Setanta IV Setanta IV 1 Ceacht 30 Cainteoir úr - líne úr. Scríobh an t-alt seo leis na comharthaí poncaíochta is ceart, agus an t-alt leagtha amach mar is ceart. Cé rinne sin arsa Méabh nuair a bhuail an chloch an fear mór. Níl a fhios agam arsa Mac Roth tháinig sé ó bharr an chnoic sin thall. Mise a rinne é arsa Cú Chulainn agus mholfainn duit agus d'arm s'agat filleadh abhaile. Cé a shíleann tú is tú? Is mise Méabh banríon na gConnachtach agus níl ionat ach gasúr beag gan úsáid. An dá thuras ort! arsa Cú Chulainn agus thosaigh sé ag caitheamh na gcloch ar Mhéabh agus ar a harm. Cuir stad leis an fhear sin arsa Méabh agus a sáith feirge anois uirthi. Cuir stad leis nó beidh muid uilig marbh aige. Pointe gramadaí le treisiú: Na briathra mírialta san Aimsir Chaite. Chuaigh na blianta thart. D'fhás an gasúr aníos. Ní Setanta a bhí anois air, ach Cú Chulainn. Bhí Cú Chulainn cróga agus calma. Tháinig fir a throid leis. Rinne siad iarracht ach chuaigh siad ar ais agus iad buailte. Chonaic siad Cú Chulainn agus tháinig eagla orthu. Dúirt Cú Chulainn leo nach raibh troid uaidh. dúirt mé chonaic siad chuala sí thug siad rinne tú d'ith siad fuair sé tháinig siad chuaigh siad
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Setanta IVSetanta IV
1
Ceacht 30 Cainteoir úr - líne úr.
Scríobh an t-alt seo leis na comharthaí poncaíochta is
ceart, agus an t-alt leagtha amach mar is ceart.
Cé rinne sin arsa Méabh nuair a bhuail an chloch an fear
mór. Níl a fhios agam arsa Mac Roth tháinig sé ó bharr an
chnoic sin thall. Mise a rinne é arsa Cú Chulainn agus
mholfainn duit agus d'arm s'agat filleadh abhaile. Cé a
shíleann tú is tú? Is mise Méabh banríon na gConnachtach
agus níl ionat ach gasúr beag gan úsáid. An dá thuras ort!
arsa Cú Chulainn agus thosaigh sé ag caitheamh na gcloch
ar Mhéabh agus ar a harm. Cuir stad leis an fhear sin arsa
Méabh agus a sáith feirge anois uirthi. Cuir stad leis nó
beidh muid uilig marbh aige.
Pointe gramadaí le treisiú:
Na briathra mírialta san Aimsir Chaite.
Chuaigh na blianta thart. D'fhás an gasúr aníos. Ní Setanta
a bhí anois air, ach Cú Chulainn. Bhí Cú Chulainn cróga
agus calma. Tháinig fir a throid leis. Rinne siad iarracht ach
chuaigh siad ar ais agus iad buailte. Chonaic siad Cú
Chulainn agus tháinig eagla orthu. Dúirt Cú Chulainn leo
nach raibh troid uaidh.
dúirt mé chonaic siad chuala sí
thug siad rinne tú d'ith siad
fuair sé tháinig siad chuaigh siad
Setanta IVSetanta IV
2 59
Ceacht 29 Briathra leis an réamhfhocal ar
Amharc ar na frásaí seo agus críochnaigh iad ar do
rogha dóigh.
1. Thosaigh mé ar
2. Chuimhnigh mé ar
3. Casadh an cailín orm.
4. Bhuaigh muid orthu.
5. Bíonn sí ag cur isteach orm.
6. Tugadh leasainm orm.
7. Rug mé ar an liathróid.
8. Theip ort sa scrúdú.
9. Scairt sí orm.
10. D'iarr sé orm
Pointe gramadaí le treisiú:
An t-ainmfhocal (firinscneach agus baininscneach).
Bhí banríon i gConnachta ag an am seo. Méabh an t-ainm
a bhí uirthi. Bean láidir chruálach a bhí ann. Bhí maoin an
tsaoil aici. Bhí fear aici a raibh Ailill air. Bhí sé féin an-
saibhir go deo. Ba mhinic an bheirt acu ag argóint faoin
airgead agus faoin saibhreas a bhí acu.
"Tá i bhfad níos mó agam ná mar atá agat féin," a dúirt
Méabh leis lá.
banríon an bheirt cruálach
an bhanríon maoin airgead
saibhir an t-airgead
Setanta IVSetanta IV
358
Thug siad beirt a saibhreas go dtí caisleán Mhéabha. Chuir
siad coirn, slabhraí, ornáidí agus dealga ar an bhord. Bhí an
oiread céanna acu beirt. Chomhair siad na ba, na muca
agus na capaill a bhí acu agus arís bhí an uimhir chéanna
acu. Ach thug Ailill faoi deara go raibh rud aige nach raibh
ag Méabh. Bhí tarbh aige! Bhuail taom feirge Méabh. Bhí an
bua ag Ailill.
Ceacht 28
Cuir isteach lánstad, comhartha ceiste nó comhartha
uaillbhreasa.
*1. An dá thuras ort
*2. Chan ag magadh atá sé
*3. Mínítear na ceisteanna go soiléir
*4. Fuair mé an nuacht go mall aréir
*5. Slán an scéalaí
*6. Cé dúirt leat go raibh mé tinn
*7. Ní fear mór é, an ea
*8. Go stróca tú is go stialla tú é
*9. Faightear móin sa phortach
*10. Ní gan fáth a rinne sé é
*11. An bhfaca tú sin
*12. Tórramh portáin ort
*13. Ní raibh an t-ádh leis le fada
*14. Briseadh isteach sa teach aréir
*15. Druidtear an scoil gach lá
*16. Seasamh fada ar chosa laga chugat
*17. An maith leat uisce fuar
*18 Go Corcaigh a chuaigh sé inné
*19. Bás na bpisín chugat
*20. An raibh a fhios agat sin
bhuail sí ghlan sí thug sí
thóg sí chomhair sí d'éist sí
chuir sí d'imigh sí
Pointe gramadaí le treisiú:
An Aimsir Chaite --- le séimhiú.
Setanta IVSetanta IV
4 57
Ceacht 27 An Tuiseal Ginideach
Scríobh na habairtí leis an fhoirm cheart de na focail atá
idir lúibíní.
1. Sheas siad i lár (an tsráid).
2. Tháinig an cuairteoir i lár (an tseachtain).
3. Bhí an múinteoir ag doras (an scoil).
4. Sheas an bhean óg ar bord (long).
5. Bhí na buachaillí ag imirt (peil).
6. Bhí siad ag bualadh (an liathróid).
7. Bhí solas (an ghrian) an-gheal ar maidin.
8. D'éirigh mé amach as an leaba ar béal (maidin).
9. Tús maith leath (an obair).
10. Bhí siad ag ithe (an t-arán).
11. Bhí sé ag cur (fearthainn) aréir.
12. Sin é teach (an múinteoir).
13. Chonaic mé madadh nua (an buachaill).
14. Bíonn an Nollaig ann ag deireadh (an bhliain).
15. Bhí gasúir (an scoil) i lár (an pháirc).
Bhí Méabh ar buile leis an fhearg a tháinig uirthi. Shiúil sí
chuig an fhuinneog. D'amharc sí síos ar an pháirc. Chonaic
sí a teachtaire Mac Roth ann. Chuir sí fios ar an fhear.
"Cá bhfaighinn tarbh chomh maith leis an cheann atá
ag Ailill?"
"Níl ach tarbh amháin atá inchurtha leis. Tá an tarbh
sin i gCuailgne i gCúige Uladh. An Donn Cuailgne atá air,"
arsa Mac Roth.
"Cé leis an tarbh?" arsa Méabh.
"Is le fear a bhfuil Dáire air é."
ag an fhear leis an cheann leis an fhuinneog
ag an gheata leis an fhearg ar an bhord
chuig an fhuinneog
Pointe gramadaí le treisiú:
An Tuiseal Tabharthach.
Setanta IVSetanta IV
556
"Caithfidh mé an tarbh sin a fháil. Imigh leat gan mhoill
agus ceannaigh an tarbh más féidir," arsa Méabh.
D'imigh Mac Roth leis. Labhair sé le Dáire agus rinneadh
margadh. Bhí go maith is ní raibh go holc. Thug Dáire féasta
dó. Bhí Mac Roth súgach go maith faoin am seo agus ar
seisean,
"Is maith an rud gur dhíol tú an tarbh linn. Mura ndíolfá,
thiocfadh sí agus thógfadh sí léi é."
"Sin rud nach ndéanfadh sí ná duine ar bith eile
agaibh, nó ní ligfeadh an rí Conchúr mac Neasa di!" arsa
Dáire.
Ceacht 26
Mínigh na seanfhocail seo.
1. Is fearr clú maith ná saibhreas an domhain.
2. Ní bhíonn fear náireach éadálach.
3. Is buaine clú ná saol.
4. Seanamadán an t-amadán is measa.
5. Ní ualach do dhuine an fhoghlaim.
6. Is fada a leanas an dúchas.
7. Drochubh drochéan.
8. Aithníonn ciaróg ciaróg eile.
9. Tá nead bheag níos teo ná nead mhór.
10. Ní fheiceann an duine a locht féin.
dhéanfadh sí ligfeadh sí thiocfadh sí
bhrisfeadh sé thógfadh sí dhíolfadh sé
rithfeadh sé
Pointe gramadaí le treisiú:
An Modh Coinníollach.
Setanta IVSetanta IV
6 55
Ceacht 25
Scríobh san Aimsir Chaite san Fhoirm Dhiúltach.
1. Tógfaidh muid an bothán sin.
2. Déanfaidh sí a hobair baile.
3. Feicfidh tú an cluiche iomána.
4. Críochnóidh mé an obair go mall.
5. Scaipfear soir siar iad.
6. Éireoidh sibh ar a hocht.
7. Ólfaidh an leanbh go leor bainne.
8. Léifidh an mac léinn an nuachtán.
9. Rachaidh Caoimhín go Corcaigh ag deireadh na
seachtaine.
10. Tiocfaidh Liam go Béal Feirste Dé Máirt.
Tugadh bata is bóthar do Mhac Roth. Chuaigh sé caol
díreach ar ais chuig Méabh.
"Ní dhíolfaidh sé an tarbh! Beidh daor air. Rachaidh
mé chucu faoi rún. Tiocfaidh mé aniar aduaidh orthu. Íocfaidh
siad go daor as an mhasla seo. Gheobhaidh mé laochra
Chonnachta le chéile. Beidh orm a bheith cliste. Glaoigh ar
an draoi. Tá gnó agam leis," arsa an bhanríon.
díolfaidh sé íocfaidh siad rachaidh sé
beidh mé tiocfaidh mé déanfaidh mé
gheobhaidh mé feicfidh mé déarfaidh mé
Pointe gramadaí le treisiú:
An Aimsir Fháistineach agus an Modh Coinníollach.
Setanta IVSetanta IV
754
Tháinig an draoi a fhad léi. Mhínigh sí dó go raibh fadhb aici.
Dúirt sí leis go raibh sí ag dul a throid leis na hUltaigh. Dúirt
sí leis go raibh an bua de dhíth uirthi. Thuig an draoi seo
agus mhínigh sé di go raibh sé ábalta codladh draíochta a
chur orthu.
Ceacht 24 An Tuiseal Tabharthach
Ceartaigh más gá.
*a. ar an bhuachaill *b. as bhaile
ag an ghasúr ar an hardán
leis an cat leis an fear
faoin tábla den leabhar
don fhilíocht faoin thuath
*c. san dath *d. ag an bhainis
don fíon ag an cluiche
ag an fiaclóir sa cistin
sa cuibhreann le na mná
don seanbhean ar an úll.agam agat aige aici
dom duit dó di
Pointe gramadaí le treisiú:
Na réamhfhocail shimplí seo thuas a úsáid i samplaí.
Setanta IVSetanta IV
8 53
Ceacht 23
Ainmfhoca i l Fh i r inscneacha agus A inmfhoca i l
Bhaininscneacha.
Déan dhá liosta agus cuir an dá inscne ina liosta féin.
an bhróg an deasc
an crann an leabhar
an fhuinneog an chasóg
an rinceoir an mála
an bád an tine
an fear an fíon
an trá an fhadhb
an pháirc an t-uisce
an gual an seomra
an tAifreann an carr
an tsráid an rothar
an lá an ordóg
an tseachtain an chailc
an scoil an bhainis
Ag an am seo bhí fleá agus féasta ag na hUltaigh in
Eamhain Macha. Dún mór láidir daingean a bhí ann. Bhí
arm na nUltach go léir ann. Bhí siad ag ól agus ag ceol. Bhí
rogha gach bia agus togha gach dí ann. Nuair a d'ól siad
fíon thit siad ina gcodladh. D'imir an draoi a chleas orthu.
Thit gach duine ina chodladh ach fear amháin.
d'ól siad chaoin siad thit siad
d'imir siad cheol siad bhuail siad
d'ith siad chaith siad chnag siad
Pointe gramadaí le treisiú:
Dul siar ar an aimsir chaite agus séimhiú.
Setanta IVSetanta IV
952
Ceacht 23
Cuir isteach comharthaí poncaíochta.
*1. Níl mé cinnte faoi sin arsa Ailill
*2. Theip orm sa phlean sin arsa Méabh
*3. Cá ndeachaigh an tarbh arsa Mac Roth
*4. Thaitin an leabhar liom arsa Liam
*5. Ná bain leis an iarann te arsa Ferdia
*6. Thug an cú sin fúm arsa Colm
*7. Bhuail mé le Colm inné arsa Setanta
*8. Inis dúinn cad é a tharla arsa Méabh
*9. Gheall sé dom go mbeadh sé ann in am arsa Conchúr
*10. Bíonn fear ann chun aire thabhairt dó arsa Aintín Úna
an fear na fir
airde an fhir dún na bhfear
ag an fhear ag na fir
a fhir a fheara
Pointe gramadaí le treisiú:
Deilbhíocht an ainmfhocail.
Cú Chulainn an t-ainm a bhí ar an fhear sin. Fear mór láidir.
Bhí sé róláidir don draíocht. Togha fir a bhí ann. Bhí sé níos
láidre ná na fir eile. Bhí an deoch dhraíochta ag obair ar na
fir eile faoin am seo. Mheas Méabh go mbeadh sí slán ach
ní raibh a fhios aici go raibh Cú Chulainn múscailte go fóill.
Setanta IVSetanta IV
10 51
Ceacht 21
Cuir isteach an fhoirm cheart den fhocal fear sna
habairtí seo a leanas.
1. Chonaic mé ______ beag ag obair ann.
2. Bhí na ______ ag ól sa teach.
3. Ní bhíonn obair na ______ déanta in am ar bith.
4. A ______, tagaigí anseo anois!
5. Nach maith iad na ______ sin?
6. A ______ bhig, cad é atá ort?
7. Chaill mé leabhair na ______ sin.
8. Bhí casúr an ______ ina luí ar an bhóthar.
9. Bhí Méabha ag caint leis an ______ sin.
10. An raibh tú leis na ______ aréir?
Chruinnigh Méabh arm s'aici le chéile. Bhí fir mhóra agus fir
bheaga ann. Bhí fir óga agus fir nach raibh chomh hóg sin
ann. Tháinig siad le chéile agus ar aghaidh leo. Thaistil siad
go cionn seachtaine. Ní raibh an aimsir go maith. Bhí siad
fuar agus fliuch agus tuirseach ar an bhóthar. Bhí na
hoícheanta fuar agus na laethanta dorcha.
fir mhóra báid bheaga
fir bheaga boird mhaithe
capaill bhána gasúir mhóra
crainn ghlasa focail fhada
Pointe gramadaí le treisiú:
Séimhiú ar an aidiacht san uimhir iolra.
Setanta IVSetanta IV
1150
Nuair a bhain siad Cúige Uladh amach bhí laochra Uladh
ina gcodladh go fóill. Bhí imní ar Chú Chulainn mar nach
raibh tacaíocht ar bith aige.
"Ní minic fear náireach éadálach," arsa an Cú leis féin.
"Beidh orm mo chairde a chosaint. Déanfaidh mé mo chuid
arm a chruinniú."
Rinne sé amhlaidh. Nuair a bhí sin déanta d'fhan sé le harm
Mhéabha.
Ceacht 20
Scríobh an t-alt seo arís ag cur isteach na gcomharthaí
poncaíochta mar is cóir.
tháinig an dá laoch le chéile ag an abhainn a fherdia a chara
is oth liom seo a dhéanamh ach níl an dara suí sa bhuaile
againn arsa cú chulainn bheadh náire go deo orainn beirt
mura dtroidimis le chéile tuigim sin go maith a chara ach ta
se doiligh agam gan cuimhniú ar na laethanta sona a bhí
againn beirt i bhfad ó shin agus muid ar altramas le chéile
arsa ferdia chroith siad lámh lena chéile agus chuaigh
amach go lár na habhann áit ar thosaigh an troid mhair an
troid trí lá agus ba mheasa i bhfad an tríú lá ná an chéad lá.
déanaim ag déanamh rinne mé
déanfaidh mé déanta dhéanfainn
Pointe gramadaí le treisiú:
Cleachtaí a bhunú ar 'déan '.
Setanta IVSetanta IV
12 49
Ceacht 19
Scríobh na habairtí seo san fhoirm cheisteach.
1. Déanfaidh sé an obair amárach.
2. Díolfaidh sé na ba ar an aonach.
3. Rachaidh mé go Baile Átha Cliath Dé Sathairn.
4. Tiocfaidh Seán ar cuairt anocht.
5. Gheobhaidh sé obair baile ag deireadh an lae.
6. Íocfaidh siad go daor as sin a dhéanamh.
7. Beidh leabhar le léamh aige.
8. Feicfidh muid an scannán anocht.
9. Déarfaidh Síle a paidreacha anocht.
10. Tabharfaidh mé bronntanas di amárach.
D'fhan Cú Chulainn sa bhearna. Níorbh fhada gur tháinig
arm Mhéabha. Bhí na mílte acu ann. Bhí a chroí ina bhéal
ag Cú Chulainn. Thug sé ruball a shúile thart agus chonaic
sé cloch mhór ar an talamh. Cloch bhreá throm a bhí ann.
Thóg sé bun na cloiche agus chaith sé uaidh í. Thit an
chloch sa mhullach orthu. Maraíodh roinnt acu.
an chloch na clocha
bun na cloiche bun na gcloch
ag an chloch ag na clocha
Pointe gramadaí le treisiú:
Deilbhíocht an ainmfhocail sa dara díochlaonadh.
Setanta IVSetanta IV
1348
Ceacht 18
Cuir isteach an síneadh fada.
*1. Ta se ag leamh an leabhair.
*2. Sheas Cu Chulainn in aice an tsleibhe.
*3. Leigh Meabh an teachtaireacht a thainig chuici.
*4. Lean an comhrac ar feadh tri la eatarthu.
*5. Stad Cu Chulainn den troid go cionn nóiméidín.
*6. Bhi Meabh i gcruachas aris.
*7. B'eigean don laoch breag a inse di.
*8. B'fhearr lei saighdiuir amhain a chailleadh gach la.
*9. Chuir si teachtairi chun an tarbh a fhail.
*10. Ba leir do go bhfuair a chara bas.
i mo chodladh inár gcodladh
i do chodladh i bhur gcodladh
ina chodladh ina gcodladh
ina codladh
Pointe gramadaí le treisiú:
Na hAidiachtaí Sealbhacha.
Nach orthu a bhí iontas an domhain! Bhí fearg as cuimse ar
Mhéabh. Dar léi go raibh fir Uladh ina dtoirchim suain. Chuir
sí fios ar an draoi. Bhí sí ar buile leis an draoi.
"Dúirt tú liom go raibh siad go léir ina gcodladh! Cé hé
an laoch sin?"
"Níl sé ina chodladh mar nach féidir liom draíocht a
chur air. Tá sé róláidir! Cú Chulainn atá air."
Setanta IVSetanta IV
14 47
Ceacht 17
Scríobh na focail seo san Uimhir Iolra.
1. cos, béal, lámh, ceann, méar.
2. bróg, cóta, hata, geansaí, léine.
3. teach, coill, páirc, bó, teilifíseán.
4. craolachán, guthán, bád, carr, leoraí.
5. maidin, lá, tráthnóna, seachtain, bliain.
6. liathróid, camán, slat, crann, mac.
7. gleann, guth, mí, am, rud.
8. aill, aois, caint, duais, oifig.
9. arán, casúr, cnoc, cupán, gort.
10. rinceoir, cainteoir, feirmeoir, péintéir, táilliúir."Níl ann ach laoch amháin!" arsa an draoi. "Stopfaidh
cúpla laoch dár gcuid é."
Rinne siad ionsaí air ach mharaigh sé iad go léir. Maraigh
sé ocht gcinn acu le chéile. Bhí náire ar Mhéabh. Shéid sí
ar adharc agus chúlaigh a laochra. Bhí radharc uafásach
ann. Bhí an talamh ar maos le fuil.
adharc radharc damhsa ramhar
slaghdán Samhradh aghaidh domhan
Pointe gramadaí le treisiú:
An réamhfhocal simplí 'ar' a scrúdú.
Setanta IVSetanta IV
1546
Ceacht 16
Mínigh na seanfhocail seo.
1. As na bailte beaga a níthear na bailte móra.
2. Ní fhaigheann duine eolas in aisce.
3. Is trian den obair tús a chur.
4. An té nach gcuireann san earrach ní bhaineann sé