Size: 11.3 MB

UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE

DOKTORATA “GJEOSHKENCAT, BURIMET NATYRORE DHE MJEDISI”

DISERTACION

Tema: “ASPEKTE HIDROKIMIKE TË

PELLGUT UJËMBAJTËS TIRANË-ISHËM”

(Për marrjen e gradës shkencore doktor)

Disertanti: Udhëheqësi shkencor:

MSc. Ing Entela VAKO Prof. Dr. Romeo EFTIMI

Tiranë, 2014

UNIVERSITETI POLITEKNIK TIRANËS

FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE

DOKTORATA “GJEOSHKENCAT, BURIMET NATYRORE DHE MJEDISI”

Rruga Elbasanit, Tiranë-Albania Tel/fax: ++355 4 2 375 246, E-mail: [email protected]

Disertacion i përgatitur nga: MSc.Ing Entela VAKO

Për marrjen e gradës shkencore: DOKTOR

Tema: ASPEKTE HIDROKIMIKE TË PELLGUT

UJËMBAJTËS TIRANË-ISHËM

Mbrojtur para jurisë më datë 13.03.2015

1. Prof. Dr. Përparim HOXHA Kryetar

2. Prof. Dr. Riza ALETI Anëtar

3. Prof. Dr. Artan TASHKO Anëtar (Oponent)

4. Prof. Dr. Përparim ALIKAJ Anëtar

5.Prof. Asoc. Shkëlqim DAJA Anëtar (Oponent)

Tiranë, 2014

Falënderime

Gjatë punës për realizimin e këtij studimi, pata një mbështetje të plotë

profesionale dhe humane nga udhëheqësi shkencor i temës së Disertacionit

Prof. Dr. Romeo EFTIMI i cili me përvojën dhe vizionin e tij të gjerë në fushën e

Hidrogjeologjisë dhe me udhëheqjen e papërtuar më ndihmoi të fitoja një përvojë

të madhe dhe profesionale në fushën e studimit të vetive hidrodinamike të

shtresës ujëmbajtëse nëpërmjet studimit të Hidrokimisë së një pellgu ujëmbajtës.

Dëshiroj të shpreh një falënderim të veçantë për Dekanatin e Fakultetit Gjeologji-

Miniera si edhe për Departamentin e Gjeoinformatikës, Gjeologjisë së Zbatuar

dhe Mjedisit të cilët më kanë ndihmuar gjatë gjithë kohës për realizimin e kësaj

Doktorature.

Infrastruktura e krijuar dhe mbështetur nga Instituti Gjeoshkencave, Energjisë Ujit

dhe Mjedisit nëpërmjet Departamenteve të tij ishte një ndihmë e madhe në

pikëpamjen e realizimit të marrjes së provave ujore dhe matjeve “in situ” në

terren, kryerjen e analizimeve kimike të provave ujore në Laboratorin e Kimisë

Analitike pranë këtij Instituti si dhe në vënien në dispozicion të të dhënave

hidrologjike dhe klimatike.

Nuk mund të lë jashtë hapësirës së falënderimeve, ndihmesën e dhënë nga

Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Shefit të Departamentit të Hidrogjeologjisë, Dr.

Arben Pambuku, specialistja e Institutit të Shëndetit Publik, Prof. Dr. Luljeta

Leno dhe specialistja hidrogjeologe, Ing. Sonila Marku që me përvojën dhe

ndihmesën e tyre konkrete më ndihmuan mjaft në realizimin e këtij studimi.

Një vlerësim, respekt i veçantë dhe mirënjohje e madhe është për Familjen time,

Prindërit që më mbështetën dhe më përkrahën në momentet më të vështira për

realizimin e këtij studimi, Bashkëshortin tim dhe dy Djemtë e mi të cilët janë

motivi dhe frymëzimi i kësaj pune.

I

Përmbajtja

Faqe

Përmbajtja......................................................................................................... I

Hyrje................................................................................................................. IV

Qëllimi dhe argumentimi................................................................................... V

Përmbledhje...................................................................................................... VII

Figura................................................................................................................ X

Grafikë.............................................................................................................. XI

Tabela............................................................................................................... XII

Shkurtime të përdorura në tekst....................................................................... XIII

PJESA E PËRGJITHSHME KAPITULLI I:Të dhëna të përgjithshme........................................................ 1

I.1 Ç’janë UN…………………………………………………………………………..... 1

I.1.1 Dallimi i trupave ujorë nëntokësorë nga trupat ujorë sipërfaqësorë….............. 2

I.1.2 Sistemet e rrjedhjes së UN………………………………………………………... 2

I.1.3 Ndodhja e UN…………………………………………………………………...... 4

I.1.4 Faktorët që ndikojnë në kimizmin e UN........................................................... 7

I.1.4.1 Reaksionet kimike........................................................................................... 7

I.1.4.2 Reaksionet inorganike në Zonën e Pasaturuar………………………………… 7

I.1.4.3 Reaksionet organike në Zonën e Pasaturuar…………………………............ 8

I.1.4.4 Reaksionet inorganike në Zonën e Saturuar................................................... 9

I.1.4.5 Proçeset mikrobiologjike…………………………………………………………. 10

KAPITULLI II: Të dhëna fiziko-gjeografike.................................................. 12

II.1 Relievi.............................................................................................................. 12

II.2 Veçoritë klimatike të pellgut ujëmbledhës të lumit Ishëm................................ 13

II.2.1 Rrezatimi diellor............................................................................................... 14

II.2.2 Regjimi termik.................................................................................................. 14

II.2.3 Reshjet............................................................................................................ 15

II.2.4 Evapotranspiracioni...................................................................................................16

II.3 Hidrografia....................................................................................................... 18

II.3.1 Lumi Lana........................................................................................................ 19

II.3.2 Lumi Tirana .................................................................................................... 19

II.3.3 Lumi Tërkuza................................................................................................... 20

II.3.4 Lumi Zeza........................................................................................................ 20

II.3.5 Lumi Gjola....................................................................................................... 20

II.3.6 Lumi Ishëm ..................................................................................................... 21

II.3.7 Lumi Droja....................................................................................................... 21

KAPITULLI III Gjeomorfologjia, Gjeologjia dhe Tektonika.......................... 21

III.1 Gjeomorfologjia............................................................................................... 21

III.2 Ndërtimi gjeologjik........................................................................................... 23

III.2.1 Formacioni karbonatik..................................................................................... 23

III.2.2 Formacioni flishor dhe flishoidal...................................................................... 24

II

III.2.3 Formacioni mollasik......................................................................................... 25

III.2.4 Depozitimet kuaternare................................................................................... 30

III.3 Ndërtimi strukturor........................................................................................... 32

III.4 Tektonika......................................................................................................... 34

KAPITULLI IV: Hidrogjeologjia...................................................................... 36

IV.1 Ndërtimi hidrogjeologjik.................................................................................... 36

IV.1.1 UN në shkëmbinjtë kompaktë………………..................................................... 38

IV.1.1.1 UN të shkëmbinjve kompaktë me ujëpërshkueshmëri të lartë.......................... 38

IV.1.1.2 UN në shkëmbinjtë kompaktë me ujëpërshkueshmëri mesatare deri në të mjaftueshme.....................................................................................................

39

IV.1.1.3 UN në shkëmbinjtë kompaktë me ujëpërshkueshmëri të ulët deri shumë të ulët....................................................................................................................

40

IV.1.2 Un në shkëmbinjtë e shkrifët porozë............................................................... 40

IV.1.2.1 UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë me ujëpërshkueshmëri të lartë.............. 40

IV.1.2.2 UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë me ujëpërshkueshmëri të vogël deri shumë të vogël.................................................................................................

45

IV.2 Zhvillimi hidrokimik i UN të depozitimeve zhavorrore me të dhënat në vite....................................................................................................................

47

IV.2.1 Zhvillimi hidrokimik i UN të zhavorreve në drejtimin tërthor.............................. 47

IV.2.2 Zhvillimi hidrokimik i UN të zhavorreve në drejtimin gjatësor........................... 52

IV.3 Dinamika e UN……..………………..…….......................................................... 53

IV.3.1 Nivelet e UN dhe luhatjet e tyre........................................................................ 54

IV.3.2 Kushtet piezometrike …………………………………………………………....... 55

IV.3.3 Shfrytëzimi i UN të pellgut................................................................................ 56

PJESA SPECIALE KAPITULLI V: Metodika e monitorimit dhe studimit hidrokimik………...... 58

V.1 Zgjedhja dhe analiza e rrjetit të monitorimit...................................................... 58

V.2 Metodika e studimit hidrokimik.......................................................................... 60

V.3 Përdorimi i programit AquaChem..................................................................... 62

V.3.1 Mjetet e analizimit numerik që janë përdorur.................................................. 63

V.3.2 Mjetet e teknikave grafike që janë përdorur.................................................... 64

V.4 Zbatimi i programit PHREEQC në rezultatet e analizimit kimik....................... 65

KAPITULLI VI: Rezultatet e analizimit dhe përpunimit hidrokimik............. 66

VI.1 Përshkrimi i rezultateve të analizmit të ujërave nëntokësore............................ 66

VI.2 Vlerësimi i parametrave kimikë nëpërmjet treguesve statistikorë.................. 68

VI.2.1 Treguesit statistikorë të llogaritur.................................................................... 68

VI.2.2 Kontrolli i shpërndarjes së të dhënave………………………………………….. 69

VI.3 Vlerësimi i vërtetësisë së treguesve statistikorë.............................................. 70

VI.3.1 Vlerësimi pikësor i parametrave………………………………………………..... 71

VI.3.2 Vlerësimi intervalor i parametrave……………………………………………...... 72

VI.3.2.1 Intervali I besimit për Mesataren aritmetike…………..………………............... 72

VI.3.2.2 Intervali I besimit për Shmangien mesatare kuadratike……………………....... 73

VI.3.2.3 Intervali I besimit për Koefiçientin e variacionit…………………………………. 73

III

VI.4 Analiza korrelative e parametrave hidrokimike................................................. 74

VI.4.1 Lidhjet korrelative midis parametrave hidrokimikë............................................ 74

VI.5 Përpunimi hidrokimik........................................................................................ 78

VI.5.1 Treguesit hidrokimike........................................................................................ 79

VI.5.2 Analizimi i parametrit Mbetja e thatë e UN....................................................... 81

VI.5.3 Analizimi i parametrit Fortësi e përgjithshme e UN.......................................... 83

VI.6 Përpunimi i rezultateve të marra nga programi PhreeqC................................. 87

VI.7 Tipet hidrokimike të UN.................................................................................... 91

VI.7.1 Tipi HCO3 – Ca................................................................................................. 95

VI.7.2 Tipi HCO3 - Ca (me Na të rritur)....................................................................... 96

VI.7.3 Tipi HCO3- Ca - Mg........................................................................................... 97

VI.7.4 Tipi HCO3 - Mg – Ca......................................................................................... 98

VI.7.5 Tipi HCO3 - Cl - Na........................................................................................... 100

VI.7.6 Tipi Cl-Na.......................................................................................................... 100

VI.8 Hidrokimia e ujërave sipërfaqësore.....................................………………........ 101

KAPITULLI VII: Burimet e ndotjes së UN në pellgun ujëmbajtës............... VII.1 Ndotja e UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm.............................................. 104

VII.2 Cilësia e ujit të lumenjve…………………………………………………………... 104

VII.3 Sistemi i shkarkimit të ujërave te zeza dhe të ndotura urbane......................... 106

VII.4 Venddepozitimet e mbetjeve të ngurta urbane................................................. 109

VII.5 Linjat e prodhimit të inerteve............................................................................. 110

VII.6 Mbetjet industriale ............................................................................................ 112

KAPITULLI VIII: Përfundime dhe rekomandime........................................... 115

VIII.1 Përfundime ..................................................................................................... 115

VIII.2 Rekomandime................................................................................................. 120

LITERATURA................................................................................................... 121

SHTOJCA......................................................................................................... 125

IV

Hyrje Vlerësimi cilësor i UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm ka vlera si shkencore ashtu dhe ekonomike. Nga studimet e deritanishme hidrologjike dhe hidrogjeologjike ka rezultuar se ky rajon është i pasur me rezerva ujore. Kohët e fundit si rezultat i zhvillimit urban me përmasa të mëdha shpesh të pakontrolluar, rimëkëmbjes së zhvillimit industrial apo bujqësor në rajonin tonë, nevoja për një vlerësim më të saktë cilësor, me synimin e përdorimit të këtyre rezervave për ujë të pijshëm, merr rëndësi parësore. Në rajonin TIRANË-ISHËM janë kryer shumë punime dhe studime hidrogjeologjike të karakterit, shkallës dhe kohërave të ndryshme. Ato kanë pasur si synim kryesor zbulimin dhe shfrytëzimin e UN për plotësimin e nevojave të njeriut si për pirje, përdorim publik ashtu dhe për qëllime bujqësore apo industriale. Kështu mund të përmendim mjaft punime dhe raporte më kryesore të kryera nga Ndërmarrja Hidrogjeologjike kryesisht për zonën e Tiranës si p.sh "Raport I rilevimit hidrogjeologjik në shkalle. 1:25000 të kryer në rajonin e Tiranës" viti 1969 dhe "Perspektiva e furnizimit me ujë industrial nga pellgu kuaternar i Tiranës" viti 1979 me autor Z. Keta, ”Raporti i Fushë-Krujës” viti 1964 me autor N. Tyli, “Raport Hidrogjeologjik Tiranë-Koplik” viti 1964 me autorë A. Gjata, R. Eftimi, I.Tafilaj, A. Babameto, “Raporti i Antibiotikut dhe ai i zonës industriale të Tiranës” viti 1971” me autor A. Lako, si dhe dhjetra “Relacione Hidrogjeologjike” për zonën e Tiranës me autorë R. Eftimi, Z. Keta, N. Puca, M. Kondo, M. Tartari, etj. Këto studime sollën si rezultat rritjen e shkallës së njohjes së rajonit dhe përgatitjen për kryerjen e studimeve më të thella dhe më të detajuara në rajonin TIRANË-ISHËM në të cilën shtrirja dhe mbulimi me punime gjeologo-hidrogjeologjike nuk ishte uniforme dhe i plotë. Gjithashtu në punën për kryerjen e këtij studimi janë shfrytëzuar disertacioni “Kushtet hidrogjeologjike, regjimi hidrodinamik dhe rezervat e UN në pellgun kuaternar të Tiranës” i Z. Keta viti 1980, i cili më ka shërbyer për rritjen e shkallës së njohjes për zonën e Tiranës si në aspektin gjeologjik-hidrogjeologjik ashtu dhe në atë të përbërjes kimike të UN. Pas viteve 90-të rritja e numrit të popullsisë, lëvizjes së lirë të njerëzve afër qendrave të mëdha të banimit bëri që Hidrogjeologjia e këtij pellgu të shihej në një këndvështrim të ri. Kështu nga Departamenti i Hidrogjeologjisë, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, ndërmerren studime të tilla si "Vlerësimi dhe mundësitë e rritjes së rezervave të shfrytëzueshme të UN të pellgut Tiranë-Lezhë", Tiranë 2001 me autorë M. Tartari, H. Dakoli, G. Melonashi, N. Puca dhe R. Spaho si dhe mjaft raporte monitorimi me mjaft vlerë, ndër të cilat mund të përmendim: "Raport mbi monitorimin e UN në pellgun e Tiranës", viti 2000, me autorë N. Puca, F.Kalaja, “Relacion hidrogjeologjik mbi vlerësimin ujëmbajtës të rajonit Tiranë-Durrës” viti 2000 me autorë N. Puca, P. Gega, T. Pano, “Monitorimi i UN në disa pellgje ujëmbajtëse të Shqipërisë”, viti 2004-2009, me autorë N. Puca, A. Mamaj, S. Marku, A. Gelaj, financuar dhe recensuar nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, Raport “Vlerësimi, menaxhimi dhe monitorimi i UN në basenet kryesore ujëmbajtëse të Shqipërisë me përparësi zonat urbane dhe turistike. Ndërtimi i hartave hidrogjeologjike në shkallë 1:25000, gjeoinformatizimi dhe ndërtimi i bazës së të dhënave (Baseni i lumit Ishëm), Shërbimi Geologjik Shqiptar, viti 2010 - 2013 me autorë A.Pambuku, N. Puca, A. Gelaj, S. Marku, A. Oruci, Xh. Hadroj, H. Beshku.

V

Qëllimi dhe argumentimi

Cilësia e UN që përdoret për pirje është sot një problem që shqetëson gjithë specialistët në fushën e Hidrogjeologjisë. Ky disertacion, i cili ka synim studimin e parametrave fiziko-kimike të UN, krijon një përfytyrim të qartë për regjimin hidrokimik të UN të pellgut Tiranë-Ishëm. Ai është rezultat i monitorimit të përbërjes së tyre dhe ndjekjes në vazhdimësi të ndryshimeve fiziko-kimike nën ndikimin e faktorëve natyralë dhe artificialë. Regjimi hidrokimik i UN vlerësohet nëpërmjet monitorimit të nivelit të UN, treguesve fizikë si temperatura, pH, PE dhe parametrave kimikë siç janë kationet, anionet, Mp, Mbth, Fp dhe Alkaliniteti. Ai ka për qëllim zbulimin e dukurive apo proceseve që zhvillohen në UN të këtij pellgu si dhe zbulimin e ligjësive dhe shpjegimin e tyre si dhe lidhjen ndërmjet përbërjes kimike dhe shfrytëzimit të tyre racional. Pra me regjim hidrokimik të UN nënkuptojmë zhvillimin e parametrave fiziko-kimikë të tyre nën ndikimin e faktorëve natyralë dhe artificialë. Në faktorët natyralë bëjnë pjesë ndërtimi gjeologjik, kushtet klimatike, karakteristikat hidrogjeologjike siç janë kushtet e ushqimit, qarkullimit dhe drenimit të UN, shpejtësia e rrjedhjes së UN dhe shkalla e drenimit, ndryshimet sezonale vjetore dhe shumëvjeçare të niveleve të UN, temperaturës, përbërjes kimike dhe përbërjes bakteriologjike, lidhja e ngushtë dhe reciproke me ujërat sipërfaqësore të cilat ushtrojnë ndikimin e tyre në regjimin hidrokimik të UN. Kështu ato mund t’i ushqejnë ose mund të ushqehen prej ujërave sipërfaqësore në periudhat ujëshumë apo ujëpakët. Në faktorët artificialë bën pjesë veprimtaria e njeriut si p.sh mbishfrytëzimi i UN, ndryshimi i topografisë së terrenit i cili sjell si pasojë devijimin e shtretërve të lumenjve dhe si pasojë mungesën e ushqimit të pellgut ujëmbajtës që ushqehet nga lumi, ndërtimi i veprave hidroteknike si krijimi i një rezervuari apo ujëmbledhësi i një hidrocentrali ose modifikimi apo ndërtimi i rrjeteve ujitës dhe kullues (DAKOLI H., 2007). Të dy këto grupe faktorësh janë analizuar dhe zbërthyer në detaje dhe në kapituj të veçantë në këtë studim. Kështu faktorët natyralë që janë marrë në konsideratë (DAKOLI H., 2007) janë: faktorët gjeologjikë, hidrogjeologjikë, biologjikë fiziko-gjeografikë, dhe ato jo natyrore që shkaktohen nga veprimtaria e njeriut. Faktorët gjeologjikë pjesë e të cilit janë tektonika, litologjia dhe përbëra mineralogjike e shkëmbinjve, janë faktorët e parë në formimin dhe zhvillimin e UN. Litologjia dhe përbërja mineralogjike të shkëmbinjve ndikon direkt në kimizmin UN. Bashkëveprimi ujë-shkëmb është procesi që vepron direkt në kimizmin e UN. Zhvillimi i diferencuar i procesit të tretjes së shkëmbinjve në varësi nga përbërja kimike e UN shprehet në varësinë e dyfishtë shkëmb-ujë dhe ujë-shkëmb (Chapman &Hall). Tektonika ndikon indirekt në qarkullimin dhe në përzierjen e UN. Kështu sinklinalet janë zonat ku shtrihen ujërat me presion artezian. Faktorët hidrogjeologjikë luajnë rol udhëheqës në formimin e kimizmit të UN prandaj dhe janë trajtuar të detajuar sipas komplekseve përkatëse hidrogjeologjike duke qenë se ato shprehen qartë në kushtet hidrodinamike siç janë ushqimi, lëvizja magazinimi dhe drenimi i UN. Gjithashtu ky faktor është trajtuar dhe në pikëpamjen e ndikimit të njeriut në kushtet hidrodinamike.

VI

Faktorët biologjikë luajnë rol të madh dhe shprehen në ndikimin e baktereve dhe mbetjeve bimore. Bakteret kanë një rol shumë më të madh në kimizmin e UN sepse ato marrin pjesë direkt në procesin e mineralizimit të substancave organike si rezultat i të cilave ujërat pasurohen me kripëra të tretshme. Ndërsa roli i bimësisë në kimizmin e UN nuk është shumë i madh (Domeniko &Shvarc, 1990). Faktorët fiziko-gjeografikë ku bëjnë pjesë relievi, hidrografia dhe klima janë trajtuar në kapitujt përkatës dhe janë nxjerrë konkluzionet përkatëse. Kështu: Relievi ndikon indirekt në kimizmin e UN. Ai ndihmon në zhvillimin e ujëkëmbimit dhe në mineralizim. Sa më i diferencuar të jetë relievi aq më intensiv është ujëkëmbimi gjë që sjell ëmbëlsimin në thellësi të UN. Hidrografia ndikon indirekt në kimizmin e UN. Ajo shprehet në aspektin e dendësisë së rrjetit hidrografik, në thellësinë e prerjes erozionale, kimizmin e ujërave sipërfaqësore si dhe lidhjen hidraulike midis UN dhe sipërfaqësore (Eftimi R., 1989). Klima ndikon indirekt në kimizmin e UN. Elementët e klimës që ndikojnë në këto procese janë: reshjet atmosferike, temperatura e ajrit, evapotranspirimi të cilët janë trajtuar në pjesën e parë të studimit. Por duke qenë se njeriu me veprimtarinë e tij ndryshon ekuilibrat e proceseve natyrore, faktorët antropogjenë janë faktori kryesor në kimizmin e UN. Në faktorët antropogjenë hyn çdo aktivitet ekonomik që prek direkt ose indirekt UN të cilët çojnë në ndryshimin e kimizmit të tyre (Dakoli H., 2007) dhe janë trajtuar në pjesën e dytë të këtij studimi. Si rrjedhim shfaqen anomalitë antropogjene që çojnë në ndryshimet hidrodinamike të nxitura nga veprimtaria e njeriut si dhe ndryshimet të shkaktuara nga papastërtitë. Si anomali të nxitura nga veprimtaria e njeriut mund të jetë prishja e drejtimit natyror të lëvizjes së ujit për shkak: - Të ngritjes së ujërave të kripura nëntokësore gjatë shfrytëzimit intensiv të pellgut ujëmbajtës. Kjo çon në anomalitë e rritjes së mineralizimit të ujit dhe rritjes së përqendrimeve të joneve Cl-, SO4

2- apo Na+ si në zonën e pjesës veriore të Qytetit të Tiranës . Gjithashtu prishja e kushteve gjeokimike për shkak të rritjes së trashësisë së zonës së ajrimit si rezultat i krijimit të hinkës së depresionit çon në rritjen e përqendrimit të komponentëve të dëmshëm si Fe2+, Mn2+, SO4

2- dhe rritjen e fortësisë siç është pusi “Kroi i Shëngjinit”. - Të intruzionit të ujit të detit nga shfrytëzimi intensiv i UN të brezit të rërave bregdetare që në këtë studim nuk shihet si dukuri. - Të ardhjeve të fuqishme të UN nga pellgjet fqinjë me kimizëm të ndryshëm që gjatë shfrytëzimit të pellgut ujëmbajtës çon në anomali të kimizmit të tyre. Të gjithë këto faktorë duke vepruar së bashku formojnë regjimin e UN monitorimi i të cilit është detyrë e domosdoshme dhe në vazhdimësi për hidrogjeologët.

VII

Përmbledhje

Baza e këtij studimi mbështetet në një material arkivor hidrogjeologjik të shfrytëzuar që prej viteve 1969 e deri më sot. Duke shfrytëzuar një bazë të gjerë studimesh dhe punimesh kam bërë përpjekje të shpalos situatën gjeologjike dhe hidrogjeologjike të formimit hidrokimik dhe hidrodinamik të UN në zonën Tiranë-Ishëm. Në këtë studim dalin në pah gjithë faktorët që ndikojnë në formimin dhe zhvillimin hidrokimik të UN si në terma pikësore që shprehen me vlera të parametrave fiziko-kimike ashtu dhe në ato hapësinore që shprehen në hartimin dhe ndërtimin e hartave me të njëjtin emër të këtyre parametrave, problemet e ndotjes së UN dhe sipërfaqësore të këtij rajoni, ku dalin në pah faktorët që shkaktojnë ndotjen, pasojat e ndotjes si dhe rrugët për eliminimin e ndotjes. Ky studim është i ndarë në dy pjesë kryesore: pjesa e përgjithshme dhe pjesa speciale me kapitujt dhe me nënkapitujt përkatës. Në Kapitullin e parë jepen të dhëna të përgjithshme dhe teorike të mbështetura në një literaturë bashkëkohore. Në Kapitullin e dytë jepen të dhëna fiziko gjeografike të zonës së studimit. Në Kapitullin e tretë jepen Gjeomorfologjia, Gjeologjia dhe Tektonika e zonës së studimit. Mbi bazën topografike të zonës së studimit në shkallë 1: 50 000 u përpilua ”Harta Gjeologjike e pellgut Tiranë-Ishëm” bazuar në Hartën Gjeologjike në shkallë 1: 200 000 (2002). Në Kapitullin e katërt jepet Hidrogjeologjia e zonës ku përshkruhen në mënyrë te detajuar komplekset ujëmbajtëse të zonës së studimit dhe të pasqyruara në “Harta Hidrogjeologjike e pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” (shkalla 1: 50 000) bazuar në Hartën Hidrogjeologjike në shkallë 1: 200 000 (1983). Në këtë kapitull, ne mënyrë të veçantë përshkruhet kompleksi i UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë me ujëpërshkueshmëri të lartë ku analizohet me hollësi objekti I studimit që janë zhavorret aluviale. Në këtë kapitull jepen pesë prerje në drejtimin tërthor të pellgut ujëmbajtës dhe një prerje gjatësore për të pasqyruar ecurinë e zhavorreve në të gjithë pellgun, trashësinë e shtresës dhe mbulesën e saj në të dy drejtimet si dhe zhvillimin hidrogjeokimik të ujit nëntokësor. Gjithashtu jepen parametrat hidraulike të shtresës ujëmbajtëse me anë të të dhënave të veçanta për çdo pus përfaqësues të shtresës, si niveli statik I puseve të ujit në m, prurja e ujit të puseve përkatës në m3/sek, ujëdhënia specifike e ujit të puseve në l/sek/m, koeficienti I filtrimit të ujit të puseve në m/ditë, ujëpërcjellshmëria e puseve përkatës në m2/ditë. Kështu është ndërtuar “Harta e Ujëpërcjellshmërisë së pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” në shkallë 1: 50 000 bazuar në Hartën me të njëjtin titull me autor R. Eftimi ku pasqyrohen katër zonat me ujëpërcjellshmëri të ndryshme të shtresës zhavorrore. Në Kapitullin e pestë jepet Metodika e monitorimit dhe studimit hidrokimik, ku përshkruhet zgjedhja dhe analiza e rrjetit të monitorimit. Kështu, studimi hidrokimik mbështetet në monitorimin e 26 pikave ujore nga të cilat 8 në lumenjtë e zonës, 2 Burime dhe 16 puse të UN.

VIII

Të gjitha kampionet e ujit u analizuan në Laboratorin e Kimisë Analitike të Institutit të Gjeoshkencave Energjisë Ujit dhe Mjedisit. Gjithashtu është mundësuar kryerja e analizave të një serie të plotë në Laboratorin e Shërbimit Gjeologjik në Austri për të bërë një krahasim të rezultateve të analizave të marra. Për disa pika monitorimi janë shfrytëzuar dhe analiza të tjera të kryera në vite nga Laboratori i Shërbimit Gjeologjik Shqiptar. Po kështu është bërë e mundur kryerja e analizave bakteriologjike në Laboratorin Mikrobiologjik pranë Institutit të Shëndetit Publik ku janë analizuar parametrat Escherichia Coli dhe Streptoccocus Faecal. Kështu sasia e analizave kimike të shqyrtuara në këtë studim janë mbi 150. Në Kapitullin e gjashtë i cili është dhe kapitulli kryesor i këtij studimi jepen “Rezultatet e analizimit dhe përpunimit të të dhënave”. Kështu rezultatet e fituara nga analizimi kimik ne Laborator shërbyen për të krijuar Database-in e këtij studimi në programet hidrogjeokimike “AquaChem” dhe “PhreeqC”. Nga faza e krijimit të database-it u kalua në fazën e përpunimit të të dhënave të rezultateve të analizimit kimik me anë të dy programeve të sipërme. Me anë të programit AquaChem është bërë i mundur ndërtimi i Database-it të studimit, plotimi i të dhënave nëpërmjet grafikëve Piper, Ludvig-Langelier, Durov, Schoeller, Stiff, Pie. Kështu rezultatet e simulimit të të dhënave me anë të programit “PhreeqC” përfshijnë përshkrimin e tretësirës, shpërndarjen e llojeve (speciet) te ndryshme ujore dhe indekset e saturimit me Kalcit (Si_Kalcit), Dolomit (Si_Dolomit) dhe anhidrit (Si_Anhidrit) për pikat e monitorimit të cilat japin një informacion të vlefshëm për mënyrën e formimit dhe zhvillimit hidrokimik të ujit nëntokësor. Fillimisht në këtë kapitull jepet përshkrimi i rezultateve të analizimit hidrokimik të pikave të monitorimit, ecuria e vlerave të parametrave Mp, Mbth dhe Fp të pikave të monitorimit të UN, ecuria e vlerave të joneve kryesore gjatë drejtimit të rrjedhies nëntokësore, treguesit hidrokimikë të UN, raportet hidrokimike të joneve kryesore të pikave të monitorimit të ujit nëntokësor. Ndërsa përpunimi statistikor konsistoi në vlerësimin pikësor dhe intervalor të treguesve të parametrave në studim. Me anë të vlerësimit pikësor u bë llogaritja e treguesve

statistikorë siç janë Mesatarja aritmetike , Shmangia mesatare kuadratike dhe Koefiçienti i ndryshueshmërisë të parametrave kimike. Ndërsa me anë të vlerësimit intervalor u bë gjetja e intervalit të besimit për treguesit statistikorë të sipërpërmendur për parametrat e zgjedhur. Gjithë parametrat iu nënshtruan Analizës Korrelative me anë të së cilës u shqyrtuan lidhjet korrelative midis parametrave hidrokimikë të pikave të monitorimit. Midis parametrave fiziko-kimikë të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm rezultoi që ekzistojnë lidhje korrelative dhe si rrjedhim u ndërtua matrica e Koefiçientëve të korrelacionit linear midis 10 parametrave kimikë ku pasqyrohen mjaft qartë madhësitë apo shkalla e këtyre lidhjeve korrelative. Me pas jepet analiza e parametrave kimike kryesore Mbetje e thate dhe Fortësi e përgjithshme si dhe përcaktimi i tipeve hidrokimike te ujit. Analizimi i parametrit Mbetje e thate e UN konsiston së pari në ndarjen e vlerave të këtij parametri në tre grupe të ndryshëm dhe së dyti në shpërndarjen gjeografike të tyre mbi bazën e Hartës Hidrogjeologjike të pellgut ujëmbajtës, duke ndërtuar kështu “Harta e Mbetjes së Thatë

IX

të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” (shkalla 1:50 000) ku jepen tre fusha të përhapjes së parametrit Mbth. Në këtë hartë shihen mjaft qartë drejtimet e zhvillimit të këtij parametri. Duke u bazuar ne analizën e këtij parametri dhe hartën me të njëjtin titull janë nxjerrë ligjësitë e zhvillimit të Mbth-të përgjatë drejtimit të rrjedhjes nëntokësore. Analizimi i parametrit Fortësi e përgjithshme e UN konsiston gjithashtu së pari në ndarjen e vlerave të këtij parametri në tre grupe të ndryshëm dhe së dyti në shpërndarjen gjeografike të tyre mbi bazën e Hartës Hidrogjeologjike të pellgut ujëmbajtës, duke ndërtuar kështu “Harta e Fortësisë së Përgjithshme të UN së pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” (shkalla 1:50 000) ku jepen tre fusha të përhapjes së parametrit Fp të pellgut ujëmbajtës Tiranë – Ishëm. Duke përshkruar dhe analizuar hartën jepen ligjësitë dhe fenomenet e përhapjes apo zhvillimit të Fortësisë së përgjithshme të UN në pellgun ujëmbajtës Tiranë – Ishëm. Gjithashtu bazuar në përmbajtjet në % të anioneve dhe kationeve kryesore janë nxjerrë tipet e ujit për çdo pikë monitorimi të UN. Kështu dallohen gjashtë tipe të UN në pellgun ujëmbajtës. Këto tipe të ndryshme uji janë pasqyruar në “Harta e Tipeve hidrokimike të UN pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” (shkalla 1:50 000 ). Gjithashtu jepet përshkrimi i tipeve në veçanti ku analizohen parametrat dhe prirja e këtyre parametrave brenda grupit si dhe shkaqet e formimit të këtyre tipeve të ujit nëntokësor. Pika e fundit në këtë kapitull ka të bëjë me Hidrokiminë e ujërave sipërfaqësore. Studimi I tyre në veçanti në lidhje me parametrat fiziko-kimike, tipet hidrokimike të ujit të tyre dhe problemet e ndotjes që I karakterizojnë ata është I domosdoshëm sepse në radhë të parë kanë lidhje hidraulike me UN dhe janë një nga burimet kryesore të ushqimit të tyre. Kapitulli i shtatë trajton faktorët natyralë dhe njerëzorë që shkaktojnë burimet e mundshme të ndotjes së UN. Pasi janë marrë në analizë gjithë faktorët e mundshëm të ndotjes në pellgun Tiranë- Ishëm jepet dhe gjendja aktuale e cilësisë së UN dhe US nëpërmjet analizimit të parametrave ndotës si nitrite, nitrate, amonium, fosfate, oksigjeni i tretur, nevoja kimike për oksigjen, mikroelemente, metale të rëndë dhe ndotësit mikrobiologjikë duke i krahasuar me normat shqiptare dhe ato botërore. Duke njohur mirë ndërtimin hidrogjeologjik të pellgut Tiranë-Ishëm në aspektin e shtrirjes dhe ujëmbajtjes së depozitimeve zhavorrore është bërë një analizim i plotë i faktorëve natyrale dhe njerëzorë që shkaktojnë ndotje të UN dhe US. Të gjithë faktorët dhe shkaktarët natyralë dhe njerëzore të ndotjes jepen me shenja të veçanta ne “Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” në shkallën 1:50 000. Duke analizuar secilin nga burimet e ndotjes së UN në përputhje me trashësinë e mbulesës së shtresës ujëmbajtëse kryesore dhe me zhvillimin e aktivitetit antropogjen nxjerrim si konkluzion se zona e parë që shtrihet në rrjedhën e sipërme dhe të mesme të rrjedhjes së lumenjve Tirana, Tërkuza e Zeza paraqet mundësinë më të madhe për ndotje të pellgut ujëmbajtës ndërsa zona e dytë që shtrihet pranë lumenjve të pellgut paraqet mundësi për ndotje të pellgut ujëmbajtës ndërsa zona e tretë që shtrihet në pjesën më të madhe të pellgut ujëmbajtës, paraqet mundësi më të vogël për ndotje të pellgut ujëmbajtës për shkak të trashësisë së madhe të mbulesës së shtresës zhavorrore dhe konkretisht kjo zonë shtrihet kryesisht në pjesën Perëndimore të pellgut, nga Valiasi-Rinasi-F.Kruja-Gramëza drejt Veriperëndimit. Dhe në kapitullin e fundit jepen përfundimet dhe rekomandimet e studimit.

X

Figura

Faqe

1 Paraqitje skematike e ciklit hidrologjik.................................................................. 2

2 Cikli hidrologjik i basenit……………………………...................…………............... 3

3 Tekstura dhe poroziteti i formacioneve tipike të pellgut ujëmbajtës..................... 4

4 Profili i ujit….............................……………………………………………................ 5

5 Prerje skematike e një pellgu ujëmbajtës të hapur dhe të mbyllur....................... 6

6 Pamje satelitore e zonës Tiranë-Ishëm...................….........................………...... 12

7 Zona e studimit në Hartën e Rajonizimit Klimatik të Shqipërisë........................... 13

8 Pamje satelitore e pellgut ujëmbledhës të Lumit Ishëm....................................... 17

9 Prerje litologjike e qytetit të Tiranës ………................………………..................... 22

10 Harta Gjeologjike e zonës Tiranë-Ishëm, Prerja gjeologjike I-I (shk 1:50 000)..... 26

11 Ndërtimi strukturor i Depresionit Tiranë-Ishëm..................................................... 32

12 Zona e studimit në Hartën Tektonike të Shqipërisë (shk 1:200 000).................... 34

13 Harta Hidrogjeologjike pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000).............. 37

14 Prerje tërthore hidrogjeologjike të pellgut Tiranë-Ishëm...................................... 41

15 Prerje gjatësore hidrogjeologjike e pellgut Tiranë-Ishëm..................................... 42

16 Harta e Ujëpërcjellshmërisë së pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000). 46

17 Profili hidrogjeokimik tërthor I-I dhe ecuria e parametrave kimike........................ 47

18 Profili hidrogjeokimik tërthor II-II dhe ecuria e parametrave kimike...................... 48

19 Profili hidrogjeokimik tërthor III-III dhe ecuria e parametrave kimike.................... 49

20 Profili hidrogjeokimik tërthor IV-IV dhe ecuria e parametrave kimike................... 50

21 Profili hidrogjeokimik tërthor V-V dhe ecuria e parametrave kimike..................... 51

22 Profili Hidrogjeokimik gjatësor VI-VI dhe ecuria e parametrave kimike ............... 52

23 Harta topografike me pikat e monitorimit të pellgut Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000) 59

24 Harta e Mbetjes së thatë të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000).......................................................................................................................

82

25 Harta e Fortësisë së përgjithshme të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000).......................................................................................................

84

26 Harta e Tipeve hidrokimikë të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000).......................................................................................................................

94

27 Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shk 1:50 000)...............................................................................................................

111

XI

Grafikë

Faqe

1 Ecuria e vlerave mesatare shumëvjeçare të temperaturave (1965-1990)............ 15

2 Ecuria e vlerave mesatare shumëvjeçare të reshjeve (1965-1990)..................... 16

3 Ecuria e niveleve mesatare mujore të UN të zonës Tiranë-F.Krujë...................... 55

4 Ecuria e vlerave të temperaturave dhe pH të puseve të monitorimit.................... 66

5 Ecuria e vlerave të Mp, Mbth të puseve të UN...................………........................ 67

6 Ecuria e vlerave të Fp të puseve UN.......................………………........................ 67

7 Histogrami i parametrit Mineralizim i përgjithshëm..................................……….. 69

8 Shpërndarja e frekuencës kumulative të parametrit Mineralizim i përgjithshëm... 70

9 Lidhjet korrelative të Mbetjes së thatë me parametrat e tjerë.....................……... 76

10 Lidhjet korrelative të Fortësisë së Përgjithshme me parametrat e tjerë......……... 77

11 Ecuria e vlerave të kationeve kryesore gjatë drejtimit të rrjedhies nëntokësore... 79

12 Ecuria e vlerave te anioneve kryesore gjatë drejtimit të rrjedhies nëntokësore.... 79

13 Ecuria e S_i të Kalcitit si funksion i përmbajtjes së jonit SO4................................ 88

14 Ecuria e S_i të Dolomitit si funksion i përmbajtjes së jonit SO4............................ 88

15 Ecuria e S_i të anhidritit si funksion i përmbajtjes së jonit SO4............................ 89

16 Ecuria e përmbajtjes së joneve Ca si funksion i përmbajtjes së jonit SO4............ 89

17 Ecuria e përmbajtjes së joneve Mg si funksion i përmbajtjes së jonit SO4........... 90

18 Përbërja kimike e UN sipas Piper-it…………………………………....................... 91

19 Përbërja kimike e UN sipas Durov dhe Langelier-Ludvig..................................... 92

20 Paraqitja e tipeve të ujit nëntokësor sipas Schoeller............................................ 93

21 Përbërja kimike e US sipas Piper-i........……………………................................... 101

22 Krahasimi i përbërjes kimike të US me UN nëpërmjet grafikëve “Pie”………....... 102

23 Krahasimi i përbërjes kimike të US me UN nëpërmjet grafikëve “Stiff”................. 103

24 Përmbajtjet mesatare të nutrientëve (në mg/l) të US…....................…………….. 105

25 Përmbajtja e “DO” në US për periudhën e thatë….......................……................ 107

26 Përmbajtja e “COD” në US për periudhën e thatë……...................…................ 110

XII

Tabela

Faqe

1 Vlerat mesatare shumëvjeçare të temperaturave (1965-1990)......................... 14

2 Vlerat mesatare shumëvjeçare të reshjeve (1965-1990)................................... 15

3 Prurjet mesatare shumëvjeçare të lumenjve të pellgut Tiranë-Ishëm…………. 18

4 Të dhënave konstruktive dhe prurjet e puseve të zgjedhur............................... 44

5 Nivelet mes, min dhe max mujore të UN në zonën Tiranë-F.Krujë................... 54

6 Pikat e monitorimit të UN pozicioni, koordinatat................................................ 58

7 Pikat e monitorimit të US pozicioni, koordinatat................................................ 58

8 Parametrat e matur dhe metodat e analizimit..................……........................... 60

9 Vlerat mesatare të parametrave fiziko-kimikë të puseve të monitorimit............ 66

9/1 Vlerat e parametrave dhe joneve kryesore për puset (D1) dhe D2)...…………. 67

10 Treguesit statistikorë të parametrave fiziko-kimikë............................................ 69

11 Gabimet e treguesve statistikorë të parametrave fiziko-kimikë ........................ 71

12 Matrica e Koefiçientëve të korelacionit midis parametrave kimikë.................... 75

13 Përmbajtja e joneve kryesore në mekv/l............................................................ 78

14 Raportet hidrokimike të joneve kryesore........................................................... 80

15 Përmbajtja e mineraleve të UN me Fp 20 ºgj - 30 ºgj........................................ 85

16 Përmbajtja e mineraleve të UN me Fp 10°gj - 20 º gj........................................ 86

17 Përmbajtja e mineraleve të UN me Fp < 10 º gj................................................ 86

18 Vlerat e joneve Ca, Mg, SO4 dhe S_i me Kalcit, Dolomit dhe Anhidrit............. 87

19 Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Ca................ 95

20 Jonet në mekv/l për tipin HCO3-Ca, Raportet hidrokimikë................................. 96

21 Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Ca (me Na+) 96

22 Jonet në mekv/l për tipin HCO3-Ca (me Na+), Raportet hidrokimikë................ 97

23 Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Ca-Mg.......... 97

24 Jonet në mekv/l për tipin HCO3-Ca-Mg, Raportet hidrokimikë.......................... 98

25 Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Mg-Ca.......... 99

26 Jonet në mekv/l për tipin HCO3- Mg -Ca, Raportet hidrokimike........................ 99

27 Jonet kryesore në mg/l të ujit të lumenjve, Tipi I ujit…...................................... 102

28 Përmbajtja e baktereve “E.Coli” dhe “S.Faecal” /100ml provë ujore në US...... 106

29 Numri i baktereve E.Coli dhe S. Faecal /100 ml provë ujore të UN................... 108

30 Rezultatet e analizimit kimik për mikrolementë dhe metalet e rëndë në US..... 112

31 Rezultatet e analizimit për mikroelementë dhe metale të rëndë në UN............ 113

XIII

Shkurtime të përdorura në tekst

Amp Amplituda BOD Kërkesa biokimike për oksigjen COD Kërkesa kimike për oksigjen DO Oksigjeni i tretur në ujë DOC Karboni i tretur organic PE Përcjellshmëria elektrike Fp Fortësia e përgjithshme e ujit nëntokësor ISSH Inspektoriati Sanitar Shtetëror ISHP Instituti i Shëndetit Publik JL-VP Drejtimi gjeografik JL-VP K Koefiçienti i filtrimit Mbth Mbetja e thatë MPN Numri më i mundshëm i baktereve Mp Mineralizimi i përgjithshëm i ujit N.Max Niveli maksimal i UN N.Mes Niveli mesatar i UN N.Minimal Niveli minimal i UN Nd Jo i kapshëm nga analizimi kimik OBSH Organizata Botërore e Shëndetësisë S_i Indeksi i satutrimit ShGjSh Shërbimi Gjeologjik Shqiptar ShGjA Shërbimi Gjeologjik Austriak T Ujëpërcjellshmëria TDS Lënda e ngurtë e tretur në ujë UN Ujra nëntokësore US Ujra sipërfaqësore ºgj gradë gjermane (njësi matëse e Fp) mg/l njësi matëse e parametrit kimik mekv/l njësi matëse e parametrit kimik m2/ditë njësi matëse e ujëpërcjellshmërisë

m/ditë

njësi matëse e koefiçientit të filtrimit

KAPITULLI I : Të dhëna të përgjithshme

Vako E., (2014) Aspekte hidrokimike të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm 1

I.1 Ç’JANË UN

Uji nga thellësitë e tokës është shfrytëzuar që në kohët e lashta për përdorim shtëpiak për bagëtitë dhe vaditje dhe si rrjedhim përdorimi i UN është rritur që nga ajo kohë. Është ë kuptueshme që të shihet roli mbizotërues i UN në ujin e pijshëm si pjesë e ciklit hidrologjik. Uji nëntokësor është komponenti më i rëndësishëm dhe përbërësi i rreth 2/3 të burimeve të ujit të pijshëm të botës n.q.s mbulesat e akullit polar dhe akullnajat nuk konsiderohen ujë nëntokësor. Ndonëse kjo konsideratë është gjithashtu e kufizuar vetëm tek trupat nëntokësore më aktive dhe të kapshëm (llogaritur nga Lvovitch, 1972, 4*106 km2) atëherë ata përmbajnë 95% të ujit të pijshëm total. Liqenet, kënetat, rezervuarët dhe lumenjtë llogariten 3.5% dhe lagështia e dherave llogariten mbi 1.5%. Roli mbizotërues i burimeve të UN është i qartë keshtu qe mbrojtja si dhe përdorimi i tij është i rëndësisë themelore për jetën njerëzore dhe aktivitetin ekonomik. Pra, uji merret nga nëntoka për përdorime të ndryshme por kryesisht për furnizimin me ujë të komunitetit, fermat dhe proceset industriale. Kështu inventaret e përdorimit të UN dhe US zbulojnë rëndësinë mbarë botërore të tyre. Arsyet për këtë përfshijnë vlerësimin e përshtatshëm afërsisht ku uji kërkohet, cilësia e tij natyrore (e cila është në përgjithësi e mjaftueshme për pajisjet e ujit të pijshëm) dhe kostua relativisht e ulët e kapitalit të zhvillimit. Zhvillimi në faza për të mbajtur ekuilibrin me kërkesat në rritje, është zakonisht më e lehtë për tu arritur për UN sesa për US. Në USA ku UN janë të rëndësishme në të gjitha rajonet klimatike llogaritet rreth 5% të përdorimit të ujit të pijshëm nga gjëja e gjallë dhe për vaditje, dhe nën 40% të ujësjellsave publike. Në zonat rurale të USA 96% të ujrave shtëpiake furnizohen nga nëntoka. Madje disa qytete shumë të mëdha janë plotësisht të varura nga ato. Në Amerikën Latine, shumë prej qyteteve më të mëdha të Kontinentit si Meksiko City, Lima, Buenos Aires dhe Santiago vërehet një përpjestim i rëndësishëm i furnizimit bashkiak me ujë nga uji nëntokësor. Në luginën e Meksiko City mbi 1000 puse të thellë furnizojnë me 3.200 *106 m3 ujë në ditë, sasi e cila është rreth 95% e furnizimit total të një popullate prej afërsisht 20 milion njerëz. Gjithashtu, në Europë UN kanë luajtur gjithmonë një pjesë kryesore në furnizimin me ujë. Përqindjet e përdorimit të UN në furnizimet me ujë të pijshëm në disa vende Evropiane janë: Danimarka 98% Hollanda 67% Portugalia 94% Luksemburgu 66% Gjermania 89% Suedia 49% Italia 88% Anglia 35% Zvicra 75% Spanja 20% Belgjika 67% Norvegjia 15% Para furnizimi me ujë i shumë prej qyteteve kryesore të Europës është i varur nga UN. Ndërsa ne Afrikë dhe Azi shumica e qyteteve më të mëdha përdorin US, por miliona njerëz në zonat rurale janë të varura nga UN.



I.1.1 Dallimi i trupave ujorë nëntokësorë nga trupat ujorë sipërfaqësorë Këto dy trupa ujorë dallohen së pari nga lëvizja relativisht e ngadalshme e ujit përmes tokës që do të thotë që koha e qëndrimit në UN janë përgjithësisht të rendeve të madhësisë më të larta se në US. Një trup i UN mund të mbetet në gjëndje të pandryshuar për dekada të tëra ose madje për qindra vjet sepse proceset natyrale të shpëlarjes janë shumë të ngadalta. Së dyti ka një shkallë të konsiderueshme të ndërvarësisë fiziko-kimike dhe kimike midis ujit dhe materialit mbushës. Fjala UN pa cilësime të mëtejshme do të thotë të gjithë UN duke pushtuar edhe boshllëqet brenda formacioneve gjeologjike. Ajo ndjek si rezultat vetitë e të dyve, ujit dhe tokës, të cilat janë shumë të rëndësishme. Në këtë mënyrë uji ka mundësi të konsiderueshme të modifikojë cilësinë e tij nga kundërveprimi midis këtyre të dyve.

I.1.2 Sistemet e rrjedhies së UN Origjina e ujit të freskët natyror është normalisht nga precipitimi atmosferik ose nga infiltrimi direkt i reshjeve ose indirekt nga lumenjtë, liqenet ose kanalet. UN është origjina e shumë rrjedhie-degëzimeve dhe një komponente e rëndësishme e rrjedhies së liqeneve dhe oqeaneve dhe një pjesë integrale e ciklit hidrologjik (Figura 1).

Figura 1: Paraqitje skematike e ciklit hidrologjik (Domenico & Schwartz, 1990)

Trupat ujore si moçalet janë shpesh kalimtare midis UN dhe US. Tek të gjithat vendet ku sipërfaqja dhe UN takohen, ndërlidhja midis të dyve duhet të vlerësohet. Sistemi i rrjedhies nëntokësore është tridimensional dhe një sistem i mbyllur që përmban rrugët e rrjedhies nga pika në të cilën uji hyn në “pellgun ujëmbajtës” tek pikat më të ulta



topografike ku ai rrjedh. Infiltrimi i reshjeve në tokat e larta ndodh në zonën e ushqimit në të cilën ngarkesa hidraulike zvogëlohet me thellësinë dhe rrjedhja e rrjetit të saturuar është më poshtë nga tryeza e ujit. Pas lëvizjes së ngadalshme përmes pellgut ujëmbajtës nën gradientin hidraulik, UN del nga pellgu ujëmbajtës me burime, këneta dhe rrjedhjet bazë të degëzimeve në një zonë shkarkimi. Në këtë zonë, ngarkesa hidraulike rritet me thellësinë dhe rrjedhja e rrjetit të saturuar është sipër drejt tryezës së ujit. Në zonën e ushqimit tryeza e ujit shpesh shtrihet në thellësi të konsiderueshme poshtë një zone të trashë të pasaturuar. Në zonën e shkarkimit, tryeza e ujit është zakonisht tek ose shumë afër sipërfaqes së tokës. Lumenjtë, kanalet, liqenet dhe rezervuaret mund të shkarkojnë ose të ushqehen nga UN dhe lidhja mund të ndryshojë me sezone (Figura 2).

Figura 2: Cikli hidrologjik i basenit (Domenico & Schwartz, 1990)

Lëvizja e ujit në zonën e pasaturuar nuk mund të bëhet në mënyra të njëjta si për zonën e saturuar sepse uji nuk mund të hyjë lirshëm në hapësirat boshe po të mos jetë presioni dhe-ujë më i madh se ai atmosferik. Rrjedhja e UN në zonën e pasaturuar mbizotëron në drejtimin vertikal dhe lidhet me shkallën e infiltrimit, kapacitetin e magazinimit të zonës vadoze dhe thellësinë e tryezës së ujit. Lëvizja poshtë në materialin kokrizor është zakonisht pak metra për vite të tëra ose më pak dhe koha e qëndrimit prej 10 vjetësh është e mundshme ku zona e pasaturuar është e trashë.



Në çarjet ose në pellgjet ujëmbajtës të dyfishtë dhe poroz të ekspozuar në sipërfaqe, infiltrimi i shpejtë mund të kalojë përmes çarjeve, zonën e pasaturuar plotësisht duke reduktuar në mënyrë dramatike kohët e qëndrimit dhe duke e bërë pellgun ujëmbajtës shumë të aftë për t'u ndotur. I.1.3 Ndodhja e UN UN ndodhen në formacione të ndryshme gjeologjike. Afërsisht të gjithë shkëmbinjtë në pjesën e sipërme të kores së tokës të çfarëdo lloj tipi, origjine ose moshe përmbajnë pore të hapura të quajtura boshllëqe. Në materialet e pakonsoliduara kokrrizor, boshllëqet janë hapësirat midis kokrrizave (Figura 3a) të cilat mund të zvogëlohen nga kompaktësimi dhe çimentimi (Figura 3d). Në shkëmbinjtë e konsoliduar vetëm boshllëqet mund të jenë fraktura ose plasaritje të cilat janë zakonisht të kufizuara por mund të jenë zgjeruar nga tretësira (Figura 3 e, f). Volumi i ujit i mbajtur në shkëmb varet nga përqindja e këtyre hapjeve ose poreve në një volum të dhënë të shkëmbit e cila quhet porozitet i shkëmbit. Hapësirat me shumë pore rezultojnë me porozitet më të lartë. Vetëm një pjesë e ujit të mbajtur në poret e saturimit të plotë mund të nxirret dhe përdoret. Nën influencën e gravitetit kur bie psh niveli i ujit, pjesa e ujit drenon nga poret dhe pjesa që mbetet mbahet nga tensioni sipërfaqësor dhe efektet molekulare.

Figura 3: Tekstura dhe poroziteti i formacioneve tipike të pellgut ujëmbajtës (Domenico & Schwartz,1990)

a) Depozitime sedimentare të ndara mirë me porozitet të lartë b) Depozitime sedimentare të ndara jo mirë me porozitet të lartë c) Depozitime sedimentare të ndara mirë të guralecëve me porozitet të lartë d) Depozitime sedimentare të ndara mirë me porozitet të reduktuar e) Shkëmb i konsoliduar, i shndërruar në poroz nga tretja f) Shkëmb i konsoliduar, i shndërruar në poroz nga frakturimi



Raporti i volumit të ujit që do drenojë nën veprimin e gravitetit nga një masë shkëmbi fillimisht e saturuar me volumin total të këtij shkëmbi, është përcaktuar si dhënie specifike e materialit dhe shprehet zakonisht në përqindje. UN nuk janë statike por rrjedhin përmes shkëmbinjve. Lehtësia me të cilën uji mund të rrjedhë përmes një masë shkëmbi varet nga një kombinim i madhësisë së poreve dhe shkallës me të cilën ato janë ndërlidhur. Kjo është përcaktuar si ujëpërshkueshmëria e shkëmbit. Materialet të cilat lejojnë ujin të kalojë përmes tyre lehtësisht thuhet se janë të përshkueshme dhe ato të cilat lejojnë ujin të kalojë me vështirësi ose aspak përshkruhen si të papërshkrueshme. Një shtresë shkëmbi që është poroze me tepricë për të magazinuar ujin dhe mjaft e përshkrueshme për të transmetuar ujin në sasi që mund të shfrytëzohet ekonomikisht është quajtur “pellg ujëmbajtës”. Rjedhja e UN mund të gjejë vend përmes hapësirave midis kokrrizave ose përmes të çarave (Figura 3) ose nga kombinimi i të dyjave në një ranor të bashkuar ose gëlqeror. Për një pellg ujëmbajtës, dallimi në se rrjedhja ndërkokrrizore ose çarja mbizotëron, është themelore për të kuptuar mirë hidrogjeologjinë e basenit. Kur shiu bie, një pjesë e ujit filtron në tokë. Pjesa e kësaj lagështie merret nga rrënjët e bimëve dhe një pjesë lëviz më në thellësi nën influencën e gravitetit. Në shkëmbinjtë më të afërt të UN hapësirat boshe janë pjesërisht të mbushur me ujë dhe pjesërisht me ajër. Kjo është e njohur si zonë vadoze ose e pasaturuar (Figura 4) dhe mund të ndryshojë në thellësi nga 0-10 m.

Figura 4: Profili I ujit (sipas Domenico & Schwartz, 1990)



Në zonën e pasaturuar, dheu, uji, ajri janë në kontakt dhe mund të veprojnë me njëri-tjetrin. Lëvizja e ujit poshtë në zonën e pasaturuar është e ngadaltë. Koha e qëndrimit në zonën e pasaturuar varet nga trashësia dhe mund të variojë nga 0-10 vjet. Në thellësi më të mëdha, të gjitha hapësirat boshe janë mbushur plotësisht me ujë dhe kjo zonë është quajtur zona e saturimit. N.q.s një brimë është hapur ose shpuar në zonën e saturimit uji do të rrjedhë nga toka në vrimë brenda dhe vendoset në thellësi poshtë së cilës të gjitha hapësirat e poreve mbushen me ujë. Ky nivel është tryeza e ujit dhe formon sipërfaqen e sipërme të zonës së saturuar, tek e cila presioni i fluidit në poret është ai atmosferik. Termi UN i referohet vetëm zonës së saturuar poshtë tryezës së ujit (Figura 4). Ndërsa i gjithë uji që ndodhet në rrugë natyrore poshtë sipërfaqes së tokës, duke përfshirë të dyja zonën e saturuar dhe të pasaturuar, quhet ujë nënsipërfaqësor. Kemi dy lloj pellgjesh ujëmbajtëse: Pellg ujëmbajtës i pakufizuar (I hapur) është ai në të cilin limiti i sipërm i zonës së saturimit ose tryeza e ujit është në presion atmosferik. Në një thellësi të caktuar, poshtë tryezës së ujit, presioni është më i madh se ai atmosferik dhe në një pikë të caktuar mbi tryezën e ujit presioni është më i ulët se ai atmosferik. Pellg ujëmbajtës i kufizuar (i mbyllur) është ai në të cilin trashësia efektive e tij zgjerohet apo hapet midis dy shtresave të papërshkrueshme. Në një pikë në pellgun ujëmbajtës presioni i ujit është më i madh se ai atmosferik. N.q.s një pus shpohet përmes shtresës së kufizuar në pellgun ujëmbajtës, uji do të ngrihet në pus brenda derisa kolona e ujit në pus balancon presionin e ujit në pellgun ujëmbajtës. Një sipërfaqe imagjinare që bashkon nivelin e ujit në shumë puse të një pellgu ujëmbajtës të mbyllur quhet sipërfaqe potenciometrike. Për një pellg ujëmbajtës freatik, që është pellgu ujëmbajtës i parë i pakufizuar që formohet nga një sipërfaqe toke, sipërfaqja potenciometrike i korrespondon tryezës së ujit të gjetur në puse ose vrima të shpuara. Drejtimi i rrjedhjes së UN është përpendikular me izolinjat e sipërfaqes potenciometrike. N.q.s presioni i ujit në një pellg ujëmbajtës të mbyllur është i tillë që sipërfaqja potenciometrike vjen mbi nivelin e tokës atëherë pusi do të derdhet dhe thuhet se është artezian. Dy tipet e pellgjeve ujëmbajtëse jepen në (Figurën 5).

Figura 5: Prerje skematike e një pellgu ujëmbajtës të hapur dhe të mbyllur

(sipas Domenico & Schwartz, 1990)



Kështu një pellg ujëmbajtës i mbyllur me shtresa të trasha argjile të papërshkueshme ka më pak mundësi për t'u ndotur se një pellg ujëmbajtës i pakufizuar.

I.1.4 Faktorët që ndikojnë në kimizmin e UN Përderisa UN shpesh ndodhen në shoqërim me materialet gjeologjike që përmbajnë mineralet e tretshëm, përqëndrime të larta të kriprave të shpërbëra rezultojnë në UN. Tipi dhe përqëndrimi i kriprave varet nga mjedisi gjeologjik, burimi dhe lëvizja e ujit. Në përgjithësi, cilësia natyrore kimike e UN është e mirë por përqëndrimet e ngritura të përbërësve të ndryshëm mund të shkaktojnë probleme për përdorim uji. Faktorët kryesorë të cilët përcaktojnë karakteristikat e UN dhe ndikojnë cilësinë e ujit për qëllime të ndryshme janë: I.1.4.1 Reaksionet kimike Reaksionet kimike janë të rëndësishme në problemet e ndotjes së UN. P.sh reaksionet acid-bazë janë të rëndësishme në UN për shkak të influencës së tyre në Ph dhe kiminë e joneve sepse Ph dihet është një parametër kryesor që kontrollon sistemet kimike.

I.1.4.2 Reaksionet inorganike në zonën e pasaturuar Në zonën e pasaturuar, zhvillohen kryesisht proceset e transferimit të masës që në fund të fundit ushtrojnë kontrollin më të madh në përqëndrimin e joneve kryesore dhe jo kryesore dhe përbërjeve organike në UN. Më poshtë jepen disa nga proceset e rëndësishme kimike dhe biologjike sipas Domenico & Schwartz, (1990) që ndikojnë përbërësit inorganikë: 1- Tretja e gazeve dhe rishpërndarja e tyre, psh: CO2(g) + H2O = H2CO3 H2CO3 = HCO3

- + H+ HCO3

- = CO32- + H+

2- Reaksionet acid I dobët-bazë e fortë, psh: Kalciti: CaCO3(s) + H+ = Ca2+ + HCO3

- Anortiti: CaAl2Si3O8(s) +2H+ + H2O = Kaoliniti + Ca2+ Albiti: 2NaAlSi3O8(s) + 2H+ +5H2O= Kaoliniti + 4H2SiO3 + 2Na+ Enstatiti: MgSiO3(s) + 2H+ = Mg2+ + H2SiO3 3- Oksidimi I mineraleve sulfure, psh: 4FeS2(s) + 15O2 + 14O2 = 4Fe(OH)3 +16H+ +8SO4

2-



4- Precipitimi - shpërbërja e Gipsit: CaSO4*2H2O(s) = Ca2+ +SO4

2- + 2H2O 5- Shkëmbimi i kationeve, psh: Ca2+ + 2Na – X = 2Na+ + Ca – X Ca2+ + Mg –X = Mg2+ + Ca – X Mg2+ + 2Na – X = 2Na+ + Mg – X ku: Na – X ose Mg –X është Na ose Mg i absorbuar brenda një minerali argjilor. I.1.4.3 Reaksionet organike në Zonën e Pasaturuar Reaksionet organike më të rëndësishme në zonën e Pasaturuar (sipas Domenico & Schwartz, 1990) janë:

1- Shpërbërja e mbeturinave organike në sipërfaqen e tokës, 2- Formimi i komplekseve te Fe dhe Al, 3- Sorbimi i përbërjeve organike, 4- Oksidimi I përbërjeve organike, 1- Zbërthimi I mbeturinave organike mbi ose pranë sipërfaqes së tokës është burimi

kryesor i karbonit organik të tretur (DOC) në ujin e tokës dhe UN të cekët. Përqëndrimet e DOC bien në kufijtë nga 10-50 mg/l në horizontin e sipërm të dheut dhe më pak se 5 mg/l më thellë në zonën e pasaturuar. Përqëndrimet janë më të larta në burimin e tyre dhe bien me thellësinë përmes sorbimit dhe oksidimit. Fraksioni më i rëndësishëm i karbonit të tretur organik është një grup i substancave humike, që përmban kryesisht acidin humik dhe acidin fulvik. Ndërsa amino-acidet dhe përbërjet fenolike janë shpesh prezente në përqëndrime më të vogla.

2- Komplekset e Fe dhe Al me lëndën organike është një proces i rëndësishëm që lehtëson transportin e këtyre metaleve shumë pak të tretshme nga horizonti i sipërm i tokës tek horizonti i poshtëm i tij. Ky është një tipar çelës I proçesit të formimit të tokës i quajtur shpëlarje.

3- Përbërjet organike të tretura që e kanë origjinën në pjesën e sipërme të horizontit të tokës nuk janë të lëvizshme për shkak të sorbimit. Sorbimi hidrofobik ndodh për shkak të sasive relativisht të mëdha të lëndës organike të ngurtë në pjesën më të sipërme të shumë prej horizonteve të tokës. Në mënyrë të ngjashme teprica e oksideve dhe hidroksideve të metalit si dhe mineralet argjilore udhëheqin në sipërfaqe reaksionet komplekse dhe ndërveprimet elektrostatike. Në lidhje me kiminë e UN të cekta, ky është një prej proceseve që frenojnë sasinë e DOC në përqëndrime relativisht të ulëta.

4- Reaksionet e oksidimit duke përfshirë lëndën organike mund të influencojnë kiminë e UN të cekët. Psh oksidimi i lëndës organike të tretur që paraqitet si



CH2O jep një burim të CO2 (g) brenda zonës së pasaturuar e cila zbërthehet në ujin e dheut.

CH2O + O2 = CO2 + H2O + energji

Një reaksion dytësor duke përfshirë oksidimin e përbërjeve që përmbajnë sulfur që paraqitet nga aminoacidet cisteinë mendohet të luajë një rol kryesor në akumulimin e gipsit në reaksionet e oksidimit të dherave afër sipërfaqësore. Gjithashtu ky reaksion kontribuon në ringarkimin me përqëndrime të mëdha të jonit SO4

2- si në barazimin:

2(R –SH) + 3O2 + 2H2O = 2R + 4H+ + 2SO42-

I.1.4.4 Reaksionet inorganike në zonën e Saturuar

Kimia e UN varet gjithashtu edhe nga reaksionet që veprojnë brenda vetë sistemit rrjedhës. Proceset në zonën e saturuar janë më komplekse se në zonën e pasaturuar për shkak se si aspekti gjeologjik, hidrogjeologjik ashtu dhe ai gjeokimik janë shumë të ndryshme. Megjithatë, shumica e proceseve të njëjta që ndikojnë përqëndrimin e joneve në zonën e pasaturuar (Domenico & Schwartz, 1990) veprojnë gjithashtu në zonën e saturimit duke përfshirë:

1- Reaksionet acid I dobët-bazë e fortë:

Mineralet karbonate + H+ = Kationet + HCO3-

Mineralet silikate + H+ = Kationet + H2SiO3 Mineralet alumo-silikate + H+ = Kationet + H2SiO3 + minerale sekondare (psh minerale argjilore)

2- Shpërbërja e kriprave të tretshme që janë në gjendje të ngurtë (ng) si p.sh:

Haliti: NaCl(ng) = Na+ + Cl- Anhidriti: CaSO4(ng) = Ca2+ + SO4

2- Gipsi: CaSO4 * 2H2O(ng) = Ca2+ + SO4

2- + 2H2O Karnaliti: KCl * MgCl2 * 6H2O(ng) = K+ + Mg2+ + 3Cl- + 6H2O Kiseriti: MgSO4 * H2O(ng) = Mg2+ + SO4

2- + H2O Silviti: KCl(ng) = K+ + Cl-

3- Reaksionet redoks:

1/4O2(g) + H+ +e- = 1/2H2O 1/2Fe2O3(ng) + 3H+ +e- = Fe2+ + 3/2H2O 1/2MnO2(ng) + 2H+ +e- =1/2Mn2+ + H2O 1/8SO4

2- + 9/8H+ +e- = 1/8HS- + 1/2H2O 1/8CO2(g) + H+ + e- = 1/8CH4(g) + 1/4H2O 1/4CO2(g) + H+ +e- = 1/4CH2O + 1/4H2O



4- Shkëmbimi i kationeve:

Ca2+ Ca Mg2+ + 2Na-argjilore = 2Na+ +Mg-argjilore Fe2+ Fe I.1.4.5 Proceset mikrobiologjike Cilësia e UN mund të ndikohet direkt ose indirekt nga proceset mikrobiologjike të cilat mund të transformojnë edhe përbërësit inorganikë dhe organikë. Këto transformime biologjike nxisin proceset gjeokimike. Organizmat një dhe shumë qelizorë përshtaten duke përdorur materialin e tretur dhe lëndët e ngurta pezull në ujë si dhe lëndën e ngurtë të UN në metabolizmin e tyre dhe duke çliruar produktet e metabolizmit përsëri në ujë. Nuk ka praktikisht mjedis në ose afër sipërfaqes së tokës ku kushtet e Eh dhe Ph nuk do të mbajnë disa forma të jetës organike. Përveç grupeve që tolerojnë ekstremet e Ph dhe Eh ndodhen grupe mikrobesh të cilat preferojnë temperatura të ulëta dhe që quhen PsychroPhiles, të tjerët që preferojnë temperatura të larta quhen ThermoPhiles dhe disa të tjerë të cilët janë tolerantë ndaj presioneve të larta (Grazhdani N., 2000). Megjithatë mjediset më të favorshme biologjike zakonisht ndodhen në kushte të ngrohta humide. Mikroorganizmat nuk ndikojnë drejtimin e reaksioneve por ato ndikojnë shpejtësinë e tyre. Sulfidet p.sh mund të oksidohen pa ndihmën e mikrobeve por proceset mikrobike mund të oksidohen me shpejtësi të madhe dhe nën kushtet e temperaturës dhe lagështisë optimale ato bëhen mbizotërues mbi faktorët fizikë dhe kimikë (Domenico & Schwartz, 1990). Të gjitha përbërjet organike mund të veprojnë si burime potenciale të energjisë për organizmat. Shumica e organizmave kërkojnë oksigjen për frymëmarrje aerobike dhe shfrytëzojnë lëndën organike, por kur përqendrimet e oksigjenit janë mbaruar disa bakterie mund të përdorin alternativat siç janë nitratet, sulfatet dhe CO2, pra kemi të bëjmë me frymëmarrje anaerobike ndersa organizmat të cilat mund të jetojnë në prezencë të oksigjenit njihen si anaerobe fakultative (Grazhdani N., 2000). Në kontrast me to organizmat anaerobe obligate janë organizma të cilat nuk preferojnë oksigjenin. Prezenca ose mungesa e oksigjenit është megjithatë një prej faktorëve më të rëndësishëm që ndikojnë aktivitetin mikrobial por jo i vetmi. Për një organizëm për t'u rritur dhe shumëzuar, ushqyesit duhet të mbështeten në një përzierje të përshtatshme e përbërë me karbon, energji, azot dhe kripra minerale. Shumica e mikroorganizmave rriten në sipërfaqe solide dhe prandaj mbulojnë kokrrizat e dheut ose në UN. Ato ngjisin veten e tyre me polisakaridet ekstra qelizore duke fomuar një biofilm mbrojtës i cili mund të jëtë shumë i vështirë për ta zhvendosur. Mbi 95% të popullimeve bakteriale mund të jenë më mirë të lidhura në këtë mënyrë se sa duke qenë në vetë UN. Dendësia e popullimit të mikroorganizmave varet nga furnizimi i ushqyesve dhe zhvendosja e produkteve të fuqishme metabolike. Kështu në një kuptim të përgjithshëm shpejtësitë më të larta të rrjedhies nëntokësore sjellin ose furnizojnë më tepër ushqyesit dhe zhvendosin produktet më të gatshme metabolike (Domenico & Schwartz, 1990).



Popullimet e mikrobeve janë gjerësisht në pjesën humike të sipërme të dheut dhe bien me rënien e ushqimit dhe vlerës së oksigjenit në thellësi më të mëdha. Shumë mikrobe nën sipërfaqe megjithatë preferojnë kushte më të ulëta ushqyese. Nën prezencën e burimeve të energjisë siç është materiali organik, aktiviteti mikrobial anaerobik mund të zerë vend poshtë, larg dherave dhe është vënë re në thellësitë qindra dhe madje mijra metrash. Thellësia tek e cila ky aktivitet është i mundshëm përcaktohet nga furnizimi i ushqimit, përveç Eh, Ph, përmbajtjes së kripës, temperaturës së UN dhe përshkueshmërisë së pellgut ujëmbajtës. Aktiviteti mikrobiologjik fillimisht ndikon përbërjet e azotit dhe sulfurit dhe disa prej metaleve kryesisht Fe dhe Mn. Reduktimi i sulfateve nga organizmat aerobe obligate është një prej proceseve më të rëndësishme të UN (Domenico & Schwartz, 1990). Ndërsa përbërjet e azotit ndikohen nga dy lloj bakteresh, bakteret e nitrifikimit dhe denitrifikimit. Reduktimi i nitrateve nga bakteret denitrifikuese ndodh në prezencën e materialit organik në kushte anaerobike, duke çuar në prodhimin e nitriteve i cili pastaj zbërthehet me tretje në elementin e azotit. Mundësia e denitrifikimit natyror është vazhdimisht duke marrë vëmendje në lidhje me problemet e nitratit në UN. Nën kushte aerobike, amoniaku i cili mund të prodhohet gjatë dekompozimit të lëndës organike oksidohet në nitrite dhe nitrate. Po kështu nga kjo pikëpamje hekuri (Fe) mund t'i nënshtrohet oksidimit ose reduktimit tjetër në varësi të Eh dhe Ph të UN (Domenico & Schwartz, 1990). Në mjediset e favorshme mikrobiologjike rritja masive e baktereve të hekuri (Fe) mund të shkaktojnë bllokimin dhe humbjen e përshkueshmërisë së materialeve të pellgut ujëmbajtës afër puseve. Gjithashtu mikroorganizmat mund të shkatërrojnë materialet komplekse organike të shpërbëra në UN nën kushte anaerobike. Shkatërrimi mikrobial vazhdon ose si fermentim i metanit ose nga reduktimi i sulfateve dhe nitriteve (Domenico & Schwartz, 1990). Në kushte ideale, të gjithë materialet organike do të shndërrohen në përbërje më të thjeshta inorganike. Në praktikë zbërthimi komplet nuk arrihet kurrë por mund të prodhohen produktet e ndërmjetme me toksicitetit të madh dhe të qëndrueshëm. Çështja kryesore mikrobiologjike në UN është rreziku i shëndetit që vjen nga ndotësit fekale sepse nga të katër tipet e patogjenëve që përmbahen në jashtëqitjet e njerëzve vetëm bakteret dhe viruset të cilat janë mjaft të vogla transmetohen përmes tokes dhe matriksit ujor në trupat e UN. Toka është pranuar për një kohë të gjatë si një mbrojtje më efektive kundër ndotjes së UN nga organizmat fekale dhe një numër procesesh të kombinuara, për të zhvendosur patogjenët nga uji në rrugën e tij drejt nivelit të UN (Domenico & Schwartz, 1990).

KAPITULLI II: Të dhëna fiziko-gjeografike


II.1 Relievi Rajoni i studimit përfshin kryesisht ultësirën e TIRANË-ISHMIT, duke patur si kontur jugor lumin Lana, kurse si kontur verior luginën e lumit Ishëm. Ai përgjithësisht karakterizohet nga një terren i rrafshët, që më tepër përbën një ultësirë paramalore me kodra, male e vargmale të cilat e rrethojnë nga të tre anët terrenin fushor. Zona fushore e ultësirës Tiranë-Ishëm e pranuar në studim përfshin një sipërfaqe të depozitimeve ujëmbajtëse nëntokësore të zhavorreve aluviale prej rreth 200 km2 duke filluar nga qyteti i Tiranës në jug deri në zonën Mamurras-Deti Adriatik në veri. Ajo ka formën e një lugine me shtrirje JL-VP. Në jug ultësira e Tiranë-Ishmit fillon në afërsi të Qafës së Krrabës me masivin e Kullës së Gracenit me kuota 988 m, në lindje kufizohet nga kodrat e Babrrusë, Niklës, Fushë-Krujës, Burizanës, Thumanës e ato Mamurras-Zhej; në perëndim nga kodrat e Saukut, Mëzezit, Bërxullit, Prezës e atyre të Ishmit deri në Detin Adriatik ku është edhe grykë-derdhja e Lumit Ishëm. Ndërsa më tutje në veri ajo bashkohet me pellgun Mamurras-Lezhë. Lugina është e rrafshët, me pjerrësi të butë JL-VP me kuota absolute 110 m (Tiranë), 90 m (Rinas) deri në 0 m në buzë të Detit Adriatik.

Figura 6: Pamje satelitore e zonës Tiranë-Ishëm



II.2 Veçoritë klimatike të pellgut ujëmbledhës të lumit Ishëm Sipas ndarjes klimatike të Shqipërisë (Mici A., Boriçi M. etj, 1975) kjo zonë bën pjesë në nënzonën mesdhetare fushore qendrore dhe në nënzonën mesdhetare kodrinore qendrore.

Figura 7: Zona e studimit në Hartën e rajonizimit klimatik të Shqipërisë



Pozicioni gjeografik si edhe afërsia me detin, e nënzonës mesdhetare fushore qëndrore ndikojnë dukshëm në kushtet klimatike të kësaj zone. Kjo zonë me karakterin e theksuar luginor, me drejtim dominues Veriperëndim-Juglindje i nënshtrohet aktivisht ndikimit të Detit Adriatik.

Stacionet meteorologjike që janë marrë në shqyrtim për njohjen me klimën e pellgut ujëmbledhës të Lumit Ishëm janë: Tiranë.a, Larushk, Likmetaj, Mamurras. II.2.1 Rrezatimi diellor Rrezatimi diellor I kësaj zone është studiuar nëpërmjet të dhënave të stacionit të Kamzës sipas të dhënave meteorologjike të IGJEUM. Nga të dhënat rezulton se sasia vjetore e rrezatimit të përgjithshëm diellor arrin vlerën 1484.8 kwh/m2, vlera më e lartë e tij arrihet në muajin korrik (211.6 kwh/m2) dhe ajo më e ulët në muajin dhjetor (49.2 kwh/m2). Përsa I përket zgjatjes së diellëzimit kjo zonë, ashtu si edhe në rastin e rrezatimit diellor, karakterizohet nga një numër i madh i orëve me diell. Mesatarisht gjatë vitit ka 2431.4 orë me diell me vlerën më të lartë në muajin korrik me 328.0 orë dhe atë më të ulët në muajin dhjetor me 117.7 orë. II.2.2 Regjimi termik Temperaturat mesatare shumëvjeçare të zonës sipas të dhënave meteorologjike të Institutit IGJEUM, ndryshojnë në kufijtë 5.7ºC-6.7°C për muajin më të ftohtë (janar) dhe në kufijtë 22.1ºC-23.9°C për muajin më të nxehtë (gusht). Ndërsa temperaturat mesatare vjetore ndryshojnë nga 14.7ºC për stacionin e Larushkut, në 14.8ºC për Stacionin e Mamurrasit dhe 15.2ºC për Stacionin Tiranë.a si në Tabelën 1.

Tabela 1: Vlerat mesatare shumëvjeçare të temperaturave (1965-1990)

Stacioni I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Mes.

Tiranë.a 6.7 7.8 10.1 13.4 17.8 21.5 23.9 23.8 20.8 16.3 11.7 8.1 15.2

Larushk 6.3 7.5 9.9 13.2 17.6 21 23.1 22.9 20.1 15.8 11.3 7.6 14.7

Mamurras 5.9 8.2 9.6 13.3 17.8 21.1 23.5 23.1 20.3 16 11.4 8.1 14.8

Në grafikun e mëposhtëm jepet ecuria e vlerave të temperaturave mesatare shumëvjeçare për katër stacionet e mësipërme për periudhën 1965-1990.



Grafik 1: Ecuria e vlerave mesatare shumëvjeçare të temperaturave (1965-1990) II.2.3 Reshjet Sasia vjetore shumëvjeçare e reshjeve sipas të dhënave meteorologjike të IGJEUM, luhatet nga 996.2 mm për Stacionin Likmetaj, 1219.2 mm për Stacionin Tiranë.a, në 1264.6 mm për Stacionin e Larushkut, 1163 mm për stacionin e Mamurrasit nga të cilat rreth 82% në gjysmën e ftohtë dhe 13.0% në gjysmën e ngrohtë të vitit. Në tabelën e mëposhtme jepet ecuria e vlerave mesatare shumëvjeçare të reshjeve për periudhën 1965-1990 për këto katër stacione dhe më pas grafiku përkatës. Siç shihet nga grafiku, sasitë më të vogla dhe më të mëdha të reshjeve vërehen në muajt Korrik përkatësisht në vlerën 27.7 mm për Stacionin Likmetaj dhe Nëntor përkatësisht në vlerën 207.6 mm për stacionin e Krujës.

Tabela 2: Vlerat mesatare shumëvjeçare të reshjeve (1965-1990)

Stacioni I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Shuma

Tiranë.a. 129.4 118.9 121 103.1 88.2 66.8 40.8 50.5 83.2 107 164.2 146.1 1219.2

Larushk 145.3 115.1 129.1 112.5 82.4 64.8 37.9 51.7 75.6 115.6 178.3 156.3 1264.6

Likmetaj 117.9 96 97.6 98.5 59.8 59.3 27.7 50.3 62.4 103.2 151 121.9 996.2

Mamurras 135.1 102.3 101 104.1 74.1 58.6 39.1 61.2 81.7 123.4 159.2 123.9 1163.7

Në Grafikun 2 jepet ecuria e vlerave mesatare shumëvjeçare të reshjeve për katër Stacionet e mësipërme për periudhën 1965-90 nga ku duket mjaft qartë që stacioni i Larushkut paraqet vlerat më të larta të reshjeve ndërsa vlerat më të ulëta takohen në Stacionin Likmetaj.

0

5

10

15

20

25

30

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Tiranë.a Larushk Mamurras



Grafik 2: Ecuria e vlerave mesatare shumëvjeçare të reshjeve (1965-1990)

Bora në këtë zonë është një dukuri jo e rrallë sipas të dhënave klimatike të IGJEUM. Numri i ditëve me borë gjatë vitit luhatet nga 1.4 ditë në Mamurras deri në 11.4 ditë në Selitë. Lagështia e ajrit gjatë vitit luhatet në kufirin nga 73% deri në 79%, ndërsa vlera mesatare vjetore e lagështirës është 76%. Era. Ne gjysmën e ftohtë të vitit mbizotërojnë erërat e kuadrantit të lindjes, ndërsa gjatë periudhës së ngrohtë ato të kuadrantit perëndimor. Shpejtësia mesatare e erës varion nga 4.4 m/sek (qershor) deri 5.7 m/sek (shkurt), vlera mesatare vjetore arrin 5.1m/sek. Shpejtësia mesatare më e madhe gjatë gjithë vitit vrojtohet sipas drejtimeve VP (5.9 m/sek) dhe VL (5.5 m/sek). Shpejtësia maksimale e rregjistruar ka arritur vlerën 24 m/sek sipas të dhënave meteorologjike të IGJEUM. II.2.4 Evapotranspiracioni Është llogaritur me formulën e Thornthwaite (Handbook of Applied Hydrology, 1985):

16 në cm ku:

0.000000675 0.000077 0.01792 0.49239 TE - është indeksi i efiçiencës së temperaturës t - është temperatura mesatare mujore Nga llogaritjet më anë të kësaj formule rezulton që Evapotranspiracioni vjetor bazuar në të dhënat e Stacionit Tiranë.a dhe Mamurras sipas të dhënave të temperaturave të IGJEUM, është përkatësisht 826.22mm dhe 841.15mm.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Tirane.a.

Larushk

Likmetaj

Mamurras



II.3 HIDROGRAFIA Lumi kryesor që përshkon zonën tonë të studimit Tiranë-Ishëm është Lumi Ishëm I cili është pjesë e pellgut hidrografik Erzen-Ishëm. Karakteristikat kryesore hidrografike të Lumit Ishëm janë: është i gjatë 75 km, lartësia mesatare mbi nivelin e detit është 357 m ndërsa sipërfaqja e pellgut të tij ujëmbledhës është 673 km2 (Kabo M., etj, 1990). Lumi-Ishëm përshkon gjithë luginën me degët e tij: Lana, Tirana, Tërkuza të cilët në fshatin Larushk formojnë Lumin-Gjola. Më tej, Lumi Zeza së bashku me Lumin Gjola në fshatin Bilaj formojnë Lumin Ishëm. Delta e Lumit Ishëm ndodhet në Kepin e Rodonit. Prurja mesatare vjetore e Ishmit është 20.9 m3/sek me modul mesatar të rrjedhies 31.01 l/sek/km2 ndërsa prurja maksimale është 1980 m3/sek (Pano N., etj 1984). Në pjesën veriore Lumi Ishëm ndërpret tërthorazi pellgun ujëmbajtës kuaternar duke paraqitur njëkohësisht mbylljen ose konturin verior të tij.

Figura 8: Pamje satelitore e pellgut ujëmbledhës të lumit Ishëm



Resurset e ujrave sipërfaqësore të pellgut Tiranë-Ishëm përbëjnë një faktor të rëndësishëm në zhvillimin e shtresës ujëmbajtëse zhavorrore dhe ato përfaqësohen nga prurjet e lumenjve Lana, Tirana, Tërkuza, Zeza, Gjola, Ishmi, Droja, të cilat janë të lidhura drejtpërdrejt me reshjet atmosferike (Pano N., etj 1984) dhe jepen në Tabelën 3.

Tabela 3: Prurjet mesatare shumëvjeçare të lumenjve të pellgut Tiranë-Ishëm

II.3.1 Lumi Lana Lugina e Lumit Lana e ka zanafillën e vet në perëndim të vargut malor Krujë-Dajt. Ai buron nga pjesa perëndimore e Qafës së Priskës, është 29 km i gjatë, sipërfaqja e pellgut të tij është 67 km2, lartësia e tij mesatare tij është 179 m dhe pjerrësi 24 m/km. Ai kalon përmes qytetit të Tiranës në një kanal të sistemuar betoni dhe pastaj bashkohet me Lumin e Tiranës në fshatin Laknas (KABO M., etj 1990). Prurjet e tij luhaten nga 0.06-0.7 m3/sek minimale dhe nga 0.208-1.82 m3/sek ato maksimale gjatë dimrit. Prurja maksimale shumëvjeçare e tij është 0.69 m3/sek në muajin janar dhe ajo minimale është 0.26 m3/sek në muajin gusht. Ndërsa prurja mesatare shumëvjeçare në Stacionin Lana. Hotel-Dajti për vitet 1956-1990 është 0.49 m3/sek (Buletini Hidrometeorologjik 1957-90). II.3.2 Lumi Tirana

Fillon në pjesën verilindore të qytetit të Tiranës në Shupal, duke marrë formën e plotë në fshatin Ferras mbi uzinën e Artilerisë. Duke zbritur në drejtim të Babrrusë formon dhe ushqen zhavorret aluviale deri në Kodër-Kamëz ku së bashku me Lumin Lana vazhdon formimin e shtresës ujëmbajtëse me ujë. Në përgjithësi ky lumë është i ndotur sidomos në periudhën e thatë të vitit. Prurja mesatare shumëvjeçare e tij është 2.47 m3/sek (Buletini Hidrometeorologjik, Stacioni Shupal, 1971-1990).

II.3.3 Lumi Tërkuza Përshkon zonën jug-lindore të zonës në studim dhe është një degë e lumit Gjola. Në zonën malore, gjerësia e shtratit të tij arrin 100-300 m, lartësia e brigjeve të tij arrin 80-100 m. Kur del në depresionin Tiranë-Ishëm ky lumë zgjeron shtratin e tij në 300-400 m. Duke filluar nga fshati Zall-Herr kalon direkt mbi zhavorret zallishtore në një gjatësi prej

Lumi Vendmatja Q Njësia Periudha

Lana Tiranë 0.46 m3/sek 1956-1990

Tirana Shupal 2.47 m3/sek 1971-1992

Tërkuza Zall-Herr 3.37 m3/sek 1975-1992

Zeza Arrameras 1.81 m3/sek 1964-1993

Gjola Ura e Gjolës 13.92 m3/sek 1950-1992

Ishmi Sukth-Vendas 18.53 m3/sek 1968-1992

Droja Shpërdhet 1.98 m3/sek 1983-1992



gati 10 km deri në Rinas dhe është formuesi i zonës ujëmbajtëse Zall-Herr-Kamëz-Laknas si dhe ushqyesi kryesor i tyre me ujra nëntokësore. Tre lumenjtë e mësipërm vazhdojnë më tej dhe të tre së bashku janë formuesit e gjithë pellgut ujëmbajtës Valias-Bërxull-Rinas-Fushë-Prezë. Prurjet e tij minimale janë rreth 0.3-0.5 m3/sek në periudhën e verës, ndërsa në periudha me reshje të dendura prurja shkon deri në disa qindra m3/sek. Prurja mesatare shumëvjeçare në Stacionin Zall-Herr është 3.37 m3/sek (Buletini Hidrometeorologjik, 1975-1992). Uji i tij është relativisht i ndotur në pjesën e poshtme të tij.

II.3.4 Lumi Zeza E fillon veprimtarinë e tij në afërsi të Vargmalit Skënderbej duke ndërprerë kështu Vargmalin e Dajtit. Gjerësia e shtratit të lumit në zonën malore lëkundet nga 100-200 m kurse në zonën fushore në depresionin Tiranë-Ishëm kjo gjerësi zmadhohet edhe më tepër. Ekzistenca e një tarrace të vetme tregon për moshën e tij të re. Kalon në anën lindore të luginës në zonën Nikël-Fushë-Krujë dhe bashkohet me Lumin Gjola në afërsi të F-Krujës. Ka të njëjtat karakteristika si Lumi Tërkuza veçse aftësitë e tij ushqyese me UN janë pak më të vogla, mbasi zhavorret e shtratit të tij janë deri diku të kolmatuara. Prurjet minimale janë rreth 0.2-0.3 m3/sek, ato maksimale rreth 100-150 m3/sek ndërsa prurja mesatare shumëvjeçare është 1.81 m3/sek në Stacionin Arrameras (Buletini Hidrometeorologjik, 1964-1993). Ky lumë përmban ujra relativisht të ndotura ndërsa nga Fushë-Kruja deri në Lumin Gjola shumë të ndotura. II.3.5 Lumi Gjola Ka një gjatësi të kufizuar dhe kalon mbi mbulesën suargjilore e argjilore të zhavorreve aluviale por me shtratin e tij të thellë (12-13 m) ai shkakton drenime të UN të shtresës ujëmbajtëse ku dalin disa burime me prurje Q=20-25 l/sek. Prurja maksimale shumëvjeçare e tij është 26 m3/sek në muajin shkurt dhe ajo minimale është 3.08 m3/sek në muajin gusht, ndërsa prurja mesatare shumëvjeçare është 13.92 m3/sek në Stacionin Ura e Gjolës (Buletini Hidrometeorologjik, 1950-1992). Ky lumë është i ndotur siç do ta tregojnë dhe analizat kimike më pas, sidomos në periudhën e thatë. II.3.6 Lumi Ishëm Është bashkimi i lumenjve të mësipërm. Duke filluar nga Lumi Tirana, faktikisht kalon mbi mbulesën e shtresës së zhavorreve e cila ka një trashësi 40-50 m e si rezultat pothuajse nuk luan ndonjë rol në hidrogjeologjinë e pellgut. Lumi Ishëm rrjedh përmes Shqipërisë Qendrore. Prurja mesatare vjetore e tij është 18.7 m3/sek për Stacionin hidrologjik Ura e Sukth-Vendas. Prurja maksimale shumëvjeçare e tij është 31.3 m3/sek në muajin shkurt dhe ajo minimale është 3.77 m3/sek në muajin gusht (Buletini Hidrometeorologjik, 1968-1992). Temperatura e ujit luhatet nga 6.12 ºC në janar deri në 24.7 ºC në gusht. Ujrat e tij përdoren për vaditje nga fshatrat përreth tij.



II.3.7 Lumi Droja Ky lumë nuk derdhet në Lumin Ishëm por shërben si formuesi i një shtrese të fuqishme ujëmbajtëse zhavorrore në zonën e Fushë-Mamurrasit, Bushneshit, Thumanës. E fillon aktivitetin e tij nga Vargmali i Skënderbeut, aty ndërpret Vargmalin e Dajtit duke marrë me vete gjatë rrjedhies një numër të madh rrëkesh të cilave u shtohen edhe ujrat e disa burimeve nëntokësore. Këto burime përbëjnë edhe fillimin e degës kryesore të Drojës. Në zonën malore shtrati i tij nuk ka formë të rregullt. Pas grykës së Vajës, Lumi i Drojës rrjedh në drejtimin perëndimor dhe pasi përshkon zonën kodrinore kalon në një zonë të sistemuar për tu derdhur në Detin Adriatik në Gjiun e Patokut. Në afërsi të Murrizajt lumi del në Depresionin Tiranë-Ishëm (KABO M., etj, 1990). Lumi i Drojës ka një sipërfaqe të përgjithshme të pellgut ujëmbledhës prej rreth 69 km2 me lartësi mesatare prej 520 m mbi nivelin e detit dhe gjatësi nga burimi në derdhje prej 28.6 km. Pellgu ujëmbledhës i tij dallohet për karakterin e theksuar malor në pjesën e sipërme të tij. Në periudhën e reshjeve ka prurje të bollshme ndërsa në periudhën e verës shkon deri në shterim të plotë. Prurja maksimale shumëvjeçare e tij është 65.3 m3/sek në muajin janar dhe ajo minimale është 0.0 m3/sek në muajin shtator, ndërsa prurja mesatare shumëvjeçare është 1.98 m3/sek në Stacionin Shpërdhet (Buletini Hidrometeorologjik, 1983-1992).

KAPITULLI III: Gjeomorfologjia, Gjeologjia dhe Tektonika


III.1 Gjeomorfologjia Fusha e Tiranë - F.Krujë - Ishmit përfaqëson një fushë aluviale të mbushur nga prurjet e lumenjve që përshkojnë këtë fushë duke filluar nga lumi i Lanës në pjesën jugore të zonës dhe duke vazhduar me Lumin e Tiranës, Tërkuzës dhe Zezës në pjesën veriore të zonës. Depozitimet aluviale të fushës arrijnë deri në 50-60 m në afërsi të Fushë-Krujë-Budullë dhe përfaqësojnë nivelin e parë të tarracës dhe dy niveleve të varrosura të lumenjve të mësipërm (Dimo Ll., etj 2001). Fusha e Tiranë - F.Krujë - Ishmit, në lindje, veri-lindje dhe në jug-perëndim kalon gradualisht në zonat kodrinore nëpërmjet depozitimeve të fundit të koluvioneve, të freskoreve aluviale-proluviale dhe të deluvioneve si dhe të territoreve të denuduara të cilat emërtohen pjerrina apo “glacies”. Këto pjerrina me pjerrësi 2-8 gradë janë ndërmjetëse midis fushave dhe shpateve të kodrave apo zonave malore. Në rajonin tonë të studimit këto pjerrina janë të karakterit akumulativ dhe erozional të cilat përfaqësojnë zonat e eroduara dhe që dalin në sipërfaqe, formacionet e bazamentit. Në brendësi të fushës (Nikël, Tapizë) dalin disa kodra si rezultat i ngritjes së krahut lindor dhe i proçeseve të denudimit. Fusha e Tiranës nga juglindja drejt veriperëndimit ka një pjerrësi që i kalon 3-4 gradë dhe duke u nisur nga kjo mund të konsiderohet një pjerrinë me përmasa të mëdha. Megjithatë ajo mbetet një zonë fushore me karakteristikat e saj të veçanta dhe që “fsheh” nën vete zhavorret ujëmbajtëse të lumenjve të sipërpërmendur (Dimo Ll., etj 2001) . Relievi i sotëm i rajonit që po studiojmë kushtëzohet nga ndërtimi litologjik dhe erozioni. Si rezultat i këtyre dy faktorëve janë formuar tipet kryesore gjeomorfologjike me drejtim të përgjithshëm JL-VP. Duke bërë diferencimet përkatëse veçojmë këto tipe gjeomorfologjike të shprehura me litologjinë përkatëse në Figura 9: - Vargun e masivëve kodrinorë me lartësi mesatare të ndërtuar nga depozitimet e tortonianit si ranorë kokërrmëdhenj, të shkrifët, të ndërthurur me alevrolite dhe argjila. Ky varg fillon ngritjen e tij në juglindje dhe jugperëndim dhe duke ndjekur shtrirjen e formacioneve, formon dy vargje kodrash me drejtim paralel JL-VP që përputhet me drejtimin aksial të stukturës së madhe sinklinale të Tiranë-Ishmit dhe që përcaktojnë njëkohësisht dy konturet anësore të rajonit të studimit. - Grupin e kodrave relativisht të ulta, të ndërtuara nga depozitimet flishoidale të Miocenit të sipërm të përfaqësuara nga ranorë, alevrolite dhe argjila me ndërthurje shtresash të shumta qymyri dhe rreshpesh të serisë “Mëzezi”. Ky tip kodrash përbën krahët monoklinalë të rajonit të cilët më tutje në qendër të depresionit pësojnë zhytje të butë me kënd 20º-30º duke u futur gradualisht nën depozitimet e kuaternarit. Ky grup kodrinor fillon të shtrihet në pjesën juglindore në lartësinë 134 m mbi nivelin e detit të qytetit të Tiranës dhe vazhdon të zgjatet nga Yzberishi e Yrsheku në veriperëndim të zonës.



Figura 9: Prerje litologjike e qytetit të Tiranës (sipas Z. Keta, 1980)

- Relievi i ulët fushor në pjesën qendrore të ultësirës Tiranë-Ishëm dhe sidomos midis luginave të lumenjve Lana, Tirana Tërkuza e Zeza, i cili mbulohet kudo nga depozitime aluviale të tarracave të lumenjve dhe të meandrimeve të shtratit të tyre të formuara gjatë kohës kuaternare Figura 9.

Qyteti i Tiranës

Lumi Tirana

Tarraca II (h=5-8m)

Taraca I (h=0.5-0.8m)

Tarraca III (h=8-12m) JL

VP

Tarraca I (h=0.5-0.8m)

Lumi Tirana

134

122

130

120

110

100

90

80

120

110

100

90

80

130



III.2 Ndërtimi gjeologjik Rajoni Tiranë - Ishëm ndërtohet nga depozitime terrigjene të Paleogjenit, Neogjenit dhe Kuaternarit të cilat ndryshojnë trashësinë e tyre nga krahu lindor në atë veriperëndimor (shih Hartën Gjeologjike të Zonës Tiranë – Ishëm, shkalla 1:50000). Në bazë të studimeve më të fundit stratigrafike, depozitimet më të reja të bazamentit të ultësirës Tiranë-Ishëm, janë ato të Miocenit. Në ndërtimin gjeologjik të ultësirës në fjalë brenda rajonit të studiuar nga depozitimet që dalin në sipërfaqe në ato të hapura me pus-shpime, marrin pjesë kryesisht depozitimet e Erës Mesozoike dhe asaj Kenozoike duke filluar nga Sistemi i Kretakut, Paleogjenit deri në ato të Kuaternarit, të cilat sipas përbërjes litologjike mund të klasifikohen në katër grupe: Formacioni karbonatik Formacioni flishor dhe flishoidal Formacioni mollasik Formacioni kuaternar

III.2.1 Formacioni karbonatik KRETAKU (Cr) Depozitimet karbonatike të Kretakut janë depozitimet më të vjetra që zbulohen në sipërfaqe në zonën e studiuar. Këto depozitime takohen në strukturën karbonatike të Makareshit e cila bën pjesë në zonën Tektonike Kruja. Ato karakterizohen nga ndryshime të theksuara faciale si dhe përfaqësohen nga gëlqerorët e Kretakut të sipërm Cr2 (gëlqerorë me rudistë dhe gëlqerorë të dolomitizuar) dhe gëlqerorët e Eocenit Pg2 (gëlqerorë biomikritikë dhe turbiditikë) që vendosen në kontakt direkt me depozitimet e Miocenit të mesëm N1

2. Kretaku i sipërm (Cr2) Këto depozitime takohen në strukturën karbonatike të zbuluar në sipërfaqe, në Makaresh. Gjithashtu ato janë takuar me puse kërkimi edhe nën depozitimet mollasike të depresionit Tiranë-Ishëm. Në strukturën e Makareshit, pjesa e poshtme e prerjes përfaqësohet nga dolomite me ndërthurje gëlqerorësh dolomitikë që përmbajnë në disa shtresa dhe rudistë. Më sipër prerja predominohet nga gëlqerorë dolomitikë, me ndërthurje më të rralla dolomitesh masivë. Në prerjen më të sipërme takohen dolomite me ndërthurje gëlqerorësh biokllastikë shtresëtrashë (Xhomo A., etj 2002). PALEOGJENI (Pg) Eoceni (Pg2) Depozitimet paleogjenike që ndajnë sinklinalin Tiranë-Ishëm me Strukturën e



Makareshit janë depozitimet e Eocenit të mesëm Pg2, që shtrihen transgresivisht mbi shkëmbinjtë e Oligocenit Pg3 (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Këto depozitime vendosen në mospajtim stratigrafik mbi depozitimet e Kretakut të sipërm në Makaresh. Në pushimin stratigrafik pothuajse takohet një nivel boksitmbajtës i ndjekshëm në sipërfaqe. Litologjikisht në përgjithësi këto depozitime përfaqësohen nga gëlqerorë biomikritikë me makroforaminiferë, shtresë mesëm e më rrallë shtresë trashë (Xhomo A., etj 2002). III.2.2 Formacioni flishor dhe flishoidal zë një pjesë shumë të vogël të sipërfaqes së zonës në studim Tiranë-Ishëm duke u përhapur në pjesën jugperëndimore të takuar në sipërfaqe me një njollë të vogël në jug të rajonit në kodrat e Lalmit, Vaqarrit e Arbanës dhe në pjesën lindore të saj në formën e dy rripave të ngushtë (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Ky formacion përfaqësohet nga sistemet Paleogjen dhe Neogjen. PALEOGJENI (Pg) Oligocen i poshtëm (Pg3

1) Në zonën tonë depozitimet e Oligocenit të poshtëm shtrihen në krahun lindor të Makareshit dhe të antiklinalit të Dajtit. Ky seksion përfaqësohet nga flishi argjilo-alevrolito-ranor me horizonte vithisëse dhe olistolite gëlqerorësh (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Në këtë zonë pjesa e poshtme përfaqësohet nga pakua mergelore kalimtare, me përbërje litologjike pothuajse të njëjtë. Mbi pakon mergelore kalimtare, vijon suksesivisht flish i hollë argjilo-ranor. Nga studimet tematike është vërejtur se trashësia e këtij flishi rritet nga perëndimi në lindje, madje dhe brenda të njëjtës strukturë. Kështu në krahun perëndimor të antiklinalit të Dajtit ajo është 250 m (prerja e Krujës), ndërsa në krahun lindor ajo i kalon 1000m. Në vazhdim mbi flishin ranoro-argjilor me vithisje nënujore vendosen ranorë masivë, flish argjilo-ranor dhe vithisje nënujore dhe olistolite gëlqerorësh. Trashësia e saj është 650m ne prerjen e Shupalit (Xhomo A., etj 2002). Oligocen i sipërm (Pg3

3) Në zonën tonë depozitimet e Oligocenit të sipërm shtrihen në pjesën jugore të zonës së studimit dhe përfaqësohen nga flish argjilo-ranor me shtresa gëlqerorësh e ranorë masivë (Harta Gjeologjike e Shqiperise, 2002). Keto depozitime kanë përhapje të kufizuar. Ato janë pjesë e sinklinalit Papër-Rovë. Depozitimet e kësaj moshe përfaqësohen nga flish argjilo-ranorë, ranorë masivë, konglomeratë, vithisje nënujore. Nga prerjet e kryera në këtë zonë vërehen ndryshime të theksuara litologjike. Kështu në sinklinalin e Papër-Rovë prerja përfaqësohet nga ndërthurje flishore me linza konglomeratësh e ranorësh. Në përgjithësi depozitimet e Oligocenit të sipërm vendosen normalisht mbi ato të Oligocenit të mesëm në Papër, Rovë (Xhomo A., etj 2002).



NEOGJENI (N) Aquitaniani (N1

1 në zonën tonë shtrihen në pjesën jugore të saj dhe kanë përhapje shumë të vogël. Në përgjithësi depozitimet e Akuitanianit kanë marrëdhënie suksesive me depozitimet e nënshtrira. Ato përfaqësohen nga depozitimet ranore, alevrolite, argjila dhe konglomerate (Xhomo A., etj 2002). Në shtrirje pësojnë ndryshime të theksuara litologjike, duke kaluar në flish ritëm hollë e deri në argjila me horizonte vithisëse. Burdigaliani (N1

1 b) takohet në pjesën jugore dhe jugperëndimore në zonën tonë të studimit Tiranë-Ishëm. Këto depozitime shtrihen gjatë gjithë kodrave të Lalmit (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Depozitimet e Burdigalianit përfaqësohen nga mergele, argjila mergelore, alevrolite dhe gelqerorë litotamnikë e makroforaminifere (Xhomo A., etj 2002). Langiani (N 1

2 l) Në zonën tonë depozitimet e Langianit përhapen në formën e një rripi të ngushtë në pjesën juperëndimore të depresionit të Tiranës (Harta Gjeologjike e Shqiperise, 2002). Ato janë të mbivendosura dhe përfaqësohen nga ndërthurje argjilash, mergele e ranorë (Xhomo A., etj 2002). III.2.3 Formacioni mollasik vendoset transgresivisht me depozitimet më të vjetra të poshtështruara dhe perfaqesohet nga mioceni i mesem (serrevaliani), Mioceni i sipërm (tortonian-mesinian)-Pliocen (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Seravaliani (N1

2 s) Depozitimet e këtij kati kanë përhapje sipërfaqësore në depresionin e Tiranës. Ato përhapjen më të madhe e kanë në qendrën e sinklinalit të Pezës dhe në gjithë faqen lindore të kodrave të Prezës, duke marrë pjesë në ndërtimin e monoklinalit të Prezës. Ato zhvishen gjithashtu si një brez i ngushtë edhe në krahun lindor dhe në centriklinalin jugor të depresionit Tiranë-Ishëm. Serravaliani, në pjesën jugperëndimore, sic shihet në hartë, shtrihet pa tregues të qartë të transgresionit, mbi formacionin shliror të Langianit, ndërsa në pjesën jugore, ai shtrihet trangresivisht mbi Burdigalianin. Më në veri depozitimet e Serravalianit shtrihen trangresivisht dhe me diskordancë të theksuar këndore mbi formacionet e zonës së Krujës (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Në centriklinalin jugor dhe buzën lindore të depresionit të Tiranës prerja e Seravalianit dominohet nga ranorë të trashë, kokrizëmëdhenj deri gravelitikë, të ndërthurur nga paketa alevrolitore. Pjesa e poshtme e saj ka dhe gëlqerorë litotamnikë. Në pjesën eriperëndimore prerja gradualisht kalon në alevrolit argjilor, me ndërthurje shtresash gëlqerori litotamnik. Dallojme dy formacione të seravalianit:



Figura 10: Harta Gjeologjike e Pellgut Tiranë – Ishëm, Prerja gjeologjike I-I

(Shkalla 1:50 000)



Formacioni Mamli (N12s)

Përfaqësohet nga alevrolite, argjila, konglomerate, ranorë, ranorë karbonatikë, argjila karbonatike, si dhe kristale gipsi.

Formacioni Krraba (N1

2s) Përfaqësohet nga ranorë karbonatikë, gëlqerorë ranorikë, gëlqerorë litotamnikë, alevrolite. Mioceni i sipërm ( N1

3 ) Në depresionin Tiranë–Ishëm, depozitimet e Miocenit të sipërm (N1

3) shtrihen në pjesën juglindore, lindore dhe jugperëndimore të tij. Ato përhapen nga miniera e Krrabës, ku formojnë mbylljen centriklinale të depresionit, dhe vazhdojnë në Mushqeta deri në Manëz dhe në lindje në Skuterrë-Priskë e Burizanë, duke ndërtuar të dy krahët e depresionit (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Nga ana litologjike depozitimet e këtij nënseksioni përfaqësohen nga alternime të njëpasnjëshme midis pakove të trasha ranorike dhe atyre argjilo-alevrolitore (Xhomo A., 2002). Argjilat formojnë paketa me trashësi 2-3 m deri 6-7 m dhe përgjithësisht janë alevritikë. Kanë ngjyrë gri hiri deri jeshile të hapur, herë-herë me ndërtim guaskor. Në ranorët dhe alevrolitët e kësaj prerje vihet re një shumicë mbetje të lëndës drusore, si dru të silicizuar dhe qymyre në trajtë linzash centimetrike deri shtresa të trasha industriale. Në sipërfaqe, në pjesën jugore të depresionit Tiranë - Ishëm këto depozitime vendosen transgresivisht mbi depozitimet e Seravalianit e ato më të vjetra (Prerjen gjeologjike I-I Figura 11). Në krahun lindor të depresionit, megjithëse gjatë gjithë kontaktit me gëlqerorët e antiklinalit të Dajtit marrëdhëniet janë tektonike, në esencë ato kanë qenë transgresive. Kjo argumentohet me faktin e pranisë së pullave të veçanta të këtyre depozitimeve ndërmjet gëlqerorëve. Sipas gjithë të dhënave të kompleksit gjeologo-gjeofizik me depozitimet e nënshtrira, në thellësi, ato formojnë ndërtim të qartë dykatësor duke u vendosur në trajtën e një monoklinali të qetë mbi strukturat karbonatike e flishore të zonës Kruja. Tortoniani (N1

3 t)

Formacionet e Tortonianit ndërtojnë pothuajse të gjithë sinklinalin e Tiranës. Në zonën e studimit Tiranë–Ishëm, depozitimet e tortonianit (N1

3t) shtrihen në pjesën perendimore të tij (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Depozitimet e Tortonianit (Xhomo A., etj 2002) si në sipërfaqe dhe në thellësi përfaqësohen nga dy litofacie: Litofacia ranoro-argjilore, e cila ka përhapje në pjesën periferike të Ultësirës Adriatike dhe të zonës së Adriatikut Jugor, sidomos mbi orogjen e pranë tij, si dhe litofacia argjilo-ranore që takohet në pjesën perëndimore të Ultësirës Adriatike dhe gjithë qendrën e basenit. Kjo litofacie karakterizohet nga ranorë e argjila të ndërthurur dhe me gëlqerorë litotamnikë të cilët janë depozitime të një ambienti të cekët, kryesisht shelfore.



Ranorët paraqiten me ngjyrë gri të çelur deri të zverdhur, ndërsa në thyerje të freskët kanë ngjyrë bezhë të errët. Janë kompaktë, kokërrmëdhenj, deri kokërrmesëm. Trashësitë e shtresave luhaten nga 0.5-1.5 m deri 5-6 m. Gëlqerorët lithotamnikë paraqiten në trajtën e shtresave me përhapje jo shumë të madhe dhe me trashësi 2-3 m deri 7-8 m, ndonjëherë përmbajnë shumë litotamnie dhe makrofaunë të llojeve të ndryshme. Këto të fundit takohen në pjesën e sipërme të tyrë, kur litologjikisht kalojnë në argjila alevrolitore. Ndërsa litofacia tjetër argjilo-ranore karakterizohet nga depozitime të një ambienti të thellë. Karakteristikë e litofacies së dytë është se trupat ranorë janë të tipit linzor, me përhapje të kufizuar dhe të formave gjenetike më tepër kanalore. Në pjesën veriperëndimore të depresionit, depozitimet e Tortonianit vendosen suksesivisht mbi ato të Seravalianit. Dallojmë katër formacione të Tortonianit:

Formacioni Priska (N1

3t) – fillon me një horizont konglomeratesh ose brekçesh bazale. Pjesa e poshtme e prerjes përfaqësohet nga ranorë shtresë trashë, masivë, me ndërshtresa alevrolitesh ose ranorësh gravelitikë të kuqërremtë. Në pjesën e mesme të prerjes shtohen ndërshtresat alevrolite mes ranorëve, ndërsa në pjesën e sipërme shfaqen gëlqerorët riforë, kryesisht litotamnikë, të cilët drejt veriut pykëzohen. Në sektorin qendror – jugor, mbi ranorët gravelitikë të kuqërremtë vijojnë ndërthurje argjilo – alevrolitiko – ranorike me qymyre e stome ostreash. Në malin e Dajtit drejt Priskës mbi boksite kemi konglobrekçe, gëlqerorë, etj. Formacioni Skuterra (N1

3t) – përfaqësohet nga ndërthurje paketash të trasha argjiloro – alevrolitike, ngjyrë hiri të kaltër, me ndërshtresa të rralla ranorësh polimiktë kokrrizë imët-mesëm deri gravelitikë në pjesën e poshtme. Mes argjilave takohen ndërshtresa të rralla qymyresh të murmë dhe rreshpesh qymyrore – argjilore dhe stome organogjene (kryesisht me ostrea). Formacioni Iba (N1

3t) – ranorë shtresë trashë deri masivë me shtresëzim të gërshetuar. Rrallë ndërshtresa e thjerza gravelitike. Ngjyra e ranorëve verdhacake e çelët, paksa e kuqërremtë. Kemi të bëjmë kryesisht me ranorë polimiktë kuarc – felshpatikë, kokrrizë trashë- mesëm me çimentim të dobët (“shtuforë”). Në ranorët rrallë ndeshen dhe copa druri të gurëzuar. Shumë rrallë në pjesën e sipërme takohen dhe ndërshtresa argjilore, alevrolitike e mergelesh si dhe qymyre të murrme e rreshpe qymyrore. Formacioni Mëzezi (N1

3t) – përfaqësohet nga ranorë të ngjashëm me të Ibës në pjesën e poshtme të pjesës veriore të rajonit që në pjesën jugore dhe qëndrore kalojnë facialisht në alevrolite e argjila me ndërshtresa të rralla ranorike. Më sipër prerja e formacionit Mëzezi është me ndërthurje të argjilave ngjyrë hiri – kaltëroshe me alevrolito – argjiloro – ranorë dhe ndërshtresa të rralla ranorësh e alevrolitesh. Në prerje ndeshen ndërshtresa qymyresh të murmë dhe rreshpe qymyrore – argjilore.



Mesiniani ( N13 m)

Depozitimet e mesinianit ndërtojnë një pjesë të vogël te krahut perëndimor të zonës së studimit të cilat më në veri vazhdojnë deri në Kepin e Rodonit. Nga ana litologjike ekzistojnë dy litofacie, duke pasqyruar pak a shumë të njëjtën histori zhvillimi si në Tortonian. Në këtë pjesë të zonës takohet litofacia ranoro-argjilore. Kjo litofacie ranoro-argjilore përfaqësohet nga ndërthurje paketash ranorike me paketa argjila-alevrolitore. Ranorët predominojnë në prerje dhe paraqiten në trajtën e paketave me trashësi 6-7m deri 15-20. Në përgjithësi janë kokërndryshëm, me shtresëzim të pjerrët dhe rallë herë vërehen dhe zaje të vegjël midis ranorëve. Në rajonet ku prerja dominohet nga ranorët, sidomos gjatë buzës anësore të Ultësirës Adriatike, takohen dru të fosilizuar, mungon facia gipsmbajtëse dhe prerja deri në tavan është krejt ranorike. Argjilat kanë pamje më tepër alevrolitore dhe paraqiten me ngjyrë gri hiri. Midis tyre takohen disa horizonte makrofaune të tipit kryesisht ostrea, të ndjekëshme në distanca të mëdha. Litofacia argjilo-ranore, ndryshe nga ajo ranoro-argjilore, karakterizohet për një ambjent të thellë ku në përgjithësi predominojnë argjilat. Argjilat paraqiten në trajtën e paketave të trasha, dhjetra metroshe të cilat në drejtim të lindjes kalojnë dora-dorës në argjila jo të pastërta deri në alevrolite. Ranorët paraqiten shtresorë, por me përhapje të kufizuar, dhe të tipit linzor të formave gjenetike kryesisht kanalore. Më sipër vihet re se prerja bëhet më ranorike, gjë që lidhet me ciklin regresiv të sedimentimit. Plioceni (N2) Në zonën tonë të studimit, depozitimet e pliocenit përfaqësohen nga plioceni i poshtëm (N2

1-h ) i cili zbulohet në sipërfaqe në veri, në zonën e Mamurrasit (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Depozitimet e formacionit "Helmasi" fillojnë me shfaqjen në prerje të shtresave ranore dhe konglomeratëve të pangopur, që përcaktojnë dyshemenë e tij dhe njëkohësisht shënojnë praninë e transgresionit pliocenik. Formacioni Helmasi (N2H) – mund të konsiderohet edhe si grup formacional, ndahet në tre pako litologjike që nga poshtë lart janë: Pako ranoro–konglomeratike N2H(a)- përfaqsohet në pjesën e poshtme nga depozitime ranoro – konglomeratike bazale. Konglomeratet janë të pangopur dhe shprehin fillimin e transgresionit të Pliocenit. Konglomeratet janë disi të çimentuar dhe të ndërthurur me argjila e ranorë. Ranorët janë shtresorë, kokërr mëdhenj – kokërr mesëm, me ngjyrë gri në bezhë, disi kompaktë. Prerja ndiqet sipër me argjilo – ranorë. Pako argjilo–ranore dhe alevrolito–ranore N2H(b)- kryesisht mbizotërojnë argjilat, të cilat janë jo shumë kompakte deri të buta. Ngjyra hiri me përmbajtje materiali alevrolitor. Ranorët janë kryesisht thejrzorë, të natyrës kanalore, me trashësi të thjerzave 20 – 30m e më shumë, kokrriz vogël – mesëm dhe kokërr mëdhenj, disi kompakte, ngjyrë hiri bezhë. Alevrolitet janë masivë deri shtresore, kompaktë, ngjyrë bezhë.



Pako argjiloro-alevrolitike N2H(c)- argjilo alevrolitet janë kompaktë, ngjyrë gri, hiri bezhë. Në argjilat është karakteristikë thyerja guackore deri ciflore e vende vende shtresore me përmbjatje makrofaune. Në brendësi të pakos takohen edhe thjereza të rralla ranorike kanalore.

III.2.4 Depozitimet kuaternare përfaqësohen nga: Përhapen në të gjithë luginën e Tiranë- Ishmit gjatë shtratit të lumenjve e përrenjve kryesore rrëzë kodrave si dhe shpatet malorë (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Midis tyre dallojmë depozitimet aluviale, lagunore si dhe depozitime të përziera aluviale-proluviale të cilat janë më të përhapura dhe më të rëndësishme në këtë rajon.

Depozitimet proluviale ( Qp-h ) Këto depozitime kanë përhapje të kufizuar, përhapen kryesisht në pjesën jugore, juglindore, lindore dhe më pak në pjesën perëndimore të rajonit Tiranë-Ishëm (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Ato në përgjithësi përfaqësojnë depozitimet e formuara nga përrenjtë që derdhen në luginat e lumenjve kryesorë (Xhomo A., etj 2002). Kryesisht ato janë të sotme dhe kanë formën e freskoreve deri në formën e koneve të rrjedhjeve. Ato formohen nga materialet e kores së prishjes së formacioneve ose nga copra të shkëmbinjve dolomitikë të cilët grumbullohen rrëzë kodrave e maleve në formë brekçie – shpatorë, suargjilë e surërë dhe zhure e guraleca të paseleksionuar dhe të parrumbullakosura mirë. Trashësia e përgjithshme e tyre arrin 3.0 – 8.0 m. Në drejtim të veriperëndimit ato kalojnë në depozitime aluviale. Depozitimet aluviale ( Qh ) Shtrihen në një sipërfaqe të madhe të ultësirës dhe duke filluar nga Tirana, ato vazhdojnë të shtrihen në veriperëndim në Rinas, Fushë–Krujë dhe deri në Ishëm. Ato mbulojnë kudo pjesën qendrore të ultësirës sidomos taracat e luginat e lumenjve dhe meandrimet e shtratit të tyre të formuara gjatë kohës kuaternare (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002).

Kanë përhapje të gjerë në rrjedhjet e mesme të lumenjve. Në rrjedhjet e mesme dhe të sipërme ato formojnë depozitimet e taracave të shtratit si dhe depozitimet e sotme të shtratit, të cilat i përkasin Holocenit të vonshëm. Këto depozitime kanë qenë dhe janë objekt i shfrytëzimit të inerteve, pasi kryesisht përfaqësohen nga zhavorre, zhurre dhe rëra. Këto depozitime i takojmë në lumenjtë duke filluar nga lumi i Tiranës, Tërkuzës, Zezës e Drojës. Në fushën e Tiranë-Ishmit dallojmë edhe aluvionet e nivelit të taracës së parë të takuar në zonën Mëzez- Ishëm, të cilat i përkasin Holocenit të hershëm, dhe ato të Holocenit të vonshëm që i takojmë në grykëderdhjen e Ishmit dhe i përkasin nivelit të taracës së



shtratit. Ato kryesisht përfaqësohen nga alevrite, rëra të imta dhe më pak nga argjila. Shtrihen në një sipërfaqe të madhe të ultësirës duke filluar nga Tirana, ato vazhdojnë të shtrihen në veriperëndim në Rinas, Fushë–Krujë dhe deri në Ishëm. Sipas përbërjes litologjike ato përbëhen nga rëra–zhavorrore me kokrriza e zaje të ndryshme që mbulohen nga sipër prej subargjilave ose subrërave ngjyrë kafe në të verdhë të shkrifta e poroze dhe me përmbajtje guralecësh e okside hekuri (Xhomo A., 2002). Ato dallohen nga paqëndrueshmëri e madhe dhe nga ndryshime të shpeshta e të menjëhershme të trashësisë së tyre që në drejtim të veriperëndimit nga Tirana në Laknas mer respektivisht vlerat 5.5 m, 20.0 m deri në 75 m. Ndërsa në zonën Fushë–Krujë–Mamurras, trashësia e tyre rritet nga lindja për në perëndim duke arritur vlerat nga 20.0 m në 101.0 –119.0 m. Po gjithashtu në këto drejtime pëson rritje edhe trashësia e mbulsës subargjilore e cila merr vlera më të mëdha 60.0-80.0 m. Shtresa rëro–zhavorrore e kuaternarit paraqitet me ujëmbajtje të konsiderueshme dhe më e pasura me UNnë këtë rajon prandaj përshkrimi i saj në veçanti edhe në mënyrë të detajuar jepet në kapitullin e kushteve hidrogjeologjike të zonës. Depozitimet lagunore ( Qh ) Shtrihen në pjesën veriperëndimore të rajonit Tiranë-Ishëm (Harta Gjeologjike e Shqipërisë, 2002). Karakteristikë e këtyre formacioneve është prania në to e torfave dhe një materiali të bollshëm organik si dhe ndërthurja e shtresave të argjilave, alevriteve, rërave e zhureve.



III.3 Ndërtimi strukturor Ultësira Tiranë-Ishëm nga ana krahinore përfshihet në Ultësirën Pranëadriatike e cila në zhvillimin paleogjeografik të vendit tonë përfaqëson një ultësirë pjesërisht të mbivendosur mbi depozitimet më të vjetra të katit të poshtëm strukturor në vazhdimësinë e brezave të zonës Kruja e Jonike. Pra kemi të bëjmë me një ultësirë ku në vertikalitet dallohen dy kate strukturore dhe pjesërisht ultësirë e trashëguar. Kati i poshtëm përfshin formacionin karbonatik kurse kati i sipërm përfshin formacionin mollasik. Këto dy kate ndahen midis tyre me një sipërfaqe mospajtimi kendor, azimutal dhe stratigrafik. Kjo mospërputhje përfaqëson një dukuri paleotektonike në marrëdhëniet midis shkëmbinjve dhe formacioneve shkëmbore të moshave të ndryshme, të cilat lidhen ngushtë me etapat më të rëndësishme të historisë së zhvillimit gjeologjik të tyre. Pra kemi të shprehur qartë një shoqërim të mospajtimit moshor me atë strukturor (Diamanti F., 1997 ) si në figurën 12. Ultësira përfaqëson në vetvete një sinklinal asimetrik të mbushur me depozitimet kuaternare nën të cilat gjejnë zhvillim sedimentet e miocenit të mesëm dhe të sipërm. Në formimin e këtij depresioni ka vepruar si tektonika ashtu dhe erozioni. Kjo ultësirë kufizohet nga lindja me antiklinalin e Makareshit dhe nga perëndimi dhe veriperëndimi me monoklinalin e Prezës ndërsa në veri kufizohet me ujrat e detit Adriatik. Karakteristikë është dalja në qendër të depresionit të formacioneve të miocenit të sipërm dhe pliocenit. Aksi i sinklinalit shtrihet me azimut 320º. Krahu verilindor me depozitimet e miocenit zhytet në drejtimin jug-perëndimor me azimut 230º dhe kënde rënieje 8º -25º kurse ai perëndimor me kënd 38º-50º.

Figura 11: Ndërtimi strukturor i Depresionit Tiranë-Ishëm (Diamanti F., 1997)

Sinklinali i Tiranës gjatë etapës neotektonike pliokuaternare në jug të tij ka pësuar ngritjen më të madhe, ndërsa drejt veriut ngritja sa vjen dhe zbehet çka pasqyrohet me

Monoklinali i Prezës Baseni i Tiranës

Makareshi

Fushë-Kruja Ishmi

JP VL

Z.G.menardi G.nepenthes

Cr 2

Cr 2

Cr - Pg 2

Cr 2

Pg 3

opima

ampliapertura

Pg + Pg 1 2

2

Pg 3 1

Pg 3 3

Pg - 3 2

Pg 3 1

4000

3000

2000

1000

0

4000

3000

2000

1000

0

Pg 3 1

N 1 2 t

N 1 2 t

Pg 1 Pg 2

N 1 2 t

N 1 2 t

N 1 3



mbushjen e këtij sinklinali me depozitime kuaternare dhe me mungesën e taracave në Lumin Ishëm . Meqë në lindje të ultësirës përhapen moshat e Miocenit rezulton se lëvizjet pozitive neotektonike, por të diferencuara, me intensitet më të madh në strukturat pozitive dhe me intensitet më të vogël në ato negative, filluan që në Pliocen dhe vazhduan edhe në Kuaternar duke formuar ansamblin gjeomorfologjik të relievit të sotëm. Në fund të Pliocenit, pasi u formuan strukturat e mësipërme vazhdoi ngritja e strukturave pozitive edhe në Kuaternar dhe zhytja e sinklinaleve ndarëse që u mbushën me depozitime të moshës në fjalë. Morfologjia e luginës i nënshtrohet strukturave tektonike dhe merr afërsisht format e qilimit të groposur të bazamentit që ndërtohet nga depozitimet e katit të dytë tektoniko-strukturor. Kështu në sajë të lëvizjeve paleotektonike, në depozitimet më të vjetra shkëmbore është krijuar bazamenti i një lugine të gjerë në formë govate. Më vonë në formimin e saj ka vepruar kryesisht erozioni duke krijuar tipin asimetrik të luginës me prerjen e tarracave në shkëmbinjtë flishor, flishoidalë e molasikë. Pra zona jonë e studimit me karakteristikat fiziko-gjeografike dhe gjeomorfologjike të përshkruara më sipër bën pjesë në strukturën e madhe sinklinale dhe me rrudhosje të shumta të TIRANË-ISHMIT me drejtim kryesor të zhytjes së boshtit veri-veriperëndim dhe jug-juglindje.



III.4 Tektonika Sinklinali Tiranë-Ishëm në shumë studime është emërtuar “Depresioni Tiranë-Ishëm”. Nga pikepamja tektonike, ai bën pjesë në Albanidet e jashtme. Në esencë, ai përfaqëson një sinklinal të mbivendosur dhe është pjesa përbërëse më lindore e Ultësirës PranëAdriatike (Aliaj Sh., etj 1996).

Figura 12: Zona e studimit në Hartën Tektonike të Shqipërisë (shk 1:200 000)



Ky depresion e ka zanafillën e vet gjatë orogjenezës pas Pliocenike gjatë së cilës u riaktivizuan tektonikat submeridionale të Ishëm-Prezës dhe ato te krahut perëndimor të vargmalit Krujë - Dajt të cilat krijuan strukturën sinklinale të Tiranës, kreshtën monoklinale të Prezës dhe ato paralel saj si dhe vargun malor të Krujë – Dajtit (Dalipi H., 1997). Rrjedhimisht midis këtyre strukturave u krijua një zonë e ulët e cila gjatë epokës së kuaternarit u mbush me sedimente kryesisht të tipit aluvial, proluvial dhe koluvial. Duke gjykuar nga pikpamja e ndërtimit tektonik dhe sidomos nga marrëdhëniet me katin e poshtëm strukturor ky depresion mund të ndahet në tre sektorë (Dalipi H., 1997): -Pjesa verilindore ku dallohet qartë vendosja transgresive e depozitimeve të Mocenit të sipërm te Sinklinalit të Tiranës mbi linjat antiklinale të zonës Kruja. -Krahu lindor i sinklinalit të Tiranës është relativisht më i qetë, depozitimet zhyten nga perëndimi me kënde 8-25°, duke u zvogëluar drejt qendrës së sinklinalit deri 5-10°. Gjithashtu krahu lindor i sinklinalit të Tiranës vendoset me mospërputhje mbi strukturat karbonatike e flishore të Makareshit dhe mungesa e shkëputjeve të reja është arsyeja që kontrasti në reliev është i vogël. -Krahu perëndimor i sinklinalit është më i pjerrët, me rënie të depozitimeve nga lindja me vlerë 60-70° dhe herë-herë i përmbysur për efekt të prishjes gjatësore që vërehet pothuajse gjatë gjithë gjatësisë së sinklinalit, e cila në pjesën veriore bëhet më e theksuar, duke mbihypur monoklinali i Prezës drejt lindjes në trajtën e një prapahipjeje e duke maskuar pothuajse tërësisht krahun perëndimor të sinklinalit të Tiranës. Monoklinali i Prezës ndërtohet nga depozitime të Miocenit sipërm - Pliocen me rënie nga perëndimi 15-20°. Në drejtim të jugut lidhet me sinklinalin e Pezës i cili mbushet nga depozitimet e Seravalianit, Tortonian-Messinianit e më të reja (Dalipi H., 1997). Ky monoklinal në skajin verior pritet nga tektonika tërthore buzë detit tek Kepi i Rodonit e cila e ka ulur një pjesë të Kalasë së Skënderbeut nën ujrat e Adriatikut. Pra nga pikëpamja tektonike ky sinklinal ndodhet ndërmjet dy strukturave antiklinale të Dajtit dhe Monoklinalit te Prezës duke formuar një sinklinal të gjerë me drejtim kryesor të zhytjes së boshtit VP-JL. Ai përfaqëson një strukturë me përmasa të konsiderueshme (57 x 12 km) e cila fillon nga Mamli në jug e zhytet drejt Tiranës në veri nën ujrat e detit Adriatik. Kjo strukturë është asimetrike.

Kapitulli IV : Hidrogjeologjia


IV.1 Ndërtimi hidrogjeologjik Ujërat e shkëmbinjve më të vjetër (rrënjësorë) dhe formimeve më të reja kuaternare që mbulojnë ultësirën e madhe me shtrirje prej Qafë-Krrabës dhe deri në bregdetin Adriatik, përbëjnë pellgun e madh të UN të cilësuar "Pellgu artezian ndërmalor" i Tiranë-Ishmit. Zona e Tiranës nga pikëpamja hidrodinamike përbën kryesisht zonën e ushqimit dhe zonën e presionit piezometrik të këtij pellgu, ku dalin në pah UN të depozitimeve më të reja aluviale të kuaternarit që përbëjnë njëkohësisht kolektorët më të fuqishëm ujëmbajtës të rajonit Tiranë-Ishëm (Keta Z., 1969). Në përgjithësi pellgu ujëmbajtës formohet nga depozitime të shkëmbinjve kompaktë dhe nga depozitime të shkëmbinjve të shkrifët porozë të cilët kushtëzojnë edhe dallimin esencial të komplekseve hidrogjeologjikë të pellgut. Ai përfaqëson një depresion të mbushur me depozitime kuaternare kryesisht zhavorre e më pak zhure (Sektori Adriatik), me mbulesë suargjile, surëra e argjila plastike sidomos me rritjen e trashësisë së saj në Fushë-Krujë - Ishëm. Bazamenti i depozitimeve kuaternare si dhe anët e gjithë depresionit janë depozitimet e tortonianit me suita argjilore e ranore ku poshtë tyre e në krahun verilindor edhe në sipërfaqe janë gëlqerorët e kretak-paleogjenit (figura 13). UN të depozitimeve të pakove dhe nënkateve të ndryshme të moshave më të vjetra të tortonianit dhe të mesinianit paraqesin përafërsi të madhe midis tyre, karakteristika hidrogjeologjike pothuajse të njëjta, por treguesit hidrodinamikë të tyre janë të ulët dhe rezervat shumë më të vogla se ato të depozitimeve kuaternare (Keta Z., 1969). Bazuar në Hartën Hidrogjeologjike shkallë 1:200000 (1983) është ndërtuar “Harta hidrogjeologjike e pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” në shkallë 1: 50000 ku janë paraqitur të gjitha formacionet ujëmbajtëse me moshat përkatëse (figura 13). Në hartën hidrogjeologjike shk 1 : 50 000, jepet drejtimi i rrjedhjes së ujit si dhe izolinjat e sipërfaqes piezometrike të shtresës zhavorrore për shtresën ujëmbajtëse poroze me përshkueshmëri të lartë e cila është dhe objekti i studimit. Me qëllim që të përshkruajmë shkurtimisht UN më të varfra dhe më pak të rëndësishme të depozitimeve rrënjësore edhe të paraqesim më me hollësi UN të depozitimeve kuaternare do të bëjmë një grupim të këtyre ujërave sipas principit litologo-stratigrafik-hidrogjeologjik (Eftimi R., Tafilaj I., 1979). Kështu në zonën tonë të studimit bëjnë pjesë dy komplekse të mëdha të cilat janë: Kompleksi i UN në shkëmbinjtë kompaktë

Kompleksi i UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë,

të cilët në bazë të ujëpërshkueshmërisë ndahen në grupe të veçanta ku më hollësisht do të trajtoj shkëmbinjtë e shkrifët porozë si më poshtë:



Figura 13: Harta Hidrogjeologjike e pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (shkalla 1: 50 000)

VI

VI

Thumanë

L. Zeza

L. Ishëm

L. G

jola

L. T

ërkuza

L. T

iran

a

L. Ish

ëm

prr. B

udllë

s

Prr. L

imu

thit

Liqeni Tiranës

Rez.

Paskuqanit

Rez.

Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

L. Lana

L. Droja

L.Tirana

L. Lana

2

N1

1

Cr + Pg Q h

Q h

Q h

N h2

Pg1

3

11

N t2

12

2

N t2

1

1

N

14

3

1312 11

15

16

2019

23

26

21

5

7

8

6

9

4

2

43 81 43 85 43 89 44 03

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

22

1

10

17

18

24

25

Cr + Pg 2

2

N t2

1

N t2

1

N t2

1

N t2

1

N t2

1

N t2

1

N t2

1

N t1

Q h

Q h

Q h

Q h

Q h

II

III

I

III

III

IV

IV

100959085

87

8075

70

65

6055

50

45

43

43

4035

32

32

3025

20

17

17

15

11

8

5

Mëzez Shkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Tapizë

Rinas

Fushë-Prezë

Prezë

Ahmetaq

Nikël

Larushk

Budullë

Arrameras

Bubq

Mazhë e vogëlBilaj

Luz

Derven

Burizanë

Shpërdhet

MAMURRAS

Gramëz

Gjuricë

Likmetaj

Farkë e Madhe

Yzberish

Kamëz

FUSHË-KRUJË

TIRANA

L. Droja

Kodër -Vorë

LalmSauk

Laprakë

m. Fezës

Dukagjini riBushnesh

Bërxull

Valias

F.Çimentos

V

V

IV

Stacion klimatik

Prerje hidrogjeologjikeIV

Pikë monitorimi lumor me numrin përkatës

Pus monitorimi me numrin përkatës

Burim monitorimi me numrin përkatës

Puse të tjerë

Stacion hidrologjik

2 - SHENJA TË TJERA

2

16

9

Stacion qendror pompimi

16Izolinjat e sipërfaqes piezometrike

të shtresës zhavorrore

Drejtimi kryesor i rrymës së ujrave

nëntokësore

Kufi gjeologo-hidrogjeologjik

Kufi i kuaternarit

Argjila, zhure e rëra

Shtresë ujëmbajtëse zhavorrore e mbuluar nga shtresa

argjilore-suargjilore me përshkueshmëri të ulët

Argjila, alevrolite dhe mergele

Gëlqerorë, gëlqerorë dolomitikë, dolomite

Ranorë e konglomeratë me ndërthurje argjilore

Alevrolite dhe argjila, rrallë ranorë

Argjila, alevrolite, ranorë (flish)

h

N1

1

Cr + Pg

1

LEGJENDA

22

1 - Ujrat nëntokësore dhe shkëmbinjtë

Shtresa ujëmbajtëse dhe poroze të pasura në UN

Shtresë ujëmbajtëse zhavorrore

Shtresa ujëmbajtëse lokale, të varfra në UN

Shkëmbinj të çarë dhe porozë me ujëmbajtje të ulët

1

Shkëmbinj praktikisht pa UN

Q

N h2

N t2

1

Pg3

Q h

Q h

Shtresa ujëmbajtëse karstike të pasura në UN

V

L.Tirana



IV.1.1 Kompleksi i UN në shkëmbinjtë kompaktë Ky kompleks përfaqësohet nga shkëmbinjtë kompaktë të cilët ndërtojnë gjithë pjesën kodrinore në të tri anët e ultësirës Tiranë-Ishëm. Në këtë grup bëjnë pjesë depozitimet ranorë-argjila-alevrolite dhe pjesërisht ranorët kokërrmëdhenj deri në të mesëm të helvecianit të sipërm, tortonianit dhe mesinianit me karakteristika hidrogjeologjike të ndryshme por me tregues hidrodinamikë të ngjashëm midis tyre (Keta Z., 1969). Këta shkëmbinj në përgjithësi nuk përmbajnë rezerva të mëdha ujërash nëntokësore ndërsa sipas tipit hidraulik të tyre mund të jenë ujëra çarjesh ose poro-çarjesh. Horizonti ujëmbajtës në ndërshtresat dhe pakot ranore të shkëmbinjve kompaktë konstatohet me daljen apo shfaqjen e UN në sipërfaqe në formë burimesh natyrale dhe puse gërmimi. Burimet natyrale janë të pakët dhe me prurje të vogla që arrijnë 0.05-0.10 l/sek në disa raste deri 0.25 l/sek. Ato shfrytëzohen në mënyrë të kufizuar për furnizim me ujë apo për qëllime lokale. Për nga pikëpamja e përbërjes kimike deri në thellësinë 300-500 m ato janë të freskëta, ndërsa më në thellësi mineralizohen dhe shpesh takohen edhe ujra termominerale (Eftimi R., Tafilaj I., 1989). Ujëmbajtja e shkëmbinjve kompaktë është vërtetuar me anë të pus-shpimeve gjeologjike dhe hidrogjeologjike të cilët në thellësinë 170-300 m nga sipërfaqja e tokës kanë takuar në horizonte të vogla të këtyre depozitimeve. Uji i këtyre horizonteve të veçantë në thellësi disponon presion piezometrik, prandaj dhe ngrihet dhe del me vetëderdhje në sipërfaqe duke u stabilizuar në lartësinë 3-5 m deri 10 m nga gryka e pusit. Ujëmbajtja e horizonteve të ndryshme ranore është provuar me anë të pompimeve sipas të cilave sasia e ujit në pus arrin 0.35-0.8 l/sek deri 1.25 l/sek. Kurse debiti specifik arrin vlerat 0.03-0.04 l/sek/m dhe në thellësinë 300-495 m prurja specifike rritet deri në 0.5 l/sek/m por UN gradualisht mineralizohen dhe e humbasin rëndësinë praktike të shfrytëzimit të tyre. UN të shkëmbinjve kompaktë janë të freskët dhe me presion të lartë të kolonës së ujit në vendin e daljes së tyre për më tepër janë të pastra nga pikëpamja e përbërjes kimiko-bakteriologjike dhe me kushte të kënaqshme higjieno-sanitare prandaj mund të përdoren për ujë të pijshëm nga fshatrat përreth. Problemet e ndotjes së ujërave të këtij horizonti janë të pakta ose nuk ekzistojnë. UN të këtij grupi kryesisht ushqehen nga reshjet atmosferike ndërsa drejtimi kryesor i rrymës së ujit ndjek veriperëndimin d.m.th shtrirjen e aksit të sinklinalit. Gjatë rrugës së lëvizjes së këtij horizonti konstatohen edhe shkarkime të pjesshme sidomos në sektorin Yzberish-Mëzez të cilat përbëjnë një lloj ushqimi anësor për horizontin ujëmbajtës së depozitimeve aluviale që shtrihen më poshtë kësaj ultësire. IV.1.1.1 UN të shkëmbinjve kompaktë me ujëpërshkueshmëri të lartë Ky kompleks përfaqësohet nga depozitimet gëlqerore të Kretakut të sipërm dhe Eocenit, të cilët në qendër të luginës takohen në thellësi të mëdha, ndërsa në sipërfaqe dalin në zonën e Krastës, Burizanës dhe Zhejit. Në sinklinalin e Tiranës, i cili nga pikëpamja e rajonizimit tektonik bën pjesë në Zonën Kruja dhe Jonike, shkëmbinjtë karbonatikë mbulohen nga formime flishore të Paleogjenit dhe molasa të Neogjenit. Në këto shkëmbinj janë të gjitha kushtet për



formimin e ujërave minerale ose termominerale sulfurore. Këta gëlqerorë karakterizohen nga çarje të shumta dhe karst të zhvilluar. Një pjesë e këtyre ujërave shkarkohet në trajtë burimesh natyrore, në periferitë e zhytjes periklinale të masivëve karbonatikë, ndërsa në mjaft raste ato janë edhe me shpime të thella. Kështu për tu përmendur është një shpim që ndodhet në fshatin Bilaj të Fushë-Krujës që ka kapur në gëlqerorët e strukturës së varrosur të Ishmit në thellësinë 1300 m dhe jep ujë me vetëderdhje, me Mineralizim të lartë 15.8 g/l, temperaturë të lartë 57 ºC, me përbërje Cl-Na, me përmbajtje të lartë të gazit sulfuror dhe me formulë kimikë të tij sipas Kurllovit (Eftimi R., etj, 1989): Cl 78 SO4

19 M 15.8 (Na+K)65 Ca24 Mg 11 Ndërsa në sipërfaqe temperatura ulet deri në 21º për burimet sulfurore të Zhejit, 18º për burimet sulfurore të shpellës karstike të Makareshit. Gjithashtu prej këtyre gëlqerorëve dalin edhe burime me ujë të freskët me prurje Q = 60-70 l/sek në Zhej deri në 3-4 l/sek nga Zheji në veri e deri në Burizanë në jug. IV.1.1.2 UN të shkëmbinjve kompaktë me ujëpërshkueshmëri mesatare deri në të mjaftueshme Ky kompleks ka përhapje pothuajse në të gjithë depresionin si në thellësi (bazamenti i zhavorreve) ashtu edhe në sipërfaqe në pjesën e sipërme të sinklinalit të Tiranës në të dy krahët dhe në pjesën jugperëndimore të tij. Në shkëmbinjtë kompaktë më përshkueshmëri mesatare deri në të mjaftueshme në zonën tonë të studimit futen një pjesë e madhe e depozitimeve molasike me përbërje kryesisht ranoro-konglomeratike, të tortonianit, mesinianit dhe astianit. Depozitimet e tortonianit përfaqësohen nga pako të fuqishme ranorësh, të cilët ndahen nga shtresa argjilash me trashësi më të vogël. Vetitë filtruese dhe ujëmbajtja e ranorëvë të tortonianit janë në përgjithësi të njëtrajtshme, shpimet në to japin zakonisht ujë me vetëderdhje, që arrijnë deri në 3-4 l/sek, prurjet specifike mesatare janë rreth 0.09 l/sek, kurse koefiçienti i filtrimit të shtresave arrin deri në 0.1-0.2 m/ditë (Eftimi R. & Tafilaj I., 1979). Me tregues të ngjashëm hidrodinamikë karakterizohen dhe shtresat ujëmbajtëse të ranorëve të mesinianit. UN të depozitimeve të tortonianit dhe të mesinianit, deri në thellësinë 300-400 m zakonisht janë të freskëta, me mineralizim më të vogël se 1gr/l, me fortësi të përgjithshme deri 20-25º gjermane, ndërsa sipas përbërjes kimike ato janë kryesisht hidrokarbonato-sodike, kalçike ose magneziale. Në shpimet e kryera në depozitimet molasike duhet theksuar se ujëbollshmëria e tyre është e lidhur ngushtë me morfologjinë e sektorëve ku janë vendosur. Më të pasura janë shpimet e vendosura në boshtet e luginave dhe ne vendet e rrafshëta. Më të varfra deri në të thata janë shpimet e vendosura në faqe kodrash ose në krahët e luginave. Përveç kësaj në ujëbollshmërinë e shpimeve ndikon edhe thellësia e tyre. Më të pasura janë shpimet e thella. Thellësia optimale e tyre për furnizim me ujë është 150 deri në 300-350 m.



IV.1.1.3 UN në shkëmbinjtë kompaktë më ujëpërshkueshmëri të ulët deri shumë të ulët Ky kompleks përfaqësohet nga depozitimet argjilore e ndërthurje me ndërshtresa të holla ranori. Takohen kryesisht në krahun lindor të depresionit në kodrat Prezë-Ishëm (Deti Adriatik). Këto depozitime kanë burime me prurje të rendit Q=0.01-0.02 l/sek. Si kompleks nuk ka ndonjë rëndësi praktike. IV.1.2 Kompleksi i UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë IV.1.2.1 UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë me ujëpërshkueshmëri të lartë Ky kompleks ujëmbajtës është i përhapur në të gjithë depresionin e Tiranë-Ishmit ndërmjet luginave të lumenjve Lana, Tirana, Tërkuza, Zeza, Gjola e Droja. UN të kuaternarit në pellgun ujëmbajtës të Tiranë-Ishmit lidhen me kolektorët e tyre kryesorë, zhavorret aluviale, të cilët përbëjnë njëkohësisht horizontin ujëmbajtës më të pasur. Mbi shtresën e zhavorreve aluviale ujëmbajtëse janë vendosur shtresat e depozitimeve të shkriftë me ujëpërshkueshmëri shumë të vogël ku hyjnë depozitimet e mbulesës suargjilore, surërore e rërore. Nga ky kompleks shfrytëzohen sasi të konsiderueshme ujërash nëntokësore për qytetin e Tiranës, Durrësit, Fushë-Krujës, Thumanës e shumë objekte të ndryshme. Zhavorret aluviale që përfaqësojnë horizontin ujëmbajtës e kanë shtrirjen e tyre që nga daljet e lumenjve Tirana e Tërkuza të cilat përbëjnë zonën e ushqimit të pellgut Tiranë-Ishëm, deri në afërsi të Ishmit. Ato kanë përhapje të madhe në plan dhe në thellësi dhe ndjekin rrjedhjen e lumenjve të Tërkuzës, Tiranës, Zezës dhe të Gjolës si dhe vazhdojnë të mbulojnë të gjithë ultësirën sinklinale ndërmjet luginave të këtyre lumenjve duke pësuar një zgjerim dhe zhytje të mëtejshme në drejtim të veriperëndimit (Figura 13). Gjatë shtrirjes së tij, horizonti ujëmbajtës pëson ndryshime si në drejtimin gjatësor ashtu dhe në atë vertikal. Duke ndjekur rrjedhjen e poshtme të lumenjve Gjola e Zeza, 3-5 km në veriperëndim të Fushë-Krujës shikojmë një kufizim të zhvillimit të horizontit ujëmbajtës. Këtu kemi një spostim të theksuar të shtratit të lumit në krahun e majtë, perpendikular me monoklinalin e Prezës (Figura 13). Procesi i depozitimit të aluvioneve me sa duket është penguar nga formacionet mëmë dhe pikërisht nga ato të tortonianit (Tyli N., 1964). Thellësia e kapjes së tabanit të zhavorreve lëkundet në një diapazon të gjerë. Në jug të qytetit të Tiranës kemi një thellim lokal të pellgut kuaternar ku thellësia e tabanit të zhavorreve varion nga 28 m në Selitë vazhdon në 8-12.5 m në Fabrikën e Bukës, 33 m në Fushë-Prezë e deri 56 - 66 - 83 m duke u larguar nga Valiasi në drejtim të veriperëndimit Fushë-Krujës, Ura e Gjolës (Figura 14, Prerja III-III). Në ultësirën midis lumenjve Tërkuza e Tirana shihet një ligjshmëri e rritjes së trashësisë së depozitimeve zhavorrore nga jugu në veri dhe nga lindja në perëndim. Duke vazhduar nga Fushë-Preza shtresa zhavorrore pëson një zhytje të përgjithshme nga juglindja veriperëndim. Kjo zhytje e shtresës zhavorrore shoqërohet me rritjen e trashësisë së depozitimeve suargjilore që mbulon atë. Në sektorin Fushë-Prezë-Fushë-Krujë trashësia e mbulesës është rreth 15-20 m. Këtu zhavorret kanë trashësi të përgjithshme 25-30 m (Figura 14, Prerja IV-IV).



Figura 14: Prerje tërthore hidrogjeologjike të pellgut Tiranë-Ishëm (sipas Eftimi R. & Tartari M.)

Shkembinj rrenjesore

110

100

80

90

70

60

Argjila deri në rëra, vende-vende me përmbajtje

zhavorri dhe materiale copëzore

Zhavorre dhe zhure të mbuluara nga shtresa me

përshkueshmëri të dobët

Argjila, ranorë e konglomeratë

Niveli i ujrave nëntokësore5

Puse hidrogjeologjikë

JP

Selita

L. Tirana

120

VL

II - II

20

60

40

0

- 20

- 60

- 40

- 80

JP VL

Preza Budulla L. ZezaArameras

IV - I V

JP VL L. Lana L. Tirana

Valias L. Tërkuza

60

50

40

30

20

10

0

III - III

LEGJENDA

L. Lana

L. Tirana

I - IJP

VL

Flish argjilo - ranor

0

- 25

- 75

- 50

- 100

- 125

Sektori Adriatik

Zheji

L

P

120

110

100

90

80

70

60

Shkembinj rrenjesore

110

100

90

80

70

60

6

JP

L. Lana Lapraka

120

60

40

20

0

- 20

- 60

- 80

- 40

IV - I V

30

20

10

0

Qendra e Tiranës

L. Tirana

I - IJP

VL120

110

100

90

80

70

60

1 2 3 4 56

7

3 4 5 6 7 8 1 2 9

1 2 3 4 5 6

2 3 4 5 611

12

Mamurras

1 2 3 4 5 6

V - V



Dhe në zonën Mamurras - Sektori Adriatik kemi përsëri një rritje të theksuar të shtresës zhavorrore ujëmbajtëse nga 10-25 m (Figura 14, Prerja V-V). Në këtë pjesë kemi dhe kontaktin e zhavorreve të pellgut Tiranë-Ishëm me depozitimet zhavorrore të lumenjve Droja e Mati apo zhavorret aluviale të pellgut të Lezhës (Tartari M., etj 2001). Zhavorret e Kuaternarit karakterizohen nga zaje të dimensioneve të ndryshme nga 2-10 deri 16 cm, në përgjithësi të lëmuara e të rrumbullakosur mirë. Këto të fundit janë kryesisht në zonën e Tiranës deri në Laknas-Bërxull si dhe në pjesën lindore deri në Fushë-Krujë. Pjesën më të madhe të tyre e përbëjnë guralecët e gëlqerorëve dhe të kuarciteve. Më rrallë takohen zaje të shkëmbinjvë ranorë të shkëputur nga flishi i paleogjenit si dhe erodimi i shkëmbinjve të tortonianit (Tyli N., 1964). Madhësia e guralecëve të zhavorrit dhe rrumbullakosja e tyre nuk është e njëjtë, më të mëdha janë ato të gëlqerorëve dhe ranorëve të çimentuar fort, të cilët janë gjysmë të rrumbullakosur lehtë. Fraksionet granulometrike të kokrrizave, sikurse në tarracat ashtu dhe në shtratin e sotëm të lumenjve zvogëlohen gradualisht me largimin nga lumi në drejtim të perëndimit dhe veriperëndimit. Zhavorret ndërthuren me zhure e rërë shpesh edhe shumë e imët sidomos në zonën Gramëz-Adriatik. Në përgjithësi kemi të bëjmë me një shtresë të vetme zhavorri por vende-vende takohen edhe linza argjile, kjo deri në afërsi të Fushë-Prezës mbasi drejt veriut (Ura e Gjolës, Gramëz, Ishëm) fillojnë e ndahen në dy e më shumë horizonte të ndara nga shtresa argjilore, por me lidhje të mira hidraulike midis tyre (Tartari M., etj 2001) ku potenca e zhavorreve vjen duke u zvogëluar në 4-8 m (Figura 15).

Figura 15: Prerje gjatësore hidrogjeologjike Tiranë-Ishëm Shkalla 1:50000 (sipas Tartari M.)

Për sa i përket karakterit të UN të zonës së ushqimit janë ujëra pa presion në zonën e qytetit të Tiranës deri në Laprakë dhe me presion por pa vetëderdhje në zonën Selitë, Laknas, Gjeç-Fushë. Në zonën e F-Krujës takohen ujëra me presion, pa vetëderdhje ne sipërfaqe ndërsa drejt Gramzës e Dukagjinit me presion e me vetëderdhje (Puca N. 2004). Në sipërfaqen më të madhe shtresa ujëmbajtëse mbulohet nga një shtresë argjilore. Mbulesa suargjilore mbi shtresën e zhavorreve fillon nga 0 deri disa metra m në afërsi të shtratit të lumenjve (Lana, Tirana, Tërkuza, Zeza, Droja) deri në 40-50 m (Figura 15). Këto depozitime janë mjaft të përhapura në zonën tonë duke iu referuar prerjeve gjeologo-hidrogjeologjike. Të dhënat e shpimeve të kryera të zhveshjeve erozionale të

345 383 11 76 248 205

330 50 463 259 417 1/89 2/94 40 50 30

4/89 35

14/97 4 1p

6

LEGJENDA

Argjila deri në rëra, vende-vende me përmbajtje

zhavorri dhe materiale copëzore

Zhavorre dhe zhure të mbuluara nga shtresa me

përshkueshmëri të dobët

Argjila, ranorë e konglomeratë

Niveli i ujrave nëntokësore

45

25 21 23

2125 33 36

80

36 5056

76 8061

60 60 64 50

67

106

Puse hidrogjeologjikë, thellësia në metra 21 25

- 160

- 100

- 120

- 140

0

- 20

- 40

- 60

- 80

L.T

irana

L.

Gjo

la

L.

Ish

ëm

Sektori Adriatik Bilaj

VP JL Tirana

Valias



terrenit tregojnë se në përgjithësi kemi të bëjmë me suargjila ngjyrë kafe në të verdhë ose të kuqërremtë me përmbajtje oksidesh hekuri. Ato kanë trashësi të ndryshueshme. Kështu në depozitimet e vjetra aluviale, trashësia e tyre arrin nga 2.5-deri në 10-12-14 m, pra ka një tendencë rritje nga lindja drejt perëndimit, kurse në depozitimet e reja aluviale (Qh) trashësia e suargjilave dhe argjilave ka një tendencë rritje drejt veriut dhe veriperëndimit dhe arrin deri në 20-30 m (Prerja VI-VI, Figura 15). Pra në përgjithësi zhavorret janë të mbuluara gati në të gjithë pellgun. Nga shfrytëzimi intensiv, niveli i UN është vazhdimisht në ulje p.sh në zonën e Tiranës nga burime të njohura si ato të Kroit të Shëngjinit tani niveli është 6-7 m poshtë sipërfaqes së tokës e në disa vende edhe 10-15 m në zonën Valias-Bërxull. Ky fakt tregon se mundësia e infiltrimit të ujërave sipërfaqësore në shtresën ujëmbajtëse në shfrytëzim është mjaft e madhe, kjo sidomos në zonën Tiranë-Bërxull. P.sh në Laknas trashësia e mbulesës suargjilore është më e vogël se 10 m. Duke kaluar drejt veriut të basenit mundësia e infiltrimit në UN është më e vogël jo vetëm se mbulesa është më e madhe, por është dhe më pak e përshkueshme mbasi përbëhet nga argjila të buta e deri në argjila plastike. Burimi kryesor i ushqimit të këtij horizonti janë reshjet atmosferike. Një rol të madh në këtë drejtim luajnë ujërat e lumenjve, si dhe depozitimet rrënjësore ranorike të tortonianit. Lumenjtë Tërkuza, Zeza, Gjola ushqejnë horizontin ujëmbajtës që nga Bathorja deri në Fushë-Krujë duke qenë se edhe mbulesa suargjilore është shumë e vogël. Infiltrimi i reshjeve atmosferike bëhet në ato zona ku zhavorret aluviale kanë si tavan rërat dhe subrërat dhe atje ku zhavorret dalin në sipërfaqe. Po ashtu në zonat me mbulesë të hollë suargjilore < 10 m (Laknas-Bërxull) në ushqimin e zhavorreve ndikojnë edhe infiltrimet e ujit të vaditjes bujqësore. Parametrat hidraulikë të zhavorreve aluviale të pellgut ujëmbajtës paraqiten jo uniforme (Tabela 4). Kjo ndodh jo vetëm për shkak të ndryshimeve të mëdha në potencën dhe mënyrën e formimit të depozitimeve aluviale por edhe të ndryshimeve në përbërjen litologjike dhe granulometrike që influencojnë në anomalitë e parametrave dhe vetive ujëmbajtëse të shtresës së zhavorreve. Bazuar në të dhënat e pompimeve të kryera në vite rezulton që horizonti ujëmbajtës karakterizohet nga parametra hidraulike në vlera të larta. Kështu në Tabela 4 (sipas Eftimi R, 1998) jepen të dhënat konstruktive të puseve përfaqësuese të zonës së studimit ku jepen për çdo pus thellësia e shpimit (L), Thellësia e kapjes së shtresës ujëmbajtëse (H), trashësia e shtresës ujëmbajtëse (M), trashësia e mbulesës argjilore (l), diametri i pusit (d), niveli statik (h), prurja e ujit të pusit (Q), ulja e ujit në pus (s), prurja specifike (q), Koefiçienti i filtrimit (K) dhe Ujëpërcjellshmëria (T). Nga tabela rezulton që në zonën e ushqimit, shtresa ujëmbajtëse ka trashësi maksimale 30 m dhe mbulohet nga një shtresë suargjilore me trashësi rreth 10 m. Shtresa zhavorrore ka tregues të lartë filtrimi dhe kapacitet ujëmbajtës të lartë. Kështu Koefiçienti i filtrimit K, luhatet 180- 300 m2/d, Ujëpërcjellshmëria e shtresës zhavorrore T, luhatet rreth 1500-3500 m2/ditë kurse prurjet specifike të puseve luhaten në 10-23



l/sek/m. Duke shkuar drejt veriut në sektorin Laknas-Bërxull dhe në zonën e Valiasit, trashësia e shtresës zhavorrore shkon 20- 35 m dhe mbulohet nga shtresa suargjilore me përshkueshmëri të ulët me trashësi me të vogël se 10 m (Tabela 4). Vetitë filtruese të zhavorreve dhe ujëdhënia e puseve është e lartë. Kështu koefiçienti i filtrimit arrin në 200 m/ditë ndërsa Ujëpërcjellshmëria luhatet rreth 1000-2000 m2/ditë kurse prurjet specifike të puseve arrijnë deri në 25 l/sek/m. Në drejtim të veriperëndimit, Fushë-Krujës, shtresa zhavorrore pëson rritje të trashësisë së saj prej 60-80 m por një ulje relative të vetive filtruese. Kështu koefiçienti i filtrimit arrin në 30-150 m/ditë ndërsa Ujëpërcjellshmëria 1000-2000 m2/ditë kurse prurjet specifike të puseve arrijnë deri në 20 l/sek/m (Tabela 4). Ndërsa në zonën e drenimit parametrat hidraulike pësojnë rënie dhe ujëpërcjellshmëria paraqitet në vlerat më pak se 500 m2/ditë.

Tabela 4: Të dhënat konstruktive dhe prurjet e puseve të zgjedhur (sipas Eftimi R.)

Nr Numri fillestar

Koordinatat Viti i shpimit L H M l d h(statik) Q s q K T

(m) (m) (m) (m) (mm) (m) (l/sek) (m) (l/sek/m) (m/d) (m2/d)

26 Selita x=4576638 1984 36 14.5-28.5

14 10.4 273 -7.15 12 0.53 22.6 180 2520

29 y=4399776

z=97.08

25 F.bukës x=4577799 1971 30 8-12.5 12 10.5 200 2 18.6 2.6 7.15 300 3600

5 y=4398470 16.5-25

z=87.53

24 Fab.cok x-4577850 1987 25.5 9.4 6.5 200 -5.55 10 0.26 17.4 2000

6,87 y=4399650

z=95

18 Laknas x=4580966 1971 30 22 20 8.5 200 -1.1 34.6 2.4 14.4 200 2000

6 y=4395570 8''

z=58.36

17 Laknas x=4582163 1978 20 0-11.5 11.5 7.5 400 0.25 45 5.65 8.5 200 2300

Bërxull y=4394397 16''

47 z=45.82

14 Valias x=4585645 2001 15-30 35 400 -15.35 30 2 25 60 2000

y=4393421 33-53 16''

z=41.85

10 F-Prezë x=4589267 1986 48 15-33 18 13.4 203 2.35 37.5 3.03 12.3 80 1440

26a/82 y=4391269

z=19.5

8 U.Gjolës x=4592900 1964 78.5 35-42 38 32.5 203 1.8 30 3.8 7.9 30 900

59 y=4390050 63-83

z=20.16

6 F- Krujë x=4594150 1982 49 17.5-28.5

12 12.5 244 0.54 33.3 2.05 16.2 148 1850

327 y=4391400 41-66

z=20.65



Koefiçienti i Ujëpërcjellshmërisë shpreh në mënyrën më të plotë aftësinë filtruese të shtresës ujëmbajtëse. Si Koefiçienti i filtrimit K ashtu dhe Trashësia e shtresës

ujëmbajtëse M janë në përpjesëtim të drejtë me Ujëpërcjellshmërinë . Nga sa u tha më sipër vihet re kjo ligjësi: zonat me koefiçient filtrimi të lartë përputhen me zonat që kanë ujëpërcjellshmëri të lartë. E njëjta dukuri ndodh dhe me prurjet ku sasia më e madhe e ujit merret nga puset që ndodhen në zonat me ujëpërcjellshmëri më të lartë. Bazuar në të dhënat e Ujëpërcjellshmërisë së puseve të zonës Tiranë – Ishëm është ndërtuar “Harta e Ujëpërcjellshmërisë së UN të pellgut ujëmbajtës” në shkallë 1: 50000 (Figura 16). Në këtë hartë dallohen katër zona me ujëpërcjellshmëri të ndryshme, zonat që kanë ujëmbajtje të lartë dhe të ulët, duke na krijuar kështu një tablo të qartë për hidrodinamikën e zhavorreve ujëmbajtëse të UN.

IV.1.2.2 UN në shkëmbinjtë e shkrifët porozë me ujëpërshkueshmëri të vogël -

shumë të vogël

Këto depozitime janë shkëmbinj praktikisht pa ujë, ku bëjnë pjesë mbulesa suargjilore e surërore. Ato janë mjaft të përhapura në rajonin në studim dhe vendosen kryesisht mbi depozitimet zhavorrore e më pak mbi depozitimet e Tortonianit (formacioni Mëzezi). Ujrat e kësaj shtrese janë me regjim jo të qëndrueshëm dhe janë në varësi të plotë të reshjeve atmosferike. Nivelet maksimale janë në muajt Janar-Prill, kurse ato minimale janë në muajt Gusht-Tetor. Në profil të plotë këto depozitime takohen në prerjet erozionale të lumit Lana, si dhe gjatë brigjeve në pjesët e poshtme të lumit Tirana e Tërkuza pikërisht në ato vende ku rrjedha ndjek drejtimin jugor e juglindor në luginën e lumit. Në lindje të rajonit, takohen në zallishten e lumit me trashësi të vogël 0.5-1.5 m me karakter aluvio - aluvial. Të dhënat e shpimeve si dhe zhveshjet, prerjet erozionale të terrenit tregojnë se në përgjithësi kemi të bëjmë me suargjila ngjyrë kafe në të verdhë ose të kuqërremtë, me përmbajtje oksidesh hekuri. Duke ndjekur diferencimin e suargjilave në profilin vertikal, vihet re se nga Laknasi deri në Domje e Kamëz, suargjilat paraqiten të përziera me rëra e zhur, kurse në drejtim të veri - perëndimit kemi zvogëlimin e vazhdueshëm të potencës së suargjilave dhe rritje të shpejtë të potencës së surërave. Për sa i përket trashësisë së përgjithshme, ajo ruan të njëjtën ligjësi si zhytja dhe trashësia e shtresës zhavorrore. Me zhytjen e zhavorreve drejt veriperëndimit, rritet dhe trashësia e mbulesës suargjilore e argjilore nga 1 - 2 m deri 10 m përreth qytetit të Tiranës e deri në Laknas dhe me rreth 15 - 20 m në Valias, e deri 22 m në afërsi të Rinasit deri në 50 m drejt veriut. Shtretërit e sotëm të lumenjve Tirana, Tërkuza dhe Gjola kryesisht mbështeten mbi këto suargjila, përveç sektorëve të veçantë, gjë që kufizon ushqimin e zhavorreve nga ujërat e këtyre lumenjve. Pra, mbulesa e zhavorreve përveç ruajtjes së UN nga ndotjet dhe krijimit të presioneve piezometrike në to nuk ka asnjë vlerë nga ana hidrogjeologjike. Puset fshatare që kapin këto ujëra me nivel të lirë në mbulesën suargjilore përmbajnë ujëra me cilësi të dobët, me mineralizim të lartë dhe të ndotur nga ana bakteriologjike.



Figura 16: Harta e Ujëpërcjellshmërisë së UN të pellgut ujëmbajtësTiranë-Ishëm (sipas

Eftimi.R) (shkalla 1: 50000)

45 92

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 88

45 84

45 80

45 76

< 500 m /d2

< 500 m /d2

500-1

000 m

/d

2

< 500 m /d

< 500 m /d

2

2

500-1000 m /d2

1000 -2000 m /d2

2000 - 4000 m / ditë

2

Mëzez Shkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Tapizë

Rinas

Fushë-Prezë

Prezë

AhmetaqNikël

Larushk

Budullë

Arrameras

Bubq


Luz

Derven

Burizanë

Shpërdhet

MAMURRAS

Thumanë

Gramëz

Gjuricë

Likmetaj

Farkë e Madhe

Yzberish

Kamëz

FUSHË-KRUJË

TIRANA

L. Zeza

L. Ishëm

L. G

jola

L. Zeza

L. TërkuzaL

. Tira

na

L. Tërkuza

L.Tirana

L. Ishëm

prr. B

udllë

s

Prr. L

imuth

it

L. Droja

Liqeni Tiranës

Rez. Paskuqanit

Rez. Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

14

3

L. Lana

Kodër -Vore

LalmSauk

Laprakë

131211

15

16

20

19

23

26

21

5

7

8

6

9

4

2

m. Fezës

V

22

1

L. Droja


10

L.Tirana

17

Bërxull

18

L. Lana

24

25

Valias

F. Cimentos

43 81 43 85 43 89 44 03LEGJENDA

Ujëpërcjellshmëria në m / ditë

Depozitime kuaternare

të varfra në UN

500 - 1000 m / ditë

1000 - 2000 m / ditë

2000 - 4000 m / ditë

< 500 m / ditë

2

2

Kufi i i kuaternarit

2

2

2

Kufi i zhavorreve

Stacion klimatik




Puse të tjerë

Stacion hidrologjik

2

16

9




IV.2 Zhvillimi hidrokimik i UN të depozitimeve zhavorrore me të dhënat në vite

IV.2.1 Zhvillimi hidrokimik i UN në drejtimin tërthor

Për njohjen e përbërjes kimike në përgjithësi është një domosdoshmëri marrja në analizim e një numri të konsiderueshëm analizash kimike në vite (Shtojca, analiza kimike të vjetra të shqyrtuara) si dhe analizat e pikave të monitorimit. Ky është parimi mbi të cilin janë studiuar UN të zhavorreve të Kuaternarit të pellgut ujëmbajtës. Kështu duke iu referuar të dhënave të analizave kimike në vite, ecuria e parametrave kryesorë në UN sipas drejtimit tërthor VL-JP në profilin tërthor hidrogjeologjik I-I, tregon që parametrat Mineralizim I përgjithshëm dhe Mbetje e thatë janë në vlera të rritura në pjesët fundore të profilit. Në pjesën VL të profilit tek pusi 12 (ish-Uzina kimike) kemi vlera të larta të joneve SO4 dhe Na në krahasim me jonet e tjerë gjë që shprehet dhe tipin e ujit HCO3-SO4-Ca-Na. Me sa duket kemi ndikimin e mbetjeve të ish-Uzinës Kimike të cilat rritin vlerën e Mp mbi 1000 mg/l. Ndërsa në pjesën JP të profilit tek pusi 2 (St.Qemal Stafa) (Figura 17) kemi vlera të larta të joneve klor dhe Na në krahasim me jonet e tjerë e cila shprehet dhe në tipin e ujit HCO3-Cl-Na-Ca (Shtojca, Profili I-I). Ndërsa parametri Fortësi e përgjithshme në drejtimin VL-JP zvogëlohet (Tabela, Figura 17) sepse dhe vlerat e joneve Ca2+ e Mg2+ zvogëlohen në këtë drejtim.

Koeficienti 2 3 4 5 6 11 12

r(Ca+Mg) 2.8 14.85 17.59 25.27 21.62 21.32 17.64 29.92

rCa/rMg 2.52 3.77 2.69 3.46 2.96 1.66 2.16

rCl/rNa 0.50 0.40 0.32 0.52 0.52 0.41 0.48

rHCO3/r(SO4+Cl) 1 2.12 2.38 3.30 3.30 1.30 1.13

Figura 17: Profili hidrogjeokimik tërthor I-I dhe ecuria e parametrave kimike

120

110

100

90

80

70

60

L. Lana Qendra e TiranësL. Tirana

JPVL

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

Na, Ca, Mg HCO3, SO4, Cl

1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

5

6

7

8 8

0 0

10

11

9

10

11

9

100

0

Mp, Mbth

0.5

8.5

6.5

4.5

5.5

3.5

1.5

2.5

1.5

6.5

4.5

5.5

7.5

2.5

2 3 4 5 611

12

Ca

Na

MgCa

Na

Mg

HCO3HCO3

Cl

Cl

SO4

SO4

Mp

Mp

Mbth

Mbth

200



Për sa i përket raportit rCa/rMg, vlerat e tij janë më të mëdha se njësia gjë që dëshmon për mbizotërimin e jonit Ca ndaj jonit Mg në këtë prerje. Raporti rCl/rNa paraqitet në vlerat më të vogla se njësia gjë që dëshmon për mbizotërimin e jonit Na ndaj jonit Cl në këtë prerje. Ndërsa për koeficientin e freskimit rHCO3/r(SO4+Cl), në të gjitha puset kemi mbizotërimin e jonit HCO3 ndaj shumës së joneve SO4 dhe Cl. Ndërsa në profilin hidrogjeologjik II-II, ecuria e parametrave kryesore në UN sipas drejtimit tërthor verilindje-jugperëndim tregon që parametrat Mineralizim I përgjithshëm dhe Mbetje e thatë pësojnë rënie gjatë këtij drejtimi. Në pjesën VL të profilit tek pusi 7 (2000 apartamentet) (Figura 18) kemi vlera të larta të joneve SO4 dhe Na në krahasim me jonet e tjerë gjë që shprehet dhe në tipin e ujit HCO3-SO4-Ca-Na (Shtojca, Profili II-II). Me sa duket dhe ne hartën Hidrogjeologjike të zonës, kemi përsëri ndikimin e mbetjeve të ish-Uzinës Kimike të cilat rritin vlerën e Mp mbi 1000 mg/l. Ndërsa duke ecur drejt pjesës JP sipas profilit deri tek pusi 1 (Nshraku) kemi vlera të ulëta të përmbajtjes së joneve e cila shprehet dhe në tipin e ujit HCO3-Ca. Ndërsa parametri fortësi e përgjithshme paraqitet në vlera të qëndrueshme 20-25ºgj.

Koeficienti 1 2 3 4 5 6 7

r(Ca+Mg) 2.8 22.34 22.92 19.80 18.39 21.86 20.66 24.69

rCa/rMg 3.48 4.33 2.45 4.22 4.27 3.23 2.37

rCl/rNa 0.71 0.53 1.23 0.24 0.34 0.41 0.41

rHCO3/r(SO4+Cl) 3.46 2.37 2.71 2.05 1.85 2.72 1.15

Figura 18 : Profili hidrogjeokimik tërthor II-II dhe ecuria e parametrave kimike

Selita

L. LanaLapraka L. Tirana

120

110

100

90

80

70

60

50

VL

1p 2 3 4 56 7

Na, Ca, Mg HCO3, SO4, Cl Mp,

JP

Mp

Ca

Na

Mg

HCO3

Cl

SO4

Mp

HCO3

Ca

Mg

NaSO4

Cl

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

5

6

7

8 8

0 0

10

11

9

10

11

9

100

00.5

8.5

6.5

4.5

5.5

3.5

1.5

2.5

1.5

6.5

4.5

5.5

7.5

2.5

Mbth

Mbth

Mbth

200



Për sa i përket raportit rCa/rMg, vlerat e tij janë me të mëdha se njësia gjë që dëshmon për mbizotërimin e jonit Ca ndaj jonit Mg në këtë prerje. Raporti rCl/rNa paraqitet në vlerat më të vogla se njësia gjë që dëshmon për mbizotërimin e jonit Na ndaj jonit Cl me përjashtim të pusit 3 (Kroi i Shëngjinit) ku ky raport paraqitet mbi njësinë pasi joni Cl mbizotëron ndaj jonit Na. Ndërsa për koeficientin e freskimi rHCO3/r(SO4+Cl), në të gjitha puset kemi mbizotërimin e jonit HCO3 ndaj shumës së joneve SO4 dhe Cl. Sipas profilit hidrogjeologjik III-III, shohim që parametrat Mp, Mbth dhe Fp pësojnë rritje në drejtimin VL-JP. Përbërja kimike e UN të zhavorreve në këtë pjesë të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm është e lidhur me përbërjen kimike të ujit të lumenjve Tirana e Tërkuza. Këta dy lumenj janë ushqyesit kryesorë të shtresës ujëmbajtëse nëpërmjet zhavorreve të zbuluar në sipërfaqe (në rrjedhjen e poshtme të tij) e cila kontakton direkt me ujin e lumit (si në Figura 19).

Koeficienti 1 2 3 4 5 6

r(Ca+Mg) 2.8 24.25 20.50 19.91 22.73 19.93 16.86

rCa/rMg 3.20 2.48 2.60 2.50 2.33 2.24

rCl/rNa 0.66 0.29 0.28 0.69 0.67 0.56

rHCO3/r(SO4+Cl) 2.58 2.90 3.21 2.81 4.93 2.07

Figura 19: Profili hidrogjeokimik tërthor III-III dhe ecuria e parametrave kimike

Rritja e përqendrimit të jonit Ca sipas drejtimit VL-JP është një dëshmi e rritjes së Fp. Këtë e vërteton dhe raporti rCa/rMg I cili pëson rritje në këtë drejtim si në Figura 19. Raporti rCl/rNa paraqitet në vlerat më të vogla se njësia gjë që dëshmon për mbizotërimin e jonit Na ndaj jonit Cl në të gjithë prerjen. Ndërsa për koeficientin e freskimit,

vlerat më të dha se njësia në të gjitha puset dëshmojnë për mbizotërimin e jonit HCO3 ndaj shumës së joneve SO4 dhe Cl.

Argjila

Lym e Argjila

JP L. Lana L. Tirana Valias L. Tërkuza

60

50

40

30

20

10

0

300

400

500

600

700

800

900

1000


1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

5

7

8 8

0 0

10

9

10

9

200

100

0

Mp, Mbth

0.5

8.5

6.5

4.5

5.5

3.5

1.5

2.5

1.5

6.5

4.5

5.5

7.5

2.5

1 2 5

VL

6

Mp

Mp

Mbth

Mbth

Na

Na

Ca

MgMg

HCO3

HCO3

Ca

ClCl SO4

SO4

3 4



Ndërsa në zonën e Fushë-Krujës, sipas profilit hidrogjeologjik IV-IV, shohim tendencën e rënies së vlerave të parametrave M, Mbth dhe Fp në drejtimin VL-JP (Tabela, Figura 20).

Koeficienti 1 2 3 4 5 6 7 8 9

r(Ca+Mg) 2.8 15.70 11.71 12.28 13.69 13.24 15.59 21.28 22.46 35.85

rCa/rMg 2.21 0.49 0.36 0.74 0.48 1.03 1.00 0.14 0.87

rCl/rNa 0.22 0.02 0.13 0.21 0.13 0.62 0.81 0.37 1.38

rHCO3/r(SO4+Cl) 5.80 6.11 4.43 5.40 5.90 6.26 6.66 6.02 5.09

Figura 20: Profili hidrogjeokimik tërthor IV-IV dhe ecuria e parametrave kimike

Për sa i përket raportit rCa/rMg, në dallim nga prerjet e para, vlerat e tij në përgjithësi janë më të vogla se njësia gjë qe dëshmon për mbizotërimin e jonit Mg ndaj jonit Ca në këtë prerje. Përjashtim bën pusi 7 (Pusi Hasan) ku përmbajtjet e të dy joneve janë të barabarta dhe për pasojë raporti midis joneve është baras me njësinë si dhe pusi 1 ku ky raport është mbi njësinë gjë qe flet për mbizotërimin e jonit Ca ndaj jonit Mg në këtë pus (Fushë-Prezë). Raporti rCl/rNa paraqitet në vlerat më të vogla se njësia gjë që dëshmon për mbizotërimin e jonit Na ndaj jonit Cl me përjashtim të pusit 9 (Arameras) ku ky raport paraqitet mbi njësinë pasi joni Cl mbizotëron ndaj jonit Na. Ndërsa për koeficientin e freskimit, në të gjitha puset kemi mbizotërimin e jonit HCO3 ndaj shumës së joneve SO4 dhe Cl.

60

40

20

0

- 20

- 60

- 80

- 40

JP VL

Preza Budulla L. ZezaArameras

300

400

500

600 700

800 900

1000

1100


1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

5

6

7

8 8

0 0

10

11

12

9

10

11

12

9

1200

200

100 0

Mp, Mbth

0.5

8.5

6.5

4.5

5.5

3.5

1.5

2.5

1.5

6.5

4.5

5.5

7.5

2.5

3 4 5 6 7 8 1 29

Na

Ca

Mg

Mg

Ca

Na

Mp

Mp

HCO3

Cl

Cl

SO4

HCO3

Mbth

Mbth



Dhe se fundi duke shkuar drejt zonës së drenimit në pjesën me veriperëndimore të zonës së studimit, sipas profilit hidrogjeologjik V-V, nga VL-JP shohim tendencën e rritjes gjithnjë e më shumë të Mp, Mbth. Gjithashtu vërehet zvogëlimi i joneve Ca gjë që sjell uljen e Fp me gjithë rritjen e joneve Mg (Tabela, Figura 21).

Koeficienti 1 2 3 4 5

r(Ca+Mg) 2.8 44.1 9.91 4.03 6.02 12.6

rCa/rMg 0.72 0.65 0.58 0.95 1

rCl/rNa 1.12 0.66 0.3 0.34 0.49

rHCO3/r(SO4+Cl) 0.26 0.54 1.87 1.65 2.44

Figura 21: Profili hidrogjeokimik tërthor V-V dhe ecuria e parametrave kimike

Më se e dukshme është rritja e joneve Na dhe Cl në këtë prerje, veçanërisht në puset 1 dhe 2 në Sektorin Adriatik ku dhe raporti rCl /rNa është mbi njësinë gjë që flet për mbizotërimin e jonit Cl ndaj jonit Na në dallim me puset e tjerë ku ky raport është nën njësinë. Ndërsa koeficienti i freskimit në po këto puse është përsëri nën njësinë duke dëshmuar për mbizotërimin përsëri të jonit HCO3 ndaj shumës së joneve SO4 dhe Cl.

6

4

0.5

8.5

6.5

4.5

5.5

3.5

1.5

2.5

1.5

6.5

4.5

5.5

7.5

2.5

0

- 25

- 75

- 50

- 100

- 125

Sektori Adriatik

ZhejiL

P

1300

Mamurras

Na, Ca, Mg HCO3, SO4, Cl Mp, Mbth

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

200

100

0

1 2 3 4 5

Mp

Mbth

Mbth

Ca

Ca

HCO3

HCO3

1

2

3

5

6

7

8

0

10

11

16

9

1

2

3

4

5

6 7

8

0

10

11

9

Na

Na

Cl

Cl

SO4

SO4

1400

1500

1600

1700

1800

1900

12

13

14

15

17

Mg

Mg

2000

Mp



IV.2.2 Zhvillimi hidrogjeokimik i UN në drejtimin gjatësor

Sipas drejtimit të rrjedhjes së UN nga juglindja drejt veriperëndimit, depozitimet

zhavorrore të këtij pellgu përbëjnë një horizont të pasur ujëmbajtës jo uniform i cili herë

ngushtohet dhe herë zgjerohet siç u tha ne Kapitullin IV ne pikën IV.1.2. Ky jo

uniformitet pasqyrohet dhe në përbërjen kimike të UN (Figura 22). Depozitimet

zhavorrore paraqesin një horizont ujëmbajtës me përbërje kimike që vjen duke u

zhvilluar nga zona e ushqimit në drejtim të zonës së drenimit. Kështu sipas profilit

hidrogjeologjik gjatësor, Mp dhe për rrjedhim Mbth herë rriten e herë zvogëlohen gjatë

drejtimit të rrjedhjes nëntokësore (Figura 22). Tendenca e përgjithshme është që ato

rriten në drejtim të zonës së drenimit duke arritur në vlerën mbi 1000 mg/l. Fortësia e

ujit-Fp ndryshon nga 30ºgj në pjesën juglindore të pellgut ujëmbajtës në < 10ºgj në

pjesën veriperëndimore të pellgut ujëmbajtës. Pra sipas klasifikimit të Fp të UN, në

pjesën jugore kemi ujëra “të fortë” ndërsa në pjesën veriore kemi UN “të butë”.

Koeficienti

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

r(Ca+Mg) 2.8 9.9 11.7 17.5 21.6 19.9 24.4 21.9 15.9 19.7 20.6 19.1 21.1 15.8 23.3 21.0

rCa/rMg 0.65 0.72 0.25 0.92 1.25 1.12 1.97 3.76 2.62 2.06 3.28 2.83 2.29 3.67 4.36

rCl/rNa 0.66 0.74 0.33 0.33 0.25 0.38 0.30 0.27 0.28 0.21 0.21 0.77 0.19 0.53 0.49

rHCO3/r(SO4+Cl) 0.54 0.50 6.40 4.73 6.76 5.55 7.59 2.44 3.17 3.60 3.07 2.75 2.98 2.97 3.02

Figura 22: Profili Hidrogjeokimik gjatësor VI-VI dhe ecuria e parametrave kimike



Sikundër shihet në profilin hidrogjeokimik gjatësor (Figura 22) nga anionet dhe kationet më të dallueshme në ecurinë e tyre gjatë këtij drejtimi janë klori Cl- dhe natriumi Na+ në pjesën drejt sektorit Adriatik të cilët pësojnë rritje në vlerat e tyre si dhe kalciumi Ca2+ e magnezi Mg2+ të cilët pësojnë rënie krahasuar me vlerat e tyre fillestare gjë e cila reflektohet në uljen e vlerave të parametrit Fp në drejtim të veriperëndimit (Tabela, Figura 22). Për sa i përket raportit rCa/rMg nga juglindja drejt veriperëndimit ai vjen duke u zvogëluar dhe arrin nën vlerën 1 ndërsa koefiçienti kloralkalin rCl/rNa qëndron nën vlerën 1 duke dëshmuar se kemi akoma ujëra të freskët si dhe koefiçienti i freskisë së UN, rHCO3/r(SO4+Cl), zvogëlohet nën njësinë i cili dëshmon për rritjen e vlerës r(SO4+Cl) kundrejt asaj të rHCO3 (Tabela, Figura 22).

IV.3 Dinamika e UN Nga pikëpamja hidrodinamike ultësira e Tiranës përbën zonën e ushqimit dhe zonën e mesme të presionit të pellgut nëntokësor artezian, me ujra me nivel të lirë dhe të tipit subartezian me nivel statik që stabilizohet në thellësinë 2.5-5 m deri në 10 m nga sipërfaqja e tokës. Ndërsa zona F-Krujë-Ishëm përbën zonën e drenimit dhe zonën e lartë të presionit të pellgut nëntokësor. Konfiguracioni i strukturës hidrogjeologjike është mjaft i qartë: Zona e ushqimit që fillon që nga Tirana drejt Laknasit, zona e rezervuarit nëntokësor në drejtim të Valiasit deri në Fushë-Krujë dhe zona e drenimit nga Fushë-Kruja drejt Adriatikut. Zona kryesore e magazinimit të UN shtrihet në zonën Tirana e Jugut, drejt Laknas-Bërxull si edhe Valias–Fushë-Prezë. Këtë e vërteton edhe ujëpërjellshmëria e lartë 2000-4000 m2/ditë të zhavorrreve ujëmbajtës në këto zona (Figura 16). Zhavorret aluviale të pellgut ujëmbajtës nëntokësor në ultësirën Tiranë-Ishëm mbulohen prej depozitimeve me përshkueshmëri të dobët dhe me trashësi të vogël deri të madhe të subargjilave. Shtrirja e përgjithshme e zhavorreve është JL-VP. Gjatë këtij drejtimi shtresa pëson zmadhim të menjëhershëm si në planin horizontal ashtu dhe në atë vertikal dhe kjo pasqyrohet edhe në vetitë hidrodinamike të kësaj shtrese. Në pjesën e poshtme ato kanë si dysheme të papërshkueshme argjilat plastike dhe kompakte të miocenit të sipërm të cilat shërbejnë edhe si ekran mbështetës për shkarkimin e mëtejshëm të UN. Duke u ndodhur midis dy shtresave të papërshkueshme UN të shtresës së zhavorreve,

në pjesë të veçanta të shtrirjes së tyre (zona e Tiranes), fitojnë një farë presioni të

kollonës së ujit të llogaritur prej 1-3 deri në 9.5 m në sajë të të cilit gjatë shpimit ato

ngrihen deri në afërsi të sipërfaqes së tokës pa mundur të rrjedhin me vetëderdhje.

Ndërsa duke shkuar për në Fushë-Krujë, Gramëz, Dukagjin, shtohet presioni i kollonës

së ujit të pellgut derisa arrihet në vetëderdhjen e tij, niveli piezometrik i të cilit

stabilizohet në lartësinë 3-5 m mbi sipërfaqen e tokës (Puca N., etj 2000).



IV.3.1 Nivelet e UN dhe luhatjet e tyre Niveli i UN si për një basen të hapur dhe për një basen të mbyllur tregon lartësinë e presionit atmosferik të një baseni. Çdo dukuri që krijon ndryshime në presionin mbi UN do të shkaktojë ndryshime në nivelin e UN. Kështu ndryshimet në magazinimin e UN të cilat janë rezultat i diferencës midis furnizimit dhe tërheqjes së ujit do të shkaktojnë ndryshimet e niveleve në kohë që variojnë nga pak minuta në shumë vjet (Todd D. K., 1979). Seritë e alternuara të viteve të lagësht dhe të thatë në të cilat sasia e reshjeve është mbi ose nën mesataren do të shkaktojnë luhatje afatgjata të niveleve. Por reshjet nuk janë një tregues i sigurt i ndryshimit të niveleve të UN. Ushqimi i basenit është faktori udhëheqës i cili varet nga intensiteti dhe shpërndarja e reshjeve si dhe nga rrjedhja sipërfaqësore. Kështu në basenet me aktivitet të lartë shfrytëzimi, ku marrja e UN tejkalon ushqimin e tij, prirja e rënies së niveleve të UN mund të vazhdojë për shumë vjet. Por në përgjithësi nivelet e UN të pellgut tonë (Tabela 5) dëshmojnë për luhatje sezonale të cilat rezultojnë nga influenca e faktorëve të tillë si reshjet dhe uji i vaditjes si dhe nga shkarkimi gjatë pompimit. Nga kjo tabelë vihet re se amplitudat më të mëdha të niveleve janë nga Laknasi deri në F-Krujë, ndërsa në zonën e Thumanës dhe Gramëzës ato paraqiten më të vogla gjë që flet për mënyrën e ushqimit të UN në këto zona.

Tabela 5: Nivelet mes, min dhe max mujore të UN në zonën Tiranë-F.Krujë (sipas Puca N.)

Me të dhënat e tabelës së niveleve mesatare mujore të UN në zonën Tiranë-F.Krujë është ndërtuar grafiku i ecurisë së niveleve mesatare mujore të zonës Tiranë-F.Krujë nga i cili duket qartë që nivelet më të larta të UN ndodhin duke filluar nga muaji Prill deri në Shtator të cilët përkojnë me fillimin dhe fundin e stinës së verës.

Pusi XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X Niv.mes Niv.Min Niv.Max Amp.

Data Data

Laknas -5.43 -5.4 -3.8 -2.1 -1.5 -1.83 -3.33 -3.67 -4.96 -5.77 -6.44 -6.25 -4.22 -6.77 -1.42 5.35

20/09 30/03

Valias -17.9 -17.5 -17.1 -15.9 -13.9 -12.7 -12.6 -12.9 -14.56 -16.0 -17.5 -17.9 -15.58 -18.16 -12.49 5.67

10/11. 30/04

Rinas -14.7 -14.6 -14.1 -13.4 -12.25 -11.6 -11.4 -11.6 -12.5 -13.5 -14.3 -14.7 -13.25 -14.85 -11.39 3.46

10/11. 30/04

F.Krujë -5.9 -5.7 -2.7 -1.5 -0.94 -0.69 -1.04 -1.4 -3.36 -4.74 -6.43 -5.86 -3.37 -6.55 -0.4 6.15

20/09 20/04

U.Gjolës -7.3 -7.37 -7.1 -6.2 -4.88 -4.31 -4.32 -4.8 -5.65 -6.72 -7.3 -7.35 -6.13 -7.52 -4.08 3.44

30/10. 20/04

Thumanë 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.35 0.3 0.3 0.15 0.2 0.35 0.34 0.15 0.4 0.25

30/08 10/11.

Gramëz 0.3 0 0 0 0 0 0.19 0.1 -0.61 -0.11 -0.19 0.25 0.01 -0.28 0.35 0.63

20/11. 11/05.



Grafik 3: Ecuria e niveleve mesatare mujore të UN të zonës Tiranë-F.Krujë

IV.3.2 Kushtet piezometrike

Të dhënat piezometrike jepen në Hartën Hidrogjeologjike të pellgut ujëmbajtës (Figura 13). Kjo hartë pasqyron izolinjat e sipërfaqes piezometrike të shtresës zhavorrore. Konfiguracioni i hidroizoipseve, përcakton si drejtim të përgjithshëm të lëvizjes së UN drejtimin JL-VP që i përgjigjet vlerës së pjerrësisë hidraulike prej 0.002-0.0025 (Eftimi R., 1998). Duke u bazuar në drejtimin e lëvizjes së UN si dhe zhytjen e zhavorreve ujëmbajtëse në drejtim të veriperëndimit del se ushqimin fillestar horizonti ujëmbajtës i zhavorreve e merr në juglindje aty ku këto zhavorre janë të mbuluara nga një shtresë e hollë suargjilore aluviale (1.5-2.5 m). Zona e ushqimit ka vazhdueshmëri të pandërprerë. Ajo shtrihet duke filluar nga skaji verior i qytetit të Tiranës që përcakton dhe konturin juglindje të pellgut nëntokësor subartezian të Tiranë-Ishmit. Burimi kryesor i ushqimit që luan rol në bilancin e UN janë reshjet atmosferike të cilat infiltrojnë nëpërmjet shtresës së hollë dhe gjysëm të përshkueshme të mbulesës suargjilore. Burim tjetër ushqimi për horizontin e zhavorreve është dhe kompleksi ujëmbajtës i Tortonianit që konturon pellgun nëntokësor duke kontaktuar drejtpërsëdrejti me zhavorret ujëmbajtëse të këtij horizonti. Ndonëse ujëmbajtja e ranorëve të Tortonianit është shumë më e ulët se e zhavorreve të kuatemarit, ato drenojnë në zhavorret e kuatemarit për shkak të presionit të madh që ato kanë.

-20

-15

-10

-5

0

5

XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X

Laknas

Valias

Rinas

F.Krujë

U.Gjolës

Thumanë

Gramëz



Pasi kalohet nga Kamza në drejtim të Laknasit dhe Valiasit, rezervave të përgjithshme të UN në zhavorret aluviale i shtohet dhe furnizimi me ujë nga lumenjtë e Tiranës, Tërkuzës dhe Zezës. Ushqimi nga ujrat e këtyre lumenjve bëhet për efekt të infiltrimit të ujit në zhavorret e shtratit të lumit ose furnizimit direkt të këtyre zhavorreve në pjesë të veçanta të rrjedhjes së lumit (Figura 13). Si drenime natyrale të UN mund të përmendim "Kroin e Shëngjinit" Q = 15 I/sek, burimet e Kasharit Q = 16 l/sek, Burimet në shtratin e Lanës së Vjetër Q = 40.001 l/sek, në veri ato të Gjeç-Fushës me Q = 10 l/sek, Burimet në Larushk, Burimet që dalin në shtratin e lumit Gjola si dhe Burime të vogla në pjesën më veriore të zonës së studimit. Pra pjesa më e madhe e rrymës natyrale të UN duke mbledhur dhe ushqimin anësor që i shtohet gjatë rrjedhjes së saj, drejtohet për në veriperëndim, kalon Fushë-Krujën dhe shkarkohet në det. IV.3.3 Shfrytëzimi i UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm Në pellgun ujëmbajtës zhavorror janë kryer një numër i madh shpimesh hidrogjeologjike prej të cilëve shfrytëzohet një sasi e konsiderueshme uji për pirje, apo për nevoja teknologjike si dhe për vaditje nga fermerët. Rezervat e shfrytëzimit (Puca N., etj 2004) që merren nga zhavorret ujëmbajtëse në zonën Tiranë-Rinas janë:

1. Ujësjellësi i Pishinave, Selitë - ku shfrytëzohen tre shpime me prurje Q = 120-140 l/sek

2. Ujësjellësi Unaza e Re - ku shfrytëzohen katër shpime me prurje Q = 135-140 l/sek

3. Ujësjellësi i Laknas (Antibiotiku) – ku shfrytëzohen gjashtë shpime me prurje Q =120-200 l/sek

4. Ujësjellësi i Bërxullit – ku shfrytëzohen gjashtë shpime me prurje Q = 180-200 l/sek

5. Ujësjellësi i Laknasit për Kamzën – ku shfrytëzohen dy shpime me prurje Q = 25-30 l/sek

6. Ujësjellësi Kamzës (Valias) – ku shfrytëzohen tre shpime me prurje Q = 100-140 l/sek

7. Shpime të veçanta që shfrytëzohen në zonën Mëzes-Laknas-rreth 10 shpime me prurje Q = 50 l/sek

8. Zona e Kombinatit – shfrytëzohen dy shpime për ujë të pijshëm me prurje Q = 40-50 l/sek dhe rreth dhjetë shpime të tjerë për ujë teknologjik me prurje Q = 10-20 l/sek

9. Rreth 40-60 shpime të tjera shfrytëzohen nga subjekte private me prurje të përgjithshme rreth 80-120 l/sek

Sasia e përgjithshme që shfrytëzohet në këtë pellg është Q = 860-1100 l/sek.



Rezervat e shfrytëzimit në zonën Rinas-Fushë-Krujë-Ishëm (Puca N., etj 2004) janë:

1. Ujësjellësi Ura e Gjolës-ku shfrytëzohen 4 shpime me prurje Q = 208-250 l/sek, përdoret për të furnizuar me ujë të pijshëm qytetin e Durrësit, Shijakut dhe fshatrat.

2. Ujësjellësi i Fushë-Krujës ku shfrytëzohet një shpim me prurje Q = 35-40 l/sek 3. Ujësjellësi i fshatit Bubq-ku shfrytëzohet një shpim me prurje Q = 8 l/sek 4. Ujësjellësi i Prezës-ku shfrytëzohet një shpim me prurje Q = 20 l/sek 5. Ujësjellësi i Mazhës-ku shfrytëzohet dy shpime me pruje Q = 10 l/sek 6. Shpimi i Aeroportit Rinas-ku shfrytëzohet një shpim me prurje Q = 20 l/sek 7. Ujësjellësi i Vorës-ku shfrytëzohet një shpim me Q = 30-50 l/sek 8. Ujësjellësi i Fabrikës së Çimentos-ku shfrytëzohet një shpim me prurje Q = 30-40

l/sek 9. Ujësjellësi i Institutit të Bimëve të Arave Fushë-Krujë (për vaditje) dy shpime me

prurje Q = 20 l/sek 10. Një numër shpimesh të tjerë shfrytëzohen nga familje me prurje të përgjithshme

Q = 20-50 l/sek Sasia e përgjithshme që shfrytëzohet në këtë pellg arrin Q = 400-500 l/sek. Pra nga i gjithë pellgu ujëmbajtës Tiranë-Ishëm shfrytëzohen afërsisht 1300-1600 l/sek ujë. Edhe në kompleksin ujëmbajtës të depozitimeve të ranorëve të Tortonianit janë vënë në shfrytëzim një numër i madh shpimesh me prurje Q =0.1-0.5 l/sek e në shpime të thella me prurje Q = 0.8-2-3 l/sek dhe prurja e përgjithshme mund të arrijë Q = 30-50 l/sek.

KAPITULLI V: Metodika e monitorimit dhe studimit hidrokimik


V.1. Zgjedhja dhe analiza e rrjetit të monitorimit Studimi hidrokimik mbështetet në monitorimin e 26 pikave ujore nga të cilat 16 pika u takojnë kryesisht puseve të UN, 2 pika që u takojnë Burimeve në Shtratin e vjetër të Lanës dhe Burimit në Gjeç-Fushë (Tabela 6), si dhe 8 pika ujore qe u takojnë lumenjve Lana, Tirana (2 vende), Tërkuza, Zeza, Gjola, Droja dhe Ishmi (Tabela 7). Pjesa më e madhe e puseve përdoren për furnizimin me ujë të pijshëm të rretheve të Tiranës, Durrësit dhe Fushë-Krujës dhe aktualisht janë nën administrimin e Ndërmarrjeve të Ujësjellësve të këtyre qyteteve.

Tabela 6: Pikat e monitorimit të UN, pozicioni, koordinatat

Nr Pusi Kodi X Y

1 Selita 26 4399561.659 4576676.832

2 F.Bukës 25 4398484.076 4577308.959

3 F.Cokollatave 24 4399675.072 4577813.901

4 K.Shëngjinit 23 4399304.352 4577917.775

5 Brraka 22 4400903.638 4578357.709

6 EHW 20 4395283.304 4580378.484

7 Laknas 18 4395361.781 4581466.643

8 Bërxull 17 4394275.766 4582244.59

9 B.Lanës 16 4393937.791 4582342.1

10 Amb Kamëz 15 4396341.5 4584134.144

11 Valias 14 4393421.484 4585645.362

12 B.Gj-fushë 13 4391493.967 4586957.707

13 Fushë-preza 10 4391126.161 4589225.198

14 Ura e Gjolës 8 4393745.268 4592975.735

15 F-Krujë 6 4391725.696 4594209.218

16 Bilaj 5 4389981.652 4594596.622

17 Gramëz 4 4387250.523 4599675.102

18 Thumana 2 4387449.941 4602791.964

Tabela 7: Pikat e monitorimit të US pozicioni, koordinatat

Nr Lumi Kodi Vendi i marrjes X Y

1 L. Lana 21 U. Autotraktorëve 4405610 4578123

2 L.Tirana 1 19 U. Kamzës 4397470 4580765

3 L.Tirana 2 12 Gjeç-Fushë 4391407 4587200

4 L.Tërkuza 11 U. Tapizës 4394826 4587461

5 L. Zeza 8 Arrameras 4393745 4592976

6 L. Gjola 7 U.Gjolës 4390720 4593376

7 L. Ishëm 3 Sukth-Vendas 4384726 4600039

8 L. Droja 1 U. Mamurras 4390993 4603765



Figura 23: Harta topografike me pikat e monitorimit të pellgut Tiranë-Ishëm (Shkalla 1:50 000)

Thumanë

L. Zeza

L. Ishëm

L. G

jola

L. T

ërkuza

L. T

iran

a

L. Ish

ëm

prr. B

udllë

s

Prr. L

imu

thit

Liqeni Tiranës

Rez.

Paskuqanit

Rez.

Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

L. Lana

L. Droja

L.Tirana

L. Lana

14

3

1312 11

15

16

2019

23

26

21

5

7

8

6

9

4

2

43 81 43 85 43 89 44 03

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

22

1

10

17

18

24

25

Mëzez Shkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Tapizë

Rinas

Fushë-Prezë

Prezë

Ahmetaq

Nikël

Larushk

Budullë

Arrameras

Bubq


Luz

Derven

Burizanë

Shpërdhet

MAMURRAS

Gramëz

Gjuricë

Likmetaj

Farkë e Madhe

Yzberish

Kamëz

FUSHË-KRUJË

TIRANA

L. Droja

Kodër -Vorë

LalmSauk

Laprakë

m. Fezës


Bërxull

Valias

F.Çimentos

V

L.Tirana

Stacion klimatik




Puse të tjerë

Stacion hidrologjik

2

16

9


LEGJENDA



Zgjedhja e pikave të vrojtimit është bërë e tillë që të përfaqësojnë sa më mirë zonën në varësi të shkallës së ndikimit të aktivitetit të veprimtarisë njerëzore. Pikat e monitorimit u vendosën në pika kyçe në pikëpamje hidrodinamike. Ato janë afër stacioneve kryesore të pompimit si dhe afër lumenjve (Figura 23). Kështu puset Selitë, Bërxull, Laknas, Valias, Ura e Gjolës janë puset qendrore të marrjes së ujit dhe nga të cilët furnizohen me ujë qytetet e Tiranës, Durrësit dhe Fushë-Krujës. Burimet e Lanës dhe Gjeç-Fushës janë afër lumenjve të Lanës dhe Tiranës përkatësisht.

V.2 Metodika e studimit hidrokimik Baza e këtij studimi mbështetet ne rezultatet e pikave te monitorimit dhe në një material arkivor hidrogjeologjik të shfrytëzuar që para e pas viteve 1990 deri ne vitin 2012. Në këto materiale të shfrytëzuara te para viteve 90 analizat kimike ekzistuese janë sporadike në pikëpamje të kohës së marrjes dhe pozicionit por që janë shfrytëzuar sipas rastit ndërsa pas viteve 2000 analizat kimike janë marrë në kuadër të monitorimit të UN sipas strategjisë së Agjencisë Evropiane të Mjedisit. Analizat e studimit janë marrë në kohë të lagësht dhe të thatë dhe konkretisht nga Tetor 2004 - Korrik 2006: Tetor 2004, Janar 2005, Qershor 2005, Shtator 2005, Janar 2006, Korrik 2006. Janë shfrytëzuar edhe analizat të Arshivës së Shërbimit Gjeologjik Shqiptar, te raporteve, relacioneve, projekteve studimore qe prej viteve 1969 e deri ne 2012. Për çdo pikë monitorimi është bërë matja e koordinatave me GPS si dhe janë matur “in situ” parametrat fizike të ujit si T në oC, pH, PE në µS/cm e reduktuar në 25ºC. Të gjitha kampionet e ujit u analizuan në Laboratorin kimik të Institutit IGJEUM dhe konkretisht u analizuan jonet Ca2+, Mg2+, Na+, K+, NH4

+, Fet, HCO3-, SO4

2-, Cl-, NO3-,

NO2-. Metodat e përdorura për analizimin e tyre janë ato të tipit UV-Vizuale si në

Tabelën 8:

Tabela 8: Parametrat e matur dhe metodat e analizimit

Parametrat Metoda Ca 2+, Mg 2+ Titullim Na+, K+ Fotometër me Flakë Fet,, NH4

+ Kolorimetri HCO3

-, CO32- Titullim

SO42-, Cl- Titullim (Gravimetri)

NO3-, NO2

-, Kolorimetri

Kështu sasia e analizave kimike të kryera në këtë studim janë 119. U llogaritën Fortësia e përgjithshme (Fp), Mineralizimi i përgjithshëm (Mp), Mbetja e thatë (Mbth), Alkaliniteti. Gjithashtu është mundësuar kryerja e analizave të një serie të plotë, Shtatorit 2005 në Laboratorin e Shërbimit Gjeologjik në Austri për të bërë një krahasim të rezultateve të analizave të marra. Për disa pika monitorimi janë shfrytëzuar dhe analiza të tjera të kryera në Laboratorin e Shërbimit Gjeologjik Shqiptar.



Po kështu është bërë e mundur kryerja e analizave bakteriologjike në Laboratorin Mikrobiologjik pranë Institutit të Shëndetit Publik ku janë analizuar parametrat Escherichia Coli dhe Streptoccocus Faecal për 100 ml provë ujore. Me rezultatet e analizave të UN dhe sipërfaqësore është bërë një përpunim pikësor i parametrave kimike. Kështu janë ndërtuar tabelat e parametrave fiziko-kimikë: T në ºC, Ph, PE në mS/cm, Mp, Mbth ne mg/l, Fp në ºgj, Ca, Mg, Na, K, Fet, NH4, HCO3, CO3, SO4, Cl, NO3, NO2 në mg/l, mekv/l dhe %mekv/l, ku është shënuar dhe tipi i ujit për çdo pikë monitorimi uji nëntokësor apo lumor. Të gjitha tipet e ujit të provave ujore janë grupuar në tipe të njëjta uji nëntokësor dhe kështu janë ndërtuar tabelat e parametrave fiziko-kimikë për çdo tip uji. Me këto rezultate është bërë përpunimi statistikor i parametrave fiziko-kimikë të sipërpërmendur për gjithë pellgun në përgjithësi dhe për çdo tip uji nëntokësor i cili konsiston në llogaritjen e këtyre parametrave statistikorë si më poshtë:

Mesatarja aritmetike:

Shmangia mesatare kuadratike:

Koefiçienti i variacionit:

Ndryshueshmëria (%):

Gjithashtu janë evidentuar lidhjet korrelative që mund të ekzistojnë midis parametrave kimike, janë ndërtuar grafikët e korrelacioneve midis parametrave të ndryshëm kimike si dhe janë llogaritur koefiçientët e këtyre korrelacioneve duke ndërtuar kështu matricën e koefiçientëve të korrelacioneve. Mbi bazën e këtij përpunimi pikësor është kaluar në përpunimin hapësinor i cili konsiston në ndërtimin e hartave speciale hidrokimike si Harta e Mbetjes së Thatë të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm, Harta e Fortësisë së përgjithshme të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm, Harta e Tipeve Hidrokimike të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm dhe Harta e Faktorëve të Burimeve te Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm të punuara në AutoCadMap. Mjetet e analizimit numerik të Programit AquaChem mbulojnë një seri të gjerë funksionesh dhe llogaritjesh të cilat më ndihmuan për interpretimin dhe krahasimin e të dhënave hidrokimike të marra nga rezultatet e analizimit kimik. Mjetet e analizimit grafik të Programit AquaChem shërbyen për të paraqitur karakteristikat kimike të të dhënave të cilësisë së ujit dhe për një paraqitje vizuale të qartë në mënyrë që të shpjegohet dhe kuptohet përbërja kimike e UN të pellgut ujëmbajtës. Tipet e grafikëve të përdorur nëpërmjet programit AquaChem në këtë studim janë: Diagramet Piper, dhe Durov, Grafikët Ludwig-Langelier dhe Schoeller, Diagramet Stiff dhe Pie, Grafikët X-Y Scatter.



Ndërsa programi “PhreeqC” bën të mundur nëpërmjet ekzekutimit të simulimit hidrokimik llogaritjen e përqëndrimeve të ekuilibrit ose aktivitetet jonike të llojeve kimike në ujë si dhe treguesit e saturimit të fazës së ngurtë në ekuilibër me masën ujore. V.3 Përdorimi i programit AquaChem AquaChem është një program specifik për analizimin numerik dhe grafik të të dhënave të analizave kimike si dhe modelimin e të dhënave gjeokimike. Ai ve ne dispozicion një sërë mjetesh të analizimit numerik dhe teknikave grafike të cilat më kanë ndihmuar në përpunimin dhe plotimin e të dhënave kimike. Kështu si fillim është krijuar database i këtij studimi nga i cili do të marrim gjithë informacionin për proçeset e formimit dhe zhvillimit të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm. Krijimi i Database-it përmban përshkrimin e të gjithë parametrave si emri, etiketimi, masa molekulare, nivelet udhëheqëse etj. Çdo “database” zotëron një skedar model duke patur të njëjtën prapashtesë “msk”. Skedari krijohet automatikisht kur ne hapim një set të ri të dhënash. “Database” përmban listën me regjistrimet e bëra për çdo pikë monitorimi. Kjo listë tregon që të gjitha të dhënat janë aktive. Ajo përmban një informacion të shkurtër për çdo mostër uji në database. Ky informacion mund të ndryshohet ose zgjerohet me parametra të tjerë. Database në Programin Aquachem përmban tre grupe parametrash që janë:

1. Vlerat e matura te parametrave të cilat përfshijnë: Header info (Project, location, Date, Sampled ID, etc.) Physical data (ku jepen të dhëna fizike si koordinatat e pikave, pH, temperatura, përcjellshmëria elektrike etj. i) Cations: (ku jepen vlerat e përqendrimeve të kationeve Na+, Ca2+, Mg2+ etj), ii) Anions: (ku jepen vlerat e përqendrimeve të anioneve HCO3

-, SO42-, Cl- etj)

2. Vlerat e modeluara të parametrave si: i) Indekset e Saturimit të ujit me minerale (kalcit, dolomit, anhidrid etj, sipas përbërjes mineralogjike të mjedisit ku kalon uji nëntokësor) ii) Aktivitetet jonike të joneve Ca2+, Mg2+, Na+, HCO3

-, SO42-, Cl-.

3. Vlerat e llogaritura të parametrave si: i) Shuma e kationeve, Shuma e anioneve, Balanca jonike, Fortësia e ujit, Alkaliniteti, Mbetja e thatë të cilat janë të llogaritura automatikisht nga AquaChem bazuar në vlerat e matura dhe të vendosura në hapësirën e përcaktuar për parametrat. Pra me anë të programit AquaChem pas futjes së të dhënave u krijua “Database” i ri me listën e regjistrimit të të dhënave ku jepet mundësia e marrjes së një informacioni si më poshtë me të gjithë parametrat fiziko-kimike të cilat do të ndihmojnë për të kuptuar dhe interpretuar përbërjen e ujit.

Gjithashtu pas futjes së të dhënave në program është e mundur të merret një informacion më i detajuar për të gjitha pikat e monitorimit si më poshtë:



V.3.1 Mjetet për analizimin numerik që janë përdorur Mjetet e analizimit numerik të programit AquaChem mbulojnë një seri të gjerë funksionesh dhe llogaritjesh të cilat na vijnë në ndihmë për interpretimin dhe krahasimin e të dhënave hidrokimike të marra nga rezultatet e analizimit kimik. Këto mjete përfshijnë që nga transformimet e thjeshta të njësive, bilancet e ngarkesës dhe përzierjen e kampioneve të ujit deri tek funksionet më komplekse. Llogaritja e treguesve statistikore është një nga lehtësitë që afron programi AquaChem për analizimin numerik. Kështu nëpërmjet programit ne sigurojmë një raport statistikor i cili siguron një përmbledhje statistikore të parametrave të zgjedhura dhe në njësine e matjes së zgjedhur për përqëndrimet kimike për të gjitha rregjistrimet aktive të kampioneve të ujit. Ky raport përmban vlerat e treguesve statistikorë me interes në intepretimin e të dhënave të tilla si vlerat Maksimum dhe Minimum të parametrave, Mesatare aritmetike, Shmangia Standarte, Koeficienti i Variacionit dhe Ndyshueshmeria



si edhe koefiçientët e matriksit të Korrelacionit midis parametrave të zgjedhur kimike si më poshtë:

Ai është një mjet për analizimin numerik i cili ndihmon në gjetjen e marrëdhënieve midis parametrave kimike dhe gjithashtu një mënyrë e shpejtë për të llogaritur të gjithë Koefiçientët e Korrelacionit me qëllimin e një gjykimi sa më të plotë dhe më të drejtë të rezultateve të analizave kimike. V.3.2 Mjetet e teknikave grafike që janë përdorur Këto aftësi të fuqishme analitike të treguara më lart janë plotësuar apo ndjekur nga një zgjedhje e hollësishme e teknikave grafike të cilat shërbejnë për të paraqitur karakteristikat kimike të të dhënave të cilësisë së ujit. Gjithashtu teknikat grafike japin një paraqitje vizuale të qartë në mënyrë që të shpjegohet dhe kuptohet përbërja kimike e UN të pellgut ujëmbajtës. Tipet e grafikëve të përdorur nga programi AquaChem në këtë studim janë: Diagramet Piper, Durov, Stiff dhe Pie, Grafikët Ludwig-Langelier, Schoeller dhe X-Y Scatter. Pas vendosjes së të dhënave në “database”, është e mundur të merret një përfytyrim I përgjithshëm I përbërjes kimike të UN nëpërmjet këtyre grafikëve.



Secili prej këtyre grafikeve siguron një interpretim unik te ndërveprimit kompleks midis Un dhe litologjisë se pellgut.

V.4 Zbatimi i programit PHREEQC në rezultatet e analizimit kimik Programi AquaChem përmban një “file” të ekzekutueshëm “PHREEQC DOS” (phreeqc.exe) dhe tre “file” të “database-it” termodinamik (phreeqc.dat, wateq4f.dat dhe minteq.dat). Programi PHREEQC e ka origjinën nga programi “FORTRAN PHREEQE” i cili ka qenë një prej programeve më të zakonshme të përdorura në modelimet hidrokimike. Siç e nënkupton dhe emri, kodi “FORTRAN” ka qenë i rishkruar tërësisht në gjuhën e programimit C dhe versioni i ri ka eliminuar shumë mungesa dhe kufizime të versionit të hershëm “PHREEQE”. Programi AquaChem paraqet një ndërlidhje grafike me programin “popullor” të modelimit gjeokimik PHREEQC. Ky i fundit bazohet mbi një model ujor të një kombinimi jonesh dhe përdoret për të llogaritur pH, potencialin e reduktimit, shkëmbimin e joneve, reaksionet sipërfaqësore, transferimin e masës p.sh tretjen ose precipitimin e mineraleve ose modelimin invers për të vlerësuar ndryshimet kimike që pëson një masë ujore nëntokësore gjatë rrugës së rrjedhjes. Lidhja direkt e database-it në programin AquaChem me programin PHREEQC lejon të lexohet informacioni rreth mostrave të ujit, duke shmangur kështu punën e tepërt dhe të mërzitshme të rishtypjes së informacionit . Gjithashtu “PHREEQC” mbështet prodhimin e vazhdueshëm të një numri të pakufizuar të simulimeve nëpërmjet te cilave ne mund të llogaritim treguesit e saturimit për një database të tërë.

Gjithashtu “PHREEQC” bën të mundur nëpërmjet ekzekutimit të simulimit hidrokimik llogaritjen e përqendrimeve të ekuilibrit (ose aktivitetet jonike) të llojeve kimike në tretësira dhe treguesit e saturimit të fazave të ngurta në ekuilibër me një tretësirë. Ai shërben fuqishëm për interpretimin e një të dhëne gjeokimike apo për një grup të tërë të dhënash.

KAPITULLI VI: Rezultatet e analizimit dhe përpunimit hidrokimik


VI.1 Përshkrimi i rezultateve të analizmit të ujërave nëntokësore Parametrat fiziko-kimikë si temperatura e ujit (T), pH, përcjellshmëria elektrike (PE), Mineralizimi i përgjithshëm (Mp), Mbetja e thatë (Mth), Fortësia e përgjithshme (Fp), kationet dhe anionet si dhe Alkaliniteti të UN të 16 puseve të monitorimit dhe 2 burimeve nëntokësore të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm u analizuan në Laboratorin e Kimisë Analitike të Institutit Igjeum të cilat jepen në Tabelën 9.

Tabela 9: Vlerat mesatare të parametrave fiziko-kimikë të puseve të monitorimit

Nga Tabela shohim se parametrat fizikë si temperatura dhe pH lëkunden në kufijtë 16.16 ºC-7.9 ºC për temperaturën dhe pH 7.47-7.89 si në Grafik 4.

Grafik 4: Ecuria e vlerave të temperaturave dhe pH të puseve të monitorimit

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

26 25 24 23 22 20 18 17 16 15 14 10 8 6 5 4 2

T (ºC)

pH

Pusi T

(ºC) pH

PE (mS/cm)

Mp (mg/l)

Mth (mg/l)

Fp (ºgj)

Ca2+

(mg/l) Mg2+

(mg/l)Na+

(mg/l)NH4

+

(mg/l)HCO3

-

(mg/l) SO4

2-

(mg/l) Cl-

(mg/l) NO3

-

(mg/l) NO2

-

(mg/l)Alk.

(mg/l)

26 16.16 7.53 780.95 683.55 488.5 21.71 123.81 19.21 34.58 0.03 405.46 57.33 32.12 18.03 0.1 332

25 16.75 7.67 798.76 701.52 491.9 22.03 129.36 16.42 31.88 0.28 415.09 60.18 35.21 17.53 0.16 340

24 16.9 7.67 754.95 696.05 438.9 19.64 105.61 21.21 24.15 0.03 369.66 72.1 23.74 20.58 0.003 275

23 16.87 7.66 774.14 692.28 484.0 20.2 113.03 19.16 36.2 0.03 335.29 104.44 25.17 25.7 0.005 303

22 17.25 7.85 741.98 553.1 383.6 16.94 90.89 18.43 23.52 0.26 305 59.31 19.92 19.57 0.14 260

20 16.67 7.55 912 824.33 532.9 24.1 134.44 23.07 39.73 0.07 546.35 55.29 46.3 7.8 0.09 448

18 17.28 6.77 815.92 734.66 492.6 22.41 124.75 21.63 34.16 0.07 441.15 76.63 29.78 10.69 0.01 362

17 17.74 7.47 947.34 837.5 561.2 26.22 140.16 28.86 34.04 0.33 516.92 81.27 34.61 7.54 0.02 424

16 17.5 7.7 939.67 828.75 562.8 25.31 144.98 21.96 40.2 2.58 531.65 60.5 43.72 10.81 0.12 436

15 17 7.63 786.55 702.59 712.1 23.63 131.08 23.07 17.2 0.2 387.53 94.9 32.25 22.42 0.06 317

14 16.77 7.54 857.78 729.11 494.2 23.51 131.67 22.09 24.77 0.53 477.15 65.08 24.25 11.15 0.01 391

13 17.8 7.6 911 834.45 541.6 26.31 164.34 14.52 - 0.03 585.7 - 30.49 9.86 0.02 480

10 16.98 7.89 644.22 598.29 392.8 19.05 102.92 20.26 19.63 0.26 404.7 57.24 14.78 5.16 0.01 332

8 16.49 7.78 698.97 622.46 396.5 20.43 80.1 40.6 14.1 0.03 418.7 43.76 16.3 7.3 0.04 344

6 16.34 7.72 667.73 612.15 399.5 20.1 72 43.6 18.8 0.4 394.5 56.5 17.6 8.2 0.015 323

5 16.69 7.86 562 532.13 378.4 17.69 77.19 34.97 23.6 0.04 384 40.43 14.61 9.36 0.01 315

4 17.46 7.84 742.99 627.55 360.9 16.53 54.68 38.59 48.71 0.69 460.95 13.8 31.95 0.96 0.05 380

2 17.9 7.94 495.92 532.91 328.9 15.9 56.99 34.45 24.2 0.02 332.72 37.56 21.13 3.72 0.22 274



Gjithashtu janë marrë në konsideratë për pjesën me veriperëndimore, analiza të tjera kimike nga arkiva e ShGjSh, (Shtojca, Analiza në vite të shqyrtuara) ku si përfaqësuese tipike janë zgjedhur puset Dukagjin i Ri (D1) dhe Dukagjin Ishëm (D2) si në Tabela 9/1.

Tabela 9/1: Vlerat e parametrave dhe joneve kryesore për puset D1 dhe D2

Pusi Mp Mbth Fp Ca2+ Mg2+ Na+ HCO3

- SO42- Cl-

D1 (D. I Ri) 970 792.8 9.82 30.4 24.2 305.2 386.7 45.7 310.6

D2 (D. Ishëm) 1622 1422 9.3 28.1 22.8 296 439.2 34.5 237.5

Ndërsa vlerat e parametrave Mineralizim i përgjithshëm (Mp), dhe Mbetje e thatë (Mbth) lëkunden përkatësisht nga 500 mg/l – >1000 mg/l për Mineralizimin e përgjithshëm dhe nga <500 mg/l - >1000 mg/l për Mbetjen e thatë si në Grafik 5.

Grafik 5: Ecuria e vlerave të Mp, Mbth të puseve të UN

Grafik 6: Ecuria e vlerave të Fp të puseve të UN

Siç e shohim nga Grafik 5, është një rritje pothuajse në përpjesëtim të drejtë të dy parametrave në të gjithë pikat. Gjatë kalimit nga pika në pikë (gjatë drejtimit të rrjedhjes)

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

26 25 24 23 22 20 18 17 16 15 14 10 8 6 5 4 2 D1D2

Mp

Mbth

0

5

10

15

20

25

30

26 25 24 23 22 20 18 17 16 15 14 10 8 6 5 4 2 D1D2

Fp



kemi vlera më të vogla se 1000 mg/l të të dy parametrave deri në pikën 2 të monitorimit dhe në pjesën më veriore të pellgut vlerat e të dy parametrave arrijnë në më shumë se 1000 mg/l. Ndërsa Fortësia e përgjithshme (Fp) luhatet nga 9.2 – 26.22 mekv/l (Grafik 6). Nga forma e grafikut mund të gjykojmë që, në fillim të pellgut ajo paraqet vlera të larta të saj dhe në pikën 10 të monitorimit ajo fillon të paraqesë vlera më të vogla derisa më në fund ajo pëson rënie në vlerat e saj. Kështu në puset D1 dhe D2 që përkojnë me pjesën më veriore të zonës së studimit kemi një ulje të vlerave saj, më të vogla se 10 gradë gjermane.

VI.2 Vlerësimi i parametrave kimikë nëpërmjet treguesve statistikorë

Studimi i serisë së të dhënave nëpërmjet treguesve statistikorë shërben për të vlerësuar krijuar përfytyrimin dhe për të nxjerrë konkluzione për karakteristikat e bashkësisë së përgjithshme që në rastin konkret është pellgu ujëmbajtës Tiranë-Ishëm. Kalimi nga parametrat e zgjedhjes në gjykimin për ato të bashkësisë së përgjithshme është një hallkë e rëndësishme e studimit statistikor. Ky kalim realizohet nëpërmjet përdorimit të metodave matematike të cilat kanë në thelb konceptin e probabilitetit (Kume K., 1976). Këto metoda na çojnë në studimin e tipit të shpërndarjes së madhësive të rastit siç është seria e rezultateve të analizave kimike të provave ujore të marra në pellgun ujëmbajtës në studim. Pra përpunimi statistikor konsiston në vlerësimin pikësor dhe intervalor të treguesve të parametrave në studim. Vlerësimi pikësor nënkupton llogaritjen e treguesve statistikorë siç janë Mesatarja aritmetike , Shmangia mesatare kuadratike σ dhe Koefiçienti i ndryshueshmërisë të parametrave fiziko-kimike. Pra vlerësimi pikësor është një madhësi e llogaritur me anën e vlerave të vrojtimeve duke na dhënë mundësinë për të gjykuar mbi tendencën e parametrave. Ndërsa vlerësimi intervalor nënkupton gjetjen e intervalit të besimit për treguesit statistikorë të sipërpërmendur për parametrat fiziko-kimikë.

VI.2.1 Treguesit statistikorë të llogaritur Treguesit statistikorë na japin informacionin e nevojshëm për të vrojtuar tendencën kryesore të vlerave (të tiparit) parametrit që studiohet brenda serisë së të dhënave si dhe shkallën e ndryshueshmërisë së vlerave të këtij parametri (Kume K., 1976). Ato janë: Mesatarja aritmetike, Shmangia mesatare kuadratike dhe Koefiçienti i variacionit formulat e të cilave jepen në seksionin V.2. Mesatarja aritmetike është treguesi statistikor I cili karakterizon anën sasiore të parametrit që studiohet, vlera e të cilit ndryshon nga një vrojtim në tjetrin. Shmangia mesatare kuadratike është treguesi bazë me ndihmën e të cilit hidhet dritë mbi shkallën e ndryshueshmërisë së vlerave të një parametri. Sa më e madhe të jetë Shmangia mesatare kuadratike aq më të mëdha do të jenë shmangiet e vlerave të vrojtuara nga mesatarja, pra aq më e madhe do të jetë ndryshueshmëria e vlerave të madhësisë ose parametrit të vrojtuar.



Koefiçienti i variacionit (ndryshueshmërisë) i cili tregon se sa përqind të mesatares zë shmangia standarte. Sa më e madhe vlera e koefiçientit të ndryshueshmërisë aq më e madhe është ndryshueshmëria e parametrit të vrojtuar. Në tabelën 10 janë pasqyruar këto tregues statistikorë të llogaritur me formulat e dhëna në metodikën e studimit për parametrat kimikë të dhënë.

Tabela 10: Treguesit statistikorë të parametrave fiziko-kimikë

TreguesiStatistikor T pH PE Mp Mbth Fp Ca Mg Na HCO3 SO4 Cl

Vlera maksimum 18 7.94 947.34 837.5 570.12 26.31 164.34 43.6 48.71 585.7 104.44 46.3

Vlera minimum 16.16 6.77 495.92 532.13 347.39 15.9 54.68 14.52 14.1 305 13.8 14.61

Mesatare aritmetike 17.04 7.65 768.49 685.74 473.22 21.21 109.89 25.67 28.79 428.47 60.96 27.44

Shmang. kuadratike 0.52 0.26 124.32 101.39 74.59 3.26 31.72 8.87 9.51 77.99 21.52 9.34

Koefiç. variacionit 3.08 3.38 16.18 14.79 15.76 15.37 28.87 34.55 33.04 18.20 35.31 34.05

VI.2.2 Kontrolli i shpërndarjes së të dhënave

Në parim, para se një seri të dhënash të cilësisë së ujërave të analizohet statistikisht disa analiza të thjeshta mund të bëhen pa shkuar në këtë nivel. Pra nevojitet të bëhet kontrolli për normalitetin e të dhënave të vrojtuara (Tabela 9). Një seri të dhënash, mund të provohet në se ka shpërndarje normale ose jo në tre mënyra: Vizuale, Grafike dhe me Teste statistikore (Chapman & Hall, 1992). Metoda vizuale konsiston në krahasimin me sy të histogramit të të dhënave me atë teorik që është kurba e shpërndarjes normale. Nëse histogrami i përngjet formës standarde të një kurbë tipike të shpërndarjes normale atëherë pranohet që seria e të dhënave ka shpërndarje normale. Nëse histogrami është asimetrik pra ai shmanget thellësisht nga kurba e formës së shpërndarjes normale, atëherë pranohet që seria e të dhënave nuk ka shpërndarje normale. Konkretisht për parametrin Mp mund të themi që seria e të dhënave nuk paraqet shpërndarje normale si në Grafik 7.

Grafik 7: Histogrami i parametrit Mineralizim i përgjithshëm

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

498 574 650 726 802



Për t’u bindur plotësisht, nëpërmjet metodës grafike provojmë nëse seria e të dhënave ka një shpërndarje normale të mjaftueshme e cila jep shpërndarjen e frekuencës kumulative për parametrin Mineralizim i përgjithshëm si në Grafik81.

Grafik 8: Shpërndarja e frekuencës kumulative të parametrit Mp Nga grafiku me shkallë vertikale logaritmike shohim që shpërndarja e frekuencës kumulative nuk është një vijë e drejtë. Por me qëllim që të vërtetohet më mirë provojmë testin χ2 i cili është një nga testet më tradicionale të përdorur në statistikë (Chapman & Hall., 1992). Testi χ2 krahason një shpërndarje të vrojtuar kundrejt asaj ç’farë mund të pritet nga një shpërndarje e njohur ose hipotetike sikundër është shpërndarja normale (Chapman & Hall, 1992). Kështu nga llogaritjet rezulton që: χ2α 3.37, ndërsa vlera nga tabela statistikore

është χ2 0.711.Meqë χ2 χ2 mund të konkludojmë se seria e të dhënave të vrojtuara për nivelin e zgjedhur të rëndësisë 0.05është e paqëndrueshme dhe me shpërndarje jonormale. VI.3 Vlerësimi i vërtetësisë së treguesve statistikorë Mesatarja aritmetike e llogaritur për çdo parametër të matur është një përafrim i vlerës reale të saj në çdo pikë matje. Kjo vjen si pasojë e faktit se duke llogaritur atë bëhen një sërë gabimesh që ndikojnë në vlerën e saj. Këto gabime mund të jenë gabime të karakterit subjektiv dhe gabime të karakterit objektiv (Kume K., 1976). Mirëpo nevoja e nxjerrjes së konkluzioneve sa më të drejta na shtyn në llogaritjen e madhësisë së këtij gabimi. Dhe duke njohur vlerën numerike të këtij gabimi mund të bëhen korrektimet e nevojshme dhe krijojmë mundësinë e nxjerrjes së konkluzioneve të sakta.

1.00

10.00

100.00

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18



VI.3.1 Vlerësimi pikësor i parametrave Llogaritja e mesatares aritmetike, Dispersionit apo Shmangies standarde jep një vlerësim pikësor të parametrave (Kume. K 1976). Si vlerësim pikësor për mesataren e përgjithshme shërben formula (1), për Shmangien standarde shërben formula (2), kurse për Koefiçientin e variacionit shërben formula (3) te dhena ne Kapitullin e metodikes. Ky gjykim është aq më i mirë sa më i vogël të jetë gabimi statistikor i këtyre vlerësimeve. Në rastin e treguesit statistikor Mesatare aritmetike për parametrin Mp, gabimi statistikor i saj llogaritet me anë të formulës:

√ 1 5

Edhe për vlerësimin e Shmangies mesatare kuadratike të dhënë nga formula (2) mund të llogaritim gabimin statistikor që është Shmangia e Shmangies së vlerave të vrojtuara të parametrit Mineralizimi i përgjithshëm që jepet nga formula e mëposhtme:

√2 1 6

Gjithashtu llogarisim gabimin statistikor edhe për Koefiçientin e variacionit apo ndryshueshmërisë të dhënë nga formula (3) i cili jepet nga formula e mëposhtme:

√2 1 7

Këto tre parametra statistikorë të llogaritur jepen të pasqyruar në tabelën 11.

Tabela 11: Gabimet e treguesve statistikorë të parametrave fiziko-kimikë

Gabimi i treguesit statistikor T pH PE Mp Mbth Fp Ca Mg Na HCO3 SO4 Cl

Gabimi i mesatares 4.02 1.80 181.14 161.63 111.54 5.00 25.90 6.05 6.79 100.99 14.37 6.47 Gabimi i Sh.Standarte 0.09 0.04 20.72 16.90 12.43 0.54 5.29 1.48 1.59 13.00 3.59 1.56 Gabimi.K. variacionit 0.51 0.56 2.70 2.46 2.63 2.56 4.81 5.76 5.51 3.03 5.88 5.67

Pra në këtë mënyrë me anë të vlerësimit pikësor ne gjejmë për parametrat e bashkësisë së përgjithshme një vlerë që është në vetvete vlera e parametrit të analizuar. Kështu në qoftë se në pellgun ujëmbajtës Tiranë-Ishëm ne kemi marrë në shqyrtim 18 prova uji nëntokësor dhe kemi gjetur që Mineralizimi i përgjithshëm mesatar është 685.74mg/l, kjo vlerë pranohet si Mesatare për gjithë pellgun ujëmbajtës. Duke llogaritur gabimin statistikor të këtij parametri me anë të formulës (5) në një farë shkalle përmirësojmë informacionin e marrë nga zgjedhja e pikave të monitorimit (Kume. K 1976). Kështu në qoftë se për Mesataren e llogaritur të Mineralizimit të përgjithshëm Mp, gabimi rezulton 161.63 mg/l atëherë themi se në pellgun ujëmbajtës Tiranë-Ishëm, Mesatarja e parametrit Mineralizim i përgjithshëm përfshihet në kufijtë 524.11 /847.37 / . Gjithashtu me llogaritje kemi gjetur se Shmangia mesatare kuadratike për parametrin Mp është 101.39 mg/l ndërsa gabimi statistikor për shmangien mesatare



kuadratike I llogaritur me anë të formulës (6) është 16.90 mg/l. Pra mund të themi se në pellgun ujëmbajtës Tiranë-Ishëm, Shmangia mesatare kuadratike e parametrit Mineralizim i përgjithshëm përfshihet në kufijtë 84.49 / 118.29 / . Në të njëtën mënyrë gjykojmë edhe për Koefiçientin e variacionit apo ndryshueshmërisë së të dhënave që është në vlerën 14.79%. Duke qenë se gabimi I tij rezulton me 2.46% I llogaritur me anë të formulës (7), atëherë nxjerrim konkluzion se për të gjithë pellgun ujëmbajtës Koefiçienti i variacionit apo ndryshueshmërisë i parametrit Mineralizim i përgjithshëm përfshihet në kufijtë 12.33% 17.25%. Por vlerësimi pikësor i parametrave na jep vlera të veçanta të një madhësie të rastit, pra ai nuk është shumë i përcaktuar. Me anë të tij, nuk fitojmë asnjë ide për saktësinë dhe sigurinë e vlerësimit. Për këtë arsye na vjen në ndihmë vlerësimi intervalor i parametrave. VI.3.2 Vlerësimi intervalor i parametrave Vlerësimi intervalor i parametrave për bashkësinë e përgjithshme e cila është pellgu ujëmbajtës Tiranë-Ishëm, konsiston në gjetjen e intervalit të besimit i cili përfshin vlerën e parametrit të bashkësisë së përgjithshme për një nivel probabilitar të dhënë (Kume K.,1976). VI.3.2.1 Intervali I besimit për Mesataren aritmetike Pasi gjejmë Mesataren aritmetike të Mp me anë të formulës (1) që është 685.74 mg/l (Tabela 10) për të bërë vlerësimin intervalor të këtij parametri pra për gjetjen e intervalit të besimit për Mesataren aritmetike të parametrit Mineralizim i përgjithshëm përdorim kriterin , . Kjo madhësi ka shpërndarje të studentit me 1 shkallë lirie. Duke marrë probabilitetin e besimit q 0.95 dhe numrit të shkallëve të lirisë 1 në tabelën statistikore gjejmë vlerën teorike që i takon numrit të caktuar të shkallëve të lirisë dhe nivelit probabilitar të caktuar . Intervali I besimit për Mesataren aritmetike në këtë rast do të jepet nga formula:

, ∗ , ∗ 8

Ku: – është Mesatarja aritmetike e bashkësisë së përgjithshme në rastin tonë të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm,

– është Mesatarja aritmetike e serisë së të dhënave në vlerën 685.74 mg/l I llogaritur me anë të formulës (1),

- Gabimi I mesatares i llogaritur me formulën (5) në vlerën 161.63 (Tabela 11), , – vlera teorike e koefiçientit të sigurisë për numrin e gradëve të lirisë 1

Në rastin e parametrit Mineralizim i përgjithshëm pasi kemi përcaktuar nivelin probabilitar 0.95 dhe numrin e shkallëve të lirisë 17, nga tabela statistikore gjejmë vlerën teorike të intervalit të besimit 2.1 Duke zëvendësuar në formulën (8) gjejmë se intervali I besimit për Mesataren e Mineralizimit të përgjithshëm për nivelin probabilitar 0.95 në grupin e të dhënave që po studiojmë është:



346.317 / 1025.163 /

Si rrjedhim në 95% të rasteve të analizimit të UN të Pellgut Tiranë-Ishëm, Mesatarja e parametrit Mineralizim i Përgjithshëm i UN do të jetë në intervalin e mësipërm. VI.3.2.2 Intervali I besimit për Shmangien mesatare kuadratike Pasi gjejmë vlerën e shmangies mesatare kuadratike (σ) me anë të formulës (2) 101.39 mg/l për parametrin Mineralizim i përgjithshëm (Tabela 10), për gjetjen e intervalit të besimit për Shmangien mesatare kuadratike veprojmë si në rastin e parametrit statistikor Mesatare aritmetike. Kështu intervali i besimit për mesataren e mineralizimit të përgjithshëm:

, ∗ , ∗ 9 ku: - është Shmangia mesatare kuadratike e bashkësisë së përgjithshme në rastin tonë të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm.

– është Shmangia mesatare kuadratike e serisë së të dhënave - është gabimi i Shmangies mesatare kuadratike i llogaritur me anë të formulës (5)

në vlerën 16.9, (Tabela 11) , – vlera teorike e koefiçientit të sigurisë për numrin e gradëve të lirisë 1

Duke zëvendësuar në formulën (9) gjejmë se intervali I besimit për shmangien mesatare kuadratike për parametrin Mesatare e Mineralizimit të përgjithshëm për nivelin probabilitar 0.95 në pellgun Tiranë-Ishëm që po studiojmë është:

65.9 / 136.88 /

Si rrjedhim në 95% të rasteve të analizimit të UN të Pellgut Tiranë-Ishëm, Shmangia mesatare kuadratike e parametrit Mineralizim i Përgjithshëm do të jetë në intervalin e mësipërm. VI.3.2.3 Intervali I besimit për Koefiçientin e variacionit Koefiçienti i variacionit apo ndryshueshmërisë për parametrin Mineralizim i Përgjithshëm I llogaritur me formulën (3) është 14.79% (Tabela 10). Intervali i besimit për Shmangien mesatare kuadratike jepet nga mosbarazimi:

, ∗ , ∗ 10 ku: - Koefiçienti i variacionit në bashkësinë e përgjithshme,

- Koefiçienti I variacionit të serisë së të dhënave,



- gabimi i koefiçientit të variacionit të llogaritur me anë të formulës (6) ne vlerën 2.46, (Tabela 11), , – vlera teorike e koefiçientit të sigurisë për numrin e gradëve të lirisë

Duke zëvendësuar në formulën (10) gjejmë se intervali I besimit për Koefiçientin e variacionit të parametrit Mesatare e Mineralizimit të Përgjithshëm për nivelin probabilitar 0.95 në pellgun Tiranë-Ishëm është:

9.6% 19.95%

VI.4 Analiza korrelative e parametrave hidrokimike

Në pikëpamje statistikore, parametrat e cilësisë së ujërave janë rezultat i një lidhje të tipit stokastik dhe jo të tipit funksional si p.sh në fizikë apo matematikë ku lidhja midis parametrave është e tillë që gjatë ndryshimit të vlerës së një parametri me një madhësi të përcaktuar, parametri tjetër ndryshon me një madhësi plotësisht të përcaktuar. Pra lidhjet funksionale hasen apo ekzistojnë në kushte ideale ku mendohet që të gjithë faktorët e tjerë përveç atyre që studiohen nuk shfaqin influencë. Kështu në fushën e studimit të cilësisë së ujërave të gjithë proçeset dhe parametrat që rezultojnë prej tyre janë të lidhura me mjedisin ku ato ndodhin. Kështu në këto kushte lidhjet midis këtyre parametrave karakterizohen nga veçoria që vlerës së njërit parametër t’i përgjigjet një bashkësi vlerash të parametrit të dytë të cilat kanë një mundësi të ndryshme për tu shfaqur. Pra çdo vlere të parametrit të parë i përgjigjet një ligj shpërndarjeje i vlerave të parametrit të dytë. Lidhje të tilla quhen lidhje stokastike tek të cilat shfaqin ndikimin e vet një sërë faktorësh. Pikërisht në bashkësinë e lidhjeve stokastike bëjnë pjesë lidhjet korrelative. Lidhje korelative janë ato që ekzistojnë midis vlerave mesatare të dy parametrave. Ato mund të jenë të llojeve të ndryshme. Sipas formës ato ndahen në drejtvizore (lineare) dhe të kurbuara. Sipas drejtimit ndahen në pozitive dhe negative dhe sipas numrit të tipareve që studiohen në të thjeshta dhe bashkësiore (Kume K., 1976). Nëse me rritjen e vlerave të njërit parametër ndodh edhe rritja e vlerave të parametrit tjetër, lidhja korrelative midis tyre do të quhet pozitive. Nëse ndodh e kundërta pra rritja e vlerave të një parametri shoqërohet me zvogëlimin e vlerave të parametrit tjetër, lidhja korrelative quhet negative.

VI.4.1 Lidhjet korrelative midis parametrave hidrokimikë

Studimi i lidhjes statistikore midis parametrave të ndryshëm mund të kryhet nëpërmjet studimit të koefiçientëve të ndryshëm ndër të cilët më i përdorshmi është koefiçienti i korrelimit. Ndërsa, shkalla e lidhjes korrelative midis parametrave që studiohen jepet me anë të këtij koefiçienti i cili e pasuron informacionin e marrë nga vija e regresionit. Ky koefiçient tregon masën e lidhjes midis parametrave, fortësinë dhe drejtimin e kësaj lidhje (Kume K., 1976). Kjo realizohet nëpërmjet shqyrtimit të vlerës së tij. Sa më i madh në vlerë absolute të jetë ai aq më e fortë është lidhja midis parametrave dhe nëse është pozitiv lidhja do të jetë pozitive në kuptimin që ndryshimi në drejtimin rritës të vlerave mesatare të njërit parametër shoqërohet me ndryshimin në të njëjtin drejtim të vlerave mesatare të parametrit tjetër që korrelon me të. Nëse koefiçienti i korrelacionit është



negativ ndodh e kundërta, pra me rritjen e vlerave mesatare të njërit parametër vlerat mesatare të parametrit tjetër zvogëlohen. Pasqyrimi i lidhjes korrelative është dhënë me anë të vijës së regresionit, abshisa e pikave të së cilës është proporcionale me vlerat e parametrit të parë dhe ordinata e këtyre pikave me vlerat e parametrit të dytë që korrelon me të parin. Me anë të kësaj vije ne përftojmë një informacion fillestar mbi lidhjen korrelative midis dy parametrave. Kështu është vërejtur që midis parametrave fiziko-kimikë të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm ekzistojnë lidhje korrelative pozitive apo negative si dhe madhësia e kësaj lidhje. Në Tabelën 12 është paraqitur matrica e Koefiçientëve të korrelacionit linear midis 10 parametrave kimikë.

Tabela 12: Matrica e Koefiçientëve të korrelacionit midis parametrave kryesore të UN

Ca Mg Na HCO3 SO4 Cl PE Fp Alkalin. TDS

Ca 1 -0.72 0.234 0.526 0.666 0.656 0.599 0.889 0.526 0.833

Mg 1 -0.2 0.016 -0.568 -0.337 -0.537 -0.322 0.016 -0.456

Na 1 0.506 -0.13 0.721 0.384 0.186 0.506 0.121

HCO3 1 -0.096 0.694 0.378 0.728 1 0.426

SO4 1 0.166 0.273 0.533 -0.096 0.688

Cl 1 0.599 0.646 0.694 0.649

PE 1 0.462 0.378 0.511

Fp 1 0.728 0.836

Alkalin. 1 0.426

TDS 1

Nga matrica e Koefiçientëve të korrelacionit linear midis parametrave kimikë kryesore të

UN vrojtohen disa korrelacione pozitive me vlera 0.5të parametrave me njëri-tjetrin të cilat dëshmojnë për një korrelacion të lartë si dhe disa korrelacione me vlera 0.5 të parametrave me njëri-tjetrin të cilat dëshmojnë për një korrelacion të larte por me shenje negative. Kështu lidhjet korrelative pozitive paraqiten nga numrat me ngjyrë të kuqe kurse lidhjet me shenjë negative paraqiten nga numrat me ngjyrë blu. Të gjitha vlerat e tjera në matricë paraqesin lidhje korrelative të dobët si në vlerë pozitive ashtu dhe në vlerë negative.

Kështu në Grafikët e mëposhtëm 9 dhe 10 jepen lidhjet korrelative më të spikatura të parametrave Mineralizim i përgjithshëm dhe Fortësi e përgjithshme me parametrat e tjerë.



Grafikë 9 : Lidhjet korelative të Mbetjes së thatë dhe parametrave të tjerë



Grafikë 10: Lidhjet korrelative të Fortësisë së përgjithshme dhe parametrave të tjerë



VI.5 Përpunimi hidrokimik

Gjithashtu me vlerat në mekv/l është ndërtuar tabela e përmbajtjeve të joneve kryesore në mekv/l (Tabela 13) ku mund të shihet prirja e secilit jon nga njëra pikë e monitorimit ne tjetrën dhe renditja e joneve të së njëjtës pikë. Kështu vihet re zvogëlimi i përmbajtjes së joneve Ca2+ dhe SO4

2- dhe rritja e përmbajtjeve të joneve Mg2+, Na+ dhe Cl- nga lart-poshtë që përkon me drejtimin e rrjedhjes.

Tabela 13: Përmbajtja e joneve kryesore në mekv/l

Pusi rCa rMg rNa rHCO3 rSO4 rCl

26 6.18 1.63 1.5 6.65 1.2 0.9

25 6.44 1.36 1.4 6.83 1.27 1.06

24 5.27 1.74 1.05 6.06 1.5 0.67

23 5.64 1.58 1.57 5.5 2.17 0.71

22 4.54 1.52 1.02 5.21 1.23 0.56

20 6.71 1.89 1.73 8.95 1.15 1.31

18 6.66 1.96 1.78 7.74 1.7 0.9

17 6.99 2.37 1.34 8.47 1.78 0.98

16 7.23 1.81 1.75 8.71 1.26 1.23

15 6.54 1.9 0.75 6.35 1.97 0.91

14 5.14 1.67 0.85 6.64 1.19 0.42

10 5.36 1.48 0.9 6.64 1.17 0.44

8 4.00 3.35 0.61 6.86 0.91 0.46

6 3.59 3.59 0.82 6.46 1.18 0.5

5 3.85 2.88 1.03 6.29 0.84 0.41

4 2.73 3.17 2.12 7.69 0.29 0.9

2 2.84 2.83 1.05 5.45 0.78 0.59

D1 1.4 1.87 12.87 7.19 0.72 6.69

D2 1.51 1.99 13.27 6.34 0.95 8.76

Gjithashtu nga Tabela 13 vihet re që përmbajtja në mekv/l e kationeve deri në pikën 4 të monitorimit është sipas renditjes rCa2+ > rMg2+ > rNa+. Në pikën 4 të monitorimit vërehet që përmbajtja në mekv/l e kationeve është sipas renditjes rMg2+ > rCa2+ > rNa+ ndërsa në puset D1 dhe D2 kemi renditjen rNa+ > rMg2+ > rCa2+ të kationeve si në Grafik 11.



Grafik 11: Ecuria e vlerave të kationeve kryesore gjatë drejtimit të rrjedhjes nëntokësore

Ndërsa për anionet deri në pusin 2 vihet re që përmbajtja në mekv/l është sipas renditjes rHCO3

- > rSO42- > rCl- ndërsa në puset D1 dhe D2 kemi renditjen rCl- >

rHCO3- > rSO4

2- të anioneve si në Grafik 12.

Grafik 12: Ecuria e vlerave të anioneve kryesore gjatë drejtimit të rrjedhjes nëntokësore

VI.5.1 Treguesit hidrokimikë

Ndërsa treguesit hidrokimikë që konsistojnë në raportet reciproke në mekv/l midis joneve ose grup joneve u përdoren për interpretimin e të dhënave të analizave kimike në funksion të zhvillimit hidrodinamik të UN.

Kështu janë llogaritur gjashtë raporte midis përmbajtjeve të joneve kryesorë në mekv/l dhe konkretisht rNa/ rCl, rCa/ rMg, koefiçienti i freskimit rHCO3/ r(SO4+Cl), rCl/ rHCO3, r(SO4+HCO3)/ rCl dhe rSO4/ rCl (Tabela 14).

0

2

4

6

8

10

12

14

26 25 24 23 22 20 18 17 16 15 14 10 8 6 5 4 2 D1D2

rCa

rMgrNa

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

26 25 24 23 22 20 18 17 16 15 14 10 8 6 5 4 2 D1D2

rHCO3

rSO4

rCl



Për sa i përket raportit rNa/ rCl apo koefiçienti klor-alkalin, mbizotërojnë vlerat më të mëdha se 1 deri ne puset D1 e D2, gjë e cila tregon për ujin nëntokësor që ka kontakt të mirë me ujin sipërfaqësor (Huizar A., Mendez R., 1998). Nëpërmjet raportit rCa/ rMg mund të gjykojmë për mbizotërimin e përmbajtjeve të këtyre dy joneve dhe kripërave që ato përfaqësojnë. Kështu ky raport paraqitet në përgjithësi në vlerat 0.75 deri në 4.74, pra mbizotërojnë vlerat më të mëdha se 1. Vlerat më të vogla se 1 të këtij raporti i përkasin analizave të ujit të Pikave 4, (Gramëz), D1 (Dukagjin Ishëm) dhe D2 (Dukagjin i Ri) që do të thotë që përmbajtja e jonit Mg2+ mbizotëron ndaj përmbajtjes së jonit Ca2+. Koefiçienti i freskimit rHCO3/r(SO4+Cl) rezulton më i madh se 1 deri në pikën 2 të monitorimit (Thumanë). Ndërsa duke filluar nga pusi D1e D2 ky raport bëhet më i vogël se 1(arrin në vlerën 0.65) për shkak të rritjes së përmbajtjes së jonit klor (Cl-) në ujin nëntokësor. Kjo vërtetohet edhe nga raporti rCl/rHCO3 I cili vjen duke u rritur duke filluar nga pusi D1 dhe arrin vlerën më shumë se 1 në pusin D2 (1.38). Ndërsa raporti r(SO4+HCO3)/rCl vjen e ulet në mënyrë drastike në pusin D1 në vlerën 1.18 dhe arrin vlerën më të vogël se 1 (0.83) pikërisht në pusin D2 gjë që tregon përsëri për rritjen e jonit klor (Cl-) dhe mbizotërimin e tij ndaj shumës së joneve SO4 dhe HCO3

në puset D1 dhe D2. Të njëjtën rënie por jo kaq drastike pëson edhe raporti rSO4/ rCl për shkak të rritjes së përmbajtjes së jonit klor Cl-. Ne pikat 4, D1 dhe D2 ky raport paraqet vlera më të vogla se njësia gjë që flet për mbizotërimin e jonit klor Cl ndaj atij sulfat SO4 në këto pika.

Tabela 14: Raportet hidrokimike të joneve kryesore

Pusi rNa/rCl rCa/rMg rHCO3/r(SO4+Cl) rCl/rHCO3 r(SO4+HCO3)/rCl rSO4/rCl

26 1.67 3.79 3.17 0.14 8.72 1.33

25 1.32 4.74 2.93 0.16 7.64 1.20

24 1.57 3.03 2.79 0.11 11.28 2.24

23 2.21 3.57 1.91 0.13 10.80 3.06

22 1.82 2.99 2.91 0.11 11.50 2.20

20 1.32 3.55 3.64 0.15 7.71 0.88

18 1.98 3.40 2.98 0.12 10.49 1.89

17 1.37 2.95 3.07 0.12 10.46 1.82

16 1.42 3.99 3.50 0.14 8.11 1.02

15 0.82 3.44 2.20 0.14 9.14 2.16

14 2.02 3.08 4.12 0.06 18.64 2.83

10 2.05 3.62 4.12 0.07 17.75 2.66

8 1.33 1.19 5.01 0.07 16.89 1.98

6 1.64 1.00 3.85 0.08 15.28 2.36

5 2.51 1.34 5.03 0.07 17.39 2.05

4 2.36 0.86 6.46 0.12 8.87 0.32

2 1.78 0.99 3.98 0.11 10.56 1.32

D1 1.92 0.75 0.97 0.93 1.18 0.11

D2 1.51 0.76 0.65 1.38 0.83 0.11



VI.5.2 Analizimi i parametrit Mbetja e thatë e UN

Nëpërmjet analizës korrelative të kryer më lart është e mundur vetëm zbulimi i llojit apo lidhjes midis parametrave të ndryshëm kimike, madhësisë dhe drejtimit të tyre. Por në nuk mund të “hedhim” dritë mbi shkaqet e ekzistencës apo ndodhjes së tyre si dhe faktorët që ndikojnë në to. Në këtë kontekst shohim se si ndodh zhvillimi hidrokimik i UN dhe faktorët që ndikojnë në këtë zhvillim. Përveç rezultateve të pikave të monitorimit, janë marrë në shqyrtim dhe analiza të tjera (Shtojca, Analiza në vite të shqyrtuara) për pjesën me veriore të vazhdimësisë së pellgut ujëmbajtës. Kështu vlerat e mbetjes së thatë në pikat e marra në shqyrtim luhaten nga 394.15 mg/l deri në 1422 mg/l. Me vlerat e përmbajtjes në mg/l të mbetjes së thatë për çdo pikë monitorimi është ndërtuar Harta e Mbetjes së thatë në shkallën 1:50 000, ku dallojmë disa fusha të përhapjes së saj në pellgun ujëmbajtës Tiranë – Ishëm (Figura 24). Fusha e parë me vlera më të vogla se 500 mg/l

Fusha e dytë me vlera 500-1000 mg/l dhe

Fusha e tretë me vlera më të mëdha se 1000 mg/l

Duke parë hartën vërejmë katër drejtime zhvillimi të mbetjes së thatë: Së pari drejtimi kryesor i rritjes së mbetjes së thatë është nga juglindja me vlerë < 500 mg/l drejt veriperëndimit ose drejtimi i rrjedhjes së UN. Së dyti, drejtimi i dytë i rritjes së mbetjes së thatë në UN është nga lindja për në perëndim me vlera 500 - 1000 mg/l. Këtë e shohim në puset drejt Kamzës dhe Valiasit. Së treti, duke ecur drejt veriut, në drejtim të Urës së Gjolës, Gramzës dhe Thumanës vërehet një ulje relative e Mbth përsëri në vlerën < 500 mg/l. Së katërti, duke ecur drejt zonës së drenimit, pjesa më veriperëndimore e zonës së studimit, takojmë ujërat me Mbth të rritur në vlerat > 1000 mg/l. Pra ecuria e Mbth-të përgjatë pellgut ndjek këtë ligjësi zhvillimi: Në zonën e ushqimit vlerat e mbetjes së thatë janë më të vogla se në zonën e shkarkimit të pellgut ujëmbajtës. Vlerat e ulëta të Mbth në zonën e ushqimit flasin për ushqimin e UN nga ujërat e lumenjve Lana Tirana e Tërkuza dhe shpejtësinë e madhe të lëvizjes së UN brenda shtresës ujëmbajtëse dhe kohën e vogël të kontaktit ujë-shkëmb. Rritja e Mbth nga lindja në perëndim në pjesën e Kamzës dhe Valiasit është për shkak të ushqimit të pellgut nëntokësor nga depozitimet e Tortonianit të cilat janë kufi me zhavorret e pellgut ujëmbajtës. Vlerat e larta të Mbth në zonën e drenimit janë për shkak te rritjes së përmbajtjes së joneve Na dhe Cl.



Figura 24: Harta e Mbetjes së thatë të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (Shk 1:50000)

Kamëz

MëzezShkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Tapizë

Rinas

Fushë-Prezë

Prezë

AhmetaqNikël

Larushk

Budullë

Arrameras

Bubq

Mazhë e vogël Bilaj

Luz

Farkë e Madhe

Yzberish

FUSHË-KRUJË

TIRANA

L. Zeza

L. Ishëm

L. Gjola

L. Zeza

L. Tërkuza

L. Tirana

L. Tërkuza

L. Tirana

prr. Budllës

Prr. Lim

uthit

Liqeni Tiranës

Rez. Paskuqanit

Rez. Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

14

L. Lana

< 500 mg/l

500 - 1000 mg/l

< 500 mg/l

VORA

LalmSauk

Laprakë

131211

15

16

2019

23

26

21

5

7 8

6

9

Stacion klimatik 43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

V

22




Puse të tjerë

10

L.Tirana

17

Bërxull

18

L. Lana

24

Stacion hidrologjik

25

2

16

9


Valias 500

500

Derven

Burizanë

Shpërdhet

Thumanë

Gramëz

Gjuricë

Likmetaj

L. Ishëm

3

500-

1000

mg

/l1

000

500

4

2

m. Fezës

46 04

46 00

46 00

L. DrojaDukagjini ri Bushnesh

> 1000 mg/l

Kufi i kuaternarit

> 1000 mg/l

500 - 1000 mg/l

500 Izovija me mbetje të thatë të ndryshme

Depozitime kuaternare të varfra në ujra nëntokësore

Kufi i zhavorreve

LEGJENDA

Mbetja e thatë në mg/l

< 500 mg/l



VI.5.3 Analizimi i parametrit Fortësi e përgjithshme e UN Fortësia e përgjithshme është rezultat i shumës së joneve Ca2+ dhe Mg2+ në mekv/l dhe si e tillë ajo varet nga përmbajtja në mekv/l e këtyre dy joneve. Fortësia e UN të puseve të marra në shqyrtim paraqitet në vlerat 9.2 deri në 26.22 gradë gjermanë (ºgj). Pra në pellgun ujëmbajtës Tiranë-Ishëm sipas klasifikimit të përgjithshëm dallojmë UN të butë deri shumë të fortë. Me vlerat e Fortësisë së përgjithshme (Fp) të puseve të UN të marra në shqyrtim është ndërtuar Harta e Fortësisë së Përgjithshme të UN të pellgut Tiranë-Ishëm (Figura 25). Siç e shohim nga harta dallojmë tre fusha të përhapjes së Fortësisë së përgjithshme gjatë drejtimit JL-VP të rrjedhjes së pellgut ujëmbajtës: Fusha e parë në vlerat 20ºgj - 30º gj,

Fusha e dytë në vlerat 10ºgj - 20º gj,

Fusha e tretë në vlerat < 10º gj.

Nga harta shohim këto ligjësi dhe fenomene të përhapjes apo zhvillimit të Fortësisë së përgjithshme të UN: Duke u nisur nga zona e ushqimit të pellgut ujëmbajtës deri në Rinas-Larushk Fp e UN vjen duke u rritur në vlerat 20 ºgj -30 ºgj. Vlerat e Fp fillojnë të zvogëlohen nga Fushë-Preza deri në Gramëz, Thumanë, Mamurras përkatësisht në vlerat 10 ºgj – 20 ºgj. Në pjesën veriore të pellgut ujëmbajtës në zonën e Dukagjin i Ri dhe Dukagjin Ishëm, ajo zvogëlohet në vlerat < 10 ºgj dhe shpërndarja e vlerave konturohet në formën e një “gjuhe” si në Hartën e Fortësisë së Përgjithshme të UN (Figura 25).



Figura 25: Harta e Fortësisë së përgjithshme të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm (Shk 1:50000)

Mëzez Shkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Tapizë

Rinas

Fushë-PrezëPrezë

AhmetaqNikël

LarushkBudullë

Arrameras

Bubq


Luz

Derven

Burizanë

Shpërdhet

MAMURRAS

Thumanë

Gramëz

Gjuricë

Likmetaj

Farkë e Madhe

Yzberish

Kamëz

FUSHË-KRUJË

TIRANA

L. Zeza

L. Ishëm

L. Gjola

L. Zeza

L. Tërkuza

L. Tirana

L. Tërkuza

L.Tirana

L. Ishëm

prr. Budllës

Prr. Lim

uthit

L. Droja

Liqeni Tiranës

Rez. Paskuqanit

Rez. Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

14

3

L. Lana

20 - 30 gjoo

10 - 20 gjoo

10 - 20 gjoo

< 10 gjo

20

10

VORA

Kodër -Vora

LalmSauk

Laprakë

131211

15

16

2019

23

26

21

5

7 8

6

9

4

2

m. Fezës

43 81 43 85 43 89 44 03

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

V

22

1

L. DrojaDukagjini ri

Bushnesh

10

L.Tirana

17

Bërxull

18

L. Lana

2425

20 - 30 gjoo

Valias

Stacion klimatik




Puse të tjerë

Stacion hidrologjik

2

16

9


LEGJENDA

Fortësia e përgjithshme në gradë gjermane ( gj)

< 10 gjo

10 gj - 20 gj

20 gj- 30 gj

oo

o

20 Izovija me fortësi uji të ndryshme

o


Kufi i zhavorreve

Kufi i kuaternarit

o



Vlerat e larta të Fp (20ºgj - 30º gj) të cilat i takojnë zonës së ushqimit i dedikohen përmbajtjes së lartë në mekv/l të joneve Ca2+ që dëshmon për UN shumë të fortë. Kjo shpjegohet me mënyrën e ushqimit të UN dhe përbërjen gëlqerore të zhavorreve ujëmbajtëse të UN (Gjeologjia e Shqipërisë, 2002). UN në këtë zonë ushqehen nga ujërat e lumenjve Tirana, Tërkuza dhe Zeza të cilët kanë përmbajtje të lartë të joneve Ca2+ aty ku zhavorret ujëmbajtëse kanë dalje në sipërfaqe. Kjo reflektohet edhe në përmbajtjen e mineraleve të tretura në UN në këtë pjesë të pellgut ujëmbajtës ku mbizotërojnë mineralet e Kalcitit (CaCO3) dhe Dolomitit (CaMg(CO3)2) në pikat e monitorimit 26, 25, 18, 17 dhe 14, të llogaritura nëpërmjet programit AquaChem si në Tabela 15.

Tabela 15: Përmbajtja e mineraleve të UN me Fp (20 ºgj - 30 ºgj)

Mineralet (në mg/l) (Pusi 26) (Pusi 25) (Pusi 18) (Pusi 17) (Pusi 14)

Kalcit (CaCO3) 170.37 192.75 142.64 146.52 170.07

Dolomit (CaMg(CO3)2) 145.47 124.35 163.80 218.56 167.28

Anhidriti (CaSO4) 81.29 85.33 108.65 115.23 92.28

Haliti (NaCl) 43.81 51.8 45.29 51.19 35.53

Gjithashtu tretja e Kalcitit të zhavorreve në kushtet e presionit të që njihet si procesi i dekalcifikimit, ka një rol të madh në përqendrimet e joneve Ca2+ dhe HCO3

- në UN meqenëse ai tretet më shpejt në krahasim me mineralet e tjerë gjë e cila çon në harxhimin e Kalcitit të zhavorreve dhe pasurimin e UN me jonet e sipërme (Apelo & Postma, 1996). Ky proces ndodh sipas këtij reaksioni kimik:

↔ Duke ndjekur hartën e Fortësisë së përgjithshme të UN vlerat e saj kanë tendencë të zvogëlohen në drejtimin veri-veriperëndim të rrjedhjes gjë e cila tregon për uljen e përmbajtjes se joneve Ca2+ pavarësisht rritjes së përmbajtjes së joneve Mg2+ si rezultat i zhvillimit të procesit të tretjes dhe depozitimit të mineraleve të Ca dhe Mg në formën e karbonateve, Kalcit (CaCO3) dhe Dolomit (CaMg(CO3)2 ) (Eftimi R., 1979). Kështu Fp arrin në vlerat (10 ºgj – 20 ºgj). Konkretisht në këtë rast ndodh procesi i dedolomitizimit të zhavorreve që do të thotë tretja e mineralit të Dolomitit e cila reflektohet në rritjen e përmbajtjes së joneve Mg2+ në ujë dhe precipitimi i mineralit te Kalcitit i cili reflektohet në zvogëlimin e përmbajtjes së joneve Ca2+ në ujë. Gjithashtu si rezultat i shpërbërjes së mineralit të Anhidritit (CaSO4) ndodh rritja e përqendrimit të joneve Ca+2 në ujë sipas reaksionit:

→ duke sjellë kështu mbingopjen me jone Ca+2 e cila shkakton precipitimin e Kalcitit (Apelo & Postma, 1996). Por humbja e joneve CO3

- sjell nënngopjen me Dolomit I cili vazhdon të tretet deri sa të arrihet një ekuilibër sipas reaksionit:



↔

Kjo nënkupton që procesi I ekuilibrit vetëm me mineralin e Dolomitit do të japë gjithashtu në mënyrë ekzakte ekuilibrin me mineralin e Kalcitit, nëse mungojnë efektet e joneve komplekse (Apelo & Postma, 1996). Në realitet kompleksi CaHCO3

+ është më I fortë se joni kompleks MgHCO3

+ kështu që vetëm një sasi e vogël kalciti e tretur duhet që raporti rCa /rMg >1. Ky ndryshim ndodh kur joni SO4

2- është prezent në tretësirë. Ndërsa joni kompleks MgHCO3

0 është më I fortë se joni kompleks CaHCO30 raporti rCa

/rMg do të zvogëlohet dhe arrin në vlerat më të vogla se 1 (Apelo & Postma, 1996). Kjo vërtetohet edhe nga rezultatet e vlerave të llogaritura të mineraleve të tretur në ujin nëntokësor në këtë pjesë të pellgut si në Tabela 16 ku minerali i Dolomitit paraqitet në vlera më të larta kundrejt vlerës 0 te mineralit të Kalcitit në pikat 8, 6, 4 dhe 2 të monitorimit në zonën e Fushë-Krujës.

Tabela 16: Përmbajtja e mineraleve të UN me Fp (10°gj - 20 º gj)

Mineralet (në mg/l) (Pusi 8) (Pusi 6) (Pusi 2) (Pusi 4)

Dolomit CaMg(CO3)2 284.05 222.43 189.75 224.71

Kalcit (CaCO3) 0 0 0 0

Anhidriti (CaSO4) 62.05 80.11 53.31 19.57

Haliti (NaCl) 24.80 25.75 29.13 49.09

Duke shkuar drejt pjesës më veriperëndimore të zonës së studimit fortësia ulet shumë në vlerat < 10 ºgj gjë e cila dëshmon për zvogëlimin e përmbajtjes së joneve Ca2+ dhe Mg2+ në zonën e shkarkimit ku ndodh procesi i zbutjes natyrore të UN për efekt të shkëmbimit të joneve Ca2+ me jonin Na+ (Chapman & Hall, 1992) duke shkaktuar uljen e Fp dhe duke i shndërruar ato në UN të butë sipas reaksionit:

1/2 → 1/2

Pra, shkëmbimi i joneve shërben si indikator i kripëzimit të ujit (Apelo & Postma, 1996). Përmbajtja e mineraleve të tretura në ujë është si në Tabela 17:

Tabela 17: Përmbajtja e mineraleve të UN me Fp < 10 º gj

Mineralet (në mg/l) Pusi (D1) Pusi (D2)

Halit (NaCl) 391.89 512.51

Anhidrit (CaSO4) 48.92 64.79

Dolomit (CaMg(CO3)2) 62.95 52.04

Pra zvogëlimi i përmbajtjes së joneve Ca2+ dhe Mg2+ shoqërohet me rritjen e përmbajtjes së joneve Na+ dhe Cl- gjë që shprehet në përmbajtjen në vlera te larta të mineralit te Halitit (NaCl) të tretur në ujë.



VI.6 Përpunimi i rezultateve të marra nga programi PhreeqC

Nëpërmjet programit PHREEQC Interactive 2.15.0, në këtë studim është bërë simulimi i rezultateve të analizimit kimik. Kështu rezultatet e simulimit përfshijnë përshkrimin e tretësirës, shpërndarjen e llojeve (specieve) te ndryshme ujore dhe indekset e saturimit me Kalcit (Si_Kalcit), Dolomit (Si_Dolomit) dhe Anhidrit (Si_Anhidrit) për pikat e monitorimit dhe dy puset e pjesës veriore te pellgut D1 dhe D2.

Sikundër u tha në pikën VI.4.3 përbërja e UN I dedikohet proceseve të dekalcifikimit të zhavorreve, të dedolomitizimit dhe procesit të zbutjes natyrore. Gjatë këtyre proceseve ndodhin tretja e mineralit të Kalcitit, tretja e mineralit të Dolomitit dhe precipitimi I mineralit të Kalcitit si rezultat I shpërbërjes së mineralit të Anhidridit dhe shkëmbimi I joneve Ca2+ me Na+ si rezultat I të cilave uji pasurohet me jonet përkatëse.

Nga rezultatet e simulimit të të dhënave kimike nëpërmjet Programit PHREEQC janë marrë në konsideratë dhe në shqyrtim tre faza të mineraleve Kalcit (CaCO3), Dolomit (CaMg(CO3)2) dhe Anhidrit (CaSO4) të përbërjes së ujit. Kështu është ndërtuar tabela me vlerat e joneve Ca, Mg, SO4 dhe indekset e saturimit për mineralet e sipërpërmendur si në Tabela 18.

Tabela 18: Vlerat e joneve Ca, Mg, SO4 dhe S_i me Kalcit, Dolomit dhe Anhidrit

Pika e monitorimit Ca (mmol/l)

Mg (mmol/l)

SO4(mmol/l)

Si_Kalcit

Si_Dolomit

Si_Anhidrit

26 3,089 0,79 0,597 0,57 0,57 -1,92

25 3,228 0,675 0,627 0,75 0,84 -1,88

24 2,635 0,872 1,087 0,63 0,74 -1,7

23 2,82 0,788 0,751 0,52 0,58 -1,99

22 2,268 0,758 0,617 0,69 0,93 -1,99

20 3,354 0,949 0,576 0,75 0,96 -1,93

18 3,113 0,89 0,798 -0,14 -0,79 -1,8

17 3,497 1,187 0,846 0,67 0,9 -1,76

16 3,617 0,903 0,63 1,02 1,58 -1,87

15 3,27 0,949 0,988 0,79 1,17 -1,69

14 3,285 0,909 0,678 0,68 0,82 -1,86

10 2,568 0,833 0,596 0,87 1,27 -1,98

8 1,999 1,67 0,456 0,66 1,26 -2,21

6 1,796 1,794 0,588 0,53 1,07 -2,14

5 1,926 1,439 0,421 0,7 1,29 -2,24

4 1,364 1,587 0,391 0,64 1,38 -2,85

2 1,422 1,415 0,144 0,62 1,27 -2,38

D 1 0,758 0,995 0,476 -0,46 -0,65 -2,77

D 2 0,701 0,638 0,359 -0,44 -0,63 -2,63

Përqendrimi I joneve sulfat në këtë tabelë është përdorur për të vrojtuar shpërbërjen e anhidritit. Kështu është ndërtuar grafiku I varësisë midis përqendrimit të joneve sulfat dhe indeksit të saturimit me Kalcit të UN si në Grafik 13.



Grafik 13: Ecuria e S_i të Kalcitit si funksion I përmbajtjes së jonit SO4

Grafiku tregon që UN në pjesën më të madhe të pikave në shqyrtim, është I mbi saturuar me mineralin e Kalcitit pavarësisht rritjes së përqendrimit të joneve sulfat me përjashtimin e tre pikave të cilat tregojnë që UN është poshtë ekuilibrit me mineralin e Kalcitit. Po kështu është ndërtuar grafiku I varësisë midis përqendrimit të joneve sulfat dhe indeksit të saturimit me mineralin e Dolomitit të UN (Grafik 14).

Grafik 14: Ecuria e S_i të Dolomitit si funksion I përmbajtjes së jonit SO4 Grafiku tregon që UN është I saturuar me mineralin e dolomitit pavarësisht rritjes së përqendrimit të joneve sulfat me përjashtimin e tre pikave të cilat tregojnë që UN është poshtë ekuilibrit me këtë mineral.

‐0.6

‐0.4

‐0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2

Indeksi i saturimit te CaCO3

Perqendrimi i joneve sulfat

‐1

‐0.5

0

0.5

1

1.5

2

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2

Indeksi i saturimit te CaM

g(CO3)2

Perqendrimi i joneve sulfat



Gjithashtu është ndërtuar grafiku I varësisë midis përqendrimit të joneve sulfat dhe indeksit të saturimit me mineralin e anhidritit të përbërjes së UN. Ndërsa për dy fazat e para minerale kishim ne shumicën e pikave situatën e saturimit me dy mineralet, për mineralin e anhidritit siç e shohim dhe nga grafiku kemi gjendjen e nën saturimit me këtë mineral për të gjitha pikat (Grafik 15).

Grafik 15: Ecuria e S_i të Anhidritit si funksion I përmbajtjes së jonit SO4

Kur arrihet ekuilibri me Kalcit dhe Dolomit do të thotë që raporti rCa/rMg është rreth 1. Kjo vërtetohet në pikat 6, 4 dhe 2 të monitorimit (Tabela 14). Sipas të dhënave të tabelës 16, me rritjen e përqendrimeve të joneve sulfat prirja e përqendrimit të joneve Ca është në rritje ndërsa prirja e përqendrimit të joneve Mg me rritjen e përqendrimeve të joneve sulfat është zvogëlimi si ne grafikët e mëposhtëm:

Grafik 16: Ecuria e joneve Ca si funksion I përmbajtjes së jonit SO4

-3

-2.5

-2

-1.5

-1

-0.5

0

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2

Ind

eksi

i s

atu

rim

it C

aSO

4*H

2OPërqendrimi i joneve sulfat

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2

Përqendrimi i joneve

kalcium

Përqendrimi i joneve sulfat



Grafik 17: Ecuria e joneve Mg si funksion I përmbajtjes së jonit SO4

Pra pavarësisht rritjes së joneve sulfat në drejtimin e rrjedhjes nëntokësore, rritja e përqendrimit të joneve Ca2+ dhe Mg2+ është e ndryshme gjë që flet për një ndryshim të parametrit Fortësi e përgjithshme në drejtimin e rrjedhjes nëntokësore.

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2

Për

qen

dri

mi

i jo

nev

e m

agn

ez

Përqendrimi i joneve sulfat



VI.7 Tipet hidrokimike të UN

Përbërja natyrale e ujit nëntokësor është rezultat i bashkëveprimit ujë-shkëmb. Si rrjedhim ajo do të kontrollohet nga përbërja gjeokimike e tokës dhe nga hidrokimia e hidrosferës apo pjesës ujore të tokës. Pra tipet e ujit nëntokësor të pellgut ujëmbajtës do të jenë rezultat i këtij bashkëveprimi që varet nga vetitë fizike të tokës dhe ujit si dhe koha e kontaktit ujë-shkëmb (Chapman & Hall, 1992). Kështu përmbajtjet mesatare të analizave kimike të pikave të monitorimit të UN janë hedhur në diagramin e Piper-it. Me anë të këtij diagrami krijojmë një përfytyrim të përgjithshëm për tipet e ujit nëntokësor të pellgut ujëmbajtës (Grafik 18). Nga kjo diagramë trilineare shohim që pjesa më e madhe e puseve të ujit nëntokësor paraqiten me përmbajtje Bikarbonat-Kalciumi (HCO3 – Ca) sepse pikat që përfaqësojnë përmbajtjet e joneve ndodhen në të majtë të rombit midis dy trekëndëshave. Pra janë ujëra të freskëta me origjinë infiltracioni (HEM J D., 1971). Ndërsa puset D1 dhe D2 (D.Ishëm dhe D. i Ri) të cilët në diagramin trilinear ndodhen në të djathtë të rombit tregojnë se aty uji nëntokësor sipas rezultateve të analizave kimike është me përmbajtje të lartë të joneve Cl- dhe Na+.

Grafik 18: Përbërja kimike e UN sipas Piper-it Këtë e paraqesin më së miri edhe grafikët Durov dhe Langelier-Ludvig si më poshtë (Grafikë 19).



Grafikë 19: Përbërja kimike e UN sipas Durov dhe Langelier-Ludvig

Në qoftë se bëjmë një grupim të tipeve të ujit nëntokësor në bazë të përmbajtjes së joneve kryesore mbi 25% mekv/l dallohen gjashtë tipe ujërash:

bikarbonat – kalçiumi, HCO3 – Ca

bikarbonat - kalçiumi me (Natrium të rritur), HCO3 – Ca (me Na të rritur)

bikarbonat - kalçium - magneziumi HCO3 - Ca - Mg

bikarbonat - magneziumi - kalçium HCO3 - Mg- Ca



bikarbonat - klorur - natriumi, HCO3 - Cl – Na

klor- natriumi Cl - Na

Këto tipe të ujit janë pasqyruar në grafikun e Schoeller-it (HEM J D., 1971) ku shihet qartë ecuria e përqendrimeve të joneve kryesore në mekv/l për tipet e ndryshme të ujit nëntokësor dhe për të dhënë një vlerësim pikësor të përmbajtjes së joneve nga një tip uji në tipin tjetër (Grafik 20).

Grafik 20: Paraqitja e tipeve të ujit nëntokësor sipas Schoeller

Kështu duke parë ecurinë e joneve kryesore sipas tipeve të UN mund të vihet re që në katër tipet e para kemi pothuajse të njëjtin zhvillim të joneve kryesore në mekv/l. Por edhe midis këtyre katër tipeve vihen re diferenca të vogla si p.sh për jonin Ca2+ mund të themi që përmbajtja e tij është më e madhe në tipin e parë dhe përmbajtja e tij më e vogël është ne tipin e pestë të UN. Për jonin Mg2+ shohim që përmbajtja e tij është më e vogël në tipin e parë dhe vjen duke u rritur në tipet e tjerë derisa mbizotëron ne tipin e fundit te UN. Ndërsa për sa i përket joneve Na+ dhe Cl- në dy tipet e fundit shihet shumë qartë përmbajtja mjaft e lartë e krahasuar me tipet e tjerë të ujit nëntokësor ku përmbajtja e tyre është pothuajse e njëjtë por përmbajtja e jonit Ca2+ në këto dy tipe është më e ulët se katër tipet e para. Joni HCO3

- paraqitet me një qëndrueshmëri të përmbajtjes së tij në të gjitha tipet e ujit nëntokësor. Ndërsa joni SO4

2- në tipin e fundit

pëson rritje të përmbajtjes së tij krahasuar me tipet e tjerë. Të gjitha tipet e UN janë pasqyruar në hartën me të njëjtin titull “Tipet Hidrokimike të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” (shkalla 1:50000) ku jepet shpërndarja e tyre përgjatë rrymës nëntokësore (Figura 26).



Figura 26: Harta e Tipeve Hidrokimike të UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm

(Shkalla 1:50000)

MëzezShkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Tapizë

Rinas

Fushë-PrezëPrezë

AhmetaqNikël

Larushk

Budullë

Arrameras

Bubq


Luz

Derven

Burizanë

Shpërdhet

MAMURRAS

Thumanë

Gramëz

Gjuricë

Likmetaj

Farkë e Madhe

Yzberish

Kamëz

FUSHË-KRUJË

TIRANA

L. Zeza

L. Ishëm

L. G

jola

L. Zeza

L. Tërkuza

L. Tirana

L. Tërkuza

L. Tirana

L. Ishëm

prr. Budllës

Prr. Lim

uthit

L. Droja

Liqeni Tiranës

Rez. Paskuqanit

Rez. Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

14

3

L. Lana

HCO - Ca3

HCO - Ca (me Na të rritur)3

HCO - Ca3

HCO - Ca - Mg3

HCO - Mg - Ca 3

HC

O -

Cl -

Na

3

Cl - Na

HCO - Ca - Mg3

Kodër -Vora

LalmSauk

Laprakë

131211

15

16

2019

23

26

21

5

7 8

6

9

4

2

m. Fezës

43 81 43 85 43 89 44 03

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

V

22

1

L. Droja

Dukagjini ri Bushnesh

10

L.Tirana

17

Bërxull

18

L. Lana

24

25

Valias

LEGJENDA

Tipi hidrokimik (sipas joneve me përmbajtje mbi 25%mgek/l)

Cl - Na

HCO - Cl - Na

HCO - Mg - Ca / HCO - Ca - Mg

HCO - Ca - Mg

HCO - Ca (me Na të rritur)

HCO - Ca

3

3

3

3

3

3


Kufi i tipeve hidrokimikë

Kufi i zhavorreve

Kufi i kuaternarit

HCO - Mg - Ca 3

HCO - Ca - Mg 3

Stacion klimatik




Puse të tjerë

Stacion hidrologjik

2

16

9




VI.7.1 Tipi HCO3-Ca

Ky tip uji përhapet në pjesën më jugore të pellgut ujëmbajtës dhe në pjesën ku Lumi Lana bashkohet me Lumin Tirana (Figura 26). Tipi i parë i UN përfaqëson në përgjithësi përbërjen kimike të ujit të lumenjve Lana e Tirana të cilët infiltrohen në shtresën e zhavorreve nëpërmjet të ashtuquajturave “dritare hidrogjeologjike” (Dakoli H. etj, 1971) të cilat shprehen me daljen e zhavorreve në sipërfaqe. Ujërat e këtij tipi formohen si rezultat i bashkëveprimit reciprok me zhavorret të cilat janë me përbërje karbonate dhe kryesisht gëlqerore prandaj dhe mbizotërojnë jonet Ca2+ dhe HCO3

-. Gjithashtu ujërat e reshjeve atmosferike me përmbajte të lartë të jonit bikarbonat HCO3

- depërtojnë shumë shpejt në UN meqë trashësia e mbulesës së shtresës ujëmbajtëse në zonën e ushqimit është e vogël dhe koha e qëndrimit të ujit në pjesën e pasaturuar është shumë e vogël. Mbetja e thatë e UN brenda këtij tipi lëkundet nga 394.18 mg/l në 541.6 mg/l dhe me një vlerë mesatare prej 490.48 mg/l. Fp e UN lëkundet nga 16.94 ºgj në 26.31ºgj me një vlerë mesatare prej 21.14ºgj. Gjithashtu këto parametra paraqiten të qëndrueshëm me koefiçientë variacioni përkatësisht 10.45% dhe 14.75% dhe me ndryshueshmëri 30.06% dhe 36.00% (Tabela 19).

Tabela 19: Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Ca

Tipi HCO3-Ca Mbth Fp Ca2+ Mg2+ Na+

NH4+ HCO3

- SO42- Cl- NO3

- NO2-

26 487.88 21.71 123.81 19.21 34.58 0.03 405.46 57.33 32.12 18.03 0.1

25 488.68 22.03 129.36 16.42 31.88 0.28 415.09 60.18 35.21 17.53 0.16

24 513.17 19.64 105.61 21.21 24.15 0.03 369.66 72.1 23.74 20.58 0.003

23 517.34 20.2 113.03 19.16 36.2 0.03 335.29 104.4 25.17 25.7 0.005

22 394.18 16.94 90.89 18.43 23.52 0.26 305 59.31 19.92 19.57 0.14

Mesatarja 490.48 21.14 121.17 18.16 30.07 0.11 402.70 70.67 27.78 18.55 0.07

Shmang.Standarte 51.25 3.12 25.15 2.36 5.90 0.12 98.82 19.75 5.77 5.16 0.07

Koefiç.variacionit 10.45 14.75 20.76 12.98 19.62 112.82 24.54 27.94 20.76 27.82 99.33

Ndryshueshmëria 30.06 36.00 45.00 32.00 35.00 89.00 48.00 45.00 43.00 62.00 98.00

Për sa i përket joneve kryesorë Ca2+, Mg2+, Na+, HCO3

-, SO42-, Cl-, janë të

qëndrueshme përkatësisht me koefiçientë variacioni 20.76%, 12.98%, 19.62%, 24.54%, 27.94%, 20.76% ndërsa jonet si NH4

+ dhe NO2- paraqiten me përmbajtje të

paqëndrueshme përkatësisht me koefiçientë variacioni 112.82%, 99.33% dhe me ndryshueshmëri të madhe 89%, 98% përkatësisht. Nëse ndërtojmë tabelën me përmbajtjet në mekv/l të kationeve dhe anioneve të pikave të këtij tipi shohim që renditja e kationeve në mekv/l është rCa 2+ > rMg2+ > rNa+ dhe për anionet është rHCO3

- > rSO42- > rCl- (Tabela 20). Gjithashtu nga kjo tabelë shohim

se në këtë tip uji vërehet një tendencë e zvogëlimit të përmbajtjes të jonit Ca2+ dhe përmbajtjes së jonit HCO3

- dhe rritja e përmbajtjes së jonit SO42- në drejtim të rrjedhjes

së rrymës nëntokësore.



Tabela 20: Jonet në mekv/l për tipin e parë HCO3-Ca, Raportet hidrokimikë

Tipi HCO3-Ca rCa rMg rNa rHCO3 rSO4 rCl rNa/rCl rCa/rMg

rHCO3/r(SO4+Cl)

26 6.18 1.63 1.5 6.65 1.2 0.9 1.67 3.79 3.17 25 6.44 1.36 1.4 6.83 1.27 1.06 1.32 4.74 2.93 24 5.27 1.74 1.05 6.06 1.5 0.67 1.57 3.03 2.79 23 5.64 1.58 1.57 5.5 2.17 0.71 2.21 3.57 1.91 22 4.54 1.52 1.02 5.21 1.23 0.56 1.82 2.99 2.91

Mesatarja 5.61 1.57 1.31 6.05 1.47 0.78 1.72 3.62 2.74

Në tabelën 20 janë paraqitur edhe raportet e joneve rNa/rCl, rCa/rMg, rHCO3/r(SO4+Cl). Koefiçienti rNa/rCl lëkundet nga 1.32 deri në 2.21 me një mesatare prej 1.72, Koefiçienti Ca/Mg lëkundet nga 2.99 deri në 4.74 me një mesatare prej 3.62, ndërsa Koefiçienti i freskisë së UN rHCO3/r(SO4+Cl) lëkundet nga 1.91 deri në 3.17 me një mesatare prej 2.74. Vlerat mbi njësinë të këtyre raporteve dëshmojnë që kemi UN të freskëta me mineralizim të ulët. VI.7.2 Tipi HCO3 - Ca (Na+) Ujërat e këtij tipi shtrihen në formën e një brezi midis ujërave të tipit të parë përgjatë shtrirjes së Lumit Tirana kryesisht si dhe përgjatë Lumit Lana (Figura 26). Prania e jonit Na+ në vlera të rritura por pa e kaluar vlerën 25% vjen si rezultat i bashkëveprimit ujë-shkëmb dhe konkretisht të veprimit të ujit me shkëmbinjtë ranorë mbi të cilët vendoset shtresa zhavorrore. Gjatë rrjedhjes së UN rritja në vlera të vogla e përmbajtjes së joneve natrium (Na+) por pa e kaluar atë të joneve Ca+2 e Mg+2 çon në shfaqjen e tipit bikarbonat-kalcium (me vlera të rritur te jonit Na+) të UN e cila me sa duket shkaktohet vetëm nga shkatërrimi i kokrrizave alumosilikate të zhavorreve dhe bashkëveprimit të ujit me shkëmbinjtë rrënjësore mbi të cilët është vendosur shtresa zhavorrore (Eftimi R., 1966). Vlerat mesatare të treguesve kryesorë kimikë të këtij tipi janë treguar në Tabela 19. Mbetja e thatë (Mbth) brenda këtij tipi lëkundet nga 511.46 mg/l deri në 570.12 mg/l dhe me një vlerë mesatare prej 548.91 mg/l. Fortësia e përgjithshme (Fp) lëkundet nga 22.41 ºgj deri në 26.22 ºgj me një vlerë mesatare prej 24.51 ºgj. Gjithashtu këto parametra paraqiten të qëndrueshëm me Koefiçient variacioni përkatësisht 4.77% dhe 6.72% dhe me Ndryshueshmëri të vogël 10.69% dhe 15% (Tabela 21).

Tabela 21: Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Ca (Na+)

Tipi HCO3-Ca (Na+) Mbth Fp Ca2+ Mg2+ Na+ NH4+ HCO3

- SO42- Cl- NO3

- NO2

-

20 551.15 24.1 134.44 23.07 39.73 0.07 546.35 55.29 46.3 7.8 0.09 18 511.46 22.41 124.75 21.63 34.16 0.07 441.15 76.63 29.78 10.69 0.01 17 570.12 26.22 140.16 28.86 34.04 0.33 516.92 81.27 34.61 7.54 0.02 16 562.92 25.31 144.98 21.96 40.2 2.58 531.65 60.5 43.72 10.81 0.12

Mesatarja 548.91 24.51 136.08 23.88 37.03 0.76 509.02 68.42 38.60 9.21 0.06 Shmang. standarte 26.16 1.65 8.70 3.38 3.39 1.22 46.81 12.49 7.73 1.78 0.05 Koef. i variacionit 4.77 6.72 6.39 14.14 9.16 159.72 9.20 18.25 20.02 19.35 89.24 Ndryshueshmëria 10.69 15.00 14.00 25.00 15.00 97.00 19.00 32.00 36.00 30.00 92.00



Për sa i përket joneve kryesore Ca2+, Mg2+, Na+, HCO3-, SO4

2-, Cl- ato janë të qëndrueshme përkatësisht me Koefiçientë variacioni 6.39%, 14.14%, 9.16%, 9.2%, 18.25%, 20.02% ndërsa jonet si NH4

+, NO2- paraqiten me përmbajtje të paqëndrueshme

përkatësisht me Koefiçientë variacioni 159.72%, 89.24% dhe me Ndryshueshmëri të madhe 97%, 92% përkatësisht. Ndërsa renditja e joneve në mekv/l për të gjithë pikat është rCa2+ > rMg2+ > rNa+ për kationet dhe për anionet është rHCO3

- > rSO42- > rCl- (Tabela 22). Siç e shohim nga kjo

tabelë vërehet vlera e rritur e jonit Na+ që e dallon nga tipi i parë i ujit, një tendencë e rritjes së joneve Ca2+ dhe Mg2+ nga pusi në pus si dhe tendenca e zvogëlimit të përmbajtjes së jonit HCO3

- dhe Cl-.

Tabela 22: Jonet në mekv/l për tipin HCO3-Ca (Na+), Raportet hidrokimikë

Tipi HCO3-Ca (Na+) rCa2+ rMg2+ rNa+ rHCO3- rSO4

2- rCl- rNa/rCl rCa/rMg rHCO3/r(SO4+Cl)

20 6.71 1.89 1.73 8.95 1.15 1.31 1.32 3.55 3.64 18 6.66 1.96 1.78 7.74 1.7 0.9 1.98 3.40 2.98 17 6.99 2.37 1.34 8.47 1.78 0.98 1.37 2.95 3.07 16 7.23 1.81 1.75 8.71 1.26 1.23 1.42 3.99 3.50

Mesatarja 6.90 2.01 1.65 8.47 1.47 1.11 1.52 3.47 3.30

Gjithashtu Koefiçienti rNa/rCl lëkundet nga 1.32 deri në 1.98 me një mesatare prej 1.52, Koefiçienti Ca/Mg lëkundet nga 2.95 deri në 3.99 me një mesatare prej 3.47, ndërsa Koefiçienti i freskisë së UN rHCO3/r(SO4+Cl) lëkundet nga 2.98 deri në 3.64 me një mesatare prej 3.30. Përsëri vazhdojnë vlerat mbi njësinë të këtyre raporteve gjë që dëshmon për UN të freskëta me mineralizim të ulët. VI.7.3 Tipi HCO3 - Ca - Mg Ujërat e këtij tipi shtrihen kryesisht në pjesën lindore të pellgut ujëmbajtës në rrjedhjen e poshtme të lumenjve Tërkuza e Zeza (Figura 26). Ky tip përfaqëson tipin e ujit të lumit Tërkuza i cili është ushqyesi kryesor i UN në këtë pjesë te pellgut (Eftimi R., 2001). Vlerat mesatare të treguesve kryesorë kimikë të këtij tipi janë treguar në Tabela 23:

Tabela 23: Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Ca-Mg

Tipi HCO3-Ca-Mg Mbth Fp Ca2+ Mg2+ Na+ NH4+ HCO3

- SO42- Cl- NO3

-

NO2-

15 536.95 23.63 131.08 23.07 17.2 0.2 387.53 94.9 32.25 22.42 0.06 14 520.36 23.51 131.67 22.09 24.77 0.53 477.15 65.08 24.25 11.15 0.01 10 394.15 19.05 102.92 20.26 19.63 0.26 404.7 57.24 14.78 5.16 0.01

Mesatarja 483.82 22.06 121.89 21.81 20.53 0.33 423.13 72.41 23.76 12.91 0.03 Shmang.Standarte 78.10 2.61 16.43 1.43 3.87 0.18 47.57 19.87 8.75 8.76 0.03 Koef. i variacionit 16.14 11.83 13.48 6.54 18.82 53.27 11.24 27.44 36.81 67.88 108.25 Ndryshueshmëria 29.52 19.00 22.00 12.00 31.00 62.00 19.00 40.00 54.00 77.00 83.00

Mbetja e thatë brenda këtij tipi lëkundet nga 394.15 mg/l deri në 536.95 mg/l dhe me një vlerë mesatare prej 483.82 mg/l. Fp lëkundet nga 19.05 ºgj deri në 23.63 ºgj me një vlerë mesatare prej 22.06 ºgj. Gjithashtu, këto parametra paraqiten të qëndrueshëm me Koefiçientë variacioni përkatësisht, 16.14% dhe 11.83% dhe me ndryshueshmëri 29.52% dhe 19.00%.



Për sa i përket joneve kryesorë Ca2+, Mg2+, Na+, HCO3-, ato janë të qëndrueshme

përkatësisht me Koefiçientë variacioni 13.48%, 6.54%, 18.82% dhe 11.24%, dhe me ndryshueshmëri të vogël përkatësisht 22%, 12%, 31% dhe 19% ndërsa jonet si NH4

+, NO3

-, NO2

- paraqiten me përmbajtje të paqëndrueshme përkatësisht me Koefiçientë variacioni 53.27%, 67.88% dhe 108.25% dhe me Ndryshueshmëri të madhe 62.00%, 77.00% dhe 83.00% përkatësisht. Ndërsa renditja e joneve në mekv/l është rCa2+ > rMg2+ > rNa+ për kationet dhe për anionet është rHCO3

- > rSO42- > rCl- (Tabela 24). Siç e shohim nga kjo tabelë vërehet

një tendencë e uljes së përmbajtjes së joneve Ca2+ dhe Mg2+ nga pusi në pus si dhe një tendencë rritje të përmbajtjes së jonit HCO3

- dhe një tendencë në ulje të përmbajtjes së jonit SO4

2- .

Tabela 24: Jonet në mekv/l për tipin HCO3-Ca-Mg, Raportet hidrokimikë

Tipi HCO3-Ca-Mg

rCa rMg rNa rK rHCO3 rSO4 rCl rNa/rCl rCa/rMg rHCO3/r(SO4+Cl)

15 6.54 1.9 0.75 0.09 6.35 1.97 0.91 0.82 3.44 2.20 14 5.14 1.67 0.85 0.21 6.64 1.19 0.42 2.02 3.08 4.12 10 5.36 1.48 0.9 0.19 6.64 1.17 0.44 2.05 3.62 4.12

Mesatarja 5.68 1.68 0.83 0.16 6.54 1.44 0.59 1.63 3.38 3.48

Në këtë tabelë janë paraqitur edhe raportet e joneve rNa/rCl, rCa/rMg, rHCO3/r(SO4+Cl). Koefiçienti rNa/rCl lëkundet nga 0.82 deri në 2.05 me një mesatare prej 1.63, Koefiçienti Ca/Mg lëkundet nga 3.08 deri në 3.62 me një mesatare prej 3.38, ndërsa Koefiçienti i freskisë së UN rHCO3/r(SO4+Cl) lëkundet nga 2.20 deri në 4.12 me një mesatare prej 3.48 gjë që tregon se uji nëntokësor është i freskët dhe nuk ka pësuar metamorfizim. VI.7.4 Tipi HCO3 - Mg - Ca Ujërat e këtij tipi shtrihen në pjesën verilindore dhe veriperëndimore të pellgut ujëmbajtës në të dy anët e lumenjve Gjola, Ishëm e Droja (Figura 26). UN të këtij tipi shprehin përbërjen kimike të ujit të lumenjve me mbizotërimin e joneve bikarbonat HCO3

- si dhe magnez Mg2+ e Ca2+. Zhvillimi I joneve magnez (Mg+2) dhe kalcium (Ca+2) gjatë drejtimit të rrjedhjes nëntokësore sjell që raporti midis tyre rCa /rMg të zvogëlohet dhe të arrijë në vlerat më të vogla se 1. Kështu duke filluar nga Pika 4 e monitorimit, përmbajtja në mekv/l e kationeve ndjek renditjen rMg > rCa > rNa gjë që reflektohet në shfaqjen e tipit të ujit nëntokësor me përbërje bikarbonat - magnez – kalciumi (HCO3- Mg – Ca). Mbetja e thatë brenda këtij tipi lëkundet nga 347.39 mg/l deri në 420.74 mg/l dhe me një vlerë mesatare prej 385.58 mg/l, Fp lëkundet nga 15.90 ºgj deri në 20.43 ºgj me një vlerë mesatare prej 18.13 ºgj. Gjithashtu këto parametra paraqiten të qëndrueshëm me Koefiçientë variacioni përkatësisht 7.96% dhe 11.34% dhe me Ndryshueshmëri 11.81 % dhe 23.00 % përkatësisht (Tabela 25).



Tabela 25: Parametrat fiziko-kimikë në mg/l dhe statistikorë për tipin HCO3-Mg-Ca

Tipi HCO3-Mg-Ca Mbth Fp Ca2+ Mg2+ Na+ NH4+ HCO3

- SO42- Cl- NO3

- NO2-

8 405.88 20.43 80.10 40.60 14.10 0.03 418.70 43.76 16.30 7.30 0.04 6 420.74 20.10 72.00 43.60 18.80 0.40 394.50 56.50 17.60 8.20 0.02 5 347.39 17.69 77.19 34.97 23.60 0.04 384.00 40.43 14.61 9.36 0.01 4 392.93 16.53 54.68 38.59 48.71 0.69 460.95 13.80 31.95 0.96 0.05 2 360.98 15.90 56.99 34.45 24.20 0.02 332.72 37.56 21.13 3.72 0.22

Mesatarja 385.58 18.13 68.19 38.44 25.88 0.24 398.17 38.41 20.32 5.91 0.07 Shma. Standarte 30.68 2.06 11.68 3.85 13.40 0.30 47.07 15.54 6.93 3.48 0.09 Koef. i variacioni 7.96 11.34 17.12 10.01 51.77 127.21 11.82 40.47 34.11 58.86 124.42 Ndryshueshmëria 11.81 23.00 32.00 21.00 71.00 97.00 28.00 76.00 54.00 90.00 95.00

Për sa i përket joneve kryesore më të qëndrueshme paraqiten Ca2+, Mg2+ dhe HCO3

- përkatësisht me Koefiçientë variacioni 17.12%, 10.01%, 11.82%, ndërsa jonet si NH4

+, NO3

-, NO2

- paraqiten me përmbajtje të paqëndrueshme përkatësisht me Koefiçientë variacioni 127.21%, 58.86%, 124.42% dhe me ndryshueshmëri të madhe 97%, 90%, 95% përkatësisht. Ndërsa renditja e joneve në mekv/l në përgjithësi është rCa2+ > rMg2+ > rNa+, vetëm për pusin Nr. 4 (Gramëz) renditja e joneve në mekv/l është rMg2+ > rCa2+ > rNa+, për kationet gjë që reflektohet në shfaqjen e tipit të ujit nëntokësor me përbërje bikarbonat - magnez – kalciumi (HCO3- Mg – Ca) dhe për anionet është rHCO3

- > rSO42- > rCl-

për të gjithë pikat e këtij tipi (Tabela 26). Nga kjo tabelë mund të vëmë re tendencën e uljes së përmbajtjes së joneve Ca2+ Mg2+, dhe HCO3

- si dhe tendencën e rritjes së joneve Na+ dhe K+. Gjithashtu në këtë tabelë janë paraqitur edhe raportet e joneve rNa/rCl, rCa/rMg, rHCO3/r(SO4+Cl).

Tabela 26: Jonet në mekv/l për tipin HCO3 - Mg – Ca, Raportet hidrokimikë

Tipi HCO3-Mg-Ca /

HCO3-Ca-Mg

rCa rMg rNa rK rHCO3 rSO4 rCl rNa/rCl rCa/rMg rHCO3/r(SO4+Cl)

8 4.00 3.35 0.61 0.04 6.86 0.91 0.46 1.33 1.19 5.01

6 3.59 3.59 0.82 0.06 6.46 1.18 0.5 1.64 1.00 3.85

5 3.85 2.88 1.03 0.04 6.29 0.84 0.41 2.51 1.34 5.03

4 2.73 3.17 2.12 0.06 7.69 0.29 0.9 2.36 0.86 6.46

2 2.84 2.83 1.05 0.1 5.45 0.78 0.59 1.78 1.00 3.98

Mesatarja 3.40 3.16 1.13 0.06 6.55 0.80 0.41 1.92 1.08 4.86

Koefiçienti rNa/rCl lëkundet nga 1.33 deri në 2.36 me një mesatare prej 1.92, Koefiçienti Ca/Mg lëkundet nga 0.86 deri në 1.34 me një mesatare prej 1.08 ndërsa Koefiçienti i freskisë së UN rHCO3/r(SO4+Cl) lëkundet nga 3.85 deri në 6.46 me një mesatare prej 4.86 gjë që tregon se uji nëntokësor është akoma i freskët dhe nuk ka pësuar ndonjë ndryshim. Mbizotërimi i joneve magnez Mg2+ në tipin e ujit të pikave 4 dhe 2 është një dukuri e re që reflektohet dhe në përmbajtjen e kripërave të tretura në ujin nëntokësor të cilat dëshmojnë për procesin e precipitimit apo depozitimit të mineralit të Kalcitit dhe shpërbërjen apo tretjen e mineralit të Dolomitit.



Dhe konkretisht, gjatë drejtimit të rrjedhjes nëntokësore, pakësimi gradual i joneve kalcium (rCa+2) në pikën 4 të monitorimit (Tabela 26) dhe rritja e joneve magnez (rMg+2) shkaktohet si rezultat I zhvillimit të reaksionit klasik të dedolomitizimit (VI.4).

VI.7.5 Tipi HCO3 - Cl - Na

Ujërat e këtij tipi shtrihen në pjesën veriperëndimore të pellgut ujëmbajtës në formën e një brezi të ngushtë me drejtim veri-jug dhe (Figura 26). Duke filluar nga pusi D1 në drejtim të zonës së shkarkimit kemi rritjen në vlera të mëdha të përmbajtjeve të joneve Na+ dhe Cl- dhe qëndrimin në vlera pothuajse të njëjta të jonit bikarbonat HCO3

- duke bërë që të shfaqet tipi i ujit bikarbonat – klor – natrium (HCO3-Cl-Na). Analizat përfaqësuese të këtij tipi jepen në (Shtojca, Analiza në vite të shqyrtuara). Në këtë tip uji fortësia e ujit nëntokësor zvogëlohet, ajo bëhet më e vogël se 10 ºgj dhe Mineralizimi i përgjithshëm arrin në vlerën rreth 1000 mg/l ndërsa Mbetja e thatë qëndron poshtë vlerës 1000 mg/l. Shembull tipik i këtij tipi janë puset D1, 381/a, 382, 383, 505/1, 81, 82 ku përmbajtja e joneve Ca2+ dhe Mg2+ bie, përmbajtja e joneve Na+ dhe Cl- rritet, si rezultat i zbutjes natyrore të ujit (Paragrafi VI.5), ndërsa përmbajtja e jonit bikarbonat HCO3

- pëson një rënie të vogël në krahasim me tipet e para.

VI.7.6 Tipi Cl - Na Ujërat e këtij tipi shtrihen në skajin më verior të pellgut ujëmbajtës, në zonën e shkarkimit dhe pikërisht në pjesën drejt derdhjes për në Detin Adriatik (Figura 26). Në këtë pjesë, pellgu ynë kontakton me zhavorret ujëmbajtëse të lumit Mat. Kështu në këtë zonë kemi rritjen e vlerave te përmbajtjeve te joneve Cl- dhe Na+ dhe zvogëlimin e joneve bikarbonat HCO3

- duke bërë që të shfaqet tipi i ujit klor – natrium (Cl-Na). Rritja e ngadalshme por e vazhdueshme e joneve natrium (Na+) në UN, vjen si rezultat i procesit të shkëmbimit të joneve, ku joni Na mbizotëron mbi jonet kalcium (Ca2+) e magnez (Mg2+) ndërsa përmbajtjet e jonit sulfat (SO4

2-) ulen gradualisht dhe si rezultat formohen ujërat e tipit e këtij tipi (Paragrafi VI.5). Në këtë tip uji, Mineralizimi i përgjithshëm dhe Mbetja e thatë arrijnë vlerën më të madhe se 1000 mg/l. Analiza përfaqësuese e këtij tipi jepet në Tabelën 7/1 (D2) si dhe puset 387, 389, 345, 503, 147 dhe 161 ku përmbajtja e joneve klor Cl- dhe natrium Na+ tek këto pika paraqiten në vlera të mëdha (Shtojca, Analiza në vite të shqyrtuara).

Megjithëse kemi vlera të larta të joneve Na+ dhe Cl- nuk kemi intruzion të ujit të detit por ujëra të kripura me mineralizim të lartë. Në fakt UN i kësaj zone është një mbetje e ujit të kripur nga periudha e transgresionit flandrian kur fusha e lumit Mat ishte nën nivelin e detit (Marku S., etj). Ky ujë është datuar të jetë me moshë 2 deri në 7 mijë vjet, i periudhës së Holocenit kur bregdeti I Adriatikut në pjesën Shqiptare I nënshtrohej ngritjes tektonike (Aliaj Sh., etj 1996).



VI.7HIDROKIMIA E UJËRAVE SIPËRFAQËSORE

Zhvillimi hidrokimik i UN nuk mund të kuptohet pa njohur hidrokiminë e ujërave sipërfaqësore të cilët janë një nga burimet e ushqimit të UN. Kështu lumenjtë e monitoruar dhe analizuar janë: Lumi Lana, Lumi Tirana në dy pika: Ura Kamzës dhe Gjeç- Fushë, Lumi Tërkuza, Lumi Zeza, Lumi Gjola, Lumi Droja dhe Lumi Ishëm. Ajo që duhet të përmendim është se ekziston një lidhje e mirë hidraulike e UN me ujërat e lumenjve (Eftimi R., 1979). Kjo është e dukshme me daljen në sipërfaqe të zhavorreve si p.sh në lumenjtë Tirana, Tërkuza, Zeza dhe Droja. Ujërat e lumit ushqejnë UN nëpërmjet të ashtuquajturave “dritare hidrogjeologjike” (Dakoli H., 1971) veçanërisht në periudhën e lagësht të cilat janë vendet ku zhavorret ujëmbajtëse dalin në sipërfaqe dhe pikërisht në rrjedhën e poshtme dhe të mesme të lumenjve. Është ndërtuar diagram i Piper-it për të krijuar një ide të përgjithshme të përbërjes kimike të ujërave të lumenjve të zonës (Grafik 21). Ai tregon se tipet e ujërave të lumenjve të zonës së studimit janë kryesisht të tipit bikarbonat-kalciumi dhe bikarbonat-kalcium-magnez.

Grafik 21: Përbërja kimike e US sipas Piper-it

Për të përcaktuar marrëdhëniet cilësore ndërmjet ujërave të lumenjve dhe UN bazuar në rrjetin e monitorimit është bërë përpunimi i rezultateve të analizave kimike të ujërave sipërfaqësore i cili konsiston në nxjerrjen e tipit të ujit për çdo lumë (bazuar në përmbajtjen e joneve mbi 25% mekv/l) si në Tabelën 27.



Tabela 27: Jonet kryesore në mg/l të ujit të lumenjve, Tipi I ujit

Pika e monitorimit Ca Mg Na NH4 HCO3 SO4 Cl NO3 NO2 PO4 Tipi ujit

21 (Lana) 66.2 17.9 15.8 0.2 250.3 76.8 20.1 3.1 0.2 0.2 HCO3 - Ca 19(Tirana) 60.6 14.2 33.2 5.73 274.4 36.5 21.0 12.18 0.25 1.73 HCO3 - Ca 12(Tirana) 98.2 28.8 30.3 0.19 402.8 55.1 22.8 19.3 0.05 0.4 HCO3 - Ca 11(Tërkuza 43.9 24.1 15.2 0.13 197.5 80.7 16.7 3.01 0.08 0.04 HCO3 - Ca – Mg

9(Zeza) 42.6 22.2 13.8 0.16 217.4 37.4 14.6 2.05 0.01 0.03 HCO3 - Ca – Mg 7(Gjola) 66.7 23.6 35.3 4.65 318.4 52.2 26.3 10.12 0.11 1.45 HCO3 – Ca – Mg 3(Ishmi) 76.2 21.0 33.9 5.0 332.5 48.4 29.5 11.62 0.13 1.85 HCO3 - Ca – Mg 1(Droja) 49.0 21.6 15.2 0.03 213.7 54.5 11.3 5.52 0.02 0.04 HCO3 - Ca- Mg

Kështu jonet me përqendrim më të lartë janë ato bikarbonate dhe kalcium. Renditja e përqendrimit të joneve është: rCa > rMg > rNa dhe rHCO3 > rSO4 > rCl. Ngjashmëria e tipit te ujit te lumenjve te zonës me tipin e UN flet mjaft qarte për ushqimin e UN nga uji I lumenjve Është e dukshme dhe nga grafikët e mëposhtëm “Pie” dhe “Stiff” ngjashmëria e përbërjes kimike të ujit të lumit me atë të ujit nëntokësor.

Grafikë 22: Krahasimi i përbërjes kimike të US me UN nëpërmjet grafikëve “Pie”



Grafikë 23: Krahasimi i përbërjes kimike të US me UN nëpërmjet grafikëve “Stiff”

KAPITULLI VII: Burimet e ndotjes së UN në pellgun ujëmbajtës


VII.1 Ndotja e UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm Ndotja e UN është dukuria e rritjes së përqendrimeve të parametrave fiziko-kimike në vlera të cilat kalojnë normat e lejuara nga standardet e përcaktuara siç janë Standardi Shqiptar i Ujit i bazuar mbi udhëzimet dhe normat e OBSH. Rritja e popullsisë me ritme tepër të larta në zonën e Tiranës si dhe shtrirja e qytetit deri afër zonave rurale shkakton probleme në shfrytëzimin e rezervave natyrale ujore nëntokësore. Kjo dukuri e mbipopullimit ndjehet edhe në cilësinë e UN që përdoren për furnizimin me ujë të pijshëm. Faktori kryesor i ndotjes së UN lidhet me shkarkimin e pakontrolluar në natyrë të ujërave të zeza dhe ujërave të ndotura si rezultat i aktivitetit industrial apo bujqësor të ushtruar nga njeriu. Dihet që shkarkimi I ujërave të ndotura bëhet në trupat ujorë sipërfaqësorë. Ndotja e UN të pellgut ujëmbajtës së pari do të sjellë pasoja në shëndetin e njeriut dhe së dyti do të shkaktonte dëmtimin e rezervave dinamike të UN gjë e cila do të kërkojë kohë në rregullimin e këtyre rezervave. Kështu evidentimi i burimeve kryesore të ndotjes është detyra e parë dhe kryesore për eliminimin e ndotjes së UN. Ndër më të dallueshmet në zonën e studiuar janë këto burime të ndotjes së UN: Sistemi I shkarkimit të ujërave të zeza dhe të ndotura urbane, venddepozitimet e mbetjeve të ngurta urbane, linjat e prodhimit të inerteve, mbetjet industriale. Historikisht, derdhja e ujërave të ndotura urbane dhe atyre të zeza është bërë në lumenjtë e pellgut Tiranë-Ishëm, fillimisht dhe më pas nëpërmjet Lumit Ishëm derdhen në det. Parametrat që dëshmojnë për ndotje të ujërave sipërfaqësore janë oksigjeni i tretur në ujë (DO), nutrientët si përbërjet e azotit Amoniaku (NH3), Nitrate (NO3)/Nitrite (NO2) dhe përbërjet e Fosforit, Lënda organike që shprehet me anë të parametrave COD (Nevoja Kimike për Oksigjen) dhe BOD (Nevoja Biokimike për Oksigjen), përmbajtja e klorit si dhe treguesit mikrobiologjikë që përfshijnë koliformin fekal dhe patogjenët e tjerë. Të shohim fillimisht si paraqitet cilësia e ujit të lumenjve të pellgut të Ishmit. VII.2 Cilësia e ujit të lumenjve Për vlerësimin e cilësisë së ujit të lumenjve si burimi kryesor i ushqimit të UN jam referuar Normës së Komunitetit Europian CEE/CEEA/CE 78/659 për cilësinë e ujërave të ëmbla për rritjen e peshqve “Quality of freshwaters supporting fish life” dhe “Kriteret e cilësisë mjedisore” Institutit për studimet e ujërave të Norvegjisë dhe Autoritetit të Kontrollit të Ndotjeve të Norvegjisë të vitit 1997 (Bratli, 2000). Siç dihet, shkarkimet e ujërave të zeza përmbajnë nivele të larta të materialit fekal dhe lëndës organike. Si rrjedhim matja e parametrave të cilët janë tregues të mbetjeve organike (COD dhe BOD), klori, amoniaku dhe përbërjet e azotit është një metodë standarde për kontrollin e ujërave të ndotura (Chapman & Hall, 1992). Si rezultat i monitorimit të ujit të lumenjve të pellgut ujëmbajtës është konstatuar gjendja e ujit të lumenjve. Parametrat si Temperatura T dhe Ph janë në përputhje me Normën e komunitetit Evropian për cilësinë e ujërave natyrale.



Gjithashtu bazuar nga të dhënat e Tabelës së rezultateve të analizimit kimik të pikave të monitorimit të US janë ndërtuar grafikët përkatës (Grafikë 24) për të parë gjendjen e përmbajtjes së ushqyesve N dhe P (në përbërjet e azotit dhe fosforit të shprehura në formën e joneve NO2

-, NO3-, NH4

+ dhe PO4

-) në lumenjtë e zonës si treguesit kryesorë të ndotjes së ujërave natyrale.

Grafikë 24: Përmbajtjet mesatare të nutrientëve (në mg/l) në US

Vlerat e përmbajtjes së azotit në jonin Nitrit (N-NO2

-) ndryshojnë nga 0.01-0.25 mg/l (Grafikë 24). Ato janë më të mëdha se vlerat e përcaktuara në Normën e Komunitetit Evropian. Mbështetur në këtë Normë, niveli I rekomandueshëm është më pak se 0.01mg/l për ujërat “salmonide” dhe më pak se 0.03 mg/l për ujërat “cyprinide” (Shtojca, Tabela 10). Vlerat e përmbajtjes se azotit tek joni nitrat (N-NO3

-) në pikat e monitorimit të US, ndryshojnë nga 2.1-19.3 mg/l (Grafikë 24). Vlerat e larta të nitrateve në US nxisin procesin e eutrofikimit i cili shoqërohet me rënien e vlerave të oksigjenit të tretur në ujë dhe si rezultat jeta e botës së gjallë është në rrezik (Chapman & Hall, 1992). Kërkesat për jonin amonium (N-NH4

+) në ujërat natyralë janë mjaft rigoroze. Ai nuk është helmues për krijesat e gjalla por bëhet i tillë kur ai kthehet në amoniak (NH3) (Miho A., etj, 2005). Përmbajtja e azotit ne jonin amonium (NH4

+) në pikat e monitorimit të US, ndryshon nga 0.1-5.7 mg/l (Grafikë 24). Vlerat më të larta vërehen tek lumenjtë Tirana, Gjola dhe Ishmi. Mbështetur në Normën e Komunitetit Evropian, për ujërat salmonide niveli i detyrueshëm është < 1 mg/l dhe niveli i rekomandueshëm është < 0.04 mg/l, ndërsa për ujërat ‘cyprinide”, niveli i detyrueshëm është < 1 mg/l dhe niveli udhëheqës është < 0.2 mg/l (Shtojca, Tabela 10). Vlerat e përmbajtjes së fosforit në jonin fosfat (P-PO4

-) në pikat e monitorimit të US, ndryshojnë nga 0.03-1.85 mg/l (Grafikë 24). Vlerat e vrojtuara janë më të mëdha se

0.20.25

0.0540.08

0.01

0.11 0.13

0.0

0.1

0.2

0.3

Lana Tir 1 Tir 2 Tërk Zeza Gjola Ishmi

N-NO2

3.1

12.2

19.3

3.0 2.1

10.1 11.6

0.05.0

10.015.020.025.0


N-NO3

0.2

5.7

0.2 0.1 0.2

4.7 5.0

0.02.04.06.08.0


N-NH4

0.2

2.05

0.4

0.04 0.03

1.5

2.12

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5


P-PO4



normat e përcaktuara nga Komuniteti Evropian në lumenjtë Tirana, Gjola dhe Ishmi. Sipas këtyre normave niveli I detyrueshëm I përmbajtjes së fosforit është 0.2 mg/l për ujrat “salmonide” dhe 0.4 mg/l për ujërat "cyprinide” (Shtojca, Tabela 10). VII.3 Sistemi i shkarkimit të ujërave te zeza dhe të ndotura urbane Ujërat e zeza apo ato të ndotura urbane që derdhen në lumenjtë e zonës Tiranë-Ishëm përbëhen prej rrjedhjeve të ujërave të zeza, shkarkimeve urbane dhe ujërat e tjera të ndotura si rezultat i aktivitetit human. Sistemi i kanalizimeve të qytetit të Tiranës është një sistem i kombinuar i ujërave të zeza dhe ujërave të shiut. Gjithë sistemi i kanalizimeve është një sistem me vetërrjedhje dhe nuk ka stacione pompimi të ujërave të zeza me përjashtim të një stacioni pompimi për ujërat e zeza të lagjes Kombinat. Në pjesën më të madhe të rrjetit, ujërat e zeza dhe ujërat e shiut rrjedhin në të njëjtat kanale dhe në afërsi të rrjedhjeve ujore, ujërat e shiut derdhen në to (Eftimi R., etj, 2000). Kështu në gjithë Tiranën ndodhen disa pika shkarkimi të ujërave të zeza në lumenj, përkatësisht gjashtë prej tyre në Lumin Lana të cilat janë hedhur në “Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm”, të cilat janë: pranë Shkollës së Baletit, Ura te Rruga e Elbasanit, Ura pranë Hotel Dajtit, 2 pika pranë Institutit të Minierave, Ura pranë Shkollës teknologjike (Shtojca, Foto 1,2,3,4), si dhe katër pika shkarkimi në Lumin Tirana të treguar me shenjen përkatëse të cilat janë: 1.Në fund të rrugës Bajram Curri (pranë Ish-Ndërmarrjes Shtetërore te Ndërtimit), 2.Ura e Re e Babrrusë (pranë Firmës private “Edil Çentro” ose Ish-Kombinati J.Pashko (Figura 27), 3. në Lumin Zeza në Autostradë dhe 4. në Fushë-Krujë (Shtojca, Foto 7, 8). Për të vërtëtuar këtë dukuri dhe deri në ç’shkallë, janë kryer analiza bakteriologjike për “Escherichia Coli” and “Streptococcus Faecal” për pikat e monitorimit të US ne periudhen e thate dhe te lagesht, të realizuara në Institutin e Shëndetit Publik, rezultatet e të cilave janë treguar në Tabela 28.

Tabela 28: Përmbajtja e baktereve “E.Coli” and “S.Faecal” /100ml provë ujore të US

Siç mund të shihet dhe nga tabela, të gjithë lumenjtë janë shumë të ndotur nga pikëpamja bakteriologjike. Vërehet mjaft qartë që uji i lumenjve të pellgut të lumit Ishëm është shumë i ndotur si rezultat i shkarkimit në këto lumenj të ujërave të zeza. Kjo sjell që përmbajtja e oksigjenit të tretur në ujë (DO) në ujin e lumenjve të jetë e ulët. Ai është një parametër shumë i rëndësishëm që përcakton gjendjen “shëndetësore” të ujit sepse përmbajtja e tij përcakton sasinë dhe tipin e krijesave të gjalla në mjedisin ujor. Siç

Pika Shtator Shtator Janar Janar monitorimit E. Coli S.Faecal E. Coli S.Faecal

21 980 12540 50000 34000 19 4560 71.000.000 panumër 1320 12 - - panumër 1260 11 216 138 1000 1000 9 2580 6300 100 100 7 3780 820 37800 32200 3 2580 1120 5040 8820



dihet, peshqit nuk mund të jetojnë në ujin me përmbajtje oksigjeni më pak se 4 mg/l, ndërsa uji me përmbajtje oksigjeni më pak se 2 mg/l konsiderohet me nivel të lartë eutrofikimi (Miho A. etj, 2005). Kështu vlerat e oksigjenit të tretur (DO) të vrojtuar për periudhën e thatë janë më pak se 2 mg/l në lumenjtë Tirana, Gjola dhe Ishmi (Grafik 25). Mbështetur në klasifikimin e Gjendjes së Cilësisë për parametrat e përgjithshëm të ujrave të freskët (Water Research Institute, Norway, Bratli 2000) (Shtojca, Tabela 12), lumenjtë Tirana, Gjola dhe Ishmi klasifikohen në Klasën V (shumë i keq) të cilësisë mjedisore. Ndërsa lumenjtë Lana, Tërkuza dhe Zeza klasifikohen në Klasën II (i mirë) të cilësisë mjedisore.

Grafikë 25: Përmbajtja e “DO” në US për periudhën e thatë Pra, ujërat e zeza janë një nga faktorët kryesorë të ndotjes së lumenjve në zonën tonë të studimit. Nga lumenjtë më të ndotur janë L.Tirana, L.Tërkuza, L. Zeza, L. Gjola siç u përmend dhe në pikën “Cilësia e ujit të lumenjve”. Të gjitha mbetjet urbane të qytetit të Tiranës, Fushë-Krujës dhe zonave periferike shkarkohen në lumenjtë Lana, Tirana Zeza dhe Gjola pa asnjë lloj përpunimi paraprak. Shpesh herë përveç ujërave të kanalizimeve në këta lumenj derdhen direkt ujërat e ndotura të familjeve që jetojnë në afërsi. Kjo dukuri është më e spikatur në lumin e Tiranës dhe Zezës. Në hartën përkatëse, “Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm” shkalla 1:50000, janë shënuar pikat kryesore të shkarkimit të ujërave të zeza të qytetit të Tiranës. Duket qartë në hartë se pikat e shkarkimit janë të dendura përgjatë një distance relativisht të shkurtër. Ato janë përgjatë “dritares hidrogjeologjike” (Lumi Tirana) shih (Figura 27) ku zhavorret ujëmbajtëse dalin në sipërfaqe dhe ku pellgu ujëmbajtës komunikon me ujin e lumit. Duke qenë se zhavorret kanë koefiçient të lartë ujëpërshkueshmërie, shpejtësia e infiltrimit është e madhe dhe pasqyra e ujit është afër sipërfaqes së tokës, mundësia e futjes së ujërave të ndotura në shtresën ujëmbajtëse është shumë e madhe. Kjo “dukuri” përsëritet edhe në Fushë-Krujë ku ujërat e zeza derdhen në Lumin Zeza duke shkaktuar ndotje të lumit. Duhet të theksojmë se janë me dhjetëra e mbase me qindra kanale të dimensioneve Ø = 100 dhe Ø = 200 – 300 të cilat shkarkojnë në lumenj por të pashënuara në hartat përkatëse të rrjetit inxhinierik pasi janë ndërtuar në mënyrë të paligjshme. Duke ju referuar rezultateve të analizave të parametrave fiziko-kimike përkatëse (Tabela 9) rezulton se në pikat e monitorimit nr. 26, 25, 22, 16, 2 dhe të puseve nëntokësore që përdoren për furnizimin me ujë të pijshëm, vlerat e Nitriteve (NO2

-) janë përkatësisht 0.1, 0.16, 0.14, 0.12 dhe 0.22 mg/l duke vërtetuar më së miri ekzistencën e

8.77

1.6

7.85 8.03

1.08 1.61

0

2

4

6

8

10

Lana Tir 1 Tërk Zeza Gjola Ishmi

DO



ndotjes së shkaktuar nga penetrimi i ujërave të zeza në tubacionet e ujit të pijshëm duke patur parasysh që limiti maksimal i lejuar për Nitritet në ujin e pijshëm është 0.05 mg/l sipas “Standardit Shqiptar të Ujit të Pijshëm”, STASH 1998. Kjo vjen si pasojë e mosrespektimit të zonës së rreptësisë pranë puseve të UN, në të cilën janë lejuar të kryhen shumë ndërtime urbane. Gjithashtu vlerat më të larta mesatare të Nitrateve janë gjetur tek puset e Selitës, Fabrika e Bukës mg/l, Fabrika e Çokollatave në vlerat përkatësisht 18.03 mg/l, 17.53 dhe 20.58 mg/l. Këto puse ndodhen pranë zonave më të populluara të Qytetit të Tiranës (Tabela 9). Vlerat më të mëdha janë vrojtuar në pusin e Selitës, Fabrika e Bukës, Fabrika e Çokollatave dhe Kroi i Shëngjinit në periudhën e thatë (Shtator) përkatësisht 30 mg/l, 20.5 mg/l, 35 mg/l dhe 30 mg/l. Nitratet në UN e kanë prejardhjen nga burime të ndryshme pikësore dhe jo pikësore si p.sh dekompozimi I ushqimeve, gropat septike dhe oksidimi I lidhjeve organike të azotit në tokë. Por shkaku kryesor I rritjes së përqendrimit të nitrateve në ujërat nëntokësore të cektë është përdorimi I gjerë I plehut kimik dhe organik në bujqësi. Ndotja e UN me nitrate është një problem në rritje që prej viteve 60-të në gjithë Evropën dhe vendet e Amerikës së Veriut sepse paraqet një rrezik te madh në furnizimin me ujë të pijshëm bazuar në ujin nëntokësor (Appelo & Postma, 1996). Megjithëse vlera mesatare e Nitrateve (NO3

-) është brenda normës së caktuar në Standardin Shqiptar) të ujit të pijshëm (norma 25 mg/l, maksimumi 50 mg/l) duhet patur parasysh që futja e Nitrateve (NO3

-) në ujin e pijshëm përbën një rrezik të madh për shëndetin e njeriut sidomos tek fëmijët e vegjël për arsye se Nitratet (NO3

-) shndërrohen në Nitrite (NO2

-). Këto të fundit kanë aftësi të oksidojnë jonet Fe2+ të hemoglobinës së gjakut në jone Fe3+ duke shkaktuar kështu sëmundjen e gjakut të quajtur “methaemoglobinanemi” një sindromë fatale sipas të cilës transportimi I oksigjenit në gjak është I pamundur (Appelo & Postma, 1996). Nga analizat bakteriologjike të kryera pranë Institutit të Shëndetit Publik (Tabela 29) gjatë dy periudhave Shtator dhe Janar rezulton se cilësia e UN me qëllim për furnizim me ujë të pijshëm në pika të veçanta vlen për të dëshiruar, kur norma sipas Standardit Shqiptar dhe rekomandimet që jepen në Manualin e ISSH (Shtojca, Tabela 12) është 0 për 100 ml provë uji për E.Coli dhe S.Faecal.

Tabela 29: Numri i baktereve E.Coli dhe S. Faecal /100 ml provë ujore të UN

Pika Shtator Janar

monitorimit E. Coli S.Faecal E. Coli S.Faecal

26 3 0 0 0

24 2 0 0 0

22 186 132 0 0

17 5 0 9 0

10 0 8 0 0

8 22 52 6 1

6 82 0 0 0

5 0 0 10 2

4 24 62 0 504

2 8 5 4 0



Kështu nga Tabela 27 shohim se pothuajse të gjitha puset e UN janë të ndotura me baktere E. Coli dhe S. Faecal në këto dy periudha. Shihet qartë se kemi ndotje të UN nga rrjeti i ujërave të zeza. Meqë uji në zonën e pasaturuar lëviz në mënyrë vertikale dhe pasqyra e ujit është afër sipërfaqes së tokës, koha e qëndrimit të elementëve ndotës është e vogël dhe ndotja e ujit është më e shpejtë (Chapman & Hall, 1992). Dhe pikërisht puset e pikave të monitorimit të pasqyruar në tabelën e mësipërme janë afër ndërtimeve urbane të cilat kanë “hyrë” në zonën e rreptësisë së mbrojtjes sanitare e cila nuk është “respektuar”. Shtojmë faktin që pikërisht afër këtyre puseve është dhe përqendrimi më i madh i zonave të banuara në zonën Tiranë-Ishëm.

VII.4 Venddepozitimet e mbetjeve të ngurta urbane

Sheshgrumbullimet e mbetjeve urbane ose “landfillet” janë një burim tjetër I fuqishëm për ndotjen e UN. Sheshgrumbullimi i vetëm i mbetjeve urbane për qytetin e Tiranës që prej 20 viteve të fundit është ai i Sharrës i cili ndodhet 6 km larg qytetit të Tiranës, jashtë pellgut ujëmbajtës. Ajo është vendosur mbi depozitimet e Neogjen burdigalianit (N1

1b) larg depozitimeve ujëmbajtëse zhavorrore dhe si e tillë nuk ndikon në ndotjen e UN. Fusha e vjetër (në veri të qytetit të Tiranës) e grumbullimit të plehrave ka ekzistuar mbi depozitimet zhavorrore të pellgut ujëmbajtës dhe si e tillë mendohet të ketë influencë në cilësinë e UN. Kjo vjen si rezultat i kullimit të lëndëve të padëshiruara nga “landfilli” dhe që paraqesin rrezikshmëri të veçantë për UN. Këto lëndë të padëshiruara mund të përmbajnë ndotës si p.sh patogjene, metale dhe kimikate organike, lëndë organike të bioshkatërrueshme në varësi të materialit të depozituar në venddepozitë që mund të jetë mbetje industriale apo bashkiake (Chapman & Hall, 1992). Duke qenë se këto sheshe grumbullimi përbëjnë një burim të mundshëm për ndotjen e shtresës ujëmbajtëse janë treguar me simbolin përkatës ne Hartën “Burimet e ndotjes së UN në pellgun ujëmbajtës TIRANË-ISHËM” (Figura 27). Hedhja e mbetjeve urbane në lumenjtë e zonës dhe krijimi i disa shesheve grumbullimi apo depozitimi krejt arbitrare në afërsi të shtratit apo në vetë shtratin e lumit, është një burim tjetër i ndotjes së ujërave të lumenjve. Shembull i qartë i kësaj dukurie janë Lumi Lana, Lumi Tirana, Lumi Zeza dhe Lumi Gjola (Shtojca, Foto 5-8). Ujërat e tyre gjatë periudhës minimale janë tepër të ndotura. Kemi parasysh që përbërja kimike e ujit të Lumit Lana në hyrje të qytetit është afër përbërjes së ujit të pijshëm. Gjatë kalimit nëpër qytet hedhja e mbetjeve urbane të lëngëta e të ngurta e shndërrojnë atë në një kanal të ujërave të ndotura. Grumbullimi i mbetjeve urbane në afërsi të shtratit të lumit, në kontakt direkt me zhavorret e tij shkakton rrjedhjen dhe infiltrimin në pellgun ujëmbajtës të të ashtuquajturit “leksiviat” (një përmbajtje me elemente toksike), ndërsa grumbullimi i tyre direkt në shtratin e lumit jep mundësinë e përhapjes së ndotjes me shpejtësi si në termat kohore ashtu edhe ato vendore. Problemi bëhet më i mprehtë gjatë periudhës së thatë kur mbetjet dekompozohen me shpejtësi duke prodhuar toksina të forta të cilat e kanë të vështirë të treten shpejt në kohë dhe në një sasi uji të pakët. Si tregues i ndotjes nga mbetjet e ngurta është treguesi i lëndës organike në ujin e lumit i shprehur si COD. Nevoja kimike për oksigjen (COD) është një parametër tjetër që është analizuar. Ky parametër paraqitet ne vlerën më të lartë (20 mg/l) në Lumin Gjola (Grafikë 26). Mbështetur në klasifikimin e Gjendjes së Cilësisë për parametrat e përgjithshëm të



ujërave të freskët (Water Research Institute, Norway, Bratli 2000), Lumi Gjola klasifikohet në Klasën V (shumë i keq) të cilësisë mjedisore ndërsa Lumi Tirana në vend-matjen Tir 1 klasifikohet në Klasën III (e mesme) të cilësisë mjedisore (Shtojca, Tabela 12) .

Grafikë 26: Përmbajtja e “COD” në US për periudhën e thatë

VII.5 Linjat e prodhimit të inerteve

Në cilësinë e ujërave të lumenjve e për rrjedhojë në cilësinë e UN ndikon në mënyrë të ndjeshme edhe shfrytëzimi pa kriter i zhavorreve të Lumenjve Tirana, Tërkuza, Zeza e Droja nga linjat e prodhimit të materialeve inerte të cilat ndodhen kryesisht në rrjedhën e mesme të lumenjve. Linjat e prodhimit të inerteve janë indirekt një tjetër faktor ndotës i ujërave të lumenjve dhe atyre nëntokësore. Kjo lidhet me faktin se ato shpesh shkaktojnë prishjen e mbulesës argjilore dhe suargjilore të papërshkueshme të pellgut ujëmbajtës. Dihet mirë se kjo mbulesë shërben si mbrojtje sanitare për UN. Nga ana tjetër krijimi i gropave në anët e shtretërve të lumenjve dhe mos rehabilitimi i tyre në funksion të ruajtjes së mjedisit dhe UN krijon kushte të favorshme për depozitimin e mbetjeve të ndryshme urbane apo edhe industriale duke i bërë ato “vatra të ndotjes”. Në raste të tjera gropat e krijuara nga marrja e inerteve mbushen me ujëra të ndenjura (që nuk rrjedhin) të cilat përsëri gjenerojnë ndotje të ujit dhe me rritjen e nivelit të ujit të lumit shkarkohen në të. Në hartën “Burimet e ndotjes së UN në pellgun ujëmbajtës TIRANË-ISHËM” (Figura 27) janë hedhur pikat me aktivitet më të fuqishëm përgjatë brigjeve apo edhe në shtratin e lumenjve. Kështu në Lumin Tirana kemi tri linja të shfrytëzimit të inerteve. Ndërsa pjesa më e madhe e tyre, pesë linja, ndodhet përgjatë Lumit Tërkuza (Foto 13) dhe më pak në Lumenjtë Zeza e Droja. Referuar analizave përkatëse kimike të lumenjve (Tabela 25, Kapitulli VI), vëmë re se në pikën e monitorimit nr. 11- Lumi Tërkuza, (Ura e Tapizës), vlerat e Nitriteve dhe Nitrateve arrijnë në vlerat përkatësisht 0.08 mg/l dhe 3.1 mg/l, pra mbi normën e lejuar të vendosur nga Komuniteti Evropian për ujërat natyrale. Shihet qartë ndotja e ujit të Lumit Tërkuza si rezultat i shkarkimit të ujërave të zeza në lumë të cilat janë grumbulluar në pellgjet e izoluar si rezultat i shfrytëzimit të inerteve të lumit. Pikërisht në këtë pjesë mundësia e infiltrimit të tyre në shtresën ujëmbajtëse përmes “dritares hidrogjeologjike” është e madhe (Figura 27), sepse zhavorret ujëmbajtëse dalin në sipërfaqe dhe aty pellgu ujëmbajtës komunikon me ujin e lumit.

1.65

5.76

2.14 1.16 0.96

20

1.16

0

5

10

15

20

25


COD



Figura 27: Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm

(Shkalla 1:50000)

87

50

43

35

17

11

5

14

131211

15

16

20

19

2321

7

8

6

9

4

2

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

V

10

18

24

25

100

9590858075

70

65

6055

45

43

40

32

32

3025

20

17

15

8

3

26

21

43 95 43 99 44 03 44 07

45 80

45 84

45 88

45 92

45 96

46 04

46 00

46 00

45 96

45 92

45 88

45 84

45 80

45 76

V

22

17

Mëzez

Shkozë

Zall-Herr

Pinar

Yrshek

Qerrekë

Valias

Bërxull

Tapizë

Rinasi

Fushë-Prezë

Prezë

AhmetaqNikël

Larushku

Budulla

Arrameras

Bubq

Mazhë e vogëlBilaji

Luz

Derven

Burizanë

Shpërdhet

MAMURRAS

Bushnesh

Thumanë

Gramëz

Dukagjini ri

Gjuricë

Likmetaj

Farkë e Madhe

Yzberish

Kamëz

FUSHË-KRUJË

TIRANA

Qinami

Laprakë

Lalm

Sauk

Kodër-Vore

m. Fezës

L. Ishëm

L. ZezaL. Gjola

L. Zeza

L. Tërkuza

L. Tirana

L.Tirana

L. Ishëm

prr. Budllës

Prr. Lim

uthit

L. Droja

L. Droja

Liqeni Tiranës

Rez. Paskuqanit

Rez. Çerkezës

Rez.Tapizës

Rez.Verjonit

Rez. Bacungut

Rez. Niklës

L. Lana

L. Lana

5

L. Terkuza

Fabrika e Cimentos

LEGJENDA

Vendshkarkim i ujrave të zeza

Sheshgrumbullim mbetjesh urbane

Kufi i zhavorreve

Kufi i kuaternarit


0.054

0.01

0.01

0.09 0.25

0.14

0.0030.005

0.0260.08

0.01

0.04

0.110.01

0.015

0.054

0.21

0.06

0.01

0.02

0.0030.005

0.16

0.1

0.20

0.13

0.22

0.02

0.12

Linje prodhimi inertesh

Zhavorre ujembajtese me mbuleseme trashesi > 10 m

Zhavorre ujembajtese te zbuluara ne siperfaqe

Zhavorre ujembajtese me mbuleseme trashesi < 10 m

Zone industriale

Stacion klimatik



Puse të tjerë

Stacion hidrologjik


Pus monitorimi me numrin përkatës2

16

9

0.01

0.01

Përmbajtja e NO2 në mg/l

Përmbajtja e NO2 në mg/l

Drejtimi i rrjedhies se ujrave nëntokësore

16Izolinjat e siperfaqes piezometrike të shtresës zhavorrore

L. Tirana

1



VII.6 Mbetjet industriale

Vijnë si rezultat i aktivitetit industrial që zhvillohet në zonën industriale të qytetit të Tiranës. Kjo zonë shtrihet kryesisht në pjesën jugperëndimore e perëndimore të zonës në studim, përgjatë Autostradës Tiranë-Durrës. Ajo karakterizohet nga një vazhdimësi në shtrirjen e saj dhe nga karakteri heterogjen. Nuk bëhet fjalë për industri të rëndë apo minerare të zhvilluar. Aktiviteti industrial është kryesisht me karakter përpunimi si p.sh. industria ushqimore, industria e përpunimit të gurëve dekorativë, drurit dhe inerteve, mirëmbajtjes së automjeteve etj. Në këtë zonë ushtron aktivitet një seri shumë e madhe subjektesh të vegjël sidomos në fushën e industrisë mekanike dhe asaj ushqimore. Nuk ka një rrjet të projektuar e ndërtuar posaçërisht për mbledhjen dhe trajtimin e ujërave të shkarkimeve industriale. Një pjesë e tyre janë lidhur me kolektorët e ujërave të bardha dhe një pjesë tjetër i shkarkon ato direkt në lumin më të afërt dhe në rastin më të keq në sistemin e vaditjes së bujqësisë. Pjesa më madhe e shkarkimeve industriale derdhet në L. Lana dhe një pjesë tjetër jo e vogël (Figura 27) derdhet në L. Tirana (prodhimi i inerteve). Shpesh herë, edhe pse sasia mund të jetë më e vogël në L. Tirana, elementet toksike të shkarkuar mund të jenë tepër të fuqishëm dhe ndotës potencialë si p.sh. shpëlarjet e stoqeve të shkarkimeve të kimikateve apo të tjera nga ish-industria ushtarake. Disa nga pikat e njohura industriale në qytetin e Tiranës dhe përgjatë autostradës Tiranë-Durrës jane: 1- Fabrikat e prodhimit të birrës (Stela), 2- Fabrikat e qumështit (Ajka), 3- Fabrika e prodhimit të detergjenteve (Deka), 4- Fabrikat e prodhimit të produkteve të mishit, (EHW), 5- Fabrika e Koka-Kolës, 6- Një numër shumë i madh punishtesh të përpunimit të aluminit, baterive të plumbit të automjeteve, makinave metalprerëse, pikave të riparimit të automjeteve, 7- Sheshet e përpunimit të gipseve dhe mermerëve. Kështu një seri e kampioneve të US te marra ne periudhen e thate, është analizuar në Shërbimin Gjeologjik të Austrisë. Kështu janë analizuar mikroelementet Al, As, Ba, Cd, Cr, Fe, Hg, Mn dhe Sr si dhe metalet e rëndë Cu, Pb, Zn (Tabela 30).

Tabela 30: Rezultatet e analizimit kimik për mikroelemente dhe metale te rëndë në US

Pika e Al As Ba Cd Cr Cu Fe Hg Mn Pb Sr Zn

monitorimit µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l21 20 n.d 14 <0.01 <0.1 1.2 6 n.d <3 0.1 140 <1019 <10 n.d 26 <0.01 <0.1 3.1 <3 n.d <3 1.9 323 <1012 <10 n.d 24 0.04 <0.1 1.4 <3 n.d <3 1.1 260 <1011 70 n.d 18 0.21 2.3 0.7 32 n.d <3 0.3 347 <109 250 n.d 25 0.75 1.1 1.2 210 n.d <3 0.2 188 <107 <10 n.d 27 <0.1 <0.1 2.4 <3 n.d <3 <0.1 290 <103 <10 n.d 31 0.02 <0.1 2.1 <3 n.d <3 0.2 306 <10

Bazuar në rezultatet e analizimit kimik për mikroelemente dhe metale te rëndë në US dhe në përputhje me klasifikimin e ujërave natyralë në lidhje me metalet e rëndë (Water Research Institute, Norway, Bratli 2000) (Shtojca, Tabela 11) mund të themi se: Në ujërat e lumenjve të zonës së studimit nuk janë diktuar (n.d) mikroelemente si Arsenik (As) dhe Mërkur (Hg).



Në US konstatohet përmbajtja e lartë e mikroelementeve si Kadmium (Cd), Krom (Cr), Bakër (Cu), Plumb (Pb), Zink (Zn). Përmbajtja e Kadmiumit paraqitet në vlerat nga < 0.01 deri në 0.75 µg/l. Kështu Lumi Tërkuza klasifikohet “I ndotur rëndë”, Lumi Zeza klasifikohet “I ndotur shumë rëndë” ndërsa lumenjtë Lana, Tirana 1, Tirana 2, Gjola dhe Ishmi klasifikohen si “lehtësisht të ndotur” me mikroelementin Kadmium (Cd). Përmbajtja e kromit (Cr6+) gjashtë valent paraqitet në vlerat nga <0.1 deri në 2.3 µg/l. Kështu lumenjtë Lana, Tirana, Gjola dhe Ishmi klasifikohen si “lehtësisht i ndotur”. Lumenjtë Tërkuza dhe Zeza klasifikohen si “mesatarisht i ndotur” me mikroelementin Krom (Cr6+). Përmbajtja e Bakrit (Cu) në US ndryshon nga 0.7 - 3.1 µg/l. Kështu lumenjtë Lana, Tirana 2 dhe Zeza klasifikohen në klasën e cilësisë mjedisore “mesatarisht të ndotur” dhe Lumenjtë Gjola dhe Ishëm klasifikohen në klasën e cilësisë mjedisore “ndotje e theksuar” ndërsa Lumi Tirana 1 klasifikohet në klasën e cilësisë mjedisore “ndotje e rëndë” me metalin e rëndë bakër (Cu). Përmbajtja e plumbit (Pb) në US ndryshon në vlerat nga < 0.1 deri në 1.9 µg/l. Kështu lumenjtë Lana, Tërkuza, Zeza, Gjola e Ishëm klasifikohen si “lehtësisht i ndotur”, Lumi Tirana 2 klasifikohet “mesatarisht i ndotur” dhe Lumi Tirana 1 klasifikohet “ndotje e theksuar” me metalin e rëndë plumb (Pb). Përmbajtja e zinkut (Zn) në US paraqitet në vlerat < 10 µg/l dhe lumenjtë e sipërpërmendur klasifikohen “mesatarisht i ndotur” dhe “lehtësisht të ndotur” me metalin e rëndë Zink (Zn). Ndërsa në Tabelën 31 janë dhënë rezultatet e analizimit kimik për mikroelemente dhe metale të rëndë për puset e monitorimit të UN nga Laboratori i Shërbimit Gjeologjik Austriak.

Tabela 31: Rezultatet e analizave kimike për mikroelementë dhe metale të rëndë në puset e UN

Pika Al As Ba Cd Cr Cu Fe Hg Mn Pb Sr Znmonitorimit µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l µg/l

26 <10 n.d 36 0.04 4.0 0.3 <3 n.d <3 1.0 253 <10 22 <10 n.d 37 0.02 5.5 0.5 <3 n.d <3 0.9 226 750 20 <10 n.d 39 0.03 0.3 1.3 <3 n.d <3 2.1 303 150 17 <10 n.d 48 0.10 <0,1 0.3 <3 n.d <3 0.7 327 42 25 <10 n.d 31 0.04 2.5 0.6 <3 n.d <3 0.6 238 28 18 <10 n.d 36 0.02 0.1 0.0 <3 n.d <3 0.8 268 <10 14 <10 n.d 61 0.02 <0,1 0.1 <3 n.d <3 0.1 434 <10 23 <10 n.d 36 0.04 5.0 0.4 <3 n.d <3 <0,1 224 <10 24 <10 n.d 37 0.02 3.6 0.2 <3 n.d <3 <0,1 223 <10 6 <10 n.d 37 0.02 <0,1 <0,01 <3 n.d <3 <0,1 287 <10 8 <10 n.d 26 0.02 0.5 0.1 <3 n.d <3 <0,1 421 25

10 <10 n.d 44 0.16 <0,1 0.2 <3 n.d <3 0.5 429 15 16 <10 n.d 41 0.02 <0,1 <0,01 <3 n.d <3 0.5 368 15 15 <10 n.d 51 <0,01 1.3 0.1 <3 n.d <3 0.2 429 <10 5 <10 n.d 25 <0,01 6.0 0.2 <3 n.d <3 0.8 240 <10 4 <10 n.d 17 <0,01 <0,1 0.0 <3 n.d 370 0.5 176 <10 2 <10 n.d 15 0.04 <0,1 1.3 <3 n.d <3 <0,1 178 <10

Bazuar në rezultatet e analizimit kimik (Tabela 31) për mikroelemente dhe metale te rëndë në UN mund të konkludojmë që cilësia e ujit të puseve është në përputhje me



normat e vendosura në Standardin Shqiptar për mikroelemente dhe metale të rëndë. Pra mund të themi që akoma nuk kemi ndotje të shtresës ujëmbajtëse nga aktiviteti industrial edhe pse konstatohet ndotje të US. Të gjitha burimet e mundshme të ndotjes së UN në pellgun ujëmbajtës të cilat vërtetohen nëpërmjet rezultateve të analizimit kimik janë hedhur me shenjat përkatëse në Hartën hidrogjeologjike të pellgut Tiranë-Ishëm ku përveç shtresës kryesore të zhavorreve ujëmbajtëse pasqyrohen edhe tre zona të veçanta me shenjat përkatëse të pasqyruara dhe në legjendë: Zona e zhavorreve ujëmbajtëse të zbuluara në sipërfaqe,

Zona e zhavorreve ujëmbajtëse me mbulesë me trashësi < 10 m dhe

Zona e zhavorreve ujëmbajtëse me mbulesë me trashësi > 10 m (Figura 27).

Duke analizuar secilin nga burimet e ndotjes së UN në përputhje me trashësinë e mbulesës së shtresës ujëmbajtëse kryesore dhe me zhvillimin e aktivitetit antropogjen nxjerrim si konkluzion se zona e parë që shtrihet në rrjedhën e sipërme dhe të mesme të rrjedhjes së lumenjve Tirana, Tërkuza e Zeza paraqet mundësinë më të madhe për ndotje të pellgut ujëmbajtës ndërsa zona e dytë që shtrihet pranë lumenjve të pellgut paraqet mundësi për ndotje të pellgut ujëmbajtës ndërsa zona e tretë që shtrihet në pjesën më të madhe të pellgut ujëmbajtës, paraqet mundësi më të vogël për ndotje të pellgut ujëmbajtës për shkak të trashësisë së madhe të mbulesës së shtresës zhavorrore dhe konkretisht kjo zonë shtrihet kryesisht në pjesën Perëndimore të pellgut, nga Valiasi-Rinasi-F.Kruja-Gramëza drejt Veriperëndimit (Kapitulli IV, Hidrogjeologjia).

Kapitulli VIII: Përfundime dhe Rekomandime

Vako E., (2014 )Aspekte hidrokimike të pellgut ujëmbajtës Tiranë - Ishëm 115

VIII.1 PËRFUNDIME

Kompleksi ujëmbajtës më i pasur i UN të kuaternarit në zonën Tiranë-Ishëm është ai i shkëmbinjve të shkrifët porozë, të cilët përfaqësohen nga zhavorret aluviale dhe përbëjnë njëkohësisht objektin e këtij studimi.

Nga ky kompleks shfrytëzohen rreth 1300-1600 l/sek UN për qytetin e Tiranës, Durrësit, Fushë-Krujës, Thumanës e shumë objekte të ndryshme për pirje, për nevoja teknologjike si dhe për vaditje nga fermerët.

Ky kompleks ujëmbajtës është i përhapur në të gjithë depresionin Tiranë-Ishëm ndërmjet luginave të lumenjve të Tiranës, Tërkuzës, Zezës, Gjolës e Drojës.

Shtrirja e përgjithshme e zhavorreve është JL-VP, sipas drejtimit të luginës Tiranë-Ishëm.

Zhavorret aluviale të pellgut ujëmbajtës nëntokësor në ultësirën Tiranë-Ishëm mbulohen prej depozitimeve me përshkueshmëri të dobët dhe me trashësi të vogël deri të madhe të argjilave dhe subargjilave e cila fillon nga 0 m deri disa metra në afërsi të shtratit të lumenjve deri në 40-50 m në pjesët e tjera.

Në pjesën e poshtme ato kanë si dysheme të papërshkueshme argjilat plastike dhe kompakte të Tortonianit të cilat shërbejnë edhe si ekran mbështetës për shkarkimin e mëtejshëm të UN.

Zhavorret përfaqësohen nga zaje të dimensioneve të ndryshme nga 2-10 deri 16 cm, në përgjithësi të lëmuara e të rrumbullakosur mirë me përbërje gëlqerore dhe kuarcore.

Nga shfrytëzimi intensiv, niveli i UN është vazhdimisht në ulje, p.sh. në zonën e Tiranës nga burime të njohura si ato të Kroit të Shëngjinit (Fusha e Aviacionit) rezulton se niveli është 6-7 m poshtë sipërfaqes së tokës dhe 10-15 m në zonën Valias-Bërxull.

Mundësia e infiltrimit të ujërave sipërfaqësore në shtresën ujëmbajtëse është mjaft e madhe, kjo sidomos në zonën Tiranë-Bërxull, ku në Laknas trashësia e mbulesës suargjilore është më e vogël se 5 m.

Duke kaluar drejt VP të pellgut, mundësia e infiltrimit te ujërave në UN, është më e vogël jo vetëm se mbulesa është më e madhe, por është dhe më pak e përshkueshme.

Burimi i ushqimit të UN janë reshjet atmosferike të cilat infiltrojnë nëpërmjet shtresës së hollë dhe gjysmë të përshkueshme të mbulesës suargjilore, kompleksi ujëmbajtës i Tortonianit që rrethon pellgun nëntokësor duke kontaktuar drejtpërsëdrejti me zhavorret ujëmbajtëse si dhe lumenjtë e Tiranës, Tërkuzës dhe Zezës për efekt të infiltrimit të ujit në zhavorret e shtratit të lumit.

Pjesa më e madhe e rrymës natyrale të UN duke mbledhur dhe ushqimin anësor që i shtohet gjatë rrjedhjes së saj, drejtohet për në VP dhe shkarkohet në det pa dalje të dukshme të UN.

Midis UN dhe US ekziston një lidhje e mirë hidraulike. Ujërat e lumit ushqejnë UN nëpërmjet të ashtuquajturave “dritare hidrogjeologjike” veçanërisht në periudhën e lagësht te vitit.

Studimi hidrokimik mbështetet në të dhënat e analizave fiziko-kimike të pikave të zgjedhura për monitorim dhe në të dhënat në vite të arshivës së SHGJSH.

Analizat e studimit janë marrë në kohë të lagësht dhe të thatë.



Zgjedhja e pikave të vrojtimit është bërë e tillë që të përfaqësojnë sa më mirë zonën në varësi të shkallës së ndikimit të aktivitetit të veprimtarisë njerëzore.

Për çdo pikë monitorimi është bërë matja e koordinatave me GPS si dhe janë matur “in situ” parametrat fizike të ujit si T në ºC, PE në µS/cm e reduktuar në 25ºC.

Analizimi fiziko-kimik është bërë në Laboratorin e Kimisë Analitike të Institutit të Gjeoshkencave, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit për këto parametra kimike: Ca2+, Mg2+, Na+, K+, NH4

+, Fet, HCO3-, SO4

2-, Cl-, NO3-, NO2

-. Analizimi bakteriologjik i parametrave Escherichia Coli dhe Streptoccocus Faecal

për 100 ml provë ujore është bërë ne Laboratorin Mikrobiologjik pranë Institutit të Shëndetit Publik.

U llogaritën, Mineralizimi i Përgjithshëm (Mp), Mbetja e thatë (Mbth), Fortësia e përgjithshme (Fp), dhe Alkaliniteti.

Treguesit hidrokimikë të analizuar janë raportet: rNa/rCl, rCa/rMg, koefiçienti i freskimit rHCO3/ r(SO4+Cl), rCl/ rHCO3, r(SO4+HCO3)/ rCl dhe rSO4/ rCl.

Me rezultatet e analizimit fiziko-kimik është bërë përpunimi statistikor i parametrave fiziko-kimikë të pellgut ujëmbajtës.

Përpunimi statistikor konsiston në llogaritjen e parametrave statistikorë si Mesatarja Aritmetike, Shmangia Standarte, Koefiçienti i Variacionit, Ndryshueshmëria.

Kontrolli i shpërndarjes së parametrave kimikë është bërë me anë të tre mënyrave: Vizuale, Grafike dhe me Teste statistikore.

Parametri Mineralizim i Përgjithshëm paraqitet me shpërndarje jonormale sipas mënyrës vizuale, dhe testit χ2 (Ki Katror).

Si rezultat i vlerësimit pikësor të parametrit Mp: i) Mesatarja aritmetike përfshihet në kufijtë 524.11mg/l ÷ 847.37mg/l, ii) Shmangia mesatare kuadratike përfshihet në kufijtë 84.49mg/l ÷ 118.29mg/l, iii) Koefiçienti i variacionit përfshihet në kufijtë 12.33% ÷ 17.25%.

Si rezultat i vlerësimit intervalor të parametrit Mp: Në 95% të rasteve në pellgun Tiranë-Ishëm i) Mesatarja aritmetike është në intervalin e besimit 346.317mg/l < X < 1025.163mg/l ii) Shmangia mesatare kuadratike është në intervalin e besimit 65.9mg/l < < 136.88mg/l dhe iii) Koefiçienti i ndryshueshmërisë është në intervalin e besimit 9.6% < Cv < 19.95%.

Shkalla e lidhjes korrelative midis parametrave të ndryshëm kimike jepet me anë të koefiçientit të korrelacionit.

Mbetja e thatë paraqet lidhje të mira korrelative me jonet Ca+, SO42, Cl- si dhe me

PE. Fortësia e përgjithshme paraqet lidhje shumë të mirë korrelative pozitive me jonin

Ca2+ dhe lidhje të mirë pozitive me jonet HCO3-, SO4

2- dhe Cl-. UN të pellgut Tiranë-Ishëm formohen si rezultat i bashkëveprimit reciprok me

materialin zhavorror cili është me përbërje karbonate dhe kryesisht gëlqerore prandaj dhe në përbërjen e UN mbizotërojnë jonet Ca2+ dhe HCO3

-. Përbërja kimike e UN ndryshon në lidhje me vetitë filtruese të shtresës

zhavorrore sepse me to lidhet kohëzgjatja e kontaktit shkëmb-ujë. Në afërsi të zonës së ushqimit përbërja kimike e UN i ngjason përbërjes kimike të

ujërave të lumenjve në sajë të lidhjes hidraulike që ekziston midis UN dhe US.



Vlerat e parametrit Mbetje e thatë e UN luhaten nga vlera më të vogla se 500 mg/l deri në vlera më të mëdha se 1000 mg/l.

Vlerat e parametrit Mbetje e thatë e UN luhaten nga vlera 20ºgj-30ºgj deri në vlerat më të vogla se 10ºgj.

Mbi bazën e përpunimit pikësor është bërë përpunimi hapësinor i cili konsiston në ndërtimin e hartave speciale hidrokimike si Harta e Mbetjes së Thatë të UN, Harta e Fortësisë së Përgjithshme të UN, Harta e Tipeve Hidrokimike të UN dhe Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm.

Harta e Mbetjes së Thatë të UN te pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm tregon që rrjedhja nëntokësore në drejtimin JL-VP zhvillohet nga UN me Mbetje të thatë nën 500 mg/l dhe kryesisht me përmbajtje HCO3-Ca (bikarbonat-kalçiumore) në zonën e ushqimit, në UN me Mbetje të thatë mbi 1000 mg/l dhe me përmbajtje të lartë të joneve klor (Cl-) dhe natrium (Na+) ne zonën e drenimit.

Vlerat e ulëta të Mbth në zonën e ushqimit flasin për ushqimin e UN nga ujërat e lumenjve Tirana e Tërkuza, shpejtësinë e madhe të lëvizjes së UN brenda shtresës ujëmbajtëse si dhe kohën e vogël të kontaktit ujë-shkëmb .

Vlerat e larta të Mbth në zonën e drenimit tregojnë që kemi ujëra të kripura me mineralizim të lartë të cilat i përkasin UN të pellgut të Lumit Mat me mineralizim të lartë.

Rritja e Mbth nga lindja në perëndim në pjesën e Kamzës dhe Valiasit shkaktohet si rezultat i ushqimit të pellgut nëntokësor nga depozitimet e tortonianit.

Harta e Fortësisë së Përgjithshme të UN tregon që rrjedhja nëntokësore në drejtimin JL-VP zhvillohet nga UN me Fp 20ºgj-30ºgj në zonën e ushqimit të pellgut ujëmbajtës, në UN me Fp < 10ºgj në pjesën veriore të pellgut ujëmbajtës në zonën e drenimit.

Vlerat e larta të Fortësisë së përgjithshme në zonën e ushqimit dëshmojnë për UN me përmbajtje të lartë të jonit Ca2+ dhe Mg2+ duke i cilësuar ato si UN shumë të fortë.

Vlerat e ulëta të Fortësisë së përgjithshme në zonën e shkarkimit dëshmojnë për zvogëlimin e përmbajtjes së joneve Ca2+ dhe Mg2+ ku ndodh proçesi i zbutjes natyrore të UN duke i cilësuar ato si UN të butë.

Dallohen gjashtë tipe të UN duke marrë në konsideratë jonet kryesore mbi 25% mekv/l.

Harta e Tipeve Hidrokimike të UN pasqyron shpërndarjen e tipeve te ujit të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm.

Tipi HCO3 - Ca i ujit në zonën e ushqimit, përfaqëson përbërjen kimike të Lumenjve Lana e Tirana.

Tipi HCO3 - Ca me Na të rritur i ujit ku vihet re prirja e rritjes se përqendrimit te jonit Na+ për shkak të shkatërrimit të matriksit të zhavorreve.

Tipi HCO3 - Ca - Mg përfaqëson përbërjen kimike të Lumit Tërkuza, Zeza, Gjola e Ishmi ku vihet re tendenca e rritjes së jonit Mg2+ krahasuar me dy tipet e para, si rezultat I ushqimit të UN nga lumenjtë e sipërm.

Tipi HCO3 - Mg - Ca ku vihet re rënia e përmbajtjes së jonit Ca2+ dhe rritja e Mg2+ relativisht si rezultat i depozitimit të mineralit të kalcitit (CaCO3) dhe tretjes së mineralit të dolomitit (CaMg(CO3)2).



Tipi HCO3 - Na - Cl ku përmbajtjet e joneve Na+ and Cl- janë të larta ndërsa ato të joneve Ca2+ dhe Mg2+ janë të ulëta për shkak të proçesit të zbutjes natyrore te ujit.

Tipi Cl - Na ku jonet Na+ dhe Cl- mbizotërojnë ndaj joneve të tjerë si rezultat i procesit të shkëmbimit të joneve Ca me Na.

Sasia e madhe e klorit dhe natriumit në pjesën më veriore të zonës së studimit Cl - Na nuk tregon për intruzion të ujit të detit por për UN me mineralizim të lartë të cilët janë mbetje të ujit të kripur që nga periudha e transgresionit flandrian.

Vlerësimi i cilësisë së ujit të lumenjve është mbështetur në Normat e Komunitetit Europian CEE/CEEA/CE 78/659 për cilësinë e ujërave të ëmbla për rritjen e peshqve “Quality of freshwaters supporting fish life” dhe “Kriteret e cilësisë mjedisore” te Institutit për studimet e ujërave të Norvegjisë dhe Autoritetit të Kontrollit të Ndotjeve të Norvegjisë, viti 1997.

Parametrat e analizuar për cilësinë e ujit të lumenjve janë: nutrientët si azoti (N) dhe fosfori (P), oksigjeni I tretur në ujë (DO), nevoja kimike për oksigjen (COD) si dhe mikroelementët dhe metalet e rëndë Bakër (Cu), Plumb (Pb), Zink (Zn).

Në përputhje me “Klasifikimi I cilësisë së ujërave natyrore të ëmbla në lidhje me parametrat e përgjithshëm” sipas Institutit për Studimet e Ujërave të Norvegjisë - NIVA, ujërat e lumenjve janë shume të ndotur nga pikpamja bakteriologjike për sa i përket parametrave Escherichia Coli dhe Streptoccocus Faecal për 100 ml provë ujore .

Shkaktarët kryesorë të ndotjes së UN janë: shkarkimi i ujërave të zeza në lumenj, mbetjet urbane, mbishfrytëzimi i shtretërve të lumenjve, aktiviteti industrial dhe aktiviteti bujqësor.

Ujërat e lumenjve Tirana, Tërkuza, Zeza, Gjola e Ishmi janë të ndotur me mikroelemente si Kadmium (Cd) dhe Krom (Cr) dhe metalet e rëndë Bakër (Cu), Plumb (Pb), Zink (Zn).

Në përputhje me klasifikimin e ujërave natyralë në lidhje me metalet e rëndë (Water Research Institute, Norway, Bratli 2000), lumenjtë janë të ndotur me mikroelementet Kadmium (Cd) dhe Krom (Cr6+), me metalet e rëndë bakër (Cu), plumb (Pb) dhe Zink (Zn).

Vlerësimi i cilësisë së UN është mbështetur në Standardin Shqiptar të ujit të pijshëm STASH-1998.

Cilësia e UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm është në përputhje me normat e vendosura në Standardin Shqiptar për treguesit fiziko-kimike të ujit, treguesit e lëndëve të padëshirueshme dhe treguesit toksikë.

Nuk kemi ndotje të shtresës ujëmbajtëse nga aktiviteti industrial edhe pse konstatohet ndotje të US.

Në puse të veçanta të pikave të monitorimit kemi ndotje bakteriologjike me Escherichia Coli dhe Streptoccocus Faecal.

Harta e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm jep një pamje të qartë të faktorëve dhe burimeve të ndotjes së UN.

Faktori antropogjen është shkaktari dhe burimi kryesor për ndotjen e UN. Si faktor natyral i ndotjes së UN të shtresës zhavorrore nga ujërat e ndotura

është thellësia mjaft e vogël e mbulesës argjilore e cila shkon më pak se 10 m në pjesë të veçanta.



Në Hartën e Burimeve të Ndotjes së UN të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm jepen tre zonat me mundësi të ndryshme për ndotjen e UN

Zona e zhavorreve ujëmbajtëse të zbuluara në sipërfaqe që shtrihet në rrjedhën e sipërme dhe të mesme të rrjedhjes së lumenjve Tirana, Tërkuza e Zeza, paraqet mundësinë më të madhe për ndotje të pellgut ujëmbajtës.

Zona e zhavorreve ujëmbajtëse me mbulesë me trashësi < 10 m që shtrihet pranë lumenjve të pellgut, paraqet mundësi për ndotje të pellgut ujëmbajtës.

Zona e zhavorreve ujëmbajtëse me mbulesë me trashësi > 10 m që shtrihet në pjesën më të madhe të pellgut ujëmbajtës, paraqet mundësi më të vogël për ndotje të pellgut ujëmbajtës për shkak të trashësisë së madhe të mbulesës së shtresës zhavorrore



VIII.2 REKOMANDIME Rezultatet e studimit dhe materiali grafik t`ju vihen në dispozicion të gjithë

subjekteve shtetërore të cilat janë përgjegjëse apo shfrytëzojnë ujërat nëntokësore apo sipërfaqësore.

Shpimet të cilat do të projektohen në të ardhmen në ketë zonë duhet patjetër të kenë parasysh përfundimet dhe rekomandimet e këtij studimi me qëllim shmangien e ndotjes së UN dhe kostot e panevojshme.

Shfrytëzimi i ujërave nëntokësore të këtij sistemi ujor të mos jetë më intensiv.

Respektimi zonës së rreptësisë pranë puseve të ujit nëntokësor duke mos lejuar

ne mënyrë kategorike të kryhen ndërtime urbane apo objekte çfarëdo. Duhet të vendoset një kontroll i rreptë për pikat e shfrytëzimit të inerteve sepse

ky lloj aktiviteti shpesh dëmton shumë cilësinë e ujërave sipërfaqësore dhe për rrjedhim ato nëntokësore.

Duhet të shmangen të gjitha derdhjet e ujërave të zeza sidomos në lumenjtë Lana dhe Tirana.

Hartat e prodhuara në kuadër të këtij studimi duhet të përdoren nga subjektet të

cilat operojnë në fushën e Hidrogjeologjisë sepse ato plotësojnë një kompleks të të gjithë spektrit hidrogjeologjik.

Të vendoset një sistem monitorimi bazuar në Direktivën Kuadër të Ujit 2000/EC/60 të Bashkimit Europian për monitorimin e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore.

Monitorimi i ujërave sipërfaqësore të realizohet nëpërmjet instalimit të stacioneve telemetrike të cilët japin të dhënat në kohë reale.

Pikat më të përshtatshme për instalimin e këtyre stacioneve telemetrike janë për lumin Lana a) Shkozë-Lana-Bregas; b) Laknas para bashkimit me L. Tirana dhe për Lumin Tirana a) Zall Dajt dhe b)Laknas para bashkimit me L. Lana.

Në bazë të këtij studimi të realizohet në të ardhmen një modelim 3D i zonës.

Literatura dhe Referenca


LITERATURA DHE REFERENCA

1 Aliaj Sh., Melo V., Hyseni A., Skrami J., Mëhillka Ll., Muço B., Sulstarova E., Prifti K., Pashko P., Prillo S., “Neotektonika e Shqipërisë”, Monografi shpjeguese shkalla 1:200 000 scale, Tiranë 1996

2 ALIAJ Sh., “Tiparet e strukturës neotektonike të Shqipërisë”, Studime Gjeografike, Nr 3 Tiranë 1988

3 AL-AGHA Mohammad R. & EL - NAKHAL. Hamed A, “Hydrochemical facies of groundwater in the Gaza Strip, Palestinë”, IAH-Volume ; Paper on groundwater quality

4 APPELO C.A.J & POSTMA D., Geochemistry, Groundwater And Pollution, 1996 5 Aquachem v.3.7-User’s Manual-Waterloo Hydrogeologic, Inc. Software.

Consulting. Training, 1998-1999 6 BISHA G., Avxhiu E., Eftimi R., “Raporti hidrogjeologjik i fushës së Vjosës”, Tiranë

1964 7 BOUWER H., - Groundwater Hydrology, 1978 8 BROWN M., Konoplyantes A.A., Ineson J., Kovalevski V.S., “Groundwater

studies” Unesco Pres, 1975 9 Chapman & Hall, “Water quality assessments”, 1992

10 DAKOLI H., “Pellgjet ujëmbajtëse dhe shfrytëzimi racional i tyre”, Leksione të Shkollës Pasuniversitare: “Gjeoshkencat dhe Inxhinieria e Mjedisit”, Tiranë 1997

11 DAKOLI H., Eftimi R., Tafilaj I., Shtrepi P., “Hidrogjeologjia”, Pjesa I, Tiranë 1971 12 DAKOLI H., Keta Z., Tafilaj I., Eftimi R., “Hidrogjeologjia”, Pjesa II, Tiranë 1971 13 DAKOLI H., “Hidrogjeologjia”, Pjesa I, Tiranë 2007 14 DAKOLI H., DINDI E., “Hidrogjeologjia e zbatuar”, Tiranë 2007 15 DAKOLI H., “Leksione për pasuniversitarë”, Tiranë 2001 16 DALIPI H., “Depozitimet e pliocenit në Ultësirën Pranadriatike”, Buletini i

shkencave gjeologjike Nr 1 Tiranë 1977 17 DALIPI H., ”Tektogjeneza e Ultësirës Pranadriatike dhe sedimentimi i formacionit

mollasik”, Buletini i shkencave gjeologjike Nr 1, Tiranë 1990 18 DAVID L. Parkhurst and C.A.J. Appelo- User’s guide to PhreeqC (version 2) -A

computer program for speciation, batch-reaction, one-dimensional transport, and inverse geochemical calculations

19 DAVIS S N., & De WIEST Roger J M., “Hydrogeology”

20 DIAMANTI F., “Basenet sedimentarë” Leksione të Shkollës Pasuniversitare:

“Gjeoshkencat dhe Inxhinieria e Mjedisit”, Tiranë 1997

21 DIMO Ll., Dhimitri A., Hyka Xh., Bitri N.,”Studim Gjoeologo-Ambiental i rajonit Tiranë-

Fushë-Krujë”, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2001

22 DIMO Ll., Hoxha J., Hyseni R., “Administrimi i territorit dhe burimeve natyrore,

Gjeomorfologjia”, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2003

23 DISSANAYAKE C.B., WERASOORIYA S.v.R., "The environmental chemistry of

Mahiaveli River, Sri Lanka", December 1985

24 DOMENICO P A., Schwartz F W., "PHYSICAL AND CHEMICAL HYDROGEOLOGY",

1985

25 ECAT, Environmental Center for Administration and Technology, “Monitorimi i Cilësisë së

Rezervave të Ujit të Pijshëm” Workshop, Tiranë 1997



26 EFTIMI R., “Kamza Municipality Emergency Water Supply Project” Report, ITA CONSULT, Tiranë 2001

27 EFTIMI R., Shehu K., Leno L., “Cilësia e ujit e Sistemit të Ujësjellësit të Tiranës”, ECAT, Environmental Center for Administration and Technology, Tiranë 2000

28 EFTIMI R., “Groundwater resource management of Erzeni-Ishmi basin”, Albanian Journal Natural & Technical Science, No 7, 1999

29 EFTIMI R., “Studim hidrogjeokimik në disa territore karstike të Shqipërisë” Studime Gjeografike Nr 8, Tiranë 1998

30 EFTIMI R., “Të dhëna mbi hidrokiminë e UN të maleve Krujë-Dajt” Studime Gjeografike, Nr 11, Tiranë 1998

31 EFTIMI R., “Burimet e furnizimit me ujë të Fushë-Krujës”, Studim hidrogjeologjik, ITA CONSULT, Tiranë 1998

32 EFTIMI R., Dhame L., “Mbi prejardhjen e burimeve të Poçemit” Buletini I Shkencave Gjeologjike Nr 1, Tiranë 1990

33 EFTIMI R., Shtrepi P., Minga I., Bazat e Hidrogjeologjisë, ShBLSh, Tiranë 1990 34 EFTIMI R., Keta Z., Dakoli H., “Studim mbi ujërat nëntokësore të Shqipërisë” (Për

Hartën Metalogjenike të Shqipërisë), Tiranë 1989 35 EFTIMI R., Tafilaj I., Bisha G., “Rajonizimi hidrogjeologjik i Shqipërisë”, Buletini I

Shkencave Gjeologjike Nr 4, Tiranë 1989 36 EFTIMI R., “Studimi I shtresave ujëmbajtëse me metodën e lëvizjes së

paqëndrueshme të ujërave nëntokësore”, Buletini I Shkencave Gjeologjike Nr 1, Tiranë 1983

37 EFTIMI R., “Vetitë filtruese të shtresave ujëmbajtëse zhavorrore të pjesës së ulët perëndimore të vendit tonë”, Disertacion, Tiranë 1982

38 EFTIMI R., Tafilaj I., “Një vështrim i shkurtër mbi UN të Shqipërisë”, Përmbledhje studimesh Nr 1, Tiranë 1979

39 EFTIMI R., “Ujërat Nëntokësore të zonës së Lushnjës”, Përmbledhje studimesh Nr 3, Tiranë 1975

40 EFTIMI R., “Vështrim mbi hidrogjeologjinë e fushës aluviale të lumit Mat”, Përmbledhje studimesh Nr 4, Tiranë 1966

41 FREEZE R A., $ Cherry J A., “Groundwater”, Prentice Hall, New Jersey, 1979 42 Grazhdani N., “Mikrobiologjia” Leksione për kualifikimin pasuniversitar, Tiranë

2000 43 GJATA A., Eftimi R. Tafilaj I., Babameto A., “Raporti hidrogjeologjik i zonës

Tiranë-Koplik”, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 1964 44 HANDBOOK of Applied Hydrology, 1985 45 HARTA GJEOLOGJIKE E SHQIPËRISË, Shkalla 1 :200000, Tiranë 2002 46 HARTA HIDROGJEOLOGJIKE E SHQIPËRISË, Shkalla 1:200000, Tiranë 1983 47 HASHIMI-Ahmad-AI, "Pollution of river: How to prevent", Water Pollution, 1986 48 HEM J D., “Study and Interpretation of the Chemical Caracteristics of Natural

Water”, second edition 1971 49 HOXHAJ J., Kuliçi H., Cara F., “Depozitimet kuaternare përgjatë strukturës së

Albanideve” Monografi, Tiranë 2009 50 HUIZAR R A., Mendez T G., “Patterns of groundwater hydrochemistry in Apan-

Tochac sub-basin, Mexico”; IAH-Volume 43(5) Paper on groundwater quality, October 1998



51 KABO M., Pumo E., Krutaj F., Lamani F., Gruda Gj., Demiri M., Meçaj N., Pano N., Qiriazi P., Jaho S., Sala S., Aliaj Sh., Spaho Sh., Melo V., Gjeografia Fizike e Shqipërisë. (1), faqe 229-242, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë1990

52 KABO M., Krutaj F., Gruda Gj., Meçaj N., Qiriazi P., Sala S, Ziu T., Kristo V., Trojani V, 1990. Gjeografia Fizike e Shqipërisë. (2), faqe 471-482. Akademia e Shkencave të Shqipërisë, Tiranë

53 KETA Z., “Kushtet hidrogjeologjike, regjimi hidrodinamik dhe rezervat e UN në pellgun kuaternar të Tiranës”, Disertacion, Tiranë 1980

54 KETA Z., "Perspektiva e furnizimit me ujë industrial nga pellgu kuaternar i Tiranës", Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë1979

55 KETA Z., "Raport I rilevimit hidrogjeologjik në shkallë 1:25000 të kryer në rajonin e Tiranës", Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 1969

56 KUME K., “Metodat e Statistikës Matematike”, Tiranë 1976 57 LAKO A., “Raporti i antibiotikut dhe ai i zonës industriale të Tiranës” Shërbimi

Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 1971 58 LEKA Sh., “Teoria e probabiliteteve dhe statistika matematike”, Tiranë 2005 59 LUSHAJ Sh., Laze P., Ruka E., Belalla S., Kovaçi V., Mani A., Dedej Z., Halimi

E., “Monitorimi i tokës dhe i ujrave që përdoren në bujqësi” Monografi, Tiranë 2005

60 MARKU S., Kumanova Xh, Puca N., Fröjdö S., Jacks G., “Threats To A Coastal Aquifer – A Case Study from Albania, BALWOIS, Shkup, 2010

61 MICI A, Boriçi M, Mukeli R, Naçi R, Jaho Siri (1975) Klima e Shqipërisë, Akademia e Shkencave e Shqipërisë faqe 271-290, Tiranë

62 MIHO A., Çulhlaj A., Lazo P., Kupe L. etj. “Gjendja mjedisore e disa lumenjve të Ultësirës Adriatike Shqiptare”, Tiranë 2005”

63 MONTGOMERY C W., "Physical geology", Third edition, 1992 64 OSMANI S., Korini Th., “Gjeostatistika dhe trajtimi i të dhënave”, ShBLU, Tiranë

2001 65 PAMBUKU A., Puca N., Marku S., Gelaj A., Oruci A., Hadroj Xh., Beshku H., -

Harta Hidrogjeologjike e Shqipërisë 1:200 000, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2013

66 PAMBUKU A., Puca N., Gelaj A., - Raport, “Vlerësimi, menaxhimi dhe monitorimi i UN në basenet kryesore ujëmbajtëse të Shqipërisë me përparësi zonat urbane dhe turistike. Ndërtimi i hartave hidrogjeologjike në shkallë 1:25000, gjeoinformatizimi dhe ndërtimi i bazës së të dhënave (Baseni i lumit Ishëm), Shërbimi Geologjik Shqiptar, Tiranë 2013

67 PANO N., Selenica A., Shehu B., “Hidrologjia e Shqipërisë”, Akademia e Shkencave të Shqipërisë, Tiranë 1984

68 PASHKO P., “Kushtet e formimit të depozitimeve tortoniane në ultësirat e Tiranës e Pranadriatike lidhur me qymyrmbajtjen e tyre”, Buletini i shkencave të naftës Nr 5, 1974

69 PEZA L., “Disa të dhëna mbi ndërtimin gjeologjik të strukturës së Makareshit” Përmbledhje studimesh Nr 5, Tiranë 1967

70 PUCA N., Kalaja F., "Raport mbi monitorimin e UN në pellgun e Tiranës", Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2000



71

72

73 74 75 76

77

78 79 80 81

82

83 84

85

86

87

88

PUCA N., Gega P., “Raport Relacion hidrogjeologjik mbi vlerësimin ujëmbajtës të rajonit Tiranë-Durrës”, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2000 PUCA N., Mamaj A., Marku S., Gelaj A., “Monitorimi i UN në disa pellgje ujëmbajtëse të Shqipërisë”, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2004 SELENICA A., Hidrologjia Inxhinierike 1, Tiranë 2000 SHEHU R., Shallo M., Kodra A. etj “Gjeologjia e Shqipërisë” Tiranë 1990 SHEHU B., Hidrologjia Inxhinierike 1, Tiranë 2000 TARTARI M., Dakoli H., Melonashi G., Puca N., Spaho R., "Vlerësimi dhe mundësitë e rritjes së rezervave të shfrytëzueshme të UN të pellgut Tiranë-Lezhë", Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2001 TASHKO A., “Karakterizimi I lëndës minerale dhe produkteve të tyre” Leksione të Shkollës Pasuniversitare: “Gjeoshkencat dhe Inxhinieria e Mjedisit”, Tiranë 1997 TODD K D., Groundwater hydrology, Kaliforni, USA 1979 TYLI N., “Raporti i Fushë-Krujës”, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 1964 XHEMALAJ Xh., DAKOLI H., "Hidrogjeologjia", Tiranë 2000 XHOMO A., Kodra A., Dimo Ll., Xhafa Z., Nazaj Sh., Nakuçi V., Yzeiraj D., Lula F., Sadushi p., Shallo M., Vranaj A., Melo V., “Harta Gjeologjike e Shqipërisë”, Shkalla 1 :200000, Shërbimi Gjeologjik Shqiptar, Tiranë 2002 XHOMO A., Kodra A., Xhafa Z., Shallo M., Nazaj Sh., Nakuçi V., Yzeiraj D., Lula F., Sadushi P., Vranaj A., Melo V., Bakalli F.,. “ Geologjia e Shqipërisë”, Teksti I Hartës Gjeologjike ne shkalle 1:200 000, Tiranë 2008 UNESCO, Groundwater studies, 2, 1975 VAKO E., “Përbërja kimike dhe problemet e ndotjes së UN dhe mjedisit në pellgun ujëmbajtës Tiranë-Ishëm ” - Diplomë në fushën e Gjeomjedisit, FGJM, Korrik 2001 VAKO E., “Ndotja e UN të pellgut Tiranë-Ishëm”, Mikrotezë për marrjen e titullit Master në Hidrogjeologji, FGjM, Qershor 2003 VAKO E., “Method of hydrochemical study of the groundwater from the alluvial waterbearing layers; Tirana basin case” AJNTS Albania Journal of Natural and Technical Sciences, (Nr 1/2012), ISSN 2074-0867, 77-75 VAKO E., “Analiza e parametrave fiziko-kimike të përbërjes së ujrave nëntokësore të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm nën teorinë e statistikës” Buletini i Shkencave Gjeologjike (Nr1&2/20012, ISSN 0254-5276, 39-46 VAKO E.,“Groundwater Hydrochemistry of Alluvial Gravels of Tiranë-Ishëm

Quaternary Basin” Journal of International Environmental Application and Science “JIEAS” Turkey, Volume 7, 19-26, 2012, ISSN: 1307-0428

Shtojca


Shtojca

Tabela 1: Rezultatet e analizave kimike të UN të pikave të monitorimit

Tabela 2: Rezultatet e analizave kimike të US të pikave të monitorimit

Tabela 3: Analiza kimike në vite të shqyrtuara të pellgut ujëmbajtës Tiranë-Ishëm

Tabela 4: Analizat kimike të puseve sipas Profili I-I

Tabela 5: Analizat kimike të puseve sipas Profili II-II

Tabela 6: Analizat kimike të puseve sipas Profili III-III

Tabela 7: Analizat kimike të puseve sipas Profili IV-IV

Tabela 8: Analizat kimike të puseve sipas Profili V-V

Tabela 9: Analizat kimike të puseve sipas Profili VI-VI

Tabela 10: Cilësia e ujrave natyrore për të lejuar rritjen e peshqve “Quality of freshwaters supporting fish life” (Ec Desig: 78/659 dt 18.07.78; BMZ, 1995)

Tabela 11: Klasifikimi I gjendjes cilësore të ujrave natyrore të ëmbla në lidhje me metalet e rëndë në ujra, sediment dhe peshq (Instituti për studimet e ujrave të Norvegjisë-NIVA, Bratli, 2000)

Tabela 12: Klasifikimi I cilësisë së ujrave natyrore të ëmbla në lidhje me parametrat e përgjithshëm (sipas Institutit për Studimet e Ujrave të Norvegjisë - NIVA, Bratli, 2000)

Tabela 13: Pjesë nga Manuali I Inspektoriatit Sanitar Shëndetësor (ISHP) Foto të lumenjve të pellgut Tiranë-Ishëm

Shtojca


Tabela 1: Rezultatet e analizave kimike të UN te pikave të monitorimit

Pusi PE Mp Mbth Fp Ca Mg Na HCO3 SO4 Cl Tipi ujit

N.rendor µS/cm mg/l mg/l ºgj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l

mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l

%mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l

Selitë 820.35 697.3 516 21.45 109.3 26.9 35.6 431.9 68.7 24.8

5.45 2.91 1.55 7.08 1.43 0.7

26 59.17 24 16.83 76.87 15.53 7.6 HCO3-Ca

Selitë 800.65 680.6 465 18.12 101.5 17.42 55.2 397.72 52.6 26.98

5.04 1.43 2.4 6.52 1.23 0.76

26 56.82 16.12 27.06 73.5 13.87 8.87 HCO3-Ca

Selitë 815.88 693.5 474.4 20.9 122 16.8 37.6 401.4 67.1 28.4

6.1 1.4 1.63 6.58 1.39 0.8

26 66.81 15.33 17.85 72.34 15.28 8.80 HCO3-Ca

Selitë 820.05 697 478.9 21.42 119.24 20.67 35.65 406.26 66.25 30.17

5.95 1.7 1.55 6.65 1.38 0.85

26 64.67 18.48 16.85 74.89 15.5 9.57 HCO3-Ca

Selitë 748.53 636.3 452.4 21.41 118.24 21.28 26.68 398.94 65.84 31.95

5.9 1.75 1.16 6.54 1.37 0.9

26 66.97 19.86 13.17 74.23 15.55 10.22 HCO3-Ca

Selitë 769.93 654.4 458.63 21.28 121.24 18.85 23.92 391.62 56.79 30.17

6.05 1.55 1.04 6.42 1.18 0.85

26 70.02 17.94 12.04 74.3 13.66 9.84 HCO3-Ca

Selitë 915.59 778.3 561.7 21.56 126.25 17.02 59.57 433.1 72.01 46.15

6.3 1.4 2.6 7.10 1.50 1.30

26 61.21 13.60 25.19 69.01 14.58 12.66 HCO3-Ca

Selite 644.55 547.9 452 23.66 121.24 29.18 11.73 389.18 57.61 33.72

6.05 2.4 0.51 6.38 1.2 0.95

26 67.53 26.78 5.69 71.2 13.39 10.6 HCO3-Ca-Mg

Selitë 776.58 660.1 455.74 29.39 155.3 33.4 57.1 408.7 64.6 34.4

7.75 2.75 2.48 6.70 1.34 0.88

26 59.05 20.94 18.93 75.04 15.07 9.86 HCO3-Ca

Selitë 683 811.9 610.59 20.41 136.36 5.91 30.24 402.6 20 31.9

6.81 0.48 1.31 6.6 0.42 0.9

26 77.72 5.48 14.95 83.31 5.30 11.36 HCO3-Ca

Selitë 785 683.45 488.25 21.25 120.2 19.45 31.56 390.4 77.59 34.03

5.99 1.6 1.37 6.4 1.616 0.96

26 65.82 17.58 15.05 70.82 17.88 10.6236 HCO3-Ca

Selitë 801 668.35 475.75 21.70 124 19 21 385.2 59 26

6.188 1.563 0.913 6.313 1.228 0.733

26 70.55 17.82 10.42 72.02 14.01 8.37 HCO3-Ca

Selite 772.20 656.4 459.34 20.86 118.24 18.85 28.06 394.06 55.96 31.95

5.9 1.55 1.22 6.46 1.16 0.9

26 68.05 17.88 14.07 74.51 13.38 10.38 HCO3-Ca

Selitë 780 704.17 481.52 20.58 140.28 4.26 33 445.3 18.59 38.99

7 0.35 1.43 7.3 0.39 1.1

26 77.61 3.88 15.85 80.94 4.32 12.20 HCO3-Ca

Mesat. 780.95 683.55 488.55 21.71 123.81 19.21 34.78 405.46 57.33 32.12

mgekv/l 6.18 1.63 1.51 6.65 1.20 0.90

%mgekv/l 65.15 17.20 15.94 73.51 13.30 9.94 HCO3-Ca

Shtojca



monitorimit µS/cm mg/l mg/l º gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l

N.rendor mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l


F.Bukës 661.53 562.3 428 17.78 93.1 20.8 26.7 305 42 35.5

4.64 1.71 1.16 5 0.88 1

25 6.17 22.77 15.45 66.58 11.72 13.31 HCO3-Mg

F.Bukës 936.69 796.19 579.03 21.17 127.6 14.41 70.84 434.32 76.18 63.83

6.37 1.18 3.08 7.12 1.58 1.8

25 59.87 11.09 28.95 66.92 14.85 16.82 HCO3-Ca-Na

F.Bukës 887.29 754.20 537.05 21.1 126.8 18.7 29.2 434.3 72 63.8

6.33 1.54 1.27 7.12 1.49 1.80

25 69.23 16.83 13.90 67.42 14.12 17.05 HCO3-Ca

F.Bukës 897.05 762.49 512 25.62 134.27 29.79 22.77 448.96 66.25 35.5

6.7 2.45 0.99 7.36 1.38 1

25 66.07 24.17 9.76 72.58 13.62 9.86 HCO3-Ca-Mg

F.Bukës 864.90 735.17 524.72 25.2 165.3 9.12 48.7 420.9 55.6 31.6

8.249 0.75 2.19 6.89 1.16 0.89

25 72.95 6.63 19.37 77.07 12.98 9.96 HCO3-Ca-Na

F.Bukës 731 691.45 477.95 22.45 136.4 14.78 27 427 45.8 36.16

6.81 1.12 1.17 6.99 0.95 1.02

25 74.10 12.19 12.73 78.01 10.60 11.38 HCO3-Ca

F.Bukës 806.20 685.27 440 23.94 136.27 21.28 9.89 444.08 15.63 37.27

6.8 1.75 0.43 7.28 0.32 1.05

25 75.72 19.49 4.79 81.07 3.57 11.69 HCO3-Ca

F.Bukës 740 543.07 420.4 16.73 104.2 9.5 32.53 219.6 132.89 36.5

5.2 0.78 1.41 3.6 2.767 1.03

25 68.51 10.28 18.58 48.67 37.41 13.92 HCO3-SO4-Ca

F.Bukës 763 794.988 514.4 25.76 148.3 21.9 23.94 512.4 70.82 13.11

7.4 1.8 1.04 8.4 1.475 0.4

25 71.80 17.47 10.10 81.73 14.37 3.90 HCO3-Ca

F.Bukës 814 724.06 504.61 25.27 131 22 25 438.9 58 27.7

6.537 1.81 1.087 7.193 1.208 0.781

25 68.76 19.04 11.44 75.58 12.69 8.21 HCO3-Ca

F.Bukës 787 754.13 497.7 22.68 146.29 9.73 34.1 475.8 38.65 34.74

7.3 0.8 1.48 7.79 0.80 0.98

25 75.03 8.22 15.21 80.11 8.27 10.08 HCO3-Ca

Mesat. 798.76 701.52 491.90 22.03 129.36 16.42 31.88 415.09 60.18 35.21

mekv/l 6.44 1.36 1.39 6.83 1.27 1.06

%mgekv/l 69.05 14.54 14.91 72.36 13.50 11.26 HCO3-Ca

Shtojca






F.Çokollat 835 710 510 19.07 95.53 24.85 57.73 414.8 64.19 28.37

4.77 2.04 2.51 6.8 1.33 0.8

24 51.18 21.89 26.93 72.96 14.27 8.58 HCO3-Ca-Na

F.Çokollat 671 434 337.5 12.93 51.62 24.82 30.72 192.15 93.37 30.5

2.58 2.042 1.34 3.15 1.94 0.86

24 41.40 32.82 21.48 52.90 32.65 14.45 HCO3-SO4-Ca-Na-Mg

F.Çokollat 741 782 532.25 25.76 150.3 20.67 19.74 500.2 77.82 8.5

7.50 1.70 0.86 8.20 1.62 0.24

24 74.13 16.81 8.49 81.15 16.04 2.37 HCO3-Ca

F.Çokollat 773 859 672.85 20.80 125.0 14.5 22.0 371.5 53.0 27.6

6.24 1.19 0.96 6.09 1.10 0.78

24 73.16 13.99 11.22 71.34 12.93 9.12 HCO3-Ca

Mesat. 754.95 696.04 438.90 19.64 105.61 21.21 24.15 369.66 72.10 23.74

mekv/l 5.27 1.74 1.42 6.06 1.50 0.67

%mgekv/l 61.39 20.31 16.48 70.78 17.52 7.82 HCO3-Ca





K.Shëngjinit 877 745.18 590.105 19.80 100.66 24.88 14.03 310.15 53.91 26.63

23 5.02 2.05 0.61 5.08 1.12 0.75

65.40 26.65 7.95 66.30 14.64 9.80 HCO3-Ca-Mg

K.Shëngjinit 843 699.90 498.60 22.40 129.10 18.70 29.20 402.60 67.10 33.70

23 6.44 1.54 1.27 6.60 1.40 0.95

69.60 16.62 13.73 71.29 15.09 10.27 HCO3-Ca

K.Shëngjinit 771 803.304 602.004 22.40 142.28 10.94 53 402.6 137.17 30.13

23 7.100 0.900 2.305 6.60 2.86 0.85

67.31 8.53 21.86 62.31 26.97 8.03 HCO3-SO4-Ca

K.Shëngjinit 698 544.44 413.40 15.50 76.95 20.68 41.36 189.1 161.9 30.80

23 3.84 1.7 1.8 3.1 3.37 0.9

49.47 21.90 23.19 42.23 45.92 11.85 SO4-HCO3-Ca

K.Shëngjinit 746 715.237 513.937 22.4 120.24 24.32 28.95 402.6 107.74 14.8

23 6.00 2.00 1.26 6.60 2.24 0.42

63.82 21.28 13.39 69.92 23.77 4.42 HCO3-Ca

K.Shëngjinit 779 653.20 467.20 20.92 125.0 15.0 21.5 372.0 61.5 23.5

23 6.24 1.23 0.94 6.10 1.45 0.66

73.15 14.47 10.97 70.14 16.68 7.62 HCO3-Ca

Mes.mg/l 774.14 692.28 484.00 20.20 113.03 19.16 36.20 335.29 104.44 25.17

mekv/l 5.64 1.58 1.36 5.6 8.81 0.71

%mgekv/l 64.00 17.89 15.47 36.08 88.87 7.16 HCO3-Ca

Shtojca



monitorimit µS/cm mg/l mg/l ºgj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l



Brraka 666 274.35 210.30 8.98 35.06 17.73 10.67 128.1 58.72 12.40

1.75 1.46 0.46 2.099 1.22 0.35

22 45.47 37.91 12.07 54.89 31.97 9.15 HCO3-SO4-Ca-Mg

Brraka 714 594.23 408.18 17.78 89.18 23.1 32.5 372.1 40.58 29.07

4.45 1.90 1.41 6.098 0.84 0.82

22 55.92 23.88 17.77 78.54 10.88 10.56 HCO3-Ca

Brraka 723 608.6 430.4 19.03 109 16.5 22 356.4 51 20.5

5.439 1.357 0.957 5.84 1.062 0.58

22 68.79 17.17 12.1 73.72 13.4 7.3 HCO3-Ca

Brraka 865 735.18 527.781 21.98 130.30 16.40 28.9 414.8 86.92 17.70

6.50 1.35 1.26 6.798 1.81 0.50

22 69.58 14.44 13.46 70.67 18.81 5.19 HCO3-Ca

Mesat. 741.98 553.09 383.60 16.94 90.89 18.43 23.52 305.00 59.31 19.92

mekv/l 4.54 1.52 1.02 5.21 1.23 0.56

%mgekv/l 62.38 20.86 14.08 71.12 16.86 7.67 HCO3-Ca





EHW 880 835.72 561.22 24.65 140.30 21.9 43.8 549.0 53.77 20.90

20 7.00 1.80 1.91 9.00 1.12 0.590

65.00 16.73 17.69 83.59 10.40 5.48 HCO3-Ca

EHW 939 807.66 556.76 25.27 138 26 36 501.8 59 38

20 6.89 2.139 1.57 8.22 1.228 1.072

64.67 20.09 14.71 77.33 11.55 10.08 HCO3-Ca

EHW 943 900.82 638.52 28.56 136.27 41.34 39.4 524.6 53.10 87.32

20 6.800 3.401 1.714 8.60 1.106 2.46

56.76 28.39 14.31 69.18 8.90 19.82 HCO3-Ca-Mg

Mesat. 912 824.33 532.90 24.10 134.44 23.07 39.73 546.35 55.29 46.30

mekv/l 6.709 1.898 1.728 8.954 1.151 1.306

%mgekv/l 64.50 18.25 16.62 77.60 9.98 11.32 HCO3-Ca

Shtojca






Laknas 942.94 801.5 576.9 25.03 147 19.5 71.5 449.2 70.4 30.2

7.34 1.60 3.11 7.36 1.47 0.85

18 60.87 13.31 25.82 74.37 14.81 8.61 HCO3-Ca-Na

Laknas 826.00 728.30 527.00 22.50 121.40 24.00 36.60 433.10 67.90 31.90

6.06 1.97 1.59 7.10 1.41 0.90

18 62.92 20.51 16.54 73.81 14.62 9.36 HCO3-Ca

Laknas 981.53 834.3 575 25.79 139.9 27.09 41.86 483.12 87.24 39.05

6.98 2.73 1.82 7.92 1.81 1.1

18 63.28 20.22 16.5 71.8 16.41 9.97 HCO3-Ca

Laknas 993.33 844.33 574 25.2 134.91 27.69 48.53 502.64 79.01 35.5

6.73 2.27 2.11 8.24 1.64 1

18 60.58 20.43 18.99 74.18 14.76 9 HCO3-Ca-Mg

Laknas 1032.45 877.58 606.13 28.10 148 32.22 34.96 542.9 78.6 31.95

7.39 2.65 1.52 8.90 1.64 0.90

18 63.90 22.93 13.16 76.84 14.13 7.78 HCO3-Ca

Laknas 913.20 776.22 531.61 23.66 122.24 28.58 40.71 489.22 55.55 33.72

6.10 2.35 1.77 8.02 1.16 0.95

18 59.67 23.00 17.33 78.43 11.31 9.30 HCO3-Ca

Laknas 885.09 752.33 515.04 23.52 125.25 26.14 34.73 474.58 52.26 33.72

6.25 2.15 1.51 7.78 1.09 0.95

18 63.06 21.70 15.25 78.51 10.98 9.60 HCO3-Ca

Laknas 943.28 801.79 555.35 24.08 130.26 25.54 44.16 492.88 58.43 33.72

6.50 2.10 1.92 8.08 1.22 0.95

18 61.77 19.97 18.26 76.81 11.57 9.04 HCO3-Ca

Laknas 820.00 791.97 557.12 19.81 121.2 12.5 48.4 469.7 92.2 44.67

6.048 1.028 2.106 7.698 1.920 1.260

18 65.22 11.09 22.71 70.77 17.65 11.58 HCO3-Ca

Laknas 841.00 788.8 560.08 24.67 138.74 22.96 36.18 457.5 108 21.27

6.923 1.889 1.574 7.498 2.249 0.600

18 65.93 17.99 14.99 72.47 21.73 5.80 HCO3-Ca

Laknas 826.00 851.60 592.35 26.89 144.3 29.2 36.07 518.5 98.71 21.9

7.201 2.402 1.570 8.498 2.055 0.618

18 64.14 21.40 13.98 75.98 18.38 5.52 HCO3-Ca

Laknas 627.00 501.77 369.47 16.28 72 27 22 264.6 62 27

Austri 3.593 2.221 0.957 4.336 1.291 0.762

18 52.77 32.61 14.05 63.74 18.97 11.19 HCO3-Ca-Mg

Laknas 787.00 957.50 704.35 27.16 178.36 9.73 62.3 506.3 153.77 32.26

8.900 0.800 2.711 8.298 3.201 0.910

18 71.01 6.39 21.63 65.99 25.46 7.24 HCO3-SO4-Ca

Mesat. 815.92 734.66 492.60 22.41 124.75 21.63 34.16 441.15 76.63 29.78

mekv/l 6.66 1.96 1.87 7.74 1.70 0.90

%mgekv/l 63.02 18.51 17.68 73.55 16.19 8.59 HCO3-Ca

Shtojca






Bërxull 977.05 830.49 572 25.18 132.92 28.29 47.61 466.04 113.16 33.72

6.63 2.327 2.071 7.64 2.36 0.95

17 60.12 21.10 18.78 68.97 21.28 8.59 HCO3-Ca

Bërxull 995.80 846.43 580 25.76 136.9 28.9 46 500.2 93.41 33.72

6.83 2.37 2 8.2 1.94 0.95

17 60.98 21.16 17.86 73.22 17.32 8.48 HCO3-Ca

Bërxull 953.69 810.64 540.7 25.76 136.27 29.18 34.73 505.08 65.43 35.5

6.8 2.401 1.511 8.279 1.362 1.001

17 63.48 22.41 14.11 77.28 12.71 9.34 HCO3-Ca

Bërxull 1023.86 870.28 579.1 27.16 143.29 31.01 40.94 529.48 84.36 31.95

7.15 2.551 1.781 8.679 1.756 0.90

17 62.27 22.22 15.51 75.57 15.29 7.85 HCO3-Ca

Bërxull 998.59 848.8 566.6 26.46 141.28 29.18 41.17 511.18 87.24 35.5

7.05 2.40 1.79 8.38 1.82 1.00

17 62.71 21.36 15.93 74.50 16.15 8.90 HCO3-Ca

Bërxull 996.27 846.83 565.1 25.9 140.28 27.36 44.62 506.3 84.77 35.5

7 2.251 1.941 8.30 1.77 1.001

17 62.54 20.11 17.34 75.00 15.95 9.05 HCO3-Ca

Bërxull 725 824.9 491 21.56 134.3 12.16 35.7 518.5 84.8 37.6

6.70 1.00 1.01 8.50 1.76 1.06

17 76.09 1.14 11.43 75.11 15.52 9.37 HCO3-Ca

Bërxull 1027.85 873.67 600 28.7 149.3 34.05 31.28 525.82 88.47 35.5

7.45 2.8 1.36 8.62 1.84 1

17 64.17 24.12 11.71 74.24 15.85 8.62 HCO3-Ca

Bërxull 877 877 809 29.37 150.6 36.74 15.26 506.3 80 17.73

7.52 3.02 0.66 8.30 1.67 0.5

17 66.82 26.88 5.90 79.30 15.92 4.78 HCO3-Ca-Mg

Bërxull 1018.33 865.58 590 26.32 140.28 29.18 47.84 505.08 39.05 39.05

7 2.4 2.08 8.28 1.86 1.1

17 60.98 20.9 18.12 72.13 16.2 9.58 HCO3-Ca

Bërxull 868 880.23 553.9 24.92 136.30 25.53 56.2 549 69.53 31.90

ihm 6.80 2.1 2.45 9.00 1.45 0.90

17 58.35 1.80 20.98 79.29 12.76 7.93 HCO3-Ca

Bërxull 947 805.10 567.60 26.36 140 29.5 29 475 85 38

6.99 2.43 1.26 7.79 1.77 1.07

17 65.15 22.63 11.76 72.49 16.48 9.98 HCO3-Ca

Mesat. 947.34 837.49 561.20 26.22 140.16 28.86 34.04 516.92 81.27 34.61

mekv/l 6.99 2.37 1.66 8.47 1.78 0.98

%mgekv/l 62.73 21.29 14.88 72.49 16.48 9.98 HCO3-Ca

Shtojca


Burimi PE Mp Mbth Fp Ca Mg Na HCO3 SO4 Cl Shuma Tipi ujit

monitorimit µS/cm mg/l mg/l º gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l

N.rendor mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l mgek/l

%mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l %mgek/l

B.Lanës 926 838.54 560.99 26.60 144.3 27.97 30.6 555.1 61.19 16.3 633.42

7.20 2.30 1.33 9.10 1.27 0.46 10.8

16 66.12 21.13 12.22 83.89 11.75 4.24 100 HCO3-Ca

B.Lanës 947 860.01 600.76 24.36 166.33 4.86 51 518.5 64.31 38.29 631.94

8.30 0.40 2.22 8.50 1.34 1.08 11.1

16 74.82 3.60 20.00 76.58 12.07 9.73 100 HCO3-Ca

B.Lanës 984 812.20 575.70 25.21 131.0 30.0 39.0 473.0 56.0 60.0 606.00

6.54 2.47 1.70 7.75 1.17 1.69 10.88

16 60.19 22.73 15.62 71.22 10.7 15.55 100 HCO3-Ca

Mesat. 939.67 828.71 562.89 25.31 144.98 21.96 40.20 531.65 60.5 43.72 646.95

mekv/l 7.23 1.81 1.75 8.71 1.26 1.23 11.39

%mgekv/l 65.49 16.35 15.83 76.51 11.06 10.83 100 HCO3-Ca


Analizimi µS/cm mg/l mg/l º gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l



A.Kamëz 743 524.53 379.68 17.1 109.2 7.9 7.9 289.7 73.2 34.03

5.45 0.65 0.34 4.75 1.524 0.960

15 83.49 9.96 5.27 65.63 21.07 13.27 HCO3-Ca

A.Kamëz 847 884.15 649.30 30.62 165.6 32.5 20.4 469.7 154 39.7

8.26 2.67 0.89 7.70 3.21 1.120

15 69.55 22.50 7.47 64.01 26.66 9.31 HCO3-SO4-Ca

A.Kamëz 954 810.79 712 27.92 158.32 25.21 17.71 478.85 79 35.11

7.9 2.07 0.77 7.85 1.64 0.99

15 73.55 19.27 7.16 73.1 15.27 9.21 HCO3-Ca

A.Kamëz 827 815.89 590.19 26.32 144.3 26.75 26.5 451.4 108.31 31.9

7.201 2.201 1.153 7.398 2.255 0.90

15 66.76 20.40 10.69 68.25 20.81 8.30 HCO3-Ca

A.Kamëz 562 477.52 353.52 16.2 78.0 23.0 14.0 248.0 60.0 20.5

3.89 1.89 0.61 4.06 1.249 0.58

15 60.63 29.47 9.49 63.27 19.45 9.00 HCO3-Ca-Mg

Mesat. 786.53 702.57 536.94 23.63 131.08 23.07 17.30 387.53 94.90 32.25

mekv/l 6.54 1.90 0.75 6.35 1.97 0.91

%mgekv/l 70.41 20.42 8.10 66.17 20.57 9.48 HCO3-Ca

Shtojca






Valias 933.3 793.27 534.02 20.02 134.3 5.46 28.8 518.5 67.9 36.20

6.702 0.449 1.253 8.498 1.414 1.021

14 78.93 5.29 14.76 77.73 12.93 9.34 HCO3-Ca

Valias 889.15 755.78 523.98 26.27 140.72 28.70 14.47 463.6 90 15.95

7.022 2.361 0.630 7.598 1.874 0.450

14 69.58 23.39 6.24 76.58 18.89 4.53 HCO3-Ca

Valias 873.55 742.52 665 25.2 132.26 29.16 18.17 463.6 60 25.08

6.6 2.4 0.79 7.6 1.25 0.71

14 67.41 24.51 8.06 77.63 12.77 7.25 HCO3-Ca

Valias 745.86 634.0 438.78 17.92 84.17 26.75 41.77 390.4 64.85 16.60

4.20 2.20 1.82 6.40 1.35 0.47

14 49.39 25.88 21.37 77.74 16.41 5.69 HCO3-Ca-Mg

Valias 788.35 670.10 468.50 22.57 122 24 16.5 403.2 62 21.4

6.09 1.97 0.72 6.61 1.291 0.604

14 69.03 22.39 8.14 74.95 14.64 6.85 HCO3-Ca

Valias 975.21 828.92 560.52 26.60 169.34 12.77 22.3 536.8 45.72 25.52

8.450 1.051 0.970 8.798 0.952 0.720

14 80.12 9.96 9.20 82.28 8.90 6.73 HCO3-Ca

Mesat. 857.77 729.10 494.20 23.51 131.67 22.09 24.77 477.15 65.08 24.25

mekv/l 6.95 1.82 1.03 7.82 1.36 0.68

%mgekv/l 69.96 18.31 10.37 77.89 13.50 6.81 HCO3-Ca

Shtojca






F-Prezë 605.5 514.71 340 15.71 77.4 21.15 25.76 324.4 51.85 8.87

3.86 1.74 1.12 5.4 1.08 0.25

10 57.35 25.85 16.65 80.24 16.05 3.71 HCO3-Ca-Mg

F-Prezë 588 638.06 432.16 18.61 103.2 18.2 19 411.8 62.5 17.02

5.15 1.497 0.826 6.75 1.301 0.48

10 67.45 19.61 10.82 79.12 15.25 5.63 HCO3-Ca

F-Prezë 632 610.52 415.32 19.65 95.14 27.6 13.4 390.4 70 12.4

4.75 2.271 0.583 6.398 1.457 0.35

10 74.21 29.71 7.63 77.97 17.76 4.27 HCO3-Ca-Mg

F-Prezë 653 675.04 461.54 20.72 106.2 25.53 27.26 427 55.6 15.2

5.30 2.1 1.19 7.00 1.158 0.43

10 57.26 22.69 12.81 79.72 13.19 4.89 HCO3-Ca

F-Prezë 669 571.10 388.75 19.3 97.0 25.0 13.0 364.7 55.0 11.0

4.840 2.057 0.565 5.98 1.15 0.31

10 64.51 27.41 7.54 79.76 15.28 4.14 HCO3-Ca-Mg

F-Prezë 684 649.58 448.28 19.88 139.28 1.82 25.5 402.6 48.5 21.27

6.95 0.15 1.109 6.599 1.01 0.6

10 82.66 1.78 13.19 79.69 12.20 7.25 HCO3-Ca

Mesat. 644.22 598.26 392.80 19.05 102.92 20.26 19.63 404.70 57.24 14.78

mekv/l 5.14 1.67 0.90 6.64 1.19 0.42

%mgekv/l 64.78 21.02 11.33 79.70 14.30 5.00 HCO3-Ca

Shtojca






Ura Gjolë 805.21 684.43 442 17.79 74.4 40.93 23.29 417.24 32.92 15.97

3.71 3.36 1.03 6.84 0.68 0.45

8 45.8 41.48 12.72 84.44 8.4 5.56 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 788.18 669.95 410 19.96 79.36 38.53 37.26 457.5 34.15 14.2

3.96 3.17 1.62 7.5 0.71 0.4

8 45.26 36.23 18.51 85.72 8.11 4.57 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 724.06 615.45 403.78 20.58 78.16 41.95 17.71 423.34 30.04 14.2

3.90 3.45 0.77 6.94 0.63 0.40

8 48.02 42.49 9.49 85.39 7.70 4.93 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 705.95 600.06 397.54 20.44 83.17 38.3 15.18 405.04 34.57 17.75

4.15 3.15 0.66 6.64 0.72 0.50

8 52.13 39.57 8.30 83.44 9.05 6.29 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 709.27 602.88 397.92 20.58 79.16 41.34 15.87 409.92 34.57 15.97

3.95 3.40 0.69 6.72 0.72 0.45

8 49.12 42.29 8.59 84.13 9.01 5.64 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 719.56 611.63 390 21.42 79.16 44.99 12.65 414.8 32.51 23.07

3.95 3.7 0.55 6.8 0.68 0.65

8 48.17 45.12 6.71 82.93 8.29 7.93 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 724.93 616.19 400 21.84 82.16 44.99 10.35 412.36 34.98 21.3

4.1 3.7 0.45 6.76 0.73 0.6

8 49.7 44.85 5.45 81.94 8.85 7.27 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 752.38 639.52 400 21 81.16 41.5 23.23 425.78 41.15 21.3

4.05 3.45 1.01 6.98 0.85 0.6

8 47.59 40.54 11.87 82.02 9.99 7.05 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 633 626.88 405.73 20.59 73.2 45 14 442.3 31.7 19.8

3.65 3.70 0.61 7.25 0.66 0.56

8 45.72 46.33 7.63 85.61 7.79 6.60 HCO3-Mg-Ca

Ura Gjolë 625 670.66 460.21 22.73 83.24 48.2 9.7 420.9 95 12.4

4.15 3.97 0.42 6.90 1.98 0.35

8 48.44 46.24 4.92 74.77 21.44 3.79 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 603 500.98 333.48 16.32 56.5 36.6 18.3 335 35.32 14.18

2.82 3.01 0.80 5.49 0.74 0.40

8 42.21 45.07 11.92 81.63 10.93 5.95 HCO3-Mg-Ca

Ura Gjolë 676 620.58 407.08 20.72 94.19 32.8 14.8 427 21.79 20.9

4.70 2.70 0.64 7.00 0.45 0.59

8 58.06 33.33 7.96 85.81 5.56 7.23 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 694 600.30 393.55 20.7 80 41.5 11 413.5 36 9

3.99 3.41 0.48 6.78 0.750 0.25

8 50.48 43.17 6.05 85.57 9.46 3.21 HCO3-Ca-Mg

Ura Gjolë 683 760.87 541.27 26.04 112.22 44.99 16.9 439.2 117.97 13.5

5.60 3.70 0.74 7.20 2.46 0.38

8 55.55 36.72 7.30 70.11 23.92 3.71 HCO3-SO4-Ca-Mg

Mesat. 698.97 622.46 396.50 20.43 80.1 40.6 14.1 418.7 43.76 16.3

mekv/l 4.00 3.35 0.75 6.86 0.91 0.46

%mgekv/l 48.54 40.63 9.08 82.10 10.89 5.48 HCO3-Ca-Mg

Shtojca



mnoitorimit µS/cm mg/l mg/l ºgj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l



F-Krujë 435.29 370 324.9 17.39 65.7 35.7 17 357.8 32 13.1

3.28 2.93 0.74 5.8 0.66 0.37

6 47.19 42.16 10.65 83.45 9.5 5.32 HCO3-Ca-Mg

F-Krujë 698.68 593.88 393.19 20.16 74.15 42.56 16.56 401.38 37.03 17.75

3.70 3.50 0.72 6.58 0.77 0.50

6 46.71 44.20 9.10 83.05 9.73 6.32 HCO3-Ca-Mg

F-Krujë 731.81 622.04 415.86 21.28 80.16 43.78 16.1 412.36 46.09 17.75

4.00 3.60 0.70 6.76 0.96 0.50

6 48.18 43.38 8.44 81.34 11.55 6.03 HCO3-Ca-Mg

F-Krujë 792.07 673.26 454.27 22.54 85.17 46.21 21.85 437.98 52.67 21.3

4.25 3.80 0.95 7.18 1.10 0.60

6 47.21 42.23 10.56 79.72 12.18 6.67 HCO3-Ca-Mg

F-Krujë 704.82 599.1 404.08 18.76 72.14 37.7 29.21 390.04 39.5 21.3

3.60 3.10 1.27 6.39 0.82 0.60

6 45.15 38.90 15.94 80.27 10.33 7.54 HCO3-Ca-Mg

F.Krujë 391.72 332.96 228 10.64 17.03 35.87 21.62 167.14 76.95 14.2

0.85 2.95 0.94 2.74 1.6 0.4

6 17.93 62.24 19.83 57.8 33.76 8.44 HCO3-SO4-Mg

F.Krujë 685 632.083 410.93 20.43 40.08 64.4 17.2 442.3 42 24.8

2.000 5.298 0.748 7.249 0.874 0.700

6 24.74 65.53 9.26 82.16 9.91 7.93 HCO3-Mg-Ca

F.Krujë 701 716.23 493.58 25.29 111 42.47 27.07 445.3 73 14.18

5.539 3.494 1.178 7.298 1.520 0.400

6 53.80 33.94 11.44 79.17 16.49 4.34 HCO3-Ca-Mg

F.Krujë 584 473.79 309.09 14.43 52.6 30.73 22.9 329.4 18.72 12.76

2.625 2.528 0.997 5.398 0.390 0.360

6 40.68 39.18 15.44 87.79 6.34 5.85 HCO3-Ca-Mg

F.Krujë 762.78 648.36 401 21 74.15 46.21 26.45 433.1 44.44 19.52

3.7 3.8 1.15 7.1 0.92 0.55

6 42.77 43.93 13.3 82.08 10.64 6.36 HCO3-Mg-Ca

F.Krujë 778 717.85 483.00 25.20 92.18 53.5 13.99 469.7 65.35 19.5

4.600 4.401 0.609 7.70 1.361 0.550

6 47.53 45.48 6.29 79.98 14.14 5.71 HCO3-Ca-Mg

F.Krujë 730.94 621.30 422.85 22.0 75 50 10 396.9 55 13.1

3.74 4.11 0.435 6.505 1.145 0.370

6 44.96 49.41 5.23 77.95 13.72 4.43 HCO3-Mg-Ca

F.Krujë 742 824.93 602.28 28.29 110.22 55.94 21.5 445.3 152.39 20.20

5.500 4.602 0.936 7.298 3.173 0.570

6 49.52 41.43 8.42 64.53 28.05 5.04HCO3-SO4-Ca-

Mg

Mesat. 667.72 612.15 399.50 20.10 72.0 43.6 18.8 394.5 56.5 17.6

mekv/l 3.59 3.59 0.9 6.46 1.18 0.50

%mgekv/l 44.17 44.12 10.76 78.16 14.23 6.01 HCO3-Ca-Mg

Shtojca






Bilaj 550 588.2 393 18.22 73.2 34.7 39.8 390.4 36.2 13.5

3.65 2.85 1.73 6.40 0.75 0.381

5 44.28 34.60 20.98 84.94 10.01 5.06 HCO3-Ca-Mg

Bilaj 536 557.51 380.61 19.74 69.37 43.6 27.67 353.8 51 8.86

3.46 3.59 1.20 5.80 1.06 0.25

5 41.54 43.04 14.44 81.55 14.93 3.51 HCO3-Mg-Ca

Bilaj 537 485.77 333.27 14.15 48.7 31.9 32 305 50.29 14.18

2.43 2.62 1.39 5.00 1.05 0.40

5 37.59 40.59 21.53 76.36 16.00 6.11 HCO3-Mg-Ca

Bilaj 576 560.24 377.24 19.04 68.14 41.34 14.5 366 46.32 16.6

3.40 3.40 0.63 6.00 0.96 0.47

5 45.27 45.28 8.40 79.95 12.85 6.24 HCO3-Mg-Ca

Bilaj 586 503.57 329.77 17.4 63.5 37.0 10.0 347.6 32.5 7.6

3.17 3.04 0.43 5.70 0.68 0.21

5 47.51 45.64 6.52 85.53 10.16 3.22 HCO3-Ca-Mg

Bilaj 576 582.57 381.27 19.04 76.15 36.48 17.6 402.6 26.28 14.9

3.80 3.00 0.77 6.60 0.55 0.42

5 49.97 39.46 10.07 85.91 7.12 5.47 HCO3-Ca-Mg

Mesat. 562 532.12 378.40 17.69 77.19 34.97 23.60 384.00 40.43 14.61

mekv/l 3.85 2.88 1.03 6.29 0.84 0.41

%mgekv/l 49.40 36.89 13.16 81.60 10.91 5.34 HCO3-Ca-Mg

Shtojca






Gramez 591 614.20 386.95 15.54 61.1 30.4 26 454.5 12.3 28.4

3.049 2.501 1.131 7.45 0.256 0.801

4 45.38 37.22 16.83 87.57 3.01 9.42 HCO3-Ca-Mg

Gramez 624 468 260.8 13.86 48.7 30.7 16.22 414.4 24.8

2.43 2.52 0.706 6.79 0.7

4 41.86 43.41 12.16 HCO3-Ca-Mg

Gramez 752 701.03 460.08 15.68 51.1 37.09 81.7 481.9 8.46 38.28

2.55 3.05 3.55 7.9 0.176 1.08

4 27.69 33.12 38.55 86.26 1.92 11.79 HCO3-Na-Mg-Ca

Gramez 752 690.70 465.00 23.25 72.14 57.15 22.13 451.4 46.36 31.9

3.6 4.702 0.963 7.40 0.965 0.9

4 38.18 49.87 10.21 79.41 10.36 9.66 HCO3-Mg-Ca

Gramez 763 656.66 418.91 15.99 48.5 40.0 65.0 475.5 0.1 27.0

2.42 3.29 2.83 7.79 0.002 0.762

4 28.31 38.49 33.07 91.06 0.02 8.90 HCO3-Mg-Na-Ca

Gramez 758 705.37 461.37 15.68 66.13 27.97 81.2 488 1.768 38.9

3.3 2.3 3.53 7.999 0.037 1.097

4 35.63 24.84 38.12 87.55 0.405 12.01 HCO3-Na-Ca

Mesat. 742.99 627.50 360.90 16.53 54.68 38.59 48.71 460.95 13.80 31.95

mekv/l 2.73 3.17 2.12 7.69 0.29 0.90

%mgekv/l 33.56 39.03 24.00 86.45 3.228 10.13 HCO3-Mg-Ca

Shtojca






Thumane 441.15 519 317 17.92 60.12 41.34 14.03 344.04 37.45 19.52

3 3.4 0.61 5.64 0.78 0.55

2 42.79 48.51 8.7 80.46 11.13 7.84 HCO3-Mg-Ca

Thumane 445.51 524.13 320 15.54 54.11 34.66 34.5 334.28 37.86 26.62

2.7 2.85 1.5 5.48 0.78 0.75

2 38.3 40.42 21.28 77.74 11.06 10.64 HCO3-Mg-Ca

Thumane 461.95 543.47 373.28 13.02 59.12 20.67 56.35 340.38 40.83 23.07

2.95 1.70 2.45 5.58 0.85 0.65

2 41.54 23.94 34.52 78.20 11.92 9.12 HCO3-Ca-Na

Thumane 451.94 531.69 360.28 16.38 60.12 34.66 29.67 342.82 38.27 24.85

3.00 2.85 1.29 5.62 0.80 0.70

2 42.00 39.92 18.08 78.73 11.16 9.82 HCO3-Ca-Mg

Thumane 433.5 510.00 337.37 16.10 60.12 33.44 23.69 345.26 26.34 19.52

3.00 2.75 1.03 5.66 0.55 0.55

2 44.24 40.56 15.20 83.41 8.08 8.12 HCO3-Ca-Mg

Thumane 490.05 576.53 405.73 17.08 58.12 38.91 39.1 341.6 76.13 19.52

2.90 3.20 1.70 5.60 1.59 0.55

2 37.17 41.02 21.81 71.91 20.36 7.07 HCO3-Mg-Ca

Thumane 509 664.33 493.53 21.28 65.1 52.9 12.86 341.6 26.3 18.43

3.249 4.352 0.56 5.60 0.55 0.52

2 38.82 52.00 6.69 83.98 8.21 7.80 HCO3-Mg-Ca

Thumane 541 453.53 307.13 13.07 46.75 28.37 28.8 292.8 24.98 21.27

2.333 2.334 1.25 4.80 0.52 0.60

2 38.90 38.92 20.90 77.79 8.43 9.73 HCO3-Mg-Ca

Thumane 540 503.966 351.466 14.56 68.14 21.9 31.75 305 37.74 28.36

3.400 1.802 1.38 5.00 0.79 0.80

2 50.51 26.77 20.53 74.97 11.79 HCO3-Ca-Mg

Thumane 542 450.10 301.7 14.16 42.0 36.0 22.0 296.8 30.0 17.0

2.096 2.962 0.957 4.864 0.625 0.480

2 34.61 48.91 15.80 80.48 10.33 7.93 HCO3-Mg-Ca

Thumane 560 556.39 373.39 17.36 62.12 37.7 25.6 366 37.26 19.14

3.100 3.101 1.11 6.00 0.78 0.54

2 42.15 42.18 15.15 82.01 10.61 7.38 HCO3-Mg-Ca

Mesat. 495.92 523.99 328.90 15.90 56.99 34.45 24.20 332.72 37.56 21.13

mekv/l 2.84 2.83 1.26 5.45 0.781 0.596

%mgekv/l 40.40 40.26 17.89 79.77 11.43 8.72 HCO3-Ca-Mg

Shtojca


Tabela 2: Rezultatet e analizave kimike të US të pikave të monitorimit

Lumi PE Mp Mbth Fp Ca Mg Na HCO3 SO4 Cl Tipi ujit




Lumi Lana 480 393.66 274.71 14.84 38.08 41.34 8.08 237.9 34.2 31.90

1.90 3.40 0.35 3.90 0.712 0.90

21 33.32 59.63 6.16 70.67 12.91 16.31 HCO3-Mg-Ca

Lumi Lana 666 502.28 409.25 15.24 90.58 11.23 31.63 186.05 143.68 27.60

4.52 0.92 1.38 3.05 2.99 0.78

21 63.61 13.00 19.36 44.66 43.82 11.40 HCO3-SO4-Ca

Lumi Lana 451 383.35 252.35 11.48 73.15 25.47 11.86 262 57.01 27.65

3.65 2.10 0.52 4.294 1.18695 0.780

21 55.32 31.75 7.82 68.14 18.84 12.38 HCO3-Ca-Mg

Lumi Lana 478 576.28 423.78 19.04 96.19 24.32 20.0 305.0 104.32 17.70

4.80 2.00 0.87 5.00 2.17 0.50

21 61.29 25.54 11.11 64.76 28.14 6.47 HCO3-SO4-Ca-Mg

Lumi Lana 435 367.30 245.75 12.33 66.0 13.5 7.5 243.1 25.0 6.5

3.29 1.11 0.33 3.98 0.52 0.18

21 69.03 23.28 6.84 83.80 10.95 3.86 HCO3-Ca-Mg

Mesat. 522.20 446.41 321.24 13.37 66.18 17.9 15.81 250.34 76.84 20.09

mgekv/l 3.30 1.75 0.69 4.10 1.52 0.57

%mgekv/l 55.83 29.53 11.63 65.71 22.93 9.08 HCO3-Ca-Mg

Shtojca






L. Tirana 2 643 745.01 516.26 23.52 140.30 17.02 26.58 457.5 74.88 17.70

7.00 1.40 1.156 7.50 1.56 0.50

12 72.60 14.52 11.99 77.47 16.11 5.16 HCO3-Ca

L. Tirana 2 600 757.28 502.13 24.08 84.17 53.50 31.2 510.3 45.35 23.04

4.20 4.40 1.36 8.36 0.94 0.65

12 41.48 43.47 13.40 83.51 9.43 6.49 HCO3-Mg-Ca

L. Tirana 2 626 .0 486.30 365.95 13.47 70.0 16.0 33.0 240.7 45.0 27.5

3.49 1.32 1.44 3.94 0.94 0.78

12 54.36 20.48 22.34 61.49 14.60 12.09 HCO3-Ca

Mesat. 621.50 662.87 461.45 20.36 98.16 28.84 30.26 402.83 55.08 22.75

mekv/l 4.90 2.37 1.32 6.60 1.15 0.64

%mgekv/l 56.06 27.15 15.06 75.75 13.16 7.36 HCO3-Ca-Mg





L.Tirana 1 744 537.20 378.60 11.76 56.11 17.02 81.36 317.2 46.5 7.98

2.80 1.40 3.54 5.20 0.97 0.23

19 34.69 17.35 43.86 81.24 15.13 3.52 HCO3-Na-Ca

L.Tirana 1 380 334.97 237.37 9.53 48.7 11.82 12.9 195.2 50.0 14.18

2.43 0.97 0.56 3.20 1.041 0.400

19 60.19 24.08 13.84 68.92 22.43 8.62 HCO3-Ca

L.Tirana 1 510 433.50 293.20 10.88 79.87 13.6 18.54 280.6 32.24 22.69

3.99 1.11 0.81 4.60 0.67 0.64

19

64.641 18.079 13.080 77.68 11.34 10.81 HCO3-Ca

L.Tirana 1 586 471.60 319.10 12.32 56.11 19.45 36.5 305 0.407 34.74

2.80 1.60 1.59 5.00 0.008 0.980

19 42.03 24.02 23.83 82.75 0.14 16.22 HCO3-Ca

L.Tirana 1 493 419.05 266.55 12.18 64.13 23.98 22.0 305.0 30.25 17.75

3.20 1.97 0.96 5.00 0.6298 0.501

19

49.345 30.419 14.756 80.73 10.1729 8.08696 HCO3-Ca-Mg

L.Tirana 1 578 391.60 288.10 12.30 60.0 17.0 28.0 207.0 49.0 24.0

2.99 1.40 1.22 3.39 1.020 0.677

19 51.81 24.20 21.07 66.66 20.04 13.30 HCO3-Ca

Mesat. 527.29 418.27 281.06 11.57 60.58 14.2 33.21 274.43 36.53 21.02

mgekv/l 3.02 1.40 1.44 4.50 0.72 0.59

%mgekv/l 47.81 22.16 22.85 74.09 11.91 9.77 HCO3-Ca

Shtojca






L.Terkuza 450 315.03 239.20 10.51 28.05 28.6 16.6 151.66 66.7 21.27

1.40 2.35 0.72 2.49 1.39 0.600

11 30.81 51.79 15.89 55.54 31.03 13.41 HCO3-SO4-Mg-Ca

L.Terkuza 469 390.9 284.16 12.25 58.4 17.73 14.51 213.5 70.0 14.18

2.92 1.46 0.63 3.50 1.457 0.400

11 57.54 28.78 12.45 65.26 27.18 7.46 HCO3-SO4-Ca-Mg

L.Terkuza 404 346.69 261.29 10.89 42.85 21.3 18.54 170.8 67.12 17.72

2.14 1.75 0.81 2.80 1.397 0.500

11 44.96 36.84 16.96 57.14 28.53 10.20 HCO3-SO4-Ca

L.Terkuza 416 361.41 312.61 12.60 56.11 20.67 15.04 97.6 146.87 17.73

2.80 1.70 0.654 1.600 3.058 0.500

11 53.20 32.31 12.43 30.71 58.70 9.60 SO4-HCO3-Ca-Mg

L.Terkuza 431 332.20 250.45 11.29 47.0 20.5 11.0 163.5 75.0 10.4

2.35 1.69 0.48 2.68 1.56 0.29

11 51.19 36.81 10.44 58.68 34.19 6.42 HCO3-SO4-Ca-Mg

L.Terkuza 463 466.54 329.29 15.541 64.13 28.57 15.3 274.5 58.47 17.70

3.20 2.35 0.67 4.50 1.22 0.50

11 50.80 37.31 10.56 71.70 19.40 7.96 HCO3-Ca-Mg

Mesat. 446.6 375.98 277.22 11.70 43.94 24.14 15.17 197.51 80.69 16.67

mekv/l 2.19 1.99 0.66 3.24 1.68 0.47

%mgekv/l 44.54 40.34 13.40 59.52 30.89 8.65 HCO3-SO4-Ca-Mg

Shtojca






L. Zeza 360 343.60 236.85 10.23 26.05 28.6 16.1 213.5 29.6 24.80

1.30 2.35 0.70 3.50 0.62 0.70

9 29.39 53.19 15.83 71.18 12.54 14.23 HCO3-Mg

L. Zeza 427 327.48 217.68 53.60 11.82 8.26 219.6 19.7 13.47

10.21 2.67 0.97 0.36 3.599 0.410 0.380

9 66.27 24.09 8.90 81.97 9.34 8.65 HCO3-Ca

L. Zeza 376 230.76 175.86 9.79 30.14 24.23 26.27 109.8 14.43 15.60

1.50 1.99 1.14 1.799 0.300 0.44

9 31.67 41.98 24.06 65.63 10.96 16.05 HCO3-Mg-Ca

L. Zeza 396 339.76 229.96 10.64 52.10 14.59 13.3 219.6 14.37 17.01

2.60 1.20 0.579 3.60 0.30 0.48

9 58.02 26.79 12.91 79.95 6.65 10.66 HCO3-Ca-Mg

L. Zeza 407 336.25 226.65 11.10 44.0 21.5 10.5 219.2 29.5 8.2

2.20 1.77 0.46 3.59 0.61 0.231

9 49.14 39.58 10.22 80.51 13.76 5.18 HCO3-Ca-Mg

L. Zeza 375 474.40 355.45 17.36 55.11 41.95 8.63 237.9 116.55 8.86

2.75 3.451 0.38 3.90 2.43 0.25

9 41.45 52.02 5.66 58.87 36.64 3.77 HCO3-SO4-Mg-Ca

Mesat. 393.43 343.33 234.64 11.21 42.58 22.21 13.84 217.37 37.36 14.63

mgekv/l 2.12 1.827 0.60 3.56 0.78 0.41

%mgekv/l 45.88 39.45 13.00 73.39 16.02 8.50 HCO3-Ca-Mg

Shtojca






L.Gjola 762 563 402 15.68 41.08 43.17 68 323.3 41.9 31.91

2.05 3.55 2.96 5.30 0.87 0.9

7 22.45 38.88 32.38 74.85 12.32 12.72 HCO3-Mg-Na

L.Gjola 537 437 315 13.61 63.3 20.68 19.8 244 68 17.37

3.16 1.70 0.86 4.00 1.42 0.49

7 53.95 29.06 14.74 67.56 23.92 8.28 HCO3-Ca-Mg

L.Gjola 620 465 312 14.2 81.8 21.8 17.2 305 34.78 31.9

4.08 1.79 0.75 5.0 0.724 0.9

7 58.93 25.89 10.78 74.28 10.76 13.37 HCO3-Ca-Mg

L.Gjola 646 552 385 14.84 68.14 23.1 41.5 335.5 28.12 36.2

3.40 1.90 1.81 5.50 0.59 1.02

7 44.07 24.63 23.40 76.23 8.12 14.16 HCO3-Ca

L.Gjola 635 497 371 13.84 71.0 17.0 34.0 252.4 58.0 25.2

3.54 1.40 1.48 4.14 1.21 0.71

7 53.75 21.22 22.44 62.80 18.33 10.79 HCO3-Ca

L.Gjola 601 754 589 17.08 83.17 23.71 31.5 329.4 64.95 25.5

4.15 1.95 1.37 5.40 1.35 0.72

7 51.55 24.23 17.02 71.35 17.87 9.51 HCO3-Ca

Mesat. 640.83 549 390 14.74 66.66 23.60 35.33 318.37 52.20 26.30

mekv/l 3.33 2.06 1.54 5.22 1.09 0.74

%mgekv/l 45.45 28.10 21.00 71.89 14.97 10.22 HCO3-Ca-Mg

Shtojca






L.Ishem 770 646.04 463.04 19.75 90.2 31.01 63.4 366 54 35.45

4.501 2.55 2.76 6.00 1.12 1.000

3 45.27 25.66 27.74 73.80 13.83 12.30 HCO3-Ca-Na-

Mg

L.Ishem 572 621.76 424.26 14.97 75 19.5 21.97 395 85 21.62

ihm 3.743 1.60 0.96 6.47 1.77 0.610

3 58.16 24.93 14.86 73.10 19.98 6.89 HCO3-Ca

L.Ishem 645 486.3 330.76 14.16 74 16.6 25.71 311.1 8.52 31.9

3.69 1.37 1.12 5.10 0.177 0.900

3 55.73 20.61 16.88 82.54 2.87 14.57 HCO3-Ca

L.Ishem 612 511.1 355.10 14.28 66.13 21.9 36.3 312 30.09 33.32

3.300 1.80 1.58 5.11 0.63 0.94

3 47.60 25.99 22.77 76.10 9.32 13.99 HCO3-Ca-Mg

L.Ishem 598 468.20 345.90 14.13 69.0 19.5 25.0 244.6 51.0 25.0

3.443 1.60 1.09 4.01 1.062 0.71

3 54.96 25.60 17.36 64.21 17.01 11.29 HCO3-Ca-Mg

L.Ishem 616 578.78 411.03 17.22 91.18 19.46 30.8 335.5 62.04 24.8

4.55 1.60 1.34 5.50 1.29 0.700

3 57.48 20.22 16.92 72.83 17.11 9.27 HCO3-Ca

Mesat. 638.71 544.82 378.60 15.48 76.24 20.97 33.86 332.46 48.44 29.45

mekv/l 3.80 1.73 1.47 5.45 1.01 0.83

%mgekv/l 51.39 23.31 19.90 72.86 13.49 11.11 HCO3-Ca

Shtojca



Analizimi µS/cm mg/l mg/l º gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l



L.Droja 391 362.09 255.34 10.92 46.09 19.46 35.8 213.5 33.3 12.4

2.30 1.60 1.56 3.50 0.69 0.350

1 41.84 29.12 28.33 77.03 15.26 7.70 HCO3-Ca-Mg-Na

L.Droja 426 362.92 251.62 12.93 68.2 14.77 6.33 222.6 36 14.18

3.40 1.22 0.28 3.65 0.750 0.400

1 69.24 24.72 5.60 75.99 15.61 8.33 HCO3-Ca

L.Droja 380 461.00 375.60 14.70 48.7 34.28 26.18 170.8 162.79 7.09

2.43 2.82 1.14 2.80 3.39 0.20

1 37.71 43.76 17.67 41.84 50.66 2.99 SO4-HCO3-Mg-

Ca

L.Droja 345 318.48 217.83 10.14 44.08 17.27 10.18 201.3 9.82 19.85

2.20 1.42 0.44 3.30 0.20 0.56

1 53.40 34.49 10.75 76.95 4.77 13.06 HCO3-Ca-Mg

L.Droja 428 425.51 303.51 15.12 72.14 21.89 6.4 244 62.9 13.11

3.60 1.80 0.28 4.00 1.310 0.37

1 62.90 31.46 4.86 69.79 22.86 6.45 HCO3-Ca-Mg

L.Droja 340 282.15 188.20 9.46 43.0 15.0 6.5 187.9 22.0 4.0

2.15 1.23 0.28 3.08 0.458 0.113

1 58.00 33.35 7.64 83.51 12.42 3.06 HCO3-Ca-Mg

Mesat. 384.67 357.07 250.20 11.83 49.04 21.61 15.23 213.73 54.47 11.25

mekv/l 2.45 1.78 0.66 3.50 1.13 0.32

%mgekv/l 49.62 36.05 13.43 65.54 21.22 5.94 HCO3-Ca-Mg

Shtojca


Tabela 3 : Analiza në vite të shqyrtuara

Pusi Koordinata Fp Mp Mbth HCO3 SO4 Cl Shuma Na + K Ca Mg Shuma pH Data

marrjes o gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l

mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l Tipi ujit

%mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l

208 X=4603575 15.82 524 375 351.46 18.73 13.47 400.40 26.43 72.14 24.92 123.49 8.25

25.07.1982 5.76 0.39 0.38 6.80 1.15 3.60 2.05 6.80

84.71 5.74 5.59 100.00 16.91 52.94 30.15 100.00 HCO3-Ca-

Mg

205 X=4603950 34.05 1078 781 672.41 78.29 76.22 842.72 69.63 42.89 121.80 236.00 8.35

25.07.1982 Y=4391450 11.02 1.63 2.15 15.22 3.03 2.14 10.02 15.22

72.40 10.71 14.13 100.00 19.91 14.06 65.83 100.00 HCO3-Mg

B 202 X=4604550 5.99 196 142 114.71 11.53 14.18 147.24 11.26 31.26 7.05 49.57

24.07.1982 Y=4391750 1.88 0.24 0.40 2.63 0.49 1.56 0.58 2.63

71.48 9.13 15.21 100.00 18.63 59.32 22.05 100.00 HCO3-Ca

225 X=4603450 20.66 652 494 328.27 90.78 35.45 486.36 44.12 81.76 40.11 166.00 8.3

26.07.1982 Y=4390525 5.38 1.89 1.00 9.30 1.92 4.08 3.30 9.30

57.85 20.32 10.75 100.00 20.65 43.87 35.48 100.00 HCO3-Ca-

Mg

391 X=4604075 17.22 561 382 372.21 38.90 12.41 424.76 25.97 87.57 21.64 135.18 7.5

13.05.1984 Y=4390400 6.10 0.81 0.35 7.28 1.13 4.37 1.78 7.28

83.79 11.13 4.81 100.00 15.52 60.03 24.45 100.00 HCO3-Ca-

Mg

218 X=4604900 16.88 532 345 356.34 39.39 12.41 409.37 22.98 65.53 33.55 122.06 7.5

25.07.1982 Y=4388875 5.84 0.82 0.35 7.03 1.00 3.27 2.76 7.03

83.07 11.66 4.98 100.00 14.22 46.51 39.26 100.00 HCO3-Ca-

Mg

419 X=4604275 21.95 636 430 432.00 48.03 10.64 490.67 12.41 94.19 38.17 144.77 7.9

10.01.1990 Y=4388225 7.08 1.00 0.30 8.38 0.54 4.70 3.14 8.38

84.49 11.93 3.58 100.00 6.44 56.09 37.47 100.00 HCO3-Ca-

Mg

85 X=4604325 21.53 654 428 438.10 42.27 10.64 502.79 19.53 95.39 35.62 151.10 7.7

19.07.1982 7.18 0.88 0.30 8.55 0.85 4.76 2.93 8.55

83.98 10.29 3.51 100.00 9.94 55.67 34.27 100.00 HCO3-Ca-

Mg

B 220 X=4605000 18.06 560 367 385.63 35.06 10.64 431.33 20.68 76.75 31.85 129.28 8.2

25.07.1982 Y=4388300 6.32 0.73 0.30 7.35 0.90 3.83 2.62 7.35

85.99 9.93 4.08 100.00 12.24 52.11 35.65 100.00 HCO3-Ca-

Mg

191 X=4605250 21.25 671 495 458.85 46.59 12.41 517.85 28.73 80.96 43.15 152.84 8

05.08.1982 Y=4388400 7.52 0.97 0.35 8.84 1.25 4.04 3.55 8.84

85.07 10.97 3.96 100.00 14.14 45.70 40.16 100.00 HCO3-Ca-

Mg

201 X=4605250 20.16 616 462 274.58 71.57 49.63 448.68 36.31 107.82 22.12 166.25 8.7

24.07.1982 Y=4390950 4.50 1.49 1.40 8.78 1.58 5.38 1.82 8.78

51.25 16.97 15.95 100.00 18.00 61.28 20.73 100.00 HCO3-Ca-

Mg

213 X=4604750 15.06 458 355 237.97 38.90 21.27 342.84 21.60 70.34 22.73 114.67 8.2

25.07.1982 Y=4390500 3.90 0.81 0.60 6.32 0.94 3.51 1.87 6.32

61.71 12.82 9.49 100.00 14.87 55.54 29.59 100.00 HCO3-Ca-

Mg

334 X=4605375 17.16 508 335 345.36 34.58 10.64 390.58 12.64 78.16 27.11 117.90 8.1

Shtojca


30.09.1982 Y=4388850 5.66 0.72 0.30 6.68 0.55 3.90 2.23 6.68

84.73 10.78 4.49 100.00 8.23 58.38 33.38 100.00 HCO3-Ca-

Mg

B 223 X=4605900 19.63 624 438 408.82 38.42 17.73 473.03 25.74 102.40 23.10 151.24 7.5

25.07.1982 Y=4389250 6.70 0.80 0.50 8.13 1.12 5.11 1.90 8.13

82.41 9.84 6.15 100.00 13.78 62.85 23.37 100.00 HCO3-Ca-

Mg

309 X=4605925 15.48 415 273 258.71 36.02 10.64 320.97 6.43 50.10 36.83 93.37 8.5

23.07.1982 Y=4388700 4.24 0.75 0.30 5.81 0.28 2.50 3.03 5.81

72.98 12.91 5.16 100.00 4.82 43.03 52.15 100.00 HCO3-Mg-

Ca

307 X=4601900 16.74 514 350 349.02 32.18 12.41 394.85 17.92 71.14 29.54 118.61 7.3

19.07.1982 Y=4384924 5.72 0.67 0.35 6.76 0.78 3.55 2.43 6.76

84.62 9.91 5.18 100.00 11.54 52.51 35.95 100.00 HCO3-Ca-

Mg

B 157 X=4603750 19.88 600 402 399.05 41.31 12.41 459.59 17.46 92.58 30.15 140.20 8.7

08.07.1982 Y=4388350 6.54 0.86 0.35 7.86 0.76 4.62 2.48 7.86

83.21 10.94 4.45 100.00 9.67 58.78 31.55 100.00 HCO3-Ca-

Mg

310 X=4602850 17.44 504 361 341.70 35.06 7.09 390.05 8.96 74.55 30.51 114.58 8.1

21.06.1982 Y=4387950 5.60 0.73 0.20 6.63 0.39 3.72 2.51 6.63

84.46 11.01 3.02 100.00 5.88 56.11 37.86 100.00 HCO3-Ca-

Mg

323 X=4602750 20.33 611 407 407.60 41.79 15.95 475.88 20.91 94.39 31.00 146.30 7.6

17.04.1989 Y=4388850 6.68 0.87 0.45 8.17 0.91 4.71 2.55 8.17

81.76 10.65 5.51 100.00 11.14 57.65 31.21 100.00 HCO3-Ca-

Mg

322 X=4601875 16.16 553 373 368.54 26.42 28.36 423.32 37.23 55.91 36.22 129.36 7.7

15.07.1982 Y=4388125 6.04 0.55 0.80 7.39 1.62 2.79 2.98 7.39

81.73 7.44 10.83 100.00 21.92 37.75 40.32 100.00 HCO3-Mg-

Ca

Gramëz X=4601000 20.64 684 442 457.63 42.75 28.36 528.74 41.82 55.51 55.92 153.25

19.11.2000 Y=4388000 7.50 0.89 0.80 9.19 1.82 2.77 4.60 9.19

81.61 9.68 8.71 100.00 19.80 30.14 50.05 100.00 HCO3-Mg-

Ca

381/a X=4602600 9.41 1090 903 345.36 37.94 327.94 736.44 302.88 24.45 26.01 353.34 8.6

30.08.1982 Y=4386150 5.66 0.79 9.25 16.54 13.18 1.22 2.14 16.54

34.22 4.78 55.93 100.00 79.69 7.38 12.94 100.00 Cl-HCO3-Na

305 X=4604000 16.21 494 353 303.87 31.70 12.41 374.41 24.36 62.73 32.33 119.42 8.5

19.07.1982 Y=4386900 4.98 0.66 0.35 6.85 1.06 3.13 2.66 6.85

72.70 9.64 5.11 100.00 15.47 45.69 38.83 100.00 HCO3-Ca-

Mg

304 X=4603875 12.10 535 350 352.68 35.54 14.18 406.12 61.13 39.48 28.57 129.17 8.15

22.07.1982 Y=4386575 5.78 0.74 0.40 6.98 2.66 1.97 2.35 6.98

82.81 10.60 5.73 100.00 38.11 28.22 33.67 100.00 HCO3-Na-

Mg-Ca

383 X=4603850 11.70 985 858 290.44 75.89 283.62 670.35 249.10 35.07 29.54 313.71

22.07.1982 Y=4385750 4.76 1.58 8.00 15.02 10.84 1.75 2.43 15.02

31.69 10.52 53.26 100.00 72.17 11.65 16.18 100.00 Cl-HCO3-Na

382 X=4604125 14.84 1016 838 290.44 64.36 255.26 688.19 242.21 51.70 33.06 326.98 9

18.06.1982 Y=4384650 4.76 1.34 7.20 15.84 10.54 2.58 2.72 15.84

30.05 8.46 45.45 100.00 66.54 16.29 17.17 100.00 Cl-HCO3-Na

264 X=4605750 7.92 566 386 353.90 34.10 19.50 419.50 106.17 15.63 24.92 147.28 8.4

19.07.1982 Y=4386775 5.80 0.71 0.55 7.46 4.62 0.78 2.05 7.46

Shtojca


77.75 9.52 7.37 100.00 61.93 10.46 27.48 100.00 HCO3-Na

81 X=4606750 4.06 739 545 383.19 38.42 90.41 521.62 195.33 10.62 11.06 217.57 8.3

23.07.1982 Y=4386125 6.28 0.8 2.55 9.95 8.5 0.53 0.91 9.95

63.12 8.04 25.63 100.00 85.43 5.33 9.15 100.00 HCO3-Cl-Na

387 X=4606125 16.63 1380.1 1275 279.46 110.47 503.43 908.96 359.18 39.08 48.50 446.76 8.5

30.08.1982 Y=4385250 4.58 2.3 14.2 21.60 15.63 1.95 3.99 21.57

21.20 10.65 65.74 100.00 72.46 9.04 18.50 100.00 Cl-Na

345 X=4606300 9.91 1106.6 930 340.48 72.05 310.21 749.14 302.65 28.06 26.01 356.72

10.05.1982 Y=4384400 5.58 1.5 8.75 16.71 13.17 1.4 2.14 16.71

33.39 8.98 52.36 100.00 78.82 8.38 12.81 100.00 Cl-HCO3-Na

147 X=4606925 24.82 2172.6 2170 250.17 89.82 1006.87 1406.85 636.32 52.71 74.52 763.54 8.4

23.07.1982 Y=4383900 4.1 1.87 28.4 36.45 27.69 2.63 6.13 36.45

11.25 5.13 77.91 99.78 75.97 7.22 16.82 100.00 Cl-Na

Tabela 4: Analizat kimike të puseve sipas Profili I-I

Koordinata Fp Mp Mbth HCO3 SO4 Cl Na + K Ca Mg pH Data

marrjes X o gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l

Y mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l mekv/l Tipi ujit

%mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l %mekv/l

1 4401225 14.85 1011 795 427.00 129.16 156.20 202.60 76.10 18.30 7.8

10.05.82 4576960 7.00 2.69 4.41 8.81 3.80 1.51

49.57 19.05 31.21 62.43 26.90 10.67 HCO3-Cl-Na-Ca

2 4401459 17.59 689.7 497 377.00 84.80 40.80 66.90 99.50 16.00 7.7

12.06.84 4577818 6.18 1.77 1.15 2.91 4.97 1.32

67.33 19.24 12.54 31.66 54.02 14.32 HCO3-Ca

3 4401441 25.27 786.2 589 442.90 124.70 16.00 32.20 131.90 29.70 7.2

10.05.84 4578157 7.26 2.60 0.45 1.40 6.58 2.44

69.52 24.86 4.32 13.42 63.04 23.40 HCO3-Ca

4 4401022 21.62 732.9 516 433.10 55.14 35.50 43.93 120.03 21.07 7.53

4578957 7.10 1.15 1.00 1.91 5.99 1.73

10.05.84 73.67 11.92 10.39 19.83 62.15 17.99 HCO3-Ca

5 4400942 21.32 697.2 562 375.50 81.10 30.20 32.90 114.00 23.40 7.6

4579292 6.15 1.69 0.85 1.43 5.69 1.92

10.05.84 65.89 18.08 9.12 15.82 62.88 21.28 HCO3-Ca

6 4401182 17.64 619.7 270.80 120.90 31.90 50.10 78.80 28.80 7.7

4579889 4.44 2.52 0.90 2.18 3.93 2.37

12.06.84 52.37 29.70 10.62 25.70 46.37 27.94 HCO3-SO4-Ca-Mg

7 4400843 29.92 1043 455.06 231.67 62.06 83.33 146.32 41.12 7.5

17.06.87 4580228 7.46 4.82 1.75 3.62 7.30 3.38

51.78 33.49 12.15 25.33 51.02 23.64 HCO3-SO4-Ca-Na

Shtojca


Tabela 5: Analizat kimike të puseve sipas Profili II-II

Pusi Koordinata Fp Mp Mbth HCO3 SO4 Cl Na + K Ca Mg pH Data




1 4399561.7 22.34 697.09 480 418.46 30.17 54.32 27.37 124.25 21.64 6.97

10.05.84 4576676.8 6.86 0.85 1.13 1.19 6.20 1.78

74.74 9.27 12.33 12.98 67.59 19.41 HCO3-Ca

2 4398976.2 22.92 774.23 598 408.70 39.00 83.12 47.38 133.27 18.66 7.4

10.05.84 4577492 6.70 1.10 1.73 2.06 6.65 1.54

65.41 10.74 16.90 20.11 64.90 14.98 HCO3-Ca

3 4399304.4 19.80 574.26 580 310.15 26.63 53.91 14.03 100.66 24.88 6.93

10.05.84 4577917.8 5.08 0.75 1.12 0.61 5.02 2.05

66.30 9.80 14.64 7.95 65.40 26.65 HCO3-Ca

4 4399193.7 18.39 700.2 520 372.10 23.10 111.50 61.20 106.40 15.30 6.93

10.05.84 4578663.2 6.10 0.65 2.32 2.66 5.31 1.26

66.01 7.05 25.13 28.82 57.48 13.63 HCO3-SO4-Ca

5 4399594.8 21.86 780.3 564 384.40 30.10 122.60 58.10 126.80 18.00 7

10.05.84 4579340.8 6.30 0.85 2.55 2.53 6.33 1.48

60.89 8.21 24.67 24.43 61.16 14.31 HCO3-Ca

6 4399712.3 20.66 749.6 560 423.34 35.50 74.48 56.81 112.94 21.20 7

10.05.87 4579841.8 6.94 1.00 1.55 2.47 5.64 1.74

70.24 10.14 15.70 24.96 56.94 17.62 HCO3-Ca

7 4399479.9 24.69 1039.6 775 467.30 79.90 210.70 124.90 124.30 31.80 7.2

10.05.84 4580363.4 7.66 2.25 4.39 5.43 6.20 2.62

53.54 15.76 30.67 38.06 43.45 18.33 HCO3-SO4-Ca-

Na

Shtojca


Tabela 6: Analizat kimike të puseve sipas Profili III-III

Pusi Koordinata Fp Mp Mbth HCO3 SO4 Cl Na + K Ca Mg pH

Data marrjes X o gj mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l



1 4394275.8 24.25 824.00 580 479.46 72.01 55.02 54.05 132.26 25.05 6.93

18.07.88 4582244.6 7.86 1.50 1.55 2.35 6.60 2.06

71.40 13.62 14.10 21.34 59.91 18.70 HCO3-Ca

2 4394450 20.50 750.50 495 446.50 85.20 26.60 59.10 104.50 25.60 7.9

18.07.88 4582400 7.32 1.77 0.75 2.57 5.21 2.11

74.01 17.94 7.59 25.97 52.68 21.28 HCO3-Ca

3 4394850 19.91 749.90 493 455.10 75.70 26.60 62.60 102.90 24.00 7.95

18.07.87 4581950 7.46 1.58 0.75 2.72 5.13 1.97

75.87 16.03 7.63 27.67 52.19 20.07 HCO3-Ca

4 4394700 22.73 707.60 580 411.10 69.50 33.70 31.70 116.20 28.20 8

18.07.87 4583250 6.74 1.45 0.95 1.38 5.80 2.32

71.58 15.37 10.10 14.52 61.05 24.43 HCO3-Ca

5 4395801 19.93 590.80 401 392.20 42.40 14.90 14.50 99.80 26.00 7.25

18.07.83 4584783 6.43 0.88 0.42 0.63 4.98 2.14

82.97 11.40 5.43 8.14 64.26 27.60 HCO3-Ca

6 4397800 16.86 550.08 408 306.31 67.99 30.14 34.71 83.37 22.61 8

18.07.90 4585300 5.02 1.58 0.85 1.51 4.16 1.86

66.67 20.98 11.29 20.05 55.25 24.70 HCO3-Ca

Shtojca


Tabela 7: Analizat kimike të puseve sipas Profili IV-IV

Pusi Koordinata Fp Mp Mbth HCO3 SO4 Cl Na + K Ca Mg pH Data




1 4389846 15.70 489.50 340 324.00 31.90 8.90 25.80 77.40 21.20 8.5

16.07.93 4592137 5.31 0.66 0.25 1.12 3.86 1.74

85.30 10.67 4.03 16.65 57.31 25.88 HCO3-Ca-Mg

2 4389991 11.71 416.10 296 280.00 34.60 1.10 36.30 27.60 34.10 8.4

10.04.2000 4592952 4.59 0.72 0.03 1.58 1.38 2.81

85.31 13.39 0.58 27.41 23.90 48.69 HCO3-Mg-Na

3 4393745 12.28 538.80 372 354.00 46.10 12.40 63.90 23.10 39.30 8.3

10.04.64 4592975 5.80 0.96 0.35 2.78 1.15 3.23

81.58 13.50 4.92 38.79 16.09 45.12 HCO3-Mg-Na

4 4390393 13.69 495.70 348 332.00 29.20 14.20 44.40 41.80 34.10 8.4

29.04.64 4593486 5.44 0.61 0.40 1.93 2.09 2.81

84.36 9.43 6.21 28.31 30.57 41.12 HCO3-Mg-Ca-

Na

5 4390601 13.24 527.10 400 357.00 33.30 10.60 54.30 30.60 38.90 8.4

10.04.64 4593823.5 5.85 0.69 0.30 2.36 1.53 3.20

85.02 10.07 4.34 33.32 21.54 45.14 HCO3-Mg-Na

6 4391246 15.59 440.70 270 305.00 24.00 10.60 11.00 56.70 33.30 8.4

21.03.93 4594079 5.00 0.50 0.30 0.48 2.83 2.74

86.22 8.62 5.16 7.91 46.76 45.27 HCO3-Ca-Mg

7 4391725 21.28 595.85 380 414.86 37.03 8.87 7.13 76.15 46.21 7.2

4594209 6.80 0.77 0.25 0.31 3.80 3.80

85.95 9.75 3.16 3.92 48.03 48.05 HCO3-Mg-Ca

8 4392520 22.46 675.30 462 477.00 40.70 16.00 28.30 19.60 85.60 8.1

06.05.82 4595111 7.82 0.85 0.45 1.23 0.98 7.04

84.56 9.17 4.88 13.30 10.57 76.09 HCO3-Mg

9 4393041 35.85 995.31 636 671.00 62.95 30.17 14.21 119.24 83.29 7.53

4595565 11.00 1.31 0.85 0.62 5.95 6.85

82.12 9.79 6.36 4.61 44.33 51.05 HCO3-Mg-Ca

Shtojca


Tabela 8: Analizat kimike të puseve sipas Profili V-V





387 4606125 16.63 1380.1 1275 279.46 110.47 503.43 359.18 39.08 48.50 8.5

30.08.1982 4385250 4.58 2.3 14.2 15.63 1.95 3.99

21.20 10.65 65.74 72.46 9.04 18.50 Cl-Na

2 4606500 9.91 1082.35 930 290.44 72.05 310.21 302.78 28.06 26.01

10.05.82 4386650 5.58 1.50 8.75 13.17 1.40 2.14

33.39 8.98 52.36 78.82 8.38 12.81 Cl-HCO3-Na

3 4606750 4.03 655.57 545 290.44 38.42 90.41 195.41 10.62 11.06 8.3

23.07.82 4386125 6.28 0.80 2.55 8.50 0.53 0.91

63.12 8.04 25.63 85.51 5.33 9.15 HCO3-Cl-Na

4 4607120 6.02 667.84 540 290.44 50.43 97.50 185.76 21.04 13.37 7.86

30.07.82 4388300 6.28 1.05 2.75 8.08 1.05 1.10

61.39 10.26 26.88 78.98 10.26 10.75 HCO3-Cl-Na

5 4606600 12.60 503.22 358 290.44 38.42 37.23 48.97 45.09 27.35

16.06.82 4389000 4.52 0.80 1.05 2.13 2.25 2.25

68.17 12.07 15.84 32.13 33.94 33.94 HCO3-Ca-Mg-

Na

Shtojca


Tabela 9: Analizat kimike të puseve sipas Profili VI-VI





15 4606125 16.63 1380 1275 279.46 110.47 503.43 359.18 39.08 48.50 8.5

30.08.1982 4385250 4.58 2.3 14.2 15.63 1.95 3.99

21.20 10.65 65.74 72.46 9.04 18.50 Cl-Na

14 4603850 11.70 985 858 290.44 75.89 283.62 249.10 35.07 29.54

22.07.1982 4385750 4.76 1.58 8.00 10.84 1.75 2.43

31.69 10.52 53.26 72.17 11.65 16.18 Cl-HCO3-Na

13 4597675 17.53 578 371 410.04 26.42 17.73 35.16 25.45 60.66 8.15

19.07.1982 4388875 6.72 0.55 0.5 1.53 1.27 4.99

86.49 7.08 6.44 19.59 16.26 63.89 HCO3-Mg

12 4594700 21.59 684 474 458.85 54.76 15.95 31.71 74.15 48.75 8

30.07.1982 4390150 7.52 1.14 0.45 1.38 3.7 4.01

82.55 12.51 4.94 15.15 40.61 44.02 HCO3-Mg-Ca

11 4593250 19.96 670 410 457.63 34.10 14.18 37.23 79.36 38.53 7.43

28.08.2001 4390450 7.5 0.71 0.4 1.62 3.96 3.17

85.71 8.11 4.57 18.51 45.26 36.23 HCO3-Ca-Mg

10 4592035 24.36 738 499 494.24 50.91 14.18 23.90 92.18 49.84

13.08.1993 4391335 8.1 1.06 0.4 1.04 4.6 4.1

83.08 10.87 4.10 10.67 47.18 42.05 HCO3-Ca-Mg

9 4589300 21.92 736 479 513.77 29.30 17.73 38.84 104.01 32.09

10.02.1990 4392100 8.42 0.61 0.5 1.69 5.19 2.64

88.35 6.40 5.25 17.73 54.46 27.70 HCO3-Ca-Mg

8 4585600 15.88 614 440 347.80 81.17 23.04 55.15 89.78 14.47 7.7

11.04.1994 4392600 5.7 1.69 0.65 2.4 4.48 1.19

70.63 20.94 8.05 29.74 55.51 14.75 HCO3-Na-Ca

7 4582900 20.58 842 597 524.75 78.77 26.59 82.96 99.20 29.17

10.10.1987 4393950 8.6 1.64 0.75 3.61 4.95 2.4

78.25 14.92 6.82 32.85 45.04 21.84 HCO3-Na-Ca

6 4582400 19.68 727 482 440.54 75.89 24.82 57.45 102.00 23.58

30.10.1986 4394450 7.22 1.58 0.7 2.5 5.09 1.94

75.68 16.56 7.34 26.21 53.35 20.34 HCO3-Ca-Na

5 4581400 19.07 766 513 441.76 82.13 23.04 71.47 104.61 19.33

09.07.1987 4395100 7.24 1.71 0.65 3.11 5.22 1.59

72.69 17.17 6.53 31.22 52.41 15.96 HCO3-Ca-Na

4 4579250 21.14 648 513 362.44 64.36 29.07 24.59 111.82 23.95 7.65

27.05.1978 4397375 5.94 1.34 0.82 1.07 5.58 1.97

68.91 15.55 9.51 12.41 64.73 22.85 HCO3-Ca

3 4578500 15.76 548 360 329.49 72.53 10.64 36.08 78.56 20.79

08.07.1997 4397750 5.4 1.51 0.3 1.57 3.92 1.71

74.90 20.94 4.16 21.78 54.37 23.72 HCO3-Ca

2 4577800 23.27 780.3 520 458.85 71.09 37.23 45.27 130.86 21.64 7.03

4398450 7.52 1.48 1.05 1.97 6.53 1.78

73.01 14.37 10.19 19.13 63.40 17.28 HCO3-Ca

1 4576700 21 693.4 493 401.49 66.28 28.36 37.46 122.24 17.02

2000 4399650 6.58 1.38 0.8 1.63 6.1 1.4

72.39 15.18 8.80 17.83 66.74 15.32 HCO3-Ca

Shtojca


Tabela 10: Cilësia e ujrave natyrore për të lejuar rritjen e peshqve “Quality of freshwaters supporting fish life” (Ec Desig: 78/659 dt 18.07.78; BMZ, 1995)

Parametri Ujra salmonide Ujra ciprinide Metoda e analizës Shpeshtia e matjes

NivI det Niveli I rek Niveli I det Niveli I rek

Temperatura

1)Temperatura e matur në kufirin e përzierjes së një rrjedhie termike nuk duhet

të rriti temperaturën me

(ºC) 1.5ºC 3ºC 2) Shkarkimet termike nuk duhet të shkaktojnë rritje të temperaturës në kufirin e

përzierjes mbi

21.5ºC 28ºC Oksigjeni I

tretur 50%>9 50%>9 50%>7 50%>8 Metoda wrinkler ose Të paktën një mostër

(mg/l) 100%>7 100%>5 elektrokimike në muaj

pH 6-9 6-9 Elektrometri

Lëndët pezull <50 <25 <50 <25 Filtrim 0.45µm Përqendrimi mesatar

(TSS,mg/l)

BOD5 <3 <6

Fosfatet 0.2 0.4 Spektrofotometria e Vlera kufi për të zvog

(PO4 mg/l) Absorbimit molekular eutrofikimin

Nitrite <0.01 <0.03 Spektrofotometria e

(mg/l NO2) Absorbimit molekular Amoniumi

total <1 <0.04 <1 <0.2 Spektrofotometria e Një herë në muaj

(mg/l NH4) Absorbimit molekular

NH3 (mg/l) <0.025 <0.005 <0.025 <0.005 Cl2 mbetës

(mg/l) <0.005 <0.005

Zn total <0.3 <0.1 Spektrofotometria e Një herë në muaj

(mg/l Zn) Absorbimit Atomik Fortësia ujit 100mg/lCaCO3

Bakër I tretur <0.04 <0.04 Spektrofotometria e Një herë në muaj

(mg/l Cu) Absorbimit Atomik Fortësia ujit 100mg/lCaCO3

Shtojca


Tabela 11: Klasifikimi I gjendjes cilësore të ujrave natyrore të ëmbla në lidhje me metalet e rëndë në ujra, sediment dhe peshq (Instituti për studimet e ujrave të Norvegjisë-NIVA, Bratli, 2000)

Tipi I mostrës

Metali

Klasa e cilësisë mjedisore I II III IV V

Lehtësisht Mesatarisht Ndotje Ndotje Ndotje tepër

I ndotur i ndotur e theksuar e rëndë e rëndë Ujra Bakër < 0.6 0.6- 1.5 1.5 - 3 3 - 6 > 6 (në μg/l) Zink < 5 5 - 20 20 - 50 50 - 100 > 100

Kadmium < 0.04 0.04 -0.1 1.0 -0.2 0.2 - 0.4 > 0.4 Plumb < 0.5 0.5 - 1.2 1.2 - 2.5 2.5 - 5 > 5 Nikel < 0.5 1.5 - 2.5 2.5 - 5 5 - 10 > 10 Krom < 0.2 0.2 - 2.5 2.5 - 10 10 - 50 > 50 Mërkur < 0.002 0.002 - 0.005 0.005 - 0.01 0.01 - 0.02 > 0.02

Sedimente Bakër < 30 30 - 150 150 - 600 600 - 1800 > 1800 (në mg/kg peshë

Zink < 150 150 - 750 750 - 3000 3000 - 9000 > 9000

e thatë) Kadmium < 0.5 0.5 - 2.5 2.5 - 10 10 - 20 > 20 Plumb < 50 50 - 250 250 - 1000 1000 - 3000 > 3000 Nikel < 50 50 - 250 250 - 1000 1000 - 3000 > 3000 Arsenik < 5 5 - 25 25 - 100 100 - 200 > 200 Mërkur < 0.15 0.15 - 0.6 0.6 - 1.5 1.5 - 3 > 3

Peshk (në mg/kg Mërkur < 0.2 0.2 - 0.5 0.5 - 1 1 - 2 > 2 peshë e freskët)

Shtojca


Tabela 12: Klasifikimi I cilësisë së ujrave natyrore të ëmbla në lidhje me parametrat e përgjithshëm (sipas Institutit për Studimet e Ujrave të Norvegjisë - NIVA, Bratli, 2000)

Kategoria ParametriKlasa e cilësisë mjedisore

I II III IV Vsh. I mirë I mirë mesatar I keq sh. I keq

Ushqyesit P total (μg/l) < 7 7 - 11 11 - 20 20 - 50 > 50 Klorofila (μg/l) < 2 2 - 4 4 - 8 8 - 20 > 20 Disku Secci (m) < 6 4 - 6 2 - 4 1 - 2 < 1 Prodhimi parësor (g C/m2.vit) < 25 20 - 50 50 - 90 90 - 150 > 150 Azoti total (μg/l) < 300 300 - 400 400 - 600 600 - 1200 > 1200

Lëndët TOC (mgC/l) < 2.5 2.5 - 3.5 3.5 - 6.5 6.5- 15 > 15 organike Ngjyra(mgPt/l) < 15 15 - 25 25 - 40 40 - 80 > 80

Oksigjeni (mg/l) < 9 6.4 - 9 4 - 6.5 2 - 4 < 2 Oksigjeni (%) < 80 50 - 80 30 - 50 15 - 30 < 15 Disku Secci (m) < 6 4 - 6 2 - 4 1 - 2 < 1

COD Mn (mg/l) < 2.5 2.5 - 3.5 3.5 - 6.5 6.5 - 15 > 15 Fe (μg/l) < 50 50 - 100 100 - 300 300 - 600 > 600 Mn (μg/l) < 20 20 - 50 50 - 100 100 -150 > 150

Lëndët Alkaliniteti (mmol/l) >0.2 0.05 - 0.2 0.01 - 0.05 < 0.01 0 acide pH > 6.5 6.0 - 6.5 5.5 - 6.0 5.0 - 5.5 < 5.0 Grimcat Turbullia (FTU) < 0.5 0.5- 1 1 - 2 2 - 5 > 5 e ngurta Lëndët pezull (mg/l/) < 1.5 1.5 - 3 3 - 5 5 - 10 > 10

Disku Secci (m) > 6 4 - 6 2 - 4 1 - 2 < 1

Bakteret Baktere koliform (nr/100ml) > 5 5 - 50 50 - 200 200 - 1000 > 1000

fekale

Shtojca


Tabela 13 : Pjesë nga Manuali I Inspektoriatit Sanitar Shtetëror (ISHP)

Normat në vendin tonë Rekomandime OBSH

Treguesi Njësia Norma Sasia max epranueshme

Vërejtje Niveli

Udhëheqës Vërejtje

Shija. Era me hollim 0 2 njësi në

120 C 3-250C

Duhet të jenë të

pranueshme

Turbullira mg/l Si02 1 10 1 UTN 5 UTN

Ngjyra mg/l Pt-Co 1 10 >15UCV jep ankesa

Ph njesi Ph 6.5-8.5 9.5 i ulët I lartë

Korrozion Shije

Klorure mg/l 25 200 250 Shije,

korozion.

Sulfatet mg/l 25 250 250 Shije,

korozion

Mb. E thatë mg/l 180ºC 500 1000 1000 shije

Amoniaku mg/l Nuk lejohet 0.05

nuk lejohetnë rrjet, nëpuse 0.1.

Në kaptazh

miratohetvetëm nga

ISSH

1.5 jep shije

dhe erë

Nitrite mg/l nuk lejohet 0.05

Nuk lejohet

në rrjet. NëKaptazh simë sipër

3 Është vlerë udhëzuese provizore

Nitratet mg/l 25 50 50

E. coli MPN 0

nuk lejohetnë burim

dhe rrjet nëmënyrë tëpërsëritur

0

Koliform total

MPN 0

nuk lejohetnë burim

dhe rrjet nëmënyrë tëpërsëritur

0

në 95 % tëkampioneve

të marrë gjatë 1 viti

Str. Fekal MPN 0 si më sipër

Shtojca


Foto 1: L. Lana – pranë Shkollës së Baletit Foto 2: L. Lana – pranë Hotel Dajtit

Foto 3: L. Lana – pranë Institutit të Minierave Foto 4: L. Lana – pranë Shkollës Teknologjike

Foto 5: L. Tirana – Rr Bajram Curri Foto 6: Lumi Zeza - F.Krujë

Shtojca


Foto 7: L. Zeza – Autostradë Foto 8: Lumi Zeza - F.Krujë

Foto 9: Lumi Lana – Shkozë Foto 10: Lumi Tirana – Babrru

Foto 11: Lumi Zeza - F.Krujë Foto 12: Lumi Gjola-Ura e Gjolës

Shtojca


Foto 13: Pikë shfrytëzimi inertesh, Lumi Tërkuza - Ura e Tapizës

Foto 14: Çaste pune nga marrja e provave ujore

Size: 11.3 MB

Documents