Top Banner
1 รายวิชาการจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด (Smart Life Management) GE59- 151 และ GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต และการพัฒนาตนเอง (Humanity, Life and Self Development) HUM-105 หมวดวิชาศึกษาทั่วไป มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ 2560
75

(Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา...

Aug 02, 2021

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

1

รายวชาการจดการชวตอยางชาญฉลาด (Smart Life Management) GE59- 151 และ GEN60-123

มนษยภาพ ชวต และการพฒนาตนเอง (Humanity Life and Self Development)

HUM-105

หมวดวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยวลยลกษณ 2560

2

สารบาญ เรอง หนา

หนวยท ๑ การจดการตนเอง หนวยท ๒ การรจกและรบรตนเอง หนวยท ๓ การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ หนวยท ๔ การวางแผนการเรยน หนวยท ๕ การจดการเงน หนวยท ๖ การสรางภาพลกษณของตนเอง หนวยท ๗ การจดการความขดแยงและอารมณ หนวยท ๘ การแกปญหาอยางสรางสรรค หนวยท ๙ การจดการสขภาวะ

ทรพยากรประกอบการอาน

3

เคาโครงรายวชา การจดการชวตอยางชาญฉลาด (Smart Life Management)

GE59- 151 และ GEN60-123 HUM-105

ค าอธบายรายวชา เขาใจแนวคดและใหคณคาเกยวกบการจดการตนเอง สามารถน าความเขาใจดงกลาวไปใชในชวตประจ าวน ทงในสวนทเกยวกบชวตของตนเอง ไดแก การจดการเวลา การจดการสขภาพ การจดการการเงน การวางแผนในการเรยน และการจดการตนเองในการอยรวมกบผอน ไดแก การปรบตว การจดการความขดแยง การแกปญหาอยางสรางสรรค เปนตน Understanding concepts and valuing the significance of self-management able to apply this understanding in daily life activities and personal life management--time management health management study plans and self-management for social life adaptations conflict management and positive problem solving

จดมงหมายของรายวชา

เพอใหนกศกษาไดพฒนาการเรยนรและบรรลตามวตถประสงคของหมวดวชาศกษาทวไป ซงจะน าไปสการพฒนานกศกษาใหเปนบณฑตทพงประสงคตามปรชญาและปณธานของมหาวทยาลยโดย ไดปรบกระบวนการจดการเรยนรใหนกศกษาเกดความเขาใจคณคาเกยวกบการจดการตนเอง โดยใชกระบวนการเรยนรเชงรก (active learning ) เปนแนวทางในการจดการเรยนการสอน

วตถประสงคการเรยนร 1 เพอใหนกศกษาสามารถอธบายแนวคดและการใหคณคาเกยวกบการจดการตนเองและวเคราะหตนเองได 2 เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางถกตองและเหมาะสม 3 เพอใหนกศกษาสามารถรบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถทจะดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได 4 เพอใหนกศกษาสามารถปรบตวในการอยรวมกนกบผอน จดการกบความขดแยงและสามารถแกปญหาอยางสรางสรรคได 5 เพอใหนกศกษาตระหนกถงคณคาของเงน สามารถบรหารและจดการการเงนของตนเองไดอยางเหมาะสม 6 เพอใหนกศกษาสามารถน าหลกการการจดการชวตไปประยกตใชในชวตประจ าวน

4

คณาจารยผสอน อาจารยผรบผดชอบรายวชา อาจารย ดรสรพร สมบรณบรณะ ส านกวชาศลปศาสตร หอง 252 อาคารวชาการ 1 โทร 2064 อเมลล ssiripyahoocom Facebook dailylife horsesense httpbemyself2558blogspotcom อาจารยผสอนและกระบวนกร

ผศดรอปสร บญยง

อาจารย ดรปลนธน แสนสข

อาจารย ดรนพพร ธรรมรงครตน อาจารย ภสต หอเพชร อาจารยกฤตกา กาบพลอย อาจารยกาญจนา หฤหรรษพงศ อาจารยวลาสน โสภาพล นางอมพร รตนวจตร นางสาวชวนพศ เกอมา นางพทธมา ผลวงษ นายชชพล ยงด านน นายสาธต ขวญชม

กระบวนการจดการเรยนการสอน

1 การบรรยายในชนเรยนโดยผสอนหรอวทยากรพเศษ 2 การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน 3 การเรยนรโดยใชโครงการเปนฐาน 4 การแลกเปลยนเรยนร การถอดบทเรยน และการใครครวญในตนเอง 5 การเรยนโดยใชวธการสนทรยสนทนา

จ านวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบตงานภาคสนามการฝกงาน

การศกษาดวยตนเอง

บรรยาย 24 ชวโมงตอภาคการศกษา (2 ชวโมงตอสปดาห) เนนการเรยนแบบกลมยอย

- ม ก ารท าก จกรรม ใน ชน เ ร ย น กระบวนการกลมยอยและโครงงานของแตละบคคล 36 ชวโมงตอภาคการศกษา(3 ชวโมงตอสปดาห)

การศกษาดวยตนเอง 7 ชวโมงตอสปดาห

5

การวดและประเมนผล

วธการประเมน สปดาหท

ประเมน

สดสวนของการ

ประเมนผล

(รอยละ)

การมสวนรวมและการเขารวมกจกรรมทงในและนอกชนเรยน 1-12 15

การอภปรายและแสดงความคดเหนในชนเรยน 1-12 35

ความร ทกษะทางปญญาและทกษะการวเคราะห

โดยสอบปลายภาค 13 30

ผลงาน (ปฏทนชวตและสมด Journey to Myself) 1-12 20

วนและเวลาเรยน บรรยาย วนจนทร เวลา 1700 ndash 1900 น ปฏบต (กจกรรม) วนพฤหสบด เวลา 1300 ndash 1500 น วนศกร เวลา 1300-1500 น

วนเวลาสอบปลายภาค วนท 2 พฤษภาคม 2561 เวลา 0800 - 1100

6

แผนการสอน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1 แผนการสอน สปดาหท วนเดอนป

หวขอหรอเนอหารายวชา

อาจารยผสอน

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม (Learning

Objectives)

จ านวนชวโมง

บรรยาย

จ านวนชวโมง กลมยอย

กจกรรมการเรยนการสอนสอทใช

การคนควาเพมเตม จากต าราหนงสอแหลง

เรยนร (ระบชอผแตง-ป- ชอหนงสอ

วารสาร-หวขอ-หนา)

วธการวด และประเมนผล

ผลลพธการเรยนร (Learning

Outcomes)

1 29 มค61 1 กพ 61 2 กพ 61

แนะน า Course outlineผสอน

1แนะน ากระบวนการเรยนรกลมยอย

2เปาหมายและคณคาในชวต

3ขอตกลงรวมกนและ-ความคาดหวง

4ชแจงวตถประสงคของโครงการ Journey to Myself

เขาใจวตถประสงคการเรยนรของรายวชา

2 3 -อธบายลกษณะการเรยนการสอนและการประเมนผล -การใชเครองมอตาง ๆและกจกรรม

-ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน

-ประเมนพฤตกรรมและการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในชนเรยน - การมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนประสบการณ

-นกศกษาเขาใจลกษณะการเรยนการสอน

2 5 กพ 61 8 กพ 61 9 กพ 61

แนวคดและหลกการเกยวกบการวเคราะหตนเอง 1การรบรตนเอง

อธบายแนวคดและความส าคญเกยวกบการ

2 3 -WHO ARE YOU วเคราะหสตวสทศ

- ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16กรงเทพฯ หมอชาวบาน

-ใหนกศกษาประเมนและวเคราะหตนเองเมอเทยบกบสตวสทศ

นกศกษาสามารถวเคราะหตนเองไดเปนรายบคคลได

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 2: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

2

สารบาญ เรอง หนา

หนวยท ๑ การจดการตนเอง หนวยท ๒ การรจกและรบรตนเอง หนวยท ๓ การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ หนวยท ๔ การวางแผนการเรยน หนวยท ๕ การจดการเงน หนวยท ๖ การสรางภาพลกษณของตนเอง หนวยท ๗ การจดการความขดแยงและอารมณ หนวยท ๘ การแกปญหาอยางสรางสรรค หนวยท ๙ การจดการสขภาวะ

ทรพยากรประกอบการอาน

3

เคาโครงรายวชา การจดการชวตอยางชาญฉลาด (Smart Life Management)

GE59- 151 และ GEN60-123 HUM-105

ค าอธบายรายวชา เขาใจแนวคดและใหคณคาเกยวกบการจดการตนเอง สามารถน าความเขาใจดงกลาวไปใชในชวตประจ าวน ทงในสวนทเกยวกบชวตของตนเอง ไดแก การจดการเวลา การจดการสขภาพ การจดการการเงน การวางแผนในการเรยน และการจดการตนเองในการอยรวมกบผอน ไดแก การปรบตว การจดการความขดแยง การแกปญหาอยางสรางสรรค เปนตน Understanding concepts and valuing the significance of self-management able to apply this understanding in daily life activities and personal life management--time management health management study plans and self-management for social life adaptations conflict management and positive problem solving

จดมงหมายของรายวชา

เพอใหนกศกษาไดพฒนาการเรยนรและบรรลตามวตถประสงคของหมวดวชาศกษาทวไป ซงจะน าไปสการพฒนานกศกษาใหเปนบณฑตทพงประสงคตามปรชญาและปณธานของมหาวทยาลยโดย ไดปรบกระบวนการจดการเรยนรใหนกศกษาเกดความเขาใจคณคาเกยวกบการจดการตนเอง โดยใชกระบวนการเรยนรเชงรก (active learning ) เปนแนวทางในการจดการเรยนการสอน

วตถประสงคการเรยนร 1 เพอใหนกศกษาสามารถอธบายแนวคดและการใหคณคาเกยวกบการจดการตนเองและวเคราะหตนเองได 2 เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางถกตองและเหมาะสม 3 เพอใหนกศกษาสามารถรบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถทจะดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได 4 เพอใหนกศกษาสามารถปรบตวในการอยรวมกนกบผอน จดการกบความขดแยงและสามารถแกปญหาอยางสรางสรรคได 5 เพอใหนกศกษาตระหนกถงคณคาของเงน สามารถบรหารและจดการการเงนของตนเองไดอยางเหมาะสม 6 เพอใหนกศกษาสามารถน าหลกการการจดการชวตไปประยกตใชในชวตประจ าวน

4

คณาจารยผสอน อาจารยผรบผดชอบรายวชา อาจารย ดรสรพร สมบรณบรณะ ส านกวชาศลปศาสตร หอง 252 อาคารวชาการ 1 โทร 2064 อเมลล ssiripyahoocom Facebook dailylife horsesense httpbemyself2558blogspotcom อาจารยผสอนและกระบวนกร

ผศดรอปสร บญยง

อาจารย ดรปลนธน แสนสข

อาจารย ดรนพพร ธรรมรงครตน อาจารย ภสต หอเพชร อาจารยกฤตกา กาบพลอย อาจารยกาญจนา หฤหรรษพงศ อาจารยวลาสน โสภาพล นางอมพร รตนวจตร นางสาวชวนพศ เกอมา นางพทธมา ผลวงษ นายชชพล ยงด านน นายสาธต ขวญชม

กระบวนการจดการเรยนการสอน

1 การบรรยายในชนเรยนโดยผสอนหรอวทยากรพเศษ 2 การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน 3 การเรยนรโดยใชโครงการเปนฐาน 4 การแลกเปลยนเรยนร การถอดบทเรยน และการใครครวญในตนเอง 5 การเรยนโดยใชวธการสนทรยสนทนา

จ านวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบตงานภาคสนามการฝกงาน

การศกษาดวยตนเอง

บรรยาย 24 ชวโมงตอภาคการศกษา (2 ชวโมงตอสปดาห) เนนการเรยนแบบกลมยอย

- ม ก ารท าก จกรรม ใน ชน เ ร ย น กระบวนการกลมยอยและโครงงานของแตละบคคล 36 ชวโมงตอภาคการศกษา(3 ชวโมงตอสปดาห)

การศกษาดวยตนเอง 7 ชวโมงตอสปดาห

5

การวดและประเมนผล

วธการประเมน สปดาหท

ประเมน

สดสวนของการ

ประเมนผล

(รอยละ)

การมสวนรวมและการเขารวมกจกรรมทงในและนอกชนเรยน 1-12 15

การอภปรายและแสดงความคดเหนในชนเรยน 1-12 35

ความร ทกษะทางปญญาและทกษะการวเคราะห

โดยสอบปลายภาค 13 30

ผลงาน (ปฏทนชวตและสมด Journey to Myself) 1-12 20

วนและเวลาเรยน บรรยาย วนจนทร เวลา 1700 ndash 1900 น ปฏบต (กจกรรม) วนพฤหสบด เวลา 1300 ndash 1500 น วนศกร เวลา 1300-1500 น

วนเวลาสอบปลายภาค วนท 2 พฤษภาคม 2561 เวลา 0800 - 1100

6

แผนการสอน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1 แผนการสอน สปดาหท วนเดอนป

หวขอหรอเนอหารายวชา

อาจารยผสอน

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม (Learning

Objectives)

จ านวนชวโมง

บรรยาย

จ านวนชวโมง กลมยอย

กจกรรมการเรยนการสอนสอทใช

การคนควาเพมเตม จากต าราหนงสอแหลง

เรยนร (ระบชอผแตง-ป- ชอหนงสอ

วารสาร-หวขอ-หนา)

วธการวด และประเมนผล

ผลลพธการเรยนร (Learning

Outcomes)

1 29 มค61 1 กพ 61 2 กพ 61

แนะน า Course outlineผสอน

1แนะน ากระบวนการเรยนรกลมยอย

2เปาหมายและคณคาในชวต

3ขอตกลงรวมกนและ-ความคาดหวง

4ชแจงวตถประสงคของโครงการ Journey to Myself

เขาใจวตถประสงคการเรยนรของรายวชา

2 3 -อธบายลกษณะการเรยนการสอนและการประเมนผล -การใชเครองมอตาง ๆและกจกรรม

-ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน

-ประเมนพฤตกรรมและการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในชนเรยน - การมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนประสบการณ

-นกศกษาเขาใจลกษณะการเรยนการสอน

2 5 กพ 61 8 กพ 61 9 กพ 61

แนวคดและหลกการเกยวกบการวเคราะหตนเอง 1การรบรตนเอง

อธบายแนวคดและความส าคญเกยวกบการ

2 3 -WHO ARE YOU วเคราะหสตวสทศ

- ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16กรงเทพฯ หมอชาวบาน

-ใหนกศกษาประเมนและวเคราะหตนเองเมอเทยบกบสตวสทศ

นกศกษาสามารถวเคราะหตนเองไดเปนรายบคคลได

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 3: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

3

เคาโครงรายวชา การจดการชวตอยางชาญฉลาด (Smart Life Management)

GE59- 151 และ GEN60-123 HUM-105

ค าอธบายรายวชา เขาใจแนวคดและใหคณคาเกยวกบการจดการตนเอง สามารถน าความเขาใจดงกลาวไปใชในชวตประจ าวน ทงในสวนทเกยวกบชวตของตนเอง ไดแก การจดการเวลา การจดการสขภาพ การจดการการเงน การวางแผนในการเรยน และการจดการตนเองในการอยรวมกบผอน ไดแก การปรบตว การจดการความขดแยง การแกปญหาอยางสรางสรรค เปนตน Understanding concepts and valuing the significance of self-management able to apply this understanding in daily life activities and personal life management--time management health management study plans and self-management for social life adaptations conflict management and positive problem solving

จดมงหมายของรายวชา

เพอใหนกศกษาไดพฒนาการเรยนรและบรรลตามวตถประสงคของหมวดวชาศกษาทวไป ซงจะน าไปสการพฒนานกศกษาใหเปนบณฑตทพงประสงคตามปรชญาและปณธานของมหาวทยาลยโดย ไดปรบกระบวนการจดการเรยนรใหนกศกษาเกดความเขาใจคณคาเกยวกบการจดการตนเอง โดยใชกระบวนการเรยนรเชงรก (active learning ) เปนแนวทางในการจดการเรยนการสอน

วตถประสงคการเรยนร 1 เพอใหนกศกษาสามารถอธบายแนวคดและการใหคณคาเกยวกบการจดการตนเองและวเคราะหตนเองได 2 เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางถกตองและเหมาะสม 3 เพอใหนกศกษาสามารถรบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถทจะดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได 4 เพอใหนกศกษาสามารถปรบตวในการอยรวมกนกบผอน จดการกบความขดแยงและสามารถแกปญหาอยางสรางสรรคได 5 เพอใหนกศกษาตระหนกถงคณคาของเงน สามารถบรหารและจดการการเงนของตนเองไดอยางเหมาะสม 6 เพอใหนกศกษาสามารถน าหลกการการจดการชวตไปประยกตใชในชวตประจ าวน

4

คณาจารยผสอน อาจารยผรบผดชอบรายวชา อาจารย ดรสรพร สมบรณบรณะ ส านกวชาศลปศาสตร หอง 252 อาคารวชาการ 1 โทร 2064 อเมลล ssiripyahoocom Facebook dailylife horsesense httpbemyself2558blogspotcom อาจารยผสอนและกระบวนกร

ผศดรอปสร บญยง

อาจารย ดรปลนธน แสนสข

อาจารย ดรนพพร ธรรมรงครตน อาจารย ภสต หอเพชร อาจารยกฤตกา กาบพลอย อาจารยกาญจนา หฤหรรษพงศ อาจารยวลาสน โสภาพล นางอมพร รตนวจตร นางสาวชวนพศ เกอมา นางพทธมา ผลวงษ นายชชพล ยงด านน นายสาธต ขวญชม

กระบวนการจดการเรยนการสอน

1 การบรรยายในชนเรยนโดยผสอนหรอวทยากรพเศษ 2 การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน 3 การเรยนรโดยใชโครงการเปนฐาน 4 การแลกเปลยนเรยนร การถอดบทเรยน และการใครครวญในตนเอง 5 การเรยนโดยใชวธการสนทรยสนทนา

จ านวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบตงานภาคสนามการฝกงาน

การศกษาดวยตนเอง

บรรยาย 24 ชวโมงตอภาคการศกษา (2 ชวโมงตอสปดาห) เนนการเรยนแบบกลมยอย

- ม ก ารท าก จกรรม ใน ชน เ ร ย น กระบวนการกลมยอยและโครงงานของแตละบคคล 36 ชวโมงตอภาคการศกษา(3 ชวโมงตอสปดาห)

การศกษาดวยตนเอง 7 ชวโมงตอสปดาห

5

การวดและประเมนผล

วธการประเมน สปดาหท

ประเมน

สดสวนของการ

ประเมนผล

(รอยละ)

การมสวนรวมและการเขารวมกจกรรมทงในและนอกชนเรยน 1-12 15

การอภปรายและแสดงความคดเหนในชนเรยน 1-12 35

ความร ทกษะทางปญญาและทกษะการวเคราะห

โดยสอบปลายภาค 13 30

ผลงาน (ปฏทนชวตและสมด Journey to Myself) 1-12 20

วนและเวลาเรยน บรรยาย วนจนทร เวลา 1700 ndash 1900 น ปฏบต (กจกรรม) วนพฤหสบด เวลา 1300 ndash 1500 น วนศกร เวลา 1300-1500 น

วนเวลาสอบปลายภาค วนท 2 พฤษภาคม 2561 เวลา 0800 - 1100

6

แผนการสอน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1 แผนการสอน สปดาหท วนเดอนป

หวขอหรอเนอหารายวชา

อาจารยผสอน

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม (Learning

Objectives)

จ านวนชวโมง

บรรยาย

จ านวนชวโมง กลมยอย

กจกรรมการเรยนการสอนสอทใช

การคนควาเพมเตม จากต าราหนงสอแหลง

เรยนร (ระบชอผแตง-ป- ชอหนงสอ

วารสาร-หวขอ-หนา)

วธการวด และประเมนผล

ผลลพธการเรยนร (Learning

Outcomes)

1 29 มค61 1 กพ 61 2 กพ 61

แนะน า Course outlineผสอน

1แนะน ากระบวนการเรยนรกลมยอย

2เปาหมายและคณคาในชวต

3ขอตกลงรวมกนและ-ความคาดหวง

4ชแจงวตถประสงคของโครงการ Journey to Myself

เขาใจวตถประสงคการเรยนรของรายวชา

2 3 -อธบายลกษณะการเรยนการสอนและการประเมนผล -การใชเครองมอตาง ๆและกจกรรม

-ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน

-ประเมนพฤตกรรมและการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในชนเรยน - การมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนประสบการณ

-นกศกษาเขาใจลกษณะการเรยนการสอน

2 5 กพ 61 8 กพ 61 9 กพ 61

แนวคดและหลกการเกยวกบการวเคราะหตนเอง 1การรบรตนเอง

อธบายแนวคดและความส าคญเกยวกบการ

2 3 -WHO ARE YOU วเคราะหสตวสทศ

- ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16กรงเทพฯ หมอชาวบาน

-ใหนกศกษาประเมนและวเคราะหตนเองเมอเทยบกบสตวสทศ

นกศกษาสามารถวเคราะหตนเองไดเปนรายบคคลได

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 4: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

4

คณาจารยผสอน อาจารยผรบผดชอบรายวชา อาจารย ดรสรพร สมบรณบรณะ ส านกวชาศลปศาสตร หอง 252 อาคารวชาการ 1 โทร 2064 อเมลล ssiripyahoocom Facebook dailylife horsesense httpbemyself2558blogspotcom อาจารยผสอนและกระบวนกร

ผศดรอปสร บญยง

อาจารย ดรปลนธน แสนสข

อาจารย ดรนพพร ธรรมรงครตน อาจารย ภสต หอเพชร อาจารยกฤตกา กาบพลอย อาจารยกาญจนา หฤหรรษพงศ อาจารยวลาสน โสภาพล นางอมพร รตนวจตร นางสาวชวนพศ เกอมา นางพทธมา ผลวงษ นายชชพล ยงด านน นายสาธต ขวญชม

กระบวนการจดการเรยนการสอน

1 การบรรยายในชนเรยนโดยผสอนหรอวทยากรพเศษ 2 การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน 3 การเรยนรโดยใชโครงการเปนฐาน 4 การแลกเปลยนเรยนร การถอดบทเรยน และการใครครวญในตนเอง 5 การเรยนโดยใชวธการสนทรยสนทนา

จ านวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบตงานภาคสนามการฝกงาน

การศกษาดวยตนเอง

บรรยาย 24 ชวโมงตอภาคการศกษา (2 ชวโมงตอสปดาห) เนนการเรยนแบบกลมยอย

- ม ก ารท าก จกรรม ใน ชน เ ร ย น กระบวนการกลมยอยและโครงงานของแตละบคคล 36 ชวโมงตอภาคการศกษา(3 ชวโมงตอสปดาห)

การศกษาดวยตนเอง 7 ชวโมงตอสปดาห

5

การวดและประเมนผล

วธการประเมน สปดาหท

ประเมน

สดสวนของการ

ประเมนผล

(รอยละ)

การมสวนรวมและการเขารวมกจกรรมทงในและนอกชนเรยน 1-12 15

การอภปรายและแสดงความคดเหนในชนเรยน 1-12 35

ความร ทกษะทางปญญาและทกษะการวเคราะห

โดยสอบปลายภาค 13 30

ผลงาน (ปฏทนชวตและสมด Journey to Myself) 1-12 20

วนและเวลาเรยน บรรยาย วนจนทร เวลา 1700 ndash 1900 น ปฏบต (กจกรรม) วนพฤหสบด เวลา 1300 ndash 1500 น วนศกร เวลา 1300-1500 น

วนเวลาสอบปลายภาค วนท 2 พฤษภาคม 2561 เวลา 0800 - 1100

6

แผนการสอน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1 แผนการสอน สปดาหท วนเดอนป

หวขอหรอเนอหารายวชา

อาจารยผสอน

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม (Learning

Objectives)

จ านวนชวโมง

บรรยาย

จ านวนชวโมง กลมยอย

กจกรรมการเรยนการสอนสอทใช

การคนควาเพมเตม จากต าราหนงสอแหลง

เรยนร (ระบชอผแตง-ป- ชอหนงสอ

วารสาร-หวขอ-หนา)

วธการวด และประเมนผล

ผลลพธการเรยนร (Learning

Outcomes)

1 29 มค61 1 กพ 61 2 กพ 61

แนะน า Course outlineผสอน

1แนะน ากระบวนการเรยนรกลมยอย

2เปาหมายและคณคาในชวต

3ขอตกลงรวมกนและ-ความคาดหวง

4ชแจงวตถประสงคของโครงการ Journey to Myself

เขาใจวตถประสงคการเรยนรของรายวชา

2 3 -อธบายลกษณะการเรยนการสอนและการประเมนผล -การใชเครองมอตาง ๆและกจกรรม

-ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน

-ประเมนพฤตกรรมและการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในชนเรยน - การมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนประสบการณ

-นกศกษาเขาใจลกษณะการเรยนการสอน

2 5 กพ 61 8 กพ 61 9 กพ 61

แนวคดและหลกการเกยวกบการวเคราะหตนเอง 1การรบรตนเอง

อธบายแนวคดและความส าคญเกยวกบการ

2 3 -WHO ARE YOU วเคราะหสตวสทศ

- ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16กรงเทพฯ หมอชาวบาน

-ใหนกศกษาประเมนและวเคราะหตนเองเมอเทยบกบสตวสทศ

นกศกษาสามารถวเคราะหตนเองไดเปนรายบคคลได

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 5: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

5

การวดและประเมนผล

วธการประเมน สปดาหท

ประเมน

สดสวนของการ

ประเมนผล

(รอยละ)

การมสวนรวมและการเขารวมกจกรรมทงในและนอกชนเรยน 1-12 15

การอภปรายและแสดงความคดเหนในชนเรยน 1-12 35

ความร ทกษะทางปญญาและทกษะการวเคราะห

โดยสอบปลายภาค 13 30

ผลงาน (ปฏทนชวตและสมด Journey to Myself) 1-12 20

วนและเวลาเรยน บรรยาย วนจนทร เวลา 1700 ndash 1900 น ปฏบต (กจกรรม) วนพฤหสบด เวลา 1300 ndash 1500 น วนศกร เวลา 1300-1500 น

วนเวลาสอบปลายภาค วนท 2 พฤษภาคม 2561 เวลา 0800 - 1100

6

แผนการสอน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1 แผนการสอน สปดาหท วนเดอนป

หวขอหรอเนอหารายวชา

อาจารยผสอน

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม (Learning

Objectives)

จ านวนชวโมง

บรรยาย

จ านวนชวโมง กลมยอย

กจกรรมการเรยนการสอนสอทใช

การคนควาเพมเตม จากต าราหนงสอแหลง

เรยนร (ระบชอผแตง-ป- ชอหนงสอ

วารสาร-หวขอ-หนา)

วธการวด และประเมนผล

ผลลพธการเรยนร (Learning

Outcomes)

1 29 มค61 1 กพ 61 2 กพ 61

แนะน า Course outlineผสอน

1แนะน ากระบวนการเรยนรกลมยอย

2เปาหมายและคณคาในชวต

3ขอตกลงรวมกนและ-ความคาดหวง

4ชแจงวตถประสงคของโครงการ Journey to Myself

เขาใจวตถประสงคการเรยนรของรายวชา

2 3 -อธบายลกษณะการเรยนการสอนและการประเมนผล -การใชเครองมอตาง ๆและกจกรรม

-ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน

-ประเมนพฤตกรรมและการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในชนเรยน - การมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนประสบการณ

-นกศกษาเขาใจลกษณะการเรยนการสอน

2 5 กพ 61 8 กพ 61 9 กพ 61

แนวคดและหลกการเกยวกบการวเคราะหตนเอง 1การรบรตนเอง

อธบายแนวคดและความส าคญเกยวกบการ

2 3 -WHO ARE YOU วเคราะหสตวสทศ

- ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16กรงเทพฯ หมอชาวบาน

-ใหนกศกษาประเมนและวเคราะหตนเองเมอเทยบกบสตวสทศ

นกศกษาสามารถวเคราะหตนเองไดเปนรายบคคลได

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 6: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

6

แผนการสอน

หมวดท 5 แผนการสอนและการประเมนผล

1 แผนการสอน สปดาหท วนเดอนป

หวขอหรอเนอหารายวชา

อาจารยผสอน

วตถประสงคเชง

พฤตกรรม (Learning

Objectives)

จ านวนชวโมง

บรรยาย

จ านวนชวโมง กลมยอย

กจกรรมการเรยนการสอนสอทใช

การคนควาเพมเตม จากต าราหนงสอแหลง

เรยนร (ระบชอผแตง-ป- ชอหนงสอ

วารสาร-หวขอ-หนา)

วธการวด และประเมนผล

ผลลพธการเรยนร (Learning

Outcomes)

1 29 มค61 1 กพ 61 2 กพ 61

แนะน า Course outlineผสอน

1แนะน ากระบวนการเรยนรกลมยอย

2เปาหมายและคณคาในชวต

3ขอตกลงรวมกนและ-ความคาดหวง

4ชแจงวตถประสงคของโครงการ Journey to Myself

เขาใจวตถประสงคการเรยนรของรายวชา

2 3 -อธบายลกษณะการเรยนการสอนและการประเมนผล -การใชเครองมอตาง ๆและกจกรรม

-ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน

-ประเมนพฤตกรรมและการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในชนเรยน - การมสวนรวมในการอภปรายและแลกเปลยนประสบการณ

-นกศกษาเขาใจลกษณะการเรยนการสอน

2 5 กพ 61 8 กพ 61 9 กพ 61

แนวคดและหลกการเกยวกบการวเคราะหตนเอง 1การรบรตนเอง

อธบายแนวคดและความส าคญเกยวกบการ

2 3 -WHO ARE YOU วเคราะหสตวสทศ

- ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16กรงเทพฯ หมอชาวบาน

-ใหนกศกษาประเมนและวเคราะหตนเองเมอเทยบกบสตวสทศ

นกศกษาสามารถวเคราะหตนเองไดเปนรายบคคลได

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 7: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด

7

2 การวเคราะหตนเอง (Self Analysis)

จดการตนเองและวเคราะหตนเองได

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-วรภทร ภเจรญ(2552)Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญาบรษทอรยชนจ ากดกรงเทพ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

3 12 กพ 61 15 กพ 61 16 กพ 61

วทยากรพเศษ ปฏทนชวต เขยนแผนอยางไรใหไปถงเปาหมาย

เขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

2 3 -ฝกเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

ปฏทนชวต พชต เปาหมาย -ประเมนการเขยนบนทกสะทอนคด

-นกศกษาไดฝกการเขยนเขยนแผนชวตและเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ 1กระบวนการจดการเวลา 2อปสรรคและตวชวยในการจดเวลา 3ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

4 วธการจดการเวลาใหกบตนเอง

วางแผนและบรหารจดการเวลา ทงในดานการใชชวตและการเรยนไดอยางเหมาะสม

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

- เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช -Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working smarter New York AMACOM

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การท าตารางเวลาของนกศกษา ทงการเรยน การทบทวน การใชเวลาท ากจกรรม การพกผอน

-การเขยนนาฬกาชวตและ การตงเปาหมาย

นกศกษาสามารถการแบงเวลาอยางถกตองและเหมาะสมตอตนเอง กลมเพอน และตอสงคมในเรองการเรยน การท ากจกรรม การจดล าดบความส าคญ

4 19 กพ 61 22 กพ 61 23 กพ 61

การวางแผนในการเรยน 1การท าสญญากบตน

(Self-contract)

วางแผนในการเรยนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

- ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5กรงเทพฯ สขภาพใจ

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

นกศกษาสามารถจดท าแผนท ldquoชวตทใชrdquo สรางไดดวยพลงสมองและฝมอของเราเอง

8

2การก ากบตนเอง (Self-

Regulatory)

3การฟนฟความจ า

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

-วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด -วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนด

-การจดท าแผนทชวตและการเรยน

-การล าดบความส าคญโดยใช mind map

5 26 กพ 61 1 มค 61 2 มค 61

การจดการการเงน 1การบญชสวนบคคล 2การคดค านวณเบองตนการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน 3การค านวณดอกเบย และภาษทเกยวของ

4การมวจารณญานในการใชจาย เชน การไมหลงเชอโฆษณา

-มการจดระบบการเงนสวนบคคล

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

-ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส -ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ -ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การฝกท าบญชสวนบคคล -การฝกคดค านวณการใชสอยและการบรโภคในชวตประจ าวน -การฝกคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

นกศกษาไดรจกการบรโภค การจดสรรเงน การออม การคดค านวณดอกเบยและภาษทเกยวของ

9

-สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช

6 5 มค 61 8 มค 61 9 มค 61

วทยากรพเศษ

การสรางภาพลกษณและบคลกภาพ

การสรางภาพลกษณของตนเอง (Self Image) การนบถอตนเอง (Self Esteem) และการควบคมตนเอง (Self Control) 1ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) 2การนบถอตนเอง (Self Esteem)

3การควบคมตนเอง (Self Control)

-ปรบเปลยนและสรางบคลกภาพและภาพลกษณทด -มความนบถอตนเองและควบคมตนเองได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส

-นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรมชมคลป Marshmallow

-กจกรรมเมอฉนขาดเธอ

-นกศกษาสามารถสรางภาพลกษณและนบถอของตนเองในการอยในสงคม -นกศกษาเขาใจพฤตกรรมของตนเองในการควบคมตนเอง

7 12 มค 61 15 มค 61 16 มค 61

การแกปญหาอยางสรางสรรค -จตวทยาเชงบวก การแกปญหาอยางสรางสรรค

-แกปญหาไดอยางสรางสรรค -มองโลกทางบวก มความหวงและ

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -หนากาก (The Mask) -ขอจ ากดในชวต

-กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช พบลเคชนส

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -การอธบายหนากากของตนเองกบการเผชญปญหา

-นกศกษาสามารถแกไขปญหาไดดวยตนเองอยางสรางสรรค

10

มความยดหยนได

อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

-ขอจ ากดในชวต อะไรคอ ldquoขอจ ากดrdquo ในชวตของคณ (ในชวตคณคดวามขอจ ากดอะไรในชวตทท าใหชวตคณไมสามารถเดนไปขางหนาได)

ค าแนะน าของคณคออะไร

8 19 มค 61 22 มค 61 23 มค 61

การจดการความขดแยง จดการอารมณ การดแลความโกรธ การลดอคต และการแกปญหาความขดแยง 1หนาตางหวใจ หรอหนาตาง JOHARI 2การจดการความขดแยงและ จดการอารมณ 3การดแลความโกรธ การลดอคต 4การแกปญหาความขดแยง

ปรบตวในการอยรวมกนกบผอนได และจดการกบความขดแยงและอารมณได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผเขารวมก ร ะ บ วน ก า ร ไ ดสะทอนความรสกของตนเองทมตอเพ อน โดยอาศยพนฐานของสภาวะ

-โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร - Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawareness orguk understanding-the-johari-window-model

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน -กจกรรม กระเทาะอตตา เกงมาจากไหน จงทกใครกอนไมได - เ ป ด เ ว ท ใ ห ก บนกศกษาผ เขารวมก ร ะ บ ว น ก า ร ไ ดส ะท อนความร ส กขอ งตน เ อ งท ม ต อเ พ อ น โ ด ย อ า ศ ยพนฐานของสภาวะอลฟาทไดบมเพาะมา

-นกศกษาใหความส าคญในความคดผคนทอยรวมกน กอนทจะสลดภาวะ ปจเจก ออกไปได ตองท าใหคนมองเหนผอนกอน จงเหนสวนรวมหรอชมชนวาเปนสวนหนงของกนและกนได - น ก ศ ก ษ า ส า ม า ร ถสนทนาอยางเปดใจ แมในเรองทเปนความรสกอดอดและขดแยง

11

อลฟาทไดบมเพาะมา

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

ldquoคอลมภซายrdquo หมายถง การเปดเผยสงทเราอยากจะคยในวง อยากจะเปดใจ แตในอารมณปกตเราจะไมกลา หรออาจไมมโอกาสทจะเปดเผย

เพอสรางชมชนทสามารถรองรบความขดแยง สามารถสะทอนความรสกตอกนและกนอยางกรณา

9 2 เมย 61 5 เมย 61 6 เมย 61

การจดการสขภาวะ 1แนวคดเรองสขภาวะ 2ศลปะการด าเนนชวตทมความสข

3การสรางความสขของชวต Ignite WU

รบรตอภาวะสขภาพของตนเอง และสามารถดแลสขภาพตนเองเพอปองกนความเสยงทอาจเกดขนได

2 3 -การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผาน

- มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพพมพ - Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

-การเรยนรโดยใชประสบการณเปนฐาน

-คนหาสขภาวะผานเขาวงกต

-นกศกษาสามารถดแลตนเองในเบองตน

-นกศกษาสามารถสรางสขภาวะดวยตนเองอยางเหมาะสม

12

10-11 9 เมย 61 19 เมย 61 20 เมย 61

สรปและทบทวนเนอหา 2 3 -บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

-ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด -ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด

-บรรยายสรปและแลกเปลยน -บทสรปวาดวยการจดการชวตอยางชาญฉลาด

นกศกษาไดทบทวนเนอหาทสามารถน าไปประยกตใชจรง

12 23 เมย 61 26 เมย 61 27 เมย 61

น าเสนอผลการสะทอนคดครงท 2

2 3 -กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ldquoความฝนของตวเรา เกาอตวแรกrdquo

กจกรรมสะทอนคด ldquoการจดการชวตอยางชาญฉลาดและการน าไปประยกตใชrdquo ความฝนของตวเรา เกาอตวแรก

นกศกษาไดสะทอนสงทไดเรยนรและสงทสามารถน าไปประยกตใชจากการเรยนรายวชาน อะไรคอ สงทคณคดวา อยากท าทสดในชวต แลวคณยงไมมโอกาสไดท าrdquo ลองมาหาค าตอบและเหตผลไปพรอมกน วาเปนเพราะอะไร

13

โครงงานเปนฐาน

แผนการปฏบต

หวขอรายละเอยด สปดาหท กจกรรมการเรยนการสอน

ผลลพธการเรยนร

โครงการ Journey to Myself

ชแจงวตถประสงคของโครงการ

1-2 ฝกเขยนแบบการเสนเดนเรอง

-เพอฝกการเขยนใหนกศกษาไดคนหาตวตนของตวเอง ldquoตวตนของฉนrdquo และสามารถวเคราะหตนเองได -เ พอใหนกศกษาสามารถพฒนาและมงสเปาหมายไดอยางสงาผาเผย (Smart Goal) -เพอใหนกศกษาสามารถวางแผนพนธกจชวตตนเอง (Mission of Life)

โครงการ Journey to Myself 2-11 -เขยนแบบเสนเดนเรอง -เขยนแผนทชวต -เขยนวเคราะหตนเอง -การพฒนาเปาหมายตนเอง (ตามประเดนทตนเองมงหวง) -การเขยนพนธกจเปาหมายของตนเอง

น าเสนอโครงการ Journey to Myself

12 น าเสนอรายบคคลและแลกเปลยน

ทรพยากรประกอบการอาน 1เอกสารและต าราหลก เฌอมาณย รตนพงศตระกล (2557) เวลาไมใชของคณแตเปนของชวตคณ กรงเทพฯ ทช ป แผนส าเรจ (2550) จตวทยาปรบตวทกสถานการณ พมพครงท 5 กรงเทพฯ สขภาพใจ มาตเยอ รการ (2552) ความสข คมอพฒนาทกษะชวตทส าคญทสด พมพครงท 2 กรงเทพฯ โรงพมพภาพ

พมพ ศรเรอน แกวกงวาล (2554) ทฤษฎจตวทยาบคลกภาพ (รเรา รเขา) พมพครงท 16 กรงเทพฯ หมอ

ชาวบาน สรยาเดว ทรปาตร (2554) ตนทนชวตจดเปลยนสงคมไทย นครปฐม แผนงานสขภาวะเดกและเยาวชน

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและเยาวชน มหาวทยาลยมหดล เอลเดอร ลนดา (2557) ปรบความคดเพอชวตทดขนใน 25 วน กรงเทพฯ ซเอดยเคชน Lynn SJ OrsquoDonohue WT and Lilienfeld SO (eds) (2015) Health Happiness and Well-

Being Better Living Through Psychological Science California SAGE

14

Smith ER Mackie DM and Claypool HM (2015) Social Psychology (4th edition) New York Psychology Press

Self Awareness LLP (2013) Understanding the Johari Window model httpwwwselfawarenessorguknewsunderstanding-the-johari-window-model

2เอกสารและขอมลส าคญ กอรดอน จอน (2557) เปลยนชะตาชวตดวยวธคดแบบชางไม (The carpenter) กรงเทพฯ ทช

พบลเคชนส เซกล จเลยส (2544) ฝาวกฤตชวตดวยจตวทยา กรงเทพฯ สรางสรรคบคส ทาล เบนขชาฮาร (2007) เปดหองเรยนวชาความสข กรงเทพฯ ส านกพมพวเลรน นาตยา ทพยไสยาสน (2554) อยากลวทจะเปลยน จงกลาทจะเปลยนแปลงตวเองใน 10 นาทเปนคนใหม

กรงเทพฯ ไทยควอลต บคส โนงจ โยชโนร (2557) กฎแหงกระจก กฎมหศจรรยทชวยแกไขทกปญหาในชวตของคณ ( A rule of a

mirror) พมพครงท 22 กรงเทพฯ อมรนทร ปารก มนกน (2559) ไมมความเจบปวดใดทคณเอาชนะไมได กรงเทพฯ อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง ล มนคย (2551) พลกความคด ชวตดสดๆ พมพครงท 3 กรงเทพฯ อนสปายร วนษา เรซ (2553) คมอสมองด =Brain Power Organizer ปทมธาน สมองดกบหนด วนษา เรซ (2554) ถงเวลาทาทายสมอง กรงเทพฯ สมองดกบหนด วนษา เรซ (2556) Brain Power คมอสมองด 365 วนสชวตเกรด A+A+A+ กรงเทพฯ สมองดกบหนดวธาน ฐานะวฑฒ (2547) หวใจใหม-ชวตใหม สอสรภาพและความสขฉบพลน (Instant happiness)

เชยงราย ปตศกษา อลเลน เอลคน(2552) 52 กจกรรมสบายใจ ไกลความเครยด กรงเทพฯ ดไลทพบลชชง วรภทร ภเจรญ (2552) Dialogue คดลงใจไหลเปนปญญา กรงเทพ บรษทอรยชนจ ากด Building Resiliency (2016) Management Skills Coping with health problems or stress

httpwwwmanagestressnowcomcopinghtmLife Jones Katie (1999) Time management the essential guide to thinking and working

smarter New York AMACOM Macmillan Education (2016) Macmillan Life Skill Thinkers

httpwwwmacmillanenglishcomlife-skillsthinkers Maxey Cyndi (2010) 10 steps to successful time management Alexandria Va ASTD

15

3 เอกสารและขอมลแนะน า กองบรรณาธการหนงสอสขภาพ (2554) อาหารบ ารงสมอง กรงเทพฯ ซเอดยเคชน กระทรวงสาธารณสขม กรมสขภาพจต (2540) คมอคลายเครยดดวยตนเอง นนทบร กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข ประมวล เพงจนทร (2555) เรยนรเพอเปลยนแปลง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) เดนสอสรภาพ กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ประมวล เพงจนทร (2555) กาวผานความรนแรง กรงเทพฯ โรงพมพ บรษทตถาตา พบลเคชนจ ากด ววรรณ ธาราหรญโต (2005) ฉลาดเลอก ฉลาดออม ฉลาดลงทน กรงเทพฯ ส านกพมพเนชนบคส ววรรณ ธาราหรญโต (2009) Money Pro แผนการเงน แผนชวต กรงเทพฯ กรงเทพธรกจ ววรรณ ธาราหรญโต (2013) เงนไมใชทกอยาง แตทกอยางเรมตนทเงน กรงเทพฯ ส านกพมพอมรนทร สธรตน อนจโร (2553) ใชเงนเปน ออมเกง รวยกอน กรงเทพฯ รช หล เจย (2554) จงเปนนายแหงตน พมพครงท 2 กรงเทพฯ เตาประยกต

16

ค าชแจง บทบาทของอาจารยประจ ากลม ldquoครเอออ านวยการเรยนรrdquo

อาจารยประจ ากลมจะท าหนาทสนบสนนและเปนทปรกษาในการเรยนกลมยอย เปนผกระตนใหเกดการเรยนร เปนสอชวยใหนกศกษาเกดการคดแกไขปญหา เพอสงเสรมใหเกดการเรยนร เปนไปตามวตถประสงคทนกศกษาตงไว อาจารยประจ ากลมมไดมบทบาทเปนผถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง

บทบาทของอาจารยประจ ากลมทส าคญ

๑ กระตนและสงเสรมกระบวนการกลม เชน

- เขาใจแนวคด ขนตอน และกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ (Experiential Learning)

- กระตนใหนกศกษามสวนรวมตลอดกระบวนการเรยนร

- สรางบรรยากาศกลมทเปนกนเองและไมคกคาม

- ไมเปนผน าการอภปรายหรอถายทอดความรใหแกนกศกษาโดยตรง แตเปนผเอออ านวยใหนกศกษารวมแลกเปลยนประสบการณ ความร ความคดเหน เชอมโยงสการน าไปใชสรางเสรมสขภาวะทางเพศของตนเองไดอยางอสระ ไมตดสน ผานการตงค าถามชวนคดชวนคย

- เขาใจกระบวนการและพลวตรการเรยนรของกลม

- สามารถลดความตงเครยดหรอความขดแยงภายในกลม

- ให feedback และเพมเตมขอมลทสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของผเรยนไดอยางเหมาะสม

๒ สนบสนนการเรยนรของนกศกษา ย าใหนกศกษาเขาใจวากระบวนการเรยนรทสามารถบรรลตามเปาหมายเกดจากการมสวนรวมของผเรยนทกคน การสงเสรมการเรยนร เชน

- ทราบวตถประสงคและขอบเขตเนอหาของรายวชา โดยเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมก าหนดเปาหมายตามความคาดหวงและสรางขอตกลงการเรยนรรวมกน

- ใชค าถามทเหมาะสมเพอกระตนใหนกศกษาแสดงความคดเหนอยางมเหตผล

- สงเสรมใหนกศกษาประเมนการเรยนรของตนเอง

17

- แนะน าสอการเรยนร ๓ ประเมนทกษะของนกศกษาและทกษะของกลม เชน ทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล ทกษะการ

เรยนกลมยอย ทกษะการเรยนรดวยตนเอง และทกษะการสอสาร

- อาจารยควรเขาใจหลกของการประเมนผล และท าความเขาใจกบแบบประเมน

- สามารถให feedback แกนกศกษาไดอยางเหมาะสม ๔ เปนสอกลางเชอมโยงระหวางนกศกษากบผประสานรายวชา เชน

- ใหขอเสนอแนะแกคณะกรรมการประจ ารายวชาเกยวกบการจดการเรยนการสอน ความเหมาะสมของประเดนเนอหาและกระบวนการจดการเรยนรทใชความเหมาะสมของสอการเรยนร

- ใหขอมลเกยวกบปญหาตาง ๆ ทนกศกษาประสบระหวางการเรยนการสอน

- คนหาและค าปรกษานกศกษาทมปญหาในดานการเรยน แจงใหผ เกยวของรบทราบ หรอประสานงานกบคณะกรรมการประจ ารายวชาเพอชวยเหลอ

เทคนคการตงค าถาม

วตถประสงคของการตงค าถาม

๑ เพอกระตนการเรยนรและกระบวนการคดในทกระดบตงแตความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

๒ เพอชวยใหนกศกษาจดระเบยบแนวคดและชวยเนนประเดนส าคญหรอหลกของเนอหาวชาทเรยน ๓ สามารถประเมนความรและความเขาใจในเนอหาวชาของนกศกษาอกทงสามารถแกไข

ความผดหรอการใหเหตผลทไมถกตองได ๔ เพมทกษะการวเคราะหและการสงเคราะหขอมลใหแกนกศกษา ๕ ชวยกระตนใหนกศกษามองปญหาอยางรอบดาน หลายมมมอง ๖ เพอส ารวจความคดทซอนเรนของนกศกษาใหแสดงออกมา ๗ สามารถแกไขเจตคตหรอพฤตกรรมอนไมพงปรารถนาได

ขอแนะน าเกยวกบเทคนคการตงค าถาม ๑ อาจารยตองมททาทไมเครยด ไมขเขญ และไมตดสนในขณะตงค าถาม ๒ ค าถามตองสอดคลองกบวตถประสงคของบทเรยน ๓ ถามค าถามทละขอ อยาถามทละหลายๆ เรอง และควรหยดใหเวลานกศกษาคดตอบค าถาม ๔ ค าถามควรชดเจน เขาใจงาย และจ าเพาะ ไมคลมเครอ หรอตความหมายไดหลายอยาง ๕ ควรตงค าถามใหเหมาะกบระดบความรของนกศกษาและควรเรยงล าดบค าถามจากงาย ไปหายาก ๖ พยายามถามนกศกษาในกลมใหทวทกคน ไมถามเฉพาะเจาะจงคนใดคนหนง

18

๗ พยายามใชค าถามปลายเปด และลวงลก (probing) ๘ อยาถามเอง และตอบเอง ๙ ควรสนใจและตงใจฟงเมอนกศกษาตอบ พรอมยอมรบค าตอบในแงมมตางๆ ๑๐ หากนกศกษายงตอบค าถามไมได อาจตองเปลยนรปค าถามใหม (Rephrasing) หรอใชขอมล

เพมเตม หรอลดระดบความยากของค าถาม การถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร1 การสรางการเรยนรในชนเรยนคอกระบวนการกาเรยนรทเกดจากอาจารยประจ ากลมหรอผจดการ

เรยนร ซงสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการสอนของตวเอง จากเปน ldquoผใหความรrdquo สการเปน ldquoผสรางการเรยนรrdquo โดยมเปาหมายเพอการพฒนานกศกษา ใหมทกษะการคดวเคราะหและสามารถคนพบค าตอบ หรอองคความรไดดวยตนเอง

ในบรรยากาศการสรางการเรยนรในชนเรยน จะมองคประกอบ ๓ สวน ทชใหเหนถงความสมพนธกนในสรางการเรยนระหวางอาจารยประจ ากลม หรอผจดการเรยนรกบนกศกษา ไดแก

ก การตงค าถาม (Question Q) คอ การท าใหมการโตตอบกนโดยไมตองมรปแบบทางการ ข การตอบค าถาม (Answer A) คอ การตอบสนองค าถามทเตมเตมรายละเอยดขอมล หรอความ

คาดหวงของค าถาม ค ปฏกรยาโตตอบ (Reaction R) คอ ทาท ค าพดทแสดงการตอบรบ หรอประเมนค าถาม ค าตอบ

กอนทผนนจะตอบค าถามออกมา

ทางเลอกอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo สงทอาจารยประจ ากลม ldquoมอใหมrdquo มกจะกงวลใจ คอ ไมรจะมวธการถามและตอบค าถามนกศกษา

เพอจะสรางการเรยนรไดอยางไร ทงน เทคนคทน าเสนอในทน อาจจะไมใชสตรส าเรจตายตว แตเ ปนอก ldquoทางเลอกrdquo หนงทสามารถน าไปปรบใชในชนเรยนระหวางตวเรากบนกศกษาของเรา ซงมความแตกตางกบทอน ๆ

๑ เมอนกศกษาถามค าถาม สงทอาจารยประจ ากลมสามารถท าได แทนทจะรบตอบค าถามนกศกษาทนท คอ

การทบทวนค าถามนนดวยการจ ากดความหมายจากค าถามเดม วธการนจะชวยใหมนใจวานกศกษาคนทถามไดทบทวนค าถามตนเองใหมอกครงและเปนการใหนกศกษาคนอนในหองไดยนค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามนนอยางชดเจน ท าใหนกศกษาทกคนสามารถคดเกยวกบกบค าถามและหาค าตอบไปดวย เปนการฝกใหนกศกษา ldquoคดออกมาเสยงดงrdquo และจะท าใหนกศกษาไดขอสรปเองโดยอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมตองชวยเหลอ

1 ทมา องคการแพธ (PATH)แปลและเรยบเรยงจาก Answering and asking Question by William E Cashin Kansas State University IDEAPAER No31 January 1995

19

ทวนซ าค าถามเดม แตถามค าถามนนกบนกศกษาคนอนทคาดวาเขาจะรค าตอบ หรอนกศกษาคนอนในชนเรยน เพอรวมหาค าตอบ แสดงความคดเหน หรอเปดประเดนทมรายละเอยดเพมขน ดวยวธนนอกจากเปนการกระตนใหนกศกษามสวนรวมมากขนแลว แตยงท าใหนกศกษารวา เพอนในชนเรยนเปนแหลงเรยนรทส าคญดวย

การถามเพอไตสวนหาขอมลเพมขน ดวยการใหความสนกบปฏกรยาของนกศกษาและประเดนทเขาสนใจหรอถามขนมา และกระตนใหนกศกษาสามารถเชอมโยงสงทเรยนรกอนหนาน หรอชวนคดตอเนองไปจากสงทเขาถาม เปนการประกอบความรแลวนกศกษาจะไดค าตอบดวยตนเอง โดยมอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถาม

สงเสรมการอภปรายถกเถยงกนระหวางผเรยน เปดใหมการอภปรายถกเถยงกนในค าถามนนสกพก โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรท าหนาทชวนคยใหเหนในภาพรวมวา นกศกษามความคดเหนทหลากหลายในค าถามนน จงขอใหมการจบกลมยอยพดคยกนในแตละประเดน แลวคอยมาน าเสนอและสรปรวมกนในกลมใหญอกครง

๒ การตอบค าถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรมความหลากหลายของวธการจดการตอบค าถามนกศกษา ซงอาจจะไมมความจ าเปนเสยทเดยว ทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรจะตรงเขาไปชวยนกศกษาตอบค าถามของเขาเอง

การตอบค าถามตรงไปตรงมา เหมาะกบค าถามทตองการหาขอมลโดยตรงซงอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรการเรยนรแนใจวา นกศกษาในชนเรยนไมรค าตอบ หรอตองการใชเวลานอย ถาเลอกใชวธค าตอบตองสน กระชบและตรงประเดนพอถามแลวตองการตรวจสอบนกศกษาอกครงวาทเราตอบไปนนใชค าตอบทเขาตองการหรอไม แลวจงโยงไปสประเดนทเราตงใจจะชวนคยตอไป

เลอนการตอบค าถามออกไป เพราะเวลาในชนเรยนเหลอไมพอ หรอเปนค าถามทซ าซอน หรอมนกศกษาไมกคนทสนใจ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนรปฏบตตอเขาเชนเดยวกบค าถามอน จะยงท าใหเขาหรอนกศกษาคนอนถามมากขนเรอย ๆ แตถาคณตดบทนกศกษาคนนนอยางงหวน ๆ คณอาจจะเสยไมตร ไมใชเฉพาะกบนกศกษาคนนนแตกบนกศกษาคนอนดวย

ทางเลอกหนงคอ ชใหนกศกษาเหนวา ในค าถามนนมสงทไมเหมาะสมอยดวย โดยอธบายใหนกศกษารวา เปนค าถามทไมเกยวของกบเรองทก าลงเรยน และอาจถามนกศกษาคนอนในหองวาสนใจทจะคยกนเรองนไหม ถามนกศกษาทสนใจเยอะ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการการเรยนอาจตองใหความสนใจ แตตองไมหลงเลยประเดนส าคญทตงใจ หรออาจใชวธนดเจอนอกรอบ หากกลมนกศกษาทสนใจมจ านวนไมกคน

ยอมรบวาคณเองกไมรค าตอบ ถาอาจารยประจ ากลมไมรค าตอบทนกศกษาถาม ควรจะบอกไปเลยวาอาจารยประจ ากลมไมรและจะหาค าตอบนมาใหในการพบกนครงตอไป แมวา

20

บทบาทของอาจารยประจ ากลมจะเปนผใหความร และเปนแหลงขอมล แตการทอาจารยประจ ากลมบอกวาไมร ไมไดท าใหการยอมรบนบถอของนกศกษาทมอาจารยประจ ากลมลดลงแตอยางใด แตถาเราแสรงรกลบจะถกนกศกษาทดสอบและไมยอมรบมากขน

๓ การถามค าถาม

การถามค าถามแบบปลายเปด จะท าใหคนสรางกระบวนคดและมรายละเอยดขอมลมากขน โดยใชสวนประกอบของค าถาม เพราะมปฏกรยาโตตอบทซบซอนมากขน ค าถามแบบปลายปดจะใชในการตรวจสอบการเรยนรทเจาะจง เชน ldquoใชrdquo หรอ ldquoไมใชrdquo เทานน

การถามค าถามทไดค าตอบทหลากหลายแตกตางกบค าถามทไดตอบจากต ารา เพราะเราไมตองการค าตอบเดยวทถก แตตองการใหนกศกษาคดกบค าถาม ซงมความหลากหลายของค าตอบและสามารถยอมรบได แตถาเราตองการค าตอบทเปนขอมลทถกตองอยางเดยวจะเปนค าถามต ารา

๔ การนงและเงยบ เปนธรรมชาตทอาจเกดขนไดในบรรยากาศของชนเรยน อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรปลอยใหเกดบรรยากาศเงยบกนไปซกพกเพราะ

รอ หยด และเงยบ ไมใชพฤตกรรมทไมเหมาะสมในชนเรยน เปนพฤตกรรมหนงในชนเรยนทเกดขนได อาจารยประจ ากลมไมสบายใจทหองจะเงยบ เสยขวญแตจรง ๆ แลวความเงยบนเกดขนในระยะเวลาสน ๆ อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรจะรอไมเกน ๕ นาท ไมจ าเปนทเราจะตองพดกนตลอดในชนเรยน

รอ เพอเปดโอกาสใหนกศกษามเวลาไดคด นกศกษาไดทบทวนความจ าในสงทเขามขอมลอยกอน หรออาจารยประจ ากลมจะตองมการพดกระตนใหนกศกษาคดตอ เชน อาจารยประจ ากลมยนดทจะรอฟงค าตอบ ทวนค าตอบ ทวนค าถาม หรอขยายความค าถามเพอใหนกศกษานกออก ตองใหเวลานกศกษามากพอ หาวธการเรยนรเพมเตม เชน ใหเขยนค าตอบในกระดาษ แบงกลมยอย เสนอค าตอบเปนค าตอบเปนตวอยางกอนสกขอ เราไมไดตองการนกศกษาฉลาดหรอตอบเรว เราจงตองรอทจะใหนกศกษาคดและหาค าตอบ

รอ แตอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองระวง อยารบตอบเองจะกลายเปนธรรมเนยม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรบางคนเมอถามไปแลว ไมกลาปลอยใหหองเรยนเงยบ หรอไมมความอดทนเลยรบตอบค าถามเอง จะท าใหนกศกษารวา ตอไปถาอาจารยประจ ากลมแลวเราไมตอบ อาจารยประจ ากลมกจะค าถามเองจงไมเปนการกระตนใหนกศกษาคดค าตอบ

๕ สรางบรรยากาศในการยอมรบและสรางสรรค ถาหากเราตองการสงเสรมใหนกศกษามพฤตกรรมตงค าถามและตอบค าถามเพอสรางการเรยนร อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรตองสรางบรรยากาศทจะท าใหนกศกษาอยากถาม อยากตอบ และอยากมสวนรวม

ขอใหนกศกษาถามค าถาม เมอจบการพดคยในแตละประเดน การขอใหนกศกษาตงค าถามจะเปนการท าใหนกศกษาไดเกดการทบทวนสงทไดเรยนร และน าไปสประเดนตอไป

21

การตอบค าถาม ถาอยากใหนกศกษาถามค าถาม เราตองสรางแรงกระตนโดยการตอบค าถามเขากอน ถาจ าเปนเราไมควรเลอนตอบค าถาม หรอไมสนใจตอบค าตอบเขากอน หรอไมสนใจตอบค าถามนกศกษา และมเปดโอกาสใหคนทไมคอยไดพดแสดงความคดเหน แทนคนทพดบอย ๆ

ตอบค าถามกเรยนอยางเพยงพอ ค าตอบตองตรงประเดน และใหขอมลเพยงพอครบถวน โดยทอาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรควรถามนกศกษาวา เขาไดค าตอบครบถวน พอใจกบค าตอบหรอไม

ตงใจฟงค าตอบหรอความคดเหนของนกศกษา ซงรวมถงภาษาทาทางการตอบสนองของนกศกษา การตรวจสอบความเขาใจของอาจารยประจ ากลมกบนกศกษาอาจารยประจ ากลมหรอดนาฬกาเมอนกศกษาถามค าถาม นกศกษาจะคดวาอาจารยประจ ากลมไมใสใจกบค าถามนน เปนตน

อยาท าใหนกศกษารสกอาย อยาวจารณนกศกษาใหเขารสกอาย หรอ กระอกกระอวนใจทจะถาม อาจารยประจ ากลมหรอผจดการเรยนรไมใชผตดสนสงทถกหรอผด แตเปนผใชค าถามเพอใหนกศกษาไดอธบายมากขน จนน าไปส การใชค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมไมตองตอบค าถามเพอสรางการเรยนร โดยทอาจารยประจ ากลมตองตอบค าถามเพอใหเกดความร แตถามเพอใหเกดการเรยนร

ขอแนะน าส าหรบนกศกษา บทบาทผเรยนกบการใชประสบการณ

๑ มสวนรวมตลอดกระบวนการจดการเรยนรผานประสบการณ ดงเอาความรและประสบการณเดมทมอยหรอทเคยเรยนมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหนจะชวยท าใหนกศกษาสามารถจ าเนอหาวชาไดดขน ถาจ าไมได ควรกลบไปทบทวน

๒ การเรยนแบบนการเปดใจรบฟงและรวมแลกเปลยนประสบการณ เปนสงทส าคญมาก ๓ นกศกษาควรประเมนความกาวหนาการเรยนรของตนเองอยางสม าเสมอวาบรรลวตถประสง ค

ของรายวชาหรอไม ๔ พฤตกรรมทพงประสงคในการเรยนกลมยอย

ก การใหความเคารพผอน - ยอมรบฟงความเหนของผอน - สอสารดวยวาจาและทาทางทเหมาะสม สภาพ ไมกาวราวหรอหยาบคาย

ไมแสดงความคดในลกษณะทดหมน พาดพง หรอตดสนผหนงผใด - รบฟงและเปดโอกาสใหผอนมสวนรวมในการอภปรายหรอแสดงความคดเหน - กลาวค าขอโทษเมอมาสาย หรอใหเหตผล

ข ทกษะการสอสาร - น าเสนอขอมลทกระจาง ชดเจน เขาใจงาย

22

- พยายามพดดวยน าเสยงทดงพอ ฟงไดยนชดเจนทงกลม - พยายามใชค าถามปลายเปด - ถามค าถามอยาใหมอคตตอสมาชกคนใดคนหนง - ท าความกระจางในเรองทกอใหเกดความเขาใจผดระหวางตนเองและผอน - พยายามแกไขความเขาใจผดทเกดขนในกลม - แสดงความรสกหรออารมณทเหมาะสมกบสถานการณ - แสดงกรยาและใชวาจาอยางเหมาะเสมอตนเสมอปลาย - พยายามสงเกต การแสดงออก หรอการสอสารโดยไมใชวาจาในลกษณะตางๆ

ของสมาชกกลม ค ความรบผดชอบ

- ตรงตอเวลา - ท างานทไดรบมอบหมายใหส าเรจ - ใหขอมลทเปนประโยชนและเชอถอไดแกกลม - สงเสรมใหเกดกจกรรมกลมทมประสทธภาพ - บอกจดแขงจดออนของสมาชกกลมในทาทางทเปนมตร - บอกใหกลมทราบลวงหนาหากมการลา - การรจกตนเองการประเมนตนเอง - วเคราะหจดแขงและจดออนและแนวทางการน าผลการเรยนรไปประยกตใชกบชวตของ

ตนเองได ๕ หากนกศกษามปญหาในการเรยนรและตองการความชวยเหลอ อยารรอ อาจจะปรกษาอาจารย

ประจ ากลม อาจารยผประสานงานรายวชา

23

หนวยท 1 การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง (Self Mangement)

การจดการตนเอง เปนรปแบบหนงของการควบคมตนเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยใชการเปลยนแปลงทางปญญา กระบวนการจดการตนเอง

กระบวนการจดการตนเอง ไดน าเทคนค 4 เทคนคมาใชรวมกน และมล าดบขนตอน ดงน ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) ขนท 3 การประเมนตนเอง (Self ndash Evaluation) ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง (Self ndash Reinforcement) ขนท 1 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) การเฝาตดตามดตนเอง หมายถง การเกบ

รวบรวมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทตนเองตองการเปลยนแปลง เพอน ามาใชในการวเคราะหท าความเขาใจปจจยทท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคเกดขน และเปนขอมลส าหรบการวางแผนการจดการตนเอง และเปนขอมลส าหรบการประเมน ความส าเรจในการจดการตนเองดวย การเฝาตดตามดตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 อยาง คอ 1) การสงเกตพฤตกรรมของตนเอง และ 2) บนทกพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ

ขนท 2 การวเคราะหตนเอง (Self ndash Analysis) การวเคราะหตนเอง เปนการน าขอมลทไดจากการสงเกตและบนทกไวแลวในขนท 1 มาพจารณาสรปหาปจจยทมอทธพลท าใหเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค รวมทงพจารณาเลอกสงทจะท าใหสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมตนเองไดตามเปาหมายดทสด แลววางแผนการด าเนนการจดการตนเอง

ขนท 3 การประเมนตนเอง เปนขนตอนทบคคลตดสนความส าเรจในการจดการตนเอง หลงจากไดด าเนนการจดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายตามทวางแผนไว โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมของตนเองทท าจรงกบพฤตกรรมทวางไวในแผน ซงถาพบวาพฤตกรรมทท าไดจรงต ากวาทแผนวางไว พจารณาหาสาเหตทท าใหไมเปนไปตามแผนแลว ปรบปรงแผนเพอด าเนนการตอไปใหไปถงเปาหมายสดทายของโครงการ

การประเมนตนเอง ควรท าเปนระยะสน ๆ ตอเนองกนไป เชนประเมนเปนรายสปดาห หรอรายวน ขนอยกบความเหมาะสมตามประเภทของพฤตกรรมทสามารถประเมนความเปลยนแปลงของพฤตกรรมไดเรวหรอชา

ขนท 4 การเสรมแรงตนเอง หรอใหรางวลแกตนเอง เปนขนตอนทบคคลจดหาสงทตนเองชอบหรอ พอใจเปนรางวลใหกบตนเองหลงจากท การประเมนตนเองพบวาสามารถท าพฤตกรรมทตองการไดตามแผนทก าหนดไวได ซงการเสรมแรงตนเองกควรใหเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม เพอเปนก าลงใจใหตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายตอไปและเพมขนจนบรรลเปาหมายสดทาย เพราะการรอเพอใหรางวลเมอบรรลเปาหมาย

24

สดทายเพยงครงเดยว อาจไมมประสทธภาพพอทจะจงใจใหบคคลท าพฤตกรรมทพงประสงคในระยะยาวเชนนนได แนวการเขยนแบบเสนทางเดนเรอง การเขยนแบบเสนทางเดนเรอง เปนการเขยนของเสนทางเรองราว เปนการด าเนนเรองราวทเรยงตดตอเปนล าดบ โดยการน าประสบการณ การตดสนใจ การแกปญหามาผนวกรวมกนเพอวเคราะหเชอมโยงใหเกดแนวคดใหม ๆ ทสามารถน าไปใชแกปญหาในชวตประจ าวนได โดยผเขยนตองวางโครงเรองใหนาตดตามและนาสนใจ ซงการด าเนนเรองหรอผกเรองใหมความตอเนองประดจดง ldquoเสนเชอกrdquo โดยมการตงค าถามหลกเปนตวเชอมการด าเนนเรอง การเลาเรองแบบเสนทางเดนเรองนม 4 องคประกอบส าคญ ดงน

(1) การจดฉาก เปนการระบเวลา สถานท สงแวดลอม (2) การมตวละคร ทเกยวของกบเรองราวในขอ (1) (3) การด าเนนชวต (way of life) เปนการด าเนนชวตหรอเรองราวของตวละครในขอ (2) (4) มเหตการณส าคญเกดขนหรอมปญหาทตองแกไข (5) การด าเนนเรองตองเปนเรองทเกยวเนองกน ซงน าประสบการณเดมทมอยแลว และบวกเพม

ประสบการณใหมทไดเรยนรสงใหม ๆ ประเดนส าคญของการเขยนเสนทางเดนเรอง จะตองมค าถามวา มอะไรส าคญทเกดขนกบตวละคร

บาง และแกปญหาอยางไร ในการด าเนนเรองตางๆ จ าเปนตองใหความส าคญกบ ldquoการตงค าถามrdquo ซงจะท าใหเกดการทบทวนความคด วเคราะหและลงมอท าเพอน าไปสการเรยนร เขยนเปลยนชวต ldquoเขยนคนตนrdquo เขยน = คนพบตวเอง เขยนดงเปนกระจก เพอเขาใจและรจกตนเอง ในมตอนหลากหลาย มจดประสงค เพอเปนการสรางความรเทาทนในตนเอง ผานการเขยนเชงกระบวนการ ใหสามารถใชการเขยนบนทกเปนดงเครองมอสะทอนดตนเองและนอมน าศกยภาพภายในออกมาใช การเขยนเพอรจกตนเอง

bull การเขยนดวยเทคนคพเศษอยางหนงทางจตวทยาและการเรยนรแนวจตปญญา

bull เพอสะทอนทบทวนตนเองและพบเจอตวเราในดานทหลากหลาย

bull การรจกตนเองนนเปนรากฐานทส าคญของความสขและความส าเรจทกดานของชวต

bull หากไมรจกตนเองแลว ยอมยากทจะมความพอใจและรกตวเองไดอยางแทจรง

bull และยากทจะเลอกเสนทางชวตหรอปรบปรงตนเองอยางเหมาะสมได การเขยนท าใหเรากลบมาหาตนเองเพอร ๔ ร ดงน ๑ รจกตน คอ รวาตวเราเปนอยางไร ในดานตางๆ ทงทเราชอบและไมชอบ สงเกตและยงไมเคยสงเกต มสงใดอยในตวเราและเราท าอะไรได

25

๒ รทนตน คอรเทาทนตนเองวาเราเปนแบบนสงผลเสยอยางไรและจะแกไขไดอยางไร หรอชวตทผานมาเราท าแบบนเพราะเราเปนคนอยางไร ๓ รใชตน คอรน าศกยภาพทซอนอยทงในตวตนทดและตวตนทไมดในตวเราน าออกมาใชอยางเหมาะสม ๔ รวางตน คอรจกทจะลดละวางความเปนตวเราเพอเปดโอกาสใหตวเอง เปนมากกวาทเคยเชอ เปนมากกวาทเคยคด และใชชวตอยางดทสดโดยไมยดตวตนใดมากเกนไป

26

หนวยท 2 การรจกและวเคราะหตนเอง

การรจกตนเอง การทเราเปดเผยตวเองมากเทาไหร กจะยงใหเราเรยนรทจะเขาใจตนเอง ยอมรบสภาพความเปนจรง

ทเกดขน การรจกตนเอง (Self awareness) รวมไปถงการรบรและรจกความสามารถของตวเราเอง จะตองรวาเราเปนคนอยางไร ชอบอะไร ไมชอบอะไร เกงอะไร ไมเกงอะไร และทส าคญเราตองรอารมณของตนเองดวย วาขณะนเรามอารมณเปนอยางไร การรจกอารมณตนเองจะน าไปสการควบคมอารมณและการแสดงออก ทเหมาะสมตอไป ซงการทจะรจกตนเอง รอารมณของตนเองได ตองเรมจากการรตว หรอการมสต การรจกตนเองเปนรากฐานของการสรางความเชอมนในตนเอง เพราะการรจกตนเองหมายรวมถง ขดความสามารถของตวเรา รขอจ ากดของตวเองเรา อะไรทท าได อะไรทเกนฝน การรจกตนท าใหเราเขาใจผอนไดมากขน เราจะพบวามบางเรองทเราคลายคนอน และมอกหลายเรองทแตกตางกน เชน เจตคต ความคด ความเชอ ประสบการณ ฯลฯ ซงสงเหลานเองทผลกดนใหเรามพฤตกรรมหรอการแสดงออกตางกน เม อเราไดเขาใจปจจยตาง ๆ เหลาน กจะท าใหเกดการยอมรบและเขาใจผอนในสงคมไดอยางมความสข ความส าคญของการรจกตนเอง

การรจกตนเองมความส าคญตอการกระท า การประพฤต และการแสดงออก ผทรจกตนเองทพอจะด ารงตนอยางพอเหมาะพอควร กอนทจะท าอะไรอนบคคลควรจะรจกตนเองกอนและคนทจะรจกตนเองไดดกคอ บคคลนนเอง ดงค ากลาวทวา ไมมใครรจกตวเราเองไดดเทากบตวเราเอง มนกปราชญหลายคนทไดท าการศกษาเกยวกบตนเอง ซงจะกลาวดงน โสคราตส (469-399 BC) เปนบคคลแรกทมองเหนคณคาและความส าคญของการรจกตนเอง โดยไดกลาววา จงรจกตนเอง (Know yourself) และวาชวตทไมรจกตนเองเปนชวตทไมมคา (An unexamined life is not worth living) ชวตของบคคลนนจะเปนชวตทมคณคาหรอไมนน อยทการทบคคลนนรจกหรอส ารวจตนเอง หรอตระหนกรวา ชวตคออะไร ก าลงท าอะไรอยและมชวตอยเพออะไร มอญเตญ (1533-1592) ชาวฝรงเศสไดเขยนหนงสอเลมหนงชอ The Essays ไดเนนตวตนในทรปแบบการด าเนนชวตวา จะตองม 4 ขนตอนคอ

1 ศกษาและท าความเขาใจตนเองทก ๆ ดาน 2 ยอมรบตนเอง หลงจากทไดรจกตนเองในทกสวน ควรทจะยอมรบตนเองทงในสวนดและสวนไมด เพอทจะไดปรบปรงตนเองตอไป 3 จงยอมรบและเขาใจผอนทเกดจากการศกษาตนเอง เพราะผลทไดจากการทเราเขาใจตนเองจะชวยใหเรายอมรบและเขาใจผอนไดด 4 จงใชชวตใหมความสข โดยใหสอดคลองกบธรรมชาตของตนเอง

มารกส (Markus 1977) ไดแยกแยะการมองเหนตนเองเปน 2 ลกษณะคอ

27

1 การมจนตนาการเดยวกบตนเอง (Self - Image) บคคลจะมความคดเกยวกบตนไดทงดานด มองตนเองม

คณคา มศกดศร หรอดานเลว มองตวเองต าตอย ไรศกดศร โดยอาศยประสบการณทตนไดพบเหนกอน

จนตนาการทบคคลสรางขนมานนจะสรางจากทางรางกายกอนแลวมาเปนทางดานสตปญญา จตใจ และสงคม

เปนล าดบมา (เรยม ศรทอง 2542)

2 การมองเหนคณคาของตนเอง (Self - Esteem) การมองเหนคณคาในตวเองวามนษยเปนสตวประเสรฐ ม

สตปญญากวาสตวอน ๆ ตนเองกเปนมนษยเชนเดยวกนกจะสามารถเรยนรได สามารถคด สามารถท า

สามารถจดการกบปญหาตาง ๆ ได สามารถตดตอกบบคคลอนได ท าอะไรไดเหมอนกบบคคลอน ๆ ผทคดได

ดงกลาวจะท าใหเกดความเชอมนในตนเอง และจะท าใหประสบความส าเรจในชวต ทงในการด ารงชวตอย และ

ในการท างาน

ลกษณะของตนทมองเหนคณคาของตนเอง

พด ท า คด เชงบวก รจกตนเองและผอนเชงบวก มสมพนธภาพทดกบบคคลอน มความเชอมนในตนเองเพมขน มความสมฤทธสง

ควรรจกตนเองในดานใดบาง

ฐานะทางเศรษฐกจ รจกการใชจายเหมาะสมกบฐานะเศรษฐกจของตน ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ การเลอกท าอะไรทเหมาะกบความสามารถทางสมองและ

บคลกภาพของตนเอง ความร ตองแสวงหาความรอยเสมอ โดยเฉพาะสาขาหรองานทตนเองท าอย ความสามารถทว ๆ ไป และความสามารถพเศษ ตองรวาตนเองขาดความสามารถอะไร จะตองเปนคนร

กวาง รไกล ทนตอเหตการณ ความสนใจและนสย สนใจในงานทท าอยางสม าเสมอ และฝกจนเปนนสย สขภาพกายและศกยภาพทางกาย

รปแบบการรจกตนเอง 1 การรจกตนเองตามแนวคดของ คารล อาร โรเจอร (Carl R Roger 1970) คารล อาร โรเจอร ไดใหแนวคดเกยวกบตนเองไว ดงน

ก) ตนเองตามอดมคต (Ideal Self) หมายถง ตนตามจนตนาการทตนคดอยากจะเปนและอยากจะม เชน อยากจะเปนคนด คนเดน คนดง อยากร ารวย เปนตน

ข) ตนตามทรบร (Perceived Self) หมายถง ตนตามทตนไดรบร ทงทตนเองปกปดและเปดเผย รวมทงตนตามทผอนคาดหวง (Other Expectation) เชน เพอน ๆ คาดหวงวาเราควรเปนคนด ไมประพฤตผดกฎหมายและศลธรรมจรรยา พฤตกรรมดงกลาวท าใหตนเองมความคดเกยวกบตนเองขนมา

28

เรยกวา อตมโนทศน (Self Concept) ในสวนของอตมโนทศนนน ประกอบดวยพฤตกรรมสวนจรง พฤตกรรมสวนเกน และพฤตกรรมสวนขาด คอ

พฤตกรรมสวนจรง เปนพฤตกรรมจรง ๆ ของตนเอง ทงทมอยและเปนอย เชน ตนเองมรางกายจรง ๆ ทเคลอนไหวได เปนตน

พฤตกรรมสวนเกน เปนพฤตกรรมทไมม ไมเปนอยจรง เชน การคยโม โออวด โกหก หลอกลวง การสรางภาพลวงตาใหผอนหลงเชอ และคลอยตาม เปนตน

พฤตกรรมสวนขาด เปนพฤตกรรมทมจรง และเปนจรงแตเปนการเสแสรง หรอบงคบใหเปนเชนนน เชน การออนนอม ถมตน และการปฏเสธความจรง เปนตน

ค) ตนตามความเปนจรง (Real Self) หมายถง ตนทเปนจรง ซงมทงจดเดนและจดดอย ทงททราบและไมทราบ ซงเปนธรรมชาตของบคคล วาไมมบคคลใดทสมบรณแบบ ดงค ากลาววา Nobody Perfect ในความสมพนธทงสามลกษณะดงกลาว ถาบคคลใดมทงสามขอพอดเทาๆกน จะเปนคนดไมมปญหาไมมความยงยากและวนวาย

ถาตนตามอดมคตและตนตามทรบรสอดคลองกนด จะสงผลตอความส าเรจในการท างาน ถาตนตามทรบรและตนตามความเปนจรงสอดคลองกนด บคคลจะไดรบการยกยองนบถอวา เปนคนด 2 การรจกตนเองตามแนวคดของโบลส และดาเวน พอรท (Boles and Davenport อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ 2522) ไดแบงการรจกตนเอง 5 แบบคอ

- ความคาดหวงตนเอง (Self - Expectation) เปนรปแบบทตนเองคาดหวงตนเองในลกษณะตาง ๆ ทยงมาไมถง

-ตวเองตามทมองเหนตนเอง (Self - Perception) เรามองเหนรบรตนเองอยางไร -ตวตนตามเปนจรง (Real - Self) ซงดไดจากการประพฤตปฏบตของตนเอง -ตวตนทคนอนคาดหวงตอเรา (Others Expectation) เปนความคาดหวงทคนอนคาดหวงเราวา

เราจะตองเปนอยางนนอยางน -ตวตนตามทคนอนร (Others perception) เปนความรบรตามอาชพของแตละอาชพ เชน อาชพ

เปนคร ทหาร ต ารวจ หมอ เปนอาชพทคนอนยอมวา จะตองประพฤตปฏบตตนอยางนนอยางน ความสอดคลองตามรปแบบ 1 2 และ 3 จะเปนคนท างานทมประสทธภาพ ความสอดคลองตาม

รปแบบท 3 4 และ 5 คนอนจะมองเราวาเปนคนด ความสอดคลองตามรปแบบท 4 และ 5 คนอนจะยอมรบ

การรบรเกยวกบตนเอง

การรบรเกยวกบตนเอง เปนสงทบคคลจะตองท า การรจกตนเองกอน วธทบคคล จะรจกตนเอง ได

ชดเจนคอ การส ารวจตนเอง ท าใหบคคลสามารถมองตนเอง อยางชดเจน ทงในแงบวกแงลบ ทงในสวนทด

และสวนทตองปรบปรง รวมไปถง ความสามารถใน การส ารวจตนเอง วาตนเองมบคลกภาพ สวนใดจะตอง

พฒนา ใหดยงๆ ขนและ การทบคคลจะรจกตวเองไดนน

กนยา สวรรณแสง (2533322-326) อธบายโดยสรปวา บคคลจะตองรจกตนเอง อยางนอยใน 3

ลกษณะคอ

29

อนดบแรกไดแก อปนสยของตนเอง เราตองวเคราะหอยางถถวนวา ตนเองมอปนสยอยางไร อปนสย

ใดด กควรสงเสรมไว อปนสยอะไรไมด กควรแกไขอาจจะใชเวลานาน แตถาเรามความตงใจจรง กสามารถท า

ได

ประการทสองคอ ลกษณะสวนรวมของตน ลกษณะนคงตองอาศยจากผอนชวยบอก บางครงเราไม

ตองการ ฟงค าวจารณ เพราะอาจจะท าใหเรารสกเจบปวด แตเราจงอดทนฟง ค าวจารณ เพราะค าทวงตง จาก

มตรดและ คนทมความจรงใจแลว เราน ามาไตรตรอง บางครงค าวจารณ ค าทวงตงเหลานน อาจมขอคดทด

มากมาย

และประการสดทายคอ บทบาทของตน เราแตละคนม สถานภาพ (Status) จงตองแสดง บทบาท

(Role) เราจงตองแสดงตน ตามบทบาท ทเราไดรบใหสมบรณ

นอกจากนในเรอง การรบรเกยวกบตนเอง เราทกคนกสามารถกระท าไดโดย การทเราสามารถท า

ความเขาใจในตนเองไดทกแงทกมม ทงมมกวางและมมลก ทงสวนทด และสวนทยงตองพฒนา โดยเราตอง

พยายามท าใจใหเปนกลาง อยาเขาขางตนเองมากเกนไป จนมองตนไมออก นนกเทากบวา ทานไมสามารถ

วเคราะหตนเองได และสดทายของการรบรตนเอง คอ ความสามารถเปดใจกวาง ในการยอมรบฟง ความ

คดเหนของผอน เพอน ามาพฒนาตน ส าหรบ การรบรตนเอง ตามแนวคดของคารล โรเจอร ( Carl Rogers )

ซงเปนนกจตวทยากลมมนษยนยม เขามความสนใจเรอง มนษย เขามองมนษยในแงดและเชอวามนษยม

ธรรมชาตทดงาม และมนษยยงเปนผทไดรบการขดเกลามาแลว รกความกาวหนา พดจรง ท าจรง รวมทงม

ความสามารถหลายๆ อยาง แนวคดทส าคญคอ เขาเชอวามนษยทกคนนน มความรสกนกคด เปนของตนเอง

หรอ มแนวความคดของตนเอง ( Self-Concept ) อาจจะกลาวสรปวา มนษยมภาพของตนจากตาทมองเหน

สงตางๆ และภาพของตนจากใจ ในการนกคดภาพตางๆ ทเกดเปน มโนภาพทางจตของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง คณสมบต รปสมบต และทรพยสมบต ตวตนตามแนวคดของคารล โรเจอร จงประกอบไปดวยตวตน 3

ประเภทคอ

1 ตวตนทเปนจรง ( Real self )

2 ตวตนทคดวาเราเปน (Perceived self )

3 ตวตนทเราตองการจะเปน (Ideal self )

ซงในสภาพความเปนจรงขณะนเราก าลงเปนนกศกษา เราก าลงนงเรยนอยในหอง การทเรารบรวา

เราเปนนกศกษา และก าลงนงเรยนอยในหอง ขณะนนนคอ ตวตนทเปนจรง พอวนหนงมคนทกวา เราอวนไป

ซงเรากพยายามทจะลดน าหนก แตยงลดน าหนกเทาใดตวเรากไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ เมอมเพอนๆ เหน

เรากบอกเราวา เธอยงคงมรปรางเหมอนเดม แตในใจเราบอกวาจรงๆ แลวเราลดน าหนกลงแลว ความคดตรง

นนคอตวตนทคดวาเราเปน แตกมบางชวงทเราฝนอยากจะเปนเศรษฐ เปนคนรวย อยากมทรพยสนเงนทอง

30

มากมาย นนเปนตวตนทเราตองการจะเปน ดงนนตวตนทอยกบตวเรา จะประกอบดวย ภาพภายในใจของเรา

ตามทเราคด และจะตองอยกบเราอยางสมดล และสอดคลองกน สวนภาพภายในใจของเรากบตวตนจรงๆ

ของเรา จะไมท าใหเราเกดความคบของใจ เมอภาพทง ภายในและภาพทงภายนอก สมดลกน บคคลกจะเกด

การรบรเกยวกบตนเองอยางถกตอง การรบรเกยวกบตวเอง

ตามแนวคดนจงเนนท รบรตวตน ทงภายในและภายนอก อยางสอดคลองกน ส าหรบเรอง การรบร

เกยวกบตวเอง นนสงทบคคลควรจะพจารณาเปนเรองตนๆ 3 เรองคอ เรองตนเองซงประกอบไปดวย ลกษณะ

ทางกาย และลกษณะทางจต และเรองสงแวดลอมทตนอยตงแตสงคม วฒนธรรมรวมไปจนถงอทธพลของสอ

ตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของ ดงจะอธบายแยกเปนขอๆ คอ

1 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางกาย ไดแกการทบคคลตองรจกตนเองใน สวนของ

สรระทางกายวา ตนเองมรปรางหนาตา หนาตาเปนอยางไร ขนาดของรางกาย ทรวดทรงและสดสวนของ

รางกาย การทรงตวกรยาทาทา งอรยาบถตางๆ ผวพรรณ และรวมไปถง สขภาพของรางกาย และมสตปญญา

รคดรพจารณาในเรองตางๆ ได มความรความสามารถ ทจะด ารงชวตอยได ลกษณะทางกาย เปนเรองของ

พนธกรรม เราคงก าหนดมากไมไดนก แตเราอาจดแลรกษาใหรางกายสะอาด เปนอยางธรรมชาต ทก าหนด

และงดงามตามธรรมชาต หรอปรงแตงใหดด ตงแตเสนผมจรดปลายเทา ลกษณะทางกายของเราอาจบอก

บคลกภาพของบคคลได

2 การรบรเกยวกบตนเองทางดานลกษณะทางจต เปนการรบรทเกยวของกบเรองอารมณ ความสนใจ

ความถนด แตถาจะกลาว ใหชดลงไปคอ การรบรในเรอง ลกษณะนสยของตนเอง ในความเปนบคคล นสยของ

บคคล จะเรมจาก การทบคคล มปฏกรยา ตอสงเราซงเปนการกระท าทเกดขน โดยการผาน กระบวนการ

เรยนร พอบคคลโตขนมาหนอย เดกทเรมเรยนร มปฏกรยาตอบสนองตอสงเรา หลายๆอยาง เดกเกดการ

โตตอบตอสงเราตางๆ และเกด การผสมผสานอยางเปนระบบขน ในสวนน เราเรยกวา เกดลกษณะนสย ดงนน

นสยจงเปน ระบบทถกผสมผสานใหเกด การโตตอบตอสงตางๆทเขามาเรา สงเรา อาจเปนคน สตว สงของ

หรอเปนสถานการณกได พอเดกเรมเขาโรงเรยน จากเหตการณตางๆทเกดขน ในชวตประจ าวนเรมเรยนร เรม

สะสมสงตางๆ เขามาในชวต เดกเรมม ระบบผสมผสานนสยตางๆ มากขนม การรวมเอาสงทไดเรยนรทงท

โรงเรยน วด สอรปแบบตางๆเชนวทย โทรทศน อนเตอรเนต กลมสงคมใกลเคยงทอาศย ท าใหเดกพฒนา เจต

คต คณธรรมและความสนใจเขาไวดวยกน จากนสยกกลายเปน ลกษณะนสย และลกษณะนสยตางๆ ถก

จดระบบใหอยในระบบใหญทเรยกวา ตวของตวเองหรอ Self แตสามารถมตวของตวเอง ไดมากกวาหนง

เชน เปนลกทนารกของแม เปนเดกดของคณคร เปนนกวายน า เปนคนสนกในหมเพอนๆ ตวของตวเองจงม

ลกษณะ ตางกนไป ซงการผสมผสานระบบตางๆในขนสดทายจงเกดเปนบคลกภาพ ดงนนอาจกลาวไดวา ไมม

อะไรทจะสะทอนใหเหน บคลกภาพไดดเทา ลกษณะนสย หรออปนสย

31

อปนสยมความหมายกวางกวานสย เพราะอปนสยเชอมโยงและรวมเอานสยตางๆ ตงแตสองอยางเขา

ไวดวยกน อปนสยจะเปนการตอบสนองใน สภาพการณตางๆ ทเกดขน เชน คนทมอปนสยเออเฟอ กจะมนสย

หลายๆ อยางรวมกนเชน เปนคนใจด เสยสละ เปนคนมเมตตากรณา เปนคนโอบออมอาร ชอบสงคม มความ

เปนมตรกบทกคน เปนตน

นอกจากนแลว อปนสย หรอลกษณะนสย ยงท าหนาทประเมนคา เมอมนท างานรวมกบ เจตคต โดย

เจตคต จะใชประเมนความรสก โดยจะแสดงออก ในเรองจะยอมรบได หรอไมสามารถยอมรบ ในสงตางๆ หรอ

เรองตางๆ เจตคตเปน ความรสกนกคด ทบคคลมอยางเฉพาะเจาะจงตอสงใดสงหนง นบเปนการเชอมโยง

ความรสกกบบางสงบางอยางโดยเฉพาะ แตอปนสยครอบคลมไปยง ลกษณะทวไป สวนเจตคตมระดบความ

มากนอยแตกตางกนอาจอยในระดบต าสด ปานกลาง สงสด แตอปนสยมเพยงระดบปกต โดยอปนสย ท า

หนาทชน า หรอก าหนดพฤตกรรมตางๆของบคคลและท าหนาทสงเสรมใหเกดพฤตกรรม อปนสยบางอยาง ท า

หนาทเปนสงเรา หรอแรงจงใจ ใหบคคลแสดงพฤตกรรมตางๆ โดยสงเราตางๆ จะกระตนใหอปนสย ท าหนาท

ตามบทบาท ตางๆของตนเอง อยางเหมาะสม

3 การรบรเกยวกบตนเองทางดานสงแวดลอมนน เมอบคคลเกดมาทกชวต ตองสมผสกบสงแวดลอม

ตงแตระบบครอบครว ไปจนถงระบบสงคมใหญ สงแวดลอมมอทธพลตอบคคลมาก เปน ตวก าหนดบคลกภาพ

บคคลตองเรยนรวา ตนเองอยใน สภาพสงแวดลอมอยางไร และประเมนบรรทดฐานทางสงคม ไดวาตวเราพง

ปฏบตตนอยางไร

อยางไรกด เพอใหการศกษาในเรองนเขาใจยงขนเราตองมความรพนฐาน เรองธรรมชาตของมนษย

และความตองการของมนษย เพอเปนแนวทาง ใหเราเขาใจเรอง การรบรเกยวกบตนเองมากยงขน

32

หนวยท 3 การจดการเวลาอยางมประสทธภาพ

การจดการเวลา (Time Management)

การจดการเวลา หมายถง การใชเวลาอยางมประสทธภาพเพอใหบรรลเปาหมายทส าคญ (Ferner

1995) การจดการเวลาเปนพฤตกรรมทมความซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายอยาง เชน ความคด

ความรสก พฤตกรรมเดม ๆ ดงนนการจดการเวลาจงเปนวธการเปลยนแปลงตนเอง ทตองอาศยเทคนค วธการ

และทกษะยอย ๆ หลาย ๆ อยางมาใชรวมกน

ขนตอนของกระบวนการจดการเวลา

ขนท 1 ส ารวจการใชเวลาของตนเองในปจจบน โดยการใชการบนทกประจ าวนเกยวกบการใชเวลา

ของตนเองตามทเปนจรงเปนเวลา 1 สปดาห

ขนท 2 ทบทวนสงทบนทกไวเมอครบสปดาห เพอพจารณากจกรรมทไดท าไป จากนนจดหมวดของ

กจกรรม เชน หมวดกจกรรมการรบประทานอาหาร หมวดกจกรรมเขาชนเรยน กจกรรมเกยวกบการเรยนนอก

ชนเรยน การนอน และกจกรรมทางสงคม เปนตน

ขนท 3 ระบเปาหมายระยะยาวทมคาตอตนเอง โดยคดและระบใหไดวา สงทม ความส าคญและมคา

มความหมายตอเรา คอ อะไร เชน เราอยากจะเปนผทมความเชยวชาญทางดานคอมพวเตอรทก าลงเรยน และ

เปาหมายระยะยาวทมความเกยวของกบการเปนผเชยวชาญดานคอมพวเตอรทเรยนอย คอ การไดท างานเปน

โปรแกรมเมอรหลงส าเรจการศกษา หรอ ไดเกรดเฉลยสะสมอยางนอย 350 จากนนระบเปาหมายระยะสนท

เกยวของกบเปาหมายระยะยาว เชน ไดเกรดเทอมนไมต ากวา 300

ขนท 4 ระบกจกรรมแตละอยางทจ าเปนตองท า เพอใหบรรลเปาหมายระยะสนแตละอยาง เชน การ

ไดเกรดภาคเรยนท 1 ไมต ากวา 300 ตองท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนทส าคญ ๆ เชน อานหนงสอ เขา

หองสมด ท างานทไดรบมอบหมาย ท ารายการเพอตรวจสอบการท างานของตนเองทกวน

ขนท 5 เปรยบเทยบกจกรรม ทระบในขนท 4 กบกจกรรมทท าอยในปจจบนซงบนทกในขนท 1 และ

ขนท 2 จากนนปรบกจกรรมทจะตองท า ใหมลกษณะทเปนจรงมากขน หรอรสกยนดทจะท า ซงกเปนการบง

บอกถงการใหคณคากบกจกรรมทจะท าใหม

ขนท 6 ระบแผนการใชเวลา โดยเขยนเปนตารางเวลาการท ากจกรรม โดย

(1) ระบจ านวนชวโมงทตองใชส าหรบกจกรรมแตละอยางในแตละวนใหชดเจน ซงเวลาทงสนทท ากจกรรมทก

อยางรวมแลว เทากบ 24 ชวโมงตอวน หรอเทากบ 168 ชวโมงตอสปดาห

33

(2) เปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาทท าอยในปจจบนกบเวลาทจดท าในตาราง

(3) ปรบตารางเวลา ถาพบวาตารางเวลาทวางแผนไวไมนาเปนจรงได

ขนท 7 บรหารตารางการใชเวลา เปนการท าตามตารางทก าหนดไว ซงตองใชทกษะ การตดสนใจ

การจดล าดบความส าคญกอนหลง เพอใหการจ านวนเวลาในแตละกจกรรมเปนไปตามตารางทก าหนดนนใหได

ขนท 8 การประเมนผลการบรหารตารางการใชเวลา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของแผน และ

ปญหาทท าใหไมเปนไปตามแผนทอาจเกดขนได เพอปรบแผนใหมใหเหมาะสม โดย การประเมนผลชวงแรก

ควรท าเมอไดลงมอปฏบตตามตารางแลว 1 สปดาห ซงถาพบวาตารางมความไมเหมาะสมใหปรบตารางการใช

เวลาใหเหมาะสมกบความเปนจรง และประเมนผลตอไปเปนระยะเพอแกไขอปสรรคและควบคมการใชเวลา

ของตนเองใหเพอบรรลเปาหมายสดทายไดตามทตงไว

อปสรรคและตวชวยในการจดการเวลา

ดงทไดกลาวขางตนแลววา การจดการเวลาสงทซบซอนและเกยวของกบปจจยหลายดาน ทงปจจย

ภายนอกตวบคคลและปจจยภายในตวบคคล การประสบความส าเรจในการจดการเวลานอกจากขนตอนและ

วธการในการท าโครงการจดการเวลาทไดกลาวมาแลวนน ความรความเขาใจในปจจยทเปนอปสรรคและตว

ชวยในการจดการเวลาตอไปน จะชวยใหการจดการเวลาประสบ ความส าเรจมากยงขน

1 การรเทาทนและแกไขอารมณความรสกทเปนอปสรรค การเดนตามตารางทก าหนด ตองใชความ

พยายาม อดทนอยางมาก โดยเฉพาะการอดทน และตอสกบสงทท าใหเราไมไดท าในสงทตงใจจะท า ซงไดแก

11 การบอกตวเองวา ตอนนฉนยงไมมอารมณท างาน

12 ใสใจ หวงใยตอตารางก าหนดการท างานของตนเองนอย

13 ความกงวล วาวน เมอเวลาจวนเจยน

14 เปนทกขเมอคดวางานทท าจะไดเกรดหรอคะแนนต า

15 ความรสก โกรธ กงวล ซมเศรา จะเพมมากขนตามจ านวนเวลาทสญเสยไป

16 ความรสกออนลา และตงเครยด

2 จ ากดพฤตกรรมทเปนตวท าลายเวลา เปนพฤตกรรมทท าใหเราหนเหไปจากเปาหมายทเราวางไว

เชน การดทว การงบนอน การมองเหมอ และการคยโทรศพท ดงนนเราจงควรจ ากดเวลาในการท าพฤตกรรม

เหลานใหอยในปรมาณทเหมาะสม

3 ใชตวชวยทเรยกวาตวกอบกเวลา ซงหมายถง สงทชวยใหการใชเวลาในการท ากจกรรมม

ประสทธภาพยงขน ไดแก

31 การใชรายการตรวจสอบงานทจะตองท าและไดท าเสรจไปแลว

34

32 การท างาน 2 อยางในเวลาเดยวกน เชน ฟงเทปการบรรยายของอาจารย อานหนงสอระหวางนงรถเมล

เดนทางไป-กลบ หรออานหนงสอกบเพอนกจะไดทงการมเวลาอยกบเพอน และไดการเรยนไปดวย

4 ปฏเสธกจกรรมบางอยางทผอนใหท าในเวลาทจ าเปน การชวยเหลอเกอกลผอนเปนสงทด แตใน

เวลาทจ าเปนถาการใชเวลาในการชวยเหลอผอน จะท าใหเราท างานส าคญไมทน การปฏเสธการขอความ

ชวยเหลอกเปนสงจ าเปนตองท า โดยสอสารใหผรองขอความชวยเหลอไดทราบความจ าเปนของเรา

5 การจดการกบการผดวนประกนพรง (Procrastination Management)

การผดวนประกนพรง หมายถง การผดผอนหรอเลอนเวลาของการกระท าบางอยางทตนเองเชอวามประโยชน

ออกไปโดยไมมความจ าเปน ซงถาการผดผอนหรอเลอนนนสรางความยงยากใหเกดขนกบตนแลว เรยกวา เปน

ปญหาทควรไดรบการเปลยนแปลง

ขนตอนของการจดการกบการผดวนประกนพรง

ขนท 1 แยกวเคราะหปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการผดวนประกนพรง สาเหตทท าใหบคคลผดผอนหรอ

เลอนการกระท าในสงทตนเองบอกวาตองการจะท า มทงทเกดจากความรสก ความคด และพฤตกรรม ซงแยก

วเคราะหสาเหตทเกดจากแตละปจจย (OrsquoKeefe amp Berger 1997) ดงน

11 สาเหตจากอารมณความรสก

อารมณความรสกทท าใหมการผดผอนหรอเลอนการกระท าทตงใจไวแลว เปน ความรสกทางลบทมตองานหรอ

ภาวะทก าลงจะท างานนน ซงตวอยางของความรสกทางลบทเปนสาเหตของการผดผอนเลอนงานออกไป

ไดแก

(1) ความรสกความกงวล ความตงเครยด ความกระวนกระวายทเกดขน เมอพยายามเรมลงมอท า หรอเมอ

เพยงแตคดจะท ากเกดความรสกเชนนขนแลว เราจงเกดแรงจงใจทจะไปท าอยางอนแทน เพอหลกหน

ความรสกดงกลาว

(2) ความรสกโกรธ ทจะตองท างานนน บคคลจงเลอนการท างานนนออกไป เพอลดความรสกโกรธทเกดขน

(3) ความรสกเฉอย ซมเศรา หรอเหนอยมากเกนกวาทจะท างานในขณะนนได จงตองการผอนคลายชวคราว

กลาวไดวา ความรสกทางลบทสนบสนนใหเราผดผอน เลอนการท างาน ทตงใจไวมมากมาย เราจะตองหา

วธการทดกวาจดการกบความรสกเหลานหรอจดการกบการผดวนประกนพรงของตนเอง

12 สาเหตจากความคด

ความคดทมผลตอพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ไดแก

(1) ความเชอ บคคลไมเชอเกยวกบผลทจะเกดขนทงผลทจะเกดขนทนท และผลระยะยาวทง ๆ ทอาจจะม

อาจารย พอ แมบอกเกยวกบสงเหลานน หรอคดวาผลทจะไดไมมคามากพอ จงไมลงมอท า

35

(2) ความเชอวา จะท างานไดดเมอมความเครยด จงเกบไวคอยท าตอนใกลก าหนดสง

(3) ความเชอวา ตนเองไมมความสามารถทจะท างานนนใหส าเรจได

ขนท 2 ระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง การคนหาตวกอเหตของพฤตกรรมการ

ผดวนประกนพรงของตนเอง ท าไดโดยสงเกตและท าความเขาใจถงปฏสมพนธระหวางความรสก ความคด และ

การกระท า ทมตอของพฤตกรรมการผดวนประกนพรงของตนเอง เพอพจารณาวา อะไรเปน ldquoกอเหตrdquo

(trigger) ของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน ตวอยางเชน ldquo พอคดจะท างาน เกดความรสกกงวล

เครยด ไมอยากลงมอท าrdquo แสดงวา ความรสกเปนตวกอเหตพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน เกดความสงสย ไมแนใจวาจะท าอยางไร หรอเกดค าถามวาเปนชนงานทมคา

หรอไมrdquo แสดงวา ความคดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนเลอนการท างาน

ldquoเมอจะลงมอท างาน กลบไปท างานอนทชอบกอนrdquo แสดงวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรม

การท างานทก าหนดเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน

ขนท 3 การจดการเปลยนแปลงตวกอเหตของพฤตกรรมการผดวนประกนพรง หลงจากท เราสามารถ

วเคราะหและระบตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างานไดแลว กมาสขนตอนการหาวธการและ

เทคนคมาเปลยนแปลงตวกอเหต ตวอยางเชน

31 ถาพบวา ความรสกเปนตวกอเหตของพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เชน

321 ความกงวล เปลยนแปลงโดยใชเทคนคการผอนคลายความเครยด เพอลดความกงวล

322 ความโกรธ เปลยนแปลงโดยการผอนคลายความเครยด และ การแสดงออกอยางเหมาะสม

(Assertiveness)

323 ความเหนอยลา เปลยนแปลงโดยการออกก าลงกายเบา ๆ และพกผอน

32 ถาพบวา ความคดเปนตวกระตนพฤตกรรมการผดผอนการท างาน เราสามารถเปลยนความคดของเรา โดย

เลอกใชเทคนคส าหรบเปลยนแปลงความคดตามความเหมาะสม ไดแก การโตแยงกบตนเอง (Disputation)

การมองมมใหม (Reframing) การหยดความคด (Thought stopping)

33 ถาพบวา พฤตกรรมอนทเปนคแขงของพฤตกรรมการท างานทก าหนดเปนตว

กระตนของพฤตกรรมการผดผอน เลอนการท างาน ทงนเพราะพฤตกรรมการท างานไมไดรบการเสรมแรง

ทนททท างาน เปลยนแปลงโดยใหรางวลกบตนเองหลงการท างานทก าหนด เพอเพมความเขมใหกบพฤตกรรม

การท างานของตน

36

วธการจดการเวลาใหกบตวเอง ประกอบดวย

- ท างานหนง ๆ ใหเสรจเรยบรอยกอนทจะท างานอน ๆ ตอไป เพราะถามการวางแผนท างานไวอยางชดเจนแลว จะท าใหเรารวางานใดส าคญตองท าใหเสรจอนดบแรก แตหากไมมการวางแผนการท างานทด กจะไมสามารถเรยงล าดบความส าคญวา ควรท างานใดกอนหลง

- จดตารางงานทงหมดใหเปนระบบ บนทกทกอยางทตองการจะร จะจ า คดวางแผนรวมถงการใชทรพยากรตาง ๆ ส าหรบงานนน ๆ

- การก าหนดระยะเวลาเสรจสนของแตละงาน โดยอยบนพนฐานของความเปนไปได และท าใหเสรจตามเปาหมายทตงไว

- ท าทนท ไมผดวนประกนพรง จดล าดบความส าคญในเรองเวลาของคณ ใหรวาสงใดส าคญหรอเรงดวนทจ าเปนตองท ากอนอนดบแรก

- ไมตองท าทกสงทกอยางดวยตวคณเอง แบงเวลาใหกบครอบครว รวมถงงานเลก ๆ นอย ๆ ในบานทเราตองรบผดชอบเปนประจ า

- รวาชวงเวลาใด คณท างานไดดทสด ไมวาเปนเวลาใดกตาม ท างานทส าคญหรองานทยากในเวลานน ๆ

- วางตารางเวลาเผอไวในแตละงาน ส าหรบงานทอาจผดพลาด ลมเหลวหรองานทตองเลอนเวลาออกไป

- แบงเวลาเลก ๆ นอย ๆ ใหกบชวตสวนตวของคณบาง แตไมใชความขเกยจหรอองาน

- รจกปฏเสธ ท างานทก าลงท าอยใหเสรจเสยกอนแลวคอยหนไปสนใจสงอน ๆ

- จดตารางเวลาปดสวตชการท างานเขาไปไวในแผนงานดวย เพอใหเครองจกรรางกายไดพกผอน

- เครงครดกบวนหยดสดสปดาห ตองสะสางงานใหเสรจตามก าหนดเวลา

- เครงครดกบเวลาทเสรจของงาน และตองเสรจเมอตองการจะไปท ากจกรรมอน ๆ ตอไป

- มภาพชดเจนในเรองเวลาของตวคณเอง พรอมจดสรรเวลาในเรองงาน การพกผอน การพบปะเพอนฝง กจกรรมในสงคม ฯลฯ ใหเหมาะสม

- หาวธทจะท างานใหเรวขน โดยเฉพาะ การเรยนทตองใชระยะเวลา

37

หนวยท 4 การวางแผนในการเรยน

การท าสญญากบตน (Self-contract)

การท าสญญากบตน (Self-contract) เปนเครองมอทมพลงตอการกาวไปสความส าเรจ การท าสญญา

กบตนเปนขอตกลง ทเขยนเปน ลายลกษณทท ากบตนเอง ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะ

ใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท า สญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญา

วาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา 2-3 นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสง

ทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมาย ขนตอไป ซงในสญญา

ควรประกอบดวย

1มเปาหมายของพฤตกรรมทตองการบรรล โดยมก าหนดเวลาทแนนอน

2สงเสรมแรงทจะใช รวมทงก าหนดเวลาทจะใชในการเสรมแรงนน

3รางวลเพมเตมเมอท างานขนต าไดส าเรจ

4บทลงโทษถาท าตามสญญาไมไดภายในเวลาทก าหนด

5วธการเกบบนทกพฤตกรรมของตน

6พยานซงเปนคนอนทชวยเหลอตนอยางนอย 2 คน

ส าหรบหวขอในสญญาควรประกอบดวย หวขอตอไปน

- เปาหมาย (Goal)

- ขอตกลงกบตน(Self-agreement)

- สงเสรมแรง (Reinforcers)

- การใหรางวล(Bonus clause)

- บทลงโทษ (Panalty clause)

- การบนทก(Records)

การท าสญญากบตน หากน าไปใชควบคกบวธการหรอเทคนคการพฒนาตนอนๆ จะชวยใหวธการหรอ

เทคนคนน เพมประสทธภาพมากขน

การก ากบตนเอง (Self- Regulatory)

การก ากบตนเอง เปนกระบวนการทบคคลปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหไปสพฤตกรรม เปาหมาย

ตามทตนตองการปรบปรง แกไข โดยบคคลนนท าการวางแผน ควบคม และก ากบ พฤตกรรมของตนดวย

38

ตวเองอยางมระบบ ซงประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ ไดแก 1) กระบวนการสงเกตตนเอง

(Self-Observation) 2) กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process) และ 3) การแสดงปฏกรยาตอตนเอง

(Self-Reaction)

กระบวนการของการก ากบตนเอง

การก ากบตนเองเปนกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองอยางเปนระบบ มขนตอนทชดเจน

ประกอบดวยกระบวนการยอย 3 กระบวนการ และมล าดบของขนตอนดงน คอ

1 กระบวนการสงเกตตนเอง (Self-Observation)

2 กระบวนการตดสนใจ (Judgement Process)

3 กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)

กระบวนการสงเกตตนเอง (Self Observation)การสงเกตตนเอง เปนกระบวนการแรกทส าคญ ซง

ประกอบดวยองคประกอบ 2 ประการ (Bandura 1986 ) คอ

1 การตงเปาหมาย (Goal Setting) เปนการก าหนดพฤตกรรมทตนเองตองการจะเปน หรอตองการ

ใหเปลยนไปจากเดมอยางไร ซงตองก าหนดพฤตกรรมเปาหมายนออกมาเปนการกระท าทชดเจน เพอจะตวเอง

จะไดตดสนหรอประเมนความส าเรจ ความลมเหลวของการปรบเปลยน พฤตกรรมตนเองไดอยางถกตอง โดย

มหลกการตงเปาหมาย ดงน

11 ระบเปาหมายทเฉพาะเจาะจง สามารถเหนได วดได หรอเปนปรมาณทนบได เชน ระบวา ldquoฉนจะ

ลดน าหนกใหได 1 กโลกรม ภายในเวลา 2 สปดาหrdquo

12 ระบพฤตกรรมเปาหมายทแนนอนอยางใดอยางหนงโดยไมตงไวเผอเลอกอก หมายถง เปนการ

ระบทตดสนใจแนนอนแลววาจะท าอะไร เชน ldquoวนนฉนจะตองท าโครงงานพฒนาตนเสรจrdquo แตจะไมระบวา ldquo

วนนฉนอาจจะท าโครงงานพฒนาตนหรอไมกรายงานวถโลกrdquo

13 เปนพฤตกรรมเปาหมายระยะสน การตงเปาหมายระยะสนจะท าใหสามารถเหนผลไดงายและ

รวดเรวกวาการตงเปาหมายระยะยาว และเมอสามารถท าเปาหมายระยะสนใหส าเรจได บคคลกจะมแรงจงใจ

หรอทเรยกวาก าลงใจเพมขนในการทจะพยายามท าใหเปาหมายระยะถดไปส าเรจไดอก

14 เปนเปาหมายทสามารถปฏบตไดจรง ไมสงหรอต ากวาความสามารถและความจ ากดทจะท าได

2 การเฝาตดตามดตนเอง (Self ndash Monitoring) หมายถง กระบวนการทบคคลสงเกตและบนทก

พฤตกรรมเปาหมายทตนเองท าไดดวยตนเอง เพอเปนขอมลยอนกลบบอกความส าเรจ แตละระยะใหตนเอง

ทราบ หรอบอกใหทราบวาไมเปนไปตามเปาหมายเพอจะไดแกไขใหไปถง เปาหมายทวางไว

กระบวนการตดสน (Judgement Process) กระบวนการตดสน เปนกระบวนการทบคคลตดสน

หรอประเมนวาตนเอง สามารถ เปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพหรอไม พฤตกรรมท

39

เปลยนแปลงตรงตามเปาหมายทวางไวหรอไม โดยน าขอมลทไดจากการสงเกตตนเองไปเปรยบเทยบกบ

เปาหมายทวางไว

กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง (Self-Reaction)กระบวนการแสดงปฏกรยาตอตนเอง

หมายถง การใหผลตอบแทนตอตนเอง หลงจากทตดสนผลการเปลยนแปลงของตนเองวาประสบความส าเรจ

หรอลมเหลว ซงผลตอบแทนทบคคลจะใหกบตนเองแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1 การใหรางวลกบตนเอง เมอประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงตนเอง อาจจะอยในรปของ

สงจงใจภายนอก ไดแก วตถ สงของทตนชอบ เชน อาหารมอพเศษ เกมสกด ของใช หรอ เปนการท ากจกรรม

ทชอบ หรอ การใหเวลาอสระกบตนเอง หรออาจอยในรปสงจงใจภายใน เชน การชนชมตนเอง หรอความ

ภมใจในตนเอง

2 การลงโทษตนเอง เมอเปลยนแปลงตนเองไมส าเรจหรอท าไดต ากวาเปาหมาย ทตงไว การลงโทษน

บคคลอาจจะท า หรอไมท ากได สวนใหญแลวเมอบคคลไมประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไว กมกจะ

ต าหนตนเอง หรอรสกละอายใจ

การฟนฟความจ า

ความจ าของมนษยเราม 3 แบบ คอ

(1) ความจ าส าหรบเรองราว (Episodic Memory) เปนความจ าประเภททเราใชจ าเรองราวตาง

ๆ ตงแตเดก เรองไปเทยว เรองงานวนเกด เรองเดทครงแรก เปนความจ าทท างานไดด แตคนสวนใหญจะถก

ความจ าประเภทนหลอก และเรามกลมรายละเอยดส าคญ ๆ ระหวางทาง

เครองมอความจ าน ควรใชการท าปฏทนชวยจ า เพราะเรองราวทเกดขนในแตละวน เดอน ป จะหาย

ระหวางทางเรวมากหายเราไมมการบนทก สงทชวยไดคอ การเขยนบนทกไดอาร การวาดภาพทวนความจ า

เปนตน

(2) ความจ าเกยวกบรายละเอยดขอมลตาง ๆ ในโลก (Semantic Memory) เปนความจ าทชวย

ใหเราจ าสงของ สสาร องคประกอบตาง ๆในโลกนไดในขนรายละเอยด และชอเรยก เชน จ าแมวของเราได จ า

ชอรานอาหารโปรด จ าไดวาโลกหมนรอบดวงอาทตย เปนตน

เครองมอความจ าน ควรใชภาพและสมาชวยจ า เชนวาด mindmap วาดตารางเวลา ใชกราฟฟคและ

ภาพประกอบทเราวาดเอง การฝกท าขอสอบ และใหเพอชวยสอน ซงความจ านจะท าไดดหากมการฝกฝนและ

ท าซ า ๆ

(3) ความจ าผานการท าตามขนตอน (Procedural Memory) เปนความจ าทเรยนรครงเดยว แต

จ าไดจนวนตาย เพราะวาเราใช รางกายในการชวยจ าดวย เชน การปนจกรยาน การขบรถ การวายน า เปนตน

40

เครองมอความจ านควรใชการฝกฝนบอย ฝกจนรางกายท าไดเองอตโนมต โดยผานเพลง ผานการ

เตนร า การฝกกบอปกรณทตองใชงานจรง เชน คอมพวเตอร จกรยาน เปนตน ความจ านหากเราหยดท าไป

หลายป รางกายกไมมวนลม

ปจจยทมผลตอความจ า

1) อารมณ ถาเรองราวใดเกยวของกบอารมณ โดยเฉพาะอารมณรนแรง จ าท าใหเราจ าไดด

แนนอน เพราะสมองจดเตรยมทเฉพาะส าหรบอารมณ หากตองการจ าดกตองมความสขและอารมณดในขณะ

เรยน

2) สมาธ การใชสมาธจดจออยางมประสทธภาพ กชวยใหเราเพมปรมาณความจ าได

3) แรงบนดาลใจเปาหมาย ซงเปนสงทคนมกมองขาม ดงนนคนทจ าไดแมนมกเปนคนทเปาหมาย

ในการจ าทชดเจนและมการสรางแรงบนดาลใจใหตวเองสงมาก

4) สภาพรางกาย คนทนอนหลบ รบประทานอาหารดกบสมองยอมสงผลตอรางกาย

41

หนวยท 5 การจดการการเงน

การวางแผนการเงนส าหรบนกศกษา ขาวความกงวลของภาครฐและนกวชาการตางๆ เกยวกบผลกระทบของปญหาการเมองตอเศรษฐกจ

ไทยวาจะท าใหเศรษฐกจไทยปนเตบโตในอตราทต ามากถงตดลบไดถาสถานการณการเมองยงยดยอตอไป ผลกระทบทางเศรษฐกจนยอมกระทบทกคน โดยเฉพาะนกศกษาผทก าลงจบ อาจมปญหาในการหางานท า ถากลาวถงนกศกษาหลายคนอาจคดวา ท าไมตองวางแผนการเงนดวย ในเมอในวยน สวนใหญยงไมมรายไดเลย แลวจะวางแผนอะไร แตจรงๆ แลวพวกนกศกษาเปนอกกลมทตองศกษาเรองการวางแผนการเงน ไมวาคนทสงเสยตนเองเรยนหนงสอ หรอแมแตคนทพอแมสนบสนนเรองการเรยน เพราะปจจบนพอแมโดยสวนใหญกจะพยายามสอนลกใหรจกการบรหารเงน โดยใหเปนเงนลกเปนเงนเดอน เมอลกตองบรหารการใชจายเองดงนน การวางแผนการเงนจงถอเปนเรองทส าคญ กลมนกศกษาจดเปนคนในกลม Gen Y (อาย 16-30 ป) เปนกลมทมพลงในตวเองมาก สามารถเรยนรสงใหมๆ ไดอยางรวดเรวและพรอมพฒนาตนเองอยเสมอ กลาแสดงออก สามารถท างานหลายๆ อยางไดในเวลาเดยวกน มความคดสรางสรรค เชอมนในตนเองสง รบมอกบความเปลยนแปลงไดด กลม Gen Y มรสนยมชอบดแลตนเองสง ชอบแตงตว เหตผลในการซอสนคาของคน Gen Y สวนใหญใชเหตผลลกผสม คอ ใชเหตผลผสมกบอารมณทตงอยบนฐานขอมล พวกเขาจะหาขอมลอยางถถวนกอนจะตดสนใจซอสนคาหรอบรการแตละชน จากพฤตกรรมของกลม Gen Y สะทอนมาสพฤตกรรมทางการเงน ผลส ารวจพฤตกรรมทางการเงนของกลม Gen Y จากรายงานวจยของมหาวทยาลยอสสมชญ โดยการสนบสนนของธนาคารกรงศรฯ เรอง ldquoคน เจน เอกซ (Gen X) และ เจน วาย (Gen Y) กบการเกบออมเงนและการลงทนrdquo เมอป 2554 ทผานมา มดงนครบ bull กลม Gen Yสวนใหญนยมออมเงนในสนทรพยทมความเสยงต า โดยทนยมมากสด คอ ฝากเงนกบธนาคาร รองลงมา คอ ประกนชวต และสลากออมสน ตามล าดบ bull กลม Gen Y ในสดสวนปานกลางออมในสงหารมทรพยทไมกอใหเกดรายได (เพชร ทองค า ฯลฯ) คอ ประมาณ 10 - 13 bull กลม Gen Y มเพยงสวนนอยทลงทนในสนทรพยเพอการลงทน (ลงทนในกองทนประมาณ 6 และลงทนในหนประมาณ 03) ดานการบรหารรายรบรายจาย bull ควรระมดระวงในการใชจาย โดยเฉพาะในทรพยสนทไมกอใหเกดรายได เชน สงหารมทรพย ตางๆ วธการบรหารรายจายทเหมาะสม คอ เรมดวยการท าบญชรายรบรายจาย เพอจะเปนสญญาณในการเตอนตนเองวาใชจายสรยสรายเกนไปหรอไม bull ควรหลกหนจากการกอหนทไมจ าเปน เนองจากรายไดทจ ากด ท าใหรายไดไมเพยงพอกบรายจาย ดงนน หากไมมการควบคมรายจายทด จะท าใหเปนปญหาหนไดงาย และปญหาหนทพบสวนใหญในกลมนกศกษา คอ ปญหาหนบตรเครดตจากผลส ารวจของศนยวจยเอแบค มหาวทยาลยอสสมชญเมอป 2556 เรอง

42

พฤตกรรมการใชบตรเครดตของคนเมอง ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล พบวากลม Gen Y เปนกลมทใชบตรเครดตสงกวากลมอนๆ โดยคดเปนรอยละ 467 ซงหนบตรเครดตเปนหนทคดดอกเบยสงมากถง 20ป bull ควรหลกหนจากอบายมข โดยเฉพาะการพนน เชน พนนบอล ฯลฯ ซงเปนปญหาใหญปญหาหนงของนกศกษาในปจจบน ดานการบรหารทรพยสน bull เนองจากยงเปนผทไมมภาระ และระยะเวลาการลงทนนาน ความสามารถในการรบความเสยง จงควรลงทนสวนใหญในหลกทรพยทใหโอกาสของผลตอบแทนสง และปองกนผลกระทบของเงนเฟอไดด เชน หน ฯลฯ (ปจจบนลงทนเพยง 6 - 8ของเงนออมทงหมด) bull ควรลดการลงทนสนทรพยสภาพคลอง เชน เงนฝากและพนธบตร เหลอใหเพยงพอส าหรบคาใชจาย 3 -6 เดอน (ปจจบนมสนทรพยสภาพคลองสงถง 75 - 80 ของเงนออมทงหมด) เงนออมสวนทเหลอน ามาลงทนเพอใหเงนออมมโอกาสเตบโตมากขนตอไป bull เนองจากเปนผทเรยนรในสงใหมๆ ไดเรว จงควรศกษาหาความรดานการลงทน เพอเปนการสรางรากฐานการลงทนทถกตอง bull โดยตวของนกศกษาเองกเปนทรพยสนทส าคญ จงควรพฒนาความร และคนหาศกยภาพทแทจรงของเรา เพอการท าอาชพทเหมาะสมตอไปในอนาคต และควรหมนดแลสขภาพเพอรกษาทรพยสนทมคานใหคงอยนานๆ ดานการบรหารความเสยง bull เนองจากพฤตกรรมของคนวยนมกจะคะนอง กลาไดกลาเสย การท าประกนอบตเหต หรอ ประกนชวตแบบคมครองตลอดชพ นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมกวาการท าประกนชวตแบบสะสมทรพย เพราะใหความคมครองมากกวา และเบยประกนต ากวา ท าใหมเงนเหลอส าหรบการลงทนเพออนาคตไดมากขน สาธต บวรสนตสทธ (httpwwwkiatnakincothknowledge-detailphpid=56)

ประโยชนของการ วางแผนทางการเงน สวนบคคล ไมวาจะอยในยคทเศรษฐกจก าลงรงเรองหรอถดถอยการ วางแผนทางการเงน สวนบคคลกเปนเรองท

ส าคญเทากน ไมวาจะมเงนระดบหมนบาทหรอรอยลานบาทกตองอาศยการวางแผนการจดการทดเทานนจงจะท าใหบคคลมความมงคงและยงรบประกนความเสยงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนกบเงนออม นอยคนนกทจะไดรบการเรยนการสอนเกยวกบการวางแผนทางการเงนสวนบคคล เมอเรยนจบมาท างานมรายไดแลว กลบไมสามารถจดการดานการเงนของตนเองไดดนก จงเปนเรองทคนเราควรแสวงหาความรดานนใหมากขนและมองเหนความส าคญของการวางแผนการเงน เพราะบคคลคอหนวยยอยทสดในระบบการหมนเวยนของกระแสเงนสดทงระบบ

ประโยชนส าคญของการวางแผนทางการเงน ดงน - การวางแผนทางการเงน ท าใหรถงสถานะทางการเงนทแทจรง คนเราไมมทางรไดเลยวาตนเองม

สถานะการเงนอยางไร หากไมแจกแจงออกมา

43

- การวางแผนทางการเงน ชวยลดรายจายทไมจ าเปน การท าตารางเพอบนทกรายการคาใชจายดาน

ตาง ๆ ถาคณบนทกไดดและลงรายละเอยดวามการใชจายดานตาง ๆ ไปอยางไรบางในแตละวน เชน

คาอาหาร คาเดนทาง คาดหนง ฟงเพลง อาหารนอกบาน มอพเศษ ขนม ชอปปงเสอผาสนคาอน ๆ อยางไร

- การวางแผนทางการเงน สวนบคคล ท าใหมรายไดเพมจากการออมและวางแผนภาษ การทราบทมาท

ไปวามรายไดและคาใชจายอยางไร ท าใหบคคลสามารถจดการเรองการออมไดอยางถกตอง

- การวางแผนทางการเงนท าใหสามารถวางแผนการใชชวตในอนาคต เพราะคนเราไมไดมสถานะอย

เหมอนเดมตลอดไป ตามอายทเพมขน คณกจะตองเกษยณในอนาคต และหลงจากเกษยณแลวคณจะหา

รายไดอยางไรตอไป

44

หนวยท 6 การสรางภาพลกษณของตนเอง

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image)

ภาพลกษณของตนเอง (Self Image) หมายถง บคลกลกษณะ ความสามารถหรอสงทคณเปนและ

แสดงออกมา ซงจะสงผลตอ การรบรของ ผพบเหนเกยวกบลกษณะ บคลกภาพ และศกยภาพของตวคณ

ภาพลกษณของตนเองส าคญไฉนhellipหลายคนอาจคดไมถงวา ภาพลกษณของตนเองเปนสงส าคญมาก จนท าให

ไมใสใจ และไมดแล ตนเอง โดยไมสนใจวาคนอนจะมองหรอคดอยางไร ภาพลกษณทดไมดจะสงผลตอการ

ตดตอประสานงาน การขอความรวมมอ และความชวยเหลอตาง ๆ จากบคคลอน การทคณมภาพลกษณและ

การแสดงออกทด จะเปนเสนหทดงดดใจ ใหผทพบเหน หรอคนทตดตอดวยอยากเขาใกล อยากใหความ

รวมมอ และความชวยเหลอกบ คณเอง ในทสดจะน าคณไปสความส าเรจ ในหนาทการงานทคณไดรบการ

ยอมรบ การสนบสนน ความรวมมอชวยเหลอจากคนรอบขางของตวคณเอง

ดงนนการสรางภาพลกษณของตวคณจงเปนทสงส าคญ การท าใหภาพลกษณของตนเองดด และเปนท

ประทบใจแกผพบเหนนนไมยาก หากคณคดจะปรบเปลยนตวเองเพอใหคณมบคลกภาพและภาพลกษณทด

ดงตอไปน

(1) การจดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คนท างานหลายคนอางวา ไมมเวลาทจะใสใจตอการ

จดแตงทรงผม เสอผา และใบหนา คณเชอไหมวาบางคนเดนเขามาท างาน ผมเผายงเหยง เสอผาดเหมอนไมได

รด ใบหนาดมอมแมมหรอไมชวนมอง ภาพทพบเหนเหลานเปนภาพ ทไมนาดและ ไมมเสนหชวน ใหอยาก

พดคยหรอชวยเหลอเอาซะเลย ดงนนขอใหคณเรมเอาใจใสกบเรองเหลาน โดยการจดแตงทรงผมใหด

เหมาะสม การสวมเสอผาทสะอาดและถกกาลเทศะ รวมทงการดแลใบหนาใหสดใส ถาเปนผหญงอาจแตงหนา

ใหดสวยงาม แตถาเปนผชายควร โกนหนวดเคราใหเรยบรอยแลดสะอาดอยเสมอ เพราะสงเหลานจะเปน

ภาพลกษณภายนอกของคณ ทจะท าใหผทพบเหน เกดความ ประทบใจ และอยากเขามาพดคย หรอตดตอ

สมาคมดวย

(2) การเดน การนง และการยน ทวงทาในการแสดงออกไมวาจะเปนการเดน การนง และการยน

เปนสงทส าคญมากตอบคลกภาพทคนอนมองคณเอง ขอใหคณส ารวจวาคณมทาเดน ทานง และทายนอยางไร

คณไมควรเรงรบเดน หรอเดนแบบปลงชวต หรอเดนแบบหอตว รวมทงยนและนงหลงคอมหรอเชดหนา

จนเกนไป ดฉนขอเสนอแนะวาคณควรจะมทาเดน นงและยนใหสงา หลงตรง เวลาเดนใหแขนแกวงไปมาอยาง

พอเหมาะ คณเชอไหมวาทวงทาทแสดงออกมาไมวาจะเปนการเดน การนง และการยนสามารถบงบอกถง

บารมหรอต าแหนงหนาทการงานของคณได

45

(3) การใชน าเสยง และค าพด เสนหทดงดดใจใหคณเปนคนนาคบหากคอ การพด พบวาค าพด

สามารถท าใหเปลยนจากมตรเปนศตร และเปลยนจาก ศตรไปเปน มตรได ดงนนคณควรจะใชค าพดทไพเราะ

สภาพ ถกกาลเทศะ คณไมควรใชค าพดทกาวราวหรอดถกผอน รวมทงการใชน าเสยง และจงหวะในการพด

สอสารกบคนอน ควรมจงหวะจะโคนเพอจงใจและเชญชวนใหผฟงสนใจและมความคด ความรสกคลอย ตาม

ในสงทพด ขอใหคณตระหนกไวเสมอวา ค าพดทคณพดอยางสภาพ ไพเราะ และถกตองตามกาลเทศะนน จะ

ท าใหคณเอง มเสนหชวน พดคยดวย ท าใหผฟงมความรสกเปนกนเองและเปนมตรดวย นอกจากนค าพดและ

น าเสยงยงสามารถท านายถงนสยคณไดอกดวย เชน คนทพดเรว จะมนสยใจรอน รบเรงท างานใหเสรจ สวน

คนทพดชา แบบคอย ๆ เรยบเรยงค าพดนน จะเปนคนทคด และท าอะไรชาตามไปดวย

คณลกษณะสวนบคคล

คณลกษณะสวนบคคล (Personal Attribute) เปนทศนคต ความคด ความเชอ หรอแรงจงใจทมอย

ภายในตวคณเอง ซงเปนสงทคณมและ ถกปลกผงจนตดเปนนสย คณลกษณะสวนบคคลจงจดไดวาเปน

ภาพลกษณทคนอนมองตวคณอยางหนง ผทมคณลกษณะสวนบคคลทด จะท าใหคนอนอยากเขาใกล อยากคบ

หาและพดคยดวย คณลกษณะสวนบคคลทส าคญและขอน าเสนอ ไดแก

(1) การควบคมอารมณและความเครยด การแสดงกรยา ค าพด แลพฤตกรรมอยางเหมาะสมเมอคณ

เผชญกบสภาวะความเครยดและปญหาทรมเราคณอยตลอดเวลา ซงจะท าใหคณมจตใจทสงบ มสตรวาควรจะ

แกไขปญหาดวยวธการใด

(2) การมองโลกในแงด เปนการคด ท า และพดแตสงด ๆ และสรางสรรคกบตนเอง และผอน ไมมอง

ตนเองและคนอนในแงไมด มความมนใจและศรทธาในตนเอง และผอนอยางจรงใจ คนทมองโลกในแงดจะท า

ใหมเสนหชวนอยใกลดวย เนองจากเวลาทพดคยดวยแลวจะรสกสบายใจ รสกวาชวตนยงมหวง

ภาพแหงตน (self-image) ของคณคอ ลกษณะทคณมองเหนและคดเกยวกบตวเอง หรอเรยกวา

กระจกใน คณมองกระจกในทกสถานการณ และเหนวา คณควรจะลงมอท าอยางไรกบเหตการณตางๆ

เหลานน ลกษณะทคณประพฤตออกมาหรอพฤตกรรมของคณจะสอดคลองกบ ภาพและความรสก ทคณ

บนทกหรอสรางขนอยภายในความคดจตใจ

คณมองเหนตวเองอยางไรละ ตวอยางเชน หากคณมองเหนตวเองเปนคนสขมเยอกเยน มนใจ และม

ความสามารถในการขายไมวาจะเปนดานใดๆแลวละก เมอคณลงมอท าจรงๆคณจะรสก สขมเยอกเยน มนใจ

และมความสามารถ คณจะรสกเปนบวกและมความสข คณจะท าอะไรๆไดดและไดรบผลลพธทดกลบมา แตจะ

เปนดวยเหตใดกตามมนกไมไดหมายวาจะเปนเชนนนทกครงไป บางครงมนกจะมลกษณะทขนๆ ลงๆได เมอ

คณเหนภาพแหงตนของตวคณชดเจน นนคอในจตใจของคณนนคณมองเหนตวเองเปนคนดและม

ความสามารถในดานนนๆ กจะไมมอะไรสามารถทจะมารบกวนภาพในใจของคณนนได

46

เปลยนภาพแหงตนของคณเสย การพฒนาในทางทดขนทท าไดรวดเรวทสดเพอทจะไดผลดตอการ

ขายของคณไดจากการเปลยนภาพแหงตนของคณเสย นาททคณ มองเหน ตวเอง แตกตางออกไป คณกจะ

ปฏบตออกมาแตกตางออกไปดวย และดวยการทคณแสดง พฤตกรรมแตกตาง ออกไป จากเดมคณกจะได

ผลลพธทแตกตางออกไปจากเดม

เรมแรก มองตวเองใหเหนวาคณเปนคนอยางทคณตองการจะเปน เชน เปนคนมนใจ เขมแขง เปนคน

เกงในสาขาอาชพของคณ ทกแงทกมม คนทคณ มองเหน หรอรสกนนแหละคอตวคณในไมชา ตอไป คนหา

และระบใหไดวา มมไหนสถานการณไหน ในการขายเปนจดออนของคณ ปรบตรงนนเสยขางใน จตใจแลว

ฝกฝนฝกปรอ ถามผร ท า ท า ท า ท าทกวนจนกวาจะไดผล ถาไมฝกแลวจะไดมาอยางไรละ ใหเรมตนปดวย

ความสขความส าเรจ มนจะเปนของคณตลอดไป

ความนบถอตนเอง (Self esteem)

การนบถอตนเอง (Self-esteem) หมายถง ความรสก ความเชอทบคคลมตอตนเองวามความสามารถมคณคา ซงจะมระดบตงแต การนบถอตนเอง ต าไปจนถง การนบถอตนเองสง การทบคคลยอมรบตนเอง นบเปนทกษะส าคญในการทจะเรยนรพฒนาตนเอง และการด าเนนชวต เพราะความสามารถในการรกษา สมพนธภาพระหวางบคคล ไดด มผลมาจาก การทบคคลยอมรบ หรอปฏเสธตนเอง และจะเปนสงทใชท านายสมพนธภาพ ทบคคลอนมตอเราไดเชนกน ซงลกษณะดงกลาวน จะเปนผลมาจาก การพฒนาการนบถอตนเองของบคคลนนเอง จากงานวจย (Harris 1990) พบวาคนทมระดบการนบถอตนเองต า (Low self-esteem) จะมปญหาดานอารมณมากกวา คนทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) และการนบถอตนเอง จะเกดขนไดงาย เมอบคคลเปรยบเทยบตนเองกบบคคลอน และบางครงบคคลทนบถอตนเองต า จะแสดงจดเดนเฉพาะบางอยาง เชน (การแตงกาย การแสดงความคดเหน การเลนกฬา) เพอเปนการชดเชย แตบคคลเหลานกไมสามารถลดความรสกพรองใน การนบถอตนเอง หรอความภาคภมใจในตนเอง แมจะพยายามสรางจดเดนใหตนเองแลวกตาม แตในทางกลบกน บคคลทมการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะสามารถมความสขและพงพอใจในชวต เพราะเขาจะมแรงจงใจใน การด าเนนชวต ใหประสบความส าเรจ ทมผลมาจาก ความปรารถนาทจะท าใหเปาหมายในชวตหรอการท างานบรรลผล ไมใชจากแรงจงใจทจะชดเชยความ รสกทตนเอง ไมภาคภมใจในตนเอง

1 การนบถอตนเองเกดขนไดอยางไร (Origin of Self-esteem) ปจจยทมผลในการพฒนาบคลกภาพของบคคลทส าคญ ๆ สวนใหญจะเรมหรอตงตนจากวยเดกตอนตน Carl Roger (1902-1987) นกจตวทยามนษยนยมไดอธบายวา การนบถอตนเองพฒนามาจากวยเดก และเกดจากปฏสมพนธของพอแม บคคลรอบขางทเดกไดม ปฏสมพนธ ดวยใหการยอมรบและมปฏสมพนธ หรอ ปฏกรยาตอบสนองตอเดกอยางไร เดกกจะพฒนาปฏสมพนธในทศทางทผใหญมตอเขา พอแมเปนบคคล ทมความส าคญทสดในการพฒนาการนบถอตนเองในวยเดกตอนตน ครนเมอพฒนามาถง วยเดกตอนปลายและวยรน กจะไดรบอทธพลจากคร เพอนและ

47

บคคลอน ๆ ทเขามปฏสมพนธดวยวาจะมทศทางในการตอบสนองใน ลกษณะสรางสรรคหรอท าลาย ความรสกทเขามตอตวเอง (Denis Waitley 1993)

เมอพอแมหรอบคคล ทมความส าคญในชวต แสดงใหบคคลรวาเขาไดรบการยอมรบอยางไมมเงอนไข คอยอมรบไดในทกกรณไมวาจะเปนอยางไร บคคลกจะพฒนา การนบถอตนเอง มากขน ยกตวอยางค าพดทยอมรบอยางไมมเงอนไขไดแก เอก แมอยากใหลกรวาแมรกและภมใจในตวลกมาก แตการทลกไปแกลงเดกผหญงทโรงเรยนนนมนเปนสงแมไมนยม

ภาพการเกด Self-esteem Carl Roger เชอวา Self-esteem จะพฒนาในเดกขนอยกบ การยอมรบของพอแมผปกครอง

พอแม ใหการยอมรบเดก โดยปราศจากเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองสง พอแม ใหการยอมรบเดก แบบมเงอนไข ==gtgtgt การนบถอตนเองต า

2 ประเภทการนบถอตนเอง (Self-esteem)แบงเปน 2 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรสกด-ไมด บวกหรอลบเกยวกบคณคาในตนเองนบเปนความรสกตอตนเองเมออย

คนเดยว ประเภทท 2 ความเชอในความสามารถของตนเองทจะจดการปญหาได ซงอาจเรยกอกอยางวา Self-

efficacy จะเกดขนเมอเผชญกบปญหาทตองแกไขและตองใชความสามารถในการท างานเฉพาะอยางใหส าเรจ ซงแตละประเภทอาจจะสงหรอต ากวาอกประเภทหนงในบคคลคนเดยวกนได

3 การนบถอตนเองกบการท างาน ปจจยทส าคญทบงบอกถงความส าเรจและความลมเหลวของบคคลคอการนบถอตนเอง (Karen 1993) ศกษาพบวาคนทมการนบถอตนเองต าจะวตกกงวลซมเศรา ไมมเหตผล กาวราว และรสกแปลกแยก ซงจะท าใหมปญหาในการปฏบตงาน ไมมความสขในการท างาน การนบถอตนเองต า มความสมพนธกบความพงพอใจในงานต า และสมพนธกบการวางงานดวย คนทมระดบการนบถอตนเองสง (High self-esteem) จะเปดรบประสบการณใหม ๆ มการปรบตวไดดเมอตองประสบปญหา เพราะไมกลววาความคดหรอความสามารถของตน จะไมไดรบการยอมรบ และพรอมทจะรบฟงขอมลยอนกลบ (Feedback) จากผอนและมความพงพอใจในงานสงและไดงานท ามากกวาคนทนบถอตนเองต า

ความนบถอตนเอง (Self-esteem) คอความเชอวาตนเองมความสามารถทจะเผชญโลกไดในทกสถานการณ และรซงดวาตนเองนน มคณคาและเปนคนด มความมนคงภายในจตใจ โดยชาวตะวนตกมสมมตฐานทวา หากคนเราขาดความนบถอตนเอง หรอ Self esteem แลวนน จะท าให

- ยากทจะมความสขเพราะจะเปนคนจบจดท าอะไรกไมส าเรจ - ยากทจะเปนคนดเพราะเมอไมสามารถเคารพตนเองไดกยากทจะเคารพผอนเชนกน - ยากทจะประสบความส าเรจเพราะเมอไมมจดยนในตนเอง จงไมสามารถแสดงความคดรเรม

สรางสรรคใด ๆ ออกมาไดโดยไมหวนไหวตอเสยงวพากวจารณจากคนรอบขาง คนทขาด Self esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) เปนคนจบจด ท าสงใดกไมส าเรจ มกลมเลกกลางครน เพราะคดอยเสมอวาตนเองคงจะท าไมได

หรอท าไดไมดเพราะไมมความสามารถเพยงพอ

48

2) แครคนอนอยตลอดเวลา เชนกลววาเพอนจะไมชอบเรา กลววาแฟนจะทง กลวครจะวา กลวเพอนรวมงานจะเกลยด เปนตน เพราะเนองจากไมเคยคดวาตนเองนนมความส าคญ จงหวาดกลววาจะถกทงอยร าไป

3) ชอบปรงแตงคดวาคนรอบขางมองตนเองในแงลบตลอดเวลา เชนเมอไดยนผอนกลาวพาดพงถงตนเองกคดวาตองเปนเรองต าหนตเตยนอยางแนนอน เปนตน

สาเหตของการขาดความนบถอในตนเองหรอ Self esteem 1 การไดรบการเลยงดจากพอแมและครบาอาจารยทคอยดดาวากลาวอยตลอดเวลา และไมยอมรบ

ฟงความคดเหนของลก หรอลกศษยเลย ไมเคยใหอสระ ทางความคดใด ๆ เพราะคดวาการชนชมจนเกนไปจะท าใหเหลง แตในความเปนจรง การชนชมอยางมเหตผล จะเปนการเสรมสรางความมนใจ และสรางความนบถอในตนเองใหแกเดกไดอยางดเยยม แตในกรณทลกหลานเกกมะเหรกเกเร การไมดดาวากลาวยอมเปนการใหทายเดก ยงท าใหเสยคน เขาไปใหญ ทงนทงนนการวา กลาวตกเตอน ควรท าอยางมเหตผลมาอางอง ต าหนเพราะอะไร และตองชใหเหนวา หากท าเชนนแลว จะสงผลอยางไร ในอนาคต เดกจะรจกคดเองและเปนคนมเหตผลมากกวาใชอารมณเขาตดสนปญหา

2 วฒนธรรมการใชชวตเปนสวนหนงทก าหนด Self-esteem เชนวฒนธรรมตะวนออกจะสอนใหมความส ารวมทงกรยา และการแสดงออก ทางอารมณ ท าใหม Self-esteem ต าไปโดยปรยาย ยกตวอยางเชนคนญปนมความเชอทวา คนทมวฒภาวะ ทางอารมณเพยงพอ ตองสามารถเกบง าความรสก ไวภายใตสหนาอนเรยบเฉยได เปนตน ซงท าใหเปนคนเกบกด และเครงเครยดอยตลอดเวลา

คนทม Self-esteem จะมบคลกลกษณะ ดงตอไปน 1) มดวงตาเปนประกาย หนาตาเบกบาน แจมใส สหนาไมตงเครยด สงบ มชวตชวา เปลงปลง 2) เวลาพดและเดน คางจะไมตก 3) เวลาพดสามารถสบตากบฝายตรงขามได ไมหลบสายตา 4) เดนอยางมจดมงหมาย รวาตนเองก าลงจะเดนไปไหน 5) มสตในการพด รวาตนเองก าลงจะพดอะไร เพออะไร โดยไมตองมการพดออกตวหรอกลาวค าขอโทษกอนทจะพดอยตลอดเวลา

Self-esteem จะเปนเสมอน Software ทตดตงอยแลวในแตละบคคล ซงจะเปนตวบอกวาคน ๆ นนจะสามารถ ประสบความส าเรจ ไดหรอไม เพราะคนทม Self-esteem ต าคอคนทคดอยเสมอวาตนเองไมดพอ ไมเกงพอ ท าอยางไรกไมสามารถประสบความส าเรจได เพราะคดอยางนอยตลอดเวลา จงท าใหลมเหลวสมความปรารถนา แตในขณะเดยวกนคนทม Self-esteem สงจะเปนคนรดวา ตนเองนนเปนคนด มคณคา เปนทรกของคนอน เปนคนมความสามารถ พรอมทจะแกไขขอบกพรองของตนเองอยตลอดเวลา และสามารถฝาฟนปญหาชวตไดไมวาอะไรจะเกดขนกตาม เหลานเปนเสมอนตวทคอยเตอนสตและใหก าลงใจตนเองอยตลอดเวลา จงท าใหประสบความส าเรจ และมความสขไดอยางไมยากเยนนก Self esteem เปนสงทสามารถสรางเองได โดยผแตงไดเสนอ

วธการสราง Self-esteem ไว 6 ประการ ดงน

49

1 การใชชวตอยางมสต (Living Consciousness) ในทนคอการคอย ๆ พด คอย ๆ คด คอย ๆ ท า และคอย ๆ แกปญหา เมอเจอปญหาทกครงใหใชสตและปญญาแกไขปญหา อยางใจเยน เพราะคนเราจะรสกนบถอตนเองไดนน ตองเกดจากการสามารถเอาชนะอปสรรคในชวตได เมอท าไดจะเกดก าลงใจ เกดพลง เกดความเชอมนในตนเอง ดงนน กอนลงมอท าสงใดตองมสต ตองพยายามท าอยางสดความสามารถ และท าใหถงทสดอยา ลมเลก กลางครน คนทประสบความส าเรจหลาย ๆ ครง แมวาจะเจออปสรรคหรอลมเหลวบาง กจะคดวาเปนเรองธรรมดา เพราะสวนใหญกมก จะส าเรจทงนน ผดกบคนทลมเหลวมาตลอดซงเดมกขาดก าลงใจ ในเผชญอปสรรคอยแลว กอปรกบการลมเหลว ครงแลวครงเลา จตใจกยงหอเหยวเพมเปนทวคณ นอกจากน การจะมสตไดนน ตองสงเกตความคด และความรสกของตนเองอยตลอดเวลาวา เราเปนคนทมความคดมทศนคตอยางไรบางในทก ๆ สถานการณ เมอรจกตนเองดพอ จงจะสามารถแกไขขอบกพรองของตนเองได เพราะปจจยอกประการหนงทสามารถสรางความนบถอในตนเองไดกคอ เมอท าผดแลว สามารถแกไขจดบกพรองของตนเองไดดวย

2 การยอมรบตนเอง (Self-Acceptance) ในทนคอ การยอมรบความเปนจรงเกยวกบตนเอง โดยเฉพาะอยางยงขอบกพรองของตนเอง สงไหนทแกไดกแกไขเสย สงใดแกไขไมไดใหรจกยอมรบ ความเปนจรง เพราะหากมวแตงวนคดเปนกงวลอยตลอดเวลาจะท าใหจตไมไดอยกบปจจบน การท างานกเปนไปอยางไมมประสทธภาพ เมอถกต าหนกเปนกงวล เกดเปนปมดอยวกวนเปนวฏจกรไมมทสนสดเปนวงจรอบาทว และหากตนเองยงยอมรบจดออนของตวเองไมได เมอมคนอนมาแตะจดออน กจะรสกไมพอใจ อดอด พาลใสอารมณกบคนรอบขาง หาความสขไมได สงเหลานแกไขไดโดยการยอมรบวา ในโลกนไมมอะไร สมบรณแบบ เหรยญยอมมสองดานมดกยอมมเสย หากยอมรบไดจตจะนง จงจะมความสขและท าสงใดลวนประสบแตความส าเรจ

3 การมความรบผดชอบตอตนเอง (Self-Responsibility) คอการยอมรบไดวาทกสงทกอยางทเกดขนนเปนสงทเราเลอกเอง รบผดชอบเอง และเมอเกดอปสรรคและความลมเหลว กไมโทษ คนอน ไมโทษ โชคชะตา สงเหลานจะเกดขนไดจากการมสตรเนอรตวอยตลอดเวลา รวาตนเองก าลงท าอะไร และสงทจะตามมานน คออะไร คนทโทษคนอนอยตลอดเวลาวา เปนตนเหตแหงความทกขหรอความลมเหลวของตนเอง จะไมสามารถเปลยนแปลง ตนเองไดเพราะคดอยเสมอ วาเปนความผดของผอนจงไมสามารแกไขได ซงเทากบวาเปนการฝากชวตไวในก ามอของผอน

4 การมความกระตอรอรนในการใชชวต (Self-Assertiveness) คอการสามารถเปลยนความคดใหเปนการกระท าได (Take Action) ซงตองใชความพยายามอยางมาก เพราะเปนสงทตรงกนขาม กบแนวโนมพนฐานของมนษยคอมนษยรกความสบาย ไมชอบความยากล าบาก และชอบอยเฉย ๆ ซงกคอการผดวนประกนพรงนนเอง สงเหลานเปนเพยงความสขชวครเพราะสงทตามมาคอความเปนจรง ซงจะน ามาซงความทกขทยงใหญ เพราะยงมงานอกมากมายทยงไมไดท า วธการปองกนการผดวนประกนพรงคอลองคดถงผลทตามมาเมอนนแลวจตจะกลบไปสความเปนจรงและลงมอกระท าเอง และตองมการปลกฉนทะคอการสรางภาพวาหากเราประสบความส าเรจ จะมสงด ๆ งาม ๆ อะไรบางรอเราอย เพอเปนแรงกระตนใหเรามก าลงใจในการท างานตอไป

50

5 การใชชวตอยางมจดมงหมาย (Living Purposefully) ในทนคอการวางเปาหมายใหทดเทยมกบศกยภาพทมอย การจะมองเหนซงศกยภาพไดตองมองเหนจดแขง และจดออนของตนเอง อยางครบถวนเสยกอน เมอพจารณาอยางถวนถแลวบวกกบพรสวรรค ความเชยวชาญและความชอบของตนเอง จงจะเรยกวา ศกยภาพทแทจรง ตอมาคอขนตอนในการใชชวตอยางมจดมงหมายคอวธการทจะท าใหถงซงจดมงหมายทหวงไว และทส าคญ เมอลงมอกระท าไปแลวจะตองมการประเมนอยตลอดเวลาวาสงทกระท าอยนนสอดคลองกบเปาหมายหรอไม เพอปรบวธการใหสอดคลอง กบสถานการณในปจจบนอยตลอดเวลา

6 การมศกดศรในตนเอง (Personal Integrity) ในทนคอการสามารถปฏบตตามความเชอ คณธรรม หรอหลกการทตนเองเชอมนได ซงกคอการมปากกบใจตรงกนนนเอง การท าในสงทตรงขามกบ สงทตวเองเชอมนนน จะเปนตวบอนท าลายความนบถอในตนเอง เชน เราเปนคนทไมชอบการโกหก แตเมอเปนผลประโยชนของตนเอง กลบยอมโกหกไดนน เปนตน เหลานเปนการท าลายความนบถอตนเองโดยไมรตว และในทางกลบกนถาสามารถท าตามคณธรรมดงกลาวได จะท าใหเรามความเชอมนในการทจะท าความดตอไป และจะรสกภมใจในตนเอง รจกรกตนเอง เมอนนแลวจงจะรกผอนเปน ความสขจงบงเกดขน การเปนคนมคณธรรมนนสามารถอยไดทกสถานการณ ถงแมเหตการณภายนอกจะเลวรายเพยงใด จะโดนวากลาวเสยดสอยางไรกไมเปนผล จะไมมสงใดมากระทบกระเทอนไดเพราะรจกตนเองดพอ รวาก าลงท าสงใดอย และท าไปเพออะไร และทส าคญคอรวาตนเองเปนคนด กอใหเกดความมนใจจากภายในอยตลอดเวลา การควบคมตนเอง(Self-Control)

การควบคมตนเอง (Self-Control) หมายถงกระบวนการทบคคลใชวธการใด หรอหลายวธ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลจากพฤตกรรมทไมพงประสงคไปสพฤตกรรมทพงประสงค โดยทบคคลนนเปนผก าหนดพฤตกรรมเปาหมายกระบวนการทจะน าไปสเปาหมาย และควบคมตวแปรทงภายในภายนอกของบคคล อนจะมผลตอพฤตกรรมทพงประสงคนนดวยตนเอง การมวนยในตนเอง สามารถบงคบตนเองใหปรบปรงหรอจดระเบยบพฤตกรรมบางชนดของตนเอง โดยมเปาหมายเพอการจดสรางพฤตกรรมใหมทนาปรารถนาหรอเพมปรมาณพฤตกรรมนนหรออนรกษพฤตกรรมทดมประโยชน และความสามารถในการควบคมความคด จตใจ อารมณ ความรสกของตนเอง ดวยการใชเหตผล สตปญญา ดวยจตใจทมนคง วนจฉยประเมนสถานการณทเกดขน ผลดผลเสยทงในระยะสนและระยะยาว และเลอกสงทดทสด เกดผลเสยนอยทสด โดยเอาชนะความตองการของตนเอง กาวขามความเยายวนในขณะนนได

ปจจยทมผลตอการควบคมตนเอง

1 ปจจยดานชวภาพ ประกอบดวยพนธกรรม และระบบการท างานของรางกายพนธกรรม สงทถายทอดทาง

พนธกรรมอนมอทธพลตอพฤตกรรมมนษย ประกอบดวยลกษณะทางกายภาพ เชาวนปญญา ความผดปรกต

ทางจตบางชนด โดยเฉพาะจตเภท บคลกภาพบางประเภท

2 ปจจยดานจตวทยา เปนสอกลางในการรบรและตความสงเรากอนทรางกายจะแสดงพฤตกรรมตางๆ ปจจย

ทางจตวทยาทส าคญ ประกอบดวย แรงจงใจและการเรยนร แรงจงใจ ปจจยทท าใหเกดแรงจงใจ ประกอบดวย

ปจจยทางชวภาพ ปจจยทางอารมณ ปจจยทางความคด ปจจยทางสงคม

51

3 ปจจยดานสงคมวทยา ซงเปนผลจากอทธพลของสภาพแวดลอม

พฤตกรรมทมผลตอการควบคมตนเอง

1 พฤตกรรมการอยไมนง (ซน) จะพบวาสวนใหญเดกวยนมความอยากรอยากเหน ภาวะอยไมนง ซน

เคลอนไหวตวเองอยางไรจดหมาย

วธแกไข

1 จดสภาพแวดลอมใหเปนระเบยบ โดยลดสงเรารอบตวเดก เชน เกบของเลนของเดกเขาต เพอจะ

ไมกระตนความสนใจของเดก

2 จดตารางเวลาการท ากจกรรมหรอกจวตรประจ าวนของเดกอยางเปนระบบ

3 ควรจดกจกรรมใหเดกกระท ากจกรรมอยางมความหลากหลาย เพอกระตนใหเกดสมาธในการ

เรยนร

2 พฤตกรรมกาวราว ลกษณะของพฤตกรรมท ารายตวเอง และผอน หรอท าลายสงของ เพราะมภาวการณ

เรยนรชา ไมเขาใจ มความบกพรองทางการสอสาร

วธแกไข

1 วธ time out โดยจดมมหอง มมใดมมหนงของบานหรอหองฝก

2 วธลงโทษ พฤตกรรมนนคอนขางรนแรงและเปนอนตรายตอตวเดก ถงแมจะไดผลทนทกจรง แต

ควรใชเปนวธสดทายกบเดก

3 พฤตกรรมไมยอมแบงปนและไมรจกการรอคอย

วธแกไข

การจดกลมกจกรรมยอย มเดกประมาณ 2-3 คนตอคร 1 คน โดยครจดของเลนใหมความหลากหลาย

และเปนทสนใจของเดก ครจะเปนผน ากลมโดยใหเดกผลดกนเลนของเลน โดยใชเวลาในการเลนแตละชนไม

นานมาก จากนนครใหสญญาณเตอนใหเดกพรอมทจะแลกเปลยนของเลนกน จะท าใหเดกทกคนในกลมได

เรยนรการเลนการแบงปนและรอคอย

4 พฤตกรรมดอรน เปนพฤตกรรมทเดกตองการความเปนอสระหรอความเปนเจาของในสวนทเปนของตวเอง

วธแกไข ไมควรตามใจมากเกนไป ถาท าตามไมไดหรอใหไมไดกควรบอกวาท าไมได ตองยนยนตามเหตผลนน

อยางจรงจง การกระท าอยางออนโยนแตเดดขากชดเจน

ปจจยทเกยวของกบการควบคมตนเองม 2 ประการ คอ สงเราสภาพแวดลอมของบคคลทมมากอนท

การลงมอท าพฤตกรรม ซงเปนปจจยทเกยวของ หรอสรางความพรอมใหบคคลลงมอกระท า ผลกรรมทบคคล

ไดรบหลงจากท าพฤตกรรมนนแลวมอทธพลในการควบคมใหบคคลท าพฤตกรรมนนซ าอก ถาผลกรรมทไดรบ

เปนทพอใจ แตถาผลกรรมทไดรบไมเปนทพอใจบคคลกจะไมท าพฤตกรรมนนอก

52

เทคนคทใชในการควบคมตนเอง

กระบวนการทใชในการควบคมตนเอง จงประกอบดวยกระบวนการทส าคญ 2 ประการ คอ

1 การควบคมสงเรา (Stimulus Control) หมายถง การทบคคลจดการหรอเปลยนสภาพแวดลอม

ใหมใหกบตนเอง เพอไมใหพฤตกรรมทไมพงปรารถนาเกดขน

2 การควบคมการใหผลกรรมแกตนเอง (Consequence Control) การควบคมตนเองโดยใช

กระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง เพอให

ก าลงใจตนเองในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก มหลกในการด าเนนการ 2 ขนตอน

ขนท 1 วางแผนการใหผลกรรมตอตนเอง โดยก าหนดอยางชดเจนถงตวเสรมแรงและตวลงโทษ ระบ

วา เมอตนเองท าพฤตกรรมเปาหมายส าเรจแลวจะใหรางวลตนเอง

ขนท 2 ปฏบตการใหผลกรรมตอตนเองตามทก าหนดไว การใหผลกรรมหรอผลตอบแทนตอ

ความส าเรจในการท าพฤตกรรม เปาหมายนน ไมวาจะเปนผลในระยะใดกตาม จะตองใหผลกรรมจรงตามท

ก าหนดไวในขนตอนท 1

3 การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม 2 สวน คอ การสงเกตตนเองและการบนทกพฤตกรรม

ตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทก

พฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา ท าไดตามเปาหมายแลว

นะ ซงการพดเชนน ท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวาพฤตกรรมทตนสงเกตและบนทก

ไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน อาจเกดความรสกผด จงมการพดเตอนตนเองและกระท าพฤตกรรมใหดขน

เพอหลกหนความรสกผดนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน

ก เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน

ข สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมาย

เกดขนหรอไม

ค ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

4 การท าสญญากบตนเอง การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ

ขอตกลงกบตนเองทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง

ซงในสญญาควรประกอบดวย ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน การบอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะ

บรรลเปาหมายนน การบอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถท า

ไดตามสญญา กรณทมผอนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและผลรวม

53

5การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยาง

อนหรอการกระท าพฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอ แทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองท

สนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท า

สมาธอาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลายสามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

การพฒนาการควบคมตนเองนน เดกจะตองผานการพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง โดยผาน

กระบวนการตางๆ หลายอยาง ไดแก การเรยนร โดยผานการเสรมแรงโดยตรง การเรยนรการควบคมตนเอง

จากเทคนควธวางระเบยบวนย การใชแรงจงใจ

ดงนนการพฒนาเดกเยาวชนใหรจกการควบคมตนเองไดนน ตองไหความสนใจทงในเรองทเปน

รายบคคลเฉพาะกรณ เรองของครอบครว สถาบนการศกษา และบรบททางสงคมอนๆ ทมสวนเกยวของ ทงใน

ลกษณะทจะชวยกลอมเกลา และฝกฝนใหเดกเยาวชนไดพฒนาจตลกษณะภายในไปไดทกชวงอาย จนเกดเปน

อปนสยทจะสามารถควบคมตนเองไดในทกสถานการณทอาจเกดขนในชวตประจ าวน และสามารถด ารงอยได

อยางสงางามแมจะเปนผแพหรอผชนะในสงคมไหนกตาม

54

หนวยท 7 การปรบตวและการแกปญหาอยางสรางสรรค

การปรบตว การปรบตว หมายถง ผลของความพยายามของบคคลทพยายามปรบสภาพ ปญหาทเกดขนแกตนเอง

ไมวาปญหานนจะเปนปญหาดานบคลกภาพ ดานความตองการ หรอดานอารมณ ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จนเปนสภาพการณทบคคลนน สามารถอยไดในสภาพแวดลอมนน ๆ ได และถาบคคลนนปรบตวแลว และสามารถอยในสภาพแวดลอมนน ๆ ไดอยางมความสข แสดงวาบคคลนนมสขภาพจตด มแบบแผนของการปรบตวทด เนองดวยชวตทกชวตตองมการปรบตว เพอจดมงหมายอยางใดอยางหนง เชน เพอการมชวตอยรอด เพอความส าเรจในการงาน เพอเอาชนะตนเอง หรออปสรรคตาง ๆ ตลอดทง เพอการอยรอดอยางมความสขในสงคม เปนตน ดงนน แตละบคคลตางกมแบบแผนของการปรบตวเปนของตนเอง แบบแผนของการปรบตวนแบงเปน 2 ประเภทคอ

1 การปรบตวทปราศจากศลปะ เปนการปรบตวแบบโบราณ ( Primitive Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน จะเปนแบบส หรอถอยกได คอ เมอบคคลใดเกดความคบของใจแลวเขาจะส แตหากสไมได เขาจะเลอก การถอยหนนาจะปลอดภยกวา

2 การปรบตวทมการปรบอยางเหมาะสม หรอสอดคลองกบปญหา หรอสถานการณ ( Modified Adjustment ) ส าหรบการปรบตวแบบน บคคลทเผชญปญหา หรอสถานการณทไมพงปรารถนา บคคลจะปรบตว หรอแกไขปญหาตลอดทงพฤตกรรมของเขาใหเหมาะสมกบตนเอง และพยายามใหสอดคลองกบสถานการณ ปญหาของการปรบตว

ปญหาตาง ๆ ของการปรบตวอาจมสาเหตมาจากการทบคคลตองเผชญกบสภาพการณ หรอสถานการณทมความกดดน มความขดแยง เมอบคคลใดบคคลหนงเผชญปญหาไมวาทงปญหาทอาจจะเกดขนจากตวบคคลนนเอง หรอปญหาทเปนผลจากสภาพแวดลอม โดยทวๆ ไป บคคลนนกจะพยายามปรบตวตอสภาพทเปนปญหาทเขาก าลงเผชญนน เพอใหสภาวะความกดดน หรอ ความเครยด ความวนวายใจ และความกงวลใจคอย ๆ คลคลายลงจนกระทงหมดไปในทสด แตอยางไรกตาม ถาปรากฏวาบคคลบางคนนนไมสามารถจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนใหหมดสนไปได เมอเปนเชนนสภาวะของความวนวายใจ อดอดใจ หรอไมเปนสขใจจะยงคงมอยตอไป ดวยเหตน จงสามารถกลาวไดวา สภาวะทท าใหบคคลเกดความวนวายทางจตใจนน อาจจะมสาเหตมาจากสภาพทางรางกาย สภาพทางจตใจ หรอสภาพทางสงคมของบคคลนน และเมอสภาวะดงกลาว เกดขน กอาจจะสงผลกระทบใหบคคลนนตองสญเสยความสมดลในตนเอง ซงอาจจะกอใหเกดความแปรปรวนทางพฤตกรรม ตลอดทงความรสกนกคด แตในบางโอกาส นอกเหนอจากทปรากฏวา สภาวะความวนวายทางจตใจอาจจะเปนตนก าเนดของความลมเหลว หรอความทกข กลบพบวาสภาวะความวนวายทางจตใจบางประการไดชวยใหบคคลตระหนก และพยายามท าความเขาใจในเรองนน ๆ หรอเหตการณนน ๆ ไดด

55

ขน และเปนแรงผลกดนใหบคคลไดพยายามปรบปรงตนเอง ตลอดทงพยายามสรางเสรมในสงทมคณคาทงแกตนเอง และสงคมมากยงขน

อยางไรกตามปญหาความเครยด ความวนวายทางจตใจ ความกดดน หรอสงทคกคามจตใจบางประการอาจจะไมมความรายแรงมากนก แตในบางสภาวะการณ หากมเหตการณบางประการทไมสอดคลองกบความตองการ ความปรารถนา หรอความมงหวงของบคคลนนๆ เกดขน บคคลอาจจะเกดความรสกวนวายใจ โมโห โกรธ หรอไมพอใจ แตภายหลงททกสงทกอยางคลคลายลงแลว หากเขาลมเรองราวตาง ๆ ทเกดขน และไมตดใจ หรอฝงใจกบเหตการณทเกดขนนน ๆ ตอไป สภาวะการณดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทไมรนแรงนก เชน การนอนตนสายแลวไปสอบไมทนจงท าใหถกเรยกไปวากลาวตกเตอนเปนตน สภาวะความวนวายทางจตใจในสภาพดงกลาวน อาจจะกอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพได หากพฤตกรรมทผดปกตนน คงอยเปนเวลานานจนกระทงบคคลนนตองลมเจบทางจตใจ ตวอยางเชน ความผดหวงในชวตสมรส ความไมสมหวงตางๆ อาจคกคามบคคลบางคนจนไมสามารถจะกระท าสงใดๆ ได เปนตน สภาวะ หรอสถานการณทบบคน หรอคกคามบคคลบางคน บคคลบางคนอาจสามารถฟนฝาอปสรรคตางๆ ทคกคามไดแมวาจะมความรนแรงแตกผานไปไดไมยากนก ในขณะทบคคลบางคนตองลมเจบทางจตใจ ทงนเพราะวาสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดของบคคล แตตราบใดกตามทจ านวนของสภาวะความวนวายทางจตใจ หรอความเครยดอยางรนแรงเพมมากขนจนบคคลนนไมสามารถจะอดทนไดอกตอไปบคคลนนอาจจะเกดความผดปกตทางจตใจ หรอผดปกตทางบคลกภาพได

ส าหรบสภาวการณ หรอภยนตรายทมความรนแรงมาก และเกดขนอยางฉบพลน และท าใหบคคลตองประสบความวบต ตลอดทงมผลกระทบกระเทอนตอสภาวะอารมณ สภาวะทางจตใจ กอใหเกดความผดปกตทางบคลกภาพ และความแปรปรวนของพฤตกรรมสภาพการณ หรอภยนตราย ดงกลาวนเรยกวา สภาวะความวนวายทางจตใจทมความรนแรง (Gross Stress Situation ) สภาวการณ หรอภยนตรายใหญหลวงยงทมกจะกอใหเกดสภาวะความวนวายทางจตใจอยางรนแรงไดแก การเกดวาตะภย อทกภย อคคภย หรออบตเหตตางๆ การสญเสยบคคลอนเปนทรกอยางไมคาดคด เปนตน

ส าหรบปญหาตาง ๆ ของการปรบตวนน สามารถแบงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภทคอ ประเภท

ท 1 ความคบของใจ ( Frustration ) ประเภทท 2 ความขดแยง ( Conflicts ) และประเภทท 3 ความกดดน (

Pressure )

ปญหาเกยวกบสขภาพจตเปนปญหาเฉพาะบคคล เนองจากวาบคคลนนมปญหา และจะตองแกปญหาเอง เรองการแกปญหานเปนเทคนคเฉพาะตว คณลกษณะของผทมสขภาพจตดมาแลว ขอแนะน าถงวธการปรบตวทถกตองเพอทจะมสขภาพจตทดได วธการโดยทว ๆ ไปทนยมปฏบตกน

1 พยายามเขาใจตนเอง คณลกษณะโดยทวไปของผทมสขภาพจตทด และมการปรบตวทถกตองคอผทกลาเผชญความจรงเกยวกบตนเอง ไมหลอกตวเอง เขาเปนผทยอมรบ และมความอดทนตอความวตกกงกล ความวาวนใจ โดยเขายอมรบวาความวตกกงวล ความกลว เปนสวนหนงของชวต หากเรากลาเผชญความจรง

56

ขอนได เรากจะมความมนคงในจตใจ และสามารถแกปญหา และตดสนใจดวยตนเองได ซงตองพยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเอง และพยายามเขาใจ ความตองการของตน ดงจะอธบายเปนขอๆ ดงนคอ พยายามเลยงการใชกลวธานในการปองกนตนเองอยาใชมากจนเกนไป คนทมความอดทนตอความวตกกงวลมกไมมความจ าเปนตองใช บคคลทมการปรบตวดมกจะรสกตวกอนใชกลวธานในการปองกนตนเอง และมกจะรอยแกใจแลววาตวเองพยายามจะใช ตวอยางเชน นกศกษาทเรมตนบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมดนก ในทสดมกจะรสก วาตนกก าลงใช เหตผลซงกเปนกลวธานในการปองกนตนอกชนดหนง แตโดยสภาพความจรงถานกศกษาผนนเขาเรยนสม าเสมอ พยายามท าความเขาใจในเนอหา สงรายงานอยเสมอกคงไมถงกบไดคะแนนไมด ดงนเปนตน

เขาใจความตองการของตนเอง จดมงหมายของตนเรา เราตองรวาตวเราเปนอยางไรเชน นกศกษาทบนอาจารยผสอนในการทตนไดคะแนนไมด หากนกศกษาผนนหนมาถามตนเองวาldquoเราตองการอะไรแนrdquo เขากจะตองยอมรบกบตนเองวาค าตอบกคอ ตองการไดคะแนนดโดยทไมตองเขาชนเรยนหนงสอ ซงเปนไปไมได ดงนนเขากตองตดสนใจวาเขาตองการอะไรแนระหวางคะแนนดกบการเขาชนเรยนดวยความสม าเสมอ และท างานมอบหมายสงทน ตามก าหนด

2 เขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตวเอง การเขาใจจดมงหมาย และเขาใจความตองการของตนเองเปนของดทคนเราจะมจดมงหมายในชวต เชน ตองการเปนแพทย วศวกร เภสขกร นกสงเสรมการเกษตร มอาชพอสระ ท าธรกจ ฟารมโคนม เหลานลวนเปนจดมงหมายทงนน แตจดมงหมายไมใชของตายตวทอะลมอะลวยยดหยนกน ไมไดเลยการตงจดมงหมายทสงเกนระดบความสามารถของเรามากนก มกกอใหเกดความคบของใจ ความวตกกงวลอยเสมอ การปรบจดมงหมายใหพอด กบระดบทเราสามารถท าใหส าเรจจะขจดความคบของใจโดยไมจ าเปนใหหมดไปได ซงมวธการดงตอไปน

ลกษณะของบคคลทปรบตวด ลกษณะของคนทมสขภาพจตด และสามารถปรบตนเองได ควรมลกษณะดงตอไปน 1 ตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ไมมโรคภยเบยดเบยน และประกอบกบมจตใจทเปนสาธารณะ

เปนผไมเอาเปรยบสงคม เปนผรจกประมาณตน มจตใจเออเผอแผ พรอมทจะชวยคนอนแบบไรเงอนไข รางกายทสวยงามอยในจตใจทงดงามเชนกน

2 ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได มนษยทกคนมความรสก มเลอดเนอ มชวต มสงเราใด ๆ มากระทบไมตองตาตองใจ ไมถกหถกใจ หรอตองตาตองใจ เหลานบคคลตองพจารณา ตองฟง ตองไมเอาอารมณ และความรสกรก ชอบ เกลยด เขาตดสนสงเรานนๆ หรอสถานการณนนๆ โดยใชเกณฑจากตนเองประเมนการกระท าเชนนเรยกวา ยงควบคมอารมณไมไดเพราะ อารมณเปน ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทจะ แสดงออก เพอตอบสนองความตองการทตนรสก การเปนคนเจาอารมณไมเกดผลดตอบคคลเลย บคคลทตองการมสขภาพจตทดตอง พยายามควบคมอารมณ และความรสกใหได

3 ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ ดงนนเราทกคนจงควรอยอยางรตว อยอยางมสต และรวาทนขณะน ฉนคอใคร และฉนจะท าอะไร เทานชวตกสขพอแลว แตในความเปนจรงเราคงปฏเสธ ไมไดวาเราไมไดอยตวคนเดยวในโลก เรายงมเพอน มใครตอใครทเรา

57

รจก ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน สมาชกในครอบครว ญาตพนอง และคนอนๆ รอบๆ ตวเราลวนแตมคนอยใกลตวเรา ทงนนแลวจะท าอยางไรใหตวเรา สามารถ เขากบคนอนๆได และจะท าอยางไรเมอตองอยใกลผคนหลายคนทมความแตกตางกนแลวมความสข สามารถยอมรบความจรงได

แนวปฏบตในการมเพอนดๆ อยขางๆ อาจใช แนวทาง และวธการยอมรบความจรง หรอการมองมมดๆ เพอประโยชนในการคบเพอน โดยผเขยนไดสรปแนวปฏบตไวดงนคอ

1 จงรกเพอนเสมอนหนงรกตวเราเอง ความรสกเชนนเปนความรธรรมดามากตวเรายงรกตวเราเองเลยไมตองการใหใครวากลาว หรอต าหนอยางนน อยางน คนอนเขากเชนเดยวกบเรา เขากไมตองการใหใครมาวากลาวทงตอหนา และรบหลงเชนกน ในขอนคอการปฏบตกบคนอนเชนเดยว กบปฏบตกบตวเรา ทางพระบอกวาปฏบตเสมอตน อยายกตนขมทาน คนมต ากวาคนนน ฉนมคามากกวาคนโนน ปฏบตตนเหนอมนษยปกต ความสขจะเกดแกใจไดอยางไร ดวงดาวบนทองฟาแมดวงจะเลกมองแทบจะไมเหน แตในคนเดอนมดดาวดวงเลกๆทมองดไรคา อาจสองสวางจนแสงเจดจาใหเราทานไดประจกษสายตา เปนแสงน าพาใหเราในยามค าคน ดาวดวงเลกกมคาของเขา มคาโดยตวเขาเอง แลวทานเคยคดบางมยวาเพอน ทานกอาจมคาไมแพ ดาวเชนกน

2 จงเปนคนมองโลกในแงด หรอการมองหลายสงหลายอยางในทางบวก ไมมองแบบเจาคดเจาแคน จตใจผกพยาบาทตลอดเวลา มงเอาชนะ มงใหคนอนคอยพะเนาพะนอ คอยเอาใจ หรอมองคนอนไมดแตมองตนเองไมเหน หรอบางครงท าเปนวาเหนแตแสรงท าวาปรบปรงตนแลว นสยเดมๆกปรากฎ นกจตวทยาเคยอธบายวาบคลกภาพของบคคลทพฒนาจนเขาวยผใหญแลวโอกาสเปลยนแปลงพฤตกรรมท าไดคอนขางยากแตถาบคคลมหวจตหวใจทด มพนฐานจตใจทดงามมากอน นาจะไมยากทจะหด หรอ ฝกเปนคนมองในแงด คดดๆ เพราะกวาเราจะผานชวงวยผใหญมาได ชวตเราแตละคนคงพบ และเจอกบปญหามากมายหลายอยาง ประสบการณเหลานนนาจะมาเปนบทเรยนชวตใหแกตวเราได ผานทกข ผานสข มาหลายครงหลายหน คนเรานาจะมการเปลยนแปลงบาง ฉะนนการหดมองอะไรงายๆ มองในเชงสรางสรรค มองอะไรทางบวก การ ฝกมองเชนนบอยๆ เรากจะเปนผหนง ทมองโลก ในแงดได มองอะไรสวยๆงามๆ มองตามธรรมชาตทมนเปน อยาหดเปนคนมองอะไรโดยผานวตถ เอาวตถมาเปนเครองบดบง ความดความงาม และ เนอแทของตน ในทสดคาของตนกจะหมดไปอยางไมรตว ใบหนาทยมแยมแจมใสตองมาจากหวใจทดงาม รอยยมจงจะมเสนห เปนรอยพมพใจทใครปรารถนาจะเหน จะคบคาสมาคม ฉะนนดวงตาเปนหนาตางของหวใจ ความคดขางในดพฤตกรรมทแสดงภายนอกดดวย ไมตองใชแกวแหวนเงนทองหรอกลอ เรากหารมตรภาพจากคนอนไดไมยากนกเพยงของใหมองอะไรด ๆ คดอะไรดๆ แลวเรากจะมองโลกในแงดเอง

3 จงคดเสมอวาตนเองเปนคนทมคณคา และคนอนกมคณคาเชนกน หลายคนมองตนเองต าตอย มองตวเองดอยกวาคนอน มกนกนอยใจในโชคชะตา วาสนา กลายเปนคนไมชอบสงคม เกบตว แยกตนเองจากสงคมมโลกสวนตว ทานทมพฤตกรรมเชนน ทานโปรดทราบดวยวาทานก าลงท ารายตนเอง และท ารายคนใกลตวทานเองแบบไมตงใจ ในความเปนมนษยทกคนมคณคาในตวเองหมด ไมวาจะเกดมายากจน หรอเปนคนผวขาว ด า สวย หรอ ขเหล หรอแมกระทงท างานทตางกน เจานาย ลกนอง ทกคนทกชวตมคณคามคาของความเปนมนษยเทาเทยมกน มศกดศรของความเปนคนเทากน เพยงแตท างานตางหนาทกน สวยของคนหนง

58

อาจจะไมสวยของอกคนหนง ดทสดส าหรบคนนอาจไมดทสดส าหรบอกคนกได แตทกคนมคณคา เทากน เราจะตองรจกรกตนเอง เคารพตนเอง และยอมรบตวเราเองได รวมไปถงการมองเหนคณคาของตนเอง ไมใชมวแตนงคดนอยใจ ในโชคชะตาวาสนา ใครทคดเชนนเปนคนท ารายตนเอง ท ารายจตส านกทดงามของตนเองดวย จงลกขนมาใหคณคาแกตวเราเองใหสมกบค ากลาวทวา ldquoเพชรเมดงามมแสงใสดวยตวมนเองrdquo

4 การรจกกาวไปเผชญโลกดวยความมนใจ ปจจบนเทคโนโลยล าหนาไปมาก เราควรจะเปนเปดประตใจออกไปสโลกภายนอกบาง เพอใหวสยทศนกวาง ความรตางๆสงผานขอมลใยแกวเปนจ านวนมากเรา ควรท าความเขาใจแบบคอยเปนคอยไป คอยศกษา ความคบของใจกจะไมเกด ขาวสารตางๆทไดมาตอง น ามาพนจพเคราะหแลวเลอกใช ใหเหมาะสมกบตวเรามมมอง ตางๆในบางเรองอาจชดเจนขน แงคดตางๆ ความคดใหมอาจเกดขนโดยทตวคณเองอาจไมรตว เปนการฝกรบขอมล สงผานขอมล รจกการเลอกสรร วเคราะหเรองตางๆไดแมนย าขน

5 จงเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบ หมายถง การมจตใจทดงาม ใจมคณภาพ ใจนง เรยบ เกดสมาธไมรมรอน อยางทโบราณวา ใจเปนนายกายเปนบาว ฝกใหใจท างานดวยสต ฝกคด ไตรตรองกอนลงมอท างาน ฝกใจใหรบเรองราวตางๆแลว สงผานขอมลออกไปโดย ไมกลบมาท ารายตวเราเอง ใจทมคณภาพตองไมจบไมยดไมตด ถาท าได ไมวาเราจะเผชญกบสถานการณใดๆ คบขนขนาดไหน เรากยงทนในสภาพนนได บางครงหลกธรรมทางพระศาสนากสามารถน ามาเปนแนวปฏบตส าหรบด าเนนชวต ในการฝกจตฝกใจใหเกดพลงไดดทเดยว เมอทานเปนผทมหนาตางใจเตมกรอบมมมองในการคดเรองใดๆกจะมศกยภาพมากขน ชวตกด าเนนไปแมวาจะพบปญหาใดๆ อปสรรคใดๆ เรากสามารถชวง ตอน นนๆไดไมยากนก แตบคคลทใจไมเตมกรอบ ใจไมสมบรณ ใจไมเปนสขกลมคนเหลาน มกแกปญหาโดยการเวนวรรคชวต ถาพลาดชวตกสลาย ถายบยงทนแผลในใจกเกดขนกวาจะรกษาแผลใจ คงตองมาเรมเปดหนาตางใจกนใหมเสยเวลาเสยความรสกทงตอตนเอง และคนใกลชด ถาไมอยากใหเกดเหตการณเชนนเราควรมาฝกจตฝกใจใหมพลง มคณภาพโดยสมบรณ

6 รจกควบคมอารมณ และความรสกทเศราหมอง มนษยเรามกจะคาดหวงวาเรองนนตองเปนอยางนนอยางน คนนนตองท ากบฉนอยางนน แตพอเขาไมท าตามทเราคดความคาดหวงทเรามมนกลบมาท าใหตวเราคบของใจเอง ท าใหเกดอารมณ ท าใหเกดความรสกเศราหมอง ในเรองนถาจะใหดคอฝกคดฝกมองอะไรโดยปราศจากอารมณ ฝกการใชเหตผลมากๆ ท าสงใดชาๆแตใหส าเรจทนการ แลเมอมสงใดมากระทบ กไมผนแปรไปตามเรองนนๆจนขาดการยบยงชงใจ เทานอารมณกสามารถถกควบคมได มนกจตวทยาบางทานแนะวา ถาปญหาทเกดขน มนไมสามารถแกไดแตตวเราตองเผชญจะท าอยางไรด วธการหนงทอาจใชไดผลคอ การมองแบบผานไปเหมอนมองผาอากาศธาต ฝรงเรยกวามองแบบ Transparency คอมองแบบทะลไปเลยไมมอะไรกนเหมอนมองกระจกใส หรอพลาสตกใสนนเอง

7 จงฝกเปนคนมองยอนกลบ เราทานหลายคนมกท าอะไร คดอะไร มกคดไปตรงๆ คดไปขางหนา คดเขาขางตนเอง คดในแงมมของเรา แตไมเคยจะคดในแงมมผอนบาง ตวอยางเชน เรามกคดวาเราเปนเจาของ สนข เราจะปฏบตตอสนขดวยความรก ความเคยชน ตองการใหอาหารกใหวนนรบ ไมมเวลาใหฉนกไปท างานสนขรอกนขาวกแลวกน เราทานแตละคนเคยคดบาง หรอไมวา สนขอาจคดวา ตวมนเองเปนเจาของคนนะ คนเปนขารบใชสนข ดงนนคนตองหาอาหาร ตองอาบน า คนไหนทชอบตสนข รงแกสนข สนขอาจคดวาคนๆนม

59

การฝกจตในระดบต ากไดจงแสดงพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทมนษยแตละคนแสดงสนขจะจ า และแสดงพฤตกรรมของ สนขออกมาใหคนเขาใจ จากตวอยางนคอการคดในมมกลบ อยกบคน อยกนหลายคนกคดหลายแบบ แบบของเราวาด แบบของเขากวาดเหมอนกน คดคนละอยางกอาจอยดวยกนไดถาเราจะเปนผคดแบบยอนกลบบางอยาคดเขาขางตนเองจนเกนความพอด แคนเรากสามารถอยรวมกบผอนไดแลว การยอมรบกนเพอใหเกดการมมมองดๆมใหกน เรมวนนเหนวนน ใครทเรมมานานแลวผลทเกดขนหลายทานคงประจกษแลววาดอยางไร ถาบคคลชวยกนสรางความรสกทดๆมใหตอกน เมอนนสงดๆกจะเกดกบตวเราสขภาพจตของเรา การเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามทเปน มองในแงด มองอะไรด ๆ กจะท าใหสขภาพจตด

8 ตองรจกใชหลกธรรมทางศาสนาชวยพฒนาระดบจต บางครงหลายอยางทเราพยายามปรบ และแกไขทตวเรา แตสถานการณบางสถานการณอาจ ท าใหเราหมดก าลงใจ และตวเรากไมสามารถหลกหนสถานการณนนๆได เมอตองเผชญหนากบสถานการณทปวดราวนน แนวทางทสามารถเลอกได แนวทางหนงคอ การใชหลกธรรมศาสนามายดในการประคองชวตในชวงวกฤต หรอ น าหลกธรรมมาเปนกรอบในการด าเนนความคดเราอาจจะดขน ดกวาปลอยใหปญหาตางๆรมเราจนท าใหสขภาพจตเราเสอมนนเทากนทานก าลงท ารายตวเอง และสะกดกนการพฒนาบคลกภาพทจะด าเนนไปอยางไมรตว

9 ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน สขภาพจตจะดไดตองยอมรบความแตกตางระหวางบคคลดวยมนษยแมแตแฝดทเกดจากไขใบเดยวกน พอโตขนมาแมวาจะเลยงดเหมอนกน แตกมหลายอยางทแตกตางกน คนทเขาแสดงพฤตกรรมใดๆทตางจากเราตางจากกลมกไมใชวาเขาแยกวาเรา เขาอาจมองอกมมหนง เรากอาจจะมองอกมมหนง ความแตกตางของมนษยในสวนนถาเราเขาใจยอมรบธรรมชาตของแตละคน สขภาพจตทานกดดวย อยาคดไปแกไขคนอนแตตองแกไขทตวเราเอง สขภาพจตเรากด รบผดชอบตนเอง รบผดชอบการกระท า และความคด เขาใจเรองความแตกตางกนของบคคล ทานกมสขภาพจตดสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได สรปเรองสขภาพจตกบการปรบตวการปรบตว สงทส าคญทตองค านง คอเรองตองมรางกายทแขงแรงสมบรณ ตองสามารถควบคมอารมณ และความรสกได ตองเปนผมความสามารถยอมรบความจรง มองโลกตามความเปนจรง ตองยอมรบเรองมนษยมความแตกตางกน ทงหมดจะชวยใหบคคลสามารถรกษา สขภาพจตทด และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได การแกปญหาอยางสรางสรรค

การแกปญหาอยางสรางสรรคหมายถง กระบวนการปฏบตอยางเปนขนตอน มการประยกตใช

จนตนาการ ความคดสรางสรรค สญชาตญาณ แนวคดใหมๆ รวมกบขอเทจจรงทมอยมาใชในการแกปญหา

เพอคนหาทางเลอกทมคณคาในการแกปญหานนๆ ในการแกปญหาใดๆ กตามจะใหประสบผลส าเรจไดนน ผท

แกปญหาจะตองทราบสาเหตทแทจรงของปญหา และจะตองตงจดประสงคในการแกปญหาไวอยางชดเจนใน

การแกปญหาอยาสรางสรรคกเชนเดยวกนคอมการตงจดมงหมายของการแกปญหาอยาง สรางสรรคเอาไวทก

ครงททราบสาเหตของปญหา

60

จดมงหมายของการแกปญหาอยางสรางสรรคสรปได ดงน

1 เพอใหบคคลผแกปญหาตงตนดวย ความยงเหยง สบสน ไปสการแกไขทสรางสรรคและม

ประสทธภาพ

2 เพอสงเสรมบคคลใหมพฤตกรรมทสรางสรรค

3 เพอใหเกดการแกปญหาในทางสรางสรรค

กระบวนการแกปญหาอยางสรางสรรคแบงออกเปน 5 ขนตอนสรปได ดงน

ขนท 1 การคนพบความจรง (Fact - Finding) ในขนนเรมตงแตเกดความรสกกงวลใจ ม

ความสบสนวนวาย (Mess) เกดขนในจตใจแตไมสามารถบอกไดวาเปนอะไร จากจดนกพยายามตงสต และ

พจารณาดวาความยงยาก วนวายสบสน หรอสงสงทท าใหเกดความกงวลใจคออะไร

ขนท 2 การคนพบปญหา (Problem - Finding) ขนนเกดตอจากขนท1 เปนการระบปญหา

ทเกดขนจากความยงยาก วนวาย สบสนหรอสงทท าใหเกดความกงวลใจ

ขนท 3 การตงสมมตฐาน (Idea - Finding) ขนนเกดตอจากขนท 2 เมอรวามปญหาเกดขน

กจะพยายามคดและตงสมมตฐานขน และรวบรวมขอมลตางๆ เพอน าไปใชทดสอบสมมตฐาน ในขน

ตอไป

ขนท 4 การคนพบค าตอบ (Solution - Finding) ในขนนจะพบค าตอบจากการทดสอบ

สมมตฐานในขนท 3

ขนท 5 ยอมรบการคนพบ (Acceptance - Finding) ขนนจะเปนการยอมรบค าตอบทได

จากการพสจนเรยบรอยแลววาจะแกปญหาใหส าเรจไดอยางไร และตอจากจดนการแกปญหา หรอการคนพบ

ยงไมจบตรงน แตผลทไดจากการคนพบจะไปสหนทางทจะท าใหเกดแนวคด หรอสงใหมทเรยกวา New

Challenges

61

หนวยท 8 การจดการความขดแยงและความฉลาดทางอารมณ

ความขดแยง (conflict)

ความขดแยง (conflict) หมายถง เหตการณทปรากฏขนเมอบคคลหรอทมมความเหนไมสอดคลองกน

ความขดแยงถอเปนเหตการณธรรมดาทเกดขน ในการอยรวมกนหรอท างานรวมกน คนโดยทวไปมกนกถง

ความขดแยงในเชงท าลาย แตเปนทยอมรบกนวา หากความขดแยงเกดขนในปรมาณทพอเหมาะ ความขดแยง

นน จะน าไปสการเปลยนแปลงทสรางสรรค

ความขดแยงแบงออกไดเปนหลายประเภทแลวแตจะใชสงใดเปนเกณฑในการแบง ดงเชน แรบพา

พอรต (Rapparport cited by Caplow1975 276) ไดแบงความขดแยงเปน การตอส เกม และการโตเถยง

หรออาจแบงความขดแยง เปนเชงลบและเชงบวกกได แตในทนจะแบงประเภทความขดแยง โดยน าเอาบคคล

ทเกยวของเขามาเปนเกณฑ ซงแบงไดเปน 5 ประเภทดวยกน

1 ความขดแยงภายในตวบคคลซงจะเกดขนเมอพบทางเลอก หลายๆทางและตองเลอกเอาทางใดทางหนง

2 ความขดแยงระหวางบคคล ซงเกดขนเมอบคคลเหนไมสอดคลองกน

3 ความขดแยงระหวางปจเจกบคคลกบกลม เกดขนเมอมสมาชกกลมไมท าตามขอตกลงของกลม

4 ความขดแยงระหวางกลมหรอทม เกดเมอแตละทมมจดมงหมายทแตกตางกน และตองขนอยกบกนและกน

ในการท างานใหบรรลจดมงหมายนน

5 ความขดแยงระหวางองคการ เกดขนจากระบบการแขงขนเสรและจากการแขงขนกน าไปสความขดแยง

สาเหตของการเกดความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขนกบบคคลโดยเฉพาะเมอตองท างานรวมกบบคคลอน ในการท างานเปนทมอาจเหนวา สมาชกของทมขดแยงกนดวยการใชวาจาหรอทาทางจนคนอนๆสงเกตเหนได สมาชกของทมจะขดแยงกนไดงายเมอไดมโอกาสปฏสมพนธกน เพราะในระหวางนนความคด ความสนใจ ความรสกและผลประโยชนของฝายหนงอาจไมสอดคลองกบอกฝายหนง ท าใหตางฝายตางตอตานกน และเกดสภาพการณซงท าใหไมสามารถหาขอยตได สาเหตส าคญทกอใหเกดความขดแยง

(1) การตกอยในสภาพแวดลอมตางกน สงแวดลอมทลอมรอบตวสมาชกแตละคนเปนปจจยส าคญท

กอใหเกดความขดแยงขนมาได เนองจากสงแวดลอมเปนสวนทท าใหสมาชก มลกษณะตางกน

ออกไป

(2) ความไมสอดคลองกนระหวางความตองการของสมาชกในทม และแสดงออกเปนพฤตกรรมให

เหนอยางเปดเผย ความขดแยงชนดนอาจเกดขนไดเนองจากสมาชกมความตองการสงเดยวกนใน

62

การท างาน แตอาจแบงปนกนไมไดตางฝายตางจงพยายามกดกน มใหอกฝายหนงบรรลถงความ

ตองการ หรอใหไดนอยกวาฝายตน หรออาจเกดขนจากการทสมาชกมความตองการคนละอยาง

ในการท างานรวมกนกได

(3) การมความคาดหวงในบทบาทตางกน เมอคนมาอยรวมกนเปนกลมนนตามธรรมชาตแลวตางคน

ตางจะคาดหวงในพฤตกรรมซงเปนบทบาทของอกฝายหนง ความขดแยงของความคาดหวงใน

บทบาทนอาจเกดขนไดใน 3 ลกษณะ

อาจเกดจากการรบรบทบาทผดท าใหมพฤตกรรมตางจากทควรจะเปนจรง

เกดจากการทตองสรวมบทบาทในขณะเดยวกนท าใหเกดความสบสนในบทบาท

เกดจากการทมบทบาทแยงกนจนเปนเหตใหมพฤตกรรมขดแยงกน

โดยสรปแลวความขดแยงทเกดจากความคาดหวงในบทบาท คอ การทตางฝายตางท านายพฤตกรรม

ของอกฝายหนงไว แตกลบประเมนไดวาอกฝายหนงมพฤตกรรมไมสอดคลองกบทตนท านายความขดแยงจง

เกดขน

(4) การมอคต พฤตกรรมตางๆทคนๆหนงแสดงออกมาตอคนอนๆยอมสะทอนใหเหนถงความรสก

สวนตวของคนผนน ความขดแยงอนเกดจากอคตนเปนไปไดททงสองฝายมความรสกสวนตวทไมด

ตอกน และแสดงออกมาใหเหนในขณะทมการตดตอสอสารกนจนเปนเหตใหกาวราวกน ส าหรบ

ลกษณะทจะลดอคตลงไดนนสรปไดวา ขนอยกบการมองโลกในแงดเพราะการมองโลกในแงดเปน

เหตใหแตละคนเตมใจทจะคนหาวธแกไขความขดแยง และการไมยดตนเองเปนศนยกลางจะชวย

อ านวยความสะดวกตอการยอมรบผอนไดงายเขา

(5) การมปทสถาน คานยมและการรบรทตางกน ความขดแยงทเกดจากสาเหตนเปนความขดแยงท

หาขอยตไดยาก หากทงสองฝายยงคงยดวธการเดมในการมองสงแวดลอมและตดสนตามเกณฑท

ตนมอย ทงๆทตกอยในสงแวดลอมอยางเดยวกน คนแตละคนอาจมองสงทปรากฏอยไปคนละ

อยางและตางกยนยนในความเหนของตน โดยหาขอตกลงรวมกนไมได ความขดแยงยอมเกดขน

ได

ดงนนความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอจดมงหมายทแตกตางกน

และความแตกตางเหลาน จะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได แต

สามารถจดการได โดยผน าทรจกและเขาใจธรรมชาตของความขดแยง สามารถเปลยนความขดแยงใหเปนสงท

สรางสรรคตอองคการได เนองจากความขดแยงในปรมาณทเหมาะสมสามารถกอใหเกดการจงใจใหคนรเรมแก

ใขปญหาได

63

กระบวนการความขดแยง

กระบวนการของความขดแยงจะเรมตนจากสถานการณของความขดแยง ซงประกอบไปดวยบคคล

พฤตกรรม ความสมพนธระหวางบคคล และสภาพแวดลอม กระบวนการของความขดแยงตามแนวคดของฟล

เลย (Alan Filley 1975) ประกอบดวย 6 ขนตอน คอสภาพการณกอนการเกดความขดแยง เปนสภาพทจะ

น าไปสความขดแยงซงเปนผลมาจาก ความสมพนธทางสงคม เชน ความคลมเครอของอ านาจ อปสรรคในการ

สอความหมาย เปนตน ความขดแยงทรบรได เปนการรบรของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน ความขดแยง

ทรสกได เปนความรสกของฝายตางๆวามความขดแยงเกดขน พฤตกรรมทปรากฏชด เปนพฤตกรรมทบคคล

แสดงออกมาใหเหนเมอรบรหรอรสกวามความขดแยงเกดขน การแกปญหาหรอการระงบปญหา เปนการท าให

ความขดแยงสนสดลงหรอลดลง ผลจากการแกปญหา เปนผลทเกดขนตามมาภายหลงจากการแกปญหาความ

ขดแยงแลว

เทคนคการจดการกบความขดแยง (Kenneth Thomas อางถงใน ทองหลอ เดชไชย 2540 264-265) ทสะทอนถงความกงวลเปนหวงเปนใยในผลประโยชนทงฝายตนเองและคกรณซงมกลยทธทจะเปนไปได ดงน คอ

(1) ถาความกงวลหรอความสนใจในผลลพธของทงตนเองและคกรณต า กลยทธทมความเปนไปไดสง

คอการหลกเลยง (Avoidance Strategy)

(2) ถามความกงวลหรอสนใจตอผลลพธตอตนเองสง แตไมสนใจในผลลพธของคกรณกลยทธทใช คอ

การบงคบหรอกดดน

(3) ถาความกงวล หรอความสนใจในผลลพธตอตนเองต า แตกงวลและสนใจผลลพธตอคนอนสง กล

ยทธทน ามาใชคอ ความปรองดอง (Accommodation) หรอการยนยอม

(4) ถาความกงวลหรอความสนใจสงทงตอผผลลพธของตนเองและคกรณ กลยทธทเหมาะสมกคอ

ความรวมมอ(Collaborative)

(5) ถาความกงวลหรอความสนใจตอผลลพธทงตอตนเองและในคกรณอยในระดบปานกลางคอ ไมสง

ไมต า กลยทธทเหมาะสม คอ การประนประนอม (Compromise)

ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient EQ)

ความฉลาดทางอารมณ (EQ) คอการตระหนกรจกตนเองวาตนเองเปนใครมาจากไหน ตองการอะไร

ในชวตมความสามารถในการจดการควบคมอารมณตนเอง มวนยบงคบใจตนเองได มความรบผดชอบตอ

ตนเองและผอน รจกผดชอบชวด และมความสามารถในการจดการอารมณของคนอน มอารมณรวมกบคนอน

64

คนทม EQ สงแสดงออกโดยเปนผมมนษยสมพนธด เขากบคนอนได รจกการท างานเปนทม สามารถ

สรางสมพนธภาพกบคนอนและรกษาใหยนยาวได เมอเกดปญหาในชวตกอสามารถทจะจดการกบปญหาได

อยางสรางสรรค

EQ มความส าคญตอบคคล และสงคม และมประโยชนทงในแงชวตสวนตว ชวตการท างาน และ

องคกรตาง ๆ การศกษาวจยในตางประเทศยนยนวา EQ เปนสวนประกอบส าคญทท าใหเกดความส าเรจ

ราบรนทงในชวตสวนตวและชวตการท างาน โดยท EQ นนเปนสงทเรยนรได ฝกฝนใหมขนได

อยางไรกตาม IQ และ EQ ยงไมเพยงพอตอการเปนบคคลทมคณภาพ เพราะหากบคคลนนม

สตปญญาด มความฉลาดทางอารมณ แตไรคณธรรม ไรศลธรรมกจะท าใหการอยรวมกนในสงคมไมมความสข

ดงนนองคประกอบทส าคญอกอยางหนง คอ ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

ความฉลาดทางจรยธรรม และศลธรรม MQ (Moral Quotient)

MQ (Moral Quotient) คอระดบจรยธรรมศลธรรมบคคล ซงสามารถการควบคมตนเอง มความ

รบผดชอบ ซอสตย มความกตญญ เปนคนด มระเบยบวนย มส านกผดชอบชวด และเคารพนบถอผอน มความ

รบผดชอบตอตนเอง ตอสงคมและมนษยชาต บางคนเขาใจวา EQ กบ MQ นนคอ สงเดยวกนแตจตแพทย

จาก มฮารวาด ดรโรเบรต โคลส ( Cole 1997 ) ไดแยกเอาระดบความคดดานจรยธรรมและศลธรรมน

ออกมาจากความฉลาดทางอารมณ เพอเนนใหเหนความส าคญเฉพาะขนอก ดรโรเบรต โคลส กลาววา MQ

นนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลาไดในชวงเวลาสนๆ ขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลว เหมอนดงค าโบราณ

ของไทยทวา ldquoสนดอนนนขดได แตสนดานนนขดยากrdquo

การทบคคลคนหนงจะม MQ ระดบด ตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล อาศยปจจย 3 อยาง คอ

การสอนศลธรรมโดยตรงใหกบเดก การถายทอดทางศลธรรมจากผใหญใหกบเดก ความรกและวนย MQ เปน

เรองทตองฝกมาตงแตวยเดก ถาบคคลไดรบการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมมาแตยงเปนเดก บคคลก

สามารถ พฒนาพนฐาน MQ ของตนขนมาในระดบหนง (มากนอยแลวแตการปลกฝง) และ MQ นกจะฝงลก

ลงไปในจตใตส านก ของบคคลผนน และจะรอเวลาทไดรบการกระตนอกครง โดยการอบรมสงสอน การฟง

ธรรม และวธอน ๆ แตถาบคคลไมม MQ อยในจตส านกดงเดมแลว ไมวาโตขนจะไดรบการกระตน อยางไรกไม

สามารถ ท าใหบคคลผนน กลายเปนคนดขนมาไดมากนก

Lawrance Kolhberg 1927-1987 ซงนบวาเปนทฤษฏ ทอาจน าไปท าความเขาใจบคลกภาพของ

บคคลไดอกแนวคดหนง ซงเขาไดแบงระดบพฒนาการทางจรยธรรมดงน

- ระดบกอนเกณฑสงคม ldquo ด rdquo คอ ไดรางวล ldquo ไมด rdquo คอการไดรบโทษ

1 บคคลใชเกณฑจรยธรรม โดยยดการลงโทษ การเชอฟง เปนเกณฑในการตดสน

65

2 บคคลใชกฎเกณฑเปนเครองมอเพอประโยชนของตน ไมคดถงความยตธรรม ไมเหนใจผอน ท า

เพอสนองความตองหารของตนเอง ท าโดยมเงอนไข

- ระดบจรยธรรมตามกฎเกณฑสงคม

3 บคคลท าตามความคาดหวงและการยอม รบในสงคม ส าหรบเดกด Good boy Nice girl จะท า

ตามผใหญ ผบงคบบญชา และยอมรบโดยไมค านงความถกตอง

4 บคคลยดกฎและระเบยบ การท าตามหนาท ประพฤตตนไมผดกฎหมาย รกษาระเบยบแบบแผน

ของสงคม

- ระดบจรยธรรมตามหลกการดวยวจารณญาณหรอระดบเหนอกฎเกณฑของสงคม

5 บคคลยดหลกสญญาประชาคม หรอหลกการท าตามค ามนสญญา

6 บคคลยดหลกคณธรรมสากล

การเปลยนแปลงทรวดเรวของโลกในปจจบน สงผลใหบคคลไมสามารถจดการกบการเปลยนแปลงได

อยางเหมาะสม ตองเผชญกบความยงยาก อาชพบางอาชพหากบคลากรทสามารถปรบตวใหเขากบการ

เปลยนแปลงกตองออกจากอาชพไป

โลกของงานอาชพหลายอาชพในปจจบนไดรบผลกระทบอยางรวดเรว โดยเฉพาะการเปลยนแปลง

ทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลย และเทคโนโลยการสอสาร ดงนนบคคลทพงประสงคในศตวรรษน นอกจาก

เปนผมบคลกภาพดานองคประกอบ IQ EQ และ MQ ในระดบสงแลว ยงมองคประกอบทปจจบนในวงการ

ธรกจใหความส าคญมาก คอ องคประกอบดาน AQ

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient)

ความสามารถในการฝนฝาปญหาอปสรรค AQ (Adversity Quotient) คอความสามารถในการ ทอดทน

ทงดานความยาก ล าบากทางกาย ความอดกลนทางดานจตใจและจตวญญาณ ทสามารถเผชญ และเอาชนะ

เพอบรรลเปาหมายทตงไว เมอตองเผชญกบการเปลยนแปลง ทรวดเรวและไมมความแนนอน ซงจะเปน

รปแบบพฤตกรรมการตอบสนองตอปญหา อปสรรคในชวตอนเปนกลไกของสมอง ซงเกดจากใยประสาทตางๆ

ทถกสรางขน ฝกฝนขน ปญหาทกลาวถงนจะเปนปญหาเลกนอย เปนปญหาปานกลาง หรออาจจะเปนปญหา

ใหญโต ซบซอนกได

อาจสรป วา AQ คอ ldquoความสามารถในการจดการปญหาทเกดขนไดrdquo ประกอบดวย 4 ลกษณะ ดงน

1 ความสามารถในการควบคมสถานการณได เมอตองเผชญกบปญหาอปสรรคทเกดขน

2 ความพยายามทจะควบคมสถานการณและน าตวเองเขาไปแกสถานการณ

3 วธคดหรอวธมองปญหาทจะเขาไปแกไขสถานการณนนวา มจดจบของปญหา และปญหา ทก ๆ ปญหา

ตองมทางออกไมทางใดกทางหนง

66

4 ความสามารถทจะอดทนและทนทานตอปญหาตาง ๆ ได

องคประกอบของบคลกภาพของบคคลทพงประสงค ดานความฉลาดทางอารมณ ดานความฉลาดทาง

จรยธรรม และศลธรรม และดานความสามารถในการฟนฝาปญหา และอปสรรคสามารถสรปเปนบคลกภาพ

ทพงปรารถนาเปนสตรดงน 7C2D

Intelligence Quotient

C1 Competency ความสามารถดานสตปญญาในสาขาทศกษาอยางรจรงปฏบตได และ

สตปญญาดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ความสามารถดานเทคโนโลย

สารสนเทศ อยางรจรงปฏบตได

C2 Critical Mind ความสามารถในการคดวเคราะหวจารณ สงสย ตงค าถาม

C3 Creativity ความสามารถในการคดสรางสรรค มจนตนาการคดนอกกรอบ

Emotional Quotient

C4 Commonsense ความสามารถในการใชสามญส านกไดอยางมประสทธภาพ

C5 Communication skills ความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ

C6 Change Agent ความเปนผน า กระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความรวมมอ

รวมใจ สรางสมรรถนะของกลมและทมงานได

Moral Quotient

C7 Moral Courage ความกลาหาญทางจรยธรรม

Adversity Quotient

P1 Positive Attitude การคดบวก มองวกฤตเปนโอกาส

P2 Possibility วธคดแบบเปนไปได มองปญหาแบบทกปญหาวาสามารถแกไขได

การพฒนาบคลกภาพทางดานความฉลาดทางอารมณ ดานคณธรรมจรยธรรม และการฟนฝา

ปญหาและอปสรรคนนสามารถพฒนาไดโดยใชหลก SMART

S ndash Self Observation ฝกสงเกตตวเองคนหาจดเดน จดดอยของอารมณตนเองอยางสม าเสมอยอมรบ

รจกพฒนาตนเองอยเสมอ และรจกการแสดงออกอยางเหมาะสม

M ndash Moral Development การพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม ความละอายใจตอความผด

A ndash Attunement (To Others) ฝกตนเองใหเปนคนทมทกษะในความเหนอกเหนใจ เอออาทร และ

ชวยเหลอผอน

R ndash Relationship การอยรวมกนโดยการสรางสมพนธภาพทด รกษาสมพนธภาพใหยนยาว อยรวมกน

อยาสนต สงบสข

67

T ndash Teamwork การท างานรวมกบผอน ฝกการท างานกบบคลทมความสามารถหลากหลาย

เมอเราพจารณาบคลกภาพของบคคลในภาพรวม เราอาจจะมองเหนคนทมลกษณะตาง ๆ กน เชน

เอาจรงเอาจง ยดหยน พงตนเอง ชอบเขาสงคม ชอบเกบตว เปนตน ในบรรดาคนเหลานไมมบคลกภาพใน

ดทสด เพราะวาบคลกภาพชนดตาง ๆ มความเหมาะสมในสถานการณทแตกตางกนออกไป ดงนนหนทางทด

ทสดคอ เราควรจะตองเรยนรทจะปรบตวเองใหสามารถมบคลกภาพลกษณะตามสถานการณ และสามารถอย

รวมกนกบบคคลทมบคลกภาพตางๆ กนดวย

68

หนวยท 9 การจดการสขภาวะ

สขภาวะ

สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางเชอมโยงกน สะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทง 4 มต ทงนตองเชอมโยงกบการพฒนาบคลกภาพ เพอชวยใหการวเคราะหตนสมบรณ ซงมองคประกอบทท าใหท าใหเกดการพฒนาตนทสมบรณ

ศนพประเวศ วะส ไดเคยกลาวไววา สวนประกอบทจะท าใหมนษยสกคนมความสขทสมบรณไดนน จะตองประกอบดวย 4 สวนหลกนนคอ สขภาวะทางกาย จต สงคม และปญญา ทงสสวนนจะมงไปสสงทเรยก สขภาวะทสมบรณ (Well-being) อยางไรกตามทงกาย จต สงคม และปญญา ไมอาจแยกจากกนไดอยางเดดขาด ทง 4 สวนลวนมบางอยางเชอมโยงถงกนและกน สวนทส าคญทสดกคอ lsquoปญญาrsquo เพราะถอวาเปนศนยกลางทจะควบคมดแลทงหมด ถาปราศจากปญญาแลว สขภาวะทางกาย ทางจต หรอทางสงคมจะเกดขนไมไดเลย

ปจจบนแนวคดเรองของ สขภาวะทางปญญา หรอ Spiritual Healthไดรบการยอมรบโดยทวกนแลววาเปนสงสากล ไมขนหรอยดโยงกบศาสนาใดศาสนาหนง สอดคลองกบมตขององคการอนามยโลก (WHO World Health Organization) ทใหเพมแนวคดเรองของสขภาวะทางปญญา เขาไปในค าจ ากดความของค าวา lsquoสขภาพrsquo นบตงแตป พศ 2541ท าใหโลกทงตะวนออกและตะวนตกตางหนมาศกษาเรองนอยางเปนระบบ มงานวจยและผลการคนควาเชงวทยาศาสตรมากมายทมารองรบเรองของสขภาวะทางปญญา สงส าคญทไดคนพบและนาจะสงผลเปลยนแปลงตอหลายชวต ทก าลงเผชญทกขสขบนโลกใบนไดอยางดยงเลยกคอ เรองของสขภาวะทางปญญาไมไดเกดขนจากพรสวรรค ความบงเอญหรอโชคลาภลอยใดๆ แตหากเกดขนไดจาก lsquoการลงมอท าlsquo ฝกฝนผานประสบการณตรงของเราเอง ซงวธทจะท าใหเราเขาใจและไปถงสขภาวะทางปญญานนมมากมายหลากหลายวธเสยดวย เรยกวาใครชอบแบบไหนกเลอกไดตามจรตและความถนดของตวเอง

ศนพประเวศ วะส ไดใหค าแนะน าถงเสนทางทจะน าสวถสขภาวะทางปญญาไวทงหมด 8 เสนทาง หรออาจเรยกไดวาเปนrsquo8 เสนทางแหงความสขlsquoกยอมได เพราะในแตละเสนทางคอวธทจะชวยใหเราไดฝกฝนตนเอง เพอน าสการเกดสขภาวะทางปญญา ทง 8 เสนทางนประกอบดวย การท างานศลปะ การสมผสธรรมชาต การเคลอนไหวทางกาย การรวมแรงเปนชมชน การท างาน การท างานจตอาสา การภาวนา และการศกษาเรยนร

องคประกอบทท าใหบคลกภาพ ทางกายสมบรณ ไดแกเรอง สขภาพกาย และสขภาพจต โดยสรปคอ สถต วงศสวรรค ( 2540 185-187 )

69

1 สขภาพกาย เปนองคประกอบพนฐาน จะวาเปนองคประกอบทส าคญทสด ส าหรบ บคลกภาพทางกายทสมบรณ กคงไมผดนก เพอใหมองเหนความส าคญ ของบคลกภาพวา ท าใหบคลกภาพทางกายดขนอยางไร จะแยกกลาวไวสามประการดงน 11 คนมสขภาพดยอมมรางกายแขงแรง สมบรณ สามารถท างานไดคลองแคลววองไว สามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ทางสงคมไดอยางสะดวก เปนทยอมรบของบคคลอนๆ โดยทวไปเขากบคนไดงาย มมนษยสมพนธด พดเกงคยสนก เพราะมสขภาพดนนเอง 12 สขภาพทดยอมท าใหดมน ามนวล หนาตาแจมใส มกรยาทาทางรนเรงและเปนสขม ผลท าใหจตใจดดวย จงเปนคนนาคบหาสมาคมดวย นบวาเปนบคลกภาพทดงดดความสนใจคนอนๆไดมาก 13 คนทมสขภาพดยอมปราศจากโรคภยไขเจบซงเปนทนารงเกยจ สขภาพทดยงท าให สวนอนของรางกายสงางามไปดวยเชน ผวพรรณ ผม เลบยอมมลกษณะงาม สดสวนของรางกายสมบรณเปนทชนชมแกผพบเหน บคคลทปราศจากโรคเปนคนทมลาภอนประเสรฐ ( อโรคยา ปรมา ลาภา ) สขภาพของบคคลขนอยกบองคประกอบทส าคญคอ

131 การบรโภคอาหารทมคณคาตอรางกาย จะชวยสงเสรมความเจรญเตบโตของคนตอง รบประทานใหไดสดสวนและครบ 5 หม อาหารดมประโยชนไมจ าเปนตองรสด ราคาแพงแตเนนทธาตอาหาร ใหผลดแกสขภาพตองสรางนสยทดในการรบประทานอาหาร รบประทานเปนเวลา ไมรบประทานจบจบไมเลอกเวลา รบประทานไมมากหรอนอยเกนไปไมตามใจปากตามใจทอง ไมใชวาชอบอะไรกรบประทานแตอยางนน คนทชอบรบประทานขนมหวานมากๆจะท าใหอวน บางคนไมชอบผกกไมแตะตองเลย ท าใหขาดธาตอาหารเปนผลรายตอสขภาพ

132 การออกก าลง จะชวยใหรางกายเจรญเตบโตดวยด มสขภาพสมบรณ อวยวะสวนใดไมไดใชงานเปนเวลานานๆ จะไมเจรญเตบโต และแขงแรงเทาทควร แขนขา ถาไมไดใชนานๆ จะไมเจรญเตบโตและแขงแรงเทาทควร แขนขาถาไมใชงานนานๆกจะลบเลกลง เดนไมได จงควรออกก าลงสม าเสมอ ดวยการเลนกฬา หรอการท างาน กายบรหาร วง เปนตน แตตองไมมากนกและไมหยดไปนานๆ

133 การพกผอน ทดทสดคอการนอนหลบ วยรนควรนอนวนละ 8 ชวโมง บางคนอาจมากนอยกวาน นอนเทาไรจงเพยงพอกสงเกตไดงายๆ ถาไมงวงในเวลากลางวนเปนใชได ถางวงออนเพลยแสดงวานอนพกผอนไมพอ การพกผอนทดยงมวธตางๆอกหลายวธ เชนดมหรสพ หรอ ดการแสดงตางๆ ฟงหรอแสดงดนตร รองเพลง ท าใหเกดอารมณชนบาน การอานหนงสอ ท างานอดเรกท าใหเกดความสข ความสบายใจไดมาก แตคนทใชเวลาพกผอนมากเกนไปจดวาเปนคนไมเสยดายเวลาส าหรบท าประโยชน

134 ขนาดของรางกาย คนทอวนหรอผอมเกนไปควรปรกษาแพทย สวนเตยหรอสงนน การบรหารรางกายชวยไดบางแตกนอยเตมท

135 ทรวดทรงและสดสวนของรางกาย ผชายชอบสงใหญ ไหลกวาง ล าสน มกลามเนองาม การเพาะกายชวยไดงาย ผหญงนยมคนรปรางสมสวนเพรยว ไมอวน การบรหารรางกาย การรกษาอนามยจะชวยใหมเอกลกษณของเอกบรษและสตรได

70

136 การทรงตวและอรยาบถ มความสมพนธกบบคลกภาพทางกายอยมาก ลกษณะการนง นอน เดน การเคลอนไหวของรางกายในตวคน บางคนกนาด บางคนกเกงกางนาร าคาญบางคนนงงอตว เดนกมหนา ตองรบแกไขฝกหดใหมในลกษณะทสงเสรมใหบคลกภาพด

137 คณภาพของผวและสวนอนๆของรางกาย คนไทยนยมผวขาว ละเอยดออนปราศจากผดผน ต าหน ผม เลบ ฟน ควรรกษาใหด

138 ความสะอาด เปนสงทสงเสรมบคลกภาพและสขภาพอยางมาก ควรรกษาและท าความสะอาดรางกายอยเสมอ เพอปองกนการตดโรคและท าใหตนมคณคาสงขน จะตองรกษาความสะอาดของรางกาย เครองแตงตว อาหาร เคหสถาน 2 สขภาพจต ส าหรบเรองสขภาพจตทสมบรณนน ยอมจะสงเสรมสขภาพของรางกายใหสมบรณยงขนและท านองเดยวกน สขภาพของรางกาย กสงเสรมใหบคคลมสขภาพจตดขนตามล าดบ ทงสขภาพกายและสขภาพจต จะเปนตวสงเสรมซงกนและกน ทท าใหบคคลมบคลกภาพทสมบรณ บคคลจงควรแสวงหาวธการทจะท าใหจตทดเกดขนไดจาก ความพงพอใจในตนเอง การมอารมณสดชนหรอชนบาน ความสดชนแจมใส ความสมพนธอนดระหวางบคคล ความปรารถนาดตอผอน ความบรสทธยตธรรม ไมประพฤตผดทงตอกฎของสงคมและหลกศาสนา มความเมตตา กรณา สามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม และไมเปนคนทมองโลกในแงราย จนเกนไปไมเหนคนอนเปนศตรกบตน บคคลในลกษณะดงกลาว ยอมจะไมเสย สขภาพจต หรอมบคลกภาพสมบรณทงกายและใจนนเอง ศลปะการด าเนนชวตทมความสข คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถท ากจกรรมการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและมความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวต ท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม กลาวโดยสรป คนทมความสขกคอ คนทมสขภาพดทงดานรางกายและจตใจ เปนคนทสามารถ

ปรบตวไดอยางดในการด ารงชวตประจ าวน

ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเองและมองผอนดงนนความสขจง

เกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน แนวความคดทางดานจตวทยาเกยวกบการด ารงชวตอยางม

ความสข อาจกลาวสรปไดเปนขอ ๆ ดงน คอ

1 พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ สขภาพทางกายและสขภาพทางจตม

ความสมพนธซงกนและกนอยางใกลชด คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจราเรงสนกสนาน ตรงกน

ขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงดร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายให

71

แขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของ

รางกายและเครองใช ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ

2 รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวาเปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหนมความ

สนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท า

ใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวง

ไดมาก

3 จงเปนผมความหวง เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอ

วาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได

4 ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ ในชวตของเรานมสงตาง ๆ มากมาย ทท าให

กลวเรมตงแตวยเดก ดงนนเมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจให

หวาดกลวโดยไมมเหตผล

5 ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทาง

ออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา

6 จงเปนผมอารมณขน การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ไมควรมองการไกลในแงเอา

เปนเอาตายมากเกนไป

7 การยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเองและเขาใจผอนอยางแทจรงจะ

ชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได

8 ตองรจกพอใจในสงทตนท าอยการรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอย จะท าใหบคคลนนเกด

อารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการ

ตอสอปสรรคตาง ๆ มอารมณราเรงแจมใส ท าใหชวตมความสขและสดชนอยเสมอ

9 มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได ตองมเหตผล รจกความพอดเกยวกบ

ความตองการ ความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความ

เปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตาง ๆ ไวเปนระยะ ๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได

10 อยาพะวงเกยวกบตนเองมากเกนไปหรออยาคดถงแตตวเองตลอดเวลา เชน คดวาตวเองจะตอง

เดน ตองด ตองส าคญกวาผอน การคดแตเรองของตวเองจะท าใหเราไมมความสขเลย เพราะไมวาเราจะคด

อะไร ท าอะไรหรอไปทไหน จะตองตกอยในภาวะของการแขงขนตลอดเวลา

11 การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกด

ความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวา คนอนเขากมความทกขหมอนกน

72

12 การยดคตวาจะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทนยอมจะท าใหผดหวง

ไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใดเมอไมไดรบตามทตน

คาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไดรบความอยตธรรมอยเสมอ

13 การหาเพอนสนทสกคนหนงหรอใครกไดทสามารถระบายความทกขและปรกษาหารอได เพราะ

การมเพอนจะท าใหเรารสกวาไมไดถกทอดทงใหอยคนเดยวในโลก

14 จงปลอยใหเหตการณบางอยางผานไปตามแนวทางของมน อยาไปฝนหรอเอาจรงเอาจงเกนไป

เมอท าอะไรไมส าเรจกเกดอารมณตงเครยด จงหยดพกเสยระยะหนง แลวคอยหนกลบมาท าใหม หรอเปลยน

แนวทางการกระท าเสยใหม

15 จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและม

ความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเองตองนกไวเสมอวาถาเราปลอยให

เวลาผานไปนานเทาไหรกตาม ความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด

16 อยาปลอยใหเวลาวางไปวนหนง ๆ โดยไมท าอะไร การปลอยใหเวลาวางจะท าใหคดฟงซาน ตอง

พยายามหางานอดเรกทตนสนใจท า เชน ปลกตนไม เลนกฬา อานหนงสอฯลฯ โดยเฉพาะงานอดเรกทเกยวพน

กบธรรมชาต จะชวยบ ารงจตใจใหชวตมความสขสดชนและมความสงบ

การสรางความสขของชวต 1 รจกการมองคนอนในแงด มองโลกในแงทสวยงาม เปนการฝกตนแบบงายๆ อยางหนง หลกๆ กคอ

การทเรามองคนอนดวยสายตาแหงความสข ปราศจากการโกรธ เกลยด หรอวาดระแวง แคนกจะท าใหชวตของเรานนมความสขขนมาได รวมถงการฝกใหตนเองนนมองโลกอยางงายๆ ไมมองโลกในแงทรายเกนไป

2 ท าปจจบนใหดทสด หมายถง การมชวตอยกบปจจบนอยางมความสข อยาไปกงวลถงอดตหรออนาคตทยงมาไมถง เพราะเราไมสามารถแกไขอะไรได ดงนนจงควรทจะมชวตในวนนอยางมความสข และท าทกอยางใหดทสด แลวอนาคตทดกจะมาหาเราเองครบ

3 มความหวง แนนอนวาความหวงนนเปนสงทหลอเลยงจตใจของมนษย ท าใหเกดความมมานะ ความเพยรพยายาม ดงนนคนเราจงจ าเปนตองมความหวงอยเสมอ แมวาจะมชวตอยกบความยากล าบากเพยงใด จงคดและท าทกอยางในวนนอยางเตมท และมความหวงอยเสมอ อนงการมความหวงอยเสมอท าใหชวตนนมความสขไดเชนเดยวกน

4 มองตนเองวามคา หามคดวาชวตของเรานนไมมคาส าหรบใคร เพราะความจรงแลวเรานนมคากบคนทรกเราเสมอ ไมวาจะเปน พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท ดงนนเมอเกดความรสกไมด เสยใจ ไมวาเรองอะไรกตาม อยาไปยดตดกบมน ปลอยใหผานไป และคดอยเสมอวาชวตเรามคามากกวาทจะตองไปจมปลกอยกบมน

73

5 รจกการให การใหในทนไมจ าเปนตองเปนสงของ หรอของมคา แตหมายถงของทประมาณคาไมได เชนน าใจดวยเชนกน การเออเฟอเผอแผนนเปนวธการเสรมสรางความสขทางใจอยางหนง และใหเราคดเสมอวาการใหนนมกจะน าสงดๆ มาสทงผใหและผรบ

15 วธ คดบวกใหชวตมความสข

ปจจบนการมความคดเชงบวก (positive thinking) หรอชวตคดบวกเปนผลสบเนองมาจากการทคนเราในสมยนใชชวตกนอยางคอนขางเครงเครยดกเปนไปได ดงนนการทเราจะมองปญหาในอกดานเพอใหตนเองรสกดขนกนบเปนเรองทด และถอวาเปนการเขาใจโลกในอกแงมมหนงทสามารถท าใหสบายใจ คลายเครยดไปไดชวงหนงเราม 15 วธ ทสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนกนไดงาย ๆ 1 ถาโกรธกบเพอนมองคนไมมใครรก ไมวาจะเปนความไมเขาใจกนในดานไหนกตาม แตขอใหคณรไวเสมอวาคณยงมเพอน (ใหโกรธ) อยถาอยากรสกดขนคณลองมองคนทไมมใครรกดส แลวคณจะไดรวาการทคณยงไดมเพอนดทสดแลว 2 ถาเรยนหนกมองคนทเขาอดเรยนหนงสอ คณโชคดแคไหนทยงมโอกาสในการไดรบการศกษา เมอคณเรยนจบออกมาจะมหนาทการงานความส าเรจรอคณอยอกมากแคไหน แลวกบคนทไมมโอกาสไดเรยนหนงสอละ เมอไดมองกลบไปถงคนทไมมโอกาสไดเรยนแลว คณพรอมทจะเรยนหรอยง

3 ถางานล าบากมองคนอดแสดงฝมอ วถชวตของมนษยเรายอมตองมการท างานเขามาอยในวงจรชวตแทบทกคน หลายคนไดท างานสบายและอกหลายคนไดท างานทคดวาตนเองล าบาก แตโดยรวมแลกคอยงมงานท า ทนลองนกในทางกลบกนของคนทไมมงานท าดละ ไมมโอกาสไดแสดงฝมอ แลวคณยงอยากท างานกนอยหรอเปลา

4 ถาเหนอยงนหรอมองคนตายทหมดลม พลงงานในการท างานของคณยอมมการออนลา ซงเปนเรองปกตถาคณยงเปนมนษย เมอเหนอยลาควรตองพกผอนเพอกลบมาท างานใหมในวนพรงน ใหดตอไป แสดงผลงานของคณใหมคณคาเปนทนาจดจ า ถงจะเหนอยแคไหนกตามใหคดเสยวายงดกวาการทคณตองหมดลมหายใจโดยทยงไมไดท าอะไรใหตนเองและคนรอบขางเลย

5 ถาขเกยจนกมองคนทไมมโอกาส ยงมอกหลายคนทอยากไดโอกาสอยางทคณมแลวท าไมคณถงไมอยากท ามนละ ในเมอคณสามารถท าไดแลวขอใหท าใหดทสด เพราะการทคณขเกยจกเทากบคณก าลงท าลายเวลาทสามารถท าสงด ๆ ใหเกดขนไดอกเยอะเลย

6 ถางานผดพลาดมองคนทไมเคยฝกฝน คนท างานยอมเกดความผดพลาดไดทกคน ซงแตกตางจากคนทไมเคยผดพลาด เพราะนนคอคนทไมเคยท างานเลย นเปนสจธรรมทหลาย ๆ คนคงเคยไดยนมาบาง เมอเกดความผดพลาดขนการแกไขใหกลบมาดเหมอนเดมยอมเปนทางออกทดทสดแลว อยางนอยคณกคดเสยวาคณไดลงมอท าแลวและยงไดเรยนรในความผดพลาดครงนดวย

7 ถากายพการมองคนไมเคยอดทน ความไมสมประกอบของมนษยเราไมใชอปสรรคในการท าใหชวตมคณคาหรอไมมคณคา แตความอดทนตงใจในการทจะด าเนนชวตตางหาก เพราะฉะนนไมวาคณจะเปน

74

ใคร ท าอะไร ขอใหคณคดเสยวารางกายไมใชสงทส าคญทสด ความอดทนตางหากทจะเปนรากฐานสความส าเรจ

8 ถางานรบรนมองคนไมมเวลา การทงานการของคณมมาใหสะสางอยางตอเนองเรอย ๆ ขอใหคณจงรบท าใหเสรจโดยทอยาผลดวนประกนพรง เพราะการกระท าเชนนจะมผลตองานของคณอยางแนนอน รบจดการท าใหเสรจซะเพอทจะไมไดมดนพอกทางหมในวนตอ ๆ ไป

9 ถาไมมเงนมองขอทานขางถนน รอยางนแลวคณยงจะทอดอาลยอยอกหรอไม ถาคณยงมงานท าอยละกขอใหคณสบายใจเถอะวาคณยงมรายไดอย จะมมากหรอมนอยนนขนอยกบความคดของคณแลวละ การมนอยของคณกอาจจะมากพอในชวตของผอนกเปนได

10 ถาหนสนลนมองคนแยงกนกบหมา คนเราทกคนเกดมายอมเปนหนอยแลว จะเปนมากหรอนอยนนขนอยกบตวคณเองวาคณสรางขนมาเทาไหร มหนแลวใชหน วนหนงยอมหมดหนแนนอน ลองคดและท าเชนน วนทหมดหนของคณจะมาถงแนนอน

11 ถาขาวไมมกนมองคนไมมทนา การทคณยงพอมก าลงกาย ก าลงใจ หรอก าลงทรพย แมจะเลกนอยแตอยาคดวาดอยคาโดยเดดขาด ใหนกไวเสมอวาคณยงมอยไมไดสญเปลาเสยทเดยว

12 ถาใจออนลามองคนทไมรจกความรก อยากใหคณลองกลบไปทบานหรอท ๆ คณมใครสกคนรอคณอย แลวคณคงจะรดขนถามใครรอคณอย อยาปลอยใหเวลาผานไปโดยทคณยงไมยอมใหใครมารวมใชชวตกบคณเลย การรจกใหความรกกบผอนอาจท าใหใจคณสดใสขนมาบางกได

13 ถาชวตแยมองคนทแยกวา ชวตคนเราไมไดเกดมาพรอมสรรพเหมอนกนทกคน อาจมบางบางคนทมครบทกอยางทตองการและอาจมบางทไมเคยไดในสงทตองการ แตถามคนทไมเคยไดและไมเคยมเลยละ คณคงไมอยากเปนคนประเภทหลงใชไหม เพราะฉะนนขอใหจงภมใจและพอใจในชวตคณเถอะ

14 อยามองแตฟาทสงเกนตาประจกษ บางขณะการใชชวตทพอดและพอเพยงอาจเปนความสขทสดแลวกได ลองหนกลบมาสกหนอย ถอยมาสกกาว ความสขของคณอาจอยตรงนนกได

15 ความสขขางลางมไดไมยากเยน เพราะบางขณะชวต ความคด และความสขมกเรมจากตวคณกอนทงนน คดด ท าด พดด แคนกสามารถท าความคดใหเปนบวกได เพยงแคนจตใจคณจะเปนสขขนมาอยางเหนไดชด ขอเพยงคณไมหยดทจะพฒนาความคดใหเปนบวก คณกจะไดพบมมมองใหมทไมสามารถหาจากทไหนได นอกจากมมทคณคด และสรางขนมาดวยตวของคณเอง

75

Page 8: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 9: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 10: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 11: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 12: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 13: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 14: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 15: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 16: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 17: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 18: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 19: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 20: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 21: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 22: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 23: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 24: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 25: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 26: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 27: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 28: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 29: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 30: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 31: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 32: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 33: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 34: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 35: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 36: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 37: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 38: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 39: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 40: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 41: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 42: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 43: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 44: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 45: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 46: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 47: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 48: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 49: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 50: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 51: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 52: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 53: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 54: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 55: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 56: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 57: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 58: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 59: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 60: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 61: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 62: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 63: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 64: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 65: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 66: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 67: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 68: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 69: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 70: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 71: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 72: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 73: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 74: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด
Page 75: (Smart Life Management) GE59- 1 GEN60-123 มนุษยภาพ ชีวิต ... · 2018. 1. 29. · 3 เค้าโครงรายวิชา การจัดการชีวิตอย่างชาญฉลาด