Top Banner
TEKNIK PERBENGKELAN
60

Teknik Bengkel Permesinan

Jan 26, 2016

Download

Documents

Alif Abdillah

1. BAHAN FERO / NON FERO
2. ALAT-ALAT BENGKEL
3. ALAT UKUR PERBENGKELAN
4. PENGELASAN DAN MACAMNYA
5. CACAT LAS DAN INSPEKSINYA
6. KESELAMATAN KERJA
7. STANDAR PENGELASAN
8. SAFETY CONCERN
9. INSPEKSI
10.SUPERVISI
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Teknik Bengkel Permesinan

TEKNIK PERBENGKELAN

Page 2: Teknik Bengkel Permesinan

I. LOGAM FERO :1. BAJA (STEEL)

- BAJA KARBON (PLAIN CARBON STEEL)

- BAJA PADUAN (ALLOY STEEL)

2. BESI (IRON)

- BESI TUANG (CAST IRON)

- BESI MAMPU TEMPA (MELLEABLE IRON)

Page 3: Teknik Bengkel Permesinan

II. LOGAM NON FERO

- TEMBAGA - ALUMUNIUM - NICKEL DLL

Page 4: Teknik Bengkel Permesinan

JENIS BAJA (STEEL)JENIS BAJA DIKELOMPOKKAN :

A.BAJA KARBON (PLAIN CARBON STEEL) - LOW CARBON STEEL C < 0,25 % - MEDIUM CARBON STEEL C = 0,25-0,5 % - HIGH CARBON STEEL C > 0,5 %

B. BAJA PADUAN (ALLOY STEEL) - LOW ALLOY STEEL : UNSUR PADUAN < 8% - HIGH ALLOY STEEL : UNSUR PADUAN >

8%

Page 5: Teknik Bengkel Permesinan

STANDARD DALAM PERDAGANGAN/INDUSTRI BAJAAISI = AMERICAN IRON & STEEL INSTITUTE

SAE = SOCIETY OF AUTOMOTIVE ENGINERING

ASME = AMERICAN SOCIETY OF MECHANICAL ENGINEERS

ASTM = AMERICAN SOCIETY FOR TESTING AND MATERIALS

DIN = DEUTSCHE INDUSTRIE NORMENJIS = JAPANESE INDUSTRIAL STANDARD

Page 6: Teknik Bengkel Permesinan

Diagram fasa baja karbon dan besi tuang

Gambar diagram Fasa Fe - C

Page 7: Teknik Bengkel Permesinan

KLASIFIKASI STANDARD BAJA BERDASARKAN :

1. BENTUK PRODUK : PLATE, SHEET, WIRE,PIPE, DLL2. KEKUATAN : DIN St 37 , Tensile strength >37

Kgf/mm2

JIS SS41, Tensile strength > 41 Kgf/mm2

3. KOMPOSISI KIMIA : DIN 25 Cr Mo4 , JIS S45C .4. NOMOR STDR TANPA POLA TERTENTU : ASTM A106 : SEAMLESS PIPE. ASTM A 210 : SEAMLESS TUBE FOR BOILER 5. AISI dan SAE dengan NOMER 4 DIGIT BERDASAR

KOMPOSISI KIMIA :AISI 1030, BAJA KARBON 0,3%C, DLL.

2DIGIT PERTAMA JENIS BAJA, 2DIGIT KEDUA KADAR KARBON

Page 8: Teknik Bengkel Permesinan

BAJA PADUAN

1.LOW ALLOY STEEL : BANYAK DIGUNAKAN UNTUK MACHINARY STEEL, DENGAN PADUAN Cr,W,V,Ti,Mo,Nb,Ta, bersifat mengeraskan, Ni,Mn, bersifat penstabil austenit, S &P sebaiknya serendah mungkin (unsur pengotor).

2.HIGH ALLOY STEEL : - STAINLESS STEELS : - FERRITIC , -MARTENSITIC, -AUSTENITIC,- PRECIPITATION HARDENABLE STAINLESS STEEL. -TOOL STEELS : - CUTTING TOOLS, FORMING TOOLS (HWTS &CWTS)

Page 9: Teknik Bengkel Permesinan

PERLAKUAN PANAS ( HEAT TREATMENT )Adalah merupakan kombinasi operasi pemanasan dan pendinginan terhadap logam dalam keadaan padat dengan waktu tertentu untuk memperoleh sifat tertentu yang diinginkan.

DAERAH PEMANASAN PROSES PERLAKUAN PANAS

Sumber : V.B John, 1983

Page 10: Teknik Bengkel Permesinan

LOGAM NON FERO1.TEMBAGA dalam kondisi murni : - Konduktor listrik dan panas yang baik - Lebih tahan korosi dibanding baja karbon - Lunak , mudah dibentuk - Susah dimesin - Untuk meningkatkan kekuatan dapat dipadu dengan Zn, Al, Sn , DLL

a. KUNINGAN(BRASS) : Cu-Zn, Lebih kuat, Lebih tahan aus, Mudah dimesin, Konduktifitas panas/listrik turun.

b. PERUNGGU(BRONZE) : Cu-Sn, Cu-Pb, Cu-Mn, Cu-Al, Cu-Si, Cu-Be, Cu-Ni Lebih kuat dibanding brass, Tahan korosi baik, Tahan aus.

Page 11: Teknik Bengkel Permesinan

2. ALUMUNIUM Murni : Ringan MJ = 2,7 grm/cm3, strength weight ratio baik (tinggi), tahan korosi karena lapisan Al2O3 , Ulet mudah dibentuk, untuk meningkatkan kekuatan dipadu dengan unsur lain atau pengrjaan dingin.

-ALUMUNIUM PADUAN : min 99% : 1xxx paduan coper : 2xxx paduan Si,Cu,Mg : 3xxx paduan Si : 4xxx paduan Mg : 5xxx paduan Zn : 7xxx paduan Sn : 8xxx paduan other element : 9xxx paduan Unused series : 6xxx

Page 12: Teknik Bengkel Permesinan

3. NICKEL hampir 60% digunakan sebagai paduan untuk memperbaiki sifat tahan korosi pada baja tahan karat, dan juga digunakan untuk pelapisan logam ( Electro plating ).Paduan nickel yang paling banyak untuk monel yaitu 67% Ni dan 28% Cu dan beberapa logam lain , besi, mangan dan silikon.

Page 13: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT - ALAT BENGKELALAT – ALAT KERJA BANGKU

ALAT POTONG TANGAN - KIKIR- GERGAJI- PAHAT TANGAN- TAP- SNEY -ALAT TANGAN BERTENAGA DLL ALAT PENANDAAN- PENGGORES- PENITIK- JANGKA PEGAS- STEMPEL DLL

ALAT PENGENCANG PELEPAS-Kunci pas, ring, sock , kunci kait dll-Obeng, tang , dll

Page 14: Teknik Bengkel Permesinan

KIKIR

-KIKIR ADALAH ALAT UNTUK MENGIKIS/MEMOTONG BENDA KERJA YANG TERBUAT DARI BAJA KARBON TINGGI YANG DIBENTUK DENGAN FRAIS DAN DIKERASKAN

- KEKASARAN KIKIR DITINJAU DARI JUMLAH GIGI PER INCHI DIBERI Nomer :

00 = SANGAT KASAR 0 = KASAR 1 = AGAK KASAR 2 = HALUS 3 = SANGAT HALUS 4 = SANGAT HALUS SEKALI

Page 15: Teknik Bengkel Permesinan

MACAM- BENTUK KIKIR :

- RATA- PERSEGI- SEGITIG- BULAT - SETENGAH BULAT

Page 16: Teknik Bengkel Permesinan

CARA MENGGUNAKAN KIKIR POSISI KAKI DAN POSISI BADAN

Page 17: Teknik Bengkel Permesinan

CARA EMEGANG KIKIR DAN PENEANAN

CARA MENGGUNAKAN KIKIR

Page 18: Teknik Bengkel Permesinan

GERGAJI TANGAN TERDIRI DARI:

Page 19: Teknik Bengkel Permesinan

KISAR MATA GERGAJI

14,18, 24, 32 GIGI PER INCHI

*14-18 GIGI PER INCHI UNTUK ST37, TEMBAGA, KUNINGAN, BESI TUANG PEJAL.•18-24 GIGI PER INCHI UNTUK BAHAN BENTUK TEBAL DAN BAJA KARBON TINGGI.• 24- 32 GIGI PER INCHI UNTUK BAHAN PLAT TIPIS.

Page 20: Teknik Bengkel Permesinan

BENTUK GIGI GERGAJI

Page 21: Teknik Bengkel Permesinan

PERSIAPAN MENGGERGAJIMENYETEL KEKENCANGAN DAUN GERGAJI

Page 22: Teknik Bengkel Permesinan

POSISI TUBUH DAN GERAKAN MENGGERGAJIKecepatan gerakan proses menggergaji adalah:

50 – 60 langkah setiap menit, untuk baja.70 – 90 langkah setiap menit, untuk bahan lunak.

Page 23: Teknik Bengkel Permesinan

PAHAT TANGAN : UNTUK MENGURANGI TEBAL, MEMBUAT DATAR/MENGHILANGKAN TONJOLAN, MEMOTONG DLLMACAM-MACAM PAHAT TANGAN :•Pahat ceperPada umumnya digunakan untuk membuat dasar suatu permukaan atau membuat lubang pada plat-plat besi.

•Pahat TepiDigunakan untuk membuat saluran-saluran strip-strip pada suatu permukaan setebal pahat ceper yang kemudian didatarkan dengan pahat ceper.

Pahat alurUntuk membuat alur olie ada alat-alat/mesin-mesin.

•Pahat potongDigunakan untuk memotong plat-plat besi yang tidak bisa dikerjakan dimesin potong. Bagian bawah dari sisi potong (sisi potongnya) ini berbentuk datar.

Page 24: Teknik Bengkel Permesinan

CARA MEMEGANG PAHAT •Pahat kecil dengan tiga jari

•Pahat sedang dengan lima jari•Pahat besar dengan genggaman.

Page 25: Teknik Bengkel Permesinan

PEMAHATAN

Kepala pahat yang salah Kepala pahat yang benar

Susut-sudut perpotongan Cara mengasah pahat

Page 26: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT-ALAT PENANDAAN (TOOL MARKING)- PENGGORES- MISTAR- PENITIK- JANGKA KAKI- PENYIKU- PENGUKUR SUDUT- KONGKOL PENGGORES- STEMPEL

Page 27: Teknik Bengkel Permesinan

PENGGORES

Jenis –jPenggores Baja:

•Penggores sederhana•Penggores bengkok•Penggores yang dapat diubah ujungnya Sudut penggores 20º - 25º

Page 28: Teknik Bengkel Permesinan

CARA MENGGORES

- PENGGORES HARUS DIGUNAKAN MIRING DARI PENGARAHNYA.

- PENYIKU ATAU MISTAR BAJA DITEKAN DENGAN TANGAN KIRI DENGAN KUAT.

- TEKAN PENGGORES KEBENDA KERJA

- TARIK PENGGORES KEARAH GERAKKAN DENGAN SEKALI GORES.

- CARA MENARIK PENGGORES

Page 29: Teknik Bengkel Permesinan

PENITIK ALAT UNTUK MEMBUAT LUBANG

TANDA UNTUK PUSAT LUBANG PENGEBORAN.

DAN MEMPERJELAS TANDA GORESAN.

CARA MENANDAI PUSAT

Page 30: Teknik Bengkel Permesinan

KEMUNGKINAN SALAH PENITIKAN

MEMUKUL PENITIK HASIL

BENAR SALAH

Page 31: Teknik Bengkel Permesinan

JANGKA PEGAS

NAMA BAGIAN BENTUK UJUNG

Page 32: Teknik Bengkel Permesinan

PENANDAAN

PENGGORESAN DENGAN MISTAR BAJA

PENGGORESAN DENGAN PENYIKU

Langkah-langkah penandaan (lihat gambar berikut)- Gunakan penggaris (mistar baja) dan tempatkanlah pada benda kerja dengan sisi A sebagai patiokannya.- Buatlah tambah goresan pengujurab pada kedua ujungnya.- Tempatkan penggaris baja pada tanda garis pengukuran.- Buatlah tabda garis dengan penggores.

Page 33: Teknik Bengkel Permesinan

MENGGUNAKAN JANGKA PEGAS MEMINDAH UKURAN DAN

MEMBUAT LINGKARAN MEMBUAT GARIS LURUS

DENGAN JANGKA

Page 34: Teknik Bengkel Permesinan

MENCARI TITIK PUSAT DENGAN JANGKA DAN DENGAN PENGUKUR SUDUT

DENGAN JANGKA PEGAS DENGAN PENGUKUR SUDUT

Page 35: Teknik Bengkel Permesinan

PENENDAAN DENGAN KONGKOL PENGGORES

LANGKAH KERJA GAMBAR KONGKOL PPENGGORES VERNIER

- Bersihkan meja perata yang akan digunakan.- Letakkan kongkol penggores dan mistar vertikal di atas meja perata- Atur ketinggian penggores dengan skala yang dikehendaki- Goreslah penggores dengan menarik penggores dari kongkol penggores tersebut.- Sudut antara penggores dengan benda kerja harus ± 30º- Untuk mengarahkan agar benda kerja tetap siku dapat menggunakna balok siku.

Page 36: Teknik Bengkel Permesinan

STAMP (STEMPEL ATAU CAP)

BAGIAN CAP TIPE CAP

Page 37: Teknik Bengkel Permesinan

CARA MENGECAP

LANGKAH PERSIAPAN BENDA KERJA YANG DICAP

- Pengecapan dari kanan kekiri (untuk orang tidak kidal) untuk mempermudah dilihat.- Letakkan cap pada benda kerja, miringkan sedikit kearah kita, diatas garis tanda.- Tarik cap hati-hati sampai kita merasakan berhenti digaris itu.

Page 38: Teknik Bengkel Permesinan

PEMBUATAN ULIR DALAM (TAP) TAPPEMEGANG TAP CARA MENGETAP

- Jepit tap no.1 dalam pemegang tap.

- Lakukan pemutaran dengan searah dengan lubang, supaya tap memotong atau membuat ulir, gunakan olie pemotong untuk logam, putar dalam bebarapa kali pemutaran.- Periksa dengan penyiku apakah sudah tegak lurus terhadap lubangnya.-Apabila kedudukan tap miring, dapat diperbaiki dengan memberikan tekanan yang ringan pada bagian yang berlawanan sambil pemegang tap diputar. - Setelah kedudukan tap lurus. Dianjurkan untuk memutar tap dengan setengah putaran ke arah -sebaliknya untuk memotong beram-beramnya. -Untuk pengetapan yang dalam sebaliknya pemutaran kembali sampai keuaruntuk mengeluarkan beram-beramnya.- Periksalah kembali dengan penyikuLanjutkan pengetapan dengan no. 2 kemudian no. 3

Page 39: Teknik Bengkel Permesinan

PEMBUATAN ULIR LUAR (SNEY)

SNEY CARA MENYENEI- Posisi sney harus tegak lurus dengan benda kerja- Permulaan pemotongan memerlukan tekanan dengan memegang lengan atau tangkai sney, kemudian diputar searah jarum jam untuk ulir kanan sedangkan untuk ulir kiri diputar sebaliknya.- Setelah permulaan pemotongan, lanjutkan tekanan pemotongan seperti dalam pengetapan, sewaktu-waktu berhenti melakukan pemotongan dan

diputar dengan setengah putaran yang berlawanan (diputar ke arah kembali) untuk memotong beramnya.- Setelah pemotongan pertama, pemotongan ulir sedikit diperkecil dengan membuka baut tengah kemudian mengencangkan baut pengatur.- Lanjutkan pemotongan kedua seperti di atas.- Gunaka minyak pendingin untuk logam- Periksa ulir dengan mal ulir.

Page 40: Teknik Bengkel Permesinan

STANDAR ULIR

Page 41: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT TANGAN B ERTENAGA

BOR LISTRIK GERINDA DUDUK

Page 42: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT TANGAN BERTENAGA

AIR IMPACT WRENCH AIR GUN

Page 43: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT PENGENCANG DAN PELEPAS

OBENG OBENG OTOMATIS

Page 44: Teknik Bengkel Permesinan

MACAM KUNCI / ALAT PENGENCANG MACAM

MACAM

Page 45: Teknik Bengkel Permesinan

CARA MENGGUNAKAN KUCI

KUNCI UNIVERSAL

CARA YANG BENAR

CARA YANG SALAH

Page 46: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT UKUR

ALAT UKUR KASAR : MISTAR BAJA, KALIPER

ALAT UKUR PRESISI: MISTAR SORONG

ALAT UKUR SANGAT PRESISI : MIKROMETER

ALAT UKUR JARAK KECIL/PENDEK : INDIKATOR.

CONTOH GAMBAR

Page 47: Teknik Bengkel Permesinan

MISTAR SORONG (NAMA BAGIAN)

Page 48: Teknik Bengkel Permesinan
Page 49: Teknik Bengkel Permesinan

CARA MENGGUNAKAN MISTAR SORONG

Page 50: Teknik Bengkel Permesinan

MEMBACA MISTAR SORONG

1)

Skala vernier 0.05 mmSkala utama 7 mmSkala vernier 0.2 mm (0.05x4)Jumlah 7.02 mmSkala vernier yang ke empat bertemu dengan graduasi skala utama.

Skala vernier 0.02 mmSkala utama 4.5 mmSkala vernier 0.22 mm (0.02x11)

.

Jumlah 4.72 mm Skala vernier yang ke sebelas bertemu dengan graduasi skala utama.

Page 51: Teknik Bengkel Permesinan

MISTAR SORONG INCHI

KETELITIAN 0,001mm

1 bagian dari skala nonius adalah: 0.600” : 25 = 0.24 Selisih dari kedua skala tersebut:1 bagian pada skala utama = 0.025”1 bagian pada skala nonius = 0.024”

Perbedaannya = 0.001” jadi ketelitiannya adalah 0.001 inchi.

Contoh: Pertama-tama yang kita baca adalah bagian “skala penuh” disebelah kiri dari angka nol pada skala nonius yaitu: 1” + 0.1” + 0.025” = 1.125”. Kemudian kita tambahkan 1/1000”. Dikalikan jumlah garis pada skala nonius yang segaris dengan slah satu garis pada skala utama (23 garis) 1.125” + 0.023” = 1.148”.

Page 52: Teknik Bengkel Permesinan

MIKROMETER LUAR BAGIAN – BAGIAN

MIKROMETER

ULIR MIKROMETER

Page 53: Teknik Bengkel Permesinan

MEMBACA MIKROMETER

CONTOH CONTOH

Selubung : 7mm Selubung : 7.5 mrn

Bidal :037 mm Bidal : 0.37 mm

Jumlah : 7.37 mm Jumlah : 7.87 mrn

Page 54: Teknik Bengkel Permesinan

MIKROMETER 1/1000

CONTOH CARA MEMBACA

Selubung : 6 mm Bidal : 0,21 mm NONIUS :0,003 mm

Jumlah : 6.213 mm

Page 55: Teknik Bengkel Permesinan

MIKROMETER IN CHI 0,001”

PRINSIP MIKRO METER INCHI

SKSLA BIDAL

Page 56: Teknik Bengkel Permesinan

MACAM MIKROMETER LAIN

MIKRO MEER DALAM MIKROMETER KEDALAMAN

Page 57: Teknik Bengkel Permesinan

LIMIT GAUGES

LIMIT GAUGE LUAR/ GO No GO

OVER/UNDER SIZE

Page 58: Teknik Bengkel Permesinan

ALAT BANTU PENGUKURAN/PENANDAAN

SUEFASE PLATE BLACK GRANITE

Page 59: Teknik Bengkel Permesinan

PARALLEL PLATE/STRIP

PARALLEL PLATE/STRIP KEGUNAAN PARALLEL PLATE

Page 60: Teknik Bengkel Permesinan

ANGLE PLATEKEGUNAAN ANGLE PLATE