SNDRM SSTEMLER:
SNDRM SSTEMLER: Byk yapl besinlerin daha kk, hcre zarndan
geebilecek yaplara dntrlmesi olayna SNDRM denir.1- Besinler hcre
zarndan geebilecek hale gelir. rnein niasta hcre zarndan geemez,
oysa sindirim sonucu oluan glikoz geebilir.2- Besinler, hcre
solunumunda kullanlabilecek, enerji verebilecek hale
gelir.3-Besinler canlya zg polimerleri oluturabilecek monomerlere
dnrler. rnein niasta yiyen bir insan bunu glikoza kadar paralar ve
hcrelere alnan glukoz glikojen eklinde depolanr.
MEKANK SNDRM: ineme, ezme gibi fiziksel olaylarla byk
molekllerin daha kk molekllere paralanmasdr. Mekanik sindirim
sonucu oluan rnler hcre zarndan geememesidr.KMYASAL SNDRM:Hidroliz
olaydr. Su ve enzimler yardmyla molekllerin yaptalarna
dnmesidir.
21-Hcre ii sindirim: Kat besinlerin fagositozla, sv besinlerin
pinositozla, koful iinde hcreye alnp,sindirilmesidir. Ayrca hcrede
grevi tamamlanan yaplarn ya da depolanan molekllerin paralanmas da
hcre ii sindirim olaydr.2-Hcre d sindirim: retilen sindirim
enzimlerinin hcre dna verilerek, sindirimin hcre dna verilerek,
sindirimin hcre dnda gereklemesi olaydr. rkl canllar,bcekil
bitkiler ve yksek yapl hayvanlarda grlr.
3NSANDA SNDRM SSTEM:nsanda sindirim sistemi az, yutak, yemek
borusu, mide, ince barsak ve ansten olumutur. Karacier ve
pankreasta sindirim iin gerekli salg reten organlardr.
2-TKRK BEZLER: inde, pityalin enzimiyle, su, baz iyonlar ve
glikoproteinlerden olumu mukus bulunur. Alnan besinlerin stlmasn,
kayganlatrlmasn, az iinin daima nemli tutulmasn ve ierdii enzimle
baz karbonhidratlarn sindirilmesini salar.Tkrn ph 6.5-6.8 arasnda
deiir. Phnn ykselmesi durumunda kalsiyum gibi maddelerin kmesi
sonucu di talar oluur.
AIZ: Sindirim sisteminin balang blmdr. Sindirim de grev alan 3
yap ierir.1-DLER (MEKANK SNDRMDE):Besini almak ve tmekten
sorumludurlar.Yetikin bir insanda 32 di bulunur. Bir yarm enede
bulunan di eitleri:nden arkaya doru 2 kesici di, 1 kpek (paralayc)
dii, 2 kk az(tc) dii, 3 byk az (tc) dii eklindedir. Bir diin
yapsnda dtan ie doru 3 ksm bulunur:MNE:Die sertlik ve parlaklk
salayan ksmdr.DENTN(FLD):Diin kemik ksmdr.PULPA(D Z): Kan damarlar,
sinirler ve ba dokusundan olumu en i ksmdr.3.DL: erdii a eklindeki
sinirler sayesinde her yne hareket ettirebilir.Tadn alnmasn salar,
konumaya yardmc olur ve alnan besinlerin yutaa aktarlmasn
salar.4.YEMEK BORUSU:Yutak ile mide arasndaki 25 cm uzunlukta, 2 cm
apndaki kanaldr. Yutulan besinlerin mideye ulamasn salar. ten da
doru srasyla ok katl epitel doku, dz kaslar ve ba doku
bulunur.Yemek borusunda kimyasal ve mekanik sindirim
gereklemez.MDE: Karn boluunun sol st blmnde, kaburgalarn arasnda
bulunan, sindirim sisteminin ap en geni organdr. Yemek borusuna
bakan aklna mide az(kardia) ince barsaa bakan aklna mide
kaps(pilor) denir.erdii farkl ekilde dizilimi dz kaslar mideye geni
bir hareket imkan salar. i dolduunda iddetle kaslarak iindeki
besinleri ezer ve mekanik sindirimi gerekletirir. Mideyi terk eden
bulama halindeki besinlere kimus denir.la organlarn en nemli bir
ksmn saran periton zar salglad svyla mide ve barsaklarn yzeyini
nemlendirir ve almalar srasnda birbirlerine zarar vermelerini
engeller.Mukoza tabakasnda bulunan mide bezleri tarafndan mide
zsuyu salglanr. Mide zsuyu iinde, HCl, pepsinojen, st ocuklarnda
lap enzimi(rennin) ve mukus bulunur. HCl:1- Pasif haldeki
pepsinojeni aktif hale getirir. Pepsinojen+HCl Pepsin 2-Pepsin
enziminin alabilecei ph salar. 3-Besinlerle alnan bakterilerin reme
ve yaamalarn engeller.
Hidroklorik asit hem dier enzimlerin etkinliini artrr, hem de
besinlerle gelen mikroplar ldrr. Midemiz bu asitten etkilenmez nk
mukoza tabakasnn rettii mukus mide eperini korur. Aksi halde mide
delinir ve lser oluur. *Ayrca mukus sayesinde ve mide kaslarnn
hareketi sayesinde mideye gelen besinler yumuar. Bu da midede
gerekleen mekanik sindirimdir.*Proteinlerin kimyasal sindirimi ilk
olarak midede gerekleir. Mide z suyu, pepsin ve lap enzimleri
sayesinde proteinler yap talarna ayrlmaya balar. Midede sindirim
besinlerin eidine gre 1- 4 saat srer. Bu sre iinde mide alt kaps
pilor, ara ara alarak besinlerin, ince barsan on iki parmak barsa
ksmna aktarlmas salanr.
NCE BAIRSAK:Yapsnda bulunan dokular iten da doru ayn yemek
borusu ve midede olduu gibidir. 3 cm apnda yaklak 7.5m
uzunluundadrSindirim olaynn tamamland,maddelerinin emiliminin yapld
blmdr.Yapsnda bulunan epitel doku ok sayda katlanmalar
(mikrovillus) yapm, bylece emilim yzeyini geniletmitir.
Yalarn kimyasal sindirimi burada balar. nce barsaa gelen
pankreas z suyu ile yalarn, karbonhidratlarn ve proteinlerin
sindirimi tamamlanr. B esinler ince barsakta en kk molekllerine
kadar paralanr. Bu molekllerin ince barsaktan kan damarlarna gemesi
olayna emilim ad verilir. nce barsak, sindirim sistemimizin en uzun
blmdr.
nce Barsann Grevi: Azda ksmen sindirilmi karbonhidratlar ile
midede ksmen sindirilmi proteinlerin ve sindirimi henz balamam olan
yalarn sindirimini gerekletirmek ve tamamlamaktr. Dier grevi ise,
villuslar sayesinde sindirilen besinlerin emilmesini ve bylece kana
karmasn salamaktr. Bylece imdiye kadar anlattmz srete:Proteinler
-------------->amino asitlereKarbonhidratlar
-------------->glikozaYalar -------------->ya asidi ve
gliserin ( gliserol) e dntrlm olur. Su, mineraller ve vitaminler
sindirime uramazlar. 3 blmden olumutur: 1-On iki parmak
barsa(duodenum) 2-Bo barsak(jejenum) 3-Kvrm barsak(ileum)
ON K PARMAK BAIRSAI: nce barsan mide ile birleen ilk ksmna
onikiparmak barsa denir. ( ilk 20 -25 cmlik ksm) . Kvrml bir yapya
sahiptir. nce barsan en nemli ksmdr. Buraya karacierin safra salgs
(koledok kanal ile) ve pankreasn sindirim enzimleri (virsung kanal
ile ) boaltlr. *Onikiparmak barsanda karbonhidrat, protein ve
yalarn sindirimi gerekleir. Yalarn sindirimi, karacierden gelen
safra salgsnn etkisiyle ilk kez burada balar. ( safra bir enzim
deildir. Yalar yap tana ayrmaz, ya damlacklarna dntrr.) Onikiparmak
barsandan sonra gelen ince barsan dier ksmlar kvrmlar yaparak
uzanr. nce barsan i yzeyinde salg bezleri ile villus denilen ve
saylar 5 milyonu bulan tmrler vardr.Salg bezleri, karbonhidrat,
protein ve yalarn sindirimini sona erdirecek enzimler retir.
Kimyasal sindirim ince barsakta son bulur. Villuslar sayesinde ise
emilim yzeyi artm olur ve sindirilmi besinlerin emilimi
kolaylar.
KALIN BAIRSAK: Kaln Barsak: Besinler ierisinde kalan su, kaln
barsak tarafndan emilir. Atk maddeler ise sindirim sisteminin son
blm olan anse gnderilir. Kaln Barsak nce barsaktan anse kadar
yaklak 6 cm apnda, 1,5 m uzunluunda bir borudur. nce barsakla kaln
barsan birletii yerde kr barsak bulunur. Kr barsaktan kan parmak
eklindeki uzantya apandis denir. Apandisin iltihaplanmasna ise
apandisit denir. Kaln barsan da alan ksmna ans denir. yzeyinde,
yzeyi arttran(villus) bulunmaz.GREV: Sindirilmeyen maddeleri
toplamak ve atmaktr.Kaln barsakta, B ve K vitaminlerini sentezleyen
bakteriler bulunur.
Sindirilen Besinlerin Kana GemesiBesin maddelerinin sindirimi
tamamlandktan sonra dolam sistemine aktarlmasna emilim denir. ki
yolla olur:1- Klcal Kan Damarlaryla: Glikoz (eker) , amino asit,
mineraller, suda znen vitaminler (B ve C ) ve su, villuslar
tarafndan emilerek, klcal kan damarlarna geer. Ve kan damarlar
araclyla nce karaciere tanr. Karacierde zehirlerinden arndrlr.
Protein eker oran ayarlanr. Kandaki eker dengesi salanr. Buradan
kalbin sa kulakna tanr. 2- Lenf Yoluyla: Ya asidi ve gliserin ve
yada znen vitaminler (A,D,E,K ), villuslardaki lenf damarlaryla
emilir. Lenf sistemine karr. Bu yolla kalbin sa kulakna tanr. Ya
asidi ve gliserin, lenf damarlarndan geerken zerleri ince bir
protein klfla kaplanarak ya molekl oluturulur. nk gliserin alkol
zellii tar. Alkol, hcre zarn erittiinden dorudan kana karmas
zararldr
!!!! Kaln barsakta kimyasal ya da mekanik sindirim yaplmaz
!!!!Yalnzca ince barsakta sindirilemeyen atklar buraya tanr. Gelen
atklara karan su ve mineraller gibi yararl maddeler emilerek kana
verilir. Arta kalan maddeler, kalnbarsan son ksm olan rektuma gelir
ve ansten dar atlr. Sindirim sisteminin her yerinde bulunan rkl
bakteriler en ok kaln barsakta bulunur. Dknn rengi ve kokusu bu
bakterilerden kaynaklanr. Ayrca kaln barsakta yaayan yararl
bakteriler B ve K vitamini sentezler. Ans: Besin maddelerinin
vcudumuz tarafndan kullanlamayan blm ans yoluyla atk madde olarak
vcuttan uzaklatrlr.
Sindirime Yardmc OrganlarKARACER: Safra ad verilen bir salg
retir. Safra salgs bir kanal yoluyla, yalarn kimyasal sindirimini
gerekletirmek zere ince barsaa gnderilir.Karacier Vcudun en byk
organ olup ( yaklak 2 kg kadar), karn boluunda ve sa st ksmnda yer
alr. Karacier sa lob ve sol lob olmak zere iki ksma ayrlr. Loblarda
d salgs ( safra ) retilir. Karacierden ayrlan bir kanal, loblarda
retilen safray safra kesesine tar. Safra kesesinden kan koledok
kanal ise, safra salgsn on iki parmak barsana tar. Burada safra
salgs yalar ya damlalar eklinde inceltmek ve bylece yalarn sindirim
yzeyini artrmak iin kullanlr. Safra salgs yava yava suyunu
kaybederse safra talar oluur. Bu durumda koledok kanal tkanabilir.
Safra geri emilerek kana karr ve kan yoluyla dokulara tanr. Bylece,
sarlk hastal oluur.
Karacierin Grevleri: Karacierin 400 e yakn grevi vardr.
Bunlardan bazlar yledir: 1- Yalarn sindirimini hzlandran ve
rektumda zararl bakterilerin remesini engelleyen safra svs retmek.
2- A, D, E, K , B 12 vitaminlerini depolamak, A vitamini retmek.3-
Enerji kaynamz olan glikozu, karacierde glikojen eklinde depolayp,
inslin hormonu denetiminde kana vermek.4- Baz zararl maddeleri
zararsz hale getirmek. 5- Kann phtlamasnda grev alan proteinleri
retmek. 6- Protein, ya ve karbonhidrat metabolizmasn dzenlemek.
Proteinlerin karbonhidrat ve yaa dnmesini salamak. 7- Lenf yapmnda
grevlidir. 8- Proteinlerin paralanmas sonucu aa kan amonya, daha az
zehirli olan re haline dntrmek. 9- Yal alyuvarlarn paralanmas ile
aa kan demiri depolamak. Ve alyuvar hcresi retmek.
PANKREAS:
Pankreas z suyunu salglar. Pankreas z suyu proteinlerin,
karbonhidratlarn ve yalarn kimyasal sindirimini gerekletiren
enzimler ierir. Midenin sol alt ksmnda yer alr. Uzunca bir yapra
andrr. Ortasnda boydan boya uzanan bir kanal vardr. Pankreas hem
hormon, hem de enzim salglayan karma bir bezdir. Pankreas, ince
barsan uyarmas sonucu z su salglar. Pankreas z suyunda lipaz,
amilaz ve tripsinojen enzimleri bulunur.Lipaz, amilaz ve
tirpsinojen enzimleri, protein, ya ve karbonhidrat sindiriminde
etkilidir. Pankreas, bu enzimleri virsung kanal ile onikiparmak
barsana aktarr.
Pankreas ayn zamanda inslin ve glukagon hormonlarn salglar ve
dorudan kana verir. nslin kandaki eker orann azaltc etki yapar.
Glukagon ise kandaki eker orann artrc etki yapar. nslin hormonunun
eitli sebeplerle yeterince salglanamamas eker hastalna yol aar. nk
byle bir durumda kandaki eker miktar ykselir.
SAFRANIN GREVLER: Yalarn paralanmasn salayarak yzeylerinin
bymesine neden olur.Ya monomerlerinin emilimini kolaylatrr.Barsak
iin kokumasna neden olan bakterilerin remesine engel olurSafrann,
safra kesesinin kaslmasyla vater kabarcna dklmesine salayan hormon
on iki barsandan salglanan kolesistokinin
hormonudur.SAFRA:Karacierin sa alt ksmnda safra kesesi bulunur.
Safra ad verilen sarms bir svnn bulunduu ufak bir kesedir. Safra,
kolesterol, safra tuzlar ve pigmentlerden oluan bir zeltidir.
Karacier her gn neredeyse bir litre safra retir.
Bunun bir ksm karacierde kalr bir ksm da biz yemek yiyene kadar
safra kesesinde durur. Safra daha sonra; safra kesesi ve
karacierden ana safra kanal ad verilen kanala gider ve ince barsaa
boaltlr. Safra, karacierin atk rndr ve sindirime yardmc olur.
indeki mineral tuzlar paralanr veya ince barsaktaki yal
yiyeceklerin yalarn kk damlalara evirerek bulama hline getirir.
Bazen safra kesesi bezelye tanesi byklnde talarla dolar. Bunlara
safra ta ad verilir. Bu maddeler genelde kolesterol ve kalsiyumdan
oluur ve cerrahi mdahale ile alnabilirler.
Sindirim Sistemi Hastalklar: lser: Mide z suyunun mide ve
onikiparmak barsan andrmasdr.Tifo: Kirli su ve mikroplu
yiyeceklerle geen basillerin oluturduu bir hastalktr. Dizanteri:
Basillerin ya da amiplerin kaln barsaa yerleerek yol atklar bir
hastalktr.Kolera: Yiyecekler veya dkyla bulaan virgl eklindeki
bakterilerin oluturduu bir hastalktr.shal: Btn bulac hastalklar,
barsak parazitleri, beslenme ve emilim bozukluklarnda ortaya kan
bir hastalktr. Gda zehirlenmesi: Bozulmu, mikroplu veya kirli
besinlerin yol at bir hastalktr. Apandisit: Kr barsaktaki apandisin
iltihaplanmasdr.
SNDRME YARDIMCI HORMONLARHAZIRLAYAN:GZEM DEL2-A 1011211025
Sayfa1
InslinPankreasn beta hcreleriKasta ve dier hcrelerde glikoz
kullanmn artrr, kan sekerini azaltr, glikojen depolanmasn ve glikoz
metabolizmasn artrr.GlukagonPankreasn alfa hcreleriKaracier
glikojenini kan glikozuna eviren mekanizmay
uyarr.SekretinOnikiparmak mukozasPankreas svsnn salglanmasn
uyarr.KolessistokininOnikiparmak mukozasSafra kesesinden safrann
braklmasn uyarr
Sayfa2
Sayfa3