Seminars Kie Pide Mio Log i Ja

SEMINARSKI RAD EPIDEMIOLOGIJA

TEMA:DEZINSEKCIJA

1

Sadržaj:

1. Uvod................................................................3

2. Cilj rada...........................................................4

3. Metodologija rada............................................5

4. Rezultati i diskusije..........................................5

5. Zakljucak........................................................13

6. Literatura..........................................................14.

2

1.Uvod

Zajednički naziv za skup preventivnih i drugih mjera koje se sprovode s ciljem smanjenja populacije najmanje do praga štetnosti, zaustavljaju rast i razmnožavanje ili potuno uništavaju populaciju štetnih insekata koji prenose zarazne bolesti, parazitiraju na tijelu čoveka, uzrokuju alergijske reakcije, imaju toksično djelovanje ili su uznemiravači ili skladišni štetnici na hrani.

Dezinsekcija je postupak kojim se uništavaju i suzbijaju zglavkari (artropode). Insekti su samo jedna klasa artropoda. U zdravastvu se pod ovim terminom podrazumjeva skup mjera kojima se uništavaju insekti- vektori zaraznih bolesti: muve, bubašvabe, buba-rusi, vaši, mravi, dermatofagoides idr. Kao i insekti koji remete rad i spokojstvo stanovništva(komarci).

U različitim vrstama objekata, kao i na otvorenim prostorima dominiraju pojedine vrste: krpelji, muve, bubašvabe, komarci, ose, mravi i dr. Utvrđivanjem prisutnih vrsta vrši se izbor namjenskih sredstava, opreme i metoda suzbijanja inisekata.

Slika 1.1. - Komarac

3

2.Cilj rada

Za uspješno sprovođenje dezinsekcije potrebno je posjedovati određeno znanje iz entomologije (oblasti proučavanja insekata koji štetno utiču na ljudsko zdravlje) kako bi im se moglo što uspešnije suprostaviti.

Insekte koji štetno utiču na ljudsko zdravlje možemo podijeliti u tri grupe:

-Vektori vrste insekata koji pridonose širenju zaraze budući su              mehanički ili biološki prenosioci uzročnika zaraznih bolesti

-Paraziti insekti koji žive na čovjeku, bilo kao ektoparaziti (na površini tijela)              ili endoparaziti (u tijelu čovjeka)

-Otrovni insekti- svojim djelovanjem izazivaju kod čovjeka alergijske reakcije.

Medju insektima koji štetno utiču na zdravlje ljudi, važno je preventivno i sistematično održavanje prostora da ne bi došlo do širenja zaraze koju mogu prenositi mehaničkim ili biološkim putem – tzv. Vektori (npr. bubašvabe, bubarusi, komarci itd.)

Slika 1.2. - Vektori

3.Metodologija rada

4

4.1. Metode dezinsekcije

Jedna od posebnih skupinu insekata potrebno je izdvojiti Molestine, među koje se ubrajaju oni insekti koji ne mogu izazvati štetan zdravstveni problem, ali svojim prisustvom mogu ometati obavljanje određenih ljudskih aktivnosti (npr. mravi, komarci, kućne buve, stenice)Da bi ovakvim “napastima” stali na put koristimo različite metode zaštite. Možemo ih podijeliti na :

biološke (prirodni neprijatelji),mehaničke (ljepljive trake, dijatomejska zemlja, razne prepreke i sita, i dr.), fizičke (regulacija temperature, svetlosti, i dr.) i najšira metoda jehemijske (insekticidi)

Najrasprostranjenija je hemijska metoda, koja se temelji na primjeni hemijskih sredstava tzv. Insekticida, koji imaju izrazeno toksično delovanje na insekte i njihove razvojne oblike. Pri odaberu Insekticida uvek treba uzeti u obzir njihovu toksičnost i djelovanje, na način da se maksimalno ispolji efikasnost u suzbijanju, a istovremeno neotrovni za naciljane skupine životinja, ljude i ekološki prihvatljivi.

Mehanička dezinsekcija: Obuhvata čišćenje, pranje, ukljanjanje otpadaka i konfiskata, primjenu ljepljivih traka, žičanih mreža i premazivanje površina plavom bojom ili nekim od hemijskih insekticida. Korisna mehanička sredstva za zaštitu od insekata predstavljaju mreže od žice na prozorima i vratima. Postavljanje mreža i žica posebno je važno u prostorijama gde boravi veći broj osoba: kasarne, internati, menze, magacini, kuhinje itd. Žičane mreže treba da su postavljene na poseban ram koji tačno odgovara dimenzijama vrata ili prozora. Stavljanje ramova treba obaviti tako da ne ometa zatvaranje i otvaranje prozora ili vrata. U vlažnim krajevima koristi se mreža koja ne podleže brzoj oksidaciji: aluminijumska, bronzana ili od plastične mase, a u krajevima gde je pretežno suva klima koristi se mreža izradjena od pocinkovane žice. Takodje, prekrivanje namernica gazom ili poklopcima, lepljiva hartija i dr. zaštitna sredstva predstavljaju sredstva za suzbijanje i uništavanje insekata.

Fizička dezinsekcija: Primjena toplote (suve i vlažne) od 39’ C pa naviše uništava većinu insekata. Iskuvavanje je veoma efikasno dezinsekciono sredstvo, ali mu je upotreba ograničena, jer se njime mogu oštetiti vuneni, svileni, gumeni , kožni i dr. predmeti. Ako ne postoji opasnost oštećenja ličnog rublja, postaljine i dr. dezinsekcija se može obaviti kuvanjem u ključaloj vodi u trajanju od 15 minuta. Dezinsekcija vodenom parom ima veoma široku primjenu. I ova vrsta dezinsekcije može se izvesti inprovizovanom aparaturom, srpsko bure, odnosno partizansko bure, koje je odigralo veliku ulogu u borbi protiv pjegavca za vrieme Prvog i Drugog svjetskog rata. Za dezinfekciju suvom toplotom mogu se koristiti razni objekti koji služe i u druge svrhe, pekare, sušnice voća i dr.

Hemijska dezinsekcija:

Primjena hemijskih sredstava.Podjela insekticida prema putevima prodiranja: respiratorni, digestivni, kontaktni.

5

Postoji čitav niz sredstava pod zajedničkim nazivom isnsekticidi koji služe za uništavanje insekata i njihovih larvi. Iako nose razne fabričke nazive skoro svi kao aktivnu supstancu sadrže insekticid DDT, linden ili maltion. Ovi preparati se nalaze u tečnom stanju (didatin, rapein, gamacid, etiol), u obliku praha (pepein, pantakan, marocid, maltoks, bulatoks) u obliku sredstava za raspršivanje (aerosol, dimol tablete, muhacid trake, paracid itd.)i u obliku masti za mazanje tijela koji svojim mirisom odbijaju insekte. Pri upotrebi ovih sredstava važno je znati da su u većim koncentarcijama otrovni za životinje i ljude. Zbog toga je potrebna opreznost pri rukovanju. Zavisno od načina djelovanja na insekte hemijska sredstva se dijele na: kontaktne, fumigante, respiratorne i probavne insekticide i na repelente. Aktivnosti pri izvodjenju dezinsekcije:1.Obilazak objekta2.Odredjivanje boja, vrste i prebivališta insekata.3.Odredjivanje puteva kretanja insekata.4.Utvrdjivanje higijenskih prilika samog objekta i okoline.5.Izvodjenje dezinsekcije (odozgo na dole).6.Provera uspešnosti aktovnosti (8-10 dana nakon izvodjenja).7.Utvrdjivanje rezistentnosti (fiziološke na sam preparat, ili ekološke kada insekti sami napuštaju objekat pre dezinsekcije).

Slika 1.3. Jedna od mjera sprovodjenja dezinsekcije;

Uzročnici šteta i otklanjanje prouzrokovača na uskladištenim robama

--Spoljni faktori: suvišna vlaga u robi, suvišna temperatura u robi, prašina u robi, organske i neorganske primese.Otklanjanje: odstranjivanje suvišne vlage sušenjem, eleviranjem i provjetravanjem, rashladjivanje robe eleviranjem ili produvavanjem, odstranjivanje prašine aspiriranjem, odstranjivanje primesa trijerisanjem.

--Zaraze bolestima: zaraženost robe bakterijama, zaraženost robe gljivicama.Otklanjanje: svodjenje vlage na tehnološki standard (12 - 13%), regulisanje temperature na tehnološki standard (8 - 20 %), odstranjivanje prašine i primjesa prema tehnološkom standardu (2%).

6

--Napad štetočinama: napad artropoda (insekata i grinja) na robu, napad glodara na robu.Otklanjanje: uništavanje prekobrojnih insekata i grinja Phostoxinom (PH3 gasom) u proleće i u jesen, uništavanje prekobrojnih glodara u zatvorenim prostorima i okolini efikasnim mamcima na bazi AM Brodifakum u proleće i u jesen.

Slika 1.4. – Mravi; Slika 1.5. – Insekti;

Ciljevi sprovodjenja mjera zaštite

1.Očuvanje organoleptičkih svojstava: karakteristične boje, mirisa, ukusa i opšteg izgleda robe. 2.Očuvanje unutrašnjih kvalitativnih svojstava: hektoliterske težine robe da ne bi opala nepravilnim čuvanjem, ukupne količine sirovih proteina – belančevina, kvaliteta sirovih protena – belančevina, kiselinskog stepena robe (da se ne poveća), ostalih unitrašnjih kvalitativnih svojstava.

Odstaranjivanje suvišne vlage u robi sušenjem odmah prilikom prijema. Odstaranjivanjem prašine i pleve u robi aspiriranjem odmah u toku prijema.

7

Odstranjivanje ukupnih suvišnih primesa trijerisanjem u robi odmah prilikom prijema. Rashladjivanje robe tokom prijema i po potrebi u toku skladištenja. Dobro prečišćena i standarizovana roba iz svakogodišnje žetve prvih 30 do 60 dana skladištenja treba da miruje u cilju pravilne fermentacije. Potom se elevira, po potrebi aspirira i primenjuju jesenje mere fumigacije. Tokom daljeg skladištenja izvodjenje mera fumigacije i deratizacije robe u jesen i proleće.

– Neke od mera sprovodjenja dezinsekcije;

Sprovodjenje mjera zaštite

Uništavanje krtica, slepog kučeta, hrčaka, voluharica i zmija izvodi se ubacivanjem tri pelete ili jedne tablete u rupe, koje se potom nagaze petom aplikatora. Pored doziranja peleta i tableta dozatorom koji je namjenjen za doziranje preparata u toku eleviranja zrna iz jedne u drugu silosnu ćeliju, doziranje peleta i tableta moguće je dozirati sondama u podnim spratnim skladištima za robu u rasutom stanju, a za udzakiranu, legalizovanu i suhomesnatu robu animalnog porekla ručno na odgovarajućim podlogama. Do sada primenjivani fumiganti u zaštiti zrnastih proizvoda: HCN, Metilbromid, Fosforvodonik. Fumiganti koji se sada primenjuju u zaštiti zrnastih proizvoda: Fosforvodonik koji može biti na bazi: aluminijum fosfida, magnezijum fosfida.

8

Aplikacione forme fosfida aluminijuma i magnezijuma mogu biti: palete, tablete, kuglice, vrećice, ploče i granule.Koncentracija aktivne materije u aplikacionim formama fosfida aluminijuma i magnezijuma kreću se od 56,3 % do 96%. Kod novog načina fugmigacije – primjenom Degesch generatora fosfina – ostatak sredstava ne dolazi u kontakt sa tretiranom robom i operator koji izvodi operaciju nije u kontaktu sa preparatom, a koncentracija aktivne materije iznosi 96% pa je na taj način ostatak sredstava manji u odnosu na dosadašnji način rada, a PH3 gas se ne jedini sa organskim materijama. Primjena PH3 gasa ne može negativno uticati na teratogena i mutagena svojstava biljnog i životinjskog svijeta bilo preko atmosferilija, vodotokova ili adsorptivnog kompleksa zemljišta.

1.6– Sredstva za dezinsekciju;

Dejstvo pesticida - zoocida na artropode odvija se putem:

Digestije i resorpcije putem usnog aparata za hranjenje i probavnog trakta za digestiju i resorpciju,inhalaciono putem trahealnog disajnog sistema,kontaktno preko kožnog omotača,dejstvom na nervni sistem koje može biti digestivno, inhalaciono i kontaktno. Predstavnici reda tvrdokrilaca sa riličastim usnim aparatom u normalno kondicioniranoj zrnastoj robi (vlaga 13% i primese 2%) nalaze se zastupljeni sa 70% u odnosu na sve nadjene artropode, u tom slučaju za njihovo uništavanje dozira se 3 g gasa/m3 Ili jednoj toni robe.

9

Slika 1.8. – Zaprasivanje;

Zaštita trajnih i polutrajnih suhomesnatih proizvoda

Najzastupljenije šteteočine koje napadaju trajne i polutrajne proizvode od mesa su: Slaninar, Nekrobija, Kožojed, pregljevi (grinje), muve. Mesta gde se ove štetočine zavlače, skrivaju, hrane i polažu jaja su vidljivi dijelovi kostiju kao što su: butna kost, potkoljenica, vrat, kičma i rebra; pukotine i zarezi, kao i naborani i previjeni delovi suhomesnatih proizvoda. Fumigacija suhomesnatih proizvoda obavlja se tokom skladištenja i pre iznošenja na tržište u specijalnim komorama napravljenim u te svrhe, sa 5g PH3 gasa po m3 prostora.

Elektricni uređaji za dezinsekciju u objektima

Elektro ubijaci incekata tj.uređaji za elektricno unistavanje letecih insekata(electric fly killer -EFK)svojom UV svjetloscu,koju proizvede actinic flourescente UV lampe,privlace letece insekte i svrha im je kontrola letecih insekata unutar objekta dodatno,UV lampe imaju i germicidni učinak.Unurat EFK uređaja,između UV lampi se nalazi mrezica pod naponom.Leteci insekti privučeni svjetlosću UV spektra,dolaze u kontakt za mrezicom,čiji napon ih ubija,a ubijeni insekti padaju na dno uređaja u posudu gdje se mogu brojati i počistiti.Postoji vise modela EFK koji se međusobno razlikuju po broju UV lampi,odnosno po povrsini koju štite.

Slika br.Elektricni uređaj za suzbijanje letećih insekata

10

Električni uređaji poput ovoga na slici mnogo su efikasniji i sigurniji što se tiče mogućnosti da otrovi ili insekticidi dospiju do prehrambenih namirnica.S obzirom da se ipak vrši dezinsekcija različitim hemijskim prozvodima moraju se pridržavati i određene mjere opreza da nebi doslo do trovanja ugostiteljskog objekta. Primjena pesticida u proizvodnim i poslovnim prostorima ne msije se sprovoditi tijekom radnog procesa.Svaka primjena pesticida mora biti sprorvedena na način da se ne kontaminira hrana,ne oštete i zaprljaju neciljane površine,ne ugrozi zdravlje ljudi i onečisti okoliš.Prije početka dezinsekcije u objektima gdje se nalazi hrana,mora se zastiti od onečišćenja kao i primjeniti pesticide koji ne ostavljaju mirise na tretiranoj povšini na koju se stavlja hrana.Prostori u kojimaje sprovedena dezinsekcija prskanjem,raspršivanjem,zadimljivanjem ili fumigacijom mogu se ponovo koristiti tek po isteku radne karence predviđene za pesticide koji su upotrebljeni.

 Dezinsekcija u paksi

Zavisno od vrste insekti se uništavaju u prostorima, na odjelu, čovečijem tijelu, u prevoznim sredstvima, štalama, i po drugim mjestima čovjekove okoline. Za njihovo angažovanje pored stručnih, mogu se angažovati i neobučena lica. Posteljina, odjelo, rublje, sobni namještaj i prostorije zaprašuju se insekticidima, specijalnim i inprovizovanim zaprašivačima. Za jedno zaprašivanje posteljine potrebno je 20- 30g praška. Pri zaprašivanju posteljine i raznih drugih tkanina važno je da se insekticidi praškovi utrljaju po porubima i šavovima. Metalne predmete najbolje je prskati tečnim insekticidom. Prilikom dezinsekcije emulzijom, naročito pri dezinsekciji zidova, vrata, prozora, gvozdenih ili drugih predmeta u prostorijama,zbog opasnosti od požara ne sme se paliti vatra najmanje pola sata po izvršenoj dezinsekciji.Šivotne namernice treba dobro pokriti ili izneti u drugu prostoriju.Pri korišćenju insekticida u prahu mora se voditi računa o mjerama predostrožnosti. Zaprašivanje kuhinjskog bloka u raznim ugostiteljskim objektima najbolje je izvoditi uveče nakon završetka rada. Sledećeg dana prašak i uginule insekte treba očistiti, a stolove, police i podove oprati vrućom vodom.

Slika 1.9. – Zaprasivanje;

11

Oprema za dezinsekciju

U pogledu kapaciteta i opreme za dezinsekciju, skladišta bilja morajuispunjavati sledeđe uslove:1. silosi kapaciteta od 25.000 tona-najmanje jedan dozator za primjenu fumiganata ili tečnih insekticida, a na svakih narednih 25.000 tona još po jedan takav dozator;2. podna skladišta i objekti-više sondi za unošenje insekticida na svakih100 tona korisne zapremine i 100 m2 plastične folije na svakih 1.000tona kapaciteta;3. skladišta za smeštaj duvana kapaciteta preko 500 tona-uređaje za dezinsekciju, a skladišta kapaciteta preko 5.000 tona-uređaje zadezinsekciju na principu komore sa uređajima za zagrevanje do 50°S.4.uređaje za vlažnu i suvu dezinfekciju i dezinsekciju bilja i unutrašnjih površina objekta (prskalice, orošivače, zamagljivače, zaprašivače i drugu opremu) i plastične i druge posude; 5. posebnu prostoriju za administrativne poslove i sanitarni čvor sa toplom i hladnom vodom, kao i prostoriju za smeštaj uređaja, opreme i pesticida. U skladištu bilja u kome se bilje i biljni proizvodi čuvaju u vređama,kutijama i sanducima mora biti izgrađena posebna prostorija za dezinsekcijuambalaže fumigantima, odnosno sredstvima u obliku gasa.Ambalaža za transport i uskladištenje bilja i biljnih proizvoda koja se višeneđe koristiti u te svrhe mora se staviti u posebno ograđen prostor izvanskladišta, uništiti ili, po moguđstvu, upotrebiti za drugu namenu. Dezinsekciju uskladištenog bilja i biljnih proizvoda kao i deratizacijuprostora treba vršiti kada se utvrdi prisustvo štetnih organizama, ili preventivnoako se ukaže.

Pravna lica i preduzetnici koji vrše dezinsekciju moraju ispunjavati sledeće uslove:

a) uređaj, odnosno dozator za ubacivanje pesticida koji deluje u obliku gasa;b) uređaj, odnosno dozator za primenu tečnih pesticida za zaštitu bilja zadirektno tretiranje zrnaste robe;v) motorni i ručni zamagljivač;g) zaprašivač kapaciteta najmanje 5 kilograma;d) motornu prskalicu, ručnu, prevoznu ili leđnu prskalicu i orošivač i dovoljan

12

broj plastičnih i drugih posuda za pripremanje i odmeravanje tečnosti zaprskanje;

4.2. Radnici koji vrše DDD poslove moraju imati sledeću zaštitnu opremu:

1) zaštitna odela od impregniranog platna ili drugog odgovarajuđeg materijala;2) respiratore za rad sa čvrstim formulacijama insekticida, fungicida irodenticida;3) gas-maske sa rezervnim filterima za razne vrste pesticida koji deluju u oblikugasa, ako se za dezinsekciju koriste takva sredstva;4) zaštitne naočari i štitnik za lice;5) obične tehničke zaštitne rukavice;6) gumene čizme;7) priručnu apoteku za pružanje prve pomođi sa potrebnim antidotima

5.Zaključak

Dezinsekcija je neophodna kao jedna od veterinarsko-sanitarnih mjera ima profilaktički karakter. Uspeh izvedene dezinsekcije zavisi od više faktora kao što su: dobro poznavanje bioloških osobina insekata, pravilan izbor metoda i poznavanje sredine u kojoj se dezinfekcija izvodi. Zato je veoma važan ne samo izbor preparata za dezinsekciju, već i adekvatan način njihove primene.

Veliki broj hemijskih preparata koji se primjenjuju u dezinsekciji ispoljava toksično, kancerogeno i teratogeno dejstvo ne samo na insekte već i čovjeka. Zato je potrebno biti obazriv prilikom njihovog izbora i upotrebe. Nedovoljna pažnja i nepoštovanje uputstava pri upotrebi, čuvanju i transportu, glavni su razlog dospevanja insekticida u namirnice, koje u takvim slučajevima mogu da budu uzrok teških trovanja.

6.Literatura:

Seminarski rad je uradjen na osnovu podataka iz knjiga,’’ Osnovna znanja o zaraznim bolestima i higijeni’’, ’’Epidemologija’’, ’’Primarna zdravstvena zaštita’’, takodje iz, ’’Zbornik radova – Odluke o preventivnoj dezinfekciji, dezinsekciji i deratizaciji, 2009.’’,’’ Pravilnik o uslovima za DDD poslove u oblasti zastite bilja’’. Kao i pomocu internet stanica, kao shto su, www.ekoflesh.co.rs, www.visan.co.rs

13

14