T.C. BUENOS AIRES MART 2014 L ARJANT N CUMHUR YET T …

ARJANTİN CUMHURİYETİ

MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ ÜLKE NOTU

T.C. BUENOS AIRES BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

MART 2014 BUENOS AIRES

2

İÇİNDEKİLER

1- Müteahhitlik Sektörü

2- Teknik Müşavirlik Sektörü

3- Müteahhitlik, Teknik Müşavirlik ve Yabancı Yatırım Mevzuatı

4- Türk Müteahhitlik Firmalarının Faaliyetleri

5- İkili İşbirliği Olanakları

6- Firma Sorunları

7- Görüş ve Değerlendirmeler

8- İlgili Adresler

3

1- Müteahhitlik Sektörü

İnşaat sektörü, sağladığı istihdam ve gelir açısından Arjantin ekonomisine hem

doğrudan hem de dolaylı olarak önemli katkılar sağlamaktadır. Ev ve işyerlerinin yapımı, yenilenmesi, yıkımı, genişletilmesi; kara ve demiryolu, köprü ve baraj yapımı ile sulama ve boru hatları projeleri gibi inşaat şirketlerince yerine getirilen faaliyetler milli gelir hesaplamasında inşaat sektörü içinde yer almaktadır.

GSYH içindeki payı açısından bakıldığında 2014 yılı ilk üç çeyrek verileri itibariyle inşaat sektörü cari fiyatlarla ülkede 26.4 milyar Dolarlık (148 milyar Peso) doğrudan gelir sağlamaktadır. Bununla birlikte sektörün özelliği itibarıyla yaratılan dolaylı gelirlerle birlikte inşaat sektörünün ülkenin milli gelirine katkısı çok daha fazladır. Özellikle istihdama sağladığı katkı açısından inşaat sektörü ekonomik ve sosyal açıdan vazgeçilmez bir öneme sahiptir.

Arjantin’de özellikle 2002 krizinden çıkış sonrası inşaat sektörünün ülke ekonomisine katkısı önemli ölçüde artmıştır. İnşaat alanındaki kamu yatırımları 2002 krizinden sonra daha da önem kazanmıştır. Hükümetin açıklamalarına göre sektördeki en önemli yatırımcı bakanlık olan Planlama ve Yatırım Bakanlığının yatırımları 2003-2010 arasında 27 kat artış kaydetmiştir. Bu dönemde, muhtelif ölçekte 13 bin proje uygulamaya konmuştur.

Ülkenin 38.000 km uzunluğa ulaşan toplam karayolu sistemine 2003- 2011 döneminde yaklaşık 1.400 km uzunluğunda ilave otoyol yapılmıştır. Bu dönemde, ülkenin karayollarının toplam %40’ı asfaltlanmış ve 3.600 km asfalt ilave yol yapılmıştır. En önemli stratejik karayolu güzergahlarından biri Buenos Aires-Santa Fe-Cordoba olan RN-9 karayolunun Rosario-Cordoba hattı otoyolu 2010 yılı sonunda yaklaşık 750 milyon ABD doları maliyetle tamamlanarak hizmete girmiştir. Ayrıca, özellikle tarımsal dış ticarette önem taşıyan Uruguay, Paraguay ve Brezilya karayolu bağlantısı açısından önemli olan RN-14 karayoluna yaklaşık 800 milyon ABD doları yatırımla 450 km’lik yeni ilave yapılmıştır. Ülkenin kuzeyi ile güneyini bağlayan RN-40 karayoluna ise 1.1 milyar Dolar harcamayla ilave ve iyileştirmeler yapılmıştır.

Son 10 yıllık dönemde demiryolu sisteminin geliştirilmesi çalışması kapsamında 1.200 km uzunluğundaki demiryolu iyileştirme çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca, Buenos Aires metro sistemine 11,6 km ilave yapılmıştır.

Aynı dönemde elektrik enerjisi üretim kapasitesi ise 5.549 MW (Central San Martín: 820 Mw; Central Belgrano: 820 Mw; Elevación Yacyretá: 590 Mw; Hidroeléctrica Caracoles: 120 Mw; Central Pilar: 320 Mw; Hidroeléctrica Río Grande: 350 Mw; Programa Energía Plus: 1.274 Mw; Interconexión Central Termoandes: 615 Mw; Energía Distribuida: 640 Mw) artırılmıştır. 745 MW elektrik enerjisi sağlayacak olan Atucha-II nükleer santralinin yüzde 95’lik kısmı tamamlanmıştır. Elektrik dağıtım şebekesine 2.629 km (Choele Choel- Puerto Madryn: 354 Km; Puerto Madryn- Pico Truncado: 543 Km; San Juan- Mendoza: 175 Km; Recreo- La Rioja: 190 Km; 3. Línea Yacyretá – Buenos Aires: 912 Km; 1. Tramos Interconexión Nea-Noa: 455 Km) uzunluğunda ilave yapılmıştır.

Hükümetin yürüttüğü okullaşma oranını artırma projeleri çerçevesinde yaklaşık 1.300 okulun yapımı tamamlanmıştır. Üniversite eğitimi alanındaki inşaat projelerinde ise 115 proje

4

hayata geçirilmiştir. Ayrıca, Hükümetin sosyal katılım politikası çerçevesinde 2003-2011 yıllarında yaklaşık 700 bin konut inşa edilerek hak sahiplerine teslim edilmiştir.

2012 yılında, Entre Ríos, Catamarca, Chubut, San Juan, Mendoza, La Rioja, Salta, Neuquén ve Río Negro eyaletlerinin içme suyu şebekeleri ve yolların asfaltlanması çalışmaları için Amerika Kalkınma Bankası (Inter-American Development Bank- IDB)’ndan 230 milyon Dolar kredi sağlanmıştır. Diğer taraftan, 2012 yılı Mart ayında, Çin’den sağlanan 200 milyon Dolar tutarındaki kredi ile Buenos Aires Eyaleti’nde yolların iyileştirilmesi ve atık tesisleri projeleri gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır.

Arjantin’in toplam sabit sermaye yatırımları, son yıllarda GSYH’nin %20’sini aşmış durumdadır. 2011 yılı itibarıyla söz konusu oran %24,5 olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında ekonomideki yavaşlamadan yatırımlar da etkilenmiş ve toplam sabit sermaye yatırımları %5,6 azalarak GSYH içinde %22,8’lik bir paya gerilemiştir. 2013 yılında ilk üç çeyrek itibariyle bir miktar artış kaydedilmiş ve pay %23’e yükselmiştir. TABLO 1: İNŞAAT SEKTÖRÜ SABİT SERMAYE YATIRIMLARI (%) 2009 2010 2011 2012 2013*

Toplam Sabit Sermaye Yatırımları

(SSY) Artış Oranı -10,2 21,2 16,6 -4,9 6,1

İnşaat Sektörü SSY Artış Oranı -3,6 8,2 8,3 -2,8 5,9

İnşaat Sektörünün Toplam SSY İçindeki

Payı 60,5 54,0 50,2 59,3 56,8

*İlk 3 çeyrek toplamı. Kaynak: INDEC.

İnşaat sektöründeki sabit sermaye yatırımları 2009 yılında %3,6 oranında düştükten sonra 2010 yılında %8,2 ve 2011 yılında da %8,3 oranında artış kaydetmiştir. 2012 yılında %2,8 oranında gerileyen inşaat yatırımlarının toplam yatırımlar içindeki payı, diğer alanlardaki yatırımlardaki düşüşler daha yüksek oranlarda gerçekleştiği için %59,3’e yükselmiştir. İnşaat sektörü, ülkedeki toplam sabit sermaye yatırımlarının yarısından fazlasını çekmektedir. Bir diğer ifade ile inşaat sektörü yatırımları her yıl bugünkü fiyatlarla yaklaşık 50-55 milyar Dolarlık bir yatırım hacmi gerçekleştirmektedir. İnşaat sektöründeki yatırımlar yıllar itibariyle Peso cinsinden artış göstermekle birlikte, Peso’nun Dolar karşısındaki değer kaybı nedeniyle Dolar cinsinden hesaplandığında toplam değer bakımından artış göstermemektedir.

Yapılan bir araştırmaya göre 2010 yılında toplam inşaat yatırımlarının yaklaşık %20’si kamu ve %80’i özel sektör tarafından yapılmaktadır. Ekonomik gelişmelerin normal seyrinde gitmesi halinde inşaat yatırımlarının toplam sabit sermaye yatırımları içinde %60’lık bir pay alabileceği değerlendirilmektedir. 2012 yılında YPF petrol şirketinin devletleştirilmesi sonrasında petrol yatırımlarında devletin ağırlığının artmasıyla birlikte toplam inşaat yatırımlarında devletin payının daha üst seviyelere çıkması beklenmektedir.

İnşaat sektörünün reel büyüme oranı, 2005 yılında %20,4, 2006 yılında %17,9 gibi GSYH büyüme oranın iki katını geçen değerlere ulaşmıştır. Sektörde yaşanan yüksek oranlı büyümeler neticesinde sektörün GSYH içindeki payı son yıllarda sürekli yükselmiştir. 2008 yılı itibarıyla inşaat sektörü GSYH’nin yaklaşık %6,5’ine ulaşmıştır.

5

TABLO 2: İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN GSYH İÇİNDEKİ PAYI (%) 2008 2009 2010 2011 2012 2013*

GSYH Büyüme 8,4 0,9 9,2 8,9 1,9 5,7

İnşaat Sektörü Büyüme 9,7 -3,8 11,0 8,7 -3,2 2,2 Sektörün GSYH İçindeki Payı 6,5 5,9 5,7 5,7 5,4 5,5

*Ocak-Eylül. Kaynak: INDEC.

2009 yılındaki küresel kriz ülkedeki inşaat sektörünü daha derinden etkilemiş ve genel ekonomide %0,9 oranında bir büyüme gerçekleşmesine rağmen inşaat sektörü %3,8 oranında daralmıştır. 2010 yılında yaşanan ekonomik büyüme inşaat sektörünü de canlandırarak sektörün genel ekonomiden daha hızlı genişlemesini sağlamıştır. İnşaat sektörü 2011 yılında ise %8,7’lik bir büyüme sergilemiştir.

2012 yılı inşaat sektörü açısından son derece olumsuz bir yıl olarak geçmiştir. Hem genel ekonomideki duraklama hem de Hükümetin döviz politikası Dolarizasyon oranı son derece yüksek olan sektörü derinden etkilemiştir. Sonuç itibarıyla, genel ekonomi %1,9 oranında büyüme kaydetmesine rağmen inşaat sektörü %3,2 oranında daralmıştır. İnşaat sektörünün üç yıldır genel ekonomik büyümeden daha kötü bir performans sergilemesi nedeniyle sektörün GSYH içindeki payı, 2012 yılında %5,4’e gerilemiştir. 2013 yılının ilk üç çeyreğinde ise söz konusu pay %5,5 düzeyinde gerçekleşmiştir.

TABLO 3: 2013 YILI İNŞAAT SEKTÖRÜ AYLIK BÜYÜME ORANI (%)

Bir Önceki Aya Göre Bir Önceki Yılın Aynı

Ayına Göre

Ocak Ayından İtibaren Bir Önceki

Yılın Aynı Ayına Göre Kümülatif

Ocak 4,5 -1,9 -1,9

Şubat -2,3 1,0 -0,5

Mart 8,5 -2,9 -1,3

Nisan 1,9 11,4 1,7

Mayıs 3,5 7,5 2,9

Haziran -9,3 2,1 2,8

Temmuz 5,2 6,5 3,3

Ağustos 5,0 10,7 4,2

Eylül -1,6 7,4 4,6

Ekim 6,2 -6,2 4,7

Kasım -4,4 2,9 4,6

Aralık -10,0 1,4 4,6

Kaynak: INDEC.

Sektörün alt kalemleri itibarıyla incelendiğinde 2012 yılında çoğu alt sektörde daralma gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde, konut inşaatı %2,4, diğer bina inşaatı %4,6, yol inşaatı %6,5 ve diğer altyapı inşaatı %7,3 oranında daralırken sadece petrol inşaatı %9,9 oranında büyümüştür. 2009 yılındaki daralma ile karşılaştırıldığında, ilgili dönemde en büyük düşüşü gösteren petrol inşaatının 2012 yılında önemli bir büyüme gerçekleştirdiği

6

dikkati çekmektedir. Diğer taraftan, 2012 yılında özel sektör inşaat izinleri %9,3 azalarak tüm yıl boyunca 7,4 milyon m2’ye gerilemiştir. 2013 yılında sadece petrol inşaatında %3,4 oranında daralma yaşanırken, diğer bütün alt grup faaliyetlerinde artış gözlenmiştir. TABLO 4: İNŞAAT ALT SEKTÖRLERİ BÜYÜME ORANLARI (%)

Konut İnşaatı Diğer Bina İnşaatı Petrol İnşaatı Yol İnşaatı Diğer Altyapı

İnşaatı 2008 6,0 3,6 2,0 2,7 1,9 2009 2,4 -2,0 -34,8 -6,2 -4,8 2010 9,5 9,6 49,5 10,0 10,1 2011 7,8 8,9 8,7 11,3 11,0 2012 -2,4 -4,6 9,9 -6,5 -7,3 2013 3,2 6,2 -3,4 8,5 9,9

Kaynak: INDEC.

2013 yılında inşaat malzemelerinin kullanımının 2012 yılına kıyasla değer olarak büyük ölçüde artış kaydettiği gözlenmiştir. Bu çerçevede, çimento %11.3, asfalt %7.3, inşaat demiri %5.4, tuğla %2.2 artış göstermiştir. Buna mukabil, zemin kaplamaları ve boya bakımından, sırasıyla, %21.8 ve %1 oranında azalış gerçekleşmiştir. TABLO 5: 2013 YILI ARALIK AYI İNŞAAT MALZEMELERİ KULLANIMI (%)

Bir Önceki Aya

Göre

Bir Önceki Yılın

Aynı Ayına Göre

Ocak Ayından İtibaren Bir Önceki

Yılın Aynı Ayına Göre Kümülatif

Asfalt -18,2 4,6 7,3 Portland Çimento 12,6 16,2 11,3 İnşaat Demiri -8,8 8,5 5,4 Tuğla -5,4 8,9 2,2 Seramik -10,9 -17,8 -21,8 İnşaat Boyası -24,5 -21,3 -1,0

Kaynak: INDEC.

En son resmi üretim istatistiklerine göre 2012 yılında, bir önceki yıla kıyasla, seramik üretimi 33.3 milyon m2’den 28.1 milyon m2’ye düşmüştür. Benzer şekilde çimento üretimi 11.6 milyon ton seviyesinden 10.7 milyon ton seviyesine, boya imalatı ise 183.408 tondan 178.587 tona gerilemiştir. TABLO 6: YILLAR İTİBARIYLA BAŞLICA İNŞAAT MALZEMELERİ ÜRETİMİ

Yer ve Duvar

Seramikleri (Bin m2) Çimento (Bin Ton) İnşaat Boyası (Bin Ton)

2008 36.651 9.703 175

2009 27.730 9.385 159

2010 34.568 10.423 173

2011 33.331 11.592 183

2012 28.112 10.687 179 Kaynak: INDEC

7

İnşaat sektöründe faaliyet gösteren işletme sayısı 2008 yılı sonunda 25 binin üzerine çıktıktan sonra 2009 yılındaki daralmayla birlikte gerilemeye başlamış ve 22 binin altına düşmüştür. 2010 yılında tekrar artış eğilimine giren firma sayısı 2011 yılında 24 bini aşmıştır. 2012 yılında ise şirket sayısı, 2011 yılına kıyasla az bir azalışla 24.164 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu gerileme, 2009 yılındaki krizle karşılaştırıldığında çok daha düşük olmakla birlikte, inşaat şirketi sayısının hala 2008 yılı seviyesinin altında olduğu dikkate alındığında krizin etkisini daha doğru değerlendirmek mümkündür. 2013 yılı itibariyle firma sayısında %3.7 oranında artış kaydedilerek tekrar 25 bin seviyesinin üzerine çıkılmış, bununla birlikte, 2008 yılındaki firma sayısını yakalamak hala mümkün olamamıştır. Anonim ve limited şirketlerin sayısında Aralık 2008’dekine kıyasla, sırasıyla, %13.8 ve %10.8 düzeyinde artış kaydedilmiş olmakla birlikte, şahıs işletmeleri sayısı %11.3 oranında azalmıştır.

TABLO 7: YILLAR İTİBARIYLA İNŞAAT ŞİRKET SAYISI

Yıl Toplam İşletme Şahıs İşletmeleri Tüzel Kişi Şirketler

2005 18.361 10.112 8.249

2006 21.536 11.943 9.593

2007 23.925 13.134 10.791

2008 25.201 13.756 11.445

2009 21.918 10.313 11.605

2010 21.941 10.066 11.875

2011 24.359 12.052 12.307

2012 24.164 11.670 12.494

2013 25.049 12.186 12.863 Kaynak: IERIC

Sektörde faaliyette bulunan işletmelerin çoğunluğu, şahıs işletmeleri ya da oldukça küçük ölçekli işletmeler niteliğindedir. Toplam şirketlerin %60,5’i inşaat şirketi, %29.3’ü müteahhit ve %10,2’si taşeron statüsündedir. Toplam işletme sayısının %73.3’ü 1-9 işçi çalıştırmaktadır. İşletmelerin sadece %0,1’i 500 kişinin üzerinde işçi çalıştırmaktadır. Genel olarak incelendiğinde toplam işletmelerin %95’i 50 kişinin altında işçi çalıştıran işletmeler niteliğindedir.

İnşaat şirketlerinin yarısından fazlası Buenos Aires şehri (%17,6) ile eyaletinde (%33,4) yer almaktadır. Toplam inşaat şirketi açısından Santa Fe eyaletinin payı %8,8 ve Cordoba eyaletinin payı %7,6 seviyesinde bulunmaktadır. Diğer eyaletlerin payı ise oldukça gerilerde yer almaktadır.

2008 yılı sonuna kadar süren son yıllardaki canlılığın en önemli yansımalarından biri sektörde istihdam edilen kişi sayısındaki artış olmuştur. Toplam istihdamın yaklaşık %6’sının sağlandığı inşaat sektöründe çalışan kişi sayısı, 2006 yılının dördüncü döneminde yaklaşık 373 binden, 2008 yılının dördüncü döneminde 408 bine ulaşmıştır. Ancak 2009 yılındaki kriz sırasında sektörde hızlı bir iş kaybı başlamış ve toplam istihdam 379 binlere kadar gerilemiştir. 2010 ve 2011 yıllarında ise istihdamda yukarı doğru bir eğilim gözlenmiştir. 2011 yılı sonunda bir önceki yıla göre inşaat sektöründeki istihdam sayısı %5,2 oranında artarak 419 bin kişiye ulaşmıştır.

8

TABLO 8: İNŞAAT SEKTÖRÜ İSTİHDAMI

Çalışan Sayısı Değişim (%) Ortalama Ücret (Arjantin Pesosu)

Ücret Değişimi (%)

2012 Kasım 400.792 -8,6 5.101,4 27,9 Aralık 384.715 -8,1 7.303,0 28,8 2013 Ocak 383.264 -6,5 5.214,7 25,4 Şubat 386.889 -5,4 5.028,2 21,1 Mart 394.314 -5,3 5.356,3 23,0 Nisan 400.481 -2.5 5.497,5 29,7 Mayıs 400.549 -2,3 5.492,1 30,9 Haziran 393.924 -2,3 8.070,9 26,6 Temmuz 397.754 -0,2 6.251,8 10,3 Ağustos 400.205 0,5 6.103,3 20,9 Eylül 402.343 1,9 5.814,4 21,4 Ekim 409.888 2,1 6.271,9 24,3 Kasım 404.092 0,8 5.987,9 17,4 Aralık 387.660 0,8 8.556,3 17,2

Kaynak: IERIC

2012 yıl başından itibaren sektörde tekrar istihdam azalmaya başlamış 2012 yılı sonunda %8,1 gerileyerek 385 bine düşmüştür. 2013 yılında istihdam dalgalı bir seyir izlemiş, seneye 383 bin kişi seviyesinde ve %6.5 oranında azalışla başlamış, azalış oranı giderek düşerek Ağustos ayına kadar devam etmiştir. Ağustostan itibaren istihdam artışı kaydedilmeye başlanmış, Ekim ayında 410 bin kişiyi bulan istihdam, sene sonuna kadar 2012’ye kıyasla artışını sürdürse de, azalmaya başlayarak 2013 yılını 387.6 bin kişilik istihdam düzeyi ile tamamlamıştır.

Yılın ikinci yarısında gözlenen artış sayesinde, tüm 2013 yılı ortalaması bir önceki yıla kıyasla %1.6 oranında azalmıştır. Esasen, 2013 yılı ortalama istihdam düzeyi 396,780 kişi ile 400,000 kişi sınırının altında kalmış olsa da, 2009 ve 2010 yıllarındaki ortalamadan %3.2 oranında daha iyi bir performans gösterilmiştir. 2013 yılının son çeyreğinde ortalama 400,547 kişilik istihdam düzeyi yakalanmış ve bu veri ile 2012 yılının ilgili dönemine kıyasla %1.2 oranında artış kaydedilmiştir.

2013 yılı Aralık ayı itibarıyla şirketlerin istihdam sayısına göre gruplanması, şirket başına düşen istihdam sayısı ve ücret ortalaması gibi bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır: TABLO 9: 2013 ARALIK İTİBARİYLE ŞİRKETLERE KAYITLI İŞÇİ SAYISI VE ORTALAMA ÜCRET (Peso ve Pay)

Şirket Büyüklüğü

(Çalışan Sayısı) İşçi Sayısı Ortalama

Ücret (Peso) Şirketler Şirket

Başına İşçi Sayısı

İşçi Ücretlerinin

Payı 0-9 66.980 6.443,3 73,3% 3,1 17,3% 10-19 50.475 6.479,1 12,6% 13,4 13,0% 20-49 83.663 7.158,8 9,3% 30 21,6%

9

50-79 41.876 7.866,9 2,3% 61,7 10,8% 80-99 17.313 8.514 0,7% 87,7 4,5% 100-199 48.218 9.389,8 1,2% 136,1 12,4% 200-299 21.656 11.344,2 0,3% 231,3 5,6% 300-499 22.717 10.921,4 0,2% 372 5,9% 500 ve fazlası 34.761 15.995 0,1 833 9%

TOPLAM 387.660 8.556,3 100% 13 100% Kaynak: IERIC

İnşaat sektöründe aylık ortalama işçi ücretleri bakımından ise Aralık ve Haziran aylarındaki ikramiye ödemeleri kaynaklı artış sonucunda, 2013 yılı ücret seviyesi 8,556.3 Peso olarak kaydedilmiş ve 2012 yılı Aralık ayına kıyasla %17.2’lik bir artış gözlenmiştir. 2013 yılının son çeyreğinde ortalama ücret düzeyi 6,938.7 Peso ile 2012 yılının aynı dönemine kıyasla %19.3 artmıştır.

Mevcut teknik elaman sayısı, halen inşaat sektörünün talebini karşılayabilmekle birlikte ileriki yıllarda sıkıntı yaşanabileceği ifade edilmektedir. Toplam üniversite mezunlarının yaklaşık %10’u mühendislik ve benzeri bölüm mezunlarından oluşmaktadır. Bunların da yaklaşık beşte biri inşaat sektöründe istihdama uygun bölüm mezunlarından oluşmaktadır. Ekonominin kriz yılları hariç son yıllarda gösterdiği performansı tekrar yakalaması durumunda, inşaat sektörünün yıllık yaklaşık 50-60 bin kişilik bir ilave istihdam yaratabileceği hesaplanmaktadır. Böyle bir büyüme varsayımı altında, eğitim sisteminde ciddi bir yenilik yapılmadığı tatktirde, ülkedeki mühendis ve diğer teknik eleman sayısının sektörün talebini karşılamakta yetersiz kalması söz konusu olacaktır. TABLO 10: İNŞAAT SEKTÖRÜ DIŞ GELİR DENGESİ (Milyon ABD Doları)

2008 2009 2010 2011 2012 2013* Denge 2 1 60 30 29 18 Giriş 30 18 65 47 37 20 Çıkış -28 -17 -5 -17 -8 -2 * Ocak-Eylül. Kaynak: INDEC

Ülkenin ekonomik büyüklüğü ve yatırım değerleri düşünüldüğünde, inşaat yatırımları

içinde yabancıların etkinliği oldukça düşüktür. Bu anlamda, özellikle inşaat yatırımları açısından Arjantin zor ve riskli bir pazardır. Ödemeler dengesinin hizmet ticareti bölümünde inşaat sektörüne ilişkin veriler de bu tespiti doğrulamaktadır. Ülkenin inşaat sektörünün hızla büyüdüğü yıllarda bile yabancıların Arjantin’den elde ettiği yıllık inşaat geliri oldukça düşük seviyelerde kalmaktadır. Söz konusu değer 2011 yılında 17 milyon Dolar seviyesinde gerçekleşmiş ve 2012 yılında 8 milyon Dolar düzeyine inmiştir. Yine benzer şekilde, Arjantin’in de yurt dışından elde ettiği inşaat geliri 2008 yılındaki 30 milyon Dolar seviyesinden 2010 yılında 65 milyon Dolara kadar yükselmiştir. 2011 yılında 47 milyon Dolara gerileyen söz konusu değer 2012 yılında daha da azalarak 37 milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu değerler, ülkenin inşaat sektörünün son derece kapalı bir özelliğe sahip olduğunu göstermektedir.

İnşaat sektöründe yabancı firma yatırımları 1990’lı yılların ikinci yarısında hızla artmış, 2002 krizinden sonra ise hızlı bir düşüşe geçmiştir. Özellikle 2005 yılından itibaren ülke ekonomisine duyulan güvende eskiye göre bir iyileşme başladığı için sektördeki yabancı

10

yatırımlarda yukarı doğru bir hareket yaşanmakla birlikte henüz ciddi seviyelerde olduğunu söylemek mümkün değildir.

Arjantin turizmindeki gelişmelere paralel olarak yabancıların ülkedeki otel yatırımlarında da artışlar kaydedilmektedir. 2002 kriziyle durma noktasına gelen otel yatırımları sonraki yıllarda tekrar artarak 2004 yılında 1990’lı yıllardaki zirve seviyesinin üzerine çıkmıştır.

2011 yıl sonu itibarıyla Arjantin’in inşaat sektöründeki doğrudan yabancı yatırım stoku 1.56 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu yatırımların içerisinde Uruguay %30.1 ile ilk sırada yer alırken, İspanya (%21,4), Brezilya (%11.2), ABD (%11) ve Hollanda (%4.9) ön sıralarda yer almıştır.

2012 yılında da benzer bir durum gözlenmiş ve 2012 yıl sonunda inşaat sektöründe toplam yabancı yatırım stoku 1.6 milyar Dolar olarak kaydedilirken sıralama değişmemiştir. Bu çerçevede ilk beş ülke Uruguay (%26.1), İspanya (%17.5), Brezilya (%14), ABD (%13.2) ve Hollanda (%5.1) olmuştur.

2002 krizinden sonra uluslararası fonlara ulaşmakta zorluk çeken Arjantin’in bu dönemdeki altyapı yatırımlarında Dünya Bankası ve Amerika Kalkınma Bankası (Inter-American Development Bank-IDB)’nın finansman imkanları önemli rol oynamıştır. Yolların iyileştirilmesi, çeşitli su ve nehir havzalarının ıslahı gibi projelerin önemli bir kısmı bu kuruluşlarca finanse edilmiştir. 2004-2006 döneminde Dünya Bankasının Arjantin’e sağladığı altyapı kredileri 800 milyon Doları aşmıştır. IDB, daha önce onaylanmış projelerin finansmanı kapsamında 2012 yılında Arjantin’e 1,2 milyar Dolar tutarında krediyi onaylamıştır. Ayrıca yine IDB tarafından, 2012 Aralık ayında, 2013 yılında Arjantin’e 6 milyar Dolar kredi verilmesini onaylanmıştır. Kredinin tamamının altyapı, sosyal politikalar gibi konulara ayrılması öngörülmektedir. Hükümetin yürüttüğü yaklaşık 6,1 milyar Dolar tutarındaki projenin bir bölümünün finansmanı Dünya Bankası kaynaklarıyla sağlanmaktadır. Dünya Bankasının Latin Amerika ve Karayipler’den sorumlu Başkan Yardımcısı Hasan Tuluy, 2012 yılında Arjantin’e gelerek Devlet Başkanı ile yaptığı görüşmede bu ülkeye tahsis edilen Dünya Bankası kredilerinin devam edeceğini açıklamıştır.

Bu çerçevede, 2013 yılında IDB tarafından verileceği açıklanan ve demiryollarının geliştirilmesi için kullanılmak şartıyla sağlanacak olan 1,2 milyar Dolar kredi kapsamında, 300 milyon Dolarlık ilk dilim, Plaza Constitucion-La Plata hattı için kullanılmak üzere onaylanmıştır. 300 milyon Dolarlık ilk dilim kredinin vadesinin, ödemeler beşinci yılın sonunda başlamak üzere, Libor faiz oranları üzerinden 25 sene ve yerel katkı meblağının 200 milyon Dolar olduğu belirtilmiştir.

2013 yılında yine IDB tarafından, Arjantin’in kuzey bölgesindeki karayolları ağının iyileştirilmesine yönelik kullanılmak üzere, 300 milyon Dolar tutarındaki kredinin onaylandığı açıklanmıştır. 5,5 yılı geri ödemesiz olmak üzere toplam 25 yıllık süre için verilen kredinin, Libor oranı üzerinden faizlendirileceği ve yerel katkı payının ise 33,5 milyon Dolar tutarında olacağı belirtilmiştir.

Buna ek olarak, 2013 yılında Dünya Bankası tarafından Arjantin’e önümüzdeki üç yıllık sürede, sağlık, eğitim ve kırsal kalkınma konularında kullanılmak üzere 3 milyar Dolar tutarında kredi açılması konusunda anlaşma imzalanmıştır.

11

Diğer taraftan, Arjantin’in Cordoba Eyaleti’nde Kanada teknolojisi ile kurmayı planladığı nükleer santral için Latin Amerika Kalkınma Bankası ile Arjantin Planlama Bakanlığı arasında 1,2 milyar Peso tutarında kredi anlaşması imzalanmıştır.

Son inşaat sektörü beklenti anketine göre, gerek kamu, gerekse özel sektör çalışmaları gerçekleştiren firmaların 2014 yılının ilk üç aylık dönemine ilişkin beklentilerinde bir değişiklik gözlenmemektedir. Kamuya yönelik çalışan şirketlerin %43.8’i faaliyet düzeyinde değişiklik öngörmezken, %31.3’ü işlerin azalacağını, %24.9’u ise artacağını öngörmüştür. Özel kesime yönelik iş yapan şirketlerin %65’i faaliyetlerde bir değişiklik olmayacağını beklediğini belirtirken, %20’si düşüş ve %15’i artış beklemektedir.

Özel kesime iş yapan şirketlerden faaliyetlerde düşüş bekleyenlerin %31.3’ü ekonomik faaliyetlerdeki yavaşlamayı, %22.9’u özel kesim yatırım eksikliğini,%16.6’sı kamu kesimi yatırım eksikliğini ve %14.6’sı fiyat istikrarsızlığını gerekçe olarak belirtmişlerdir. Kamu kesimine iş yapan şirketlerden faaliyetlerde düşüş bekleyenlerin ise %30.1’i kamu projelerindeki eksikliği, %26.6’sı ekonomideki yavaşlamayı, %23.3’ü fiyatlardaki istikrarsızlığı ve %10’u ise özel kesim yatırım eksikliğini sebep göstermişlerdir.

2014 yılının ilk üç ayındaki taahhütler bakımından özel kesime iş yapan şirketlerin proje türünün dağılımı şu şekildedir: konut (%34.6), yol ve yüzey çalışmaları (%22.7), ticari yapı (%11.8), sınai yapı (%9.1). Kamuya iş yapan firmaların taahhütlerinin dağılımı ise şu şekilde belirtilmektedir: konut (%29.3), yol ve yüzey çalışmaları (%19.8), ticari yapı (%8.6), sınai yapı (%8.3).

Sektörde istihdam edilen işgücünün geleceğine yönelik olarak ise özel kesime iş yapan inşaat şirketlerinin %78.9’u çalıştırdıkları işçi sayısında bir değişiklik yapmayı düşünmediklerini bildirirken, %15.8’i işçi çıkaracağını ve %5.3’ü ise işçi alacağını bildirmiştir. Kamu kesimine iş yapan şirketlerin ise %54.3’ü istihdamda bir değişiklik düşünmezken, %22,9’u artış ve %22.8’i azalış planladığını ifade etmiştir. Diğer taraftan, özel kesime iş yapan şirketlerin %94.7’si ile kamu kesimine iş yapan şirketlerin %100’ü istihdam artırmaları halinde yeterli eleman bulmakta zorlanmayacaklarını açıklamıştır.

Beklenti anketine göre özel kesime iş yapan şirketlerin %36.9’u kredi ihtiyaçlarında bir değişme olmayacağını, %36.8’i kredi kullanmadığını ve %10.5’i ise kredi ihtiyacının artacağını veya krediye erişim imkanının bulunmadığını bildirmiş, kalan %5.3’lük kesim ise kredi ihtiyaçlarında azalış bildirmiştir. Kamu kesimine iş yapan şirketlerin ise %47.1’i kredi ihtiyaçlarında artış, %8.8’i azalış beklerken, %41.2’si değişiklik öngörmediğini, %2,9’u kredi kullanmadığını açıklamıştır. Ankete göre kredi ihtiyaçlarının büyük bir bölümü bankacılık sistemi aracılığıyla sağlanmaktadır. Özel kesime iş yapan şirketlerin %86.1’i ile kamu kesimine iş yapan şirketlerin %93.1’i kredi ihtiyaçlarını özel ulusal bankalardan karşıladıklarını bildirmiştir.

Genel ekonomik durumdaki ve ülke politikalarının gidişatı konusundaki belirsizlik inşaat sektörünü olumsuz etkileme potansiyeline sahip olmakla birlikte bazı projelerin hayata geçirilmesi için çalışmaların devam etmesi beklenmektedir. Bu kapsamda, yapımına başlanan ya da yakın dönemde gerçekleştirilmesi planlanan büyük inşaat ve altyapı projeleri şu şekildedir:

12

- Buenos Aires ile Mendoza arasında 8,3 milyar Peso (yaklaşık 2 milyar Dolar) tutarındaki hızlı tren projesinin, 2010 yılında yapılan anlaşmaların bir uzantısı olarak Çin’den sağlanacak kaynaklarla hayata geçirilmesi beklenmektedir.

- Şili ile Arjantin arasındaki Túneles de Agua Negra tünelinin yapımına başlanması beklenmektedir. Projenin 5 yıllık bir sürede tamamlanması ve 850 milyon Dolara mal olması tahmin edilmektedir. İki ülke arasında yer alan And dağlarına iki tünel yapılmak suretiyle Arjantin’in orta kısmı ile Şili ve Pasifik Okyanusu, 19 km’lik tünelle birbirine bağlanmış olacaktır. Söz konusu proje kapsamında, Federal Planlama Bakanlığı ile San Juan Eyaleti arasında 2013 yılı Ocak ayında bir işbirliği anlaşması imzalanmış olup 2013 yılı içinde ihaleye çıkılacağı belirtilmiştir. 21 Ekim 2013 itibariyle projeye ilişkin ön taleplerin alınmış olduğu belirtilmektedir. Ancak ihaleye ilişkin herhangi bir bilgi tespit edilememiştir.

- Şili ile Arjantin arasında yapılması planlanan bir diğer tünel projesi de iki ülke arasındaki 52 km uzunluğunda olması planlanan Corridor Aconcagua tren yolu hattıdır. Toplam maliyetinin 4 milyar Dolar olması beklenen söz konusu projenin 10 yılda tamamlanarak 2022 yılında hizmete girmesi planlanmaktadır. Fizibilite çalışması Eduardo Eurnekian adlı Ermeni asıllı işadamının sahibi olduğu Corporacion America SA tarafından yapılarak Hükümet’e sunulmuştur.

- Kendi döneminin en önemli kamu projesi olarak kabul edilen ve 24 milyar Pesoya (dönemin resmi döviz kuru çerçevesinde yaklaşık 5 milyar Dolar) malolması planlanan Santa Cruz’daki iki baraj ihalesini, Arjantin firması Electroingenieria ile Çin Gezhauba Grup’un ortaklığı kazanmıştır.

- Son 10 yılda yaklaşık 1.400 km yeni karayolu inşa edildiğini açıklayan Hükümetin, Arjantin’i Brezilya’ya bağlayan 14 No’lu karayolunun yapım ve iyileştirme çalışmalarını 2013 yılında tamamlaması beklenmektedir. Konuyla ilgili olarak yapılan incelemede, çalışmaların durumu hakkında herhangi bir ilave bilgi tespit edilememiştir.

- Konut edinmek isteyenlere kamu kaynaklarıyla 20-30 yıllık düşük faizli kredi sağlamak suretiyle 2012 yılından itibaren 4 yıl içinde 100 bin konut inşa edilmesine yönelik proje devam etmekte ve krediye hak kazananlar dönemsel olarak belirli kotalar dahilinde belirlenmektedir.

- Toplam bedeli yaklaşık 1.8 milyar Doları bulacak Cordoba şehri metro projesi kapsamında toplam 18 km uzunluğunda 4 metro hattı ve 29 istasyon yapılması planlanmaktadır. Proje anlaşması Çin Demiryolu Şirketi ile imzalanmıştır.

- Arjantin Hükümeti tarafından 2013 yılı Ocak ayında yapılan bir açıklamada, ülke çapında 6900 km.lik demiryolu hattının, vagonları ve sinyalizasyon sistemi ile birlikte yenileneceği ve geliştirileceği ifade edilmiştir. Demiryolu sisteminin canlandırılması, ithalatın ikame edilmesi, ticaret politikası olarak güvenlik ve konfor sağlanmasının amaçlandığı vurgulanan söz konusu proje için ayrılan toplam meblağ zikredilmezken, 1500 km.lik hattın 2013 yılında, kalan kısmının ise 2014 yılında tamamlanmasının öngörüldüğü belirtilmiştir. Buna ek olarak, projenin 6-18 aylık döneminde rayların yenilenmesi ve bakımının, 18-48 aylık döneminde ise yolcu ve yük taşıma vagonlarının üretiminin hedeflendiği açıklanmıştır.

- Sarmiento tren hattının yenilenmesi çalışmaları kapsamında Çin’den alınan 25 vagon, Şubat 2014 itibariyle hizmete girmiştir. Hattın yenilenmesi/değiştirilmesi çalışmalarının tamamlanmasının 2014 yılının Haziran ayını bulacağı belirtilmektedir.

- 2014 sonuna kadar gerçekleştirilmesi öngörülen toplam 19 milyar Dolar tutarındaki 15 adet büyük altyapı projesi planlandığı açıklanmıştır. Baraj yapımının dahil olduğu bilinen projeler ile ilgili ayrıntılı malumat duyurulmamıştır.

13

Kamu Çalışmaları Müsteşarı tarafından Kasım 2013’te yapılan açıklamada, 2013 yılında konut, karayolu inşası, okul, büyük altyapı yatırımları ve muhtelif diğer projelere ilişkin kamu yatırımlarının 61 milyar Peso düzeyinde gerçekleşeceğinin hesaplandığı belirtilmiştir.

2014 yılı için kamu çalışmalarına tahsis edilen bütçenin 45.2 milyar Peso (Şubat 2014’teki ortalama 7.9 Peso-Dolar paritesi ile yaklaşık 5.7 milyar Dolar) olduğu açıklanmıştır. Söz konusu bütçenin %88’inin Federal Planlama Bakanlığı ile Karayolları Ulusal Müdürlüğü tarafından kullanılması öngörülmektedir. TABLO 11: FEDERAL PLANLAMA BAKANLIĞI PROJELERİ

Program Bütçe Sosyal Konut Projesi (TECHO DIGNO) $4.452.910.888 “Norte Grande” karayolu hattının iyileştirilmesi $3.064.211.807 Hidrokarbon (petrol) politikaları çalışmaları $2.332.032.731 Yüksek Gerilimli Elektrik Hattı Çalışmaları $2.157.324.287 Konut ve Temel Altyapı Geliştirme $1.598.354.378 Mimari çalışmalar $1.473.144.661 Toplum ortamının iyileştirilmesi $1.308.791.141 Gecekondu mahallelerinin kalkındırılması $1.249.029.036 Eyalet Bazında Enerji Kalkınması $948.733.873 Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Kontrolü $841.052.494 Okul inşası ve ıslahı $836.883.620 Taşımacılığa Uygun Karayolu Altyapısı Projesi $559.932.014 Su Kaynakları $345.777.938 Üniversite altyapıları $230.921.429 Belediyeler $204.362.594 Source: Obra Publica TABLO 12: KARAYOLLARI ULUSAL MÜDÜRLÜĞÜ PROJELERİ

Program Bütçe Karayollarının Bakımı ve Geliştirilmesi $6.159.555.403 Eyaletlere Tahsis Edilen Projeler $2.897.948.035 Hat (koridor) çalışmaları $2.187.705.439 Kurtarma ve Bakım Sistemi Çalışmaları $2.064.967.696 Karayollarının Geliştirilmesi ve Bakımı $1.066.540.793 Sınır Geçişi ve Koridorların Birleştirilmesi $287.620.987 Köprü İnşa ve Bakımı $246.141.209 Şehir Altyapısı $100.235.870 Source: Obra Publica

Öte yandan, detaylandırılmış bir program dahilinde olmamakla birlikte, Buenos Aires Şehir Yönetimi’nin altyapının iyileştirilmesine öncelik verdiği ve bu kapsamda aşağıdaki projelerin hayata geçirilmesinin amaçlandığı bilinmektedir. Bu kapsamda;

- Buenos Aires limanına 700 bin ABD Doları tutarında yatırım yapılması planlanmaktadır.

14

- Eyalette gerçekleştirilen tarımsal ve sınai üretimin başlıca ulaştırma aracı olan toplam 10,800 kilometrelik karayolları ağının iyileştirilmesi ve mevcut yolların otoyola dönüştürülmesi projesi kapsamında, en çok kullanılan 2,500 kilometrelik karayolunun iyileştirilmesine/geliştirilmesine öncelik verilerek ilk etapta 1 milyar Peso tutarında yatırım yapılması, yatırım dönemi boyunca yapılması planlanan diğer çalışmalar (ücret büfeleri, kantarlar, bakım, vb.) ile birlikte toplam yatırımın 6.5 milyar Peso civarına ulaşması öngörülmektedir. Halen %25’lik kısmı çok kötü durumda bulunan karayollarının yenilenmesi bakımından her biri ikişer yıllık olarak planlanan yatırımlar ile tamamının yenilenmesi amaçlanmaktadır.

- Temiz ve kaliteli içme suyu temininde güçlük yaşandığından dolayı, içme suyuna yönelik yatırımlar öngörülmektedir. Bu amaçla planlanan iki ana yatırım bulunmaktadır. Bunlardan ilki (Noroeste) ile, 73,200 kilometrekareye hizmet verilmesi, 1,200 kilometrelik boru hattı döşenmesi ve 2.9 milyar Peso’luk bir maliyet ile gerçekleştirilmesi hesaplanmaktadır. İkinci projenin (Río Colorado) 1.2 milyar Peso’ya malolması, üç senede hayata geçirilmesi, ana hattın 120 kilometre uzunluğunda olması öngörülmektedir.

- Yağmur nedeniyle oluşan sellerden sıkça mağdur olunması nedeniyle, kanalizasyon/atık su sisteminin geliştirilmesi önem arz etmektedir.

- Sulama sisteminin geliştirilmesi ile tarımsal üretimin artırılması hedeflenmektedir.

- Atık yönetimi konusunda ilave yatırımlar yapılarak enerji elde edilmesi ve atıkların yarattığı çevre kirliliğinin engellenmesi amaçlanmaktadır.

Yukarıda belirtilen projelerin hemen hemen tamamı için finansman ihtiyacının bulunduğu, otoyol inşası gibi bazı projelerin hayata geçirilebilmesi için ihale gerçekleştirilmesinin öngörüldüğü belirtilmiştir.

2- Teknik Müşavirlik Sektörü

Teknik müşavirlik hizmetleri alanında faaliyet gösteren müşavirlik ve mühendislik firmalarının meslek örgütü niteliğinde olan Arjantin Mühendisler ve Müşavirler Odası (La Cámara Argentina de Consultoras de Ingeniería) 1964 yılında kurulmuştur. Arjantin’in ilgili yasa hükümleri çerçevesinde önemli kamu projelerinin oluşturulması sırasında kamu kurumları ile Oda arasında bir istişare mekanizması işletilmektedir. Örgütün bünyesinde bulunan şirketler ise, kamu ve özel sektör altyapıları dahil her türlü inşaat projelerine danışmanlık yapmakta, projeler geliştirmekte, gözetim ve denetim yapmakta ve teknik destek sağlamaktadır. Arjantin’de teknik müşavirlik hizmeti kapsamındaki faaliyet alanları şu şekilde sıralanmaktadır:

- Karayolları ve köprüler - Demiryolları ve metrolar - Bölgesel kalkınma ve şehir planlamacılığı - Termal, hidro ve nükleer her türlü enerji üretim ve dağıtımı - Petrol ve doğalgaz - Jeoteknik ve jeoloji - Topografya ve jeodezi - Hidroloji - Madencilik

15

- Altyapı yatırımları - Endüstriyel parklar - Hava ve deniz limanları - Baraj, sulama ve su yönetimi - İçme suyu, atık su, kanalizasyon ve arıtma - Toplu ulaşım sistemi

Oda bünyesinde 2014 yılı Şubat ayı itibarıyla aşağıdaki firmalar faaliyet

göstermektedir:

1- ABS S.A. Servicios de Ingeniería Buenos Aires-La Plata Tel: (54-221) 451-0008 Fax: (54-221) 451-8003 e-Mail: [email protected]

2- AC & A SA Capital Federal Capital Federal Tel: (+54-11) 4393-1767 / 1681 Fax: (+54-11) 4393-1767 / 1681 e-Mail: [email protected] http: www.acya.com.ar

3- Atec S.A. de Asesoramiento Técnico Capital Federal Capital Federal Tel: (+54-11) 4816-4006 Fax: (+54-11) 4815-2636 e-Mail: [email protected] http: www.atecsa.com.ar

4- Barimont s.a. Consultora -Capital Federal Tel: (+54-11) 4816-2147 Fax: (+54-11) 4816-2149 e-Mail: [email protected]

5- CADIA S.A. consultores argentinos asociados Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 5272-0522 e-Mail: [email protected] http: www.cadiasa.com.ar

6- Cornero Venezia Consultores de Ingeniería S.A. Rosario, Santa Fé Tel: + 54 341 482-5093 Fax:+ 54 341 482-1325 E-mail: [email protected] Web:www.cvconsulting.com.ar

7- CO. AS. Consultores Asociados S.R.L. Córdoba-Córdoba Tel: (+54-351) 468-2808 Fax: (+54-351) 468-2808 e-Mail: [email protected]

8- Cointec Consultora en Ingeniería y Técnica Industr Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4331-4334/3433 Fax: (+54-11) 4331-4334/3433 e-Mail: [email protected]

9- Consular S.A. Consultores Argentinos Asociados Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4343-2972 Fax: (+54-11) 4331-7246 e-Mail: [email protected]

10- Consulbaires S.A. Ingenieros Consultores Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4322-2377 Fax: (+54-11) 4322-9639 e-Mail: [email protected] http: www.consulbaires.com.ar

11- Consultoría Oscar G. Grimaux y Asociados S.A.T. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4812-7818 Fax: (+54-11) 4812-7766 e-Mail: [email protected] http: www.grimaux.com.ar

12- Electrosistemas S.A.S. Capital Federal-Capital Federal Tel: (54-11) 4372-9340 / 4384-0584 Fax: (54-11) 4516-0689 e-Mail: [email protected] http: www.elecsis.com.ar

16

13- Estudio Guitelman S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4305-4335 Fax: (+54-11) 4306-3981 e-Mail: [email protected] http: www.gygingenieria.com.ar

14- Estudios y Proyectos S.R.L. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4326-2689 Fax: (+54-11) 4326-2689 e-Mail: [email protected]

15- Evaluación de Recursos - EVARSA S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4382-1256 Fax: (+54-11) 4381-0693 e-Mail: [email protected] http: www.evarsa.com.ar

16- Excel Consult S.A. -Capital Federal Tel: +54 11 4312 2615 Fax: +54 11 4312 6059 e-Mail: [email protected]

17- Gago Tonin S.A. Bs. As.-La Plata Tel: (+54-221) 424-5176 Fax: (+54-221) 483-8028 e-Mail: [email protected] http: www.gtsa.com.ar

18- Hidroestructuras S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4322-2075 Fax: (+54-11) 4825-9516 e-Mail: [email protected]

19- IATASA Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4331 9600 Fax: (+54-11) 4331 9867 e-Mail: [email protected] http: www.iatasa.com.ar

20- Incociv S.R.L. Entre Ríos-Paraná Tel: (+54-343) 423-0211 Fax: (+54-343) 423-0211 e-Mail: [email protected] http: www.incociv.com.ar

21- Inconas S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4964-0333 Fax: (+54-11) 4961-8034 e-Mail: [email protected] http: www.inconas.com.ar

22- INGE Consultores S.A. Buenos Aires Tel: + 54 11 4326-1755/1815 Fax: + 54 11 4326-1755/1815 E-mail: [email protected] Web:www.ingeconsultores.com.ar

23- Ing. Tosticarelli & Asoc. S.A. Santa Fe-Rosario Tel: (+54-341) 482 0531 Fax: e-Mail: [email protected]

24- Ingeniería en Relevamientos Viales S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4343-0213 Fax: (+54-11) 4343-0213 e-Mail: [email protected] http: www.irvsa.com.ar

25- Jaime Lande & Asociados Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4343-4301 Fax: (+54-11) 4343-0693 e-Mail: [email protected]

26- JVP Consultores S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4384-6035 Fax: (+54-11) 4384-6042 e-Mail: [email protected] http: www.jvpconsultores.com.ar

27- Latinoconsult S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4313-5431 Fax: (+54-11) 4313-4718 e-Mail: [email protected]

28- SARSY S.A. Consultores Buenos Aires Tel: + 54 11 4431-7077 Fax: + 54 11 4431-7077 E-mail: [email protected]

17

http: www.latinoconsult.com.ar

Web: www.sarsy.com.ar

29- PROINSA Proyectos de Ingeniería S.A. Santa Fe-Santa Fe Tel: (+54-342) 455 2526 Fax: (+54-342) 456 2424 e-Mail: [email protected]

30- Proyectos y Estudios Especiales S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4702-8351 Fax: (+54-11) 4702-8351 e-Mail: [email protected]

31- Ruíz & Asociados Consultora S.R.L. San Juan-San Juan Tel: (+54-264) 422-6250 Fax: (+54-264) 422-6250 e-Mail: [email protected] http: www.ryac.com.ar

32- Serman & asociados s.a. Consultora Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4786-7577 Fax: (+54-11) 4788-2866 e-Mail: [email protected] http: www.serman.com.ar

33- Tecnolatina S.A. Capital Federal-Capital Federal Tel: (+54-11) 4115-9536/37/38/39 Fax: (+54-11) 4115-9536 e-Mail: [email protected]

34- Ungaro Ale Ortíz & Asoc. Ingenieros Consultores Bs. As.-La Plata Tel: (+54-221) 451-6555 Fax: (+54-221) 452-0684 e-Mail: [email protected]

35- Del Bianco y Asoc.S.A Córdoba Tel: + 54 351 472-4716/4714317 E-mail: [email protected] Web:www.delbiancosa.com

36- Franklin Consultora S.A. Buenos Aires Tel: + 54 11 20717361 E-mail: [email protected] Web: www.franklinconsultora.com

37- GCSI - Grupo Consultor del Sur Córdoba Tel: + 54 351 464-2440/469-2737 E-mail: [email protected] Web:www.gcsi-cc.com

38- Cosul-Tech C.T.L. Buenos Aires – Pigüé Tel.: + 54 2923 47-4546 Fax: + 54 2923 47-4546 E-mail: [email protected] Web: www.consul-tech.com.ar

3- Müteahhitlik, Teknik Müşavirlik ve Yabancı Yatırım Mevzuatı

21382 sayılı Yabancı Yatırım Yasası’na göre yabancı sermayeli şirketlere yerli şirket muamelesi ilkesi getirilmiştir. Bir diğer ifade ile, kuruluş şekli olarak herhangi bir yerli sermayeli şirketin tabi olduğu kuralların aynısı yasal olarak yabancı sermayeli şirketlere de uygulanmaktadır. Yabancı sermayeli şirketler, ülkedeki kredi kaynaklarından yerli sermayeli şirketler gibi faydalanabilmektedir.

Şirketlerin yurt dışına kâr transferinin önünde de yasal bir engel bulunmamakla birlikte, döviz alımına getirilen kısıtlama ve kâr transferi öncesi Merkez Bankasından izin alma zorunluluğu nedeniyle fiilen engellerle karşılaşılmaktadır.

2011 yılı Ekim ayında yürürlüğe konulan ve daha sonra çeşitli zamanlarda değiştirilen uygulama ile birlikte ülkede döviz alımı, Federal Gelirler İdaresi AFIP’in iznine tabi tutulmuştur. Döviz satışının önünde bir engel bulunmamakla birlikte, yurt dışı seyahatler ve önceden izin alınmış ithalat işlemleri gibi sınırlı durumlar dışında döviz alımı tamamen imkansız hale getirilmiştir. Bununla birlikte, 2014 yılının Ocak ayında Peso Dolar karşısında kısa sürede %22 oranında değer kaybetmiş, bu çerçevede, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin azalışına çare bulmaya ve daha yüksek devalüasyon beklentisine son vermeye

18

çalışan Hükümet, halkın Dolara olan yönlenişini durdurabilmek amacıyla döviz satışını belirli koşullar çerçevesinde 27 Ocak 2014 tarihinden itibaren serbest bıraktığını açıklamıştır. Yeni uygulama uyarınca, aktif olarak çalışan ve ayda en az 7,200 Peso (900 Dolar) kazanan kişiler (AFIP’te kaydı bulunan kişiler), AFIP’e yaptıkları başvuru sonrasında, ayda bir kereye mahsus olmak üzere, gelirlerinin %20’sini aşmayacak şekilde ve her durumda en fazla ayda 2,000 Dolar alabilmektedirler.

Alınan Dolar, en az 365 gün süreyle banka hesabında muhafaza edildiği taktirde, döviz alımlarında tahsil edilen %20’lik komisyondan muaf olunması mümkün olabilirken, diğer durumlarda komisyon tahsilatının devam edeceği belirtilmektedir. (Önceki uygulamada, döviz alımı -turizm, yurtdışı eğitim gideri gibi- somut bir gerekçe gösterilmesi şartıyla ve AFIP’e yapılan izin başvurusunun uygun görülmesi durumunda gerçekleşebiliyordu.)

Döviz alımının serbest bırakıldığının açıklanmasından kısa bir süre sonra Hükümet yetkilileri, turizm için talep edilecek Dolar alımlarından ve yurtdışı kredi kartı harcamalarından tahsil edilen %35 düzeyindeki komisyon oranının %20 düzeyine düşürüldüğünü ilan etmişlerdir. Ancak bu duyurudan çok kısa bir süre sonra, söz konusu komisyon oranının %35 olarak uygulanmaya devam edileceği ilan edilmiştir.

Yayıncılık dışında yabancılar için yatırım yasağı olan alan bulunmamaktadır. Yabancılar yayıncılıkta yüzde 30’dan fazla hisse sahibi olamamaktadır. Ancak, ABD ile olan Yatırımların Karşılıklı Korunması anlaşması gereği ABD’li yatırımcılar için yayıncılıkta da herhangi bir yatırım kısıtlaması bulunmamaktadır.

2011 yılında çıkarılan 26737 sayılı Yasa, yabancıların Arjantin’de toprak edinmelerine bazı sınırlamalar getirmiştir. Buna göre, her bir yabancının edinebileceği arazinin üst sınırı 1000 hektarla, yabancıların edinebileceği toplam arazi eyalet ve tüm ülke bazında yüzde 15’le ve herhangi bir ülkenin vatandaşlarının toplamda edinebileceği toplam arazi yabancıların edinebileceği toplam arazinin en fazla yüzde 30’u ile sınırlanmıştır. Diğer taraftan, özel güvenlik alanı olarak belirlenmiş yerlere komşu arazilerin yabancılar tarafından satın alınmasında önceden izin şartı aranmaktadır. 19550 sayılı Arjantin Şirketler Kanunu’na göre yabancılar ülkede çeşitli şekillerde (A.Ş., Ltd. Şti., vb.) şirket kurabildikleri gibi yabancı bir şirket olarak şube açma yoluna da gidebilmektedir. Ancak, şube açıldığı takdirde merkezden bağımsız muhasebe kaydı tutmak ve ülkedeki diğer şirketlere uygulanan kuralların gereğini yerine getirmek zorunluluğu bulunmaktadır. Anonim şirket kurabilmek için gerçek ya da tüzel kişi iki ortağın toplam 12.000 Arjantin Pesosu (yaklaşık 2.400 Dolar) sermaye temin etmesi yeterli iken, 2012 yılında yapılan bir değişiklik uyarınca söz konusu meblağ 100,000 Peso (güncel kur üzerinden yaklaşık 13.000 Dolar)’ya yükseltilmiştir. Anonim şirketin borçlarına karşı hissedarlar kendi temin ettikleri sermaye dışında kişisel olarak sorumlu değildir. Limited şirketler en az 2 ve en fazla 50 gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulabilmektedir.

Resmi kurumlarca bir şirketin kuruluşunun 30 günde tamamlanabildiği bildirilmekle birlikte bu süre çeşitli nedenlerle çoğunlukla uzayabilmektedir. İş kurma sırasında takip edilmesi gereken prosedürleri sırayla şu şekilde özetlemek mümkündür:

1. Şirketin ismi Ticaret Sicili (Inspección General de Justicia -IGJ) tarafından onaylanmalıdır.

2. Kurucuların imzası noter tarafından tasdik edilmelidir.

19

3. Ön sermaye Arjantin Ulusal Bankası nezdindeki hesaba yatırılmalıdır. 4. Yeni şirketin ilanı resmi gazete Boletín Oficial’da yayınlanmalıdır. 5. Ticaret Siciline (IGJ) kayıt yapılmalıdır. 6. Muhasebe defteri satın alınmalıdır. 7. Şirket yöneticisi Mali Kod (Fiscal Code) almalıdır. 8. Vergi (AFIP) idaresinden vergi numarası (CUIT) alınmalıdır. 9. Sosyal güvenlik kaydı yapılmalıdır. 10. Çalışanlar için risk sigortası (ART, Aseguradora de Riesgos del Trabajo)

yaptırılmalıdır. 11. Emeklilik sigortası kaydı yaptırılmalıdır. 13. Çalışma Bakanlığı nezdinde ücret muhasebe defteri kaydedilmelidir.

Oturma izni 25871 sayılı Göçmenlik Yasası hükümleri uyarınca verilmektedir. Ülkeye

yatırımcı olarak gelen kişiler geçici oturma izni alabilmektedir. Bunun için yatırım miktarının belli bir miktarın üzerinde olması ve yapılacak yatırıma ilişkin detaylı bilgileri içeren bilgilerin Göçmenlik Ofisine sunulması gerekmektedir. Ayrıca, yabancı statüdeki bir şirket temsilcisi ile Arjantin’de yerleşik bir şirketle ülkeye gelmeden önce ya da yasal olarak ülkede bulunduğu süre içinde iş akdi imzalayan yabancılara da geçici oturma ve çalışma izni verilmektedir.

Şirketler, yasal oturma izni olmak kaydıyla yabancı işçi çalıştırma konusunda özel yasalarda belirtilen spesifik sektörler dışında yasal bir engel ve kota uygulamasına tabi değildir. Sürekli veya geçici olmak üzere iki türlü olan oturma izninin herhangi biri ülkede çalışabilmek için yeterlidir. Çalışmak amacıyla geçici oturma izni talebinde bulunan kişilerin iş kontratının bulunması gerekmektedir. Belli bir süreyle geçici oturma izni olanlar ve bir Arjantin vatandaşı ile evlilik ya da aile bağı olan kişiler sürekli oturma izni başvurusunda bulunabilmektedir.

Ülkedeki bütün iş akidleri 20744 sayılı İş Akdi Yasası’na göre düzenlenmek zorundadır. İşçi ücretleri, aylık asgari ücretten aşağı olmamak kaydıyla işin niteliğine göre aylık, günlük ya da saatlik olarak düzenlenebilmektedir. 2013 yılı Temmuz ayından itibaren asgari ücret 3600 Peso1 düzeyindedir. Yine İş Kanunu’na göre işçilere Haziran ve Aralık aylarında önceki altı ayın en yüksek aylığı üzerinden hesaplanan aylık ücretin yarısı kadar ikramiye verilmesi zorunludur. Normal çalışma süresi günlük 8 saat ve haftalık 48 saattir. Mesai günlerinde fazla çalışma süresi için ek mesai ücreti normal ücretin %150’si ve tatil günleri için %200’ü oranından hesaplanarak ödenmek zorundadır. Sağlık, emeklilik ve iş kazası riski olmak üzere üç grup altında ücretlerin yaklaşık %25’ini bulan oranlarda işverenin sosyal güvenlik ödemesi maliyeti bulunmaktadır. Kasım 2013 itibariyle söz konusu yasaya getirilen değişiklik çerçevesinde işverenin, çalışanlarının siyasi, dini, örgütsel, kültürel veya özel hayatlarına ilişkin tercihlerini araştırması ve/veya bilgi talep etmesi yasaklanmaktadır. Çalışanların ifade özgürlüğü, açıklamaları nedeniyle görevlerini zarara uğratmadıkları müddetçe serbest addedilmektedir.

Çalışma süresine bağlı olarak işçilerin 14-35 gün arasında değişen ücretli izin hakkı vardır. Ayrıca doğum, ölüm, evlilik vb. gibi durumlarda da işverenin işçiye izin vermesi

1 2013 yıl sonu itibariyle, yaklaşık 540 Dolara tekabül etmektedir. Bununla birlikte Arjantin Pesosu 2014 yılının Ocak ayında %22 oranında değer kaybetmiş ve resmi kur 25 Şubat 2014 tarihi itibariyle 7,939 olarak kaydedilmiştir. Bu çerçevede, 2014 Şubat sonu itibariyle asgari ücret yaklaşık 455 Dolara tekabül etmektedir.

20

zorunludur. Diğer taraftan kadınların doğum öncesi 45 ve doğum sonrası da 45 olmak üzere 90 gün ücretli izin hakkı vardır.

Ülkedeki vergi sistemine göre vergiler, vergi koyma yetkisine sahip kamu idareleri açısından üçe ayrılmaktadır. Ulusal vergiler federal bütçe için toplanmaktadır. Bunlardan ilki şirket kazançları üzerinden tahsil edilen yüzde 35 düzeyinde ulusal kurumlar vergisidir. Şirketler ayrıca varlık değerinin yüzde 1’i oranında varlık vergisi ödemekle yükümlüdür. Gerçek kişiler için varlık vergisi, varlık değerinin büyüklüğüne göre %0,5 ile %1,25 arasında değişmektedir. 2013 Eylül ayında ülkede gelir vergisine tabi olma alt sınırı, bekar-evli ayrımı yapılmaksızın aylık brüt 15,000 Peso seviyesine yükseltilmiştir. Genel olarak %21 oranındaki KDV de ulusal vergi niteliğindedir. Sigara, alkollü içkiler, altın, kürk gibi bazı ürünler üzerinde de özel tüketim vergisi mevcuttur. 2013 yılı sonunda Hükümet lüks sınıfındaki otomobiller, yatlar, uçaklar ve benzeri taşıtlar için %50’ye varan lüks vergisi ihdas etmiştir. Söz konusu ürünler itibariyle ithal veya yerli üretim ayrımı yapılmaksızın ihdas edilen verginin amacının halkı aşırı harcama yapmaktan caydırmak olduğu belirtilmiştir. Ticari işlemler üzerinden alınan ve işlem türüne göre yüzde 1,5-4 arasında değişen işlem vergisi eyaletler tarafından tahsil edilmektedir. Gayrimenkul üzerinden alınan vergiler ile damga vergisi de eyalet bazında alınan vergilerdir. Diğer taraftan yerel idarelerin tahsil ettiği, türü ve oranı çeşitli kriterlere göre değişen çeşitli vergiler mevcuttur.

KDV genel olarak %21 düzeyinde uygulanmakta olup, bazı mal ve hizmetler için %27 ve %10,5 oranı geçerli olmaktadır. Kurumlar vergisi oranı %35 düzeyindedir. 2013 yılında vergi gelirlerinin GSYH’ya oranı %32 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Arjantin, Dünya Bankası’nın iş yapma kolaylığı açısından yaptığı incelemede 189 ülke arasında 2013 yılında 121., 2014 yılında ise 126. sırada yer almıştır. Asgari sermaye miktarının yükseltilmesi nedeniyle işyeri kurma konusu eskiye kıyasla daha zor hale gelmiştir. Bununla birlikte, otomatik olmayan ithal lisansı uygulamasına son verilmesi nedeniyle dış ticaret işlemleri kağıt üzerinde kolaylaşmış olarak gözükmektedir. Öte yandan, inşaat izinlerinin alınması açısından ise hem 2013, hem de 2014 yılında 181. Sırada yer almaktadır. Latin Amerika ve Karayip bölgesi ülkelerinde inşaat izni alınması için yapılacak işlem sayısı ortalama 13 iken, Arjantin’de işlem adedinin 24 olduğu belirtilmektedir.

İnşaat sektörüne ilişkin özel düzenlemeler 22250 Sayılı İnşaat Kanunu’nda yer almaktadır. Söz konusu yasaya göre mühendislik ve mimarlık faaliyetleri dahil inşaat sektörü tanımı içinde yer alan faaliyetlere başlayan müteşebbisin 15 gün içinde Çalışma Bakanlığı bünyesinde bulunan İnşaat Sektörü Ulusal Kayıt sistemine kayıt yaptırması gerekmektedir.

4- Türk Müteahhitlik Firmalarının Faaliyetleri

Türk müteahhitlik ve teknik müşavirlik firmalarının inşaat, mühendislik, müşavirlik, bakım ve onarım işleri ile ilgili Arjantin’de üstlendiği herhangi bir faaliyeti/projesi bulunmamaktadır.

5- İkili İşbirliği Olanakları

Arjantin’de ekonomik sektörler politik alanda oldukça güçlü lobilere sahiptir. İş çevrelerinin ekonomik çıkarları ve beklentileri politik kararlarla aniden değişme riski taşıdığından Türk firmalarının ülkedeki olası inşaat yatırımlarını tek başına yapmak yerine

21

Arjantinli büyük şirketlerle ortak olarak yapmasında fayda vardır. Böylece politik risklerden bir ölçüde korunma sağlanabilecektir.

Arjantinli firmalar nükleer enerji dahil santral ve benzeri yatırımlarda oldukça tecrübe kazanmışlardır. Bu anlamda, Bolivya ve Venezüella gibi enerji kaynakları bol olan ülkelerdeki rafineri ve santral yapımlarında Arjantinli şirketlerin etkinliği söz konusudur. Bu bölgelere Türk şirketlerince yapılabilecek olası yatırımlarda Arjantin firmalarının hem deneyimlerinden hem de bölge ile olan kültürel yakınlıklarından faydalanmak mümkündür.

Diğer taraftan, Arjantinli yetkililerin başta Orta Asya olmak üzere Kafkasya, Ortadoğu ve Afrika’ya açılmak istediği ve bu konuda oldukça geç kalmış oldukları konusunda sık sık yorumlarda bulundukları bilinmektedir. Türkiye’nin bu bölge ile olan coğrafi ve kültürel yakınlığı, Arjantin inşaat firmaları için işbirliği imkanı doğurmaktadır. Türk firmalarının bu bölgelerdeki projelerinde Arjantinli firmalarla işbirliğine gidilebilir.

6- Firma Sorunları

Arjantin’de kamu kaynakları ile finanse edilen projeler sadece Arjantin firmalarına açık bulunmaktadır. Uluslararası kuruluşlardan sağlanan kredilerle gerçekleştirilen projeler ise yabancı firmalara açıktır. Özel kaynaklarla finanse edilen projelerde yerel işçi çalıştırılması, karşılıklılık ilkesine uyulması, yerel firmalarla ortaklık oluşturulması, dış finansman sağlanması gibi yasal ve fiili zorunluluklar bulunmaktadır. Bu çerçevede, Arjantin’de açılan ihaleleri Türk firmalarının alabilmeleri için iki unsurun dikkate alınması gerekmektedir. İlk olarak özellikle büyük maliyetli projeler, çoğunlukla finansman sağlayan ülkelerin şirketlerine verilmektedir. Son zamanlarda yürütülen üst düzey ikili ziyaretler sırasında Çin, Arjantin’in büyük projelerine kredi desteği vermiş ve böylece bu projeleri de Çinli şirketler üstlenmiştir. Diğer bir husus ise özellikle maliyeti kısmen düşük projelerin yapımında yerli firmalarla ortaklık seçenekleri değerlendirilmelidir.

Ülkede faaliyet gösteren inşaat firmalarının sorunlarının başında yeterli finansman kaynaklarına ulaşım zorluğu gelmektedir. İnşaat sektörünün yatırımlardaki ağırlığına rağmen ülkedeki toplam kredilerden aldığı pay oldukça düşüktür. Toplam inşaat sektörü yatırımlarının yaklaşık beşte biri kamu kaynaklarıyla gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle, dışarıdan finansman kaynağı getirmeden ülkede iş yapmanın oldukça zor olduğu belirtilmektedir.

Arjantin İnşaat Odasının 2010 yılı nüfus sayımı verilerine dayanarak 2011 yılında yaptığı bir çalışmaya göre ülkede toplam nüfusun %17,5’inin barınma ihtiyacına tekabül eden 2,5 milyon adet konut açığı olduğu bildirilmektedir. Hükümet kaynaklarıyla finanse edilen özellikle alt gelir gruplarına yönelik konut projelerindeki artışa rağmen, söz konusu açığın kapatılamamasında en büyük engel politik belirsizliklere ve inşaat şirketlerinin finansman kaynaklarına ulaşmasındaki zorluklara bağlı olarak yeterli yatırımların yapılamamasıdır. Özellikle sektöre olan yabancı yatırım eksikliği, finansman sıkıntısının aşılmasındaki engellerin başında gelmektedir. Ayrıca, tutsat kredi piyasasının özellikle Brezilya ve Şili gibi komşu ülkelerden daha az gelişmiş olması da konut piyasasını olumsuz etkilemektedir.

Konuyla ilgili olarak 2013 Eylül tarihinde yayımlanan haberlere göre, 3 milyon konut açığı bulunmakta ve söz konusu konutların 2.7 milyonu onarılabilir durumda iken, 300 bin adedi yıkım gerektiren durum arz etmektedir. Söz konusu ihtiyaç ülkenin Jujuy, Formosa ve San Juan gibi yoksul bölgelerinde daha da artış göstermektedir. Arjantin genelinde 820 bin

22

yeni konut inşası ve 2.7 milyon konutun geliştirilmesi ihtiyacı mevcut olup, toplamda 3.5 milyon hanehalkının mevcut sosyal konut projelerine ihtiyaç duyduğu hesaplanmaktadır.

İnşaat sektöründe firmaları zorlayan bir diğer konu, maliyetlerdeki ciddi artışlardır. Genel maliyet artışı 2013 ortalaması olarak %19.4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Söz konusu oran, işçi ücretlerinde kaydedilen mütevazi artışa bağlı olarak son üç yılda kaydedilen en düşük artış olmuştur.

Bununla birlikte, Aralık 2013’te inşaat malzeme fiyatlarındaki artış oranı olan %2.9, Mayıs 2006’dan bu yana kaydedilen en yüksek artışa tekabül etmektedir. Bu hızlı yükselişte, resmi döviz kurundaki değişimin hızlanarak 2013 yılında zirve yapmasının büyük rolü bulunmaktadır. Yıl boyunca ortalama artış düzeyi %30’a yaklaşmış ve yılın ikinci yarısında döviz kuru değişimi %19’a ulaşarak yılın ilk yarısındaki değeri neredeyse ikiye katlamıştır.

Yabancı firmaların karşılaştığı en önemli risk, ülkenin yasal ve politik yapısının öngörülemezliğinden kaynaklanmaktadır. Ani değişikliklerle şirketler üzerine ek yük getiren düzenlemelere gidilebilmektedir. Bu düzenlemelerin bir kısmı tamamen yabancı şirketleri hedef alırken bazıları tüm şirketleri kapsayabilmektedir. Başta işgücü maliyetlerini artırıcı ücret ve sosyal güvenlik düzenlemeleri ülkenin genelini kapsar niteliktedir. Yabancı sermayenin yerli sermaye ile aynı uygulamalara tabi olduğu yasal olarak açıklanmış olsa da, konjonktürel gelişmelere ve politik tercihlerdeki değişikliklere göre yabancı şirketler, fiili olarak farklı muamele ve engellemelerle karşılaşabilmektedir.

Ülkedeki devlet geleneğinin uzun vadede alacaklar ve mülkiyet hakkı açısından güven vermemesi, aniden değişebilen politik kararlarla yabancılar için iş ortamının olumsuz hale gelmesi ve sık sık yaşanan politik istikrarsızlık yabancı yatırımları caydıran temel faktörlerdir. Örneğin aniden yapılan bir yasa değişikliği ile ülkedeki işçi ücretlerine zam yapılması nedeniyle işgücü maliyetinin hiç hesapta yokken artması; şirketlerin kamudan olan alacaklarının ödenmemesi, belirli bir süre ile yapılmış sözleşmelerin tek taraflı olarak değiştirilmesi, ülke dışına kâr transferinin sınırlanması ya da kaldırılması, döviz kuru üzerinde yapay oynamalar yapılması gibi uygulamalar ülkede sık sık karşılaşılan risk unsurlarıdır.

Kaynağı gösterilmek kaydıyla her ne kadar genel olarak para ve kâr transferinin önünde engel olmadığı belirtilse de, talep edilen belgeler ve izlenmesi gereken prosedürler itibarıyla bu konuda ciddi sıkıntılarla karşılaşılmaktadır. Ayrıca, para transferlerinin işlem ve zaman maliyeti oldukça yüksektir.

Zaman zaman yasa ve kararnamelerle şirketlerin yönetim ve hisse yapısı ile mülkiyet haklarına zarar verilebilmektedir. 2008 yılı sonunda özel emeklilik fonlarının ve 2012 yılında petrol şirketi YPF’nin millileştirilmesi, 2010 yılında rekabet mevzuatı gerekçe gösterilerek telefon şirketi Telefonica’nın hisselerinin bir kısmının satışa zorlanması, daha önce millileştirilen özel emeklilik fonlarının hissedar olduğu bazı şirketlerin yönetim kuruluna 2011 yılında Hükümet tarafından atamalar yapılması gibi uygulamalar ülkenin yatırım güvenilirliğini ciddi şekilde zarara uğratmaktadır.

Ülkedeki işçi işveren ilişkisi oldukça gergin bir yapıya sahip olduğundan her an grevler ve sosyal gerginliklere bağlı olarak çalışma barışı bozulabilmektedir. Özellikle ücret artış oranları ve sair ödemeler konusunda sıklıkla grev yaşanmaktadır. Bazen firmalar

23

üzerinde baskı uygulamak isteyen Hükümet, özellikle işçi örgütlerini belli bir firma ya da firma grubu üzerine kışkırtabilmektedir.

Arjantin, yetişmiş işgücü açısından bölgenin en önde gelen ülkeleri arasında yer almakla birlikte işgücü maliyeti açısından da pahalı bir ülkedir. Mevcut durumda yaklaşık 455 Dolara tekabül eden asgari ücret, Ocak 2014’te yaşanan devalüasyondan önce bölge ülkeleri arasında en yüksekler arasında yer almakta iken, devalüasyon sonrasında bu özelliğini yitirmiştir. Diğer taraftan, ülkede fiilen %30’lar düzeyinde seyreden enflasyon nedeniyle, 2012-2013 döneminde %22-28 aralığında seyreden ücret artış taleplerinin 2014 yılbaşından itibaren asgari %30’a yükseldiği gözlenmektedir.

Ülkede son yıllarda, enerji tüketiminin doruğa çıktığı yaz ve kış aylarında enerji sıkıntısı yaşanmaktadır. Enerji yetersizliği yaşanan dönemlerde, konutların enerji ihtiyacını garanti altına almak isteyen Hükümet, işletmelerin enerjisini kısmaktadır.

Hem kamu kesiminde hem de özel kesimde hizmet kalitesinin son derece düşük olduğu ülkede, başta teknik altyapı hizmetlerinde olmak üzere ciddi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Şubat 2014’te bir özel firma tarafından açıklanan veriler çerçevesinde, Arjantin’deki geniş bant internet bağlantı hızı, Amerika kıtası ülkeleri arasında en düşük düzeyde bulunmakta olup diğer ülkelerin internet bağlantı hızları yıllar içerisinde gelişme gösterirken Arjantin’de bağlantı hızının yıllar geçtikçe azaldığı tespit edilmiştir. Kamu ve özel sektörde çok uzun süre alan ağır bir bürokrasi hüküm sürmektedir.

Diğer taraftan, merkezi yönetim ile eyaletler arasındaki uyumsuzluk ve zaman zaman doruğa ulaşan politik çekişmeler nedeniyle, yatırım yapılan bölgeye göre de farklı olumsuzluklar oluşabilmektedir.

Yabancı yatırımcıların karşılaştıkları genel sıkıntıların yanında Arjantin’in ülkemize olan uzaklığı da, özellikle inşaat yatırımları açısından firmalarımız için caydırıcı bir unsurdur.

Ülkemize özgü olabilecek bir diğer dezavantaj Arjantin’de etkin bir Ermeni diasporasının bulunmasıdır. Özellikle ekonomik ve siyasi olarak güçlü bir konumda olan Arjantin Ermeni toplumu ülkemiz aleyhine lobi faaliyetleri yürütmektedir. Söz konusu lobi faaliyetleri zaman zaman iki ülke arasındaki resmi ilişkileri dahi zedeleyecek derecede ön plana çıkmaktadır.

7- Görüş ve Değerlendirmeler

Arjantin inşaat sektörü, geleneksel ve modern çalışma ve teknoloji sisteminin yan yana olduğu bir sektördür. Bu nedenle hem teknoloji açısından hem de eleman nitelikleri açısından ülkedeki inşaat sektörünün ikili bir yapı gösterdiği söylenebilir. Ancak, teknik ve girdi kapasitesi olarak bakıldığında, finans kaynağı bulunduğu taktirde Arjantin hem tek başına hem de yabancı ortaklığıyla her türlü inşaat projesini hayata geçirme kapasitesine sahip bir ülkedir.

Arjantin’in 2002 yılından beri dış kredi kaynaklarına ulaşmada yaşadığı sıkıntılar devam etmektedir. Yaklaşık %93’ü 2005 ve 2010 yıllarındaki yeniden yapılandırmalarla çözüme kavuşturulan 2002 yılından kalma borç sorunu tamamen çözülebilmiş durumda değildir. 2012 yılından bu yana konuyla ilgili olarak kaydedilen gelişmeler çerçevesinde, ABD’li yargıç Thomas Griesa tarafından, özel fon şirketlerinin elinde bulunan Arjantin

24

Hükümeti bonolarının faiziyle birlikte bir seferde ödenmesine ilişkin karar alınmış, konuya ilişkin bölge mahkemeleri temyiz süreçleri kararı onamış, bunun üzerine Arjantin Hükümeti ABD Yüksek Mahkemesi’ne başvuruda bulunmuştur. Bir yandan da Arjantin Hükümeti, soruna çözüm getirebilmek amacıyla, özel fonların sahip olduğu bonoların 2010 yılındakine benzer bir plan dahilinde ödenmesi konusunda, anlaşma yapmak isteyenlere imkan tanımak için üçüncü borç anlaşmasına imkan veren bir yasa çıkartmıştır.

Ayrıca devletlere olan yaklaşık 10 milyar Dolar civarındaki Paris Klübü borç sorununu çözümleyebilmek için girişimde bulunarak bir ödeme planı teklif etmiş, Paris Klübü tarafından da görüşmelerde bulunmaya hazır oldukları açıklanmıştır. Bununla birlikte, süregelen borç sorunu, olumsuz etkide bulunmaktadır. Nitekim, Standards and Poor’s, Arjantin’in borç ödemeleriyle bağlantılı bazı gelişmeler üzerine, borç ödemeleri nedeniyle ülkenin uluslararası platformda giderek artan risklere maruz kaldığını gerekçe göstererek, 31 Ekim 2012 tarihinde Arjantin’in kredi notunu bir derece (“B”den “B-”ye) düşürmüş ve görünümü de negatif olarak açıklamıştır. Buna ek olarak, 2013 yılında, borç anlaşmasına dahil olmamış bono sahipleri ile devam eden mahkeme süreci nedeniyle ortaya çıkan riskten dolayı S&P, Arjantin’in döviz cinsinden uzun vadeli borç ödeme notunu “B-”den “CCC+”ye düşürdüklerini, görünümü ise negatif olarak belirlediklerini açıklamıştır. Ayrıca, kısa dönemli notun da “B”den “C”ye düşürüldüğü belirtilmiştir. Benzer şekilde Fitch de, 27 Kasım 2012’de Arjantin’in notunu “CC”ye düşürmüş ve görünümünü “negatif” olarak ilan etmiştir. Bu tür gelişmeler, hem kamunun hem de özel sektörün borçlanma maliyetlerine olumsuz yansıdığından yabancı şirketlerin ülkedeki faaliyetlerini de olumsuz etkilemektedir.

Diğer taraftan, ülkenin istatistik kurumu tarafından açıklanan verilere güven duyulmadığından ekonomik göstergeler hakkında sağlıklı değerlendirmelerde bulunulamamaktadır. Resmi istatistiklere göre yıllık %11’in altında gerçekleştiği iddia edilen enflasyon oranına uluslararası kurumlar itibar etmemekte, Hükümet yanlısı çevreler dahi özel araştırma kuruluşları tarafından yapılan hesaplamaları dikkate almaktadır. Gerek özel, gerekse kamu sektörü hizmet ücreti ve maaş artışlarında uygulanan oran 2013 yılında ortalama olarak %25-28 düzeyinde seyretmiştir. Başta IMF olmak üzere uluslararası kuruluşlar Arjantin resmi istatistiklerinin güvenilirliği olmadığını açıkça beyan etmektedir. Nitekim bu konuda IMF, Arjantin özelinde bir inceleme başlatmış ve Şubat 2013’te Arjantin Hükümeti’ne güvenoyu vermediğini ilan etmiştir. Bunun üzerine başlayan süreçte Arjantin hükümeti, IMF teknik elemanları ve üniversiteler ile işbirliği içerisinde yeni bir enflasyon ve GSYH endeski üzerinde çalışmalarını tamamlamıştır.

IMF tarafından eleştirildiği için 2013 yılında değiştirilmesine yönelik çalışmalar yapılan ve eski enflasyon hesaplama yönteminin yerine kullanılacak olan yeni yöntemin ilk sonuçları 13 Şubat 2014 tarihinde açıklanmıştır. Bu çerçevede Ocak ayında fiyat artışının Aralık ayına kıyasla %3.7 düzeyinde gerçekleştiği ilan edilmiştir. Buenos Aires Özerk Yönetimi (dahil olmamayı seçtiği için) hariç olmak üzere tüm ülkeyi kapsayan yeni yöntem çerçevesinde ulaşılacak sonuçların gerçek durumu temsil eder nitelikte olacağı değerlendirilmektedir. Eski hesaplama yöntemi konusunda açık eleştiriler getirmiş olan IMF’in yetkililerinin yeni yöntem konusunda “nol aldıklarını” söyledikleri basına yansımıştır. IMF’nin konuyla ilgili resmi görüşünü önümüzdeki aylarda açıklaması beklenmektedir. Arjantin’in en büyük enerji firması YPF’deki çoğunluk hisseleri Nisan 2012’de Hükümet tarafından kamulaştırılan İspanyol Repsol firmasının, tazminat konusunda uzun süre çözüme kavuşturulamayan taleplerine ilişkin olarak Arjantin’in sunduğu teklif çerçevesinde 25 Kasım 2013 tarihinde bir anlaşmaya varılmıştır. Konuya ilişkin haberlerde,

25

uzlaşma koşulları uyarınca Arjantin Hükümeti’nin 5 milyar Dolar varlık ödemesine karşılık, konuyla ilgili olarak açılmış tüm davalardan vazgeçildiği belirtilmektedir.

Ekim 2013’te gerçekleştirilen kısmi seçimde iktidar çoğunluğu korumayı başarsa da oy kaybına uğramıştır. Bono sahipleri ile olan hala çözümlenememiş borç sorunu, Paris Klübü’ne var olan borç gibi hususlar nedeniyle, Repsol firması ile ICSID davalarının tarafı olan firmalarla uzlaşmaya varılmış olsa dahi yabancı yatırımcıların güvenini tekrar kazanmak için zaman gerektiği değerlendirilmektedir.

Kamu borcunun GSYH’ya oranı EIU tarafından 2013 itibariyle %46,2 olarak öngörülmektedir. Bütçe açığı ve borç ödemeleri GSYH’nın yaklaşık %10’una denk gelmekte ve neredeyse tamamen para basılması yoluyla finanse edilmektedir. Federal Hükümete ek olarak eyaletlerin bütçelerinde de mali açıdan zor pozisyonlar gözlenmektedir. Geleneksel olarak ekonomik büyümenin temel kaynağı olan hanehalkı tüketiminin azalmasıyla birlikte 2014 yılında ekonomik büyümenin yavaşlaması öngörülmektedir. İthalatta uygulanan kısıtlamalar ve döviz politikaları nedeniyle GSYH’nın %25’i düzeyinde olan yatırımlar ve %30’u düzeyinde bulunan sınai üretimin azalması beklenmektedir. İhracatın, ülkenin en önemli ticaret ortağı olan Brezilya’daki düşük büyüme düzeyinden ve düşük tarım ürünleri fiyatlarından olumsuz etkileneceği tahmin edilmektedir.

Dış yükümlülüklerini yerine getirmeyen, oldukça korumacı ve kapalı bir ekonomik politika izleyen, yabancı sermayeli olanlar başta olmak üzere zaman zaman şirketlere karşı sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınan mevcut iktidar yapısı altında Arjantin’e yapılacak yatırımlarda seçici davranmakta fayda vardır. Finansman kaynağı sağlam ve özellikle dış kaynaklarla finanse edilen projeler, ülkeye yapılacak yatırımlar için öncelikli olarak değerlendirilmelidir. Uzun vadeli yap-işlet-devret modeliyle ihale edilen projelere sıcak bakılmamasında yarar görülmektedir. Zira, bu tür projelerde Hükümetin tek taraflı olarak süresinden önce sözleşmeyi feshederek yükümlülüklerini yerine getirmemesi sıkça rastlanan bir uygulamadır.

Ülkenin uygulamakta olduğu genişletici maliye ve para politikalarına bağlı olarak yaratılan iç talep ile emtia fiyatlarına bağlı olarak gelişen dış talep kaynaklı büyümenin sürdürülebilirliği konusu ekonomik olarak en büyük riski oluşturmaktadır. Yapay olarak gereğinden fazla artırıldığı düşünülen iç talebin enflasyonu kontrolden çıkarma riski bulunmaktadır.

Bütün bu olumsuz koşullar nedeniyle inşaat sektöründe yabancı yatırımcılar genel olarak sınırlı kalmış ve proje bazında son derece seçici davranmışlardır. Bununla birlikte ülkenin mevcut potansiyel zenginliği ve bu zenginliğin inşaat sektörüne sirayeti kaçınılmaz olarak ülkeyi vazgeçilmez kılmaktadır. Yabancı sermayeye daha ılımlı yaklaşan bir politikanın hakim olması ve ülkenin politik açıdan öngörülebilir planların yapılabilmesine müsait hale gelmesi durumunda, Arjantin’in diğer sektörleri yanında inşaat sektörü de yabancı sermaye için daha cazip hale gelecektir.

8- İlgili Adresler

Cámara Argentina de Consultoras de Ingeniería, Adres: Cerrito 1250 1ºPiso (1010) Ciudad de Buenos Aires Argentina Tel./Fax: + (54-11) 4811-4133/0570/3630/4961

26

e-mail: [email protected] Web: http://www.cadeci.org.ar

Cámara Argentina de la Construcción, Adres: Av. Paseo Colón 823 (1063) / Buenos Aires, Argentina. Tel: + 54 11 4361-8778 Web: http://www.camarco.org.ar/default.aspx Centro Argentino de Ingenieros, Adres: Cerrito 1250 (C1010AAZ) Buenos Aires ARGENTINA Tel-Fax: + (54)(11)4811-4133 ve 4812-0440/3223 Web: http://www.cai.org.ar/

Instituto de Estadistica y Registro de la Industria de la Construccion, Adres: Paseo Colón 823 1er Piso Tel.: + (54 11) 4363-3800 / 0800-222-1500 Web: http://www.ieric.org.ar/index.asp Ministerio De Planificacion Federal Inversion Publica y Servicios, Adres: Hipolito Yrigoyen 250, Postal Code: C1086AAB, CABA; Argentina. Web: http://www.minplan.gov.ar/

Oficina Nacional de Contrataciones, Adres: Av. Roque Saenz Peña 511 3er. piso C.P. (C1035AAA) - Ciudad de Buenos Aires - República Argentina Tel.: 0810-999-9920 Web: https://www.argentinacompra.gov.ar