygna do swojego trzeciego wyj cia

Rysunek 330 Symbol dwoacutech zespolonych ze sob prze cznikoacutew obrotowychprzedstawiony komponent posiada dwa wej cia i dziesi wyj (jest to prze czniktypu 2P10T)

Na ka dym z symboli ma e koacute eczka oznaczaj z cza (niezale nie odtego czy s to z cza wej ciowe czy wyj ciowe) O tym czy z cze jestwej ciowe czy wyj ciowe informuje zwrot strza ki W niniejszej sekcjiprzedstawiono standardowe symbole Inne oznaczenia prze cznikoacutewstosowane s sporadycznie


Przewody i kable 53

Czy wiesz eNiektoacuterzy wyposa aj swoje amatorskie radia w specjalny prze cz-nik nazywany kluczem kodu Morsersquoa To niezbyt dzi popularneurz dzenie zwane roacutewnie kluczem r cznym zwiera lub przerywaobwoacuted w celu r cznego kodowania znakoacutew przez radiooperatoraJest to prze cznik typu SPST wyposa ony w d wigni ktoacutera gdy ope-rator j pu ci jest odbijana przez spr yn do pozycji rozwieraj cejobwoacuted Na rysunku 331 przedstawiono symbol tego elementu

Rysunek 331 Symbol r cznego klucza s u cego do nadawania kodu Morsersquoa

Przewody i kableW naszych dotychczasowych rozwa aniach zak adali my e linia pro-sta symbolizuje przewodnik mdash wi kszo obwodoacutew zawiera wieleelementoacutew przewodz cych Rysuj c schemat skomplikowanego ob-wodu zrozumiesz e krzy owanie si kabli jest czym czego nie sposoacutebunikn (niezale nie od tego czy krzy uj ce si przewody s ze sobpo czone)

Na rysunku 332 pokazano dwa przewody ktoacutere musia y krzy owasi na schemacie jednak e nie istnieje pomi dzy nimi po czenie gal-waniczne (a przynajmniej nie ma go w punkcie w ktoacuterym przewody tekrzy uj si na schemacie) Buduj c uk ad przedstawiony na schemacienie b dziesz musia krzy owa przewodoacutew dok adnie w miejscu ozna-czonym na schemacie Linie musz krzy owa si na schemacie abyprzedstawi kable cz ce roacute ne punkty uk adu w czytelny sposoacuteb ktoacuterynie wymaga stosowania trzeciego wymiaru

Rysunek 332 Symbol krzy uj cych si przewodoacutew pomi dzy ktoacuterymi nie wykonanopo czenia galwanicznego



AhaW rzeczywisto ci obwody s elementami troacutejwymiarowymi jednak eich schematy musz by wykonane na p aszczy nie dwuwymiarowejAby podo a temu wymogowi osoba tworz ca schematy musi sto-sowa si do pewnych zasad ktoacutere pozwol na w a ciw interpretacjschematu przez czytelnika

Na rysunku 333 pokazano dwa sposoby symbolicznego oznaczaniapunktoacutew w ktoacuterych krzy uj ce si kable powinny by po czoneelektrycznie Na rysunku A jeden z przewodnikoacutew zosta bdquopodzielonyna dwie cz cirdquo a wi c wydaje si e po czenie przewodoacutew wykonanow dwoacutech roacute nych miejscach Taki zabieg wyra a do jasno to e dwaprzewody (pionowy zosta podzielony na dwie cz ci a poziomy po-zosta nienaruszony) s ze sob po czone elektrycznie Po czenie tojest symbolizowane za pomoc czarnych kropek Na rysunku B przed-stawiono przewody przecinaj ce si pod k tem prostym a pojedynczakropka symbolizuje punkt w ktoacuterym s po czone Metoda przedsta-wiona na rysunku B mo e wydawa si lepsza jednak e sprawia onae schemat jest mniej czytelny Czytelnik mo e przeoczy czarn kropk

i pomy le e przewody nie powinny by po czone Metoda zastoso-wana w przyk adzie A sprawia e do takiego przeoczenia nie dojdzie

Rysunek 333 A mdash preferowany symbol dwoacutech przewodoacutew po czonych elektrycznieB mdash alternatywny symbol takiego samego po czenia

Niektoacuterzy czytelnicy mog przeoczy kropk na symbolu B przed-stawionym na rysunku 333 a inni mog omy kowo dostrzec kropkna rysunku 332 (gdzie tak naprawd jej nie ma) Tak wi c konstruktormo e zewrze ze sob kable ktoacutere nie powinny by ze sob czone


Przewody i kable 55

Z problemem tym mamy rzadko do czynienia w przypadku poprawnienaszkicowanych schematoacutew ktoacutere s wyra nie wydrukowane Na nie-ktoacuterych starszych schematach nie zwarte ze sob krzy uj ce si prze-wody oznaczano za pomoc uku (zobacz rysunek 334) Taka symbolikaktoacutera moim zdaniem nigdy nie powinna wyj z u ycia sprawia a eosoba czytaj ca schemat nigdy nie mia a w tpliwo ci czy dane przewodys ze sob po czone elektrycznie czy te nie

Rysunek 334 Stosowany kiedy (wyra ny) symbol przewodoacutew ktoacutere krzy owa y sina schemacie ale w rzeczywisto ci nie by y ze sob po czone elektrycznie

Kabel sk ada si z dwoacutech lub wi cej przewodnikoacutew otoczonychwspoacutelnym izoluj cym ko nierzem Zwykle kable nieekranowane nie soznaczane w jaki specjalny sposoacuteb na schematach ideowych mdash przed-stawia si je umieszczaj c obok siebie kilka roacutewnoleg ych linii symbo-lizuj cych przewody Zaznaczaj c na schemacie kable ekranowanenale y zastosowa dodatkowe symbole Na rysunku 335 przedstawionoprzyk ady oznacze kabli ekranowanych ktoacutere s cz sto stosowane doprzedstawienia kabli koncentrycznych Kable koncentryczne sk adaj siz umieszczonej w ich rodku y y ktoacutera jest otoczona ekranem wyko-nanym z materia u b d cego przewodnikiem Elementy te s oddzieloneod siebie za pomoc warstwy dielektryka W wi kszo ci kabli koncen-trycznych jest to polietylen ktoacutery mo e by spieniony lub posiada formcia a sta ego

Rysunek 335 A mdash symbol kabla koncentrycznego o nieuziemionym ekranieB mdash symbol kabla koncentrycznego ktoacuterego ekran nale y uziemi



WskazoacutewkaNa rysunku 336 znajduje si symbol kabla koncentrycznego ktoacutere-go ekran jest po czony z podstaw monta ow (metalow p ytpe ni c funkcj podstawy uk adu) Podstawa monta owa mo e bypo czona z uziemieniem jednak e nie jest to regu a Np w samocho-dzie nie ma uziemienia a wi c obudowa (podstawa monta owa) CBradia b dzie po czona z ram pojazdu

Rysunek 336 Symbol kabla koncentrycznego ktoacuterego ekran jest po czony z podstawmonta ow

W niektoacuterych kablach pojedynczy ekran otacza kilka przewodoacutewNa rysunku 337 pokazano symbol dwu y owego kabla ekranowanegoSymbol ten przypomina symbol kabla koncentrycznego jednak e doda-no w nim dodatkow lini symbolizuj c drugi przewoacuted Im wi cej ybiegnie w danym kablu tym wi cej roacutewnoleg ych linii b dzie przebie-ga przez elips znajduj c si w rodkowej cz ci omawianego sym-bolu Gdyby rysunek 337 mia przedstawia symbol pi cio y owegoprzewodu to przez elips powinno przebiega pi poziomych linii

Rysunek 337 Symbol dwu y owego kabla ekranowanego ktoacuterego ekran po czony jestz podstaw monta ow


Diody i tranzystory 57

Diody i tranzystoryNa rysunku 338 przedstawiono podstawowy symbol diody poacute prze-wodnikowej W symbolu tym strza ka i linia pionowa symbolizuj we-wn trzne elementy diody a linie poziome symbolizuj jej z cza Wspo-mniany rysunek przedstawia diod prostownicz Strza ka symbolizujeanod a kroacutetka prosta pionowa linia do ktoacuterej dotyka grot strza kisymbolizuje katod W normalnych warunkach pracy dioda prostow-nicza przewodzi elektrony gdy te poruszaj si w kierunku przeciwnymdo zwrotu strza ki mdash wtedy gdy do anody dochodzi pr d o napi ciudodatnim w stosunku do potencja u anody

Rysunek 338 Symbol diody ogoacutelnego stosowania lub diody prostowniczej

Na rysunku 339 zaprezentowano symbole wyspecjalizowanychdiod diody pojemno ciowej (A) mdash mo e ona pod wp ywem pr du sta-ego o regulowanym napi ciu pe ni funkcj kondensatora o zmiennej

pojemno ci diody Zenera (B) mdash mo e ona pe ni rol regulatora na-pi cia w uk adach zasilaj cych diody Gunna (C) mdash mo e ona dzia aw charakterze generatora drga lub wzmacniacza w uk adach charaktery-zuj cych si cz stotliwo ciami znajduj cymi si w pa mie mikrofalowym

Rysunek 339 Symbol diody pojemno ciowej (A) diody Zenera (B) i diody Gunna (C)

Tyrystor jest diod poacute przewodnikow wyposa on w dodatkowyelement i odpowiadaj ce mu z cze Symbol tego komponentu znaj-duje si na rysunku 340 Tyrystor jest zwykle (ale nie zawsze) ozna-czany za pomoc symbolu diody (czasami umieszczonej w okr gu) doktoacuterej do czono dodatkowy element steruj cy zwany bramk (uko nalinia biegn ca od grotu strza ki) We wszystkich symbolach przewoacuted



Rysunek 340 Symbol tyrystora

znajduj cy si u podstawy grotu strza ki jest anod danego komponentua przewoacuted pod czony do prostej pionowej linii (znajduj cej si na ko -cu grotu strza ki) jest katod

Na rysunku 341 pokazano symbol tranzystora bipolarnego Po lewejstronie znajduje si tranzystor typu pnp a po prawej npn Jedyn roacute -nic pomi dzy tymi symbolami jest kierunek w ktoacuterym zwroacutecona jeststrza ka Strza ka w symbolu tranzystora typu pnp jest zwroacutecona w kie-runku prostej linii symbolizuj cej baz (elektrod ) Strza ka w symbolutranzystora typu npn jest zwroacutecona w kierunku przeciwnym do bazyCzasami w symbolach oznaczaj cych tranzystory bipolarne pomija siokr g otaczaj cy baz emiter i kolektor Poza tranzystorami bipolarnymiistnieje roacutewnie wiele innych typoacutew tranzystoroacutew Na rysunku 342 po-kazano symbole czterech wymienionych ni ej rodzajoacutew tranzystoroacutew

tranzystor polowy z czowy (JFET) z kana em typu n (symbol A)

tranzystor polowy z czowy (JFET) z kana em typu p (symbol B)

tranzystor polowy typu metal-tlenek-poacute przewodnik (MOSFET)z kana em typu n (rysunek C)

tranzystor polowy typu metal-tlenek-poacute przewodnik (MOSFET)z kana em typu p (rysunek D)

Rysunek 341 Symbol tranzystora bipolarnego typu pnp (A) i symbol tranzystorabipolarnego typu npn (B)


Lampy elektronowe 59

Rysunek 342 Symbol tranzystora polowego z czowego (JFET) z kana em typu n (A)symbol tranzystora polowego z czowego (JFET) z kana em typu p (B) symbol tranzystorapolowego typu metal-tlenek-poacute przewodnik (MOSFET) z kana em typu n (rysunek C)symbol tranzystora polowego typu metal-tlenek-poacute przewodnik (MOSFET) z kana emtypu p (rysunek D)

WskazoacutewkaTranzystory mog by wykonane z roacute nych materia oacutew b d cychpoacute przewodnikami lub mieszankami typu metal-tlenek Symbol tran-zystora nie informuje osoby czytaj cej schemat o tym z jakiego ma-teria u zosta wykonany dany komponent Oznaczenie na schemaciema informowa tylko o funkcjonalno ci danego elementu

Lampy elektronoweLampy elektronowe nie s ju tak powszechne jak kilka dekad temujednak e wci stosuje si je w wielu uk adach Rysowanie symbolulampy elektronowej powiniene zacz od do du ego okr gu we-wn trz ktoacuterego nale y umie elementy okre laj ce typ stosowanejprzez Ciebie lampy Na rysunku 343 przedstawiono powszechnie sto-sowane symbole elementoacutew wewn trznych lamp elektronowych



Rysunek 343 Symbole elementoacutew wewn trznych lamp elektronowychA mdash katoda arzona bezpo rednio B mdash katoda arzona po rednioC mdash katoda zimna D mdash fotokatoda E mdash siatka F mdash anodaG mdash elektroda odchylaj ca H mdash elektrody formuj ce wi zk I mdash symbol ba ki lampy proacute niowej J mdash symbol ba ki lampy wype nionej gazem

Na rysunku 344 przedstawiono schemat diody proacute niowej Sk adasi ona z anody i katody Gdy przez omawiany element przep ywapr d to tak jak w przypadku diody poacute przewodnikowej anoda charakte-ryzuje si bardziej dodatnim potencja em od katody Katoda emitujeelektrony ktoacutere pod aj przez proacute ni w kierunku anody Aktywnyarnik przypominaj cy miniaturow aroacutewk ma ej mocy podgrzewa

katod mdash u atwia to emisj elektronoacutew Na rysunku 344 arnik zostapomini ty w celu uproszczenia symbolu Zabieg ten cz sto si stosujepodczas rysowania symboli lamp w ktoacuterych arnik i katoda s oddziel-nymi komponentami znajduj cymi si wewn trz lampy Rozwi zanietakie nosi nazw katody arzonej po rednio

Rysunek 344 Symbol diody proacute niowej o katodzie arzonej po rednio lampa zawieraarnik jednak e symbol pomija ten element poniewa umieszczenie dodatkowego symboluarnika sprawi oby e schemat by by mniej czytelny



WskazoacutewkaSymbolicznie wszystkie elementy lampy umieszcza si wewn trz koacute -ka ktoacutere symbolizuje ba k lampy elektronowej W przypadku nie-ktoacuterych schematoacutew koacute ko jest pomijane Nie jest to jednak standar-dowa praktyka

Na rysunku 345 pokazano symbole dwoacutech wersji triody Lampa tama budow podobn do omoacutewionej wcze niej diody jednak e zawie-ra dodatkow siatk ktoacutera jest symbolizowana przez lini przerywan Jest jeszcze jedna roacute nica (w przypadku symbolu A) Widzisz j Przyj-rzyj si uwa nie katodzie Lampa ta posiada katod arzon bezpo-rednio mdash katoda i arnik s fizycznie tym samym elementem Ujemne

napi cie katody jest pod czone bezpo rednio do przewodu arnika mdashnie istnieje adna oddzielna katoda Symbol B (zobacz rysunek 345)przedstawia triod o katodzie arzonej po rednio Na rysunku arnikznajduje si wewn trz katody b d cej metalowym cylindrem umiesz-czonym pionowo w ba ce lampy

Rysunek 345 Symbol triody o arzeniu bezpo rednim (A) oraz symbol triodyo katodzie arzonej po rednio (B)

Tetrody posiadaj dwie siatki S one symbolizowane przez dwielinie przerywane (zobacz rysunek 346) Goacuterna siatka tetrody (znajdu-j ca si bli ej anody) nazywana jest ekranem Na rysunku 347 poka-zano symbol pentody mdash lampy posiadaj cej trzy siatki mdash czyli sk ada-j cej si z pi ciu elementoacutew Druga siatka pentody (licz c od do u) jestekranem a trzecia siatka (znajduj ca si pod anod ) jest nazywanasiatk hamuj c Na rysunku 346 i 347 symbole znajduj ce si po lewejstronie (A) ilustruj lampy o katodzie arzonej bezpo rednio a sym-bole znajduj ce si po prawej stornie (B) lampy o katodzie arzonejpo rednio



Rysunek 346 Symbol tetrody o katodzie arzonej bezpo rednio (A) i symbol tetrodyo katodzie arzonej po rednio

Rysunek 347 Symbol pentody o katodzie arzonej bezpo rednio (A) i symbol pentodyo katodzie arzonej po rednio

Analizuj kierunek przep ywu pr duW lampach przedstawionych na omoacutewionych dotychczas symbo-lach elektrony przep ywaj w kierunku od goacutery do do u S one wy-rzucane z katody przechodz przez siatk lub siatki (o ile lampa jezawiera) i wpadaj do anody Prawdopodobnie czasami natknieszsi na symbol lampy ktoacutery b dzie bdquole a na bokurdquo W takiej sytuacjipo prostu pami taj o tym e w normalnych warunkach u ytkowanialampy elektrony przemieszczaj si od katody do anody

Niektoacutere lampy sk adaj si z dwoacutech oddzielnych niezale nych ze-stawoacutew elektrod umieszczonych we wspoacutelnej ba ce Lampy takie mo naokre li mianem lamp podwoacutejnych Je eli oba zestawy elektrod s iden-tyczne to taki podzespoacute mo emy nazwa podwoacutejn diod podwoacutejntriod podwoacutejn tetrod lub podwoacutejn pentod Na rysunku 348 znaj-duje si symbol podwoacutejnej triody o katodach arzonych po rednio



Rysunek 348 Symbol podwoacutejnej triody o katodach arzonych po rednio

W niektoacuterych starszych odbiornikach radiowych i telewizyjnych sto-sowane by y lampy posiadaj ce cztery lub pi siatek Lampy te sk a-da y si wi c z sze ciu lub siedmiu elementoacutew i nazywano je heksodi heptod Lampy takie by y stosowane do miksowania mdash procesu po-legaj cego na nak adaniu na siebie dwoacutech sygna oacutew radiowych o roacute nychcz stotliwo ciach w celu uzyskania sygna u b d cego ich roacute nic lub su-m Na rysunku 349 znajduje si symbol heptody (A) i heksody (B)Oba przedstawione symbole odnosz si do lamp o katodach arzonychpo rednio Heptoda jest czasem okre lana mianem konwertera posia-daj cego pi siatek

Rysunek 349 Symbol heksody (A) i symbol heptody (B)

WskazoacutewkaNie spotkasz heksod ani heptod we wspoacute czesnych uk adach elek-tronicznych jednak e je eli chcesz pracowa nad starymi odbiorni-kami radiowymi to powiniene zapozna si z ich dzia aniem Pa-mi taj o jednym mdash wymiana tych lamp jest bardzo trudna mdash ichzakup jest prawie niemo liwy Z antykami obchod si ostro nie



Ogniwa i baterieOgniwa i baterie s powszechnie stosowane do zasilania uk adoacutewelektronicznych Na rysunku 350 przedstawiono symbol pojedynczegoogniwa elektrochemicznego Ogniwo takie znajdziesz np w latarceCharakteryzuje si ono pr dem sta ym o napi ciu 15 V Baterie elek-trochemiczne ktoacutere posiadaj wy sze napi cie znamionowe sk adaj siz wielu ogniw po czonych szeregowo (ujemny biegun jednego ogniwajest po czony z dodatnim biegunem kolejnego ogniwa) Symbol bateriisk adaj cej si z wielu ogniw przedstawiono na rysunku 351

Rysunek 350 Symbol pojedynczego ogniwa elektrochemicznego

Rysunek 351 Symbol zamkni tej baterii elektrochemicznej sk adaj cej si z wielu ogniw

Symbol baterii sk adaj cej si z wielu ogniw to po prostu umiesz-czone obok siebie symbole ogniw pomi dzy ktoacuterymi nie znajduj siadne linie rozdzielaj ce Je eli obwoacuted wymaga zasilania trzema oddziel-

nymi ogniwami po czonymi szeregowo to mo esz narysowa po -czenie szeregowe trzech ogniw po czonych mdash pomi dzy symbolamiogniw umie symbol przewodu (zobacz rysunek 352) Je eli ogniwas umieszczone w zasobniku cz cym je szeregowo na schemacie mo-esz zastosowa symbol baterii

Rysunek 352 Symboliczne oznaczenie szeregowego po czenia trzech ogniwelektrochemicznych tworz cych bateri

Standardow praktyk jest umieszczanie znakoacutew okre laj cych pola-ryzacj ogniw Niestety niektoacutere osoby tworz ce schematy pomijaj teoznaczenia W takim przypadku polaryzacj baterii nale y okre li po-przez analiz pozosta ych elementoacutew znajduj cych si w obwodzie


Bramki logiczne 65

Bramki logiczneWszystkie cyfrowe uk ady elektroniczne zawieraj prze czniki wyko-nuj ce okre lone operacje logiczne Prze czniki te nazywa si bram-kami logicznymi Posiadaj one przynajmniej jedno wej cie (mo e byich wiele) i zwykle jedno wyj cie Urz dzenia logiczne mog przyjmowadwa stany okre lane przez cyfry 0 i 1 Cyfra 0 nazywana jest bdquostanemniskimrdquo a cyfra 1 bdquostanem wysokimrdquo

Bramka negacji zwana roacutewnie bramk NOT posiada jedno wej-cie i jedno wyj cie Na wyj ciu generowany jest sygna odwrotny

do sygna u wej ciowego Je eli sygna wej ciowy okre la warto 1to na wyj ciu otrzymujemy 0 Je eli sygna wej ciowy okre la war-to 0 to na wyj ciu otrzymujemy 1

Bramka sumy logicznej zwana roacutewnie bramk OR posiada zwy-kle dwa wej cia (teoretycznie mo e posiada ich wi cej) Je eliwszystkie sygna y wej ciowe reprezentuj warto 0 to na wyj ciuotrzymujemy 0 Je eli ktoacuterykolwiek z sygna oacutew wej ciowych okre-la warto 1 to na wyj ciu otrzymamy warto 1 Matematycy po-

wiedzieliby e bramka ta wykonuje dzia anie sumy logicznej mdash nawyj ciu otrzymujemy warto 1 roacutewnie wtedy gdy obie zmiennewej ciowe maj warto 1

Bramka iloczynu logicznego zwana roacutewnie bramk AND posiadazwykle dwa wej cia (teoretycznie mo e posiada ich wi cej) Je elioba (wszystkie) sygna y wej ciowe maj warto 1 to na wyj ciubramki generowana jest warto 1 Je eli ktoacuterykolwiek z sygna oacutewwej ciowych ma warto 0 to na wyj ciu generowana jest warto 0

Za bramk OR mo na umie ci bramk NOT Takie po czenie dajenam bramk binegacji (zwan roacutewnie bramk NOR) Je eli oba(wszystkie) sygna y wej ciowe maj warto 0 na wyj ciu bramkigenerowana jest warto 1 Je eli ktoacuterykolwiek z sygna oacutew wej cio-wych ma warto 1 to na wyj ciu generowana jest warto 0

Za bramk AND mo na umie ci bramk NOT Takie po czeniedaje nam bramk NAND Je eli oba (wszystkie) sygna y wej ciowemaj warto 1 to na wyj ciu generowana jest warto 0 Je eli ktoacutery-kolwiek z sygna oacutew wej ciowych ma warto 0 to na wyj ciu gene-rowana jest warto 1



Bramka alternatywy wykluczaj cej zwana roacutewnie bramk XORposiada dwa wej cia i jedno wyj cie Je eli na obu wej ciach poda-wany jest ten sam sygna (dwa zera lub dwie jedynki) to na wyj ciugenerowana jest warto 0 Je eli na dwoacutech wej ciach podawanyjest roacute ny sygna to na wyj ciu bramki pojawia si warto 1 Dzia-anie takie w matematyce okre lane jest mianem alternatywy wy-

kluczaj cej

Na rysunku 353 pokazano symbole stosowane do przedstawianiabramek logicznych na schematach obwodoacutew

Rysunek 353 Symbol bramki logicznej NOT (A) symbol bramki logicznej OR (B)symbol bramki logicznej AND (C) symbol bramki logicznej NOR (D) symbol bramkilogicznej NAND (E) symbol bramki logicznej XOR (F)

PodsumowanieW elektronice stosuje si wiele innych symboli ktoacutere nie zosta y omoacute-wione w tym rozdziale Dodatek A zawiera obszern list symboli sto-sowanych na schematach obwodoacutew Poza symbolami opisanymi w tymrozdziale spotkasz si roacutewnie z symbolami z czy i wtyczek kryszta oacutewpiezoelektrycznych lamp mikrofonoacutew miernikoacutew anten i innych kom-ponentoacutew elektronicznych

Zapami tanie tych wszystkich symboli mo e wydawa si trudnejednak e praktyka i prawid owa identyfikacja podzespo oacutew sprawi ez czasem b dziesz odczytywa schematy samodzielnie bez pomocy tej


Podsumowanie 67

ksi ki Najlepszym sposobem na nauczenie si symboli jest analizo-wanie schematoacutew i zagl danie do dodatku A za ka dym razem gdynatkniesz si na nieznany Ci symbol Po kilku godzinach b dziesz w sta-nie zacz analizowa bardziej z o one schematy ponownie zagl daj cdo dodatku A gdy natkniesz si na nieznany Ci symbol Po kilku week-endach b dziesz zna wi kszo symboli stosowanych na schematachobwodoacutew elektrycznych mdash widz c symbol na schemacie b dziesz good razu rozpoznawa bez d u szego zastanawiania si

Symbole stosowane na schematach s podstawowym narz dziemkomunikacyjnym elektroniki mdash podobnie jak symbole stosowane w dzia-aniach matematycznych lub projekty w architekturze Wi kszo symboli

jest oparta na budowie danego komponentu Symbole mo na podzielina pewne grupy ktoacutere maj ze sob co wspoacutelnego Na przyk ad ist-nieje wiele roacute nych tranzystoroacutew jednak e s one przedstawiane przezpodobne do siebie symbole Niewielkie roacute nice pomi dzy symbolamiodzwierciedlaj roacute nice w wewn trznej budowie komponentoacutew W tensposoacuteb mo liwe jest przedstawienie za pomoc symboli roacute nych ty-poacutew tranzystoroacutew To samo mo na powiedzie o innych symbolach mdashsymbolach diod rezystoroacutew kondensatoroacutew cewek transformatoroacutewmiernikoacutew lamp i innych podzespo oacutew elektronicznych




Skorowidz

Aalfabet Morsersquoa 53 110 113 126amper 137anoda 57

Bbateria elektrochemiczna 64bias 90 107bramka 57

alternatywy wykluczaj cej XOR 66binegacji NOR 65iloczynu logicznego AND 65NAND 65negacji NOT 65sumy logicznej OR 65

bramki logiczne 65budowa

rezystora 36rezystora nastawnego 39

Ccewka 45

dostrojcza 109o rdzeniu elaznym 47powietrzna o zmiennej indukcyjno ci

46powietrzna z odczepami 46

charakterystyka 148 155chip 25 98cz stotliwo ci graniczne 118

Ddemodulator 98 106detektor sygna u 98diagnozowanie usterek 84diagram blokowy programu 30 32dielektryk 42 55dioda

Gunna 57pojemno ciowa 57poacute przewodnikowa 57prostownicza 57


188 Skorowidz

diodaproacute niowa 60RF 74Zenera 57

d awik 47drugie prawo Kirchhoffa 140dzia anie

potencjometru 40prawa Kirchhoffa 138

dzielnik napi cia 143 147 148

Eefekt lawinowy 152ekran 55 61emiter 107etykietowanie komponentoacutew 78

Ffarad 41faza zgodna 111filtr cz stotliwo ciowy 117

dolnoprzepustowy 118goacuternoprzepustowy 117rodkowoprzepustowy 118

Ggalena 98generator 110

audio 115pr du sta ego 112

g o nik 107

Hheksoda 63henr 45heptoda 63

Iidentyfikacja blokoacutew sk adowych 97indukcja magnetyczna 47

indukcyjno 45induktor 45interfejs 121

Jjednostka

indukcyjno ci 45nat enia pr du 137oporu elektrycznego 137pojemno ci elektrycznej 41

j zyk symboliczny 17

Kkabel 55

koncentryczny 55o nieuziemionym ekranie 55

katoda 58arzona bezpo rednio 61arzona po rednio 60

kierunek przep ywu pr du 70 76 78 8993 99 100 103 111

kluczMorsersquoa 110r czny 53

kondensator 41dostrojczy 43nastawny 43niespolaryzowany 41spolaryzowany 41wyroacutewnawczy 43

konduktancja 149ko coacutewka mocy 102

Llampa elektronowa 59lampy podwoacutejne 62

czenie schematu ideowego iblokowego 91


Skorowidz 189

Mmiernik nat enia pola 74 75mikroamperomierz 76mostek

L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie

pr du sta ego 107przewodzenia 151wsteczne 150

napi ciowe prawo Kirchhoffa 140nat enie pr du 143nawijanie drutoacutew 134

Oobwody proste 69obwody z o one 97obwoacuted

do pomiaroacutew napi cia 154filtra cz stotliwo ciowego 117lampy stroboskopowej 124latarki 70 73odbiornika radiowego 104radia kryszta kowego 101rezonansowy 117rezonansowy LC 106sprawdzaj cy prawo Kirchhoffa

138 141trzech rezystoroacutew 83wzmacniacza 89 91aroacutewek po czonych szeregowo 162

odwrotna polaryzacja 112odwroacutecenie fazy 111ogniwo elektrochemiczne 64om 137oprogramowanie 33owijanie ko coacutewek 134

Ppentoda 61pierwsze prawo Kirchhoffa 137p ytka eksperymentalna 130 133podstawa monta owa 56podwajacz napi cia 82pojemno zewn trzna 44polaryzacja 140

przewodzenia 151zaporowa 151

po czenia pomi dzy podzespo ami 14po czenie szeregowe 64pomiar

napi cia 145 146 157 158nat enia pr du 161rezystancji 144

potencjometr 39prawo Kirchhoffa

napi ciowe 140pr dowe 136

pr dprzemienny 78teoretyczny 70

pr dowe prawo Kirchhoffa 136prostownik krzemowy 79przedwzmacniacz 106przedwzmacniacz audio 100prze cznik 50

2P10T 52DPDT 50 51DPST 51obrotowy 52SPDT 50SPST 50wielostykowy 51

przewody 53przewody po czeniowe 135punkty pomiarowe 89

Rradio kryszta kowe 99 101radiostacja 105rdze

powietrzny 45ze sproszkowanego elaza 48


190 Skorowidz

rezonator 93rezystancja obci aj ca 153rezystancyjny dzielnik napi cia 143rezystor 36

drutowy 37metalizowany 37nastawny 37 39obci aj cy 147up ywowy 78warstwowy w glowy 36

rotor 43rysowanie schematoacutew ideowych 126

Sschemat blokowy 9 10 21ndash33

nadajnika radiowego 26obwodu zasilaj cego lamp 24programu 28uk adu zamieniaj cego pr d 22zasilacza 25 94

schemat funkcjonalny 22schemat ideowy 9 11 19 69 163

niedopasowanych aroacutewek 159i blokowy 92ndash94latarki 71 74miernika nat enia pola 76obwodu wzmacniacza 89 91podzia na strony 105pomiaru napi cia 153radia kryszta kowego 99zasilacza 77 82 94

schemat pogl dowy potencjometru 40schemat technologiczny procesu 26schemat wykonawczy 9siatka hamuj ca 61skroacutety

literowe 81na schematach ideowych 80

specyfikacja komponentoacutew 79sprawdzanie dzielnika napi cia 148stator 43strza ka 38 57

z liter X 107 115z liter Y 115 116

sygna audio 107

symbol 125PDT 51anteny 75baterii elektrochemicznej 64bramki logicznej NAND 66bramki logicznej NOR 66bramki logicznej NOT 66bramki logicznej OR 66bramki logicznej XOR 66cewki 47 75cewki powietrznej 45diody 57 75diody poacute przewodnikowej 151diody proacute niowej 60elementu wewn trznego lampy

elektronowej 60heksody 63heptody 63kabla 71kabla koncentrycznego 55 56kondensatora 41kondensatora nastawnego 43kondensatora spolaryzowanego 42krzy uj cych si przewodoacutew 53mikroamperomierza 75ogniwa elektrochemicznego 64 71pentody 62podwoacutejnej triody 63powietrzny nastawny 43prze cznika 50 51prze cznika obrotowego 52przewodoacutew po czonych

elektrycznie 54rezystora 36rezystora nastawnego 38r cznego klucza 53symbol bramki logicznej AND 66tetrody 62transformatora 49tranzystora bipolarnego 58tranzystora polowego 59triody 61tyrystora 58zespolonych kondensatoroacutew 44aroacutewki 71

symboleelementoacutew 35ndash67w schematach blokowych 29


Skorowidz 191

cie ka 83cie ki wykonywania programu 31

Ttetroda 61t tnienie 78tolerancja komponentu 90transformator 49transformator o rdzeniu elaznym 49tranzystor

bipolarny 58pnp 116polowy 58

trioda 61tuner 106tyrystor 57

Uuk ad dopasowania anteny 108usterki 84usuwanie usterek

na poziomie komponentoacutew 119

Ww cznik 74wykrywanie usterek 84

na poziomie komponentoacutew 119wzmacniacz 89 91

mocy 102 116przeciwsobny 102

Zzacisk aligatorowy 135zasada

zachowania napi cia 140zachowania pr du 137

zasilacz 76 112zasilacz regulowany 114zespolone

podzespo y 44prze czniki 52

z cze p-n 151

arnik 60aroacutewki po czone szeregowo 156 161


192 Skorowidz


Spis tre ci

O autorze 5

Wst p 7

1 Czym jest schemat 9Schemat blokowy 10Schemat ideowy 11Symbolika stosowana na schematach 12Po czenia pomi dzy podzespo ami przedstawionymi na schemacie 14J zyk symboliczny 17

2 Schematy blokowe 21Prosty przyk ad 21Schematy funkcjonalne 22

cie ki przep ywu pr du i sygna u 24Schemat technologiczny procesu 26

cie ki wykonywania programu 31Podsumowanie 33

3 Symbole elementoacutew 35Rezystory 36Kondensatory 41Cewki i transformatory 45


4 Spis tre ci









Skorowidz 187


3











Rezystory 37











Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


4 Spis tre ci









Skorowidz 187


3











Rezystory 37











Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


3











Rezystory 37











Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz








Rezystory 37











Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Rezystory 37











Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz









Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Rezystory 39











Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz







Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Kondensatory 41













Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz








Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Kondensatory 43

























































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz



















































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz












































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz





































Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz






























Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz






















Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz
















Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz










Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Prze cznik 51













Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz








Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Przewody i kable 53














Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz









Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Przewody i kable 55





































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz

































































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz



























































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz



















































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz









































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz




































Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz






























Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz























Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz

















Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz











Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Bramki logiczne 65












kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz




kluczaj cej






Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Podsumowanie 67







Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz




Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Skorowidz






Ccewka 45







188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


188 Skorowidz










g o nik 107




Jjednostka



Kkabel 55










Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Skorowidz 189


L 108pi 109pi-L 109TT 111

multimetr 87 145

Nnapi cie




















190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


190 Skorowidz












sygna audio 107






Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


Skorowidz 191














z cze p-n 151



192 Skorowidz


192 Skorowidz


Tytuł oryginału: Beginner’s Guide to Reading Schematics, Third Edition · 2021. 2. 11. · 36 Symbole elementów Rezystory Rezystory sÈ jednymi z najprostszych elementów elektronicznych.

Documents