UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE Doktorata “Gjeoshkencat, Burimet Natyrore dhe Mjedisi” Rruga e Elbasanit, Tiranë – Albania Tel/Fax: +355 4 2 375 246, Email: [email protected]DISERTACION EFEKTIVITETI I STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE NË KËRKIMIN E MINERALEVE POLIMETALORE NË PJESËN LINDORE TË KOSOVËS (për marrjen e gradës shkencore “Doktor”) Doktoranti: Udhëheqësi shkencor: M.Sc. Selim Frangu Prof.Dr. Përparim Alikaj Tiranë, 2014
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE
Doktorata “Gjeoshkencat, Burimet Natyrore dhe Mjedisi” Rruga e Elbasanit, Tiranë – Albania
mineralet metalore. Masa kryesore është rrallë e kristalizuar dhe e zeolitizuar.
Latitet (τα), shfaqen në kodrën e Poneshit dhe në jug të Kllokotit. Në Ponesh paraqitet në
formë derdhjeje, në kufirin tektonik të sedimenteve të Jurasikut të sipërm dhe Kretes së
sipërme, strukture thyerëse, e cila si duket ka mundësuar rrjedhjet (derdhjet) e latiteve.
Tufet trahito-leucite (θ’), janë të përhapur në veri të Banjës së Kllokotit. Janë kokërrimët,
me ngjyrë karakteristike të kuqe. Rrethojnë copëra të trahiteve dhe leucit-trahiteve, kurse nga
mineralet përmbajnë fragmente të sanidinit, leucitit, egirin-augitit, fleta të biotitit të koroduar,
kokrriza të apatitit dhe të mineraleve metalore. Çimento është kryesisht material xham-tufë.
Brekçiet trahito-leucite (ω’), zënë hapësirën më të madhe nga të gjithë shkëmbinjtë tjerë
vullkanik. Janë të përbërë nga fragmente të ndryshme të shkëmbinjve vullkanik - trahiteve,
leucit - trahiteve, latiteve, të cilët janë të çimentuara me çimento leucit-trahite.
Leucitet (τ), paraqiten si dajka ose derdhje mbi piroklastite. Përfaqsojne fazën më të re të
kristalizimit të shkëmbinjve vullkanikë.
Oligoceni liqenor (Ol3), përfaqësohet me depozitime të ujerave të ëmbël, në të cilat janë
veçuar konglomeratet, si facie skajore, mandej ranoret, argjiloret, mergelet dhe në fund
gëlqeroret mergelor dhe dolomitet.
Konglomeratet (1Ol3), përbejnë facien skajore të basenit, ndërsa jashtë dislokacioneve
anësore të basenit, vërehet se vendosen në mënyre transgresive mbi metamorfitet e Artanës
(Novobërdes). Kanë trashësi deri në 200 m. Janë heterogjenë, me kokrriza të trasha, dobët të
lidhur, me fragmente dhe blloqe dobët të rrumbullakosur të mermerëve, rreshpeve
Paleozoike, kuarciteve dhe shkëmbinjve të gjelbër. Çimentimi është argjilloro-ranor. Në disa
raste shtresohen së bashku me rërat dhe argjilat.
Ranorët, argjilitet dhe mergelet (2Ol3), me trashësi rreth 100 m, shtrihen mbi konglomerate.
Ndërrohen në menyrë të njëpasnjëshme me gëlqerorët mergelorë. Në mergelet dhe argjilitet e
kësaj njësie, në rajonet e afërta me të, janë gjetur mbetje bimësh fosile të Oligocenit të
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 34
sipërm, kështu që e tërë sekuenca e ujrave të ëmbla të basenit të Strezocit konsiderohet e
moshës së Oligocenit të sipërm.
Gëlqerorët mergelor dhe dolomitet (3Ol3), janë më të rinjtë në këtë sekuencë dhe me këta
ajo përfundon. Kanë një trashësi rreth 80 m. Shtrihen, në bërthamën e një sinklinali të vogël e
të cekët, mbi ranorë, argjilite dhe mergele. Gëlqerorët janë të ujërave të ëmbla, të
dolomitizuar dhe mergelizuar me faune të gastropodeve (Planorbis etj).
2.2.5.2. Mioceni
Gjatë kohës së Miocenit janë formuar shkëmbinjtë vullkanike (andezitet, tufet dhe brekçet
vullkanike) dhe sedimentet e ujërave të ëmbla. Shkëmbinjtë vullkanike gjendën në zonën e
Kishnicës, Janjevës dhe Strezocit, kurse depozitimet Miocenike në zonën e Gjilanit dhe
Moravës së Binçës.
Tufet andezite (θ), me trashësi rreth 60 m, janë konstatuar në basenin e Sterzocit. Janë të
perbere kryesisht nga hiri pelitik, në të cilën vërehet silici kriptokristalor, iliti, kloriti, feldspati
dhe kuarci. Përmbajtja e mineraleve metalore është e parëndësishme.
Brekçiet andezite (ω), Përveç tufave në basenin e Sterzocit janë veçuar edhe brekçiet
vullkanike me trashësi rreth 60 m, të cilët, sikurse edhe tufat, shtrihen mbi sedimentet e
ujërave të ëmbla të Oligocenit të sipërm dhe metamorfiteve të Artanës. Janë të ndërtuara nga
fragmentet e andeziteve me madhësi të ndryshme, dhe janë të çimentuara me material tufor.
Andezitet (α), janë të veçuara në zonën e Kishnicës, Janjevës dhe Sterzocit, dhe paraqiten në
formën e masave dhe derdhjeve vullkanike. Këta shkëmbinj i takojnë andeziteve amfibol-
piroksenite; në përbërjen e tyre hyn plagjioklazi (rreth 45%), amfiboli dhe augiti, kurse nga
mineralet aksesore, sfeni, apatiti, zirkoni, etj. Masa themelore është mikrokristalore, kurse
struktura e shkëmbit është holokristalore-porfirike. Nga proceset pasuese rregullisht janë
shumë të ndryshuar, silicifikuar dhe karbonatizuar, kurse pjesërisht edhe të xeherorizuar me
(Pb, Zn).
Produktet e vullkanizmit miocenik gjenden në rrethinën e Janjevës, Kishnicës dhe Sterzocit.
Meqenëse i takojnë zonës së njëjtë të formimeve vullkanike të Trepçës, mendohet se edhe
këta shkëmbinj vullkanik mund të jenë të moshës Miocenike.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 35
Shkëmbinjtë e ndryshuar nga hidrotermat - janë të përhapur në rajonin e Artanës,
Hajvalisë, Kishnicës dhe Janjevës. Në kuadrin e ciklit vullkanik të Neogenit, nga proceset
aktive hidrotermale dhe metasomatike janë të përfshirë të gjithë shkëmbinjtë rrethues-
mermerët, rreshpet shkëmbinjtë bazike dhe ultrabazike, pastaj shkëmbinjtë sedimentare dhe
vullkanike.
Argjilat dhe rërat e mergelizuara dhe ranorizuara (M2) - me trashësi rreth 160 m, janë
zhvilluar në rrethinën e Gjilanit, si dhe në zonën e Moravës së Binçës, ku janë të vendosura
mbi shkëmbinjtë e Oligocenit detar, vullkanikeve dhe formimeve tjera gjeologjike më të
vjetra. Përfaqësohen nga argjilat ranore dhe mergelore ngjyrë gri dhe jeshile, mandej me rëra
dhe me rrallë zhavorre. Vende-vende në to gjenden ndërfutje të tufave. Përbërja litologjike
dhe mbetjet fosilore tregojne se këto janë depozitime të baseneve të cekëta liqenore. Mosha e
sedimenteve është vendosur mbi bazën e korrelimit me sedimentet liqenore Miocenike të
basenit të Dukagjinit, si dhe në bazë të mbetjeve fosile të ostrakodeve (Typhlocypris sp.1).
2.2.5.3. Plioceni
Në fundin e Miocenit dhe fillimin e Pliocenit është krijuar depresioni tektonik në hapësirën e
sotme të rrafshit të Kosovës, në të cilën janë depozituar sedimente Pliocenike të ujërave të
ëmbla me shtresa të lignitit me vlerë të madhe ekonomike. Shtresat Pliocenike janë të
vendosura në mënyrë diskordante mbi shtresat më të vjetra të dyshemesë dhe anëve të basenit.
Edhe në disa pjese të fushëgropës së Moravës së Binçës (Zlatare) etj. janë krijuar po ashtu
sedimente të Pliocenit.
Në bazë të analizave të përbërjes të sedimenteve dhe facieve, janë veçuar dy grupe të
depozitimeve Pliocenike: rërat dhe argjilat me lignit dhe zhavorret, rërat dhe argjilat me rëre.
Rërat dhe argjilat me lignite (Pl1) - Përfaqësohen nga alevrolite tejet kokërrimëta dhe nga
argjila ranore, rëra kokërrimëta dhe alevrolite, pastaj argjila karbonate, mergelore dhe
hekurore, me trashësi rreth 380 m. Në pjesët periferike, sedimentet argjilore kalojnë në
sedimente të rërave dhe zhavorreve.
Zhavorret, rërat dhe rërat argjilore (Pl1), kryesisht janë të përhapura afër anës të basenit,
kurse në disa vende paraqiten edhe si mbetje erozive, kryesisht mbi formacionet e vjetra.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 36
2.2.6. Kuaternari
Formimet Kuaternare kanë një përhapje më të gjerë në basenin e Kosovës dhe basenin e
Moravës së Binçës. Janë veçuar lloje të ndryshme gjenetike të facieve liqenore - tokësore me
moshe të Pleistocenit dhe Holeocenit.
Pleistocenit i takojnë sedimentet liqenore, sedimentet e tarracave lumore dhe proluvioni i
vjetër, kurse Holocenit i takojnë deluvionet, proluvionet dhe aluvionet.
2.2.6.1. Pleistoceni
Sedimentet liqenore (jQ?), paraqesin formimet më të vjetra të Kuaternarit dhe janë të
përhapura në basenin e Kosovës ndërmjet Ferizajt, Bibajve dhe Sazlisë, kurse në zonën e
Moravës së Binçës janë të shtrira rreth fshatrave Dardani, Tërstenik dhe Sllatinë. Sedimentet
liqenore zënë pjesët më të ulëta të rrafshinës liqenore, në basenin e Kosovës, ndërmjet
lartësive mbidetare 580 dhe 600 m, kurse në Moravën e Binçës, deri në kotën 540 m mbi
nivelin e detit. Për këtë arsye mund të nxirret përfundimi se në këto zona janë zhvilluar dy
faza liqenore, për të cilat tregojnë edhe analiza e morfologjisë të terrenit të sotëm.
Tarracat lumore. Janë dalluar dy lloje: tarracat e larta dhe të ulëta lumore. Tarracat e larta
lumore (tz) janë konstatuar në të majtë të lumit të Prishtinës, në rreth 20 m të lartësisë relative
në zonën e Prishtinës, si dhe në anën e djathtë të lumit të Matiqanit (5-10 m të lartësisë
relative).
Këtu është përcaktuar edhe tarraca lumore në anën e majtë të lumit Krivareka dhe përroit të
Kukavicës, ku lartësia relative e tyre 50-80 m mbi rrjedhjet e tanishme të lumenjve mund të
shpjegoje intensitetin e gërryerjes së Krivarekës.
Tarraca lumore e ulët (tj), në shumë vende përcjell rrjedhjen e tanishme të lumenjve. Të tilla
janë evidentuar rreth lumejve: Gracanicës, Zhegocit, Klisurë Livocit etj, në lartësi relative 2-5
m.
Në përbërjen e këtyre tarracave marrin pjesë zhavorret dhe rërat. Tarracat e ulëta lumore janë
sinkrone me depozitimet proluviale te vjetra .
Proluviumi i vjetër (prQ1,2) - Kone të derdhjes me përhapje të madhe gjendet në pjesët
qendrore të basenit Neogenik të Kosovës dhe atij të Moravës së Binçës dhe përgjatë
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 37
rrjedhjeve më të mëdha lumore. Në formimin e këtyre llojeve të sedimenteve dhe format e
akumulimeve sigurisht kanë ndikuar karakteristikat klimatike gjatë fundit të Pleistocenit dhe
fillimit të Holeocenit.
2.2.6.2. Holoceni
Deluvioni (d) - ose materiali i shpateve paraqitet në shpate të buta në forma të ndryshme dhe
me trashësi të ndryshme. Janë konstatuar në Stanishor, Koretishtë, Livoq dhe Partesh. Paraqet
çakell shkëmbor, jo të klasifikuar dhe të përzier me dhe.
Proluvionet (pr) - Për dallim nga proluvionet e vjetra, këto proluvione të reja paraqiten në
formën e koneve të vogla, përgjatë anëve të luginave. Në përbërjen e tyre marrin pjesë
materiale të pa asortuara, zhavorre dhe ranore.
Aluvionet (al). Përgjatë të gjitha rrjedhjeve lumore, kryesisht në pjesët e rrafshëta janë
zhvilluar depozitimet aluviale – depozitime të sotme lumore, të përfaqësuar nga sedimentet
ranore - lymore dhe ranore – zhavorrike. Sipërfaqet më të mëdha të mbuluara nga aluvionet
janë konstatuat rreth lumenjve të Nerodimes, Moravës së Binçës, etj.
2.3. Karakteristikat tektonike
Në aspektin gjeotektonik rajoni i gjerë i pjesës Lindore të Kosovës i takon Masivit Dardan
dhe Zonës së Vardarit. Për rajonizimin e përgjithshëm gjeotektonik këtu është pranuar
mendimi i Dimitrijevicit (1974). Zona e Vardarit në aspektin gjeotektonik dhe formacional
ndahet në nën-zonën e brendshme, qendrore dhe të jashtme.
2.3.1. Zona e Vardarit
Formacionet Mezozoike dhe metamorfitet e Artanës dhe Zhegocit të zonës së Vardarit kanë
përjetuar të gjitha fazat e orogjenezës Alpine, kështu që janë shumë të rrudhosura. Nga ana
tjetër depozitimet Terciare nuk janë rrudhosur, por janë përfshirë nga tektonika e re radiale
Alpine dhe me këtë rast janë krijuar depresionet tektonike (Kosovës, Strezocit dhe i Moravës
së Binçës). Gjatë orogjenezës Alpine formacionet e zonës së Vardarit horizontalisht janë tejet
të ndrydhura, të ndërprera nga dislokacionet meridionale dhe të mbihipura në drejtim të
jugperëndimit, me shtresa me rënie shumë të pjerrët në drejtim të verilindjes. Në zonën e
Koznicës pozita e masivit ultramafit me rreshpet zhvendoset nga drejtimi i zakonshëm i
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 38
shtrirjes së formacioneve. Paraqitjet e melanzhit ofiolitik dhe të ridepozituar flasin për
pranine e hullive të thella gjatë Kretakut dhe mbi jo stabilitetin tektonik të hapësirave të
zonës së Vardarit. Koha e metamorfizimit të shkëmbinjve të Artanës dhe Zhegovcit nuk është
e njohur, por megjithatë para Jurasikut. Në anën tjetër, metamorfizimi i shkëmbinjve të
melanzhit ofiolitik përgjatë anës (skajit) të masivit ultramafik të Koznices është bëre nga
fundi i Jurasikut.
Sedimentet Terciare të baseneve të Kosovës, Strezovcit dhe Moraves së Binçës shtrihen në
mënyrë trangresive mbi terrene të rrudhosura më të vjetra. Sedimentet Triasike në
jugperëndim të zonës së Vardarit janë të mbihipura mbi shtresat Kretake të brezit Shtime -
Ferizaj të zonës së Drenicës dhe kjo mund të vërehet në shtratin e lumit Sazli (thyerja reverse
Mirasal-Glavice, 3).
2.3.1.1. Nënzona e jashtme e Vardarit
Kjo pjesë e zonës së Vardarit ka ndërtim kompleks: përmban metamorfitet e Zhegocit
(ekuivalente me ato te Artanës), pastaj formimet Triasike, melanzhin ofiolitik të Jurasikut,
melanzhin e ridepozituar të Kretakut si dhe formimet tjera të Kretakut. Shumë pjesë të
rrudhosura të terrenit mbulohen nga sedimentet e Neogjenit, dhe më pak nga ato të
Oligocenit. Nënzona e jashtme e Vardarit është e kufizuar nga thyerje tektonike,
kundërhedhje, nga verilindja sedimentet e vjetra Kretake, kurse nga nënzona fqinje qendrore
mbihipin mbi sedimentet e Senonianit përgjatë thyerjeve, kunderhedhjes Janjev-Rrafshi
(shih Fig.7, dhe Fig.8, legjenda (5)), ndërsa në jugperëndim formimet Triasike shtrihen mbi
flishin e Kretakut të rrafshit të Kosovës, përgjatë thyerjes Mirasale-Glavic (3). Në brendësinë
e nënzonës melanzhi i Jurasikut me ofiolitet për gjatë anës së tyre jugperendimore janë të mbi
hipur mbi metamorfitet e Zhegocit për gjatë thyerjes tektonike Badoc-Zhiti (6). Nuk është
plotësisht e qartë nëse metamorfitet e Zhegocit ndaj gëlqerorëve të Triasikut kanë kufi
tektonik, ose këtu pozicioni i njësive është invers; sipas të gjitha gjasave duket se kjo e dyta
është më e mundshme. Sedimentet Kretake në juglindje të Prishtinës formojnë antiklinalen e
Smerdanës, të shtrirë (përmbysur) në drejtim të jugperëndimit (7).
Melanzhi i ridepozituar i Kretakut, në lindje të Prishtinës, në pjesët anësore është i
përkufizuar me sedimentet Kretake etj, me thyerje tektonike. Në drejtim të shtrirjes, kontakton
direkt me melanzhin e Jurasikut.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 39
Në ndërtimin gjeologjik të Zonës së Karadakut marrin pjesë rreshpet e Paleozoikut,
sedimentet e Kretakut dhe depozitimet e Oligocenit me shkëmbinj vullkanik trahitik.
Rreshpet Paleozoike, në anën perëndimore janë në kontakt tektonik ose të mbihipura në
mënyrë luspore mbi sedimentet e Kretakut. Në lindje, mbi rreshpet Paleozoike në mënyrë
trangresive, shtrihen sedimentet e Kretakut.
Në aspektin tektonik, zona e Karadakut është relativisht e qetë. Drejtimet e rënieve te
foliacionit të metamorfiteve, të cilët janë intensivisht të rrudhosur, gati të gjitha janë të
orientuara nga veri-verilindja, ndërsa rëniet e shtresave të flishit të Kretakut janë të orientura
në drejtim të verilindjës.
Brezi i metamorfiteve në këtë zonë karakterizohet me paraqitjen e një numri relativisht të
madh të prishjeve (thyrjeve) tektonike, me shtrirje VVP - JJL dhe më pak VVL - JJP. Këto
dy sisteme të prishjeve tektonike, duke u nderprere midis tyre, i japin brezit te metamorfiteve
pamje të një ndërtimi bllokor. Prishjet tektonike më karakteristike, me drejtim
veripërëndimor, janë mbihipja e Tanushes (3) dhe prishjet (thyrjet) tektonike të Buzovikut
(6), Debelldes (13) dhe e Lubishtes, ndërsa nga ato me shtrirje verilindore mund te
permendet ajo e Letnicës (16).
2.3.1.2. Nënzona qendrore e Vardarit
Kjo njësi tektonike, me ndërtimit shumë kompleks, përfshin metamorfitet e Artanës me
Kretakun transgresiv dhe Terciarin, melanzhin ofiolit të Jurasikut, pjesërisht të
metamorfizuar, me trupa të zgjatur të peridotiteve, gabrove, diabazeve, pastaj sedimente të
shumellojeshme të Kretakut, me melanzhin e ridepozituar, si dhe sedimentet Terciare dhe
vullkaniket. Nënzona qendrore e Vardarit në verilindje kufizohet me basenin e Strezocit,
kurse ne jugperëndim me nën zonën e jashtme të Vardarit. Kufiri i saj me basenin e Sterzocit
është përcaktuar përmes dislokimit të Bolecit (8), e përcjellur me shkarje (thyerje) tektonike
më të vogla tërthore, ndërsa me nënzonën e jashtme të Vardarit kufizohet përmes thyerjes
Janjevë-Rrafshi (5), për gjatë së cilës sedimentet e Senomanian - Turonianit shtrihen mbi ato
të Senonianit. Në brendësinë e nën-zonës vërehen dy mbihipje tektonike të mëdha dhe disa
zona të dislokacioneve tektonike. Përgjatë mbihipjes Gllame - Gjilan (9) metamorfitet e
Artanës janë zhvendosur mbi melanzhin ofiolitik të Jurasikut, në drejtimin e jugperëndimit,
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 40
kurse përgjatë mbihipjes tjetër tektonike Hanroc - Cernicë (10), sedimentet e Kretakut janë
mbihipur mbi melanzhin e ridepozituar dhe sedimentet tjera të Kretakut të sipërm. Zona e
(thyerjeve) tektonike gjatësore (meridionale) dhe atyre tërthore shtrihet përgjatë
metamorfiteve të Artanës, duke përshkuar edhe vetë zonën e minierës (11). Zonat e thyerjeve
gjatësore, të shoqeuara me disa thyerje tërthore, ndodhen në lindje dhe perëndim të kodrës së
Gllamës, si dhe në lindje të Janjevës. Melanzhi ofiolit i Jurasikut dhe ai i ridepozituar i
Kretakut janë të rrethuar nga dislokacionet.
Blloku tektonik i Koznicës (12), nga ambienti rrethues, dallohet për shkak të metamorfizmit
të shkëmbinjve dhe nga pozita e ultrabazikeve dhe rreshpeve të gjelbërta ndaj depozitimeve
rrethuese. Ky bllok, nga ana lindore kufizohet me një shkarje normale, kurse nga perëndimi
me shkarje kundërhedhëse, përgjatë së cilës metamorfitet e Koznicës janë shtrirë mbi
melanzhin ofiolitik. Brendësia e bllokut është e ndërprerë nga një numër i shumtë i shkarjeve
me drejtime të ndryshme.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 41
Fig. 7. Harta gjeologo-tektonike e pjesës Lindore të Kosovës
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 42
Fig.8. Harta tektonike e rajonit
A- Zona e Drenices
B- Zona e Vardarit, B1- nënzona jashtëme, B2- nënzona qendrore, B3- nënzona brendshëme
C- Masivi Dardan
Format strukturore: - 1. Zona Tirinc-Doberqan 2.Thyerja e Krivarekes 3Thyerje Mirasal-Gllavic, 4- Thyerja e Ferizajt, 5- Thyerje reverse Janjevë-Rrafshi, 6- Thyerja reverse Badoc-Zhiti, 7- Antiklinalja e Smerdanës (Smrdana), 8- Zhvendosja e Bolecit, 9- Mbihipja Gllamë - Gjilan, 10- Mbihipja Hanroc-Cernicë, 11- Zona e thyerjes së Artanës, 12- Blloku tektonik i Koznicës, 14- Thyerja e Buzovikut, 15- thyerja e Debulldeut, 16.Thyerja e Letnices, 17. Thyerja e Ogoshtit ( Teksti sqarues Ferizaj,Vrajë, Kaçanik 1980).
Zona tektonike Tirinc-Miresh-Karadak (1) - Paraqet një zonë tektonike të gjerë, e cila
ndan midis tyre rreshpet kristalore të serisë së Veleshit në perëndim dhe rreshpet me
kristalizim të lartë të masivit Serbo-Kosovar-Maqedonas, në lindje.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 43
Dislokacioni i Bolevcit (10) - Kufizon basenin e Strevocit me formacionet tjera te zonës
qendrore të Vardarit.
Disllokacioni i Gllamës (9) - Përgjatë mbihipjes së Gllamës, metamorfitet e Artanës janë
zhvendosur në drejtim të jug-perëndimit mbi melanzhin ofiolitik të Jurasikut.
Disllokacioni-Androvc-Cërnicë (8) - Përgjatë mbihipjes Androvc-Cërnice sedimentet e
Kretakut të poshtëm janë mbihipur mbi mellanzhin e ridepozituar të sedimenteve të Kretakut
të sipërm.
Zona e prishjeve tektonike të Artanës. Kjo zonë përbëhet nga prishjet tektonike gjatësore
dhe tërthore. Këto prishje tektonike kanë bërë që mellanzhi ofiolitik i Jurasikut dhe Kretakut
të kenë kontakte tektonike.
Rajoni gjerë i mineralizimeve xeherore të Binçës, në aspektin gjeotektonik, gjithashtu i
takon Zonës së Vardarit. Kjo pjesë e kësaj zone karakterizohet me një ndërtim të ndërlikuar
dhe ndërrim të shpeshtë midis tyre të formacioneve me rënie të pjerrtë dhe me mbihipje
tektonike. Në këtë zonë janë manifestuar gati të gjitha fazat e orogjenezës Alpine dhe për këtë
formacionet prezentë janë rrudhosur, zhvendosur dhe në formë luspore janë të mbi hipura.
Rajoni i gjerë i Binçës i takon dy njësive më të vogla të Zonës së Vardarit: Zonës (bllokut) të
Karadakut dhe Zonës (bllokut) të Kaçanikut (Fig 8).
Zona e Karadakut - Shtrihet përmes pjesës qendrore të Zonës së Vardarit dhe nga Zona e
Kaçanikut veçohet nëpërmjet mbihipjes luspore të Tanushës (3).
Zona e Kaçanikut - Shtrihet në përëndim të mbihipjës së Tanushës (3) dhe përbëhët nga
sedimentet e flishit të Kretakut. Sedimentet e flishit të Kretakut të sipërm janë shumë dobët të
rrudhosur. Vetëm në zonën e kontaktit me rreshpet e Paleozoikut (mbihipja e Tanushës),
sedimentet e flishit jane rrudhosur fuqishëm dhe janë të përmbysura. Duke u larguar nga ky
kontakt tektonik, në drejtim të përëndimit, shtresat e sedimenteve të flishit kanë rënie
monoklinale në drejtimin veri-verilindje.
Në brezin e flishit të Kretës së siprme të kësaj zone paraqitën prishje tektonike relativisht të
shumta, me dominim të atyre me shtrirje VVP - JJL dhe më pak me drejtim VVL - JJP. Këto
dy sisteme të prishjeve tektonike, edhe sedimenteve të flishit i japin pamje të ndërtimit
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 44
bllokor. Me gjithë veshtiresinë e lokalizimit të prishjeve tektonike në flish, si prishje më
karakteristike në rajonin e gjërë të Binçës, mund të përmenden ato të fshatit Samakovë (18).
Baseni i Strezocit - Hapësira e këtij baseni është i mbushur nga depozitimet e ujërave të
ëmbla të Oligocenit dhe nga vullkaniket e Miocenit. Nga metamorfitet e Artanës dhe
sedimentet e Kretakut e ndan zhvendosja tektonik e Bolecit (8), e shoqeruar me pak thyerje.
Depozitimet e Oligocenit ndërtojnë një sinklinal të drejtë me bosht, i cili zhytet në drejtimin te
veri-veriperëndimit.
2.4. Mineralet e dobishme të pjesës Lindore të Kosovës
Hapësira e pjesës Lindore të Kosovës, e trajtuar në këtë studim, paraqet një zonë shumë të
rëndësishme përsa i përket mineraleve të dobishme (Fig.9). Nga aspekti ekonomik, më të
rëndësishme janë brezat xeherormbajtese të Pb-Zn, të lidhura me Terciarin, në epokën
metalogjenike Alpine.
Lëndet minerale që janë formuar gjatë veprimit të magmatizmit të Miocenit të mesëm shfaqen
në kete treve në dy fusha xeherore polimetalore si me poshtë vijon.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 45
Fig. 9. Harta e mineralizimeve të pjesës Lindore të Kosovës
2.4.1. Mineralizimet e Plumbit dhe Zinkut
Vendburimet e plumbit dhe zinkut janë shfrytëzuar qysh në kohën e Ilirisë. Mineralizimet
janë të lidhura me intruzionet granodiorike (Smejkal 1960, 1962). Në mënyrë hapsinore
dallohen dy fusha xeherore të mineralizimit polimetalor:
Fusha xeherore Hajvali-Kishnicë, zë një hapësirë prej rreth 50 km2. Është e lidhur me
strukturën thyerëse në vijën Prishtinë-Zhegoc, dhe në kuadrin e saj dallohen tri zhvendosje
tektonike me orientim të njëjtë (VP - JL), me të cilat në mënyrë direkte është i lidhur
xeherorizimi.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 46
Thyerjet e Hajvali - Badovcit, Kishnicës dhe Okosnicës lidhen me tre vendburime respektive
të xeheroreve së Pb-Zn. Formimi i vendburimeve të përmendur është kryer nga depozitimi i
mineraleve xeherore në tri faza: hipotermal, mezotermal dhe epitermal.
Në ndërtimin e vendburimit marrin pjesë gnajset, serpentinitet, gabro-diabazet, sedimenetet e
Kretakut dhe andezitet. Mineralet xeherore jane depozituar në të gjithë shkëmbinjtë e
vendburimit, kurse koncentrimet me vlera ekonomike gjenden vetëm në serpentinite, në
sedimentet Kretake dhe pjesërisht edhe në gnajse. Sasi të mëdha të pirotinës dhe sfaleritit i
takojnë fazës së formimit në temperatura të larta, kurse koncentrimet kryesore të galenitit i
takojnë formimeve epitermale.
Mineralizimet në vendburimin e Badocit janë të tipit metasomatik, të vendosura në gëlqerorët
e Triasikut, dhe si damar të impregnuar në zonën e ndryshimeve hidrotermale. Vendosja e
materialit mineralizues është kryer në gëlqerorët e Triasikut në kontakt me serpentinitet, në
serpentinitet në kontakt me vullkanitet si dhe në sedimentet Kretake. Vendburimi është
formuar në zonën thyerëse të Badocit, ku dyshemeja perfaqesohet nga sedimentet Kretake
kurse tavani nga serpentinitet dhe andezitet.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 47
Fig.10. Harta skematike e strukturave mineralmbajtëse (Sherbimi Gjeologjik, Kishnicë)
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 48
Përveç vendburimeve të përmendura, në fushën xeherore të Hajvali-Kishnicës ndodhen edhe
shumë shfaqje të tjera xeherore të Pb-Zn. Ato takohen në Janjevë, Shashkoc, kodrën e
Shushicës, Majën e Mprehtë, Veternik, Biren e Arushës, Okosnicë, Përroin e Djaloshit, lumin
e Koznicës, Stezhec, etj.
Fusha xeherore e Artanës, përfshin një hapësirë prej rreth 200 km2, dhe gjendet në pjesën
verilindore të rajonit të studiuar. Në ndërtimin gjeologjik të fushës xeherore marrin pjesë me
përqindje më të madhe metamorfitet e Artanës, masivët ultrabazike, formimet Kretake,
kompleksi i sedimenteve vullkanogjene të Terciarit dhe damarë të përbërjes granodiorite.
Përroi i Ngjyrosur është vendburim sulfuror i vendosur në rreshpe, i lokalizuar ne zonën e
çvendosjes tektonike Guri i Keq - Përroi i Ngjyrosur - Guri i Ngulur, me shtrirje VVP - JJL
(Fig.13). Xeherori është në formën e trupave minerale metasomatik, damarëve shtokverkore,
në përbërjen e të cilit marrin pjesë sulfuret e hekurit (piriti dhe pirotina) me pjesëmarrje të
lartë të sfaleritit dhe galenitit, si dhe nga elementet shoqërues si argjendi, kadmiumi, bismuti
dhe ari. Tekstura e mineralizimit eshte pergjithesisht masive-damarore.
Në vendburim janë formuar edhe sasi të konsiderueshme të sideritit dhe halojzitit. Xeherori
është depozituar në gëlqerorë, prapa të cilëve vijnë rreshpet si ekran. Vendburimi është i
dimensioneve të mëdha, me përmbajtje mesatare të Pb-Zn mbi 9%. Artana dhe Përroi i Thartë
janë vendburime hidrotermale të Pb-Zn-Ag, të lidhur me zonën e zhvendosjes tektonike, me
shtrirje VVP - JJL, përgjatë, së cilës së pari kanë intruduar andezitet dhe më vonë kanë
qarkulluar tretjet hidrotermale. Përveç vendburimeve të përmendura të Artanës, xeherore të
Pb-Zn janë konstatuar edhe në sipërfaqe, ose gjatë shpimeve në lokalitetet: Mahalla e
Kllokotve, Kriva Reka (si vazhdim i vendburimit të Përroit të Ngjyrosur), Grozniqeci,
Kapatina, Kalaja, Kisha Sase, Kllobukar, Përroi i Thiut, Boleci, Modra Gllava etj. Shfaqje
mineralizimesh të Pb, Zn paraqiten edhe përgjatë zonave të tjera metalogjenike si në Zhegoc,
mandej në rajonin e Binçës, në rreshpet biotit muskovite të filitizuara, millonitizuara dhe të
katakllazuara. Paraqitja e kapelave të hekurit në zonën e ashtuquajtur “Qarshia” eshtë me
përmbajtje te Cu 1.67 %. Në të gjitha llojet e rreshpeve të sipërpërmendura takohen
ndërshtresa dhe thjerrëza të vogla të mermereve dhe kuarciteve. Damaret e kuarcit
hidrotermal, zakonisht me trashësi 5-10 cm, verehen gati në të gjitha llojet e rreshpeve dhe
janë në perputhje me foliacionin. Në damarët kuarcore kavernoze boshllëqet janë të
mbushura me limonit.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 49
Fig.11. Harta skematike e strukturave mineralmbajtëse në minierën e Artanës
(Sherbimi Gjeologjik, Artanë)
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 50
Fig.12 Profili gjeologjik 0-0’ në vendburimin “Përroi Ngjyrosur” në Artanë
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 51
Fig.13. Vendburimi “Përroi Ngjyrosur“ në Artanë
Në rajonin e Gjilanit, në formacionin e gëlqerorëve të Jurasikut, në kontakt me diabazet
gjithashtu kemi shfaqje të mineralizimeve të Cu, Pb, Zn dhe Ag . Në jug të Gjilanit, në anën
veriperendimore të Çelikut, takohen shfaqje mineralizimesh të Cu në diabaze nga intrudimi
kuarc-latiteve porfirike. Mineralizimet paraqiten me tekstur pikezimesh.
2.4.2. Shfaqjet e Manganit dhe Hekurit
Në bashkëshoqërimet minerale, të cilat janë karakteristike për xeheroret e plumbit dhe zinkut
të kësaj fushe xeherore, është e rëndësishme edhe pjesëmarrja e mangan-sederitit, mangan-
kalcitit dhe rodokrozitit, që ka pasur si pasojë formimin e kapelave të mangan-hekurit në
zonën e oksidimit të vendburimeve dhe shfaqjet e përmendura. Në Bolec zona e oksidimit të
mineraleve të Pb-Zn është në kontaktin e mermerëve me brekçet Terciare, në gjatësi deri në
230 m, dhe me trashësi maksimale deri në 10 m. Sulfuret primare të Pb-Zn në këtë zonë nuk
janë gjetur. Në preparatet xeherore nga zonat e oksidimit janë konstatuar: psilomelani,
limoniti dhe kalkopiriti, të cilët tregojnë për oksidimin e zonës se sulfureve. Përmbajtja e Mn
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 52
në analizat kimike arrin deri në 40%, Pb deri 4% dhe Zn më pak se 0,5%. Në lokalitetin e
Artanës transformimi i sulfureve primare në okside mangani ka sjell deri ne formimin e
vendburimeve okside të Mn. Në zonat në sipërfaqe, oksidet e manganit janë xeherorë të forte,
me strukturë kolomorfe. Këto zona janë konstatuar në lokalitetet Përroi i Ngjyrosur, Kapatinë
dhe Kalaja. Në aluvionet e Kriva Rekës, është konstatuar edhe prezenca e Au. Rezultatet më
të mira kanë dhënë dy prova, të marra në zonën e burimeve të Kriva Rekës, jo larg nga
Prekoci. Xeherorët e hekurit dalin përrreth kreshtes së Debelldes në kuarcitet hekurore. Këto
kauarcite paraqiten në formë të ndërshtresave në rreshpet sericitike dhe kuarc-sericitike, me
trashësi 0.5-5,0 m dhe me përmbajtje të hekurit ne diapazonin 7-16 %, në formë të magnetitit
ose të hematitit. Magnetiti paraqitet në formë të impregnimeve dhe konsiderohet se ka
prejardhje sedimentare. Një shfaqje e xeherorve të hekurit, në kuarcitet hekurore afër
Debeldes përmban mbi 65% Fe në formë të magnetitit. Në lokalitetin Qarshia, në afërsi të
mermereve cfaqen blloqe të izoluara të hematitit me përbërjë Fe-56.95 %, SiO2-17.83%, Mn-
0,05% dhe S-0.10%.
Vendburime të hekurit gjithashtu kemi edhe në pjesën lindore të Kosovës në masivin Dardan,
në formacionet e leukograniteve dhe granitoideve ( Fig.4).
2.4.3. Shfaqjet e Arit
Në aluvionet e Kriva Rekës është konstatuar prezenca e arit. Rezultate më të mira kanë dhënë
dy prova të marra në zonën e burimeve të Kriva Rekës, jo larg nga Prekoci. Provat kane
perfaqesuar material aluvial 1-1,5 m3, dhe në to janë gjetur 544 kokrriza ari, nga të cilat 45 më
të mëdha. Sipas të dhënave të V. Simiçit (1945), në materialet e Kriva Rekës dhe lumit të
Bostanit, te Përroit te Ngjyrosur dhe atij te Ciganëve janë konstatuar po ashtu sasi të
konsiderueshme të arit në shkrifërime.
2.5. Karakteristikat fizike të mineraleve e shkembinjve
Në ketë nënkapitull jepen karakteristikat fizike të disa mineralizimeve dhe shkëmbinjve
rrethues të hasur kryesisht në zonat ku janë kryer studimet tona eksperimentale në pjesën
Lindore të Kosovës. Tabela 2. paraqet vetitë fizike të rezistencës elektrike specifike,
polarizueshmerise, densitetit dhe predispozitetit magnetik të një serë kampionesh të këtyre
zonave, të matur në Laboratorin e Gjeofizikes, së Grupit Mesimor-Shkencor të Gjeofizikes,
Departamenti i Shkencave të Tokës, Fakulteti i Gjeologjise dhe Minierave në Tiranë.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 53
Tabela.2. Karakteristikat fizike të mineraleve e shkembinjve të rajoneve të studjuar
Nr
Emërtimi i kampionit
Rez.elektrike
(Ωm)
Ngarkueshm.
M2 [mV/V]
Predispozitet
i Magnetik
[X10-5 –SI]
Densiteti
Kg/m3
1 Skorie afër Lumit
Morava e Binçës
415 2.6 18,800 3,860
2 Skorie afër Lumit Kola 0.03 162.3 6,800 3,770
3 Filit 377 11.3 <100 2,533
4 Shkëmb silicor 13,500 2.5 <100 2,650
5 Filit 513 4.4 <100 2,540
6 Shkëmb vullkanik me
damar kuarci
800 7.2 <100 2,620
7 Shkëmb vullkanik 312 4.4 <100 2,820
8 Filit kompakt 6,900 9.5 <100 2,750
9 Magnetit 340 40.0 6,900 3,500
10 Shkëmb vullkanik 290 4.8 <100 2,760
11 Klorit-kuarc me pikez.
te rralla sulfuresh
1,100 18.1 <100 2,590
12 Xeheror polimetalik
mjaft i oksiduar
224 47.1 3,300 2,520
13 Gëlqeror 10,100 2.6 <100 2,720
14 Xeheror galeniti masiv
(Artane)
0.15 195.2 <100 6,700
15 Shist kloritik me
pikezime deri mesatare
sulfuresh
195
46.7
<100
2,680
16 Xeheror polimetalik
damaror
1.2 107.8 <100 3,900
17 Mineral mangani
(piroluzit gati masiv)
88.7 167.6 <100 3,700
18 Ultrabazik 295 45.3 18,700 2,880
19 Ultrabazik 176 54.7 11,200 2,750
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 54
Matjet e PP dhe Rezistencës janë kryer me marresin IPR-10A dhe dhënësin laboratorik CTU-
2 System, me kohet T = t = 2 sec. Matjet e paraqitura i takojnë dritares së mesit në një lakore
shuarje me tre pika (M2). Matjet e predispozitetit magnetik janë kryer me pajisjen
laboratorike CTU-2 System, ndërsa matjet e densitetit janë kryer me mënyrën e peshimit të
kampionit në ajër dhe të futur në një enë me ujë, me anën e një peshoreje elektronike të
saktësisë 0.1 g. Sikurse shihet nga kjo tabelë, mineralizimet e pasura polimetalore, me
teksturë masive/damarore karakterizohen nga vlera të ulëta të rezistencës elektrike specifike,
vlera mjaft të larta të polarizueshmerise elektrike (PP) si dhe vlera të larta të densitetit,
\krahasuar me shkëmbinjtë rrethues. Përsa i përket predispozitetit magnetik, mineralizimet
polimetalore karakterizohen përgjithësisht me vlera të ulëta, krahasuar me shkëmbinjtë
ultrabazike apo mineralizimet e magnetitit. Megjithatë, në rastet e pranisë së magnetitit apo
pirotinës në mineralizimet polimetalore, vërehen edhe vlera mesatare deri të ngritura të
predispozitetit magnetik. Gëlqeroret kompakte, shkëmbinjtë silicore apo edhe shistet
kompakte karakterizohen nga vlera të larta të rezistencës elektrike specifike. Për sa mësipërm,
është e qartë se metodat elektrometrike të PP/Rezistencës kanë përparësi në kërkim-zbulimin
e mineralizimit polimetalor të rajonit të Kosovës Lindore. Krahas, mund të përdoret me
sukses edhe metoda e gravimetrisë, sidomos në terrenet e buta dhe thellësi relativisht të vogla
të trupave polimetalore me rënie të fortë. Duhet theksuar se edhe shkëmbinjtë ultrabazike,
sikurse vërehet nga tabela 2, karakterizohen nga vlera të ngritura të ngarkueshmerise (PP), të
cilat jane analoge me vlerat e mineralizimeve polimetalore. Për të zgjidhur ketë problem
mund të shfrytezohen me sukses parametrat e rezistences elektrike specifike dhe të
predispozitetit magnetik, të cilët qendrojne në skaje të ndryshme per ultrabaziket dhe
mineralizimet polimetalore masive dhe bejne te mundur perdorimin me sukses te metodes se
rezistences se dukeshme dhe magnetometrise.
Me interes është të shenohen edhe vlerat e ngarkueshmerisë dhe rezistencës elektrike
specifike të një kampioni me mangan (piroluzit masiv). Ai karakterizohet nga vlera të larta te
ngarkueshmerise, te krahasueshme me ato te mineralizimeve polimetalore sulfure. Persa i
perket parametrit te rezistences elektrike specifike, ai karakterizohet nga nje vlere relativisht e
ulet, por megjithate, afro 2 dekada me e madhe se rezistenca elektrike specifike e
mineralizimeve polimetalore masive.
Bazuar në përcueshmerine e lartë elektrike të trupave xeherore polimetalore, edhe metodat
Elektromagnetike (EM) mund të përdoren me sukses në kërkimin e sulfureve polimetalore.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 55
Në ketë kuadër, në Artanën Veriore janë shfrytëzuar vrojtimet EM ajrore të kryera në vitin
2007 në territorin e Kosovës, si orientuese të vrojtimeve elektrometrike sheshore me metodat
e PP/Rezistencës.
KAPITULLI III
3.0. METODAT DHE METODIKA E STUDIMEVE ELEKTROMETRIKE
Vrojtimet elektrometrike eksperimentale për kërkimin e mineralizimit sulfur metalor në
rajonin e Pjeses Lindore të Kosoves u kryen me metodat e Polarizimit të Provokuar (PP) dhe
Rezistencës Elektrike të Dukshme. Këto metoda janë kryer historikisht në këtë trevë edhe me
parë nga Shërbimi Gjeologjik i ish-Jugosllavise, por veçoria e kryerjes së tyre në ditet e sotme
është se ato u kryen me aparatura me moderne e me të fuqishme dhe me tekniken e ”Prerjes
Reale” të PP/Rezistences, e cila ka provuar efektivitetin e saj në shumë vende të botës.
3.1. Metoda e Rezistencës elektrike të dukshme Rezistenca elektrike specifike është vetia e një materiali për të kundërshtuar kalimin e rrymës
elektrike në te. Numerikisht ajo përfaqeson aftësine për të kundërshtuar kalimin e rrymës në
një kub të përberë nga ky material, i cili e ka brinjën 1 m kur rryma rrjedh perpendikular me
dy nga faqet e kubit. Duke marre parasysh ligjin e Ohmit (R = ΔU/I), rezistenca elektrike
specifike përcaktohet nga formula :
ρ= (ΔV/I) x (S/l) Ku I-është rryma elektrike që kalon në kub, në Amper.
ΔV- është diferenca e potencialeve në te dy faqet e kubit, në Volt
S- sipërfaqja e një faqeje të kubit, në m2
l- gjatësia e një faqeje të kubit, në m.
Në sistemin SI rezistenca elektrike specifike matet në Ohm.m. Inversi i rezistencës elektrike
specifike njihet si përçueshmëria elektrike specifike, e cila karakterizon aftësine e materialeve
të ndryshme (përfshirë shkëmbinjtë dhe mineralet) për të lejuar kalimin e rrymës elektrike në
to. Ajo matet në Siemens/metër (S/m).
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 56
Faktorët kryesore, të cilët ndikojnë në rezistencën elektrike specifike (ρ) të shkëmbinjve dhe mineraleve janë (Frasheri etj, 1986):
-Lloji i mineralit,
-Poroziteti,
-Kripshmëria e solucionit, që ngop poret e mineralit
-Tekstura e mineralizimeve metalore
-Temperatura,
-Presioni, etj.
Nga fizika dihet se rezistenca elektrike shpreh vetinë e një objekti për të kundërshtuar
rrjedhjen e rrymës elektrike në të dhe matet në Ohm, ndërsa rezistenca elektrike specifike ρ
shpreh vetine e një vëllimi të caktuar njësi të saj dhe matet në Ohm.m.
Rezistenca elektrike specifike e shkëmbinjve përcaktohet me anën e një skeme
katerelektrodeshe AMNB që vendoset në sipërfaqen e Tokës (Fig.14). Nëpërmjet elektrodave
ushqyese A dhe B, në Tokë, dërgohet rryme elektrike e vazhduar apo alternative (I), me një
intensitet të caktuar, e cila nxit fushën elektrike. Midis elektrodave marrëse MN matet
diferenca e potencialeve ΔU që lind si rezultat i rrymës I. Kjo diference potencialesh është e
përpjesshme me intensitetin e rrymës I dhe me rezistencën elektrike specifike ρ të
shkëmbinjve, mbi të cilën është vendosur skema. Rezistenca Elektrike Specifike ρ përcaktohet
me formulën:
ρ = k UI
∆
ku: k – është koeficienti i skemës elektrometrike, i cili përcaktohet nga lloji dhe përmasat e saj Meqenëse “k” ka përmasat në metro, diferenca e potencialeve në milivolt dhe rryma në miliamper, atëherë njësia e ρ jepet në Ohm.m.
Në zbatimet aplikative të metodës se Rezistencës Elektrike përdoret koncepti i Rezistencës
Elektrike Specifike të Dukshme (shkurt Rezistenca e Dukshme), i cili shënohet me simbolin
ρd. Ne kushtet e shtrirjes së tyre natyrore, rezistenca elektrike specifike e shkëmbinjve luhatet
zakonisht në kufij të gjere, vertikalisht apo horizontalisht, si rezultat i faktorëve te përmendur
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 57
me sipër. Rezistenca e Dukshme është numerikisht e barabarte me rezistencën elektrike
specifike të vërtete të një mjedisi homogjen izotrop, në të cilin, midis elektrodave marrëse
MN, për të njëjtin intensitet rryme I, që rrjedh nëpër elektrodat AB të vendosura në skemë në
mënyre dhe përmasa të njejta, krijohet një diference potencialesh ΔU e barabarte me atë të
mjedisit heterogjen.
Mënyrat e vendosjes së elektrodave të një skeme katerelektrodeshe ABMN në terren varen
nga detyrat gjeologjike që duhet të zgjidhin punimet kërkimore me metodën elektrometrike të
rezistencës së dukshme.
Fig 14. Skema katërelektrodëshe e metodës se rezistencës elektrike
Në bazë të skemës në fig.14. diferenca e potencialeve në elektrodat MN në mjedis homogjen izotrop do të jetë:
ΔUMN=
dρ =k UI
∆ (Ohm.m)
ku k jepet me formulën:
k=
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 58
Në mjedisin heterogjen kjo njihet si rezistenca elektrike specifike e dukshme, e cila ka të
njëjtën njësi me rezistencën elektrike specifike, Ωm.
Rezistencën e dukshme nuk duhet ta kuptojmë si mesatare të rezistencave elektrike specifike
të vërteta të shkëmbinjve që përbëjnë prerjen gjeoelektrike. Rezistenca e dukshme për disa
raste të caktuara mund të ketë vlera të tilla që nuk përputhen me luhatjet e rezistencës
specifike të shkëmbinjve që ndërtojnë prerjen gjeoelektrike. Përdorimi i metodës së
rezistencës së dukshme në kërkimet gjeoelektrike, bazohet pikërisht në varësinë e rezistencës
së dukshme nga ndërtimi i prerjes gjeoelektrike, kur shkëmbinjtë që ndertojnë ketë prerje
kanë kontrast të mjaftueshëm për t’u diferencuar. Nëpërmjet teknikes se inversionit te matjeve
fushore te Rezistencës se Dukshme (Li and Oldenburg 1992) mund të bëhet edhe llogaritja e
rezistencës elektrike specifike të vërtetë në prerje, ku shprehen me qartë kontrastet e vërteta
midis mjediseve elektrike të krijuara nga lloje të ndryshme shkëmbore. Në ketë mënyre,
identifikimi i mjedisit gjeologjik nëntokësor bëhet me i sakte, në rast se modeli fillestar i
zgjedhur për ketë qellim është më afër realitetit (Li and Oldenburg, 2000).
3.2. Metoda e Polarizimit të Provokuar
Fusha elektrike dytësore e paqëndrueshme e Polarizimit të Provokuar (PP), ka prejardhje
elektrokimike dhe është rezultat i veprimit të rrymës elektrike parësore që dërgohet në Tokë
(Frasheri, etj, 1985).
Kur në Tokë dërgohet rryme elektrike dhe më pas ajo ç’kyçet, edhe për një kohe pas çkyçjes
së rrymës mund të vrojtohet një diferencë potencialesh dytësore ΔUpp ndërmjet elektrodave
marrëse. Me kohë, madhësia e kësaj diference potencialesh gradualisht shkon në shuarje.
Dukuria e PP që vrojtohet, është një gradient tensioni i shkaktuar nga një rrjedhje jonesh. Ajo
krijohet pas çkyçjes së rrymës elektrike, si rezultat i çlirimit të një pjese të energjisë së
grumbulluar në material gjatë rrjedhjes së kësaj rryme nën veprimin e ngarkesës elektrike që
ruhet në shkëmb mbas çkyçjes së rrymës.
Shkembinjtë dhe mineralet në natyre karakterizohen nga një ekujliber statik i ngarkesave
elektrike në kontaktin midis pjesezave të ngurta të tyre dhe elektroliteve që mbushin poret.
Kalimi i rrymes elektrike në matriksin shkëmbor, bëhet kryesisht nëpermjet rrymes
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 59
elektrolitike në kapilaret e mbushur me elektrolit. Kjo rryme prish ekujlibrin statik
milionavjeçar të këtyre ngarkesave, i cili në shumicen e rasteve paraqitet në formen e një cipe
të dyfishte elektrike, me ngarkese neto negative në masen e ngurtë të shkembit dhe jone
pozitive në kontaktin me solucionin (Fig. 15.a). Perqendrimi i joneve pozitive shtrihet deri në
një distance rreth 100 μm në solucionin e kapilarit (Kearey at al. 2002) dhe në rast se kjo
distance është në të njejtin rend me diametrin e ngushtimit të kapilarit, atehere levizja e
joneve në solucion, si rezultat i zbatimit të një tensioni të jashtem do të nderpritet. Në këtë
menyrë, gjatë procesit të dergimit të rrymes në Tokë jonet pozitive dhe negative do të
grumbullohet respektivisht në të dy anet e ngushtimit të kapilarit. Ndërprerja e impulsit të
rrymes do të bëje rivendosjen e ngarkesave elektrike, për njëfare kohe dhe në menyrë
eksponenciale zbritëse, në ekujlibrin e tyre fillestar. Ky efekt njihet si polarizim membranor,
ose polarizim elektrolitik dhe është me i theksuar në presence të mineraleve argjilore, të cilat
kanë kapilare me diameter të vogel. Ky efekt zvogëlohet me rritjen e kripshmerise së
solucionit të poreve.
Kur mineralet me veti metalore janë prezent në shkemb (sulfuret metalore, grafiti, metalet e
pastër), krijohet një rruge elektronike alternative për rrymen elektrike. Në Fig. 15 (b) paraqitet
skematikisht një kapilar në shkemb, i cili është bllokuar nga një kokrrize metalore (Kearey at
al. 2002). Gjatë mungeses së rrymes elektrike në Tokë, e njejta cipe e dyfishte elektrike si me
siper, ekziston nga dy anet e kokrizes metalore. Kur aplikohet një diference potencialesh, në
të dy anet e kësaj kokrrize do të prishet ekujlibri natyror i ngarkesave dhe në sejcilen faqe të
kontaktit të saj me solucionin do të formohen grumbullime ngarkesash me polaritet respektiv.
Shkembimi i ngarkesave në të dy anet e kokrrizes metalore behet nëpërmjet pranimit dhe
dhurimit të elektroneve që kalojne nepërmjet saj. Meqenese shpejtesia e levizjes së
elektroneve brenda kokrrizes metalore është më e madhe se shpejtesia e shkembimit të tyre në
kufirin metal elektrolit, atëhere do të krijohet akumulim jonesh me polaritet të kundert në te
dy faqet e kokrrizes. Pas nderprerjes se rrymës në shkemb, jonet do të shperndahen ngadale në
pozicionet e tyre fillestare, duke rikrijuar ekujlibrin elektrik natyror. Ky efekt njihet si
polarizim i elektrodes apo mbitension. Të gjithe mineralet me përçueshmeri elektronike apo
gjysëmpërçuesit, si sulfuret metalore, disa okside (magnetiti), grafiti dhe metalet e pastra,
karakterizohen nga nje polarizueshmeri të tillë.
Amplituda e efektit të polarizimit të elektrodes varet nga intensiteti i fushes elektrike paresore
dhe perqendrimi i mineralit të polarizueshem. Ajo është më e theksuar në rastin kur minerali
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 60
ka teksturë me pikëzime, për të njejtën masë, se sa kur është masiv, mbasi rritet mjaft
sipërfaqja e kontaktit. Ky efekt i PP zvogëlohet me rritjen e porozitetit të shkembit mbartës të
mineralizimit, meqenëse shtohen shumë rrugët alternative të kalimit të rrymes në kapilare pa
kontaktuar me grimcat minerale.
Në kërkimin e mineraleve metalore, polarizimi i elektrodes ka rëndësi kryesore, por ai nuk
mund të ndahet nga polarizimi membranor. Duhet patur parasysh se polarizimi membranor ka
amplitude të vogel, në krahasim me ate të elektrodes dhe kjo, në shumicen e rasteve, nuk
krijon problem. Në keto raste, bashkëshoqërimi i metodave të PP dhe Rezistences se
Dukshme është mjaft i dobishem për ndarjen e tyre në kushte gjeologjike konkrete.
Fig.15. Mekanizmi i formimit te PP: a) Polarizimi membranor b) polarizimi i elektrodes
Vetitë kapacitive të Tokës shkaktojne si lakoren e shuarjes së tensionit mbetës të PP ashtu dhe
variacionin e rezistences së dukeshme në funksion të frekuencës. Të dy efektet janë
përfaqësues të të njejtit fenomen në fushë kohë dhe frekuence dhe lidhen me njeri tjetrin me
anë të Transformimeve Fourier (Kearey at al. 2000). Keto dy manifestime të vetive kapacitive
të Tokës krijojnë mundesinë e dy mënyrave të ndryshme të vrojtimit të efektit të PP. Matjet
që bazohen në shuarjen e tensionit me kohen njihen si vrojtime të PP në fushë kohë, ndërsa
matjet e rezistences së dukëshme me rryme alternative, për dy apo më shumë frekuenca të
ulëta, njihen si PP në fushë frekuence.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 61
Më poshtë jepen të gjitha formulat kryesore të percaktimit të PP në fushë kohë dhe fushë
frekuence. Këta parametra përcaktohen në mënyra të ndryshme nga njeri tjetri, por janë
ekujvalente. Në mënyrë që vrojtimet e PP në një rajon të caktuar të jenë të krahasueshme me
njëri tjetrin duhet të bëhen jo vetëm me të njejtin parametër të PP, por edhe me të njejtat
impulse ngarkimi (T), shkarkimi (t), apo frekuenca.
3.3. Metodika dhe teknika e studimeve elektrometrike
Vrojtimet elektrometrike të PP/Rezistences kryhen të bashkeshoqeruara me anë të skemave të
ndryshme. Skema elektrometrike është një vendosje e çfarëdoshme e katër elektrodave në
terren, përmes së cilës studiohet rënia e potencialeve të shkaktuar nga një rrymë artificiale në
Tokë, ku si rezultat përcaktohen rezistenca elektrike e apo polarizueshmeria e dukshme.
Skemat elektrometrike karakterizohen nga dy parametra.
1- Lloji i skemes, i cili kushtëzohet nga veçoritë e problemit gjeologjik që paraqitet për
zgjidhje si dhe renditja, ku skema të caktuara kanë preferencë përdorimi.
2- Përmasat e skemës, që kushtëzojne jo vetëm zgjidhshmerine e objekteve për zbulim,
por edhe thellësitë e vendosjes së tyre.
Disa nga skemat më të përdoreshme elektrometrike jepen më poshtë: 3.3.1. Skemat simetrike katërelektrodëshe Ketu dallohen dy skema:
a) Skema simetrike katerelektrodeshe Schlumberger. Në këtë skemë elektrodat marrëse
MN vendosen në vijën që bashkon elektrodat dhënëse simetrikisht në lidhje me
qendrën e segmentit AB. Në këtë skemë distancat AM=BN dhe AN=BM.
Koeficienti gjeometrik i skemës (k) jepet:
k = π / [(AM*AN)/MN)]
Historikisht kjo njihet si skema e pare elektrometrike, e perdorur nga vellezerit Schlumberger
ne France.
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
b) Skema simetrike katerelektrodeshe Wenner. Në rastin e veçante, kur
AM=MN=NB=“a’’, atëherë kjo njihet si skema Wenner dhe k=2πa. Skema Wenner dallohet për sinjalin (ΔV) e fuqishem, krahasuar me të gjithe skemat e tjera.
Fig. 17. Skema Wenner
3.3.2. Skema e Gradientit të mesëm Në këtë skemë elektrodat dhënëse AB vendosen në distancë të caktuar dhe qëndrojne fikse
gjate vrojtimeve, kurse brenda tyre sipas një hapi të caktuar lëvizet me elektrodat marrëse
MN, duke regjistruar të dhënat e ndryshimit të potencialit nëpër pika të ndryshme matjeje.
Kjo skemë ka avantazhin e kryerjes së një numri të madh vrojtimesh pa lëvizur elektrodat AB,
jo vetëm në profilin që bashkon A dhe B, por edhe në profilet paralel me te, në një interval
qendror Y=AB/2 (Fig.14). Përtej kësaj distance jo vetëm zvogëlohet ndjeshëm diferenca e
potencialeve në elektrodat potenciale MN, por krijohen deformime të anomalive të PP dhe
reduktohet thellësia e studimit si rezultat i deformimit të fushës parësore krahasuar me profilin
qendror të matjeve. Duhet patur parasysh gjithashtu, se thellësia e studimit me skemën e
gradientit të mesëm qendron deri diku konstantë në një sektor qendror midis elektrodave
ushqyese AB që përfshin intervalin X=2/3AB. Përtej këtij intervali, jo vetëm që zvogëlohet
ndjeshëm thellësia e studimit, por krijohen deformime të ndjeshme të anomalive të fituara, per
shkak të ndryshimit të ndjeshem të vektorit të polarizimit, nga horizontal, prane mesit të
skemes, në vertikal, pranë elektrodave ushqyese (Frasheri etj, 1988). Praktikisht, skema e
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 63
gradientit të mesëm mund të konsiderohet me afërsi si nje skeme Pol-Dipol, kur elektrodat
MN janë në distanca të afërta me elektrodat ushqyese AB (me pak se 1/6AB).
Një avantazh tjeter i kesaj skeme është thellësia e madhe e studimit, duke ruajtur
zgjidhshmerine e lartë horizontale, falë distancave të vogla të dipolit potencial MN (Lubonja
etj, 1985). Po kështu, avantazh me rëndësi është edhe thjeshtësia në interpretim (Frasheri dhe
Avxhiu, 1973), por ka si disavantazh mungesën e zgjidhshmerise vertikale. Për këtë skemë,
koeficienti i saj përcaktohet për çdo pikete me formulën e përgjithshme të koeficientit të
skemës, pra:
21 1 1 1K
AM AN BM BN
π=
− − +
Fig.18. Skema e gradientit të mesëm
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 64
3.3.3. Skema Dipol-Dipol
Në ndryshim nga skemat Schlumberger, Wenner dhe Gradient i mesëm, të cilat punojnë me të
ashtuquajturen fushë të brendshme (fusha elektrike midis elektrodave ushqyese AB), skema
Dipol-Dipol punon me fushë elektrike të jashtme. Kjo skeme ka perdorim të gjere tradicional
në vendet e perendimit.
Fig.19. Skema klasike Dipol-Dipol
Në këtë skemë (Fig.19.) elektrodat ushqyese AB (ose C1,C2) vendosen në vijë të drejtë
simetrikisht me pikën imagjinare 0, por në krah të kundërt me elektrodat potenciale MN
(P1P2). Kjo skemë lejon vrojtim të njëkohshëm të disa dipoleve potenciale të vendosur në
distancën n*a nga dipoli dhënës AB (n-numur integer, zakonisht 1 deri 12), duke lejuar në
këtë mënyrë një studim të njëkohshëm horizontal dhe vertikal të parametrave gjeoelektrikë.
Koeficienti i skemës për skemën dipolare është:
( 1)( 2)K an n nπ= + +
Avantazhi i skemës dipolare është ndikimi i paket i çiftimit elektromagnetik të përcjellësve të
rrymës në percjellesat potencial, ndërsa në disavantazhet kryesore hyjne sinjali i dobët parësor
i dipoleve të largët, sidomos në mjedise me mbulese të trashë me rezistencë elektrike të ulët,
gjë e cila ul ndjeshëm thellësinë e studimit dhe resolucionin e vrojtimit, si dhe kompleksiteti i
anomalive të fituara, krahasuar me skemën e Gradientit.
3.3.4. Vrojtimet me “Prerja Reale”
“Prerja Reale” është një mënyre origjinale vrojtimi, përpunimi dhe paraqitje e parametrave të
rezistencës elektrike dhe polarizimit të provokuar, e cila lejon një bashkëlidhje të saktë midis
parametrave të vrojtuar dhe mjedisit gjeologjik në prerje. E propozuar nga Prof.Dr.Perparim
Alikaj ne vitin 1978 ne Shqipëri, ajo u bë shpejt pas vitit 1991 një teknikë elektrometrike e
suksesëshme në vrojtimet e PP/Rezistencës në kërkimet e mineralizimeve sulfure të bakrit,
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 65
polimetaleve, arit etj, në të gjithe kontinentet (Alikaj P and Gordon R, 1999, Langore, Alikaj
and Gjovreku, 1989). Në vitin 1997, pas zbulimit të rëndësishëm të vendburimit gjigand
polimetalor të San Nicolas ne Meksike (Fig.20), “Prerja Reale” u bë “Trade Mark” nga
kompania gjeofizike Kanadeze Quantec Geoscience Ltd. Avantazhet e “Prerjes Reale”
qëndrojnë në:
1- Përcaktimin e saktë të pozicionit hapësinor të trupave xeherore.
2- Studimin e objekteve gjeologjike lineare në prerje të detajuara me thellësi të
madhe studimi.
3- Resolucionin e lartë të trupave xeherore paralele pranë njeri tjetrit, pa humbur
thellësinë e kërkimit.
4- Rendimentin e lartë të punimeve të detajuara.
5- Thjeshtësinë e interpretimit të anomalive të fituara, pa nevojën e inversionit
matematik.
Vrojtimet me “Prerje Reale” kryhen me skema elektrometrike me përhapje fushe të
brendshme siç janë: skema e gradientit të mesëm, skema 4 elektrodëshe simetrike
Schlumberger dhe skema Wenner.
Metodikisht, në vrojtimet me skemën e gradientit, pasi bëhet marrja e informacionit me
skemën rilevuese (AB maksimale), përcaktohen sektorët më të rendesishem anomale ku do të
kryhet vrojtime me “Prerje Reale”. Vrojtimi me skemën maksimale të AB është dhe niveli me
i thellë i studimit. Për ketë qellim, vlerat e parametrave elektrometrike të vrojtuar (rezistencë
dhe polarizueshmëri) vendosen vertikalisht në prerje sipas piketave në mesin e elektrodave
potenciale MN, në thellësinë H = (0.125 – 0.2) AB. Për rajone të caktuar thellësia H ka vlera
të qëndrueshme, të cilat përcaktohen në rruge eksperimentale. Më tej, kryhen vrojtime të
përsëritura në profil me skema gradienti me të shkurtuara, duke studiuar në të njëjtat piketa,
por në thellësi gjithmonë e me të vogël. Zakonisht kryhen 4 deri 6 nivele të tilla, e me tej
bëhet interpolimi sipas izolinjave të parametrit përkatës në prerje. Forma e këtyre izolinjave,
në rast se është përcaktuar relativisht sakte koeficienti i thellësisë së studimit Hs, përputhet
përgjithësisht mire me formën e trupit xeheror në prerjen gjeologjike.
Për të krahasuar rezultatet e fituara me “Prerjen Reale” të PP me ato të skemës tradicionale
Dipol – Dipol, është përzgjedhur një studim i kryer me të dy këto teknika në një objekt
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 66
sulfuror ar-mbajtës në rajonin Greenwood, British Columbia në Kanada. Studimi është kryer
Prof.Dr.Perparim Alikaj dhe Dennis Morrison në fillim të viteve ’90. Sikurse shihet (Fig.21),
pozicioni hapësinor i mineralizimeve sulfure të intersektuara nga shpimet korrelohet me
izolinjat e anomalive të ngarkueshmerise së “Prerjes Reale” në mënyre superiore, krahasuar
me ato të fituara në pseudoprerjen e skemës Dipol – Dipol. Duhet theksuar se në ketë “Prerje
Reale” është bërë për herë të parë një korrigjim manual i reliefit dhe i përhapjes së vijave të
rrymës elektrike në prerje, të cilët kanë lejuar një përcaktim të sakte të pozicionit hapësinor të
objekteve të polarizueshem. Një program kompjuterik për ketë qëllim u realizua në vitin
2010 nga Dr.Neat Likaj dhe Prof.Dr.Perparim Alikaj, gjë që lejoi ngritjen e teknikës së
“Prerjes Reale” në një nivel të ri, të ashtuquajtur “Inversion Fizik”. Në studimet e këtij
disertacioni ky program është përdorur në “Prerjet Reale” të objekteve e Artanës. Lidhur me
kryerjen e inversionit matematik të “Prerjes Reale” të PP/Rezistencës nga Li dhe Oldenburg
1999 dhe Prof.Dr.Alfred Frasheri dhe Prof.Dr.Neki Frasheri ne vitet 1999 – 2000 (komunikim
personal), Prof.Dr.Perparim Alikaj 2011 (komunikim personal), del qartë në pah se ai nuk
realizon asnjë informacion shtesë, përkundrazi, tenton të humbasë resolucionin dhe
informacionin në thellësi. Për ketë arsye, inversioni matematik i “Prerjes Reale” nuk përdoret
ne interpretimet tona.
Së fundi, teknika e “Prerjës Reale” mund të përdoret edhe në paraqitjen në prerje të
parametrave Spektrale të shuarjes së PP (τ dhe C), të cilët hedhin drite mbi teksturën e
mineralizimeve me veti metalore. (Alikaj 1989, Frasheri, Lubonja and Alikaj 1994, Frasheri,
Beqiraj & Frasheri 2008).
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 67
Fig.20. Rezultatet e “Prerjes Reale” të PP në vendburimin San Nicolas, Meksike (Alikaj dhe Gordon 2000)
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 68
Fig.21. Krahasimi i “Prerjes Reale” të PP me pseudoprerjen, në një objekt ar-mbajtës në Greenwood, BC, Kanada (P.Alikaj dhe
D.Morrison)
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”
Faqe 69
3.4. Aparaturat elektrometrike të përdorura Gjatë punimeve elektrometrike në Binçë vrojtimet e PP dhe Rezistencës së Dukshme u
realizuan me aparatin dhënës portativ tip IPC-8/250W (Fig.22), i cili jep impulse kend-drejt
të rrymës në Tokë me polarizim pozitiv e negativ, si dhe pushim ndërmjetës me gjatësi
T=2sek. Vrojtimet e vlerave të potencialeve elektrike jane bërë me aparatin, marrës IPR-10A
(Fig.22), per kohen e shuarjes t=2 sek, të ndarë në tri dritare dhe ku janë konsideruar si vlera
referuese ato të dritarës së mesit (M2).
Fig.22.Dhënësi portativ Fig.23. Marrësi IPR-10A
IPC-8/250W
Fig.24.Dhënësi TSQ-3kW Fig.25. Marrësi IPR-11
Teza: Efektiviteti i studimeve elektrometrike në kërkimin e mineraleve polimetalore në pjesën lindore të Kosovës”